tripitaka_86

พระอภธิ รรมปฎ ก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนาที่ 463 คอื ขันธ ๑ ท่ีเปน สวิตักกสวิจารธรรม และวิตก เปน ปจจัยแกขนั ธ ๓ ดว ยอํานาจของอญั ญมญั ญปจ จัย ฯลฯ ขนั ธ ๒ และวติ ก เปนปจ จัยแกขันธ ๒ ดวยอาํ นาจของอัญญมญั ญปจ จยั . [๒๕๘] ๒๖. สวติ กั กสวิจารธรรม และอวติ กั กวิจารมัตตธรรมเปนปจจัยแกอวติ กั กอวจิ ารธรรม ดว ยอํานาจของอญั ญมัญญปจ จยั คือ ในปฏิสนธิขณะ ขนั ธท ง้ั หลายท่เี ปนสวติ กั กสวิจารธรรม และวติ ก เปน ปจ จยั แกหทยวตั ถุ ดวยอาํ นาจของอัญญมญั ญปจ จยั . [๒๕๕] ๒๗. สวติ ักกสวจิ ารธรรม และอวิตักกวิจารมตั ตธรรมเปน ปจ จยั แกส วติ กั กสวจิ ารธรรม และอวิตกั กอวิจารธรรม ดว ยอํานาจของอญั ญมัญญปจจยั คอื ในปฏสิ นธขิ ณะ ขนั ธ ๑ ทเ่ี ปน สวติ ักกสวิจารธรรม และวติ กเปนปจจยั แกขันธ ๓ แลหทยวัตถุ ดว ยอาํ นาจของอัญญมัญญปจ จยั ฯลฯ ขันธ๒ และวิตกเปน ปจ จัยแกข ันธ ๒ และหทยวัตถุ ดว ยอาํ นาจของอญั ญมัญญปจ จยั . [๒๕๖] ๒๘. สวติ กั กสวจิ ารธรรม อวติ กั กสวจิ ารมตั ตธรรมและอวิตักกอวิจารธรรม เปนปจ จยั แกส วิตกั กสวจิ ารธรรม ดวยอํานาจของอัญญมญั ญปจ จยั

พระอภิธรรมปฎ ก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ท่ี 464 คือ ในปฏสิ นธขิ ณะ ขนั ธ ๑ ท่เี ปนสวติ กั กสวจิ ารธรรม, วิตก และหทยวตั ถุ เปนปจจัยแกข ันธ ๓ ดว ยอาํ นาจของอญั ญมัญญปจจยั ฯลฯ ขนั ธ ๒วิตก และหทยวตั ถุ เปนปจ จัยแกข ันธ ๒ ดวยอาํ นาจของอัญญมญั ญปจจัย. ๘. นิสสยปจ จยั [๒๕๗] ๑. สวิตักกสวจิ ารธรรม เปนปจจยั แกส วิตักกสวิจาร-ธรรม ดว ยอํานาจของนสิ สยปจจัย คือ ขันธ ๑ ทเี่ ปนสวิตกั กสวิจารธรรม เปนปจ จัยแกขันธ ๓ ฯลฯมี ๗ วาระ. ๘. อวิตกั กวจิ ารมตั ตธรรม เปน ปจ จยั แกอวิตักกวิจารมัตต-ธรรม ดว ยอํานาจของนสิ สยปจจัย ฯลฯ มี ๕ วาระ. [๒๕๘] ๑๓. อวิตกั กอวิจารธรรม เปนปจจยั แกอ วิตักกอวจิ าร-ธรรม ดว ยอํานาจของนสิ สยปจจัย คอื ขนั ธ ๑ ทเ่ี ปนอวติ กั กอวจิ ารธรรม เปนปจจัยแกข นั ธ ๓ และจติ ตสมุฏฐานรปู ทัง้ หลาย ดวยอาํ นาจของนิสสยปจจยั ฯลฯ. วจิ าร เปนปจ จัยแกจติ ตสมุฏฐานรูปท้ังหลาย ดว ยอํานาจของนสิ สย-ปจ จยั .

พระอภิธรรมปฎก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ที่ 465 ในปฏิสนธิขณะ ขนั ธ ๑ ท่ีเปน อวิตกั กอวจิ ารธรรมเปน ปจจยั แกขนั ธ๓ และกฏตั ตารปู ทง้ั หลาย ดว ยอาํ นาจของนสิ สยปจ จยั ฯลฯ ขนั ธ ๒ เปนปจจยัแกขันธ ๒ ฯลฯ. สวนพวกอสัญญสัตวท้งั หลาย มหาภตู รูป ๑ ฯลฯ. จกั ขายตนะ เปน ปจจัยแกจักขุวิญญาณ ฯลฯ กายายตนะ เปนปจจัยแกกายวญิ ญาณ. หทยวตั ถุ เปน ปจจัยแกข นั ธท ัง้ หลายที่เปนอวติ กั กอวจิ ารธรรมและวิจาร ดวยอาํ นาจของนสิ สยปจ จยั . [๒๕๙] ๑๔. อวติ ักกอวิจารธรรม เปน ปจจัยแกส วิตักกสวิ-จารธรรม ดวยอํานาจของนิสสยปจจยั คอื หทยวัตถุ เปน ปจจัยแกข นั ธท งั้ หลายที่เปนสวิตักกสวิจารธรรมดวยอาํ นาจของนสิ สยปจจยั . ในปฏสิ นธขิ ณะ หทยวตั ถุ ฯลฯ. [๒๖๐] ๑๕. อวติ กั กอวจิ ารธรรม เปน ปจ จยั แกอวติ กั กวจิ าร-มตั ตธรรม ดว ยอํานาจของนิสสยปจ จัย คือ วิจาร เปนปจ จัยแกข นั ธท งั้ หลายท่เี ปนอวิตกั กวิจารมตั ตธรรมดว ยอาํ นาจของนิสสยปจจยั . หทยวตั ถุ เปน ปจจยั แกขนั ธท ั้งหลายทีเ่ ปนอวิตกั กวิจารมัตตธรรมและวิตก ดวยอาํ นาจของนสิ สยปจ จัย. ในปฏสิ นธิขณะ วิจาร ฯลฯ.

พระอภิธรรมปฎ ก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนาที่ 466 [๒๖๑] ๑๖. อวิตกั กอวจิ ารธรรม เปนปจจัยแกอ วติ กั กวจิ าร-มัตตธรรม และอวิตกั กอวจิ ารธรรม ดว ยอาํ นาจของนสิ สยปจ จัย คือ วิจาร เปน ปจ จัยแกขนั ธทเี่ ปนอวติ ักกวิจารมัตตธรรม และจติ ต-สมุฏฐานรปู ทัง้ หลาย หทยวัตถุ เปน ปจ จยั แกขนั ธท ้ังหลายท่เี ปนอวติ กั กวจิ าร-มตั ตธรรม และวิจาร ดวยอํานาจของนสิ สยปจ จยั . ในปฏสิ นธขิ ณะ วิจาร ฯลฯ. [๒๖๒] ๑๗. อวติ ักกอวิจารธรรม เปนปจ จยั แกสวติ กั กสวิ-จารธรรม และอวติ กั กวจิ ารมัตตธรรม ดวยอํานาจของนิสสยปจ จยั คอื หทยวัตถุ เปนปจ จยั แกขนั ธท ้ังหลายทเ่ี ปน สวติ กั กสวจิ ารธรรมและวิตก ดว ยอาํ นาจของนิสสยปจจยั . ในปฏิสนธิขณะ หทยวตั ถุ ฯลฯ. [๒๖๓] ๑๘. สวิตักกสวิจารธรรม และอวติ ักกอวิจารธรรมเปนปจ จัยแกสวติ กั กสวจิ ารธรรม ดว ยอํานาจของนิสสยปจจัย คอื ขนั ธ ๑ ทีเ่ ปนสวิตกั กสวจิ ารธรรม และหทยวัตถุ เปน ปจจยั แกขนั ธ ๓ ดวยอํานาจของนสิ สยปจจัย ฯลฯ ปวัตติก็ดี ปฏสิ นธิกด็ ี พงึ แสดง [๒๖๔] ๑๙. สวติ กั กสวจิ ารธรรม และอวติ กั กอวิจารธรรมเปน ปจจัยแกอ วติ กั กวิจารมัตตธรรม ดวยอาํ นาจของนิสสยปจ จยั

พระอภธิ รรมปฎก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ที่ 467 คอื ขันธท ง้ั หลายท่เี ปนสวิตกั กสวจิ ารธรรม และหทยวตั ถุ เปนปจจัยแกว ิตก. ในปฏสิ นธิขณะ ฯลฯ. [๒๖๕] ๒๐. สวิตักกสวจิ ารธรรม และอวิตักกอวิจารธรรมเปนปจ จยั แกอวติ กั กอวิจารธรรม ดว ยอาํ นาจของนสิ สยปจ จัย คือ ขันธที่เปนสวติ กั กสวจิ ารธรรม และมหาภูตรปู ทัง้ หลาย เปนปจ จัยแกจติ ตสมฏุ ฐานรปู ทัง้ หลาย ดวยอาํ นาจของนสิ สยปจจัย. ในปฏสิ นธิขณะ ฯลฯ. [๒๖๖] ๒๑. สวิตักกสวิจารธรรม และอวติ ักกอวจิ ารธรรมเปน ปจจัยแกสวติ กั กสวจิ ารธรรม และอวติ ักกวิจารมตั ตรรม ดว ยอาํ นาจของนิสสยปจจยั คอื ขนั ธ ๑ ทีเ่ ปน สวิตกั กสวจิ ารธรรม และหทยวตั ถุ เปนปจ จัยแกขนั ธ ๓ และวติ ก ดวยอาํ นาจของนิสสยปจจัย ฯลฯ. ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ. [๒๖๗] ๒๒. อวติ กั กวิจารมัตตธรรม และอวิตักกอวิจาร-ธรรม เปนปจจยั แกส วิตักกสวจิ ารธรรม ดว ยอาํ นาจของนิสสยปจจัย

พระอภิธรรมปฎก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนาท่ี 468 คือ วติ ก และหทยวัตถุ เปน ปจ จัยแกข นั ธท ้ังหลายท่ีเปนสวิตักกสวิ-จารธรรม. [๒๖๘] ๒๓. อวิตักกวิจารมตั ตธรรม และอวติ ักกอวิจารธรรมเปนปจจยั แกอวติ กั กวจิ ารมตั ตธรรม ดวยอาํ นาจของนสิ สยปจจยั คอื ขันธ ๑ ท่เี ปนอวิตกั กวิจารมตั ตธรรม และวจิ าร เปน ปจจยั แกขันธ ๓ ฯลฯ ขนั ธ ๑ ทเ่ี ปน อวิตักกวิจารมตั ตธรรม และหทยวัตถุ เปนปจจัยแกขนั ธ ๓ ฯลฯ. ในปฏสิ นธิขณะ ฯลฯ [๒๖๙] ๒๔. อวิตักกวจิ ารมตั ตธรรม และอวิตักกอวจิ ารธรรมเปนปจ จยั แกอ วติ กั กอวจิ ารธรรม ดวยอาํ นาจของนิสสยปจจัย คอื ขนั ธทั้งหลายทเี่ ปนอวิตกั กวจิ ารมัตตธรรม และวจิ าร เปน ปจจยัแกจ ติ ตสมฏุ ฐานรูปท้งั หลาย ดวยอาํ นาจของนิสสยปจจยั . ขนั ธท เ่ี ปน อวิตกั กวิจารมตั ตธรรม และมหาภูตรูปท้ังหลาย เปนปจ จัยแกจิตตสมฏุ ฐานรูปท้งั หลาย. วติ ก และมหาภตู รูปท้ังหลาย เปนปจจัยแกจ ติ ตสมฏุ ฐานรูปทัง้ หลาย. ขนั ธท้งั หลายท้งั เปนอวิตักกวิจารมัตตธรรม และหทยวตั ถุ เปนปจจยัแกวจิ าร ดว ยอาํ นาจของนิสสยปจจัย. ปฏิสนธิกะทัง้ หลาย มี ๔ นัย ฯลฯ.

พระอภิธรรมปฎ ก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ท่ี 469 [๒๗๐] ๒๕. อวติ ักกวิจารมัตตธรรม และอวติ ักกอวจิ ารธรรมเปนปจจัยแกอ วิตักกวจิ ารมตั ตธรรม และอวติ กั กอวจิ ารธรรม ดว ยอาํ นาจของนสิ สยปจจยั คือ ขันธ ๑ ทีเ่ ปนอวิตักกวจิ ารมตั ตธรรม และวจิ าร เปน ปจจยั แกขนั ธ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูปทัง้ หลาย ดวยอาํ นาจของนสิ สยปจ จยั ฯลฯ ขันธ๒ และวจิ าร เปน ปจ จยั แกขนั ธ ๒ และจิตตสมฏุ ฐานรปู ทั้งหลาย ดวยอาํ นาจของนสิ สยปจจัย. ขนั ธ ๑ ท่เี ปนอวติ กั กวิจารมัตตธรรม และหทยวตั ถุ เปน ปจ จยั แกขนั ธ ๓ และวิจาร ฯลฯ ขนั ธ ๒ และหทยวทั ถุ เปนปจจยั แกขันธ ๒ และวจิ ารดวยอํานาจของนิสสยปจจยั . ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ. [๒๗๑] ๒๖. สวิตักกสวิจารธรรม และอวติ ักกวิจารมตั ตธรรมเปน ปจ จัยแกส วิตกั กสวจิ ารธรรม ฯลฯ. ๒๗. ฯลฯ เปน ปจจยั แกอวติ กั กอวิจารธรรม ฯลฯ ๒๘. ฯลฯ เปน ปจ จัยแกสวติ ักกสวิจารธรรม และอว-ิตักกอวิจารธรรม ฯลฯ มี ๓ วาระ. [๒๗๒] ๒๙. สวิตกั กสวิจารธรรม อวิตักกวจิ ารมตั ตธรรมและอวติ กั กอวิจารธรรม เปนปจ จัยแกส วิตักกสวิจารธรรม ฯลฯ.

พระอภิธรรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนาที่ 470 ๓๐. ฯลฯ เปน ปจจยั แกอ วติ ักอวิจารธรรม ดวยอํานาจของนสิ สยปจ จัย วาระท้งั ๒ พงึ ใหพิสดาร. ๙. อุปนิสสยปจ จยั [๒๗๓] ๑. สวติ กั กสวิจารธรรม เปนปจจยั แกส วติ กั กสวจิ ารธรรม ดวยอาํ นาจของอุปนสิ สยปจ จัย มี ๓ อยาง คอื ทเี่ ปน อารัมมณปู นสิ สยะ อนันตรปู นิสสยะและ ปกตูปนิสสยะ ทเ่ี ปน ปกตปู นสิ สยะ ไดแ ก บุคคลเขาไปอาศยั ศรัทธาท่เี ปนสวิตกั กสวจิ ารธรรมแลว ใหท าน สมา-ทานศลี กระทาํ อโุ บสถกรรม ยงั ฌานท่เี ปนสวติ ักกสวจิ ารธรรม ใหเกดิ ขึน้ยังวปิ สสนาใหเ กดิ ขนึ้ ยงั มรรค ฯลฯ ยังสมาบตั ใิ หเ กดิ ขึน้ ยอ มกอมานะ ถอืทฏิ ฐิ บุคคลเขา ไปอาศยั ศีลทเี่ ปน สวิตกั กสวจิ ารธรรม ฯลฯ สุตะ จาคะ ปญ ญาราคะ โทสะ โมหะ มานะ ทิฏฐิ ฯลฯ ความปรารถนาแลว ใหท าน สมาทานศลี กระทาํ อโุ บสถกรรม ยงั ฌาน ทีเ่ ปน สวิตักกสวิจารธรรมใหเ กดิ ข้นึ ยังวิปส สนาใหเ กิดข้นึ ยังมรรค ฯลฯ ยงั สมาบตั ิ ฯลฯ ฆาสตั ว ฯลฯ ทาํ ลายสงฆ. ศรัทธาทเี่ ปน สวติ กั กสวิจารธรรม ฯลฯ ศีล สตุ ะ จาคะ ปญญา ราคะโทสะ โมหะ มานะ ทฏิ ฐิ ฯลฯ ความปรารถนา เปนปจจยั แกศรัทธาที่เปนสวิตกั กสวจิ ารธรรม แกศีล สุตะ จาคะ ปญญา ราคะ โทสะ โมหะมานะ ทิฏฐิ ความปรารถนา ดว ยอาํ นาจของอุปนิสสยปจจัย.

พระอภธิ รรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ท่ี 471 [๒๗๔] ๒. สวิตักกสวจิ ารธรรม เปนปจ จยั แกอวิตกั กวิจาร-มัตตธรรม ดวยอํานาจของอุปนิสสยปจจยั มี ๓ อยา ง คือท่เี ปน อารัมมณูปนสิ สยะ อนันตรปู นสิ สยะ และปกตปู นิสสยะ ท่ีเปน ปกตูปนสิ สยะ ไดแ ก บุคคลเขาไปอาศัยศรทั ธาทีเ่ ปนสวติ ักกสวจิ ารธรรมแลว ยงั ฌานท่ีเปนอวติ ักกวจิ ารมัตตธรรมใหเกิดขน้ึ ยงั มรรค ฯลฯ ยงั สมาบัติ ฯลฯ อาศัยศลีท่เี ปนสวติ กั กสวจิ ารธรรม ฯลฯ. บคุ คลเขา ไปอาศัยความปรารถนาแลว ยังฌานที่เปน อวิตกั กวิจาร-มคั คธรรมใหเกดิ ข้ึน ยังมรรค ฯลฯ ยงั สมาบตั ิ ฯลฯ. ศรทั ธาทเ่ี ปนสวติ กั กสวจิ ารธรรม ฯลฯ ความปรารถนา เปนปจจยั แกศรัทธาที่เปนอวิตักกวิจารมัตตธรรม แกศีล สุตะ จาคะ ปญ ญา และวติ กดว ยอํานาจของอุปนสิ สยปจ จัย. [๒๗๕] ๓. สวติ ักกสวิจารธรรม เปน ปจจยั แกอวติ กั กอวจิ าร-ธรรม ดวยอํานาจของอุปนิสสยปจ จยั มี ๒ อยา ง คือทีเ่ ปน อนันตรูปนสิ สยะ และ ปกตปู นิสสยะ ที่เปน ปกตปู นิสสยะ ไดแ ก บคุ คลเขาไปอาศยั ศรัทธาทเ่ี ปน สวติ ักกสวจิ ารธรรมแลว ยงั ฌานท่เี ปนอวติ กั กอวิจารธรรมใหเกดิ ข้นึ ยังมรรค ฯลฯ ยงั อภิญญา ฯลฯ ยังสมาบตั ใิ หเกดิ ขึน้ .

พระอภธิ รรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ที่ 472 บุคคลเขา ไปอาศยั ศลี ท่ีเปนสวติ กั กสวจิ ารธรรม ฯลฯ ความปรารถนาแลว ยงั ฌานท่เี ปน อวิตกั กอวิจารธรรมใหเกดิ ข้ึน ยงั มรรค ฯลฯ ยงั อภิญญาฯลฯ ยังสมาบตั ิใหเกิดขึ้น. ศรัทธาท่ีเปนสวิตักกสวิจารธรรม ฯลฯ ความปรารถนา เปน ปจ จยั แกศรัทธาท่ีเปนอวิตกั กอวจิ ารธรรม แกศลี สุตะ จาคะ ปญ ญา และวจิ าร แกสขุ ทางกาย แกท กุ ขท างกาย ดวยอาํ นาจของอปุ นิสสยปจจัย. [๒๗๖] ๔. สวติ ักกสวจิ ารธรรม เปน ปจ จยั แกอ วิตกั กวจิ าร-มตั ตธรรม และอวติ กั กอวิจารธรรม ดวยอํานาจของอปุ นิสสยปจจยั มี ๒ อยา ง คอื ทเ่ี ปน อนนั ตรูปนิสสยะ และ ปกตูปนิสสยะทเ่ี ปน ปกตปู นิสสยะ ไดแก ศรทั ธาทีเ่ ปน สวิตักกสวจิ ารธรรม ฯลฯ ความปรารถนา เปนปจ จัยแกศรทั ธาทีเ่ ปนอวติ ักกวจิ ารมัตตธรรม แกศ ลี สตุ ะ จาคะ ปญญา และวจิ ารดวยอาํ นาจของอุปนสิ สยปจ จัย. [๒๗๗] ๕. สวติ กั กสวจิ ารธรรม เปนปจจัยแกส วิตกั กสวิจาร-ธรรม และอวติ กั กวจิ ารมัตตธรรม ดว ยอํานาจของอปุ นสิ สยปจจัย มี ๓ อยา ง คอื ที่เปน อารัมมณปู นิสสยะ อนันตรปู นสิ สยะ และปกตปู นิสยะ ท่ีเปน ปกตปู นสิ สยะ ไดแก

พระอภิธรรมปฎ ก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนาที่ 473 ศรทั ธาท่ีเปนสวิตักกสวิจารธรรม ฯลฯ ความปรารถนา เปน ปจ จัยแกศรัทธาทีเ่ ปนสวติ กั กสวิจารธรรม ฯลฯ แกค วามปรารถนา และวติ ก ดวยอาํ นาจของอปุ นิสสยปจ จยั . [๒๗๘] ๖. อวิตักกวจิ ารมตั ตธรรม เปนปจจัยแกอวิตักก-วิจารมัตตธรรม ดวยอํานาจของอุปนิสสยปจจัย มี ๓ อยาง คือทเ่ี ปน อารัมมณูปนิสสยะ อนันตรูปนสิ สยะ และปกตูปนสิ สยะ ทีเ่ ปน ปกตูปนสิ สยะ ไดแ ก บุคคลเขา ไปอาศยั ศรทั ธาที่เปน อวติ ักกวิจารมัตตธรรมแลว ยงั ฌานท่ีเปนอวติ ักกวจิ ารมตั ตธรรมใหเกดิ ขนึ้ ยังมรรค ฯลฯ ยงั สมาบัติใหเ กดิ ขึน้ . บคุ คลเขาไปอาศยั ศีลทเี่ ปนอวติ ักกวจิ ารมัตตธรรม ฯลฯ สตุ ะ จาคะปญญา ฯลฯ วติ กแลว ยงั ฌานทเ่ี ปน อวิตกั กวิจารมตั ตธรรมใหเ กดิ ขึน้ ยังมรรคฯลฯ ยังสมาบตั ิใหเ กดิ ขึน้ . ศรัทธาทีเ่ ปนอวิตักกวจิ ารมตั ตธรรม ฯลฯ ศีล สตุ ะ จาคะ ปญ ญาและวิตก เปนปจ จัยแกศรทั ธาทเ่ี ปน อวติ กั กวจิ ารมตั ตธรรม แกศลี สุตะ จาคะปญญา และวติ ก ดว ยอํานาขของอุปนสิ สยปจจยั . [๒๗๙] ๗. อวิตักกวจิ ารมัตตธรรม เปนปจจัยแกส วิตักกสวิ-จารธรรม ดวยอาํ นาจของอปุ นิสสยปจ จยั

พระอภธิ รรมปฎก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ท่ี 474 มี ๓ อยา ง คอื ทเี่ ปน อารัมมณูปนสิ สยะ อนนั ตรูปนสิ สยะ และปกตูปนสิ สยะ ท่เี ปน ปกตปู นิสสยะ ไดแ ก บุคคลเขาไปอาศยั ศรทั ธาที่เปน อวิตกั กวิจารมัตตธรรมแลว ใหท านสมาทานศีล กระทําอุโบสถกรรม ยังฌานที่เปนสวิตักกสวจิ ารธรรมใหเ กดิ ข้นึยงั วิปส สนา ฯลฯ ยังมรรค ฯลฯ ยังสมาบัติใหเกิดข้นึ กอมานะ ถอื ทฏิ ฐิ. บุคคลเขา ไปอาศัยศลี ที่เปน อวิตักกวิจารมัตตธรรม ฯลฯ สตุ ะ จาคะปญญา ฯลฯ วิตกแลว ใหทาน สมาทานศีล กระทําอุโบสถกรรม ยังฌานที่เปนสวติ กั กสวิจารธรรมใหเกดิ ขนึ้ ยังวปิ สสนาใหเ กิดขึ้น ยังมรรคใหเกิดข้นึยงั สมาบตั ิใหเกิดขึ้น ฆา สัตว ฯลฯ ทําลายสงฆ. ศรัทธาท่ีเปน อวติ ักกวจิ ารมตั ตธรรม ฯลฯ ศีล สตุ ะ จาคะ ปญญา ฯลฯและวิตก เปนปจจัยแกศรัทธาทเี่ ปนสวิตักกสวจิ ารธรรม แกค วามปรารถนาดวยอํานาจของอุปนสิ สยปจ จยั . [๒๘๐] ๘. สวิตกั กวิจารมัตตธรรม เปน ปจ จยั แกอ วติ กั กอว-ิจารธรรม ดวยอาํ นาจของอปุ นสิ สยปจจยั มี ๒ อยาง คอื ที่เปน อนนั ตรูปนิสสยะ และ ปกตปู นสิ สยะ ทเ่ี ปน ปกตูปนสิ สยะ ไดแก บคุ คลเขา ไปอาศยั ศรัทธาทเ่ี ปนอวติ กั กวจิ ารมัตตธรรมแลว ยังฌานท่เี ปนอวติ กั กอวจิ ารธรรมใหเกดิ ข้ึน ยงัมรรค ฯลฯ ยังอภิญญา ฯลฯ ยงั สมาบัตใิ หเ กดิ ขึน้ .

พระอภธิ รรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนาที่ 475 บุคคลเขา ไปอาศัยศลี ท่ีเปนอวิตักกวิจารมตั ตธรรม ฯลฯ สุตะ จาคะปญญา ฯลฯ วติ กแลว ยังฌานที่เปนอวติ กั กอวิจารธรรมใหเ กิดขึ้น ยงั มรรคฯลฯ ยงั อภญิ ญา ฯลฯ ยังสมาบัติใหเ กิดขนึ้ . ศรทั ธาทเ่ี ปนอวติ ักกวิจารมตั ตธรรม ฯลฯ ศลี สุตะ จาคะ ปญญาฯลฯ และวิตก เปนปจ จัยแกศรัทธาทเ่ี ปนอวิตักกอวจิ ารธรรม แกศ ลี สุตะจาคะ ปญญา และวจิ าร แกสขุ ทางกาย แกท กุ ขท างกาย ดวยอาํ นาจของอุปนิสสยปจ จยั . [๒๘๑] ๙. อวิตกั กวจิ ารมตั ตธรรม เปนปจจัยแกอวิตักกวิจาร-มัตตธรรม และอวิตกั กอวิจารธรรม ดว ยอาํ นาจของอปุ นิสสยปจ จัย มี ๒ อยาง คือทเ่ี ปน อนันตรูปนิสสยะ และ ปกตปู นสิ สยะ ที่เปน ปกตปู นิสสยะ ไดแ ก ศรัทธาทีเ่ ปนอวติ กั กวิจารมัตตธรรม ฯลฯ ศีล สุตะ จาคะ ปญญาฯลฯ และวิตก เปน ปจ จัยแกศรัทธาที่เปนอวิตักกวิจารมัตตธรรม แกศลี สุตะจาคะ ปญ ญา และวิจาร ดว ยอาํ นาจของอุปนสิ สยปจ จยั . [๒๘๒] ๑๐. อวิตกั กวจิ ารมัตตธรรม เปน ปจจัยแกสวติ ักก-สวจิ ารธรรม และอวิตกั กวจิ ารมัตตธรรม ดวยอํานาจของอปุ นสิ สย-ปจจยั มี ๓ อยา ง คือท่ีเปน อารัมมณปู นิสสยะ อนันตรปู นสิ สยะ และปกตูปนสิ สยะ

พระอภิธรรมปฎก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนาที่ 476 ที่เปน ปกตปู นิสสยะ ไดแ ก ศรัทธาทเี่ ปน อวติ ักกวิจารมัตตธรรม ฯลฯ ศีล สุตะ จาคะ ปญ ญาฯลฯและวิตก เปนปจ จัยแกศ รัทธาทีเ่ ปนสวิตักกสวจิ ารธรรม แกความปรารถนาและวิตก ดว ยอาํ นาจของอปุ นิสสยปจจัย. [๒๘๓] ๑๑. อวติ กั กอวจิ ารธรรม เปนปจ จัยแกอวิตกั กอวิจาร-ธรรม ดวยอาํ นาจของอุปนิสสยปจ จัย มี ๓ อยาง คอื ทเ่ี ปน อารมั มณปู นสิ สยะ อนันตรปนสิ สยะ และปกตูปนสิ สยะ ทเ่ี ปน ปกตูปนสิ สยะ ไดแ ก บคุ คลเขาไปอาศยั ศรัทธาท่ีเปนอวิตักกอวจิ ารธรรมแลว ยังฌานท่ีเปนอวิตักกอวจิ ารธรรมใหเ กดิ ขน้ึ ยังมรรค ฯลฯ ยงั อภิญญา ฯลฯ ยังสมาบตั ิใหเกิดขนึ้ บคุ คลเขา ไปอาศัยศีลทเ่ี ปน อวติ กั กอวจิ ารธรรม ฯลฯ สตุ ะ จาคะ ปญญาวจิ าร สขุ ทางกาย ทกุ ขทางกาย อุตุ โภชนะ ฯลฯ เสนาสนะแลว ยังฌานท่ีเปนอวติ ักกอวิจารธรรมใหเ กิดข้ึน ยังมรรค ฯลฯ ยังอภญิ ญา ฯลฯ ยงั สมาบตั ิใหเ กิดขึ้น. ศรัทธาท่ีเปน อวติ ักกอวิจารธรรม ฯลฯ ศลี สตุ ะ จาคะ ปญญา วจิ ารสขุ ทางกาย ทุกขท างกาย อตุ ุ โภชนะ ฯลฯ เสนาสนะ เปน ปจ จยั แกศ รทั ธาที่เปน อวติ กั กอวิจารธรรม แกศลี สตุ ะ จาคะ ปญ ญา วจิ าร แกสุขทางกายแกทุกขท างกาย ดวยอํานาจของอปุ นิสสยปจ จยั .

พระอภธิ รรมปฎ ก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ที่ 477 [๒๘๔] ๑๒. อวิตกั กอวจิ ารธรรม เปนปจ จยั แกสวติ ักกสว-ิจารธรรม ดวยอาํ นาจของอปุ นิสสยปจ จยั มี ๓ อยาง คือทีเ่ ปน อารมั มณูปนิสสยะ อนนั ตรูปนิสสยะ และปกตูปนสิ สยะ ทเ่ี ปน ปกตูปนิสสยะ ไดแ ก บุคคลเขาไปอาศัยศรัทธาที่เปนอวติ กั กอวจิ ารธรรมแลว ใหทาน สมา-ทานศลี กระทาํ อโุ บสถกรรม ยงั ฌานทเี่ ปนสวิตักกสวิจารใหเกดิ ขึน้ ยงั วปิ สสนาฯลฯ ยังมรรค ฯลฯ ยงั สมาบัตใิ หเกิดขน้ึ กอมานะ ถือทฏิ ฐิ. บคุ คลเขาไปอาศัยศลี ทเ่ี ปนอวิตกั กอวจิ ารธรรม ฯลฯ สตุ ะ จาคะปญญา วิจาร สุขทางกาย ทกุ ขทางกาย อุตุ โภชนะ ฯลฯ เสนาสนะแลวใหท าน สมาทานศีล กระทาํ อโุ บสถกรรม ยังฌานทีเ่ ปน สวติ ักกสวจิ ารธรรมใหเ กดิ ขน้ึ ยังวิปสสนา ฯสฯ ยงั มรรค ฯลฯ ยงั สมาบัติใหเกดิ ขึ้น ฆาสตั ว ฯลฯทาํ ลายสงฆ. ศรัทธาที่เปนอวิตักกอวจิ ารธรรม ฯลฯ เสนาสนะ เปน ปจ จยั แกศ รัทธาทเ่ี ปน สวิตกั กสวจิ ารธรรม แกศ ลี ฯลฯ แกค วามปรารถนา ดว ยอาํ นาจของอุปนิสสยปจ จยั . [๒๘๕] ๑๓. อวิตักกอวิจารธรรม เปนปจจยั แกอ วติ ักกวจิ าร-มัตตธรรม ดวยอํานาจของอุปนิสสยปจจัย มี ๓ อยา ง คอื ท่ีเปน อารมั มณปู นสิ สยะ อนนั ตรปู นิสสยะ และปกตปู นิสสยะ

พระอภิธรรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ที่ 478 ท่ีเปน ปกตปู นิสสยะ ไดแก บุคคลเขาไปอาศัยศรัทธาทีเ่ ปน อวิตักกอวิจารธรรมแลว ยงั ฌานทเี่ ปนอวติ ักกวิจารมตั ตธรรมใหเกดิ ขึ้น ยงั วิปส สนา ฯลฯ ยังมรรค ฯลฯ ยงั สมาบัติใหเ กิดขนึ้ . บคุ คลเขาไปอาศยั ศีลทเี่ ปนอวิตกั กอวจิ ารธรรม ฯลฯ เสนาสนะแลวยังฌานท่เี ปน อวิตักกวจิ ารมตั ตธรรมใหเ กิดข้นึ ยงั วปิ ส สนา ฯลฯ ยังมรรคฯลฯ ยังสมาบัติใหเกดิ ข้ึน. ศรทั ธาท่เี ปน อวติ ักกอวจิ ารธรรม ฯลฯ เสนาสนะ เปน ปจจัยแกศ รัทธาท่ีเปน อวติ กั กวิจารมตั ตธรรม แกศ ลี สตุ ะ จาคะ ปญ ญา และวิตก ดว ยอํานาจของอุปนสิ สยปจ จยั . [๒๘๖] ๑๔. อวติ ักกอวจิ ารธรรม เปน ปจ จัยแกอวิตกั กวิจาร-มัตตธรรม และอวิตักกอวิจารธรรม ดวยอาํ นาจของอปุ นิสสยปจจยั มี ๓ อยา ง คือท่ีเปน อารมั มณูปนสิ สยะ อนันตรูปนสิ สยะ และปกตูปนิสสยะ ทเ่ี ปน ปกตปู นสิ สยะ ไดแก ศรทั ธาทเ่ี ปน อวติ กั กอวจิ ารธรรม ฯลฯ เสนาสนะ เปนปจจัยแกศ รทั ธาทเี่ ปน อวติ กั กวิจารมตั ตธรรม แกศลี สุตะ จาคะ ปญญา และวจิ าร ดวยอํานาจของอุปนสิ สยปจจัย.

พระอภธิ รรมปฎก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ท่ี 479 [๒๘๗] ๑๕. อวิตักกอวิจารธรรม เปน ปจจัยแกสวิตักกสวิ-จารธรรม และอวติ กั กวจิ ารมัตตธรรม ดว ยอํานาจของอุปนสิ สย-ปจจัย มี ๓ อยา ง คอื ทเ่ี ปน อารมั มณปู นิสสยะ อนนั ตรปู นสิ สยะ และปกตูปนสิ สยะ ท่เี ปน ปกตปู นสิ สยะ ไดแก ศรทั ธาทเี่ ปนอวิตักกอวิจารธรรม ฯลฯ เสนาสนะ เปนปจจัยแกศรทั ธาที่เปนสวิตักกสวจิ ารธรรม แกศีล แกความปรารถนา และวิตก ดว ยอํานาจของอปุ นิสสยปจ จยั . [๒๘๘] ๑๖. อวิตักกวจิ ารมตั ตธรรม และอวติ ักกอวิจารธรรมเปน ปจ จยั แกส วติ กั กสวิจารธรรม ดว ยอํานาจของอปุ นิสสยปจ จยั มี ๓ อยา ง คือท่ีเปน อารัมมณูปนสิ สยะ อนนั ตรูปนสิ สยะ และปกตปู นิสสยะ ทเ่ี ปน ปกตปู นิสสยะ ไดแ ก ศรัทธาทเี่ ปนอวิตักกวิจารมตั ตธรรม ฯลฯ ศลี สุตะ จาคะ ปญ ญาฯลฯ และวจิ าร เปนปจจัยแกศ รทั ธาท่เี ปนสวิตกั กสวิจารธรรม ฯลฯ แกปญญาดว ยอํานาจของอุปนิสสยปจ จัย. [๒๘๙] ๑๗. อวิตักกวจิ ารมัตตธรรม และอวิตักกอวิจารธรรมเปน ปจ จัยแกอวติ กั กวิจารมัตตธรรม ดวยอาํ นาจของอุปนสิ สยปจ จัย

พระอภิธรรมปฎก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนาท่ี 480 มี ๓ อยาง คือท่เี ปน อารมั มณูปนิสสยะ อนันตรูปนสิ ยะ และปกตูปนิสสยะ ทเี่ ปน ปกตปู นิสสยะ ไดแ ก ศรทั ธาทีเ่ ปน อวติ ักกวจิ ารมตั ตธรรม ฯลฯ ศีล สตุ ะ จาคะ ปญ ญาฯลฯ และวิจาร เปน ปจ จยั แกศ รัทธาท่เี ปน อวติ กั กวิจารมตั ตธรรม แกศ ีล สุตะจาคะ ปญ ญา และวติ ก ดว ยอาํ นาจของอปุ นสิ สยปจจยั . [๒๙๐] ๑๘. อวิตกั กวิจารมตั ตธรรม และอวิตกั กอวิจารธรรมเปน ปจ จยั แกอ วติ กั กอวจิ ารธรรม ดว ยอํานาจของอุปนิสสยปจจยั . มี ๒ อยาง คอื ทเี่ ปน อนนั ตรปู นิสยะ และ ปกตปู นสิ ยะ ทเี่ ปน ปกตปู นสิ สยะ ไดแ ก ศรัทธาท่เี ปน อวติ กั กวิจารมัตตธรรม ฯลฯ ศลี สตุ ะ จาคะ ปญญาและวจิ าร เปน ปจจัยแกศ รัทธาทเ่ี ปนอวิตกั กวจิ ารธรรม แกศีล สตุ ะ จาคะปญญา และวจิ าร แกสุขทางกาย แกท กุ ขท างกาย ดว ยอํานาจของอุปนสิ สย-ปจ จยั . [๒๙๑] ๑๙. อวิตักกวิจารมัตตธรรม และอวิตกั กอวิจารธรรมเปนปจ จัยแกอ วิตกั กวจิ ารมัตตธรรม และอวิตกั กอวจิ ารธรรม ดวยอํานาจของอปุ นสิ สยปจ จยั มี ๒ อยาง คอื ทเ่ี ปน อนันตรปู นิสสยะ และ ปกตปู นิสสยะ ทเ่ี ปน ปกตูปนิสสยะ ไดแ ก

พระอภิธรรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ท่ี 481 ศรัทธาท่ีเปนอวติ กั กวจิ ารมัตตธรรม ฯลฯ ศีล สุตะ จาคะ ปญญาและวจิ าร เปนปจจยั แกศ รทั ธาทเ่ี ปน อวติ ักกวิจารมตั ตธรรม แกศีล สุตะจาคะ ปญ ญา และวิจาร ดวยอาํ นาจของอุปนิสสยปจ จยั . [๒๙๒] ๒๐. อวติ ักกวจิ ารมัตตธรรม และอวติ ักกอวจิ ารธรรมเปนปจ จัยแกสวติ กั กสวิจารธรรม และอวติ กั กวจิ ารมัตตธรรม ดวยอาํ นาจของอุปนิสสยปจ จัย มี ๓ อยา ง คอื ทเี่ ปน อารมั มณูปนิสสยะ อนันตรูปนสิ สยะ และปกตูปนสิ สยะ ทเ่ี ปน ปกตูปนิสสยะ ไดแก ศรทั ธาที่เปนอวิตกั กวจิ ารมัตตธรรม ฯลฯ ศลี สตุ ะ จาคะ ปญญาและวิจาร เปนปจ จัยแกศรัทธาทีเ่ ปน สวติ ักกสวจิ ารธรรม แกศ ลี สตุ ะ จาคะปญ ญา ราคะ โทสะ โมหะ มานะ ทิฏฐิ แกค วามปรารถนา และวิตกดว ยอาํ นาจของอุปนสิ สยปจ จยั . [๒๙๓] ๒๑. สวิตกั กสวิจารธรรม และอวติ กั กวจิ ารมัตตธรรมเปน ปจจยั แกสวติ กั กสวจิ ารธรรม ดวยอํานาจของอุปนิสสยปจจย มี ๓ อยา ง คือทเ่ี ปน อารัมมณูปนสิ สยะ อนันตรปู นสิ สยะ และปกตปู นิสสยะ ทเ่ี ปน ปกตูปนสิ สยะ ไดแ ก

พระอภธิ รรมปฎก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ท่ี 482 ศรทั ธาที่เปน สวติ กั กสวิจารธรรม ฯลฯ ศลี สตุ ะ จาคะ ปญญาราคะ โทสะ โมหะ มานะ ทิฏฐิ ความปรารถนา และวิตก เปนปจ จยั แกศรัทธาทีเ่ ปน สวติ ักกสวจิ ารธรรม แกศีล ฯลฯ แกค วามปรารถนา ดวยอํานาจของอปุ นสิ สยปจ จยั . [๒๙๔] ๒๒. สวติ ักกสวจิ ารธรรม และอวิตกั กวิจารมัตตธรรมเปนปจจัยแกอ วติ กั กวิจารมตั ตธรรม ดวยอาํ นาจของอุปนิสสยปจจัย มี ๓ อยา ง คอื ที่เปน อารมั มณูปนิสสยะ อนนั ตรูปนิสสยะ และปกตปู นิสสยะ ทเี่ ปน ปกตูปนิสสยะ ไดแ ก ศรัทธาทีเ่ ปน สวิตกั กสวิจารธรรม ฯลฯ ศีล ฯลฯ ความปรารถนาและวติ ก เปนปจ จัยแกศ รัทธาท่ีเปนอวิตักกวจิ ารมตั ตธรรม แกศลี สุตะจาคะ ปญญา และวิตก ดว ยอาํ นาจของอปุ นสิ สยปจจยั . [๒๙๕] ๒๓. สวิตกั กวจิ ารธรรม และอวติ ักกวจิ ารมตั ตธรรมเปนปจ จยั แกอวิตักกอวิจารธรรม ดว ยอาํ นาจของอุปนิสสยปจ จยั มี ๒ อยาง คือที่เปน อนนั ตรูปนสิ สยะ และ ปกตูปนิสสยะ ทเ่ี ปน ปกตปู นิสสยะ ไดแก ศรัทธาที่เปน สวติ กั กสวจิ ารธรรม ฯลฯ ศลี สตุ ะ จาคะ ปญญา ฯลฯความปรารถนา และวิตก เปนปจ จยั แกศ รทั ธาทเี่ ปน อวิตักกอวจิ ารธรรม แกศีล สุตะ จาคะ ปญ ญา และวจิ าร แกส ุขทางกาย แกทุกขทางกาย ดวยอํานาจของอปุ นสิ สยปจ จัย.

พระอภธิ รรมปฎ ก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ท่ี 483 [๒๙๖] ๒๔. สวติ กั กสวจิ ารธรรม และอวิตกั กวิจารมตั ต-ธรรม เปน ปจจยั แกอวิตักกวิจารมัตตธรรม และอวติ กั กอวจิ ารธรรมดวยอาํ นาจของอุปนิสสยปจ จัย มี ๒ อยาง คอื ที่เปน อนนั ตรูปนสิ สยะ และ ปกตูปนิสสยะ ท่ีเปน ปกตูปนิสสยะ ไดแก ศรทั ธาทีเ่ ปน สวิตกั กสวิจารธรรม ฯลฯ ศีล สุตะ จาคะ ปญ ญา ฯลฯความปรารถนา และวิตก เปน ปจ จยั แกศรัทธาทเี่ ปนอวติ ักกวิจารมัตตธรรมแกศลี สุตะ จาคะ ปญญา และวจิ าร ดว ยอํานาจของอุปนสิ สยปจ จัย. [๒๙๗] ๒๕. สวิตกั กสวิจารธรรม และอวิตักกสวจิ ารมัตต-ธรรม เปน ปจจยั แกส วิตกั กสวิจารธรรม และอวติ ักกวจิ ารมตั ตธรรมดวยอํานาจของอุปนิสสยปจ จยั มี ๓ อยาง คือที่เปน อารมั มณูปนิสสยะ อนนั ตรูปนิสสยะ และปกตปู นิสสยะ ท่เี ปน ปกตปู นสิ สยะ ไดแก ศรัทธาทีเ่ ปน สวิตกั กสวจิ ารธรรม ฯลฯ ศีล สุตะ จาคะ ปญ ญา ราคะโทสะ โมหะ มานะ ทิฏฐิ ความปรารถนา และวติ ก เปน ปจ จยั แกศรทั ธาที่เปน สวติ กั กสวิจารธรรม ฯลฯ แกค วามปรารถนา และวิตก ดว ยอํานาจของอุปนสิ สยปจจัย.

พระอภธิ รรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ท่ี 484 ๑๐. ปเุ รชาตปจ จยั [๒๙๘] ๑. อวติ ักกอวจิ ารธรรม เปนปจ จัยแกอวิตกั กอวิจาร-ธรรม ดวยอํานาจของปเุ รชาตปจจยั มี ๒ อยาง คือทีเ่ ปน อารัมมณปุเรชาตะ และ วัตถปุ ุเรชาตะ ทีเ่ ปน อารมั มณปเุ รชาตะ ไดแ ก บุคคลเห็นรปู ดว ยทิพยจกั ษ,ุ ฟงเสียงดวยทิพโสตธาตุ. รปู ายตนะ เปน ปจ จยั แกจ กั ขุวิญญาณ ฯลฯ โผฏฐัพพายตนะ เปนปจจัยแกก ายวญิ ญาณ ดว ยอํานาจของปุเรชาตปจ จยั . ทเ่ี ปน วตั ถปุ เุ รชาตะ ไดแก จกั ขายตนะ เปน ปจ จยั แกจ ักขวุ ญิ ญาณ ฯลฯ กายายตนะ เปน ปจ จยั แกกายวญิ ญาณ. หทยวัตถุ เปนปจจัยแกขันธทง้ั หลายทเี่ ปน อวติ ักกอวิจารธรรมและวจิ าร ดวยอํานาจของปุเรชาตปจจยั . [๒๙๙] ๒. อวิตักกอวิจารธรรม เปนปจ จยั แกสวติ ักกสวิจาร-ธรรม ดว ยอํานาจของปุเรชาตปจ จยั มี ๒ อยาง คอื ทเ่ี ปน อารัมมณปเุ รชาตะ และ วตั ถุปุเรชาตะ ทีเ่ ปน อารัมมณปเุ รชาตะ ไดแ ก บุคคลพจิ ารณาเหน็ จักษุ โดยความเปน ของไมเ ท่ียง เปนทกุ ข เปนอนตั ตา ฯลฯ

พระอภิธรรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนาที่ 485 พจิ ารณาเห็นโผฏฐัพพะ ฯลฯ บุคคลพิจารณาเหน็ หทยวัตถุ โดยความเปนของไมเ ทยี่ ง เปน ทุกข เปน อนตั ตาแลว ยอ มยินดี ยอ มเพลดิ ยิ่ง เพราะปรารภจกั ษเุ ปนตน นนั้ ราคะ ยอมเกิดขึ้น โทมนสั ยอมเกิดขน้ึ . ท่เี ปน วตั ถุปุเรชาตะ ไดแ ก หทยวตั ถุ เปน ปจจยั แกขนั ธทั้งหลายทเี่ ปนสวิตกั กสวจิ ารธรรม ดวยอาํ นาจของปุเรชาตปจ จัย. [๓๐๐] ๓. อวิตกั กอวจิ ารธรรม เปนปจจัยแกอ วิตักกวจิ าร-มัตตธรรม ดวยอาํ นาจของปุเรชาตปจ จัย มี ๓ อยาง คอื ที่เปน อารมั มณปุเรชาตะ และ วตั ถปุ ุเราชาตะ ทเ่ี ปน อารัมมณปเุ รชาตะ ไดแ ก บุคคลพิจารณาเหน็ จกั ษุ โดยความเปนของไมเท่ยี ง เปนทุกข เปนอนตั ตาแลว ยอ มยินดี ยอมเพลิดเพลินยิ่ง เพราะปรารภจกั ษุนน้ั วติ กยอ มเกดิ ขึ้น ฯลฯ บุคคลพจิ ารณาเห็นหทยวัตถุ โดยความเปนของไมเ ท่ียง เปนทกุ ขเปนอนัตตาแลว ยอมยนิ ดี ยอมเพลิดเพลนิ ยิง่ เพราะปรารภหทยวตั ถุนน้ัวิตก ยอ มเกิดขน้ึ . ท่ีเปน วตั ถปุ เุ รชาตะ ไดแ ก หทยวัตถุเปนปจ จยั แกขนั ธท ั้งหลายที่เปนอวิตกั กวจิ ารมตั ตธรรม และวิตก ดวยอํานาจของปุเรชาตปจ จัย

พระอภธิ รรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนาท่ี 486 [๓๐๑] ๔. อวิตักกอวจิ ารธรรม เปน ปจจยั แกอ วิตักกวจิ าร-มัตตธรรม และอวติ ักกอวจิ ารธรรม ดว ยอํานาจของปเุ รชาตปจจัย มีอยางเดยี ว คอื วัตถุ ปุเรชาตะ ไดแก หทยวตั ถุ เปนปจ จัยแกข นั ธท ง้ั หลายท่ีเปนอวิตักกวจิ ารมัตตธรรม และวจิ าร ดวยอาํ นาจของปุเรชาตปจ จยั . [๓๐๒] ๕. อวิตกั กอวจิ ารธรรม เปนปจจัยแกสวติ ักกสวิจาร-ธรรม และ อวิตักกวจิ ารมตั ตธรรม ดว ยอาํ นาจของปุเรชาตปจจัย มี ๒ อยา ง คือ อารมั มณปเุ รชาตะ และ วตั ถุปุเรชาตะ ที่เปน อารัมมณปเุ รชาตะ ไดแ ก บคุ คลพจิ ารณาเห็นจักษุ โดยความเปน ของไมเท่ียง เปนทุกข เปนอนัตตาแลว ยอมยนิ ดี ยอมเพลิดเพลนิ ย่งิ เพราะปรารภจักษนุ ั้น ขันธท ัง้ หลายทเ่ี ปนสวติ กั กสวจิ ารธรรม และวติ ก ยอมเกิดขน้ึ . โสตะ ฯลฯ ฆานะ ชิวหา กาย รปู เสยี ง กลนิ่ รส โผฏฐัพพะ ฯลฯบุคคลพิจารณาเห็นหทยวัตถุ โดยความเปนของไมเทีย่ ง เปนทุกข เปน อนตั -ตาแลว ยอ มยนิ ดี ยอ มเพลิดเพลนิ ยงิ่ เพราะปรารภโสตะเปนตนนัน้ ขนั ธทงั้ หลายที่เปน สวติ ักกสวจิ ารธรรม และวติ ก ยอมเกดิ ข้นึ . ท่ีเปน วตั ถุปุเรชาตะ ไดแก หทยวัตถุ เปน ปจจัยแกข ันธท ้งั หลายทเี่ ปน สวติ กั กสวิจารธรรม และวติ ก ดวยอํานาจของปเุ รชาตปจจยั .

พระอภธิ รรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ท่ี 487 ๑๑. ปจ ฉาชาตปจ จัย [๓๐๓] ๑. สวิตักกสวิจารธรรม เปนปจจยั แกอ วติ กั กอวจิ าร-ธรรม ดว ยอาํ นาจของปจ ฉาชาตปจ จัย คอื ขันธท้งั หลายที่เปนสวติ ักกสวจิ ารธรรมที่เกิดภายหลงั เปนปจ จัยแกก ายน้ที ี่เกิดกอ น ดวยอาํ นาจของปจฉาชาตปจ จัย. [๓๐๔] ๒. อวิตักกวจิ ารมตั ตธรรม เปนปจ จยั แกอ วติ ักกอว-ิจารธรรม ดว ยอํานาจของปจ ฉาชาตปจจยั คือ ขันธทัง้ หลายทีเ่ ปนอวิตักกวิจารมัตตธรรมท่ีเกิดภายหลงั และวติ ก เปน ปจ จยั แกก ายนท้ี เ่ี กิดกอ น ดว ยอาํ นาจของปจฉาชาตปจจัย. [๓๐๕] ๓. อวิตักกอวิจารธรรม เปน ปจ จัยแกอวติ ักกอวิจาร-ธรรม ดว ยอํานาจของปจ ฉาชาตปจ จยั คือ ขันธทัง้ หลายทีเ่ ปน อวติ กั กอวิจารธรรมที่เกิดภายหลงั และวิจารเปน ปจจยั แกก ายนที้ ี่เกดิ กอน ดว ยอํานาจของปจฉาชาตปจ จยั . [๓๐๖] ๔. อวติ กั กวิจารมตั ตธรรม และอวติ ักกอวิจารธรรมเปน ปจ จัยแกอ วติ ักกอวจิ ารธรรม ดว ยอํานาจของปจฉาชาตปจจยั คอื ขนั ธทั้งหลายทเ่ี ปนอวติ กั กวจิ ารมัตตธรรมท่ีเกิดภายหลงั และวิจาร เปนปจจยั แกกายน้ีทีเ่ กดิ กอน ดวยอาํ นาจของปจ ฉาชาตปจ จยั

พระอภิธรรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ที่ 488 [๓๐๗] ๕. สวติ ักกสวิจารธรรม และอวิตกั กวิจารมตั ตธรรมเปน ปจ จยั แกอวิตักกอวจิ ารธรรม ดวยอํานาจของปจ ฉาชาตปจจัย คอื ขันธท ้ังหลายท่ีเปน สวติ ักกสวิจารธรรมทีเ่ กดิ ภายหลงั และวติ กเปน ปจ จยั แกก ายนีท้ ่ีเกดิ กอ น ดว ยอํานาจของปจ ฉาชาตปจ จัย. ๑๒. อาเสวนปจจัย [๓๐๘] ๑. สวิตักกสวจิ ารธรรม เปน ปจจยั แกส วิตกั กสวิจาร-ธรรม ดวยอํานาจของอาเสวนปจ จัย คือ ขันธทง้ั หลายท่เี ปน สวิตกั กสวจิ ารธรรมทีเ่ กดิ กอ น ๆ เปนปจจัยแกขันธท ้ังหลาย ทีเ่ ปนสวิตกั กสวจิ ารธรรมทเี่ กดิ หลัง ๆ ดวยอํานาจของอาเสวน-ปจจัย. อนุโลม เปน ปจจยั แกโคตรภ.ู อนโุ ลม เปน ปจ จัยแกโ วทาน. โคตรภู เปนปจ จยั แกมรรคท่เี ปน สวติ ักกสวจิ ารธรรม. โวทาน เปนปจ จยั แกมรรคทเ่ี ปน สวติ กั กสวจิ ารธรรม ดว ยอาํ นาจของอาเสวนปจ จยั . [๓๐๙] ๒. สวิตักกสวจิ ารธรรม เปนปจจัยแกอ วิตักกวิจาร-มัตตธรรม ดวยอาํ นาจของอาเสวนปจ จยั คอื ขนั ธท ้งั หลายทเี่ ปนสวติ กั กสวจิ ารธรรมทเ่ี กดิ กอ น ๆ เปนปจจยัแกวิตกที่เกดิ หลงั ๆ ดวยอํานาจของอาเสวนปจจยั .

พระอภธิ รรมปฎ ก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ท่ี 489 บริกรรมแหงฌานที่เปนอวติ ักกวิจารมตั ตธรรม เปนปจจัยแกฌ านที่เปน อวิตักกวจิ ารมัตตธรรม ดวยอาํ นาจของอาเสวนปจจยั . โคตรภู เปนปจ จัยแกมรรคทเี่ ปนอวติ ักกวิจารมัตตธรรม ดวยอาํ นาจของอาเสวนปจ จยั . โวทาน เปนปจจัยแกม รรคท่เี ปนอวิตกั กวิจารมตั ตธรรม ดวยอาํ นาจของอาเสวนปจจยั . [๓๑๐] ๓. สวิตักกสวจิ ารธรรม เปนปจจัยแกอวิตักกอวจิ าร-ธรรม ดวยอํานาจของอาเสวนปจจัย คือ บริกรรมแหง ทุติยฌาน เปนปจจัยแกว จิ ารในทตุ ิยฌาน ดวยอาํ นาจของอาเสวนปจ จัย. บริกรรมแหง ตติยฌาน เปน ปจจัยแกต ตยิ ฌาน. บริกรรมแหง จตุตถฌาน เปนปจจยั แกจ ตตุ ถฌาน. บริกรรมแหง อากาสานญั จายตนะ เปน ปจ จยั แกอ ากาสานญั จายตนะ. บริกรรมแหงวิญญาณัญจายตนะ เปนปจจยั แกวญิ ญาณญั จายตนะ. บรกิ รรมแหง อากญิ จญั ญายตนะ เปนปจ จยั แกอ ากญิ จัญญายตนะ. บรกิ รรมแหงเนวสัญญานาสัญญาตนะ เปน ปจจัยแกเ นวสัญญานาสัญ-ญายตนะ. บริกรรมแหง ทพิ ยจกั ษุ เปน ปจ จัยแกท พิ ยจักษ.ุ บริกรรมแหงทพิ โสตธาตุ เปนปจ จัยแกท พิ โสตธาตุ บรกิ รรมแหง อทิ ธวิ ิธญาณ ฯลฯ บริกรรมแหงเจโตปริยญาณ ฯลฯ.

พระอภิธรรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ท่ี 490 บรกิ รรมแหงบพุ เพนวิ าสานุสสติญาณ เปนปจ จยั แกบ ุพเพนวิ าสานุส-สตญิ าณ ฯลฯ บรกิ รรมแหง ยถากัมมูปคญาณ ฯลฯ. บริกรรมแหงอนาคตตังสญาณ ฯลฯ. โคตรภู เปนปจจัยแกมรรคที่เปนอวิตกั กอวจิ ารธรรม และวจิ าร. โวทาน เปน ปจจยั แกมรรคท่ีเปนอวิตักกอวจิ ารธรรม และวิจารดว ยอาํ นาจของอาเสวนปจจัย. [๓๑๑] ๔. สวติ ักกสวิจารธรรม เปน ปจ จัยแกอ วิตักกวจิ าร-มัตตธรรม และอวติ ักกอวจิ ารธรรม ดวยอํานาจของอาเสวนปจ จยั คอื บริกรรมแหง ฌานท่ีเปนอวิตักกวิจารมตั ตธรรม เปน ปจ จยั แกฌานทเ่ี ปน อวติ ักกวจิ ารมัตตธรรม และวิจาร ดวยอาํ นาจของอาเสวนปจ จัย. โคตรภู เปนปจจัยแกม รรคทเ่ี ปน อวิตกั กวิจารมตั ตธรรม และวจิ ารดวยอาํ นาจของอาเสวนปจ จัย. [๓๑๒] ๕. สวติ กั กสวิจารธรรม เปน ปจ จยั แกสวติ กั กสวจิ าร-ธรรม และอวิตกั กวจิ ารมัตตธรรม ดวยอํานาจของอาเสวนปจ จัย คือ ขันธท้งั หลายทเี่ ปนสวิตักกสวจิ ารธรรมที่เกดิ กอน ๆ เปนปจ จยัแกข นั ธท งั้ หลาย ท่ีเปน สวิตักกสวจิ ารธรรมที่เกดิ หลงั ๆ และวติ ก ดว ยอาํ นาจของอาเสวนปจจยั . อนุโลม เปน ปจ จัยแกโ คตรภู และวิตก. อนุโลม เปน ปจ จยั แกโ วทาน และวิตก.

พระอภิธรรมปฎ ก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ท่ี 491 โคตรภู เปน ปจ จัยแกม รรคท่ีเปน สวิตักกสวิจารธรรม และวติ ก. โวทาน เปนปจ จยั แกมรรคทีเ่ ปน สวิตักกสวิจารธรรม และวิตกดว ยอํานาจของอาเสวนปจจัย. [๓๑๓] ๖. อวิตกั กวจิ ารมัตตธรรม เปนปจจยั แกอ วิตกั กวจิ ารมตั ตธรรม ดว ยอาํ นาจของอาเสวนปจจัย คือ วิตกทเ่ี กิดกอ น ๆ เปน ปจ จัยแกว ติ กท่ีเกิดหลงั ๆ ดว ยอํานาจของอาเสวนปจ จัย. ขนั ธท้งั หลายทเ่ี ปนอวติ ักกวจิ ารมตั ตธรรมท่เี กดิ กอน ๆ เปน ปจจัยแกขนั ธท งั้ หลายทเ่ี ปน อวิตักกวจิ ารมตั ตธรรมท่เี กิดหลัง ๆ ดว ยอาํ นาจของอาเสวนปจ จัย. [๓๑๔] ๗. อวติ กั กวิจารมตั ตธรรม เปนปจ จัยแกส วิตกั ก-สวิจารธรรม ดว ยอาํ นาจของอาเสวนปจ จยั คือ วิตกท่เี กดิ กอน ๆ เปน ปจ จยั แกข นั ธท้ังหลายท่เี ปน สวติ ักกสวจิ าร-ธรรมท่ีเกดิ หลงั ๆ ดว ยอํานาจของอาเสวนปจจยั . [๓๑๕] ๘. อวติ กั กวิจารมัตตธรรม เปนปจ จัยแกอ วติ ักก-อวจิ ารธรรม ดว ยอาํ นาจของอาเสวนปจ จยั คือ ขนั ธท ั้งหลายท่เี ปนอวิตกั กวิจารมัตตธรรมที่เกิดกอ น ๆ เปน ปจจยัแกวิจารทเี่ กดิ หลัง ๆ ดวยอาํ นาจของอาเสวนปจ จยั .

พระอภิธรรมปฎ ก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนาท่ี 492 [๓๑๖] ๙. อวิตักกวิจารมัตตธรรม เปน ปจ จยั แกอวติ ักกวิจาร-มัตตธรรม และอวติ ักกอวิจารธรรม ดว ยอาํ นาจของอาเสวนปจจยั คือ ขันธท ้งั หลายท่ีเปนอวติ ักกวิจารมตั ตธรรมท่ีเกดิ กอ นๆเปนปจจยัแกข ันธทั้งหลายท่เี ปน อวติ ักกวจิ ารมัตตธรรมที่เกดิ หลังๆและวิจาร ดวยอาํ นาจของอาเสวนปจจัย. [๓๑๗] ๑๐. อวิตักกวจิ ารมัตตธรรม เปนปจจัยแกส วติ กั กสวิ-จารธรรม และอวติ ักกวิจารมัตตธรรม ดวยอาํ นาจของอาเสวนปจจัย คอื วิตกทเ่ี กิดกอ นๆ เปน ปจ จัยแกข ันธท ้ังหลายท่เี ปน สวติ กั กสวิจาร-ธรรมที่เกิดหลงั ๆ และวติ ก ดวยอํานาจของอาเสวนปจจยั . [๓๑๘] ๑๑. อวิตักกอวิจารธรรม เปน ปจ จยั แกอวติ กั กอวิ-จารธรรม ดวยอาํ นาจของอาเสวนปจจัย คอื วจิ ารท่เี กดิ กอ นๆเปน ปจ จัยแกวจิ ารท่ีเกิดหลังๆดวยอํานาจของอาเสวนปจ จยั . ขนั ธทัง้ หลายทเ่ี ปน อวิตักกอวจิ ารธรรมท่ีเกดิ กอนๆ เปนปจจยั แกข นั ธท้ังหลายทีเ่ ปนอวิตกั กอวิจารธรรมทีเ่ กดิ หลัง ดว ยอํานาจของอาเสวนปจจัย [๓๑๙] ๑๒. อวิตักกอวจิ ารธรรม เปน ปจ จยั แกอ วติ กั กวิจาร-มตั ตธรรม ดวยอาํ นาจของอาเสวนปจ จัย

พระอภิธรรมปฎก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนาท่ี 493 คือ วจิ ารทเ่ี กิดกอ น ๆ เปนปจ จยั แกขันธทัง้ หลายทเ่ี ปน อวิตักกวจิ าร-มตั ตธรรมทเ่ี กิดหลงั ๆ ดว ยอาํ นาจของอาเสวนปจ จยั . [๓๒๐] ๓. อวติ ักกอวจิ ารธรรม เปน ปจจยั แกอ วิตักกวิจาร-มตั ตธรรม และอวิตักกอวจิ ารธรรม ดวยอํานาจของอาเสวนปจ จยั คือ วจิ ารทเ่ี กิดกอ น ๆ เปนปจจัยขนั ธท ัง้ หลายที่เปนอวติ ักกวจิ าร-มัตตธรรมทีเ่ กิดหลัง ๆ และวิจาร ดว ยอํานาจของอาเสวนปจ จยั . [๓๒๑] ๔. อวิตกั กวจิ ารมตั ตธรรม และอวติ ักกอวิจารธรรมเปน ปจจัยแตอ วติ ักกวิจารมัตตธรรม ดว ยอํานาจของอาเสวนปจ จัย คือ ขันธทง้ั หลายเปน อวิตกั กวจิ ารมัตตธรรมท่เี กิดกอนๆ และวิจารเปน ปจจัยแกข ันธทงั้ หลายที่เปน อวิตกั กวจิ ารมตั ตธรรมที่เกิดหลงั ๆ ดว ยอํานาจของอาเสวนปจจัย. [๓๒๒] ๑๕. อวติ กั กวจิ ารมัตตธรรม และอวิตกั กอวจิ ารธรรมเปนปจจยั แกอ วิตกั กอวจิ ารธรรม ดว ยอาํ นาจของอาเสวนปจ จัย คือ ขันธท้ังหลายทเ่ี ปนอวติ ักกวจิ ารมตั ตธรรมที่เกิดกอน ๆ และวิจารเปนปจจัยแกวจิ ารท่เี กดิ หลัง ๆ ดว ยอํานาจของอาเสวนปจจยั . [๓๒๓] ๑๖. อวิตกั กวิจารมัตตธรรม และอวติ กั กอวจิ ารธรรมเปน ปจ จยั แกอวิตักกวจิ ารมตั ตธรรม และอวติ ักกอวจิ ารธรรม ดว ยอํานาจของอาเสวนปจจยั

พระอภธิ รรมปฎก ปฏ ฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนาท่ี 494 คอื ขนั ธทั้งหลายที่เปนอวิตักกวจิ ารมตั ตธรรมทเี่ กิดกอ น ๆ และวจิ ารเปนปจจัยแกขนั ธทง้ั หลายที่เปนอวติ ักกวจิ ารมัตตธรรมท่ีเกิดหลงั ๆ และวจิ ารดวยอํานาจของอาเสวนปจ จัย. [๓๒๔] ๑๗. สวติ ักกสวิจารธรรม และอวิตักกวจิ ารมัตต-ธรรมเปนปจจยั แกสวติ กั กสวจิ ารธรรม ดวยอาํ นาจของอาเสวนปจ จยั คือ ขันธท ัง้ หลายทเ่ี ปน สวิตักกสวจิ ารธรรมทเ่ี กดิ กอ นๆ และวิตกเปนปจ จัยแกข นั ธทงั้ หลายทเ่ี ปน สวติ กั กสวจิ ารธรรมทเ่ี กิดหลัง ๆ ดวยอํานาจของอาเสวนปจจัย อนโุ ลม และวติ ก เปนปจ จยั แกโคตรภู. อนโุ ลม และวติ ก เปนปจ จยั แกโวทาน. โคตรภู และวิตก เปนปจจัยแกม รรคที่เปน สวิตกั กสวิจารธรรม. โวทาน และวติ ก เปนปจจยั แกม รรคทเ่ี ปนสวิตักกสวิจารธรรม ดวยอํานาจของเสวนปจจัย. [๓๒๕] ๑๘. สวิตักกสวิจารธรรม และอวิตักกวจิ ารมตั ต-ธรรม เปนปจจัยแกอวิตกั กวจิ ารมตั ตธรรม ดวยอํานาจของอาเสวน-ปจจยั คือ ขนั ธท ง้ั หลายทเี่ ปนสวติ กั กสวิจารธรรมที่เกิดกอน ๆ และวติ กเปนปจ จัยแกวติ กที่เกดิ หลงั ๆ ดวยอํานาจของอาเสวนปจจยั ,

พระอภธิ รรมปฎก ปฏฐาน เลม ๗ ภาค ๒ - หนาท่ี 495 บริกรรมแหงฌานทเ่ี ปนอวติ กั กวิจารมัตตธรรม และวิตก เปนปจ จยัแกฌานที่เปน อวิตกั กวิจารมตั ตธรรม ดว ยอํานาจของอาเสวนปจ จยั . โคตรภู และวติ ก เปน ปจจยั แกมรรคท่ีเปน อวิตักกวิจารมัตตธรรม. โวทาน และวิตก เปน ปจจยั แกม รรคทเี่ ปน อวิตักกวิจารมัตตธรรมดว ยอาํ นาจของอาเสวนปจจยั . [๓๒๖] ๑๙. สวิตกั กสวิจารธรรม และอวติ กั กวจิ ารมัตตธรรมเปน ปจ จัยแกอวติ กั กอวิจารธรรม ดวยอํานาจของอาเสวนปจจัย คือ บริกรรมแหงทตุ ิยฌาน และวติ ก เปน ปจ จยั แกวิจารในทุติยฌานดวยอํานาจของอาเสวนปจจยั . บรกิ รรมแหง เนวสัญญานาสญั ญายตนะ และวิตก ฯลฯ บรกิ รรมแหงทพิ ยจกั ษุ และวติ ก ฯลฯ บรกิ รรมแหงอนาคตังสญาณ และวติ ก เปนปจจยัแกอ นาคตงั สญาณ ดว ยอํานาจของอาเสวนปจจัย. โคตรภู และวติ ก เปนปจ จัยแกม รรคที่เปนอวิตกั กอวจิ ารธรรม และวิจาร ดวยอาํ นาจของอาเสวนปจจยั . โวทาน และวิตก เปน ปจจัยแกม รรค ท่เี ปนอวติ กั กอวิจารธรรมและวิจาร ดวยอํานาจของอาเสวนปจ จยั . [๓๒๗] ๒๐. สวติ ักกสวจิ ารธรรม และอวิตักกวจิ ารมตั ตธรรมเปน ปจ จัยแกอ วติ กั กวจิ ารมตั ตธรรม และอวติ ักกอวิจารธรรม ดว ยอาํ นาจของอาเสวนปจจยั