tripitaka_24

พระสุตตันตปฎก สงั ยตุ ตนิกาย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนาที่ 151 สตุลลปกายกิ วรรคท่ี ๔ ๑. สัพภสิ ตู ร วา ดวยสัตบุรุษ [๗๘] ขาพเจาไดส ดับมาแลวอยางนี้ :- สมัยหน่ึง พระผูมพี ระภาคเจา ประทบั อยู ณ พระวิหารเชตวัน อารามของทา นอนาถบณิ ฑกิ เศรษฐี กรงุ สาวัตถี ครัง้ นน้ั แล เมอ่ื ปฐมยามลว งไปแลวพวกเทวดาสตุลลปกายกิ า มากดวยกัน มวี รรณะงาม ยังพระวิหารเชตวนั ใหสวา งทัว่ เขาไปเฝา พระผมู ีพระภาคเจา ครน้ั แลว จงึ ถวายอภวิ าทพระผมู ีพระภาคเจา แลวจึงยนื อยู ณ ทีค่ วรสว นขางหนงึ่ . [๗๙] เทวดาองคหนึง่ ครั้นยนื อยู ณ ที่ควรสวนขา งหน่ึงแลวไดกลาวคาถานใ้ี นสํานกั พระผูม พี ระภาคเจาวา บุคคลควรน่งั รวมกบั พวกสตั บุรุษ ควรทาํ ความสนิทกบั พวกสัตบุรุษ บคุ คล ทราบสทั ธรรมของพวกสตั บรุ ษุ แลว มแี ต คุณอนั ประเสรฐิ ไมมโี ทษอนั ลามกเลย. [๘๐] ลําดับน้นั เทวดาอน่ื อีกไดก ลา วคาถานใ้ี นสาํ นักพระผมู พี ระ-ภาคเจา วา บุคคลควรนั่งรว มกบั พวกสัตบรุ ษุ ควรทําความสนิทกับพวกสตั บุรษุ บุคคล ทราบสัทธรรมของพวกสตั บุรษุ แลว ยอ ม

พระสุตตันตปฎก สงั ยตุ ตนิกาย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ที่ 152 ไดป ญ ญา หาไดป ญญาแตคนอันธพาล อน่ื ไม. [๘๑] ลําดับนัน้ แล เทวดาอ่ืนอีกไดก ลา วคาถานี้ในสาํ นกั พระผมู ีพระภาคเจาวา บคุ คลควรนง่ั รวมกบั พวกสัตบรุ ุษ ควรทําความสนทิ กับพวกสตั บุรุษ บคุ คล ทราบสทั ธรรมของพวกสตั บุรุษแลว ยอม ไมเศรา โศก ในทามกลางแหงเรื่องเปน ท่ี ตัง้ แตง ความเศรา โศก. [๘๒] ลําดบั นนั้ แล เทวดาอ่นื อกี ไดก ลาวคาถานใี้ นสาํ นักพระผมู ีพระภาคเจาวา บุคคลควรนง่ั รว มกับพวกสัตบรุ ุษ ควรทาํ ความสนทิ กับพวกสัตบุรษุ บคุ คล ทราบสัทธรรมของพวกสตั บุรษุ แลว ยอม ไพโรจนใ นทา มกลางแหงญาติ. [๘๓] ลาํ ดบั น้นั แล เทวดาอื่นอกี ไดก ลาวคาถานีใ้ นสาํ นกั พระผูมีพระภาคเจาวา บุคคลควรน่ังรว มกับพวกสตั บุรุษ ควรทําความสนทิ กบั พวกสัตบรุ ุษ สัตว ทง้ั หลายทราบสทั ธรรมของพวกสัตบรุ ษุ แลว ยอ มไปสสู ุคติ. [๘๔] ในลําดบั นน้ั แล เทวดาอน่ื อกี ไดกลา วคาถาน้ีในสํานักพระผมู ีพระภาคเจาวา

พระสุตตันตปฎ ก สังยุตตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนาท่ี 153 บคุ คลควรนั่งรวมกับพวกสตั บรุ ษุ ควรทําความสนิทกับพวกสัตบรุ ุษ สัตว ทง้ั หลายทราบสัทธรรมของพวกสัตบุรษุ แลว ยอ มดาํ รงอยสู บายเนอื ง ๆ. ในลําดบั นน้ั แล เทวดาอนื่ อกี ไดกราบทลู คาํ นก้ี ะพระผมู พี ระภาคเจาวาขา แตพระผูมพี ระภาคเจา คาํ ของใครหนอแลเปน สุภาษิต. [๘๕] พระผูมพี ระภาคเจา ตรัสบอกวา คาํ ของพวกทานท้งั หมดเปนสุภาษติ โดยปริยาย ก็แตพวกทา นจงฟง คําของเราบา ง บุคคลควรนัง่ รวมกับพวกสัตบุรษุ ควรทาํ ความสนทิ กบั พวกสตั บุรษุ บคุ คล ทราบสทั ธรรมของพวกสัตบุรษุ แลว ยอ ม พน จากทกุ ขท ้ังปวง. อรรถกถาสพั ภสิ ูตร พึงทราบวนิ ิจฉยั ในสัพภิสตู รท่ี ๑ แหง สตลุ ลปกายิกวรรคท่ี ๔ ตอ ไป :- บทวา สตุลฺลปกายกิ า มีวิเคราะหว า เทวดาทง้ั หลาย ท่ีชื่อวาสตลุ ลปกายกิ า เพราะยกยองดว ยอํานาจแหงการสมาทานธรรมของสัตบุรุษแลวบังเกิดขนึ้ ในสวรรค. ในขอ น้ัน มเี รือ่ งดังตอ ไปน้ี เรือ่ งผูเทดิ ทูนธรรมสัตบุรุษ ไดย นิ วา ชนจํานวนมากดว ยกนั ไดท ําการคา ทางทะเล ใชเรอื แลนไปสูท ะเล. เม่อื เรอื แหง ชนเหลา น้ันไปอยูโดยเรว็ ปานลูกธนอู นั บุคคลซดั ไปแลวในวันที่ ๗ จงึ เกดิ เหตรุ ายใหญในทา มกลางทะเล คือ คลน่ื ใหญต ้งั ขึน้ แลว

พระสตุ ตันตปฎก สงั ยุตตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ท่ี 154ก็ยงั เรือใหเต็มไปดวยน้ํา. เม่ือเรือกาํ ลังจะจมลง มหาชนจงึ นึกถงึ ชื่อเทวดาของตน ๆ แลว กระทาํ กจิ มีการออนวอนเปนตน คร่ําครวญแลว . ในทามกลางแหง ชนเหลา นนั้ บรุ ุษคนหนึ่งนึกวา เราตอ งประสบภยัรายเห็นปานนี้แน จึงนึกถึงธรรมของตน เหน็ แลว ซ่งึ สรณะท้งั หลาย และศลีทงั้ หลายกบ็ ริสทุ ธิแ์ ลว จึงน่ังขดั สมาธิ ดจุ พระโยค.ี พวกชนทง้ั หลายจงึ ถามทานถงึ เหตุอนั ไมกลัวนน้ั . บุรุษผูเ ปนบัณฑิตนัน้ จงึ กลา ววา ดูกอ นทา นผูเจรญิทัง้ หลาย ใชแลว เราไมกลัวภยั เหน็ ปานน้ี เพราะเราถวายทานแกห มแู หงภิกษุในวันทข่ี น้ึ เรอื เราไดรับสรณะทงั้ หลาย และศีลทง้ั หลาย ดว ยเหตนุ ้นั เราจงึ ไมก ลัว ดงั นี้. ชนเหลานั้น จึงกลา ววา ขา แตนาย กส็ รณะและศีลเหลา นี้สมควรแกชนพวกอื่นบา งหรือไม. บัณฑิตนน้ั ตอบวา ใชแลว ธรรมเหลา น้ียอมสมควรแมแ กพวกทา น. ชนเหลานนั้ จงึ กลาววา ถาอยา งนั้น ขอทา นบณั ฑิตจงใหแ กพวกเราบา ง. ชนผเู ปน บณั ฑติ นั้น จึงจดั ทําพวกมนษุ ยเหลานน้ั ใหเ ปน พวกละรอู ยูคน รวมเปน ๗ พวกดว ยกนั . ตอ จากน้ันกใ็ หศ ีล ๕. ในบรรดาชน ๗ พวกนั้นชนจํานวนรอ ยคนพวกแรกต้งั อยใู นนํา้ มีขอ เทาเปน ประมาณ จงึ ไดร บั ศีล.พวกที่ ๒ ตง้ั อยใู นนํ้ามเี ขาเปนประมาณ... พวกท่ี ๓ ต้ังอยูในนํา้ มสี ะเอวเปนประมาณ... พวกที่ ๔ ตง้ั อยูในนา้ํ มีสะดอื เปนประมาณ... ชนพวกท่ี ๕ ต้งัอยูในนาํ้ มีนมเปน ประมาณ. . . พวกท่ี ๖ ตัง้ อยใู นนํา้ มีคอเปน ประมาณ...พวกท่ี ๗ น้ําทะเลกําลงั จะไหลเขาปาก จึงไดร ับศลี ๕ แลว. ชนผเู ปน บณั ฑิตน้ัน ครน้ั ใหศ ลี ๕ แกชนเหลาน้ันแลว จงึ ประกาศเสยี งกึกกองวา ส่ิงอน่ื เปนที่พ่งึ เฉพาะของพวกทา นไมม ี พวกทานจงรักษาศลีเทา นนั้ ดงั น.ี้

พระสุตตันตปฎก สงั ยุตตนิกาย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนาท่ี 155ชนทง้ั ๗๐๐ เหลา นน้ั ทาํ กาละในทะเลนนั้ แลว ไปบงั เกดิ ข้นึ ในภพดาวดงึ ส เพราะอาศยั ศลี อันตนรับเอาในเวลาใกลตาย. วมิ านทั้งหลายของเทวดาเหลานัน้ ก็เกิดขึ้นเปน หมูเดียวกัน. วิมานทองของอาจารยม ปี ระมาณรอยโยชนเ กิดในทา มกลางแหง วมิ านท้ังหมด. เทพท่เี หลือเปนบรวิ ารของเทพทีเ่ ปนอาจารยน ้ัน วิมานทตี่ ่าํ กวาวิมานท้งั หมดนน้ั ก็ยังมปี ระมาณถึง ๑๒ โยชน.เทพเหลาน้นั ไดพิจารณาผลกรรมในขณะท่คี นเกดิ แลว ทราบแลวซึ่งการไดส มบตั ินน้ั เพราะอาศยั อาจารย จงึ กลาวกันวา พวกเราจักไป พวกเราจกั กลา วสรรเสริญคณุ แหง อาจารยของพวกเราในสํานักแหง พระทศพล ดังนี้แลว เขา ไปเฝา พระผูมีพระภาคเจา ในเวลาระหวา งมชั ฌมิ ยาม.ในบรรดาเทวดาเหลานน้ั เทวดา ๖ องค ไดกลาวคาถาองคล ะหน่ึงคาถา เพ่อื พรรณนาคุณอาจารยของตนดว ยคําวาสพภฺ เิ รว สมาเสถ สพภฺ ิ กพุ เฺ พถ สนถฺ วสติ สทธฺ มมฺ มฺาย เสยฺโย โหติ น ปาปโ ย.บุคคลควรนัง่ รวมกบั พวกสัตบรุ ษุควรทาํ ความสนิทกบั พวกสัตบรุ ุษ บคุ คลทราบสทั ธรรมของพวกสตั บุรุษแลว มแี ตคณุ อนั ประเสรฐิ ไมม ีโทษลามกเลย.บรรดาบทเหลาน้นั บทว สพภฺ ิ แปลวา พวกบัณฑติ คือ พวกสตั บรุ ุษ. ระอักษรทาํ หนา ท่ีสนธิ. บทวา สมาเสถ แปลวา ควรนงั่ รวมกค็ ําวา สมาเสถ นี้ เปน หัวขอแหงเทศนาเทา นั้น. อธิบายวา พึงสาํ เร็จอิริยาบถท้งั ปวง รว มกบั สตั บรุ ุษทั้งหลายทีเดยี ว. บทวา กพุ เฺ พถ แปลวาควรทาํ . บทวา สนถฺ ว แปลวา ความสนิท ไดแก ความสนทิ ดวยไมตรี

พระสุตตันตปฎก สังยตุ ตนิกาย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ท่ี 156แตค วามสนิทดว ยตณั หาอนั ใคร ๆ ไมควรกระทํา. ขอ น้ี พระผูม พี ระภาคเจาตรัสหมายเอาคาํ วา บุคคลพงึ ทําความสนทิ ไมตรีกบั พระสัมมาสัมพทุ ธเจา พระ-ปจ เจกพุทธะ และพระสาวกท้งั หลาย ดังน.้ี บทวา สต แปลวา ของพวกสตั บุรุษ. บทวา สทฺธมฺม ไดแก สทั ธรรมตาง ๆ มีศลี ๕ ศีล ๑๐ และสตปิ ฏ ฐาน ๔ เปนตน . แตใ นสูตรน้ี ทานประสงคเอาศลี ๕. บทวา เสยโฺ ยโหติ แปลวา มแี ตค ุณอนั ประเสริฐ คอื มีแตค วามเจริญ. บทวา น ปาปโยไดแก ความลามก (ความตํ่าชา) อะไร ๆ ยอมไมม.ี ลาํ ดับน้ัน เทวดาอืน่ อีกไดก ลา วคาถานีใ้ นสาํ นกั พระผูมพี ระภาคเจาวาบคุ คล ควรน่ังรวมกับพวกสตั บุรษุ ฯลฯ ยอมไดป ญ ญา หาไดปญ ญาแตค นอืน่(คนพาล) ไม ดงั น.้ี บทวา นาฺโต แปลวา หาไดแ ตค นอื่นไม คอืชือ่ วา ปญ ญา อันบคุ คลยอ มไมไดแ ตคนอ่ืนผเู ปนพาล ดจุ น้ํามันงาเปนตน อนั บุคคลไมพงึ ไดด วย กรวด ทราย เปน ตน. กบ็ คุ คลทราบธรรมของสตั บรุ ษุ ทั้งหลายแลว เสพอยคู บอยูซ่งึ บณั ฑิตเทาน้ันจงึ ไดป ญ ญา ดุจนา้ํ มนั ทั้งหลาย มีนํ้ามนั งาเปน ตน อนั บคุ คลยอมไคด ว ยเม็ดงาเปนตน . ลาํ ดับนน้ั แล เทวดาอ่นื อกี ไดกลา วคาถานใ้ี นสํานกั พระผมู ีพระภาคเจาวา บุคคลควรนง่ั รวมกบั พวกสตั บรุ ษุ ฯลฯ ยอ มไมเ ศราโศกในทามกลางแหงเร่ืองอนั เปน ทต่ี งั้ แหงความเศรา โศก ดงั น้.ี บทวา โสกมชเฺ ฌ อธิบายวาบุคคลผูไปแลวในทา มกลางแหง เร่อื งอนั เปนท่ตี ั้งแหง ความเศราโศก หรอื วาไปแลวในทามกลางแหง สตั วท ้ังหลายผมู ีความเศรา โศก เหมือนอุบาสกิ า(มลั ลกิ า) ของพนั ธลุ เสนาบดี และเหมือนสังกิจจสามเณรผเู ปนสัทธิวหิ ารกิของพระธรรมเสนาบดี ผไู ปในทามกลางแหงโจร ๕๐๐ ยอ มไมเ ศราโศก. ลาํ ดบั นนั้ แล เทวดาอื่นอกี ไดกลาวคาถานี้ในสํานกั พระผูมีพระภาคเจาวา บคุ คลควรนัง่ รวมกบั พวกสัตบุรุษ ฯลฯ ยอมไพโรจนในทา มกลางแหงญาติดังนี้. บทวา าติมชเฺ ฌ วิโรจติ แปลวา ยอมไพโรจน ในทามกลางแหงหมู

พระสุตตนั ตปฎ ก สังยตุ ตนิกาย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนาท่ี 157ญาติ คอื วา ยอ มงามดุจสามเณร ชื่อวา อธมิ ตุ ตกะ ผูเปน สัทธิวหิ าริกของพระสงั กจิ จเถระ เรื่อง อธมิ ุตตกะสามเณร ไดย นิ วา สามเณรนนั้ เปนหลานของพระสงั กิจจเถระน้นั . ในกาลครงั้นัน้ พระเถระกลาวกะสามเณรวา ดูกอนสามเณร เธอเปน ผใู หญแ ลว เธอจงไปถามถงึ อายขุ องเธอแลวจงมา เราจกั อปุ สมบทให ดงั น้ี สามเณรรบั คาํ วาดีแลว ขอรับ ไหวพ ระเถระแลวถอื บาตรและจวี รไปบานนอ งหญงิ ซง่ึ ตงั้ อยูใกลด งอนั เปน ที่อาศยั อยูข องพวกโจร แลว ก็เท่ียวไปบณิ ฑบาต. นองหญิงเห็นทานแลว ไหวแ ลว จงึ นมิ นตใหไ ปนง่ั ในบานใหฉนั ภัตตาหารแลว . สามเณรทําภัตกิจเสร็จแลว จึงถามถึงอายุของตน. นางตอบวา ดิฉนั ไมท ราบ แมยอ มทราบ. สามเณรกลาววา ทา นจงอยูท ี่น่ี เราจกั ไปบา นโยมมารดา แลวก็กา วเขาไปสดู ง. บุรุษผูเปน โจรเห็นสามเณรแตไ กล จึงสงสัญญาณแกพ วกโจร.พวกโจรใหส ญั ญาณดว ยคําวา ไดยนิ วา สามเณรองคห นึง่ หยงั่ ลงสดู ง พวกเธอจงไปนําสามเณรนัน้ มา ดงั น้ี. โจรบางพวกกลาววา เราจักฆา บางพวกกลา ววา เราจักปลอ ย. แมส ามเณรก็คิดวาเราเปน พระเสกขะ มกี ิจที่ควรทาํแกต นอยู เราปรกึ ษากับพวกโจรเหลานีแ้ ลว จกั ทาํ ความสวสั ดีเปน ประมาณจงึ เรยี กหวั หนาโจรมา กลาววา ดกู อ นทานผูม อี ายุ เราจักทาํ ความอุปมา(ความเปรยี บเทยี บ) แกทาน ดงั น้ี แลวไดก ลาวคาถาเหลาน้ีวา ในอดตี กาลอันยาวนาน ที่หมูไ มใน ดงใหญ เสือดาวตัวหน่งึ เท่ยี วดักเหย่ือตาม ทางโคง ในกาลนน้ั มนั ไดฆ าจัมปกะเสยี แลว เน้ือและนกทงั้ หลายเหน็ จมั ปกะตาย แลว ตกใจกลัว พากนั หลบหลกี ไปใน

พระสตุ ตนั ตปฎก สงั ยุตตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนาที่ 158 เวลาราตรี จงึ ไมเกิดประโยชนแกมัน ฉนั ใด ทานฆาสมณะชื่อ อธมิ ตุ ตกะ ผูไมมี กเิ ลสเปนเครอื่ งกงั วลใจกเ็ หมอื นกนั น่นั แหละ ชนทั้งหลายผูเดินทางจกั ไมมา พวกทานกจ็ ักขาดทรัพย สมณะชอ่ื วา อธิมตุ ตกะ ผไู มมีกิเลสเครอื่ งกงั วลใจ กลา วคาํ จรงิ แท ชนท้งั หลายผเู ดินทางจกั ไมมา ความเสื่อมแหงทรัพยจกั มี. นายโจรกลาววา ถาทานเหน็ คนเดนิ ทางสวนมาแลว จักไมบอกแกใ คร ๆ ขา แตทา นผเู จรญิ เมือ่ ทา นตามรกั ษาสัจจะนไี้ ด กจ็ งไปตามสบาย เถดิ . สามเณรน้ัน ผอู นั พวกโจรเหลา นนั้ ปลอยอยู ไปอยู แมเหน็ ญาตทิ ั้งหลายกม็ ไิ ดบ อก ที่นนั้ เมือ่ ญาตขิ องสามเณรนั้นมาถงึ แลว พวกโจรกช็ ว ยกันจับแลวทรมานอยู พวกโจรไดก ลา วกะมารดาของสามเณรซงึ่ นางกําลงั เสยี ใจประหารอกคร่ําครวญอยวู า อธมิ ตุ ตกะ จักถามทา นวา อธิมตุ ตกะ บัดนี้มีกาลฝนเทา ไร แมก ระผมถามแลว ขอจงบอก พวกเราจกั รไู ดอ ยา งไร. มารดาของอธิมุตตกะกลา วกะพวกโจรวา เรานแ้ี หละเปนมารดาของอธมิ ุตตกะ ผนู ี้แหละเปน บดิ า ผูนเี้ ปนนอ งหญงิ ผนู ้ี

พระสตุ ตนั ตปฎก สงั ยตุ ตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ท่ี 159 เปนพช่ี ายนองชาย ชนทงั้ หมดในทน่ี ี้ เปน ญาตขิ องอธิมตุ ตกะ. อธิมตุ ตกะมปี กติ ทํากิจอันไมสมควรเลย เหน็ ญาตคิ นใดมา แลว กไ็ มหาม ขอ นี้เปน วตั รปฏบิ ัติของ สมณะทง้ั หลายผเู ปน พระอรยิ ะ ผมู ธี รรม เปนชีวิตหรือหนอ. นายโจรกลา ววา อธมิ ตุ ตกะมปี กติกลา วคาํ จริง เห็น ญาตคิ นใดแลว กไ็ มห าม เพราะความ ประพฤติความดีของอธมิ ตุ ตกะ ผเู ปนภิกษุ ผูมปี กติกลาวคาํ จรงิ . ชนทัง้ หมดผเู ปน ญาติของอธมิ ุตตะปลอดภยั แลว ขอจง ไปสูค วามสวสั ดเี ถิด. ญาติเหลาน้ัน ผอู ันโจรท้งั หลายปลอ ยตัวแลว ดวยอาการอยา งนี้ ไปแลว กลา วกะอธิมตุ ตกะวา พอชนทง้ั หมดปลอดภยั แลว กลับมาสูความสวัสดี เพราะความประพฤติดีของทานผูเ ปน ภกิ ษุ ผกู ลา ววาจาสัตย. พวกโจรทงั้ หารอ ยเลอ่ื มใสแลว จงึ ขอบวชในสาํ นกั ของสามเณรชอ่ือธมิ ุตตกะ. สามเณรจึงพาศิษยเหลานั้นไปสสู ํานักพระอปุ ชฌาย แลว ตนก็อปุ สมบทกอน ภายหลังจึงทําการอปุ สมบทใหอนั เตวาสิกของตน มปี ระมาณหารอ ยเหลา นนั้ . อันเตวาสิกท้ังหมดเหลา นน้ั ตงั้ อยูใ นโอวาทของ อธิมุตตกะเถระแลวก็บรรลซุ ่งึ พระอรหัตมผี ลอันเลศิ ดังน.ี้

พระสตุ ตนั ตปฎก สงั ยุตตนิกาย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ที่ 160 เทวดา ถอื เอาความขอ นแ้ี ลว กราบทูลพระผมู ีพระภาคเจาวา สตสทฺธมมฺ มฺ าย าติมชฺเฌ วิโรจติ แปลวา บุคคล รูสทั ธรรมของพวกสัตบุรษุ แลว ยอมไพโรจน ในทา มกลางแหงญาติ ดงั น.้ี ในลําดบั นั้นแล เทวดาอน่ื อีก ไดกลาวคาถาน้ใี นสาํ นกั พระผูมพี ระ-ภาคเจาวา บคุ คลควรนงั่ รวมกบั พวกสัตบรุ ษุ ฯลฯ ยอ มดาํ รงอยสู บายเนือง ๆ.คําวา สาตต นี้ แปลวา เนือง ๆ คือ เทวดายอมกลาววา ชนท้งั หลายยอ มดํารงอยูสบายเนอื ง ๆ หรอื วา มคี วามสขุ อนั ย่ังยนื . ลาํ ดบั น้ันแล เทวดาอืน่ อกี ไดก ลา วคาถานใี้ นสาํ นกั พระผูมพี ระภาคเจาวา ขา แดพ ระผูมีพระภาค คําของใครหนอเปน สภุ าษติ . พระผูมีพระภาคเจา ตรัสวา คําของพวกทา นทั้งหมดเปนสุภาษิตโดยปรยิ าย กแ็ ตพ วกทา นจงฟง คาํ ของเราบางวา บุคคล ควรน่ังรวมกับพวกสัตบรุ ษุ ควรทําความสนิทกบั พวกสัตบุรษุ บคุ คล ทราบสัทธรรมของพวกสตั บุรษุ แลว ยอ ม พน จากทุกขท ั้งปวง. บทวา สพฺพาส โว แปลวา ของพวกทา นทง้ั หมด. บทวา ปรยิ า-เยน ไดแ ก โดยการณะ. บทวา สพฺพทุกขฺ า ปมุฺจติ แปลวา ยอมพน จากทุกขท ้ังปวง อธิบายวา ไมใชมเี หตุแตคุณอนั ประเสรฐิ แตอยา งเดียวเทานัน้ ยอมไมไดป ญ ญาเพยี งอยา งเดียว ยอ มไมเศรา โศกในทามกลางแหงเร่อื งเปนที่ต้ังแหง ความโศกเพยี งอยา งเดยี ว ยอ มไพโรจนใ นทามกลางแหงญาต.ิ ..ยอ มเกดิ ในสคุ ติ. . . ยอมดาํ รงอยสู บายส้นิ กาลนานเพียงอยา งเดยี ว ก็บคุ คลนน้ัแล ยอ มพน แมจ ากวฏั ทุกขทั้งสน้ิ ดังนแ้ี ล. จบอรรถกถาสัพภิสูตรท่ี ๑

พระสุตตนั ตปฎ ก สงั ยตุ ตนิกาย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ท่ี 161 ๒. มัจฉรสิ ูตร วาดว ยเหตุทใี่ หทานไมได [๘๖] สมัยหนงึ่ พระผูม ีพระภาคเจาประทับ อยู ณ พระวิหารเชตวนัอารามของทานอนาถบิณฑกิ เศรษฐี กรุงสาวตั ถี ครง้ั น้ันแล เมอ่ื ปฐมยามลวงไปแลว พวกเทวดาสตลุ ลปกายิกามากดว ยกัน มวี รรณะงาม ยังพระวิหารเชตวันทง้ั ส้นิ ไปสวาง เขาไปเฝาพระผมู พี ระภาคเจา ครัน้ แลวจงึ ถวายอภวิ าทพระผูมีพระภาคเจา แลวยนื อยู ณ ทค่ี วรสว นขางหน่งึ . [๘๗] เทวดาองคห นึง่ ครัน้ ยืนอยู ณ ทคี่ วรสวนขา งหนึ่งแลวไดกลา วคาถานี้ในสํานกั พระผูมพี ระภาคเจาวา เพราะความตระหนี่ และความประ- มาทอยา งน้ี บุคคลจึงใหทานไมไ ด บุคคล ผหู วงั บญุ รูแจงอยู พงึ ใหท านได. [๘๘] ในลาํ ดับนั้นแล เทวดาอน่ื อีก ไดกลา วคาถาท้ังหลายนี้ในสาํ นกั พระผมู ีพระภาคเจาวา คนตระหนีก่ ลัวภัยใดยอ มใหท านไม- ได ภัยนนั้ นน่ั แลยอ มมแี กคนตระหน่ผี ไู ม ใหทาน คนตระหน่ยี อ มกลวั ความหิวและ ความกระหายใด ความหิวและความกระ- หายน้นั ยอมถกู ตองคนตระหนีน่ ้ันนัน่ แลผู เปนพาลท้งั ในโลกน้ี และในโลกหนา ฉะนั้น

พระสุตตันตปฎ ก สงั ยตุ ตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ท่ี 162 บุคคลควรกําจัดความตระหนอี่ ันเปน สนมิ ในใจ ใหทานเถิด เพราะบุญทงั้ หลาย ยอ มเปน ท่พี งึ่ ของสตั ว ท้ังหลายในโลกหนา . [๘๙] ในลาํ ดับนัน้ แล เทวดาอ่นื อีก ไดก ลาวคาถาทงั้ หลายนใ้ี นสํานักพระผมู ีพระภาคเจา วา ชนท้ังหลายเหลาใด เมอื่ ของมนี อ ย กแ็ บงให เหมอื นพวกเดนิ ทางไกลก็แบง ของใหแ กพวกท่ีเดินทางรวมกนั ชนท้งั - หลายเหลาน้นั เม่ือบุคคลทง้ั หลายเหลาอื่น ตายแลว ก็ช่อื วายอมไมต าย ธรรมนี้เปน ของบัณฑติ แตป างกอ น ชนพวกหนึ่งเมอื่ ของมีนอ ยกแ็ บงให ชนพวกหน่ึงมีของมาก ก็ไมใ ห ทกั ษิณาที่ใหแตของนอย นับเสมอ ดวยพนั . [๙๐] ในลาํ ดบั นัน้ แล เทวดาอ่ืนอีก ไดกลาวคาถาทง้ั หลายนีใ้ นสํานักพระผูม ีพระภาคเจา วา ทาน พวกพาลชนเม่ือให ใหไดยาก กุศลธรรม พวกพาลชนเม่อื ทาํ ทาํ ไดยาก พวกอสตั บรุ ษุ ยอมไมท ําตาม ธรรมของ สตั บุรุษ อนั พวกอสัตบุรษุ ดําเนินตามได แสนยาก เพราะฉะนั้น การไปจากโลกนี้ ของพวกสตั บุรษุ และของพวกอสัตบรุ ษุ จึง ตางกัน พวกอสัตบุรษุ ยอมไปสูนรก พวก สัตบรุ ุษยอ มเปน ผูดาํ เนนิ ไปสูส วรรค.

พระสตุ ตันตปฎ ก สงั ยุตตนิกาย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนาท่ี 163 ในลําดับนน้ั แล เทวดาอ่ืนอกี ไดก ราบทูลคาํ นก้ี ะพระผูมพี ระภาคเจาวา ขาแตพระผูมีพระภาคเจา คําของใครหนอแลเปนสุภาษติ . [๙๑] พระผมู ีพระภาคเจาตรัสวา คาํ ของพวกทานทั้งหมดเปนสภุ าษติโดยปรยิ าย กแ็ ตพ วกทานจงพึงคาํ ของเราบา ง บคุ คลแมใด พึงประพฤติธรรม ประพฤตสิ ะอาด เปนผเู ล้ียงภรยิ า และ เมอื่ ของมนี อยกไ็ หไ ด เมื่อบุรุษแสนหนึ่ง บชู าภิกษุพนั หนึง่ หรือบรจิ าคทรัพยพ ัน- กหาปณะ การบชู าของบุคคลเหลาน้ัน ยอ มไมถ ึงสวนรอ ย ของบคุ คลอยา งน้ัน. [๙๒] ในลาํ ดบั นน้ั แล เทวดาอน่ื อกี ไดก ลาวกะพระผมู ีพระภาคเจาดวยคาถาวา การบูชาอันไพบลู ยใหญโตนี้ ยอ ม ไมเ ทาถงึ สว นแหง ทานทีบ่ คุ คลใหดวย ความประพฤตธิ รรม เพราะเหตอุ ะไร เมื่อ บุรุษแสนหนง่ึ บชู าภิกษุพันหน่งึ หรอื บริ- จาคทรัพยพนั กหาปณะ การบูชาของบุรษุ เหลานั้นยอมไมถงึ สว นรอยของบคุ คล อยางนั้น. [๙๓] ในลาํ ดบั นั้นแล พระผมู ีพระภาคเจา ไคตรัสกะเทวดานั้นดว ยพระคาถาวา บคุ คลเหลาหนึ่ง ตัง้ อยูในกรรม ปราศจากความสงบ (ปราศจากธรรม)







































































พระสุตตนั ตปฎ ก สงั ยตุ ตนิกาย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ที่ 199 ปราชญยอ มรักษาความไมประมาท เหมือน บุคคลรักษาทรพั ยอ นั ประเสรฐิ บคุ คลอยา ตามประกอบความประมาท และอยาตาม ประกอบความสนทิ สนม ดวยอํานาจความ ยนิ ดที างกาม เพราะวา บุคคลไมประมาท แลว เพง พนิ จิ อยู ยอมบรรลบุ รมสขุ . บทวา ปมาทมนยุ ุ ฺชนตฺ ิ แปลวา ยอมตามประกอบความประมาทอธบิ ายวา ชนเหลา ใดยอ มกระทํา คือยอ มใหค วามประมาทเกิดขึ้น ชนเหลา น้ันช่ือวา ยอมประกอบตามซึง่ ความประมาทน้ัน. บทวา ธน เสฏ ว รกขฺ ติแปลวา เหมือนบคุ คลรักษาทรพั ยอ นั ประเสรฐิ คือไดแกเหมือนบคุ คลรักษาทรพั ยอันอุดมมแี กวมกุ ดา และแกวมณีอนั มีสาระเปนตน . บทวา ฌายนโฺ ตแปลวา เพงพนิ ิจอยู อธิบายวา เพง อยดู วยลักษณปู นิชฌาน และอารมั มณูปนิชฌาน ใน ๒อยางน้นั วิปส สนา มรรค และผล ชอ่ื วา ลักขณปู นชิ ฌาน. จริงอยู วิปส สนา ชือ่ วา ลกั ขณปู นิชฌาน เพราะอรรถวา เขา ไปเพง ซ่งึ ลกั ษณะทั้งสาม. มรรค ช่ือวา ลักขณูปนิชฌาน เพราะอรรถวา ยอ มใหส ําเร็จซึง่ ปหานกจิ ที่มาถึงแลวโดยวิปส สนา. ผล ชอื่ วา ลกั ขณปู นิชฌาน เพราะอรรถวา ยอมเขา ไปเพง ซ่งึ นโิ รธสัจจะ อันเปนตถลกั ษณะ. แตสมาบตั ิ ๘บณั ฑิตพงึ ทราบวาเปน อารมั มณปู นิชฌาน เพราะการเขา ไปเพงอารมณแ หงกสิณ. อรหัตสุข ชื่อวา บรมสุข อันพระผูมพี ระภาคเจาทรงประสงคเ อาแลวดงั นแี้ ล. จบอรรถกถาสัทธาสตู รท่ี ๖

พระสุตตนั ตปฎ ก สงั ยุตตนิกาย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ที่ 200 ๗. สมยสูตร วา ดว ยเทพชุมนุมกนั [๑๑๕] ขา พเจาไดส ดบั มาแลว อยา งน้ี :- สมัยหนงึ่ พระผมู ีพระภาคเจาประทับอยู ณ ปามหาวนั กรงุ กบิล-พสั ดุแควน สกั กะ กบั ดว ยภิกษุสงฆห มใู หญป ระมาณ ๕๐๐ รปู ลวนเปนพระอรหนั ต ก็พวกเทวดามาแตโ ลกธาตุสิบแลว ประชุมกนั มาก เพ่อื จะเห็นพระผมู ีพระภาคเจาและพระภิกษสุ งฆ. [๑๑๖] ในครง้ั นั้นแล เทวดา ๔ องคที่เกิดในหมูพรหมชนั้ สทุ ธาวาสไดมคี วามดําริวา พระผูม พี ระภาคเจาพระองคนี้แล ประทับ อยู ณ ปามหาวนักรุงกบลิ พัสดุ แควนสกั กะ กับดว ยภกิ ษสุ งฆหมใู หญประมาณ ๕๐๐ รปูลวนเปนพระอรหันต กพ็ วกเทวดามาแตโ ลกธาตุสิบประชุมกนั มาก เพอ่ื จะเหน็พระผูม ีพระภาคเจาและพระภิกษุสงฆ ไฉนหนอ แมเ ราทงั้ หลายควรเขาไปเฝาพระผูมพี ระภาคเจา ครั้นเขา ไปเฝาแลว พงึ กลาวคาถาองคล ะคาถา ในสํานกัพระผูมีพระภาคเจา . [๑๑๗] ในคร้งั นนั้ แล พวกเทวดาทั้ง ๔ นน้ั จึงหายจากหมูพรหมชั้นสุทธาวาส มาปรากฏอยเู ฉพาะพระพกั ตรพระผูม พี ระภาคเจา เหมือนบุรุษผมู ีกาํ ลงั เหยียดแขนท่คี ูอ อกหรือคูแขนท่ีเหยยี ดเขา ฉะนนั้ . [๑๑๘] เทวดาองคหนึ่ง ครัน้ ยนื อยู ณ ที่ควรสว นขา งหนึ่งแลวไดก ลา วคาถานี้ในสาํ นักพระผมู พี ระภาคเจาวา การประชมุ ใหญใ นปาใหญ มพี วก เทวดามาประชุมกนั แลว พวกขาพเจามาสู