tripitaka_24

พระสุตตันตปฎก สังยตุ ตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนาท่ี 463ยอ มกําหนดอารมณท ีน่ า ปรารถนาและไมน า ปรารถนา โดยอารมณอ ันเดยี วกัน. จริงอยู พวกมิจฉาทิฏฐเิ ห็นพระพุทธเจา กด็ ี พระสงฆกด็ ี อารมณอนั โอฬารมีมหาเจดยี เ ปน ตนก็ดี ยอมปด ตา ประสบความเสยี ใจ ไดย นิ เสยี งแสดงธรรม กป็ ด หทู ้ังสอง แตจกั ขุวิญญาณและโสตวิญญาณ ก็เปนกศุ ลวบิ ากของพวกเขา. สุกรกินคถู เปน ตน ไดก ล่นิ คูถก็เกิดความดีใจวา เราจักกนิ คูถดังน้ี กจ็ ริงอยู ถึงกระน้นั จกั ขุวิญญาณของมนั ในการเห็นคถู ฆานวญิ ญาณในการดมกลน่ิ คถู นน้ั และชวิ หาวญิ ญาณในการลม้ิ รส ยอ มเปนอกศุ ลวิบากโดยแท. พระผมู พี ระภาคเจา ทรงหมายเอาความเปนสงิ่ ทนี่ า พอใจของบคุ คลจงึ ตรสั วา เต จ มหาราช รปู า เปน ตน . คําวา จนทฺ นงฺคลิโย* นี้ เปน ช่ือของอบุ าสกน้ัน. บทวา ปฏิภาติ มภควา ความวา เหตอุ ยางหนง่ึ ยอมปรากฏแจม แจง แกขา พระองค. จนั ทนงั -คลิกอบุ าสกนั้น เห็นพระราชาทัง้ ๕ พระองคทรงสวมกุณฑลมณี แมเ สด็จมาดวยพระอสิ รยิ ยศและสมบตั อิ ยา งเยี่ยม ดว ยราชานุภาพอยา งใหญ โดยประทบันงั่ รวมกัน ณ พ้นื ที่สาํ หรับดื่ม ซ่งึ จัดไว ตา งก็ส้ินสงา สน้ิ ความงาม ตัง้ แตประทับยืน ณ สาํ นกั ของพระทศพลเหมือนดวงประทีปเวลากลางวนั เหมอื นถานไฟที่เอานํา้ รก และเหมือนหญิงหอย เวลาพระอาทติ ย จงึ เกดิ ปฏิภาณข้ึนวา ทา นผูเจริญ ธรรมดาวาพระพทุ ธะทั้งหลายใหญหนอ เพราะฉะนน้ัเขาจงึ กลาวอยางน้.ี คาํ วา โกกนท น้ี เปนไวพจนข อปทมุ น่นั เอง. บทวา ปาโตไดแก ตอ กาลเทียว. บทวา สิยา แปลวา พงึ ม.ี บทวา อวตี คนฺธ ไดแ กไมปราศจากกลน่ิ . บทวา องคฺ รี ส ไดแ ก พระสมั มาสมั พุทธเจา . จริงอยูพระรัศมที ัง้ หลาย ยอมซานออกจากพระวรกายของพระผูม พี ระภาคเจา เพราะฉะน้ัน จึงเรียกวา องคฺ ีรโส พระอังคีรส. ความยอ ในคาํ น้ี มดี ังนว้ี า* บาลีเปน จนฺทนงคฺ ลิโก

พระสุตตนั ตปฎก สงั ยุตตนิกาย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ท่ี 464ดอกปทุม กลาวคอื ดอกโกกนท บานแตเชาตรู ยงั ไมปราศจากกลิ่น หอมระร่ืนฉนั ใด ทานจงดพู ระผมู ีพระภาคเจา พระนามวา องั คีรส ทรงรงุ โรจนด จุ ดวงอาทติ ย สองแสงจา กลางนภากาศ ฉันนน้ั เหมอื นกนั . บทวา ภควนตฺ อจฉฺ าเทสิ ความวา ไดถวายแดพระผูมีพระภาคเจา. แตวาโดยโวหารโลกในขอ นี้ คําก็มีเชนนี้. ไดย นิ วา อุบาสกนนั้ คดิ วา พระราชาเหลา น้ี ทรงเลอื่ มใสในพระคณุ ทง้ั หลายของพระตถาคต พระราชทานผาหมแกเ ราถึง ๕ ผืนจาํ เราจกั ถวายผา หม เหลา นนั้ แดพระผูมพี ระภาคเจาแตพระองคเ ดียว ดังน้ีจึงไดถ วาย. จบอรรถกถาปญ จราชสูตรที่ ๒

พระสตุ ตนั ตปฎก สงั ยุตตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ที่ 465 ๓. โทณปากสตู ร คาถากนั บริโภคอาหารมาก [๓๖๔] พระผูมพี ระภาคเจา ประทับอย.ู . . กรงุ สาวัตถ.ี สมัยนน้ั พระเจาปเสนทิโกศลเสวยพระสธุ าหารหุงดวยขา วสารหน่งึ -ทะนาน เสวยแลว ทรงอดึ อัด เสดจ็ เขา ไปเฝา พระผมู พี ระภาคเจาถวายบงั คมพระผูมพี ระภาคเจา แลวประทับนั่ง ณ ท่คี วรสวนขางหน่งึ . [๓๖๕] ลาํ ดบั น้นั พระผูมพี ระภาคเจา ทรงทราบวา พระเจา ปเสนทิ-โกศลนนั้ เสวยแลวทรงอึดอัด จงึ ไดต รัสพระคาถานใ้ี นเวลาน้นั วา มนษุ ยผมู สี ตอิ ยูทกุ เมอ่ื รจู กั ประมาณ ในโภชนะทไ่ี ดม า ยอมมเี วทนาเบาบาง เขายอ มแกชา อายยุ นื . [๓๖๖] สมัยนน้ั มหาดเล็กหนมุ ช่ือสทุ ศั นะ ยืนอยูเบือ้ งพระ-ปฤษฎางคพ ระเจา ปเสนทิโกศล. ลาํ ดับนน้ั พระเจาปเสนทโิ กศลจึงตรัสเรยี กสทุ ศั นมาณพมารบั ส่งั วามานี้สทุ ัศนะ เจาจงเรียนคาถานี้ในสาํ นกั พระผูม ีพระภาคเจา แลวจงกลา วในเวลาเราบรโิ ภคอาหาร อนง่ึ เราจะใหค า อาหารแกเจาวนั ละ ๑๐๐ กหาปณะทุกวัน. สุทัศนมาณพรับสนองพระดํารัสพระเจา ปเสนทิโกศลวา เปนพระมหากรณุ าอยางยิ่ง พระเจาขา ดังน้ี แลวเรยี นคาถานใี้ นสาํ นกั พระผูมีพระภาคเจาแลว กลา วในเวลาท่พี ระเจาปเสนทโิ กศล เสวยพระกระยาหารวา

พระสุตตนั ตปฎก สังยุตตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ท่ี 466 มนุษยผมู สี ตอิ ยทู กุ เมื่อ รูจ ักประ- มาณในโภชนะที่ไดมา ยอมมเี วทนาเบา บาง เขายอมแกชา อายุยนื . [๓๖๗] คร้ังน้ัน พระเจา ปเสนทิโกศล ทรงดาํ รงอยูโดยมีพระกระ-ยาหารหนงึ่ ทะนานขางสุกเปน อยา งมากเปน ลําดับมา. ในลําดับตอ มา พระเจาปเสนทิโกศลมีพระวรกายกระปร้กี ระเปราดีทรงลบู พระวรกายดว ยฝาพระหตั ถ ทรงเปลงพระอทุ านนี้ในเวลานน้ั วา พระผูมพี ระภาคเจาพระองคน ้ัน ทรงอนเุ คราะหเราดวยประโยชนท ั้ง ๒ คอื ประโยชนปจจุบนั และประโยชนภ ายหนาหนอ. อรรถกถาโทณปากสตู ร พึงทราบวินจิ ฉยั ในโทษปากสตู รที่ ๓ ตอไป :- บทวา โทณปากสุท ไดแก พระกระยาหาร คอื ขาวสกุ แหง ขา วสารทะนานหน่ึง. อธบิ ายวา พระเจาปเสนทโิ กศลเสวยขา วสุกแหงขา วสารทะนานหน่งึ และแกงกบั ท่ีเหมาะแกข า วสุกน้ัน. บทวา ภุตตฺ าวี ความวาทรงบรรเทาความเมาในพระกระยาหารกอนแลวพกั ผอนครหู นึ่งแลว จงึ เสดจ็ ไปเฝา พระพทุ ธองค แตว นั น้นั ทาวเธอกําลังเสวย ระลกึ ถึงพระทศพล ก็ลางพระหัตถแลว เสด็จไป. บทวา มหสฺสาสี ความวา ทา วเธอกาํ ลังเสด็จไปก็เกดิ ความกระวนกระวายเพราะพระกระยาหาร อยา งรุนแรง เพราะฉะนัน้ จึงทรงหายใจ ดว ยพระอัสสาสะอยางแรง หยาดพระเสโทก็ไกลออกจากพระวรกายของพระองค พวกราชบุรุษตองยนื ประคองทงั้ สองขา ง พดั วพี ระองคด ว ยขั้วใบ

พระสตุ ตนั ตปฎ ก สงั ยตุ ตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ท่ี 467ตาลคู แตท า วเธอก็ไมอาจบรรทม เพราะทรงคารวะในพระพุทธองค. ทา นหมายเอาขอนจี้ งึ กลา ววา มหสฺสาส.ี บทวา อมิ  คาถ อภาสิ ความวา พระผมู ีพระภาคเจา ทรงพระดาํ รวิ า พระราชาทรงลาํ บาก เพราะไมท รงรจู กั ประมาณในโภชนะ เราจักทาํ พระองคใ หอยผู าสกุ ณ บดั นี้ แลวจึงไดตรัส [พระคาถาน]ี้ .บทวา มนุชสฺส แปลวา สัตว. บทวา กหาปณสต ไดแ ก ๑๐๐ กหาปณะอยางนี้คือ เวลาพระกระยาหารเชา ๕๐ เวลาพระกระยาหารเยน็ ๕๐. บทวาปาปุณิตฺวา ความวาไปกบั พระราชาไดหนอ ยหน่งึ กท็ ลู วาขอเดชะขาพระบาทจะใหพระแสงดาบมงคลเลมนแี้ กใคร พระเจาขา เมอ่ื ทา วเธอรบั สั่งวา ใหแกค นโนน สุทศั นมาณพนน้ั กใ็ หด าบน้ัน กลบั มาสาํ นกั พระทศพล ยนื ถวายบังคมแลว ทูลวา ทา นพระโคดมเจา ขา โปรดตรัสพระคาถาแลวกเ็ รียนพระคาถาทพ่ี ระผมู ีพระภาคเจาตรัสแลว . ถามวา ไดยนิ วา สทุ ศั นมาณพกลา วพระ-คาถาทุกเวลาที่เทยี บพระเครอื่ งกลาวอยา งไร. ตอบวา กลา วโดยทาํ นองทพี่ ระผมู พี ระภาคเจาทรงสอน. ความจริง พระผูมีพระภาคเจาทรงสอนมาณพนน้ั อยางน้วี า ดกู อนมาณพ เจา อยากลา วคาถานี้พรํ่าเพรอ่ื ในท่ไี ปถึง ๆ (เหมือนนกัรองนกั ราํ ) จงยืนใกลทีเ่ สวยของพระราชา อยากลา วเม่อื เสวยพระกระยาหารกอนแรก พึงกลา วเมื่อทรงถือกอ นสุดทาย พระราชาทรงไดย ินแลว จักทรงท้งิ กอ นขาว เม่อื เปน ดงั นน้ั เม่ือทรงลางพระหัตถแ ลว กพ็ ึงชักถาดออกมานับเมลด็ ขา ว[ไดเทา ใด] รูจกั กับแกลมทผ่ี สมกบั ขาวนัน้ [แยกกบั ขาวออก] วนั รุง ขึน้ ก็พึงลดขาวสารเสียเพยี งเทา นนั้ พงึ กลาวเฉพาะในเวลาเสวยพระกระยาหารเชาอยากลา วในเวลาเสวยพระกระยาหารเย็น มาณพนั้นรับพระพุทธดํารสั แลว ไดกลา วคาถาโดยทํานองท่ีพระผูม ีพระภาคเจาทรงสอนในเวลาเสวยพระกระยา-หารเยน็ เพราะในวนั นนั้ พระราชาเสวยพระกระยาหารเชา เสรจ็ เสดจ็ ไปเสียแลว. พระราชาทรงระลกึ ถงึ พระดาํ รัสของพระทศพล กท็ ง้ิ กอ นขา วลงในถาด

พระสุตตันตปฎก สงั ยตุ ตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนาท่ี 468น่ันแหละ เมอื่ ทรงลางพระหัตถแลว มาณพก็ชกั ถาดออกมานบั เมล็ดขา ว [ไดเทา ใด] วันรงุ ข้ึน ก็ลดขา วสารเสยี เทาน้นั . บทวา นาฬโิ กทนปรมตาย สณฺาสิ ความวา ไดย ินวา มาณพนัน้ ไปสํานกั พระตถาคตทุกวนั เปนผคู ุนกับพระทศพล. ตอมาวนั หนึ่ง พระผูมพี ระภาคเจาตรสั ถามมาณพนั้นวา พระราชาเสวยเทาไร. มาณพนัน้ ทูลตอบวาขา วสุกทะนานหนึ่ง พระเจา ขา ตรัสวา ดวยปริมาณเพียงเทานี้ สวนของบุรุษน้ีนบั วา เหมาะ ต้ังแตน้ไี ป เจา อยา กลา วคาถาเลย. ด่ังนั้น พระราชาจงึ ดํารงอยูในปรมิ าณนน้ั นัน่ แล ในคาํ วา ทฏิ ธมมฺ ิเกน เจว อตเฺ ถน สมปฺ รายเิ กน จน้ีความทพ่ี ระราชามพี ระสรีระ สละสลวย ช่อื วา เปน ประโยชนป จจุบัน. ศีลชือ่ วาประโยชนภายหนา . ดวยวา ความเปน ผูร จู กั ประมาณในโภชนะ ยอ มชื่อวา เปนองค [สว น] ของศลี แล. จบอรรถกถาโทณปากสตู รที่ ๓

พระสุตตันตปฎ ก สงั ยุตตนิกาย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ที่ 469 ๔. ปฐมสังคามวตั ถุสูตร ผูชนะยอ มกอ เวร [๓๖๘] พระผมู ีพระภาคเจาประทับอยู . . . กรงุ สาวตั ถี. คร้งั น้นั พระเจาแผน ดินมคธอชาตศัตรู เวเทหบิ ตุ ร ทรงแตงจตรุ ง-คินเี สนา ยกไปรุกรานพระเจา ปเสนทิโกศล ทางดา นแควน กาส.ี พระเจาปเสนทโิ กศลไดทรงสดับขา ววา พระเจาแผน ดนิ มคธอชาตศตั รูเวเทหิบุตร ทรงแตงจตุรงคินเี สนายกมารุกรานเราทางแควนกาส.ี ลําดับนัน้ พระเจาปเสนทโิ กศลจึงทรงแตงจตุรงคนิ เี สนา ยกออกไปตอสกู ับพระเจา แผนดินมคธ อชาตศตั รู เวเทหิบตุ ร ปองกนั แควนกาส.ี ครง้ั น้ัน พระเจา แผนดินมคธอชาตศตั รู เวเทหิบตุ ร กับพระเจา-ปเสนทโิ กศล ทรงทําสงครามตอ กนั แตในสงครามครง้ั นั้น พระเจาแผนดนิมคธอชาตศัตรู เวเทหิบุตรทรงชาํ นะพระเจา ปเสนทิโกศล. ฝายพระเจา ปเสนทโิ กศลผูป ราชัย กเ็ สดจ็ ลา ทัพกลบั กรุงสาวตั ถีราชธานีของพระองค. [๓๖๙] ครั้งน้นั เวลาเชา ภิกษุเปนจํานวนมากนงุ หม แลว ถือบาตรและจีวรเขาไปบณิ ฑบาตยังกรุงสาวตั ถีแลว ในเวลาปจฉาภตั กลับจากบิณฑบาตแลว เขาไปเฝา พระผมู ีพระภาคเจา ก็ถวายบงั คมพระผูมพี ระภาคเจา แลว นงั่อยู ณ ทคี่ วรสวนขา งหนงึ่ . ภิกษเุ หลา น้นั ไดกราบทลู พระผูม พี ระภาคเจาวา ขาแตพ ระองคผูเจรญิ พระเจาแผน ดินมคธอชาตศตั รู เวเทหบิ ุตร ทรงแตงจตรุ งคินเี สนา ยกมารกุ รานพระเจา ปเสนทิโกศลทางแควนกาสี พระเจา ปเสนทโิ กศลไดท รงสดบัขาววา พระเจา แผน ดนิ มคธอชาตศัตรู เวเทหบิ ตุ ร ทรงแตง จตุรงคนิ ีเสนา

พระสตุ ตันตปฎ ก สังยุตตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ที่ 470ยกมารุกรานเราทางแควนกาสี ขาแตพ ระองคผ ูเ จริญ ลําดับนั้น พระเจา-ปเสนทโิ กศล จงึ ทรงแตงจตรุ งคนิ ีเสนา ยกออกไปตอ สูพระเจา แผนดนิ มคธ-อชาตศัตรู เวเทหิบตุ ร ปอ งกันแควน กาสี ครง้ั น้ันพระเจาแผน มคธอชาตศัตรูเวเทหิบุตร กบั พระเจา ปเสนทิโกศลทรงทาํ สงครามตอกนั แตในสงครามครง้ันั้น พระเจาแผน ดนิ มคธอชาตศัตรู เวเทหบิ ุตร ทรงชาํ นะพระเจา ปเสนทิโกศลขาแตพระองคผ เู จรญิ ฝายพระเจา ปเสนทโิ กศลผูป ราชยั ก็เสดจ็ ลาทัพกลับกรุงสาวัตถีราชธานขี องพระองค. [๓๗๐] พระผมู ีพระภาคเจา ตรสั วา ดูกอนภกิ ษทุ ั้งหลาย พระเจาแผนดนิ มคธอชาตศัตรู เวเทหบิ ตุ ร มีมติ รเลวทราม มสี หายเลวทราม มีพระทยั นอมไปในคนเลวทราม ดกู อ นภิกษทุ ้งั หลาย ฝายพระเจา ปเสนทิโกศลมมี ติ รดงี าม มีสหายดงี าม มีพระทัยนอ มไปในคนดงี าม ดกู อนภกิ ษทุ ้งั หลายวันนี้ พระเจา ปเสนทโิ กศลทรงแพม าแลว อยา งน้ี จกั บรรทมเปนทกุ ขต ลอดราตรีน้.ี [๓๗๑] พระผูมพี ระภาคเจา ผพู ระสคุ ตศาสดา คร้นั ตรสั ไวยากรณค าํรอ ยแกว จบลงแลว จงึ ไดตรสั พระคาถาคํารอ ยกรองตอ ไปอกี วา ผชู ํานะยอมกอเวร ผแู พย อมนอน เปน ทกุ ข บคุ คลละความชนะและความ แพเสียแลว จึงสงบระงับ นอนเปน สุข.

พระสุตตันตปฎก สังยุตตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนาท่ี 471 อรรถกถาปฐมสังคามวตั ถุสตู ร พึงทราบวินิจฉัยยในปฐมสังคามวัตถสุ ตู รท่ี ๔ ตอ ไป :- คาํ วา เวเทหิ ในคําวา เวเทหิปตุ ฺโต น้ี เปนชื่อของบัณฑติ อธบิ ายวา บตุ รของสตรีผูเปนบณั ฑิต. บทวา จตรุ งคฺ นิ ึ ไดแกประกอบดวยองค ๔กลาวคอื ทพั ชา ง ทัพมา ทัพรถ ทัพพลเดนิ เทา [ราบ]. บทวา สนฺนยฺหิตวฺ าไดแ กใ หกระทาํ เกราะดว ยการสวมหนึ่งเปนตน. บทวา สงคฺ าเมสุ แปลวารบกนั . รบกันเพราะเหตอุ ะไร. ไดยนิ วา พระเจา มหาโกศล [พระชนกของพระเจาปเสนทิโกศล] เม่อื ยกพระธิดาถวายพระเจาพมิ พสิ าร ไดพ ระราชทานกาสคิ าม[หมบู า นกาส]ี ซ่ึงมรี ายไดเกิดขน้ึ วันละแสน ในระหวา งพระราชาทงั้ สองแกพระราชธิดา. แตเมื่อพระเจาอชาตศัตรปู ลงพระชนมพระชนกแลว แมพ ระ-ชนนขี องพระองคก็ทวิ งคต ตอมาไมน าน เพราะทรงเศราเหตวุ โิ ยคพลดั พรากพระราชา. ตอน้นั พระเจาปเสนทิโกศล ทรงพระดํารวิ า เจาอชาตศัตรู ทําพระชนกชนนใี หท วิ งคตแลว หมูบานซึ่งเปนสมบัตขิ องพระชนกเรา ก็ตองกลับเปนของเราสิ แลวทรงกอ คดีความเมือง เพื่อตอ งการหมูบา นนน้ั . แมพระเจา อชาตศตั รูกท็ รงเถยี งวา หมูบา น เปนสมบัตขิ องพระชนนเี รา กต็ องเปนของเราส.ิ ดงั น้ัน สองลงุ และหลานจงึ รบกนั เพื่อตอ งการหมูบา นนัน้ . พระเจา อชาตศัตรูนน้ั มมี ติ รเชน พระเทวทตั เปน ตน ชว่ั เพราะเหตุนนั้จึงทรงชอื่ วา มมี ติ รชั่ว. ทรงมคี นช่วั เหลาน้ันเปน สหาย เพราะเหตนุ น้ั จงึชื่อวา ทรงมีพระสหายช่วั . ทรงมพี ระทยั นอมคลอยไปตามชนเหลา นัน้ น่นั แลเพราะเหตนุ ั้น จงึ ทรงชอื่ วา มผี ูคลอยตามชั่ว. พึงทราบวา พระเจา ปเสนทโิ กศล

พระสุตตนั ตปฎ ก สังยุตตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ท่ี 472ทรงมีมติ รดี [กลั ยาณมิตร] ก็โดยยกพระสารีบตุ รเถระเปน ตน [เปน มติ ร].บทวา ทุกขฺ  เสสฺสติ ไดแกเ ม่อื ทรงเศราโศกถงึ ชา งเปน ตน ท่ีพระเจา อชาต-ศตั รทรงชนะไป กจ็ กั บรรทมเปนทกุ ข พระผมู ีพระภาคเจาทรงเห็นเหตแุ หงชยั ชนะของพระเจา ปเสนทิโกศลน้ันอกี จงึ ตรสั คาํ น้ี. บทวา ชย เวร ปสวติไดแก ผูชนะ ยอมประสบเวร คือไดบ คุ คลทเ่ี ปน ไพร.ี จบอรรถกถาปฐมสงั คามวัตถสุ ูตรที่ ๔

พระสตุ ตันตปฎ ก สังยตุ ตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนาท่ี 473 ๖. ทุตยิ สงั คามวตั ถสุ ตู ร [๓๗๒] คร้ังน้ัน พระเจาแผน ดนิ มคธอชาตศตั รู เวเทหบิ ุตร ทรงแตง จตุรงคินีเสนา ยกไปรุกรานพระเจา ปเสนทโิ กศลทางแควน กาสี. พระเจา ปเสนทิโกศลไดทรงสดับขาววา พระเจาแผน ดินมคธอชาตศัตรูเวเทหิบตุ ร ทรงแตง จตรุ งคนิ ีเสนา ยกมารกุ รานเราทางแควนกาส.ี ลาํ ดบั นนั้ พระเจา ปเสนทโิ กศลจงึ ทรงแตงจตุรงคนิ ีเสนา ยกออกไปตอสพู ระเจาแผนดนิ มคธอชาตศัตร.ู เวทหิบตุ ร ปอ งกนั แควน กาส.ี ครง้ั นน้ั พระเจาแผน ดนิ มคธอชาตศตั รู เวเทหบิ ุตร กบั พระเจา -ปเสนทิโกศลทรงทาํ สงครามตอ กัน แตในสงครามครงั้ นัน้ พระเจา ปเสนทิโกศลทรงชาํ นะพระเจาแผน ดินมคธอชาตศัตรู เวเทหบิ ตุ ร และไดท รงจบั พระองคเปน เชลยศกึ . [๓๗๓] คร้งั นน้ั พระเจาปเสนทโิ กศลไดมีพระดาํ ริวา ถงึ แมพระเจาแผนดนิ มคธอชาตศตั รู เวเทหิบตุ รน้ี จะประทุษรา ยเราผูมิไดป ระทุษรา ย แตเธอกย็ ังเปนพระภาคไิ นยของเรา อยา กระน้นั เลย เราควรยึดพลชา งทงั้ หมดยึดพลมาทัง้ หมด ยึดพลรถทง้ั หมด ยึดพลเดินเทา ทัง้ หมดของพระเจา แผนดนิมคธอชาตศตั รู เวเทหบิ ตุ ร แลว ปลอ ยพระองคไ ปท้งั ยังมพี ระชนมอ ยเู ถิด. ลาํ ดับน้นั พระเจา ปเสนทิโกศลทรงยึดพลชางทั้งหมด ทรงยดึ พลมาทัง้ หมด ทรงยดึ พลรถท้งั หมด ทรงยดึ พลเดนิ เทา ทัง้ หมด ของพระเจา แผน ดนิมคธอชาตศตั รู เวเทหบิ ตุ ร แลว ทรงปลอยพระองคไ ปทัง้ ยงั มีพระชนมอยู. [๓๗๔] ครัง้ นน้ั เวลาเชา ภกิ ษเุ ปน จํานวนมาก นุง แลว ถอื บาตรและจวี ร เขาไปบิณฑบาตยงั กรุงสาวตั ถี เทย่ี วบิณฑบาตไปในกรงุ สาวัตถแี ลวในเวลาปจ ฉาภตั กลบั จากบิณฑบาตแลว เขาไปเฝา พระผูมีพระภาคเจาถึงที่

พระสตุ ตนั ตปฎ ก สังยตุ ตนิกาย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ท่ี 474ประทับ ครนั้ แลว กถ็ วายบังคมพระผมู ีพระภาคเจา แลว นัง่ อยู ณ ที่ควรสวนขางหนงึ่ . ภกิ ษทุ งั้ หลาย ไดกราบทูลพระผูมพี ระภาคเจา วา ขาแตพระองคผูเจรญิ พระเจา แผนดนิ มคธอชาตศตั รู เวเทหบิ ุตร ทรงแตง จตรุ งคินเี สนา ยกมารกุ รานพระเจาปเสนทโิ กศลทางแควนกาสี พระเจา ปเสนทโิ กศลไดท รงสดบัขา ววา พระเจาแผนดนิ มคธอชาตศตั รู เวเทหิบุตร ทรงแตงจตรุ งคินเี สนายกมารกุ รานเราถงึ แควนกาสี ขา แตพระองคผเู จรญิ ลาํ ดบั นนั้ พระเจา ปเสน-ทิโกศลจงึ ทรงจดั จตุรงคินีเสนา ยกออกไปตอ สูพระเจาแผน ดินมคธอชาตศัตรูเวเทหิบตุ ร ปอ งกันแควนกาสี คร้งั นั้น พระเจา แผน ดินมคธอชาตศตั รูเวเทหบิ ุตรกับพระเจา ปเสนทโิ กศล ทรงทาํ สงครามกนั แลว ขา แตพระองคผูเจริญ แตในสงครามครงั้ นั้น พระเจา ปเสนทโิ กศลทรงชํานะพระเจา แผนดินมคธอชาตศัตรู เวเทหบิ ตุ ร และทรงจบั พระองคเปน เชลยศกึ ไดดวย ครงั้ นน้ัพระเจา ปเสนทโิ กศลไดมพี ระดาํ ริวา ถึงแมพระเจาแผนดนิ มคธอชาตศตั รูเวเทหบิ ุตรนี้ จะประทษุ รา ยเราผูมไี ดป ระทษุ รา ย แตเธอกย็ งั เปน พระภาคิไนยของเรา อยา กระนนั้ เลย เราควรยดึ พลชางทงั้ หมด ยึดพลมา ท้งั หมด ยดึ พลรถท้ังหมด ยดึ พลเดนิ เทาทัง้ หมด ของพระเจา แผนดนิ มคธอชาตศัตรู เวเทหบิ ตุ รแลวปลอยพระองคไ ปทง้ั ยงั มีพระชนมอ ยเู ถดิ ขาแตพระองคผเู จริญ ลําดบั น้นัพระเจาปเสนทิโกศลทรงยึดพลชางทั้งหมด ทรงยึดพลมา ทั้งหมด ทรงยึดพลรถทั้งหมด ทรงยึดพลเดินเทาทงั้ หมด ของพระเจา แผน ดินมคธอชาตศตั รูเวเทหิบุตร แลวทรงปลอ ยพระองคไ ปทั้งยงั มีพระชนมอ ย.ู [๓๗๕] ลําดับนั้น พระผมู ีพระภาคเจาทรงทราบเน้อื ความน้ีแลวจงึไดต รสั พระคาถาเหลา นีใ้ นเวลานั้นวา บรุ ุษจะแยง ชงิ เขาได ก็ช่ัวกาลที่กาล แยงชิงของเขายงั พอสาํ เรจ็ ได แตเ ม่ือใด

พระสุตตันตปฎก สังยุตตนิกาย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนาท่ี 475 คนเหลา อนื่ ยอมแยงชิง ผูแยง ชิงนั้น ยอม กลบั ถูกเขาแยง ชิงเมื่อนั้น. เพราะวา คนพาลยอมสาํ คัญวา เปน ฐานะ ตราบเทา ที่บาปยังไมใ หผล แตบ าป ใหผลเม่อื ใด คนพาลยอมประสบทุกขเมือ่ นน้ั . ผูฆ า ยอมไดร บั การฆา ตอบ ผูชํานะ ยอมไดร ับการชนะตอบ ผูด า ยอมไดรับการ ดาตอบ และผขู งึ้ เคียดยอ มไดรับความขง้ึ เคียดตอบ ฉะนั้น เพราะความหมุนกลับ แหงกรรม ผูแยง ชิงนัน้ ยอมถูกเขา แยงชงิ . อรรถกถาทตุ ิยสังคามวตั ถุสูตร พงึ ทราบวินิจฉยั ในทตุ ิยสังคามวตั ถุสตู รที่ ๕ ตอ ไป :- บทวา อพฺภุยยฺ าสิ ความวา พระเจาปเสนทโิ กศลทรงสั่งวา พวกเจานาตําหนใิ นการพา ยแพ จงไปวดั ฟงการสนทนาของเหลา พระภกิ ษุ ทรงสดบั เหตุแหงชัยชนะท่ภี กิ ษพุ ทุ ธรักขิต ผูบวชตอ แกพดู แกภกิ ษุธรรมรกั ขติ ผูบ วชตอแกในเวลากลางคืนวา ถาพระราชาทรงทาํ อบุ ายอยา งนี้เสด็จไป กจ็ ะพงึ ชนะอีกแลวจดั ทพั ไปรุกราน.

พระสุตตันตปฎ ก สงั ยุตตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนาท่ี 476 บทวา ยาวสฺส อปุ กปฺปติ ความวา ตราบเทา ความชว งชงิ จะพอสําเร็จได. บทวา ยทา จเฺ  ความวา ก็เมอ่ื ใด คนอนื่ ๆ จะปลน บคุ คลที่ปลน เขามาแลว นนั้ . บทวา วลิ ุมฺปติ ไดแก ยอ มถูกเขาปลน. บทวา านหฺ ิ มฺติ ความวา กย็ อมสําคญั วามีเหตุ. บทวายทา แปลวา ในกาลใด. บทวา เชตาร ลภเต ชย ความวา บุคคลผชู นะ ยอ มไดผูช าํ นะภายหลัง. บทวา โรเสตาร ไดแก ซ่งึ ผโู กรธ. บทวาโรสโก ไดแ ก ผโู กรธ. บทวา กมมฺ วิวฏเฏน ไดแก ดวยความแปรปรวนแหงกรรม คือดว ยการใหวบิ ากแหงกรรมคือการปลนน่นั . บทวา โส วลิ ุตฺโตวลิ มุ ฺปติ ไดแ ก ผูป ลนนนั้ กจ็ ะถกู เขาปลน. จบอรรถกถาทตุ ยิ สงั คามวตั ถสุ ูตรท่ี ๕

พระสตุ ตนั ตปฎ ก สังยตุ ตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ท่ี 477 ๖. ธีตุสตู ร วา ดวยสตรีกเ็ ปนผปู ระเสริฐได [๓๗๖] สาวัตถีนิทาน. ครงั้ น้ัน พระเจาปเสนทโิ กศลเสด็จเขา ไปเฝา พระผมู ีพระภาคเจาถงึ ทีป่ ระทับถวายบังคมแลว ประทับนั่ง ณ ทค่ี วรสว นขา งหน่ึง. ลาํ ดับนัน้ ราชบรุ ษุ เขาไปเฝา พระเจาปเสนทิโกศล แลว กราบทลู ณที่ใกลพระกรรณของพระเจาปเสนทิโกศลวา ขา แตพระองคผ ปู ระเสริฐพระนางมลั ลิกาเทวปี ระสตู พิ ระธิดาแลว. เม่อื บุรุษกราบทูลอยา งนแ้ี ลว พระเจา ปเสนทิโกศลกไ็ มท รงเบกิ บานพระทยั . [๓๗๗] ครงั้ นนั้ พระผมู พี ระภาคเจา ทรงทราบวา พระเจาปเสนท-ิโกศลไมท รงเบกิ บานพระทัย จึงไดต รสั พระคาถาเหลา น้ใี นเวลานน้ั วา ดูกอ นมหาบพิตร ผเู ปน ใหญยิง่ กวา ปวงชน แทจ ริง แมสตรีบางคนก็เปน ผู ประเสริฐ พระองคจ งชบุ เล้ยี งไว สตรีที่ มีปญ ญา มีศีล ปฏบิ ัติแมผ วั พอ ผัวดงั เทวดา จงรักสามี. บรุ ษุ ท่เี กดิ จากสตรนี นั้ ยอมเปนคน แกลวกลา เปน เจา แหง ทิศได บุตรของ ภรยิ าดเี ชน นนั้ ก็ครองแมร าชสมบัติได.

พระสุตตนั ตปฎ ก สงั ยตุ ตนิกาย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนาท่ี 478 อรรถกถาธตี สุ ูตร พงึ ทราบวนิ จิ ฉัยในธีตุสูตรท่ี ๖ ตอ ไป :- บทวา อปุ สงฺกมิ ความวา พระเจา ปเสนทโิ กศลโปรดใหจดั เรอื นประสูติ เวลาพระนางมัลลิกาเทวีประสูติ พระราชทานการอารกั ขาแลวเสด็จไปเขาเฝาพระผมู พี ระภาคเจา. บทวา อนตตฺ มโน อโหสิ ความวา ทรงเสยี พระทัยวา เราใหอ สิ รยิ ะอยา งใหญ แกธ ิดาของตระกูลทีเ่ ขญ็ ใจ ถานางไดล กู ชาย ก็จกั ประสบสักการะอยางใหญแนแท บัดน้ี นางสูญส้นิ จากสักการะน้ันไปเสยี แลว. บทวา เสยฺยา ความวา สตรีบางคนถงึ จะเสมอกับผมู ปี ญญาชกั ชา กย็ งั ประเสริฐกวา ลูกเปนใบ. บทวา โปส แปลวา โปรดทรงชุบเลย้ี งไว.พระผมู พี ระภาคเจา ตรัสเรียกพระราชาผูปกครองประชาชนวา ชนาธปิ . บทวาสลฺสุเทวา ไดแก แมผ วั และพอ ผวั เปน ดังเทวดา. บทวา ทสิ มปฺ ติไดแ ก ผเู ปนใหญใ นทศิ . บทวา ตาทสิ า สภุ รยิ า แปลวา ของภริยาท่ดี ีเชน นั้น. จบอรรถกถาธตี สุ ตู รที่ ๖

พระสุตตันตปฎก สังยตุ ตนิกาย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ท่ี 479 ๗. ปฐมอปั ปมาทสูตร [๓๗๘] พระผูมพี ระภาคเจา ประทบั . . . กรงุ สาวตั ถ.ี . . พระเจา -ปเสนทโิ กศล ประทับน่ัง ณ ที่ควรสว นขา งหนงึ่ แลว ไดท ลู พระผูมีพระภาคเจาวา ขา แตพ ระองคผ เู จรญิ ธรรมอยางหนงึ่ ทยี่ ึดไวไ ดซงึ่ ประโยชนทั้ง ๒ คือประโยชนป จจุบันน้ี และประโยชนในภายหนา มอี ยหู รอื พระเจา ขา. พระผูมพี ระภาคเจา ตรัสวา ดกู อนมหาบพิตร ธรรมอยา งหนึง่ ท่ียดึไวไดซ ง่ึ ประโยชนทง่ั ๒ คือ ประโยชนปจจุบนั น้ี และประโยชนในภายหนามีอยู. พระเจา ปเสนทิโกศลทูลถามวา ขา แตพระองคผ ูเ จรญิ ธรรมอยา งหน่งึที่ยดึ ไวไดซ ึง่ ประโยชนท ้ัง ๒ คอื ประโยชนป จ จุบันน้ี และประโยชนใ นภายหนา คืออะไร. [๓๗๙] พระผูมีพระภาคเจาตรัสวา ดกู อนมหาบพติ ร คือ ความไมป ระมาท. ดูกอ นมหาบพติ ร รอยเทาของสตั วท ้ังหลายท่ีสญั จรไปบนแผนดนิชนดิ ใดชนดิ หน่ึง รอยเทาเหลานั้นทัง้ หมด ยอ มรวมลงในรอยเทาชา ง รอยเทาชาง ยอมกลาวกนั วา เปน เลศิ กวารอยเทาเหลา นนั้ เพราะเปน ของใหญขอน้ีมอี ปุ นา ฉนั ใด ดูกอ นมหาบพติ ร ธรรมอยา งหนง่ึ ท่ยี ึดไวไดซ ่ึงประโยชนทงั้ ๒ คอื ประโยชนปจจบุ นั และประโยชนในภายหนา คอื ความไมประมาทก็มอี ุปไมยฉนั นน้ั . [๓๘๐] พระผมู ีพระภาคเจาผพู ระสุคตศาสดา คร้นั ตรสั ไวยากรณคํารอยแกว นี้จบลงแลว จงึ ไดต รสั คาถาคาํ รอยกรองตอไปอกี วา

พระสตุ ตันตปฎ ก สังยตุ ตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ที่ 480 บุคคลปรารถนาอยซู งึ่ อายุ ความไม มีโรค วรรณะ สวรรค ความเกดิ ใน ตระกลู สูง และความยนิ ดีอนั โอฬารตอ ๆ ไป พึงบําเพ็ญความไมป ระมาท บัณฑิต ท้ังหลายยอมสรรเสริญความไมป ระมาทใน บญุ กิรยิ าทง้ั หลาย บณั ฑิตผไู มประมาท ยอ มยดึ ไวไดซงึ่ ประโยชนทัง้ ๒ คอื ประ- โยชนปจ จุบันนี้ และประโยชนในภพหนา เพราะยึดไวไดซึง่ ประโยชนนั้น ผูม ปี ญ ญา ทานจึงเรียกวา \"บัณฑติ \". อรรถกถาปฐมอัปปมาทสูตร พึงทราบวนิ ิจฉัยในปฐมอปั ปมาทสูตรท่ี ๗ ตอไป :- บทวา สมติคฺคยหฺ แปลวา ยึดไวได อธบิ ายวา ถอื ไวได. อัปปมาทธรรมที่หนุนใหท ําบุญ ชอื่ วา อปั ปมาท ความไมป ระมาท. บทวา สโมธานไดแ ก ต้ังลงพรอ ม คือ รวมลง. ดวยบทวา เอวเมว โข พระผมู ีพระภาคเจาทรงแสดงวา การาปกอปั ปมาท (ความไมประมาทอนั อดุ หนนุ บคุ คลผกู ระทําตาม) เหมือนรอยเทาชา ง กศุ ลธรรมท่ีเปนไปในภูมิ ๔ ทเี่ หลอื กเ็ หมือนรอยเทา สัตวท เ่ี หลอื กศุ ลธรรมเหลานั้น ยอ มประชุมลงในอัปปมาทธรรมเปนไปภายในอปั ปมาทธรรม เหมอื นรอยเทา สตั วท่เี หลอื รวมลงในรอยเทาชา ง

พระสุตตันตปฎก สงั ยตุ ตนิกาย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนาท่ี 481อนง่ึ รอยเทาชา งเลศิ ประเสรฐิ สดุ ใหญกวา รอยเทา สตั วท ่ีเหลือ ฉนั ใดอัปปมาทธรรม ก็เลศิ ประเสริฐสุด ใหญก วา ธรรมทง้ั หลายทีเ่ หลือ ฉนั น้ัน.จรงิ อยู อัปปมาทธรรมน้นั แมเ ปน โลกยิ ะอยู กย็ งั เลิศอยนู น่ั เอง เพราะอรรถวาเปน เหตใุ หไดธ รรมที่เปน มหคั คตะและโลกุตระ. บทวา อปฺปมาท ปส สนตฺ ิ ความวา บณั ฑติ ทงั้ หลาย ยอมสรรเสรญิ ความไมประมาทเทา นัน้ วา ผปู รารถนาอายเุ ปนตนเหลา นัน้ พงึ ทําความไมป ระมาทอยางเดยี ว. อกี อยา งหนง่ึ ก็เพราะบณั ฑิตทง้ั หลาย สรรเสริญความไมประมาทในการกระทําบุญท้ังหลาย ฉะน้นั ผูป รารถนาอายเุ ปนตนพงึ ทําความไมประมาทโดยแท. บทวา อตฺถาภสิ มยา ไดแ ก เพราะไดประโยชน. จบอรรถกถาปฐมอปั ปมาทสูตรท่ี ๗

พระสตุ ตนั ตปฎ ก สงั ยตุ ตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนาที่ 482 ๘. ทุตยิ อปั ปมาทสูตร [๓๘๑] พระผูม ีพระภาคเจาประทับ. . . กรงุ สาวตั ถ.ี . . พระเจาปเสนทโิ กศลประทบั นง่ั ณ ที่ควรสวนขา งหน่ึงแลว ไดท ลู พระผมู พี ระภาคเจาวา ขาแตพ ระองคผ ูเจรญิ ความปริวิตกแหงใจบงั เกิดข้ึนแกข า พระองคผ เู ขาหองสว นตวั พักผอนอยูอ ยา งน้ีวา ธรรมที่พระผมู ีพระภาคเจา ตรสั ดแี ลว นัน่ แหละสําหรับผมู มี ติ รดี มสี หายดี มีจติ นอ มไปในคนที่ดี ไมใชสําหรบั ผมู ีมิตรชั่วมีสหายชั่ว มีจิตนอ มไปในคนทชี่ ่ัว. พระผูมพี ระภาคเจาตรสั วา ดูกอนมหาบพิตร ขอนเี้ ปน อยา งนน้ัดกู อนมหาบพิตร ขอนเ้ี ปน อยา งนั้น ธรรมทีอ่ าตมาภาพกลา วดแี ลวนนั่ แหละสาํ หรับผมู มี ติ รดี มีสหายดี มจี ิตนอ มไปในคนดี ไมใชส ําหรับผมู ีมิตรช่วัมีสหายชว่ั มจี ติ นอมไปในคนทช่ี ั่ว. [๓๘๒] ดูกอ นมหาบพติ ร สมยั หน่ึง อาตมภาพอยทู ่ีนิคมของหมูเจาศากยะ ชอ่ื วานครกะ สักกชนบท ครง้ั นน้ั ภกิ ษอุ านนท เขา ไปหาอาตมภาพอภวิ าท แลว น่งั อยู ณ ทีค่ วรสวนขา งหน่งึ ดกู อ นมหาบพติ ร ภกิ ษุอานนทไดก ลา วกะอาตมภาพวา ขา แตพระองคผเู จรญิ ความเปน ผูม ีมิตรดี มสี หายดีมีจติ นอมไปในคนที่ดี เปน คณุ ก่งึ หน่ึงแหงพรหมจรรย ดกู อ นมหาบพติ รเมือ่ ภิกษุอานนทก ลา วอยา งนแี้ ลว อาตมภาพไดก ลาวกะภิกษุอานนทว า ดกู อ นอานนท เธออยากลา วอยา งน้ัน ดูกอ นอานนท ความเปน ผมู มี ิตรดี มสี หายดีมจี ติ นอมไปในคนทด่ี ีนี้ เปน พรหมจรรยท ง้ั หมดเลย ดูกอนอานนท น่ีภกิ ษุผมู ีมิตรดีพงึ ปรารถนา ภิกษผุ มู ีมติ รดี มสี หายดี มีจติ นอมไปในคนทด่ี ี จกัเจริญอรยิ มรรคมีองคแปด จักกระทาํ ซึง่ อริยมรรคมอี งคแ ปดใหมากได.

พระสตุ ตันตปฎ ก สงั ยตุ ตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ท่ี 483 [๓๘๓] ดูกอ นอานนท ก็ภกิ ษุผมู มี ติ รดี มสี หายดี มจี ิตนอมไปในคนทดี่ ี ยอ มเจริญอรยิ มรรคมอี งคแ ปด ยอ มกระทําซง่ึ อรยิ มรรคมอี งคแ ปดใหมากไดอ ยา งไร. ดูกอนอานนท ภกิ ษใุ นศาสนานี้ ยอ มเจริญสัมมาทิฏฐิ อันอาศัยวิเวกอาศยั วิราคะ อาศยั นโิ รธ นอมไปเพ่อื ความสละคนื ยอ มเจรญิ สมั มาสังกัปปะ...ยอมเจรญิ สมั มาวาจา. . . ยอ มเจริญสมั มากัมมันตะ. . . ยอมเจริญสัมมาอาชวี ะ...ยอมเจริญสมั มาวายามะ. . . ยอมเจริญสมั มาสติ. . . ยอมเจริญสัมมาสมาธิอันอาศยั วิเวก อาศัยวริ าคะ อาศัยนิโรธ นอ มไปเพ่อื ความสละคนื . ดูกอ นอานนท ภิกษุผมู มี ติ รดี มีสหายดี มจี ิตนอ มไปในคนทด่ี ียอ มเจรญิ อริยมรรคมีองคแ ปด ยอมกระทาํ ซ่งึ อรยิ มรรคมอี งคแ ปดใหม ากไดอยา งนี้แล. ดูกอ นอานนท โดยปรยิ ายแมน ้ี พงึ ทราบวา ความเปนผูมมี ติ รดีมีสหายดี มจี ิตนอ มไปในคนทีด่ ี น้เี ปน พรหมจรรยท ง้ั หมดทีเดยี ว. ดกู อนอานนท ดว ยวา อาศยั เราเปนมิตรดี สตั วท้งั หลายผูม คี วามเกดิเปน ธรรมดา ยอมหลดุ พนจากความเกิดได สัตวทั้งหลายผูมดี วยามแกเ ปนธรรมดา ยอ มหลดุ พน จากความแกไ ด สัตวท ง้ั หลายผมู ีความเจ็บปว ยเปนธรรมดา ยอ มหลดุ พนจากความเจบ็ ปว ยได สัตวท้ังหลายผมู คี วามตายเปนธรรมดา ยอมหลดุ พนจากความตายได สัตวท ั้งหลายผมู ีความโศก ความรา่ํ ไรความทกุ ข ความเสียใจ และความคบั แคน ใจเปนธรรมดา ยอ มหลุดพน จากความโศก ความรํา่ ไร ความทกุ ข ความเสียใจ และความคับแคน ใจได. ดกู อ นอานนท โดยปริยายน้ีแล พึงทราบวา ความเปนผมู ีมติ รดีมสี หายดี มจี ติ นอ มไปในคนทด่ี ีนี้ เปน พรหมจรรยท้ังหมด.

พระสตุ ตนั ตปฎก สังยุตตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนาที่ 484 [๓๘๔] ดูกอ นมหาบพติ ร เพราะเหตุนัน้ แหละ พระองคพ ึงทรงสาํ เหนียกอยางนว้ี า เราจกั เปนผูมมี ิตรดี มสี หายดี มจี ติ นอ มไปในคนที่ดีดูกอ นมหาบพติ ร พระองคพึงทรงสาํ เหนยี กอยา งนี้แล. ดกู อ นมหาบพติ ร ธรรมอยางหนงึ่ น้ี คือความไมประมาทในกศุ ลธรรมทัง้ หลาย พระองคผ มู มี ติ รดี มสี หายดี มจี ติ นอมไปในคนทด่ี ี พงึ ทรงอาศัยอยูเถิด. ดูกอ นมหาบพิตร เมือ่ พระองคไ มประมาท อาศยั ความไมป ระมาทหมูนางสนมผูตามเสด็จจกั มีความคดิ อยางนวี้ า พระราชาเปนผไู มป ระมาทอาศยั ความไมป ระมาท ถากระนั้น แมพ วกเรากจ็ ักเปนผูไมประมาท อาศยัความไมประมาท. ดูกอ นมหาบพติ ร เม่อื พระองคไมป ระมาท อาศยั ความไมป ระมาทแมกษตั ริยท้งั หลายผูตามเสด็จจักมีความคิดอยางนว้ี า พระราชาเปน ผูไ มประมาทอาศัยความไมประมาท ถากระนั้น แมพวกเรากจ็ กั เปน ผไู มประมาท อาศยัความไมประมาท. ดูกอนมหาบพิตร เม่อื พระองคไมป ระมาท อาศัยความไมประมาทแมกองทัพ (ขา ราชการฝายทหาร) ก็จกั มีความคดิ อยา งน้วี า พระราชาเปน ผูไมประมาท อาศยั ความไมประมาท ถา กระน้นั แมพวกเราก็จักเปน ผูไ มประมาท อาศยั ความไมป ระมาท. ดกู อ นมหาบพติ ร เม่อื พระองคไ มป ระมาท อาศยั ความไมประมาทแมช าวนิคมและชาวชนบทกจ็ กั มีความคดิ อยา งนี้วา พระราชาเปน ผไู มประมาทอาศยั ความไมประมาท ถากระนั้น แมพ วกเราก็จกั เปน ผไู มประมาท อาศยัความไมประมาท.

พระสตุ ตนั ตปฎก สังยตุ ตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนาท่ี 485 ดกู อ นมหาบพิตร เมื่อพระองคไมประมาท อาศัยความไมประมาทแมพระองคเ องกจ็ ักเปนผูไดร ับคมุ ครองแลว ไดรบั รกั ษาแลว แมหมูน างสนมกจ็ กั เปน ผไู ดร ับคุมครองแลว ไดร ับรกั ษาแลว แมเรือนคลังก็จักเปนอันไดรับคมุ ครองแลว ไดรบั รักษาแลว . [๓๘๕] พระผมู พี ระภาคเจาผพู ระสคุ ตศาสดา คร้นั ตรัสไวยากรณคาํ รอ ยแกว นี้จบลงแลว จงึ ไดตรสั คาถาคํารอยกรองตอ ไปอกี วา บคุ คลผปู รารถนาโภคะอนั โอฬาร ตอ ๆ ไป พงึ บําเพ็ญความไมป ระมาท บัณฑิตท้ังหลาย ยอมสรรเสริญความไม ประมาทในบุญกริ ิยาทัง้ หลาย บณั ฑติ ผู ไมป ระมาทยอ มยดึ ไวไดซ่ึงประโยชนท้ัง ๒ คือประโยชนปจ จุบัน และประโยชน ในภพหนา เพราะยดึ ไวไดซ่งึ ประโยชน นัน้ ผูมปี ญญาทานจงึ เรยี กวา \"บัณฑิต\".

พระสุตตนั ตปฎก สงั ยตุ ตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนาที่ 486 อรรถกถาทุตยิ อปั ปมาทสตู ร พงึ ทราบวินิจฉยั ในท่อี ปั ปมาทสูตรท่ี ๘ ตอไป :- บทวา โส จ โข กลฺยาณมติ ตฺ สสฺ ความวา กธ็ รรมน้นี ั้น ยอ มชือ่ วา สวากขาตธรรมของผูมมี ิตรดเี ทานัน้ หาใชส วากขาตธรรมของผูมีมติ รชว่ั ไม จริงอย.ู ธรรมเปนสวากขาตธรรม แมของทุกคนกจ็ ริง ถึงอยา งน้นัยอ มทําประโยชนใ หเ ต็มแกผ มู ีมติ รดี ผูต ง้ั ใจฟงดว ยดี ผเู ชื่อถือ เหมือนยาเปน ประโยชนแ กผ ใู ช หาเปน ประโยชนแกค นผไู มใ ชไ ม ดวยเหตุนน้ั พระผมู ีพระภาคเจา จงึ ตรสั คํานี้ พึงทราบวาเทศนาธรรมในคาํ วา ธมฺโม น.้ี บทวา อุปฑฒฺ มิท ความวา ไดย นิ วา พระเถระเจา ไปในทลี่ บั คดิวา เมอื่ มติ รดผี โู อวาทพราํ่ สอนมีอยู สมณธรรมนยี้ อมสําเร็จประโยชนแ กผตู ้ังอยใู นความพยายามเฉพาะตัว ดังนั้น พรหมจรรยก งึ่ หน่งึ มาจากมติ รดี กึ่งหน่ึงมาจากความพยายามเฉพาะตวั . ครัง้ น้นั พระเถระดาํ รวิ า เราอยูใ นปเทสญาณ(ญาณในธรรมบางสวน) รบู างสวน ไมอ าจคดิ ไดห มดทกุ สวน จาํ ตอ งทูลถามพระศาสดา จงึ จักหมดสงสัย เพราะฉะนน้ั ทานจงึ เขา ไปเฝาพระศาสดาแลวกลา วอยางน้นั . บทวา พฺรหมฺ จรยิ สสฺ ไดแ ก อริยมรรค. บทวา ยทิท กลยฺ าณ-มิตตฺ ตา ความวา ความเปน ผมู ีมติ รดีทไี่ ด ยอ มมาสูพรหมจรรยก ง่ึ หนงึ่จากพรหมจรรยก่งึ หนึง่ . ดังน้ัน พระเถระจงึ กลาววา อริยมรรคมสี มั มาทฏิ ฐเิ ปนตนครึ่งหนง่ึ ยอมมาจากความเปนผูมมี ติ รดี อกี คร้ังหนง่ึ ยอมมาจากความพยายามเฉพาะตวั . กจ็ ริงอยู นี้เปน ความปรารถนาของพระเถระ แทจ รงิแมในท่นี ้ี ธรรมทีแ่ บงแยกไมไดนี้ กไ็ มอ าจแบง แยกไดวา บรรดาอริยมรรค

พระสุตตนั ตปฎ ก สังยุตตนิกาย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนาที่ 487มสี ัมมาสมั ทฏิ ฐิเปนตน เทา นเ้ี กิดจากความมมี ิตรดี เทาน้ีเกิดจากความพยายามเฉพาะตน เปรยี บเหมอื นเมอ่ื คนมากคนยกเสาหิน ก็แบง แยกไมไ ดว า ที่เทานี้คนโนนยก ที่เทา นีค้ นโนน ยก และเหมอื นอยา งวา เมอื่ บตุ รอาศยั มารดาบดิ าเกดิ ขนึ้ กแ็ บงแยกไมไ ดว าเกิดจากมารดาเทานี้ เกดิ จากบดิ าเทา นี้ ฉะนน้ั . ถงึกระนัน้ พรหมจรรยชือ่ วากง่ึ หน่งึ ตามอัธยาศยั ของพระเถระวา เพราะเปน ผูมีมติ รดี กไ็ ดคุณกงึ่ หน่งึ พรหมจรรยช อื่ วาท้ังสนิ้ ตามอัธยาศัยของพระผมู พี ระภาคเจา วา ก็ไดคุณทั้งส้นิ . กด็ วี า กลฺยาณมิตฺตตา นีท้ านถอื วา ชอื่ วาไดค ุณที่เปนสว นเบือ้ งตน วาโดยใจความ ก็ไดแกขันธ ๔ คือ ศลี ขันธ สมาธิขันธ วปิ ส สนาขันธ อนั อาศยั กลั ยาณมติ รไดม า อาจารยบางพวกกลาววาสังขารขนั ธก็ม.ี บทวา มา เหว อานนฺท ความวา อยาู พดู อยางนี้ เธอเปน พหสู ตูบรรลปุ ฏิสมั ภิทาฝายเสขะ รับพร ๘ ประการแลวอุปฏฐากเรา เธอผปู ระกอบดว ยอัจฉรยิ ัพภตู ธรรม ๔ ประการ ไมควรกลา วอยางน้ี แกบุคคลเชน นน้ั .พระผูมพี ระภาคเจา ตรัสดาํ นี้วา ดูกอนอานนท ความมีมิตรดี ความมีสหายดีความมเี พ่อื นดี เปน พรหมจรรยท ั้งสิ้น ดงั นี้ ทรงหมายวา มรรค ๔ ผล ๔วิชชา ๓ อภิญญา ๖ ทงั้ หมด มมี ิตรดีเปนมลู ท้ังนัน้ . บดั น้ี เมือ่ จะทรงแสดงเหตุ โดยการเปลงพระวาจานน่ั แล จงึ ตรัสดาํ วา กลฺยาณมิตฺตสเฺ สต เปนตน . บรรดาบทเหลา น้นั บทวา ปาฏิกงฺข ความวา พงึ หวัง พงึ ปรารถนาวามอี ยแู ท. บทวา อธิ เเปลวา ในศาสนาน.ี้ กอนอ่นื อาทบิ ททัง้ ๘ ในคําวา สมฺมาทฏิ  ึ ภาเวติ เปนตน มีพรรณนาสงั เขปดังน.ี้ สัมมาทิฏฐมิ ีลกั ษณะเห็นชอบ สัมมาสังกัปปะ มีลกั ษณะยกสหชาตธรรมขึน้ สอู ารมณชอบสมั มาวาจา มลี ักษณะกําหนดอารมณชอบ สัมมากัมมนั ตะ มลี ักษณะตงั้ ตนไวชอบ. สัมมาอาชีวะ มีลกั ษณะทําอารมณใหผอ งแผว ชอบ. สมั มาวายามะ มี

พระสตุ ตันตปฎก สงั ยุตตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ที่ 488ลกั ษณะประคองชอบ สมั มาสติ มีลกั ษณะปรากฏชอบ สัมมาสมาธิ มีลักษณะต้ังมัน่ ชอบ บรรดามรรคมอี งค ๘ นั้น มรรคองคหนึง่ ๆ มกี จิ ๓ คือ กอ นอื่นสัมมาทฏิ ฐิ ยอ มละมจิ ฉาทฏิ ฐิ พรอ มกับเหลา กิเลสทเ่ี ปน ขาสึกของตนอยางอ่ืนๆ ๑ทาํ นิโรธใหเปน อารมณ ๑ และเห็นสมั ปยุตธรรมเพราะไมล ุมหลง โดยกาํ จดัโมหะอันปกปด สมั ปยุตธรรมนั้น ๑ แมสัมมาสงั กปั ปะเปนตน กล็ ะมิจฉาสงั -กปั ปะเปน ตน และทาํ นิโรธใหเปน อารมณ อยางนัน้ เหมอื นกัน แตโดยเฉพาะอยา งยง่ิ ในมรรคมอี งค ๘ นัน้ สมั มาสังกัปปะ ยอ มยกอารมณข ้ึนสสู หชาต-ธรรม. สัมมาวาจา ยอมกาํ หนดถอื เอาชอบ สมั มากัมมันตะ ยอมตงั้ ตนไวชอบ สมั มาอาชวี ะ ยอ มผอ งแผว ชอบ สัมมาวายามะ ยอมประคองความเพยี รๆ ชอบ สัมมาสติ ยอมตั้งไวช อบ สมั มาสมาธิ ยอ มตัง้ มัน่ ชอบ. อนงึ่ เลา ธรรดาสัมมาทิฏฐินี้ ในสว นเบื้องตน ยอ มมีขณะตาง ๆ มีอารมณต า ง ๆ แตในขณะมรรคจิตมขี ณะอันเดยี ว มีอารมณอ ยา งเดียว. แตวา โดยกิจ ยอมไดช อ่ื ๔ ช่ือ มี ทกุ ฺเข าณ รใู นทกุ ขด ังน้ีเปน ตน แมสัมมาสังกัปปะเปน ตน ในสวนเบ้อื งตน กม็ ขี ณะตา งกัน มีอารมณต างกัน แตในขณะแหงมรรคจติ ยอ มมขี ณะอันเดยี ว มีอารมณอ ยา งเดียว. ในมรรคมีองค ๘ นน้ั สัมมาสงั กปั ปะวา โดยกจิ ยอ มไดช อื่ ๓ ชอ่ื มเี นกขมั มสงั กัปปะเปนตน. สมั มาวาจาเปน ตน ยอ มเปนวริ ัติ ๓ บา ง เปน เจตนาเปน ตน บางแตในขณะแหงมรรคจติ ก็เปนวริ ัตเิ ทาน้ัน. สัมมาวายามะและสมั มาสตทิ ้งั สองดังวามาน้ี วา โดยกิจ กไ็ ดชอ่ื ๔ ชื่อโดยสมั มัปปธาน ๔ สติปฏฐาน ๔. สวนสมั มาสมาธิ ท้ังในสวนเบื้องตน ทั้งในขณะแหง มรรคจิต ก็สมาธอิ ยางเดียว. ครน้ั ทราบการพรรณนาอาทิบทท้ัง ๘ ทท่ี า นกลา วโดยนัยวา สมฺมทิฏึ ดงั นเี้ ปน ตนอยา งนกี้ อนแลว บัดนี้ พึงทราบ

พระสตุ ตันตปฎ ก สงั ยุตตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนาที่ 489ความ ในคําวา ภาเวติ วิเวกนสิ สฺ ิต เปน ตน ดังน้ี. บทวา ภาเวติแปลวา เจรญิ . อธบิ ายวา ทาํ ใหเกิด บงั เกดิ ในจิตสนั ดานของตน. บทวาวเิ วกนสิ ฺสิต แปลวา อาศัยวเิ วก. บทวา วิเวโก ไดแก ความเปน ผสู งัดพงึ ทราบความดังนี้วา ความเปนผูสงดั นี้ ไดแ ก วิเวก ๕ อยา งคือ ตทังค-วิเวก วกิ ขัมภนวิเวก สมุจเุ ฉทวเิ วก ปฏปิ สสัทธวิ ิเวก นิสสรณวิเวก.วิเวกมี ๕ อยา งดงั น้.ี บทวา วิเวกนิสสฺ ิต กไ็ ดแ ก เจริญสัมมาทฏิ ฐิ ท่ีอาศยัตทังควิเวก อาศัยสมุจเฉทวเิ วก และอาศยั นสิ สรณจะวก อนึ่งเลา พระโยคี[โยคาวจร] ผปู ระกอบเนือง ๆ ซ่งึ อรยิ มรรคภาวนานี้ ในขณะเจริญวปิ ส สนายอมเจรญิ สมั มาทิฏฐิ ทอ่ี าศัยตทังควิเวก โดยกจิ ทอ่ี าศัยนิสสรณวิเวกโดยอัธยาศัย แตในขณะแหง มรรคจติ ยอ มเจริญสมั มาทิฏฐทิ อี่ าศยั สมุจเฉทวเิ วกโดยกิจ ที่อาศยั นิสสรณวเิ วกโดยอารมณ ในบทวาทีอ่ าศัยวริ าคะเปน ตน กน็ ัยน้.ี ก็วิราคะเปนตน ก็มวี ิเวกความสงดั เปนอรรถน่นั แหละ กใ็ นท่นี อี้ ยางเดียว โวสสัคคะ มี ๒ อยางคอื ปรจิ าคโวสสคั คะ และปก ขันทนโวสสัคคะ.บรรดาโวสสคั คะ ๒ อยา งน้นั การละกิเลสดว ยอาํ นาจตทงั คปหานในขณะเจริญวิปส สนา และการละกิเลสดวยอาํ นาจสมจุ เฉทปหาน ในขณะแหง มรรคจติ ช่ือวาปรจิ าคโวสสัคคะ. ในขณะเจริญวิปสสนา กแ็ ลนไปสูพระนิพพานดว ยความเปนผนู อมไปในพระนพิ พานนนั้ แตในขณะแหงมรรคจติ กแ็ ลนไปสพู ระ-นิพพาน ดว ยการทาํ พระนพิ พานใหเปน อารมณ ชอ่ื วา ปกขนั ทนโวสสัคคะ.โวสสคั คะแมท ั้งสองน้นั ยอมควรในอรรถกถานยั ท่ผี สมท้ังโลกิยะและโลกตุ ระน.้ี จรงิ อยางน้ัน สมั มาทฏิ ฐินี้ ยอ มสละกิเลสและแลน ไปสพู ระนพิ พาน โดยประการตามทก่ี ลาวแลว ดวยคาํ ท้งั สิ้นน้วี า โวสสฺ คคฺ ปริณามึ ทา นอธิบายไวดังนวี้ า กําลังนอ มไปและนอมไปแลว กาํ ลงั บมและบมสกุ แลว เพอ่ื โวสสัคคะ.จรงิ อยู ภกิ ษผุ ปู ระกอบเนือง ๆ ซ่ึงอริยมรรคภาวนาน้ี ยอมเจริญสมั มาทิฏฐิ

พระสุตตนั ตปฎก สงั ยตุ ตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนาท่ี 490โดยอาการทส่ี มั มาทิฏฐินัน้ กําลังบมเพ่ือโวสสัคคะคือการสละกเิ ลส และเพ่อืโวสสคั คะ คือการแลน ไปสพู ระนพิ พาน และโดยอาการท่สี ัมมาทิฏฐินัน้ บม สกุแลว. ในองคม รรคท่ีเหลือกน็ ัยนี้. บทวา อาคมมฺ ไดแ ก ปรารภหมายถงึ อาศยั แลว . บทวา ชาต-ิธมมฺ า ไดแกมกี ารเกิดเปน สภาวะ คอื มกี ารเกดิ เปน ปกติ [ธรรมดา]. บทวาตสมฺ า ความวา เพราะเหตุท่แี มอริยมรรคท้ังสน้ิ อาศยั กลั ยาณมิตรจึงได ฉะน้นัศพั ทวา หนฺท เปนนบิ าตลงในอรรถวาเช้ือเชญิ . บทวา อปปฺ มาทปส สนฺติ ไดแก บณั ฑิตท้ังหลายยอมสรรเสรญิ ความไมประมาท เพราะฉะน้นัจงึ ควรทาํ ความไมป ระมาท. บทวา อตฺถาภสิ มยา แปลวา เพราะไดป ระโยชน. จบอรรถกถาทตุ ิยอปั ปมาทสูตรที่ ๘

พระสุตตนั ตปฎ ก สงั ยุตตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ท่ี 491 ๙. ปฐมาปตุ ตกสตู ร [๓๘๖] สาวัตถีนทิ าน. ครั้งน้นั พระเจาปเสนทิโกศลเสด็จเขาไปเฝาพระผูม พี ระภาคเจา ในเวลาเท่ียงวนั ถวายบงั คมแลวประทบั นง่ั ณ ท่ีควรสว นขางหน่ึง. พระผมู ีพระภาคเจาไดตรสั กะพระเจา ปเสนทโิ กศลวา เชิญเถิดมหาบพติ รพระองคเ สด็จจากไหนมาในเวลาเที่ยงวัน. พระเจาปเสนทิโกศลทลู วา ขา แตพระองคผ เู จรญิ คฤหบคผี ูเปนเศรษฐใี นกรงุ สาวตั ถนี ้ี กระทาํ กาลกริ ิยาแลว ขา พระองคใหข นทรพั ยส มบตั ิอนั ไมม ีบตุ รรบั มรดกนน้ั มาไวใ นพระราชวังแลว ก็มา ขา แตพระองคผเู จริญเฉพาะเงินเทา น้ันมี ๘,๐๐๐,๐๐๐ สว นเคร่อื งรปู ย ะไมต องพดู ถงึ กแ็ ตคฤหบดีผูเปน เศรษฐนี ้ัน ไดบรโิ ภคอาหารเหน็ ปานน้ี คือบริโภคปลายขาวกบั นํา้ สม พะอมูไดใชผ า เครือ่ งนงุ หม เห็นปานนี้ คอื นุง หม ผาเนื้อหยาบที่ตดั เปนสามชน้ิ เยบ็ติดกัน ไดใชยานพาหนะเหน็ ปานน้ี คือใชรถเกา ๆ กัน้ รมทาํ ดว ยใบไม. [๓๘๗] พระผูมพี ระภาคเจา ตรัสวา ดูกอ นมหาบพิตร ขอนีเ้ ปนอยางน้ัน ดูกอ นมหาบพติ ร ขอ นเี้ ปนอยา งน้ัน ดูกอนมหาบพิตร อสตั บรุ ุษไดโ ภคะอนั โอฬารแลว ไมท ําตนใหไดร บั ความสขุ ใหไดร บั ความอมิ่ หนาํ เลยไมท าํ มารดาและบดิ าใหไดร ับความสขุ ใหไดรับความอิ่มหนาํ ไมท าํ บตุ รและภรรยาใหไ ดร ับความสุข ใหไดร ับความอ่ิมหนาํ ไมท ําทาสกรรมกรใหไ ดร บัความสขุ ใหไ ดร ับความอิม่ หนาํ ไมท าํ มติ รเละอํามาตยใหไ ดร ับความสขุใหไดรบั ความอิ่มหนํา ไมทาํ ทักษิณาอันมผี ลในเบ้ืองบน มีอารมณด ี มีวบิ ากเปน สุข เปนไปเพอ่ื สวรรค ใหต ัง้ อยูในสมณพราหมณท้งั หลาย โภคะเหลา นั้น

พระสุตตนั ตปฎก สังยุตตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนาท่ี 492ของเขาที่มิไดใ ชสอยโดยชอบอยางน้ี พระราชาทงั้ หลายเอาไปบาง โจรทั้งหลายเอาไปบา ง ไฟไหมเ สยี บา ง นํา้ พดั ไปเสยี บา ง ทายาททัง้ หลายผไู มเปนท่รี กัเอาไปบาง. ดูกอนมหาบพติ ร เมื่อเปน เชน น้ี โภคะที่มไิ ดใชส อยโดยชอบของเขาเหลา นนั้ ยอ มหมดสนิ้ ไปเปลาโดยไมมกี ารบรโิ ภคใชส อย. ดูกอ นมหาบพิตร ในท่ีของอมนษุ ย มสี ระโบกขรณีซ่ึงมนี ้าํ ใส มีนํ้าเย็น มนี ํ้าจดื สนิท ใสตลอด มที าดี นารื่นรมย นํ้านนั้ คนไมพ ึงตกั เอาไปเลย ไมพึงดืม่ ไมพ ึงอาบ หรือไมพ งึ กระทาํ ตามที่ตองการ ดูกอ นมหาบพติ รกเ็ ม่ือเปน เชน นี้ น้าํ ทม่ี ไิ ดบรโิ ภคโดยชอบน้นั พึงถึงความหมดสนิ้ ไปเปลา โดยไมม ีการบรโิ ภค แมฉ นั ใด ดกู อ นมหาบพติ ร อสตั บรุ ุษไดโ ภคะอันโอฬารแลวไมท ําตนใหไดรับความสขุ ใหไ ดร บั ความอม่ิ หนําเลย ฯลฯ ดกู อ นมหาบพิตรเมอ่ื เปนเชนน้ี โภคะทีม่ ไิ ดบรโิ ภคโดยชอบของเขาเหลานน้ั ยอ มถงึ ความหมดสิน้ไปเปลา โดยไมม ีการบรโิ ภค ฉันน้ันเหมือนกนั . [๓๘๘] ดูกอ นมหาบพิตร สว นสัตบุรุษไดโภคะอนั โอฬารแลว ยอ มทาํ ตนใหไ ดร บั ความสุข ใหไดร บั ความอิ่มหนํา ยอ มทํามารดาและบดิ าใหไดรับความสุข ใหไ ดร บั ความอม่ิ หนํา ยอมทําบตุ รและภรรยาใหไ ดร บั ความสขุใหไดรับความอมิ่ หนาํ ยอมทาํ ทาสกรรมกรใหไ ดร บั ความสขุ ใหไ ดร บั ความอม่ิ หนํา ยอ มทํามิตรและสหายใหไดร บั ความสขุ ใหไ ดร บั ความอิม่ หนาํ ยอ มประดิษฐานซึ่งทักษณิ าอนั มผี ลในเบื้องบน มอี ารมณด ี มวี บิ ากเปนสุข เปน ไปเพอื่ สวรรค ไวในสมณพราหมณท้งั หลาย โภคะเหลานั้นของเขา ท่บี รโิ ภคโดยชอบอยอู ยา งนี้ พระราชาท้ังหลายก็เอาไปไมได โจรทง้ั หลายก็เอาไปไมไดไฟก็ไมไหม นํา้ กไ็ มพดั ไป ทายาทท้งั หลายผูไ มเ ปน ทีร่ กั ก็เอาไปไมได.