tripitaka_61

พระสุตตนั ตปฎก ขุททกนกิ าย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนา ที่ 1 พระสตุ ตันตปฎก ขทุ ทกนกิ าย ชาดก เลมที่ ๓ ภาคที่ ๗ขอนอบนอมแดพ ระผมู พี ระภาคอรหันตสัมมาสมั พุทธเจา พระองคน้นั วสี ตินิบาตชาดก ๑. มาตงั คชาดก วาดวยอานุภาพของมาตังคฤๅษี [๒๐๓๓] ทา นมีปกตินุงหม ไมส มควร ดุจปศ าจ เปรอะเปอนดวยฝนุ ละออง สวมใสผาขร้ี ิ้ว ท่ไี ดจาก กองขยะไวท ีค่ อ มาจากไหน ทา นเปนใคร เปน ผู ไมควรแกท กั ษิณาทานเลย. [๒๐๓๔] ขา วนาํ้ นจ้ี ดั ไวเพือ่ ทา นผเู รืองยศ พราหมณทงั้ หลายยอ มขบเคี้ยวบรโิ ภค และดมื่ ขาวน้ํา ของทา นนน้ั ทานรจู กั ขา พเจาวา เปน ผูอาศัยโภชนะ ทีผ่ อู น่ื ใหเล้ียงชวี ติ แมถ ึงจะเปนคนจณั ฑาล ก็ขอจง ไดก อนขา วบา งเถิด.

พระสุตตนั ตปฎ ก ขุททกนิกาย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนา ที่ 2 [๒๐๓๕] ขา วน้าํ ของเราน้เี ราจัดไวเพอื่ พราหมณทัง้ หลาย ทานวตั ถุน้ี เราเชอื่ วายอ มเปน ไปเพื่อประ-โยชนแกต น ทา นจงหลีกไปเสยี จากท่ีน่ี จะมายืนอยูทน่ี เ่ี พอื่ อะไร เจา คนเลว คนอยา งเรายอ มไมใ หท านแกเ จา. [๒๐๓๖] ชาวนาทงั้ หลายเมือ่ หวงั ผลในขาวกลายอ มหวานพชื พันธุอ าหาร ลงในท่ดี อนบาง ในท่ีลุมบาง ในท่ีเสมอไมล ุมไมดอนบา ง ฉันใด ทานจงใหทานแกปฏิคาหกทง้ั หลาย ทวั่ ไปดวยศรทั ธา ฉันนัน้เมื่อทานใหท านอยูอ ยา งน้ี ไฉนจะพึงไดท ักขิเณยย-บคุ คล ท่ีนายินดเี ลา . [๒๐๓๗] เรายอมต้งั ไวซงึ่ พืชท้งั หลาย ในเขตเหลาใด เขตเหลานน้ั เรารแู จง แลวในโลก พราหมณเหลา ใดสมบรู ณดว ยชาตแิ ละมนต พราหมณเหลา น้ันชือ่ วา เปน เขต มีศลี เปนทรี่ ักในโลกน้ี. [๒๐๓๘] กิเลสทงั้ หลายเหลา นี้คอื ชาตมิ ทะความเมาเพราะชาติ ๑ อติมานะ ความดูหมิน่ ทา น ๑โลภะ ความโลภอยากไดข องเขา ๑ โทสะ ความคดิ ประ-ทษุ ราย๑มทะ ความประมาทมวั เมา ๑โมหะ ความหลง๑ ทัง้ หมดเปน โทษ มิใชค ุณ ยอ มมใี นเขตเหลา ใดเขตเหลา น้นั ไมใชเขตอันดีมีศลี เปนทรี่ ัก ในโลกน้ี.กเิ ลสท้งั หลายเหลา นี้คือ ชาตมิ ทะ อตมิ านะ โลภะ

พระสตุ ตันตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนา ท่ี 3โทสะ มทะ และโมหะ ทงั้ หมดเปนโทษมิใชค ณุ ไมมีในเขตเหลา ใด เขตเหลา นน้ั จัดวา เปนเขตดมี ีศีลเปนท่ีรักในโลกนี.้ [๒๐๓๙] คนเฝา ประตูทงั้ สาม คอื อุปโชติยะอุปวชั ฌะ และภัณฑกจุ ฉิ ไปไหนกนั เสียหมดเลาทา นท้ังหลายจงลงอาญาและเฆ่ียนตคี นจัณฑาลน้ี แลวลากคอคนลามกนีไ้ สหวั ไปใหพ น . [๒๐๔๐] ผใู ดบรภิ าษฤาษี ผนู ัน้ ช่ือวา ขุดภูเขาดว ยเลบ็ ชือ่ วาเคย้ี วกินกอ นเหลก็ ดวยฟน ชื่อวา พยา-ยามกลืนกินไฟ. [๒๐๔๑] มาตังคฤาษี ผูม ีสัจจะเปนเครอ่ื งกาวไปในเบ้ืองหนาเปนสภาพ ครน้ั กลาวคาถาน้ีแลวเมือ่ พราหมณท้งั หลายแลดอู ยไู ดเ หาะหลกี ผา นไปในอากาศ. [๒๐๔๒] ศรี ษะของลกู เรา บิดกลบั ไปอยเู บอ้ื งหลงั แขนเหยยี ดตรงไปไมไหวติง นัยนตาขาวเหมอื นคนตาย ใครมาทาํ บุตรของเราใหเปนอยา งน.้ี [๒๐๔๓] สมณะรปู หนง่ึ มีปกตนิ งุ หมไมสมควรสกปรกดจุ ปศ าจ เปรอะเปอ นดว ยฝนุ ละออง สวมใสผา ข้ีรว้ิ ท่ไี ดจ ากกองขยะไวท่ีคอ ไดม า ณ ท่นี ้ี สมณะรปู นั้น ไดท าํ บุตรของทานใหเ ปนอยางน.้ี

พระสุตตนั ตปฎ ก ขุททกนิกาย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนา ที่ 4 [๒๐๔๔] ดกู อนมาณพทัง้ หลายสมณะผูมปี ญ ญาเสมอดวยแผน ดนิ ไดไปแลว สูทิศใด ทานทั้งหลายจงบอกเนื้อความน้นั แกเ รา เราจกั ไปยงั สาํ นกั ของทานขอใหทานอดโทษนั้นเสีย ไฉนหนอ เราจะพงึ ไดช ีวิตบุตรคนื มา. [๒๐๔๕] ฤๅษีผมู ปี ญ ญาเสมอดวยแผนดินไดไปแลว ในอากาศวถิ ี ราวกะวา พระจนั ทรในวันเพญ็ ๑๕ค่ํา อันอยูท า มกลางระหวางอากาศ อนึ่ง พระฤๅษีผูมีปฏิญาณ ม่ันในสจั จะทรงคุณธรรมอันดีงามนน้ัไดไปทางทศิ บูรพา. [๒๐๔๖] ศีรษะของลูกเรา บิดกลบั ไปอยเู บ้ือง-หลงั แขนเหยียดตรงไมไหวติง นยั นตาขาวเหมือนคนตาย ใครมาทําบุตรของเราใหเปนอยา งน.้ี [๒๐๔๗] ยักษท้ังหลาย ผมู อี านุภาพมากมีอยแู ลยักษเหลา นัน้ พากนั ติดตามพระฤๅษมี ีคณุ ธรรมมาแลวรูว า บตุ รของทานมีจติ คิดประทษุ ราย กโ็ กรธเคืองจงึทาํ บตุ รของทา นใหเปน อยา งน้ีแล. [๒๐๔๘] ถา ยกั ษท้งั หลายไดทําบุตรของดฉิ นั ใหเปนอยางน้ี ขอทานผเู ปนพรหมจารีเทา น้นั อยาไดโกรธบตุ รดฉิ ันเลย ดิฉนั ขอถงึ ฝาเทาของทานนั่นแหละเปน ท่ีพึ่ง ขา แตท านผเู ปนภิกษุ ดฉิ นั ตามมากเ็ พราะความเศราโศกถึงบุตร.

พระสุตตนั ตปฎ ก ขุททกนิกาย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนาที่ 5 [๒๐๔๙] ในคราวที่บุตรของทา นดา เรากด็ ี และเมือ่ ทานมาออ นวอนอยู ณ บัดนกี้ ็ดี จติ คดิ ประทษุ รา ยแมห นอยหนึง่ มิไดมีแกเราเลย แตบ ตุ รของทา นเปนคนประมาท เพราะความมวั เมาวา เรียนจะไตรเพทแมถ งึ จะเรยี นจบไตรเพทแลว ก็ยงั ไมรจู กั สิง่ ทีเ่ ปนประโยชน. [๒๐๕๐] ขา แตทา นผูเปน ภิกษุ ความจาํ ของบรุ ุษ ยอ มเลื่อนลืมได โดยครเู ดยี วเปน แนแ ท ทา นผมู ปี ญ ญาเสมอดว ยแผน ดนิ ขอไดโปรดยกโทษสักครงั้ เถิด บณั ฑติ ทั้งหลาย ยอมเปนผไู มม ีความโกรธเปน กาํ ลงั . [๒๐๕๑] มัณฑัพยมาณพ บุตรของทา น ผมู ีปญ ญานอ ย จงบรโิ ภคกอนขา วที่เราฉันเหลอื น้ีเถดิยักษท ั้งหลายจะไมพงึ เบยี ดเบยี นบุตรของทานเลย อนงึ่บตุ รของทานจะหายโรคในทนั ท.ี [๒๐๕๒] พอ มัณฑพั ยะ เจา ยงั เปน คนโงเขลามีปญ ญานอย เจา เปน ผไู มฉลาดในเขตบญุ ทง้ั หลายไดใหท านในหมชู นผูประกอบดวยกเิ ลส ดจุ นา้ํ ฝาด-ใหญ มกี รรมเศรา หมองไมส าํ รวม บรรดาทักขเิ ณยย-บุคคลของเจาบางพวกเกลาผมเปนเซิง นุง หมหนังเสือ

พระสุตตนั ตปฎก ขทุ ทกนิกาย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนาท่ี 6ปากรกรุงรงั ไปดวยหนวดเครา ดังปากบอ นา้ํ เกา รกไปดวยกอหญา เจาจงดูหมูช นทม่ี ีรูปรา งนา เกลยี ดนี้ การเกลา ผมผกู เปน เซิง หาผูป องกันผูมปี ญญานอ ยไดไ มทานเหลา ใด สํารอก ราคะ โทสะ และอวิชชาแลวหรอื เปน พระอรหันตผ มู อี าสวะสิน้ แลว ทานท่ีบคุ คลถวายในทา นเหลานั้น ยอ มมีผลมาก. [๒๐๕๓] เมอื่ พระเจา เมชฌราช เขา ไปทําลายชีวิต ทานมาตังคบัณฑติ ผยู ิง่ ยศ วงศก ษัตรยิ  เมชฌ-ราช พรอมดวยราชบรษิ ัท ก็ไดข าดสูญลงต้ังแตนัน้ มา. จบมาตงั คชาดกที่ ๑

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย ชาดก เลม ๓ ภาค ๗ - หนา ท่ี 7 อรรถกถาวสี ตินิบาต อรรถกถามาตังคชาดก พระศาสดาเมอ่ื เสด็จประทบั อยู ณ พระเชตวนั มหาวหิ าร ทรงปรารภอเุ ทนราชวงศ ตรสั พระธรรมเทศนานี้มคี าํ เร่ิมตนวา กุโต นุ อาคจฺฉสิทุมฺมวาสี ดังน้.ี ความพิสดารวา ในกาลครงั้ นั้น ทา นพระปณ โฑลภารทวาชะเหาะมาจากพระเชตวนั มหาวหิ ารทางอากาศ ไปสพู ระราชอทุ ยานของพระเจาอุเทน ในเมอื งโกสมั พี เพอื่ พกั ผอ นในเวลากลางวนั โดยมาก. ไดย นิ วาในภพกอ น ๆ พระเถรเจาเคยเสวยราชย ครอบครองสมบัตมิ บี รวิ ารเปนอันมากในพระราชอุทยานนน้ั ตลอดกาลนาน. ดว ยบุรพจรรยาทไี่ ดเ คยส่ังสมมา พระ-เถระจงึ มักไปนัง่ พกั ผอนกลางวันในพระราชอทุ ยานนั้นเสมอมา ในกาลเวลาลว งไป ดวยสุขอนั เกิดแตผ ลสมาบัตโิ ดยมาก วนั หนึง่ เมอ่ื พระเถระไปน่งั พกั ผอ นอยทู โ่ี คนตนรงั อันมีดอกบานสะพร่งั ดี ในพระราชอทุ ยานน้นั พระเจาอเุ ทนทรงพระดํารวิ า เราจักด่มื นํ้าจณั ฑฉลองใหญ แลว เลน อุยยานกฬี า ตลอด๗ วนั แลว จงึ เสด็จไปยังพระราชอทุ ยาน พรอมดวยราชบรพิ ารเปนอนั มากทรงซบพระเศียรลงบนตกั ของนางสนมคนหนึง่ บนแทน มงคลศิลาอาสน แลวทรงนิทราหลบั สนิท เพราะความเมามายในการเสวยนํา้ จณั ฑ เหลานางสนมทน่ี ัง่ ขบั กลอม ตา งวางเครื่องดรุ ิยางคดนตรไี วแลว เขา ไปสพู ระราชอทุ ยานกาํ ลังเลอื กเกบ็ ดอกไม และผลไมเปนตนอยู เหน็ พระเถระแลว พากันไปกราบไหวแลว น่งั อยู. พระเถระจงึ นงั่ แสดงธรรมกถาแกห ญิงเหลา น้ัน. ฝาย