tripitaka_19

พระสตุ ตันตปฎ ก มัชฌิมนิกาย มลู ปณ ณาสก เลม ๑ ภาค ๓ - หนาท่ี 451จติ ทีส่ องไปเปนภตู . พวกผูผ ุดเกิด เปนภพั ยในอริ ยิ าบถแรก ตัง้ แตอ ริ ิยาบถทส่ี องไป พงึ ทราบวา เปน ภูต. พระผูมีพระภาคเจาตรสั วา เปนพระบดิ าของพวกภตู และภพั ย ดวยทรงสําคญั วา พวกสัตวแ มท งั้ หมดนน้ั เปนลูกของมหาพรหมองคน้.ี ดวยบทวา \"ผตู าํ หนแิ ผนดินน้ี พระผูมพี ระภาคเจาทรงแสดงวา พวกเขาไดเ ปนผตู ําหนิแผน ดินมาแลว เหมอื นทีเ่ ธอกําลังตาํ หนิเกลียดแผนดินวา ไมเ ทย่ี ง เปนทกุ ข ไมเปนตวั ตน ในบัดน้ี และไมใชแตเธอเทา นัน้ หรอก. แมในคําเปน ตนวา ผตู ําหนนิ ้าํ ก็ทํานองเดยี วกันนีแ้ หละ.คําวา \"ต้งั อยใู นกายอันทราม\" ไดแ กเกิด ในอบายทั้งส.่ี ดว ยบทวา \"ผูชมแผนดนิ \" น้ี พระผูมีพระภาคเจา ตรัสวา พวกเขาไดเ ปน ผูชมแผนดิน คือเปนผูพดู สรรเสริญคุณแผน ดินมาแลว อยา งน้ี คือพวกเขาไมตาํ หนิ (แตชมวา )แผนดินเท่ยี งแท แนน อน ถาวร ไมขาด ไมส ้นิ เหมือนทเี่ ธอกาํ ลังตําหน.ิ ๑คาํ วา \"ผูมคี วามเพลิดเพลนิ ในแผน ดิน\" ไดแก เปน ผมู ีความเพลิดเพลินในแผน ดินดวยอํานาจตัณหาและทฏิ ฐิ แมใ นบทท่เี หลือท้งั หลาย ก็ทาํ นองเดยี วกนั นี้แหละ. คาํ วา \"ดํารงอยใู นกายทีป่ ระณีต\" ไดแก \"เกิดในพรหม-โลก. คาํ วา \"ฉะนัน้ ฉัน...กะเธอ\" คือ เพราะเหตนุ ัน้ ฉัน.. กะเธอ คําวา \"เอาเถอะ\" เปนนิบาตลงในอรรถวาเตือน. คาํ วา \"เขาไปเปน ไปลวง\"คือกา วลว ง ปาฐะวา อปุ าติวตฺติโต เขาไปประพฤติลวง บา งกม็ .ี ใจความก็อยางเดียวกันนีแ้ หละ คําวา \"ใหโ ดดหนไี ปดวยกระบอง\" คอื เอาดนุ กระบองยาวสี่ศอกตใี หหนีไป. คาํ วา \"ในเหวนรก\" คือ ในบงึ ใหญ ลกึ รอยชัว่คน. คําวา \"พงึ พลาด\" ไดแ ก ไมพ งึ อาจเพ่อื จะทาํ เปน ทีย่ ดึ ที่เหยยี บในทซี่ ่ึงพอจะเอามอื จับ หรอื พอจะวางเทา ได. ดว ยคาํ วา \"ภกิ ษุ เธอเห็นมิใชห รือ?\"น้ี พระผมู ีพระภาคเจา ทรงแสดงอิทธานภุ าพของผูทด่ี ํารงอยูในโอวาทของพรหมวา \"ภกิ ษ\"ุ เธอกย็ อมเหน็ พรหมปรษิ ทั ทปี่ ระชุมกัน กระจา งสวา ง๑. กาํ ลังชมกระมงั ?

พระสุตตันตปฎ ก มัชฌิมนกิ าย มลู ปณณาสก เลม ๑ ภาค ๓ - หนาท่ี 452ไสว รุงเรือง โชติชว งนี้ มใิ ชห รือ. คําวา \"ภิกษุทง้ั หลาย มารผูมบี าป ไดน อมเอาพรหมบรษิ ัทมาสเู รา อยางน้ีแล\" ความวา \"ภิกษทุ ั้งหลาย มารผูมีบาป กลาวอยูอยางนี้วา \"ภกิ ษุ เธอก็ยอมเหน็ พรหมบริษทั ทีส่ วา งไสวดวยยศ และดวยสริ มิ ิใชหรอื ? ถึงเธอก็เถอะ ถาไมกา วลวง คํามหาพรหมทําตามที่พรหมกลาวกบั เธอแลว เธอเองกจ็ ะตองรงุ เร่อื งดวยยศ และสิริแบบนี้เหมือนกนั \" ก็นอ ม คือนําเอาพรหมบริษทั มาสูเ รา. คาํ วา \"แกอยา สาํ คญัไป\" คือมารผมู บี าป แกอยาสําคญั ไปเลย. คําวา \"แกเปน มารผลู ามก\"คอื มาร ฉนั รูจกั แกวา แกช่ือวามาร เพราะฆา มหาชน แกช่อื วา ผูสกปรกเพราะกระทาํ พรอมดวยเหลก็ อยา งสกปรก คือลามก แกม หาชน. คาํ\"อายุ ทัง้ หมด\" คอื อายุท้ังส้ิน. คาํ วา \"เขาเหลา นั้นแลพึงทราบอยางนี\"้คอื พรหมมากลาวสบื ไปวา พวกเขาถึงพรอ มดวยการทาํ ตบะใหญอยา งนี้เธอ ก็ยงั มีกลิ่นน้ํานมพดั มา (ปากยงั ไมส นิ้ กลิ่นนํ้านม). คําวา \"จะกลืนกนิแผน ดิน\" คอื จักกลนื กนิ แผนดินจนหมดเกลี้ยงแลว ถอื เอาดวยตัณหา มานะและทิฏฐิ. คําวา \"แกจะเปนผูต ดิ สอยหอ ยตามฉนั .\" คอื แกจะเปนผูตดิ ฉนัแจ หมายความวา เมือ่ ฉนั เดินแกก็เดนิ ตาม ฉันยนื แกก็ยนื ขา ง, ฉนั น่ัง แกก็นง่ัขา ง, ฉนั นอนแกกน็ อนขาง. คาํ วา \"เปนผนู อนเฝาโยง\" คือเปนผนู อนในเรือนฉนั . คําวา \"เปน ผพู ึงกระทาํ ตามความใคร เปนผูพ งึ แบกขน\" ความวาแกเปน ผูตอ งทาํ ส่งิ ทฉ่ี ันตองการตามความพอใจของตวั ฉันเอง และเมือ่ จะแบกขนมา แกกจ็ ะเปนผตู อ งทาํ ใหตาํ่ กวา เตยี้ กวา แมแตพ ุม ผกั ไหเสียอกี . พรหมยอมพดู รวน ยอ มระราน พระผูม พี ระภาคเจา อยา งน้ี ดวยคาํ น้ีชื่อวา ยอมพูดรวน คอื พรหมช่ือวา ยอมพูดรวนกอ นอยา งนีว้ า \"ภิกษุถา เธอจะกลนื กินแผน ดินนัน้ ดว ยตัณหา เปนตน เธอก็จะเปน ผนู อนใกลฉนั เม่อื ฉนั เดนิ เธอก็จะเดิน ฉนั ยืน เธอกจ็ ะยนื ฉันน่งั เธอกจ็ ะนง่ั ฉันนอนเธอ

พระสุตตนั ตปฎ ก มัชฌิมนกิ าย มูลปณ ณาสก เลม ๑ ภาค ๓ - หนาท่ี 453กจ็ ะนอน ฉนั จะปกปอ งเธอ แลว ทําเธอใหเ ปน คนสนิท เปนคนภายใน. สวนดว ยบทท่ีเหลอื ชื่อวายอมระราน. ในบทเหลาน้แี ล มอี ธบิ ายดังตอไปน้ีพรหมชือ่ วายอมระรานอยางน้ีวา \"ถา เธอจะกลนื กินแผน ดิน เธอกจ็ ะกลายเปนผูนอนในเรือนฉัน คอยฉนั เดินเปนตนแลว จงึ จะเดิน จะยนื จะนั่ง หรอื จะนอน จะถอื อารักขาฉนั ในเรอื นฉัน ฉนั จะทาํ เธอตามความใคร และจะทาํ เธอใหแ บกขนอะไรไปต่ําเสยี ย่งิ กวากอผักไห\" . แตพ รหมน้ีอาศัยความถือตัว ฉะนน้ั ในทน่ี ้จี ึงหมายเอาเพียงการระรานเทานน้ั ในเร่ืองนาํ้ เปน ตนกท็ ํานองนีเ้ หมอื นกัน. บัดนี้ พระผูมพี ระภาคเจาครนั้ ตรัสคาํ เปนตนวา อีกอยา งหนึ่ง ของเธอ ฉัน พรหม แลว มาทรงคิดวา พรหมนีอ้ าศัยความถือตัว จงึ สําคัญวา \"ขา ยอ มร\"ู เปน ผูถ กู สมมตโิ ดยยศของตวั เอง จงึ ไมเ หน็ อะไรสกั นดิที่สามารถจะถูกตองรา งกายได ควรขม อีกหนอย แลวจึงทรงเรมิ่ เทศนาน้.ี ในคําเหลา นั้น คาํ วา \"ยอมรชู ดั คติดวย\" ความวา ฉนั ยอ มรชู ัดซงึ่ความสําเร็จดว ย. คาํ วา \"และความรุงเรอื ง\" คือฉนั ยอ มรชู ดั ซ่งึ อาน-ุภาพดวย. คําวา เปน ผยู ิง่ ใหญ ขนาดนี้ \"คอื เปนผมู ียศใหญ มีบริวารมาก.\"คําวา \"พระจนั ทรแ ละพระอาทติ ย ยอ มบรหิ าร มปี ระมาณเพยี งไร\"คือ พระจันทรแ ละพระอาทิตย ยอ มทอ งเทยี่ วไปในท่ีมีประมาณเพยี งใด. คําวา \"ทศิ ท้ังหลาย สวางรงุ เรือง\" คือ สอ งแสงสวา งรุงเรืองในทศิ ทงั้หลาย หรอื วา ทิศทง้ั หลาย ยอมสอ งแสงสวางรงุ เรอื ง เพราะพระจันทรแ ละพระอาทติ ยเหลา นัน้ . คาํ วา \"เพยี งนั้น พันโลก\" คอื โลก (ธาตุ) หนงึ่ พันโดยประมาณเพียงนน้ั อธิบายวา พนั จกั รวาล รวมทั้งจกั รวาลนดี้ ว ย. คาํ วา\"อาํ นาจของเธอยอมเปนไปในพันจกั รวาล\" คอื อํานาจของเธอยอ มเปนไปในพันจกั รวาลน.้ี คาํ วา \"เธอยอมรู ซึ่งสัตวอ ื่นท่ียิง่ กวาสัตวอนื่ \" (คอื ตางชน้ั

พระสุตตันตปฎ ก มัชฌมิ นกิ าย มลู ปณณาสก เลม ๑ ภาค ๓ - หนา ท่ี 454กับ, แตกตา งกนั ) คือ เธอยอมรูจ กั สตั วท่มี รี ะดบั ตา งกนั คอื สูง ตา่ํ เลวประณีต ในพนั จกั รวาลน.ี้ คาํ วา \"และผูมีราคะและผูไ มมรี าคะ\" คอื ไมใ ชแตรูจักสัตวท่ีมีระดบั แตกตา งกันวา คนนี้เปนผยู ่งิ ใหญ คนนเ้ี ปน คนปกติ (คนธรรมดาสามัญ) ดงั นเี้ ทา น้ัน หากแตยงั รูจักคนทย่ี ังมรี าคะ และปราศจากราคะอยางนว้ี า \"คนนย้ี ังมีราคะ คนนป้ี ราศจากราคะแลว\". คําวา \"ความเปนอยา งน้ี และความเปน อยา งอ่นื \" คือ จักรวาลน้เี รียกวา ความเปน อยา งน้ี จักรวาล ๙๙๙ ทเ่ี หลือจากน้ีเรียก ความเปนอยางอน่ื . คําวา \"การมาการไป ของเหลา สตั วน้\"ี คือเธอยงั รูชดั การมาของพวกสัตวด วยอาํ นาจปฏิสนธิ และคติ ดว ยอาํ นาจจุติ ในพนั จักรวาลน้ี พระผูมีพระภาคเจา ทรงขมวา \"ความสาํ คญั ก็แลฉนั ยอมเปนผูย ิง่ ใหญกวาเธอ เธอแตเปน พรหมในพนัจักรวาล สว นพรหมเหลาอนื่ จะหาขนาดท่ีเกนิ เธอ ๒๐๐๐,๓๐๐๐,๔๐๐๐,๕๐๐๐,๑๐,๐๐๐ และ ๑๐๐,๐๐๐ กไ็ มม,ี ยงั มาทําความสําคัญวา ขาใหญเหมอื นพยายามเอาผาข้รี วิ้ ๔ ศอกมาทาํ เปน ขนาดผา. คําวา \"เขาถึงในทน่ี ี\"้ คอื เขาถึงช้นั ของฌานที่หน่ึงน้.ี คําวา \"เพราะเหตนุ ้ันเธอจงึ ไมร จู กั อันน้ัน\" คือ เพราะเหตนุ ้นั เธอจงึ ไมร จู กั กายนน้ั . คําวา \"ผทู พ่ี อๆ กบั เธอกไ็ มเลย.\" คอื ผูท่ีแมถงึ ฐานะท่ีพึงรูเ ทากับเธอ ก็ไมใชเ ปนฉนั . คาํ วา \"รูย ิง่ \"คอื รอู ยา งท่วั ถงึ . คําวา \"พงึ ตํา่ แตทไี่ หน\" คือ ก็แหละความเปน ผตู ่ํากวา เธอจะมีแกฉ นั แตทีไ่ หน? ไดย ินวา พรหมองคน ้ี เปน ผเู กดิ ในหนหลัง เมอื่ ยังไมเกิดการเกดิ ข้นึ แหง พระพทุ ธเจา ไดบ วชเปนฤาษี ทาํ การบรกิ รรมกสิณ ทาํ ใหเ กิดสมาบตั ิ ไมเสอื่ มจากฌาน ตายแลวกเ็ กดิ ถือเอาอายุ ๕๐๐ กปั ในพรหมโลกชน้ั เวหัปผลา ในชน้ั ฌานที่ส่ี ครนั้ ดาํ รงอยูใ นท่ีนน้ั จนตลอดอายแุ ลว ก็ทาํ ในกาํ เนิดหนหลัง อบรมฌานทสี่ ามอยา งประณีตแลว จงึ เกดิ ถือเอาอายุ ๖๔ กัป ในพรหมโลก ช้ันสภุ กิณหา. อบรมฌานทสี่ องในช้ันน้นั เกิดถอื เอาอายุ ๘ กปั ในชนั้ อาภัสสร. ในชั้นนนั้ ไดอบรม

พระสุตตันตปฎก มัชฌมิ นกิ าย มูลปณ ณาสก เลม ๑ ภาค ๓ - หนาที่ 455ฌานทหี่ น่ึงแลวก็เกดิ เปนผมู ีอายุกปั หน่ึงในช้นั ฌานท่ีหนึง่ . ในตอนแรกๆ เขารไู ดอ ยา งทัว่ ถึงทง้ั กรรมที่ไดส รา ง ทงั้ สถานที่เกดิ . แตเ มอื่ เวลาลวงไป เขาลืมหมดทั้งสองอยาง จงึ บังเกดิ ความเหน็ วาเที่ยงข้นึ มา. เพราะเหตุนั้นพระผมู ีพระภาคเจาจึงตรัสกะเขาวา \"เพราะเหตนุ น้ั เธอจึงไมรูถึงอันนนั้ ฯลฯ ฉันพงึ ตํ่าแตไ หน ?. ทีนน้ั พรหมคิดวา \"พระโคดม ผูสมณะ มารูท้ังอายุ ท่ีเกิดและกรรมท่สี รา งไวเมอ่ื กอ นของฉนั , เอาละ ฉนั จะถามถงึ กรรมทีส่ รา งไวเมื่อกอนกะแก\" ดังน้ีแลว จึงทลู ถามบุพกรรมของตนกะพระศาสดา. พระศาสดาจงึตรสั วา :- ไดยนิ วา เม่อื กอน พรหมนไี้ ดเ กิดในเรือนแหงตระกูล เหน็ โทษในกามทง้ั หลายแลว จึงคิดวา \"ฉันจะทําทส่ี ุดของความเกดิ ความแก และความตาย\" แลวออกไปบวชเปน ฤาษี ยังสมาบัติใหเ กิดขึ้นแลว เปนผไู ดฌานทม่ี ีอภิญญารองรบั ใหสรางโรงมุงใบไมร มิ ฝง แมนํา้ คงคา ฆา เวลาดว ยความยินดีในฌาน. ก็แล ในครง้ั นัน้ บางครัง้ บางคราว ก็มพี วกพอ คา ขบั เกวยี น ๕๐๐เลม ผา นทะเลทรายมา. ก็แหละในทะเลทราย (นนั้ ) กลางวันจะไปไมไดไปไดแ ตกลางคืน. ครง้ั นนั้ โคทเ่ี ทียมคแู อกของเกวยี นเลมแรกเดินไปแลวก็กลับหันหนามาตามทางทม่ี าอีก เกวียนเลมถัด ๆ มา กก็ ลบั ไปตามๆ กันตอเม่อื สวา งจงึ ไดรูวา กลบั . และคร้ังนั้น เปนวันขา มพน ทะเลทรายของพวกเขาเสียดวย จงึ คดิ กัน้ วา \"ฟน และนา้ํ หมดเกลีย้ งท้ังน้นั เพราะฉะนั้น คราวนพ้ี วกเราตายแน\" แลวกเ็ อาโคผกู ไวท่ีลอ พวกคนตางก็เขาไปนอนท่รี มเกวยี น. ฝายดาบส เชาขนึ้ มากอ็ อกจากบรรณศาลา น่งั มองดูแมน ้ําคงคาท่ีประตบู รรณศาลาน่ันเอง ไดเหน็ (พวกพอคา ) แลว ครัน้ ไดเหน็ แมน้าํ คงคา

พระสตุ ตันตปฎก มชั ฌิมนิกาย มลู ปณ ณาสก เลม ๑ ภาค ๓ - หนาท่ี 456มหี ว งน้าํ ใหญเ ต็มไหลมาเหมอื นลาํ แกว มณี จึงคิดวา \"ในโลกน้ี มบี างไหมหนอ พวกสัตวท่ีกําลงั ลําบาก เพราะไมไดน้ําอรอ ยเหน็ ปานน.้ี ? เมอ่ื ทา นพิจารณาอยอู ยางน้ี ก็ไดเ ห็นกองเกวยี นนน้ั ในทะเลทราย จึงคดิ วา \"ขอสตั วเหลาน้ีจงอยา ฉิบหาย\" แลวก็อธษิ ฐานดว ยอภิญญาจติ วา ขอใหล าํ นํ้าใหญจงตดั ขาดจากน้ีหนั หนา ไปหากองเกวียนในทะเลทรายเถดิ . พรอ มกบั เกิดความคิดขนึ้ นาํ้ ก็ไหลไปทะเลทรายนัน้ ราวกะวาขึ้นมาตามคลอง. พวกคนตา งลุกข้นึ เพราะเสยี งนํ้าไดพบนาํ้ ตา งรา เรงิ ยนิ ดี ไดอาบดม่ื กันแลว ใหพ วกโคดม่ื น้าํ เสรจ็ แลว ก็พากนั ไปสทู ซี่ ง่ึ ตนตองการ โดยความปลอดภัย. เมอ่ื พระศาสดาจะทรงแสดงบพุ กรรมนน้ั ของพรหมจึงตรัสคาถาน้ีวา :- \"เธอไดใหพ วกคนทก่ี ระหาย ไปเผชญิ หนา เอา ในทะเลทรายรอ นจาํ นวนมากด่ืมนํา้ ได นัน่ เปนพรตและศลี วัตรเกาของเธอ. ฉนั ตามระลกึ ได คลายกะคนหลับแลวตื่น.\" ในสมัยอืน่ อกี ดาบสใหสรา งโรงมุงใบไม อยูอ าศยั หมบู านชาวปา. กแ็ หละสมัยนั้นพวกโจรโจมตีหมบู านน้นั ถอื เอาของมีคา ตดิ มอื (ตอ นชา งสาร ) แลว ตอนวัวและเชลยไปท้ังวัวทั้งหมา ทง้ั คนก็รอ งดังล่ัน. ดาบสไดยินเสียงน้ัน ก็ใครค รวญวา มันอะไรกันหนอ ก็รูว า \"ภยั เกิดขึน้ แกพวกคน\" จงึ คดิ วา \"เมื่อเราเหน็ อยู ขอสัตวเ หลา นี้ จงอยาฉิบหาย\" แลวกเ็ ขาฌานซงึ่ มอี ภญิ ญารองรบั ออกแลวก็นิรมติ กองทพั สเี่ หลาที่เตรียมพรอ มกําลังเดินมาสวนทางมากบั พวกโจรดว ยอภญิ ญาจิต. พวกโจรไดเ หน็ ก็พากันเขา ใจวา \"พระราชา\" จึงท้ิงการปลนหลีกไป ดาบสอธษิ ฐานวา \"อนั ใดเปนของ

พระสุตตันตปฎ ก มชั ฌมิ นิกาย มลู ปณณาสก เลม ๑ ภาค ๓ - หนาท่ี 457ผใู ด อนั นั้น ก็จงเปนของของผนู น้ั นนั่ แล. ของน้ันก็ไดเ ปน อยางนัน้ นัน่ แล.มหาชนกถ็ ึงความปลอดภัย. พระศาสดาเม่ือจะทรงช้ีบุพกรรมแมน ีข้ องพรหมนนั้ จงึ ตรัสพระคาถานว้ี า :- \"เธอไดปลอย๑คนทถี่ ูกตอน ของท่ีพงึ เอา ซ่งึ กําลงั ถูกนําไปท่ีตระกูลเนื้อทรายใด, น้นั เปนพรต และศีลวัตรเกา ของเธอ, ฉันตามระลึกไดคลายกะคนหลับแลวต่นื \".คําท่ีวาตระกูลเนื้อทรายในทีน่ ี้ หมายถึงทร่ี มิ ฝง แมนํา้ คงคา. สมยั อ่นื อีก ตระกูลท่อี ยตู ามแมน ํ้าคงคาตอนบน การทาํ สันถวไมตรีกบั ตระกูลที่อยูทางแมน้ําคงคาตอนลา ง พากนั ผูกแพ เรือ ใหต ดิ กัน แลวชว ยกันขนเอาของเคย้ี วของกนิ และระเบยี บของหอมเปนอนั มากมาใส แลว กม็ าตามกระแสแมค งคา. พวกคนก็พากนั เคยี้ วกิน ฟอ นราํ ทําเพลง สนกุ สนานกันเตม็ ที่ เหมือนกะขเ่ี ทพวิมานไป. นาคท่เี กดิ ในแมน ้าํ คงคาเหน็ เขา กเ็ ดอื ดดาลวา \"คนเหลา น้ี ไมทาํ แมแ ตสญั ญาในเรา คราวนี้ เราจะใหพวกมันถงึทะเลใหได.\" แลว ก็นิรมติ รา งกายใหญโ ต แยกน้าํ ออกเปนสองสว น โผลมาแผพงั พาน พน เสียงฟู ๆ อย.ู มหาชนไดเ ห็นกก็ ลวั สงเสยี งหลง. ดาบสนง่ั ที่บรรณศาลาไดยินเขา ใครค รวญวา \"คนพวกนร้ี องเพลง ฟอ นราํ เกดิ ความสนุกสนานมา แตบดั นี้ รอ ง ชนิดเสยี งรอ งกลัวตาย, อะไรกนั หนอ? ไดเ ห็นพญานาคจงึ คดิ วา \"เมื่อเราเห็นอยู ขอสตั วท ัง้ หลาย จงอยา ฉบิ หาย\" แลว ก็เขา ฌานทม่ี ีอภญิ ญารองรบั ละรา งแลวแปลงเปนเพศครฑุ แลวแสดงตอพญานาค, พญานาคกลวั หุบพงั พานดํานนั้ ไป (เขาสูนํ้า). มหาชนก็ถึงความ๑. บาลี อโมจยึ เขาใจเปน อโมจยิ จึงแปลตามนี้