tripitaka_40

พระสุตตนั ตปฎ ก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ที่ 1 พระสุตตันตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย คาถาธรรมบท เลมที่ ๑ ภาคท่ี ๒ ตอนท่ี ๑ขอนอบนอ มแดพ ระผูม ีพระภาคอรหนั ตสมั มาสัมพุทธเจา พระองคน ้นั คาถาธรรมบท ยมกวรรคท่ี ๑ วาดว ยคูแ หง ความดแี ละความชัว่[๑๑๑] ๑. ธรรมท้ังหลายมีใจเปน หัวหนา มีใจเปน ใหญ สําเรจ็ แลว ดว ยใจ ถาบุคคลมีใจรายแลว พูด อยูก ็ดี ทําอยูก ็ดี ทกุ ขย อ มไปตามเขา เพราะเหตุ นน้ั ดจุ ลอ หมนุ ไปตามรอยเทาโค ผนู ําแอกไปอยู ฉะนน้ั . ๒. ธรรมทั้งหลายมใี จเปน หวั หนา มใี จเปน ใหญ สําเรจ็ แลวดว ยใจ ถา บคุ คลมใี จผอ งใสแลว๑. เลขในวงเล็บเปนเลขขอ ในพระบาลี เลขหลังวงเลบ็ เปนเลขลาํ ดับคาถา ทจ่ี ัดไวตามลําดบัเรื่องในอรรถกถา วรรคที่ ๑ มีอรรถกถา ๑๔ เรื่อง.

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ที่ 2พดู อยกู ด็ ี ทําอยูกด็ ี ความสุขยอมไปตามเขา เพราะเหตนุ น้ั เหมือนเงาไปตามตัว ฉะน้ัน. ๓. กช็ นเหลา ใดเขาไปผูกความโกรธน้ันวา ผูโนนไดดาเรา ผูโ นนไดตีเรา ผูโนนไดชนะเรา ผู โนนไดล กั ส่ิงของของเราแลว เวรของชนเหลาน้นัยอ มไมร ะงบั ได สวนชนเหลาใดไมเขาไปผูกความโกรธนน้ั ไวว า ผโู นน ไดด าเรา ผโู นนไดตเี รา ผโู นน ไดชนะเรา ผูโ นนไดลกั สงิ่ ของของเราแลว เวรของ ชนเหลา นัน้ ยอ มระงับ ๔. ในกาลไหน ๆ เวรท้งั หลายในโลกนี้ ยอม ไมร ะงบั ดวยเวรเลย กแ็ ตยอ มระงับไดดวยความไมม ี เวร ธรรมนี้เปนของเกา . ๕. กช็ นเหลา นน้ั ไมรูตวั วา พวกเราพากันยอ ยยบั อยใู นทามกลางสงฆน ้ี ฝายชนเหลา ใดในหมนู ้ันยอมรูชัด ความหมายมั่นกนั และกันยอ มสงบเพราะการปฏบิ ตั ขิ องตนพวกน้นั . ๖. ผูตามเหน็ อารมณว างาม ไมสํารวมในอินทรยี ท้งั หลาย ไมร ูป ระมาณในโภชนะ เกียจครา นมคี วามเพียรเลวทรามอยู. ผนู ัน้ แล มารยอ มรงั ควาน ได เปรียบเหมอื นตน ไมทม่ี กี าํ ลงั ไมแ ข็งแรง ลมรังควานได ฉะนน้ั (สว น) ผตู ามเหน็ อารมณวาไมง าม สาํ รวมดีในอนิ ทรียทง้ั หลาย รูประมาณใน

พระสตุ ตันตปฎ ก ขุททกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ที่ 3โภชนะ มศี รทั ธาและปรารภความเพียรอยู ผนู ้ันแลมารยอ มรังควานไมไ ด เปรียบเหมอื นภูเขาหนิ มีรคู วามไมไ ด ฉะน้นั . ๗. ผูใดมีกเิ ลสดุจนาํ้ ฝาดยังไมออก ปราศ-จากทมะและสัจจะ จะนุงหม ผากาสาวะ. ผนู ้ันยอ ม ไมค วรนุง หมผากาสาวะ สว นผใู ดพึงเปน ผูม ีกิเลสดุจนาํ้ ฝาดอนั คายแลว ต้ังมัน่ ดีในศลี ทั้งหลายประกอบดว ยทมะและสจั จะ ผูน้ันแล ยอมควรนงุ หม ผากาสาวะ ๘. ชนเหลาใด มีปกติรใู นสิง่ ทีไ่ มเ ปนสาระ วา เปนสาระ และเหน็ ในสงิ่ อันเปนสาระวา ไมเปน สาระ ชนเหลา นั้น มีความดําริผูเปนโคจร ยอม ไมป ระสบส่ิงอนั เปนสาระ ชนเหลาใดรสู ่ิงอันเปน สาระ โดยความเปน สาระ และสิ่งทีไ่ มเ ปนสาระ โดยความไมเ ห็นสาระ ชนเหลา น้นั ไมค วามดาํ ริ ชอบเปนโคจร ยอมประสบส่งิ เปนสาระ. ๙. ฝนยอมรัว่ รดเรอื นทีม่ ุงไมด ีไดฉนั ใด ราคะ ยอมเสยี ดแทงจิตที่ไมไดอบรมแลว ไดฉ นั น้นั . ฝน ยอมรวั่ รดเรอื นทีม่ งุ ดแี ลวไมไดฉันใด ราคะก็ยอ ม เสยี ดแทงจิตทีอ่ บรมดแี ลวไมไดฉนั น้นั . ๑๐. ผทู ําบาปเปนปกติ ยอ มเศรา โศกในโลกน้ี ละไปแลวยอ มเศรา โศก ยอ มเศราโศกในโลกท้งั สอง

พระสุตตนั ตปฎก ขทุ ทกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาท่ี 4เขาเห็นกรรมเศราหมองของตนแลว ยอมเศราโศกเขายอมเดอื ดรอ น. ๑๑. ผทู ําบญุ ไวแ ลว ยอมบนั เทงิ ในโลกนี้ ละไปแลว กย็ อ มบนั เทงิ ยอ มบันเทิงในโลกทัง้ สองเขาเห็นความหมดจดแหง ธรรมของตน ยอ มบันเทิง เขายอมรน่ื เรงิ . ๑๒. ผปู กติทาํ บาป ยอ มเดอื ดรอ นในโลกนี้ละไปแลวยอ มเดอื ดรอน เขายอมเดอื ดรอ นในโลกทง้ั สอง เขายอมเดือดรอนวา กรรมชั่วเราทาํ แลวไปสูทุคตยิ อมเดอื ดรอนยิ่งขนึ้ . ๑๓. ผมู บี ุญอันตนทําไวแ ลว ยอ มเพลิดเพลินในโลกน้ี และไปแลว ยอ มเพลดิ เพลนิ ในโลกทง้ั สองเขายอ มเพลดิ เพลนิ วา เราทําบุญไวแลว สูส คุ ติยอ มเพลดิ เพลนิ ยิ่งข้ึน. ๑๔. หากวา นรชนกลา วพระพทุ ธพจนอ นั มีประโยชนเ กอ้ื กลู แมมาก (แต) เปน ผปู ระมาทแลวไมท ํา (ตาม) พระพุทธพจนน ้นั ไซร เขายอ มไมเปนผูมีสวนแหงสามญั ผล เหมอื นคนเลี้ยงโคนบั โคทั้งหลายของชนเหลา อืน่ ยอมเปน ผูไมมีสว นแหงปญ จโครสฉะน้ัน หากวา นรชนกลา วพระพุทธพจนอันมปี ระโยชนเกอ้ื กลู แมน อย (แต) เปนผูม ีปกติประพฤตธิ รรมสมควรแกธ รรมไซร เขาละราคะ

พระสุตตันตปฎก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ท่ี 5โทสะและโมหะแลว รูชอบ มจี ิตหลุดพน ดีแลวหมดความยดึ ถอื ในโลกนี้หรือในโลกหนา เขายอมเปน ผูมสี วนแหง สามญั ผล. จบยมกวรรคที่ ๑

พระสุตตันตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาท่ี 6 ธัมมปทัฏฐกถา อรรถกถาขทุ ทกนิกาย คาถาธรรมบท คํานมสั การ ขาพเจา๑ อันพระกุมารกัสสปเถระ๒ ผูฝกตน เรียบรอยแลว ประพฤติสมาํ่ เสมอโดยปกติ มีจิต มนั่ คง ใครความดาํ รงมัน่ แหง พระสทั ธรรม หวงั อยูว า \" พระอรรถกถา อันพรรณนาอรรถแหงพระธรรมบท อนั งาม ทีพ่ ระศาสดาผูฉ ลาดในสภาพทเี่ ปน ธรรม และมิใชธ รรม มบี ทคือพระสัทธรรมถงึ พรอ มแลว มี พระอธั ยาศยั อันกาํ ลังแหงพระกรณุ าใหอุตสาหะดวย ไดแลว ทรงอาศยั เหตนุ ้นั ๆ แสดงแลว เปน เคร่อื ง เจรญิ ปต ิปราโมทย ของเทวดาและมนุษยท ้งั หลาย เปน คาํ ทีส่ ขุ ุมละเอยี ด นําสบื ๆ กันมา ตั้งอยูแลว ในตามพปณ ณทิ วปี ๓ โดยภาษาของชาวเกาะ ยงั ไม ทาํ ความถงึ พรอมแหงประโยชน ใหส าํ เรจ็ แกสตั ว ทั้งหลายทเี่ หลอื ได. ไฉนพระอรรถกถาแหงพระ-๑. พระพทุ ธโฆษาจารย. ๒. เปน นามพระสงั ฆเถระองคห นง่ึ ในสมยั พระพุทธโฆษาจารยไ มใ ชพระกุมารกสั สป ในสมยั พทุ ธกาล. ๓. เกาะเปน ท่อี ยขู องชาวชนทม่ี ฝี ามือแดง คือ เกาะลังกา [Ceylon].

พระสตุ ตันตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ที่ 7 ธรรมบทนั้น จะทาํ ประโยชนใหส าํ เร็จแกโ ลกท้ังปวง ได\" ดังน้ี อาราธนาโดยเคารพแลว จึงขอนมสั การ พระบาทแหงพระสมั พุทธเจาผูทรงสริ ิ ทรงแลพงึ ทีส่ ดุ โลกได มพี ระฤทธร์ิ ุงโรจน ทรงยงั ประทปี คือ พระสทั ธรรมใหร งุ โรจน ในเนื้อโลกอันมืด คอื โมหะ ใหญป กคลุมแลว , บูชาพระสทั ธรรมแหง พระสมั - พทุ ธเจาพระองคนั้นและทาํ อญั ชลีแดพ ระสงฆแหง พระสมั พุทธเจาพระองคน ้ันแลว จักกลา วอรรถกถา อนั พรรณนาอรรถแหง พระธรรมบทนนั้ ดว ยภาษาอ่ืน โดยอรรถไมใ หเ หลอื เลย ละภาษานน้ั และลําดับคาํ อันถึงพสิ ดารเกินเสยี ยกขน้ึ สูภ าษาอนั เปนแบบท่ี ไพเรา๑ อธบิ ายบทพยัญชนะแหงคาถาทั้งหลาย ท่ีทา นยงั มิไดอ ธบิ ายไวแลวในอรรถกถาน้นั ใหส นิ้ เชิง นาํ มาซึ่งปต ปิ ราโมทยแ หงใจ อิงอาศัยอรรถและธรรม แกน ักปราชญทั้งหลาย.๑. มโนรม เปน ท่รี ืน่ รมยแ หงใจ

พระสตุ ตันตปฎก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ท่ี 8 ๑. ยมกวรรควรรณนา ๑. เร่อื งพระจกั ขปุ าลเถระ [๑] ขอ ความเบ้อื งตน มปี ุจฉาวา \" พระธรรมเทศนานว้ี า 'ธรรมทั้งหลาย มีใจเปนหวั หนา มีใจเปน ใหญ สาํ เรจ็ แลว ดว ยใจ ถาบคุ คลมใี จรายแลว พูดอยูกด็ ี ทําอยูก็ดี ทุกขยอ มไปตามเขา เพระเหตุน้นั ดจุ ลอ อนั หมนุ ไปตามรอยเทา โค ผูนาํ เอกไปอยฉู ะนน้ั ,'ดงั น้ี พระศาสดาตรสั แลว ณ ทไี่ หน ? \" วสิ ัชนาวา \"พระองคตรัสแลว ณ กรุงสาวัตถ\"ี มปี ุจฉา (เปนลําดบั ไป) วา \" พระองคทรงปรารภใคร ?\" มีวสิ ัชนาวา \" พระองคท รงปรารภพระจกั ขปุ าลเถระ.\" กุฎมพีทําพิธีขอบุตร ดงั ไดส ดบั มา ในกรงุ สาวตั ถี มกี ฎุ ม พีผูหน่งึ ช่ือมหาสวุ รรณ เปนคนมงั่ มี มีทรัพยมาก มสี มบตั มิ าก (แต) ไมมบี ุตร. วนั หนง่ึ เขาไปสูทา อาบนาํ้ อาบเสรจ็ แลวกลบั มา เหน็ ตน ไมใ หญท เี่ ปน เจา ไพรตน หนึง่ มีกิง่ สมบรู ณในระหวา งทาง คดิ วา \" ตน ไมน้ีจกั มเี ทวดา ผมู ี

พระสตุ ตันตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาที่ 9ศกั ด์ใิ หญส งิ อย\"ู ดังนแี้ ลว จงึ ใหช ําระสว นภายใตแหงตนไมน้นั ใหสะอาดแลว ใหวงร้วั เกลีย่ ทราย ยกธงชยั และธงปฏากข้นึ แตง ตนไมเจา ไพรแลว ทําปรารถนา (คือบน) วา \"ขา พเจา ไดบ ตุ รหรอื ธดิ าแลว จักทาํ สกั การะใหญถ วายทาน \" ดังนี้แลว หลกี ไป. กุฎม พไี ดบตุ รสองคน ในกาลเปน ลาํ ดบั มา ภรรยาของทา นเศรษฐกี ต็ ัง้ ครรภ. ทานก็ใหพธิ คี รรภบริหาร๑ แกนาง. ครั้นลว ง ๑๐ เดือน นางคลอดบุตรคนหน่งึทานเศรษฐขี นานนามแหงบุตรนน้ั วา \"ปาละ\" เพราะเหตุทารกน้ันตนอาศยั ไมใหญทเี่ ปนเจาไพรอันตนอภิบาลจึงไดแ ลว. ในกาลเปน สวนอนื่ ทา นเศรษฐไี ดบ ตุ รอกี คนหนึง่ ขนานนามวา \" จุลปาละ \" ขนานนามบตุ รคนแรกวา \"มหาปาละ.\" คร้ัน๒ กมุ ารนั้นเจรญิ วัย๒ มารดาบดิ ากค็ ิดผูกพันดวยเครอ่ื งผกู พันคือการครองเคหสถาน. ในกาลเปนสวนอ่นื มารดาไดท าํ กาลกริ ยิ าลว งไป. วงศญ าติกเ็ ปด สมบตั ทิ ้งั หมดมอบใหแก ๒ เศรษฐบี ตุ ร๓. พระศาสดาประทบั อยูในกรุงสาวัตถี ๒๕ พรรษา ในสมัยน้ัน พระศาสดา ทรงประกาศพระบวรธรรมจกั รใหเปนไปแลว เสด็จไปโดยลําดบั ประทับอยู ณ พระเชตวันมหาวิหาร ที่ทาน๑. เปน พิธีอยา งหน่งึ ในศาสนาพราหมณท าํ กัน ๒ คราว คือทําเมือ่ ภรรยาตงั้ ครรภไ ด ๕ เดือนครัง้ หน่ึงเรยี ก ป จามฺฤตมฺ ทาํ เมือ่ ต้ังครรภไ ด ๗ เดือนครัง้ หนึ่ง เรียกสปฺตามฤฺ ตมฺ.๒. มารดาบิดา ผูกบุตรทงั้ สองนัน้ ผเู จริญวยั แลว ดวยเครือ่ งผกู คอื เรอื น.๓. พวกญาตกิ แ็ บง โภคะท้ังหมดจําเพาะแกส องเศรษฐีบตุ ร.

Edited by Foxit Reader Copyright(C) by Foxit Software Company,2005-2006 For Evaluation Only. พระสตุ ตันตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ที่ 10อนาถบณิ ฑกิ มหาเศรษฐี บรจิ าคทรัพยนับได ๕๔ โกฏสิ รางถวาย, ทรงสง่ั สอนมหาชนใหต ั้งอยูในทางสวรรคและในทางนิพพาน. แทจ ริง พระตถาคตเสดจ็ อยูจําพรรษา ๆ เดียวเทานัน้ ในนโิ ครธ-มหาวหิ ารทพ่ี ระญาตวิ งศฝา ยพระชนนี ๘ หม่ืนตระกูล, ฝายพระชนก ๘หมืน่ ตระกูล เขากนั เปนแสนหกหม่ืนตระกูลสรา งถวาย, เสด็จอยูจาํ พรรษา ณ เชตวันมหาวหิ าร ทท่ี า นอนาถบณิ ฑิกเศรษฐีสรา งถวาย ๑๙พรรษา, เสด็จจําพรรษา ณ บพุ พาราม ทน่ี างวสิ าขามหาอบุ าสกิ าบริจาคทรพั ยนบั ได ๒๗ โกฏิสรา งถวาย ๖ พรรษา. ทรงอาศัยที่ตระกลู ทงั้ สองเปน ผูใหญโ ดยคณุ ธรรม เสดจ็ อยจู ําพรรษาอาศัยกรุงสาวตั ถี (เปนโคจรคาม) ถงึ ๒๕ พรรษา ดว ยประการฉะน.้ี ผบู ํารงุ ภิกษุสามเณร ทั้งทา นอนาถบณิ ฑิกมหาเศรษฐี ทง้ั วิสาขามหาอุบาสกิ า ยอมไปสูท่ีอปุ ฏ ฐากพระตถาคตเจาวันละ ๒ ครง้ั เปน ประจํา. และเมอื่ ไปไมเคยมมี ือเปลา ไป ดวยคดิ เกรงวา \" ภกิ ษุหนุม และสามเณร จกั แลดูมือตน.\"เม่อื ไปกอ นเวลาฉันอาหาร ยอ มใชใ หค นถือของขบเคี้ยวเปนตน ไป; เม่อืไปภายหลังแตเวลาฉนั อาหาร ใชใ หคนถือปญ จเภสชั ๒ และอฐั บาน๓ไป. และในเคหสถานแหง ทานทัง้ สองน้นั เขาแตง อาสนะไวเ พ่อื ภิกษุ๑. กลุ ตระกลู สกลุ ครอบครวั (Family) . ๒. เภสัช ๕ คอื เนยใส ๑ เนยขน๑ น้าํ มนั ๑ นา้ํ ผึ้ง ๑ นํ้าออ ย ๑. ๓. ปานะ ๘ คอื นาํ้ มะมว ง ๑ น้ําชมพูหรือนาํ้ หวา ๑นาํ้ กลวยมีเมล็ด ๑ นาํ้ กลวยไมม เี มลด็ ๑ น้าํ มะซาง ๑ นาํ้ ลกู จนั ทร หรือองุน ๑ น้าํ เหงาอบุ ล ๑ นํ้ามะปรางหรือลน้ิ จ่ี ๑.

พระสุตตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาที่ 11แหงละ ๒ พันรปู เปน นติ ยกาล. พระภิกษุรูปใด ปรารถนาของส่ิงใดจะเปนขา วนาหรือเภสัช ของนน้ั ก็สําเร็จแกพระภกิ ษุรปู น้นั สมปรารถนา. เศรษฐีไมเคยทูลถามปญหา ในทา นท้งั สองนนั้ ทา นอนาถบณิ ฑกิ เศรษฐี ไมเคยทูลถามปญ หาตอ พระศาสดา จนวนั เดียว. ไดยนิ วา ทานคดิ วา \" พระ-ตถาคตเจา เปน พระพุทธเจา ผลู ะเอียดออน เปนกษัตรยิ ผูละเอยี ดออ นเมือ่ ทรงแสดงธรรมแกเ รา ดว ยทรงพระดาํ รวิ า ' คฤหบดมี ีอุปการะแกเรามาก  ดังนี้ จะทรงลําบาก \" แลวไมท ลู ถามปญ หาดวยความรักในพระศาสดาเปนอยางยงิ่ . ฝายพระศาสดา พอทา นเศรษฐนี ง่ั แลวทรงพระพุทธดําริวา \" เศรษฐผี นู ี้ รักษาเราในที่ไมควรรักษา, เหตวุ าเราไดตดั ศีรษะของเราอนั ประดับประดาแลว ควักดวงตาของเราออกแลวชาํ แหละเนื้อหัวใจของเราแลว สละลกู เมียผูเปน ทร่ี ักเสมอดว ยชีวติ ของเราแลว บําเพญ็ บารมีอยู ๔ อสงไขยกับแสดงกัลป กบ็ ําเพญ็ แลวเพือ่แสดงธรรมแกผอู ่ืนเทา นัน้ เศรษฐนี ี่รักษาเราในท่ีไมควรรกั ษา,\" (ครน้ัทรงพทุ ธดาํ ร)ิ ฉะนี้แลว กต็ รสั พระธรรมเทศนากัณฑห นง่ึ เสมอ. ชาวสาวตั ถีไปฟง ธรรม ครง้ั น้ัน ในกรงุ สาวัตถี มีคนอยู ๗ โกฏ๑ิ . ในคนหมูนน้ั คนไดฟ งธรรมกถาของพระศาสดาแลว เกดิ เปน อริยสาวกประมาณ ๕ โกฏิ๑. ในกรุงสาวัตถไี มป รากฏวาใหญโตถึงกับจคุ นไดตั้ง ๗๐ ลา น เพราะฉะน้ันนาจะเปนอเนก-สงั ขยากระมัง ?

พระสตุ ตันตปฎก ขทุ ทกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาท่ี 12ยงั เปน ปุถุชนอยปู ระมาณ ๒ โกฏิ. ในคนเหลานนั้ กจิ ของพระอริยสาวกมีเพียง ๒ อยา งเทา นน้ั คอื ในกาลกอนแตเวลาฉันอาหาร ทา นถวายทานในกาลภายหลงั แตฉนั อาหารแลว ทานมมี ือถือเคร่ืองสักการบชู ามีของหอมและระเบียบดอกไมเ ปนตน ใชคนใหถ อื ไทยธรรมมผี าเภสชั และนํา้ปานะเปน ตน ไปเพอ่ื ตองการฟง ธรรม. มหาปาละตามไปฟง ธรรม ภายหลังวันหนึ่ง กุฎม พมี หาปาละเหน็ หมอู ริยสาวก มีมอื ถอืเคร่ืองสกั การบูชา มีของหอมและระเบียบดอกไมเปนตน ไปสูว ิหาร๑ิจึงถามวา \"มหาชนหมนู ้ไี ปไหนกัน ?\" ครัน้ ไดย นิ วา \" ไปฟงธรรม\"กค็ ิดวา \"เราก็จักไปบาง\" ครน้ั ไปถึง ถวายบงั คมพระศาสดาแลวนั่งอยขู างทา ยประชุมชน. ธรรมดาพระพทุ ธเจาท้ังหลาย เมอ่ื จะทรงแสดงธรรม ทอดพระเนตรอุปนสิ ัยแหงคุณ มสี รณะ ศีล และบรรพชาเปนตน (กอน)แลวจงึ ทรงแสดงธรรมตามอํานาจอธั ยาศยั . อนปุ ุพพกี ถา ๕ เหตนุ ั้น วันน้ัน พระศาสดา ทอดพระเนตรอุปนสิ ัยของกุฎม พี-มหาปาละแลว เมือ่ ทรงแสดงธรรม ไดต รสั อนุปุพพกี ถา คอื ทรงประกาศทานกถา (พรรณนาทาน) สลี กถา (พรรณนาศลี ) สคั คกถา(พรรณนาสวรรค ) โทษ ความเลวทรามและความเศรา หมองแหง กามทง้ั หลาย และอานิสงสใ นเนกขมั มะ (คือความออกไปจากกามท้งั หลาย).๑. วิหาร สํานักสงฆ วัด.

พระสุตตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ที่ 13 มหาปาละขอบวช กุฎมพมี หาปาละไดสดับธรรมน้ันแลว คดิ วา \"บตุ รและธิดากด็ ีโภคสมบัติกด็ ี ยอมไปตามผูไปสูปรโลกหาไดไ ม แมส รีระก็ไปกบั ตวัไมไ ด ประโยชนอ ะไรของเราดว ยการอยคู รองเรอื น เราจักบวช พอเทศนาจบ เขาก็เขาไปเฝาพระศาสดา ทูลขอบวช. ขณะน้ัน พระศาสดาตรัสถามเขาวา \"ญาตไิ หน ๆ ของทานท่คี วรจะตองอําลาไมมีบางหรอื ?\" เขาทลู วา \"พระเจา ขา นอ งชายของขาพระพุทธเจา มอี ยู.\" พระศาสดารับสงั่ วา \"ถา อยา งนน้ั ทานจงอําลาเขาเสีย [กอน].\" มหาปาละมอบสมบตั ใิ หน อ งชาย เขาทลู รบั วา \"ดแี ลว\" ถวายบังคมพระศาสดาแลว ไปถึงเรือนแลว ใหเรยี กนองชายมา มอบทรัพยสมบตั ิใหวา \"แนะ พอ สวิญญาณก-ทรพั ยกด็ ี อวิญญาณกทรัพยก ด็ ี อันใดอันหนงึ่ บรรดามีในตระกูลน้ีทรพั ยน น้ั จงตกเปนภาระของเจา ทัง้ หมด เจาจงดแู ลทรพั ยน้ันเถดิ .\" นอ งชายถามวา \"นาย ก็ทา นเลา ?\" พ่ีชายตอบวา \"ขา จักบวชในสาํ นักของพระศาสดา.\" น. พ่ีพดู อะไร เมื่อมารดาของขาพเจาแลว ขา พเจา ไดทานเปนเหมอื นมารดา เมื่อบิดาตายแลว ไดทานเปนเหมอื นบิดา. สมบัติเปน อันมากมอี ยใู นเรือนของทาน, ทา นอยูครองเรือนเทานั้นอาจทําบญุ ได, ขอทานอยาไดทาํ อยางนั้นเลย. พ. พอ ขาไดฟง ธรรมเทศนาของพระศาสดา, เพราะ (เหตุที่)

พระสตุ ตันตปฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาท่ี 14พระศาสดาทรงแสดงธรรมมคี ุณไพเราะ (ทั้ง) ในเบื้องตน ทา มกลางและทสี่ ดุ ยกขึ้นสไู ตรลักษณะ๑ อนั ละเอยี ดสขุ ุม ธรรมน้ัน อันใคร ๆไมสามารถจะบําเพญ็ ใหบรบิ รู ณในทา มกลางเรือนได; ขาจกั บวชละ พอ. น. พ่ี เออ กท็ า นยงั หนมุ อยโู ดยแท, เอาไวบ วชในเมื่อทานแกเถิด. พ. พอ กแ็ มมือและเทา ของคนแก (แต) ของตวั ก็ยังวา ไมฟ งไมเปน ไปในอํานาจ, กจ็ ักกลา วไปทําไมถงึ ญาติท้ังหลาย, ขา นนั้ จะไมทาํ(ตาม) ถอยคาํ ของเจา. ขา จกั บาํ เพ็ญสมณปฏบิ ัติใหบ ริบรู ณ. มือและเทา ของผูใ ด ทรดุ โทรมไปเพราะชรา วา ไมฟ ง ผูน นั้ มีเร่ยี วแรงอันชรากําจัดเสยี แลว จักประพฤตธิ รรมอยา งไรได.ขาจกั บวชแนล ะ พอ . มหาปาละบรรพชาอปุ สมบท เมอ่ื นองชายกําลงั รองไหอยูเทยี่ ว, เขาไปสสู าํ นกั พระศาสดาแลวทูลขอบวช ไดบรรพชาอุปสมบทแลว อยใู นสํานกั แหง พระอาจารยแ ละอปุ ชฌายครบ ๕ พรรษาแลว๒ ออกพรรษา ปวารณาแลว เขาไปเฝาพระศาสดา ถวายบังคมแลว ทลู ถามวา \"พระเจาขา ในพระศาสนาน้ีมธี ุระก่อี ยาง ?\"๑. ไตรลกั ษณะ คอื อนิจจลกั ษณะ ๑. ทกุ ขลกั ษณะ ๑. อนัตตลักษณะ ๑๒. ถา ฟง ตามน้ี พระมหาปาละบรรพชาอุปสมบทดว ยญัตตจิ ตตุ ถกรรมวาจา หาใชเอหิภกิ ขุอุปสมั ปทาไม.

พระสตุ ตนั ตปฎก ขุททกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ท่ี 15 ธรุ ะ ๒ อยา งในพระศาสนา พระศาสดาตรัสตอบวา \"ภิกษุ ธรุ ะมี ๒ อยา ง คือ คนั ถธรุ ะ(กบั ) วปิ ส สนาธรุ ะ เทา น้นั .\" พระมหาปาละทลู ถามวา \"พระเจาขา ก็คันถธุระเปน อยางไร ?วปิ สสนาธุระเปน อยา งไร ?\" ศ ธุระน้ี คอื การเรยี นนกิ ายหน่งึ ก็ดี สองนิกายกด็ ี จบพุทธ-วจนะคอื พระไตรปฏ กก็ดี ตามสมควรแกป ญ ญาของตนแลวทรงไว กลาวบอก พุทธวจนะน้ัน ชอื่ วาคันถธรุ ะ. สว นการเร่มิ ต้งั ความสิ้นและความเสอื่ มไวใ นอตั ภาพ ยงั วิปส สนาใหเ จรญิ ดว ยอาํ นาจแหง การตดิ ตอแลว ถอื เอาพระอรหัตของภกิ ษผุ ูม ีความประพฤตแิ คลวคลอ ง ยนิ ดีย่งิ แลวในเสนาสนะอันสงัด ชอ่ื วา วิปส สนาธรุ ะ. ม. พระเจา ขา ขาพระองคบวชแลวแตเมอื่ แก ไมส ามารถจะบาํ เพ็ญคนั ถธรุ ะใหบรบิ รู ณได, แตจ กั บําเพญ็ วปิ สสนาธรุ ะใหบรบิ รู ณ,ขอพระองคตรัสบอกพระกรรมฐานแกขา พระองคเ ถดิ . พระมหาปาละเดนิ ทางไปบา นปลายแดน ลําดับนั้น พระศาสดาไดต รสั บอกพระกรรมฐานตลอดถงึ พระอรหัตแกพระมหาปาละ. ทานถวายบงั คมพระศาสดาแลว แสวงหาภกิ ษผุ จู ะไปกบั ตน ไดภิกษุ ๖๐ รูปแลว ออกพรอมกบั เธอท้ังหลายไปตลอดทาง ๑๒๐ โยชน ถึงบา นปลายแดนหมูใหญตาํ บลหนงึ่ จงึ พรอ มดว ยบริวาร เขาไปบณิ ฑบาต ณ บา นนัน้ .

พระสตุ ตันตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ที่ 16 ชาวบา นเลอ่ื มใสอาราธนาใหอยูจําพรรษา หมมู นุษย เห็นภกิ ษทุ ้ังหลาย ผูถ งึ พรอ มดวยวตั ร มจี ิตเลือ่ มใสแตง อาสนะแลว นมิ นตใ หน ง่ั องั คาสดวยอาหารอันประณตี แลว ถามวา\"ทา นเจา ขา พระผเู ปนเจาจะไปท่ไี หน ?\" เมอ่ื เธอท้งั หลายกลาวตอบวา \"อบุ าสกและอุบาสกิ าท้งั หลาย เราจะไปสูท่ตี ามผาสุก\" ดังนี้แลว, มนุษยผูเปนบณั ฑิตรวู า \"ทานผูเจริญทั้งหลายแสวงหาเสนาสนะทจ่ี ําพรรษา,\" จงึ กลา วอาราธนาวา \" ทา นผูเจรญิ ถาพระผเู ปน เจาท้ังหลาย พึงอยู ณ ทนี่ ี่ตลอดไตรมาสน้ี ขาพเจา ทัง้ หลาย จะพงึ ตั้งอยูในสรณะแลวถือศีล.\" แมเ ธอท้งั หลายก็คิดเหน็ วา \"เราไดอ าศัยตระกลูเหลาน้ี จักทําการออกไปจากภพได\" ดงั น้ี จงึ รับนมิ นต. หมูม นษุ ยรับปฏญิ ญาของเธอทัง้ หลายแลว ได (ชว ยกัน) ปด กวาดวหิ าร จดั ท่ีอยูในกลางคนื และท่อี ยใู นกลางวันแลวมอบถวาย. เธอทัง้ หลาย เขา ไปบณิ ฑบาตบา นนัน้ ตําบลเดียวเปนประจาํ . ครัง้ น้นั หมอผหู นึ่งเขา ไปหาเธอท้งั หลาย ปวารณาวา \"ทา นผูเจริญ ธรรมดาในทอ่ี ยูของคนมากยอ มมีความไมผาสุกบาง. เม่อื ความไมผ าสุกนนั้ เกิดข้นึ แลว ทา นทงั้ หลายพงึ บอกแกข า พเจา ขา พเจา จักทาํ เภสัชถวาย.\" พระมหาปาละถือเนสชั ชิกธุดงค ในวันจาํ พรรษา๑ พระเถระเรียกภิกษเุ หลานัน้ มา (พรอมกนั )แลว ถามวา \"ทานผมู ีอายุทัง้ หลาย ทา นทัง้ หลายจักใหไ ตรมาสนี้นอ มลว งไปดวยอริ ิยาบถเทาไร ?\"๑. วสฺสปนายิกทิวเส.

พระสุตตนั ตปฎก ขทุ ทกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาท่ี 17 ภิกษุท้ังหลายเรียนตอบวา \"จักใหนอ มลวงไปดวยอิริยาบถครบทั้ง๔ ขอรบั .\" ถ. ทา นผูม ีอายทุ ้ังหลาย ก็ขอนัน้ สมควรละหรือ ? เราทั้งหลายควรเปนผูไมป ระมาทไมใชห รือ ? เพราะเราทง้ั หลายเรยี นพระกรรมฐานมาจากสาํ นักของพระพทุ ธเจา ผูยงั ทรงพระชนมอ ยู. แลธรรมดาวาพระพุทธเจาท้งั หลาย อันคนมักอวดไมสามารถจะใหท รงยนิ ดีได, ดว ยวาพระพุทธเจา ทงั้ หลายน้ัน อนั คนมีอัธยาศัยงาม (จําพวกเดยี ว) พึงใหทรงยนิ ดีได, และข้ึนช่ือวาอบายทัง้ ๔ เปน เหมือนเรือนของตวั เอง แหงคนผปู ระมาทแลว , ขอทานท้ังหลายจงเปนผูไ มประมาทเถิด ทานผูมีอายุทั้งหลาย. ภ. ก็ทา นเลา ขอรบั . ถ. ทานผมู อี ายทุ ง้ั หลาย ขา พเจาจักให (ไตรมาสน)ี้ (นอม)ลวงไปดวยอริ ิยาบถ ๓ , จกั ไมเ หยียดหลัง. ภ. สาธุ ขอจงเปน ผูไมประมาทเถิด ขอรับ. จักษุของพระมหาปาละพิการ เม่อื พระเถระไมหย่ังลงสนู ิทรา, เมื่อเดือนตน ผา นไปแลว, โรคในจกั ษุกเ็ กดิ ขึน้ . สายนาํ้ ไหลออกจากตาท้งั ๒ ขา ง เหมือนสายน้าํ อนัไหลออกจากหมอ อนั ทะล.ุ ทา นบาํ เพญ็ สมณธรรมตลอดราตรที ัง้ สิ้นแลวในเวลาอรณุ ขึ้น เขาหองนง่ั แลว. ในเวลาภิกขาจาร ภิกษุทงั้ หลายไปสูสํานกั ของพระเถระเรยี นวา \"เวลาน้เี ปนเวลาภกิ ขาจาร ขอรับ.\" พระ-เถระตอบวา \"ทานผมู ีอายทุ งั้ หลาย ถาอยางนั้น ทา นทงั้ หลายถอื บาตร

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาท่ี 18และจีวรเถิด\" ดังนแี้ ลว ใหเ ธอทัง้ หลายถอื บาตรและจวี รของตน ออกไปแลว. ภกิ ษุทัง้ หลาย เหน็ ตาทัง้ สองของพระเถระนองอยู จึงเรียนถามวา\" นั่นเปน อะไร ขอรับ.\" ถ. ทานผูม อี ายุท้ังหลาย ลมแทงตาของขา พเจา . ภ. ทา นขอรบั หมอปวารณาเราไวไมใ ชห รอื ? เราควรบอกแกเขา.ถ. ดีละ ทานผมู ีอายุท้งั หลาย. หมอปรุงยาใหห ยอด เธอท้งั หลายจงึ ไดบอกแกหมอ. เขาหุงนํา้ มันสง ไปถวายแลว .พระเถระเม่ือหยอดนาํ้ มันในจมกู นง่ั หยอดเทียวแลวเขาไปภายในบา น. หมอเหน็ เรยี นถามวา \"ทา นขอรับ ไดย นิ วา ลมแทงตาของพระผูเปนเจา หรือ ?\" ถ. เออ อบุ าสก. ม. ทานเจาขา ขา พเจาหุงนํ้ามนั แลวสง ไป ( ถวาย) ทานหยอดทางจมูกแลว หรือ ? ถ. เออ อุบาสก. ม. เดย๋ี วน้ี เปน อยางไร ขอรบั .ถ. ยังแทงอยูท เี ดยี ว อุบาสก. พระมหาปาละนนั่ หยอดยา หมอคิดฉงนใจ \"เราสงนํ้ามันเพอ่ื จะยงั โรคใหระงบั ไดดวยการ

พระสตุ ตันตปฎ ก ขุททกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาท่ี 19หยอดเพยี งครัง้ เดยี วเทา นน้ั ไปถวายแลว. เหตุไฉนหนอแล โรคจึงยงั ไมสงบ ?\" จงึ เรียนถามวา \"ทานเจาขา นํ้ามันนนั้ ทา นนง่ั หยอดหรือนอนหยอด.\" พระเถระไดนิง่ เสยี , ทา นแมหมอซกั ถามอยกู ็ไมพูด. หมอนึกวา \"เราจักไปวหิ ารดทู ่อี ยูเ อง\" ดงั นแ้ี ลว กลา ววา\"ถาอยางน้ัน นมิ นตไปเถิด ขอรับ\" ผละพระเถระแลว ไปสวู ิหารดูท่ีอยขู องพระเถระ เหน็ แตทจ่ี งกรมและทน่ี ั่ง ไมเหน็ ทน่ี อน จงึ เรียนถามวา\" ทานเจาขา นา้ํ มันน้นั ทานนั่งหยอดหรอื นอนหยอด\" พระเถระไดน่ิงเสยี . หมอออ นวอนซ้ําวา \"ทา นผูเจริญ ขอทานอยา ไดทาํ อยา งนน้ั .ธรรมดาสมณธรรม เม่ือรา งกายยังเปน ไปอยู ก็อาจทําได, ขอทา นนอนหยอดเถดิ .\" พระมหาปาละปรกึ ษากรัชกาย พระเถระตอบวา \" ไปเถดิ ผูมีอายุ ขาพเจาจักปรึกษาดกู อนแลวจึงจักรู. ก็ในท่นี น้ั ไมม ีญาตสิ าโลหิตของพระเถระเลย ทานจะพงึ ปรกึ ษากบั ใครเลา. ถงึ อยางนั้นทานปรึกษากับกรัชกายอยู๑ ดาํ รวิ า \"แนะ ปาลติ ะผมู ีอายุ ทานจงวามากอน, ทานจักเห็นแกจักษหุ รอื จักเหน็ แกพ ระพุทธ-ศาสนา. ก็ในสังสารวัฏอนั มีทีส่ ุด อนั ใครตามคนไปกร็ ไู มได การคณนานบั ตัวทา นผูบอดดวยจักษุหามีไม, และพระพทุ ธเจา ทงั้ หลาย ก็ลว งไปหลายรอยหลายพันพระองคแ ลว ในพระพทุ ธเจา เหลานน้ั พระพุทธเจาแมแตพ ระองคเ ดียวกก็ ําหนดไมได, ทานไดผูกใจไวเดย๋ี วนเี้ องวา \"จกั ไม๑. แปลวากายอันเกดิ แตธลุ ีมีในสรีระ.

พระสตุ ตันตปฎ ก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาที่ 20นอน จนตลอด ๓ เดอื นภายในฤดูฝนน้ี; เหตฉุ ะนน้ั จักษุของทา นฉบิ หายเสยี หรือแตกเสียก็ตามเถิด ทานจงทรงแตพระพุทธศาสนาไวเถิดอยาเหน็ แกจักษเุ ลย\" เมอ่ื กลา วสอนภตู กาย ไดภ าษติ คาถาเหลา นว้ี า :- \" จกั ษทุ ี่ทา นถือวาของตวั เส่อื มไปเสยี เถดิ หูก็ เสอื่ มไปเสียเถิด, กายกเ็ ปน เหมือนกันอยางนั้นเถดิ , แมส รรพส่งิ อนั อาศัยกายน้ี กเ็ สอ่ื มไปเสยี เถิด, ปาลิตะ เหตุไฉน ทา นจงึ ประมาทอยู. จักษุท่ที าน ถือวาของตวั ทรดุ โทรมไปเสยี เถิด, หูกท็ รดุ โทรมไป เสียเถดิ , กายกเ็ ปนเหมือนกนั อยางน้นั เถดิ , แม สรรพสิ่งอันอาศัยกายนี้กท็ รุดโทรมไปเสียเถดิ , ปาลิตะ เหตุไฉน ทานจึงประมาทอยู. จักษุทที่ านถอื วาของตวั แตกไปเสยี เถดิ , หูก็แตกไปเสียเถิด, รูปก็เปน เหมือนกันอยางนั้นเถิด, แมสรรพสิ่งอนั อาศัยกายน้ี ก็แตกไปเสยี เถดิ , ปาลติ ะ เหตุไฉน ทา นจงึ ประมาทอยู .\" หมอเลิกรกั ษาพระมหาปาละ ครน้ั พระเถระใหโอวาทแกต นเองดว ย ๓ คาถาอยา งนแี้ ลว ไดน ัง่ทาํ นตั ถกุ รรม๑ แลวจึงเขาไปบา นเพ่อื บิณฑบาต หมอเหน็ แลว เรียนถามวา\"ทา นเจาขา ทา นทํานัตถุกรรมแลว หรอื ?\" ถ. เออ อบุ าสก.๑. คอื เปาน้าํ มนั .

พระสุตตนั ตปฎ ก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาท่ี 21 ม. เปน อยา งไรบา ง ขอรบั . ถ. ยงั แทงอยูเทยี ว อุบาสก. ม. ทา นน่งั หยอดหรือนอนหยอด ขอรับ. พระเถระไดน่งิ เสยี , ทานแมอ ันหมอถามซํ้า กไ็ มพ ดู อะไร. ขณะนั้น หมอกลา วกะทานวา \"ทานผเู จรญิ ทานไมท าํ ความสบายต้งั แตวันนี้ ขอทานอยาไดกลา ววา 'หมอผโู นนหุงน้ํามนั ใหเ รา' แมขาพเจากจ็ กั ไมก ลาววา ข าพเจา หุงน้ํามันถวายทาน.\" พระเถระเสยี จักษพุ รอมกับการบรรลุพระอรหัต พระเถระถกู หมอบอกเลกิ แลว กลับไปสูวิหาร ดําริวา \"ทานแมหมอเขาก็บอกเลิกแลว ทานอยาไดล ะอิริยาบถเสยี นะ สมณะ\" แลวกลา วสอนตนดวยคาถาน้วี า \"ปาลิตะ. ทา นถกู หมอเขาบอกเลกิ จากการรักษา ท้ิงเสียแลว เทย่ี งตอ มจั จรุ าช ไฉนจงึ ยังประมาท อยเู ลา ?\"ดังนีแ้ ลว บําเพ็ญสมณธรรม. ลําดบั น้นั พอมัชฌิมยามลว งแลว, ท้ังดวงตา ทัง้ กเิ ลส ของทา นแตก (พรอมกัน ) ไมก อนไมห ลงั กวา กนั . ทานเปน พระอรหันตสุกขวปิ ส สก๑ เขา ไปสหู องนงั่ แลว . พวกภกิ ษุและชาวบา นรับบาํ รุงพระเถระ ในเวลาภิกขาจาร ภิกษทุ งั้ หลายไปเรียนวา \"ทา นผูเจริญ เวลานี้๑. คอื เปน พระอรหันต ฝา ยวิปสสนา.

พระสตุ ตันตปฎก ขทุ ทกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาที่ 22เปน เวลาภกิ ขาจาร.\" ถ. กาลหรอื ? ทานผมู ีอายุท้ังหลาย. ภ. ขอรบั . ถ. ถาอยา งน้นั ทานทั้งหลายไปเถดิ . ภ. ก็ทา นเลา ? ขอรับ. ถ. ตาของขาพเจา เส่ือมเสยี แลว ทา นผูมีอายุทง้ั หลาย. เธอท้งั หลายแลดูตาของทานแลว มีตาเตม็ ดว ยนา้ํ ตา ปลอบพระเถระวา \"ทา นผูเ จริญ ทานอยา คิดไปเลย, กระผมท้ังหลายจกั ปฏิบัติทาน\"ดังนีแ้ ลว ทําวตั รปฏิบัตทิ คี่ วรจะทาํ เสร็จแลว เขาไปสบู า น. หมูมนุษยไ มเห็นพระเถระ ถามวา \"ทา นเจาขา พระผเู ปน เจาของขาพเจาทัง้ หลายไปขางไหนเสีย\" ทราบขาวน้นั แลว สงขา วตม ไปถวายกอ นแลว ถือเอาบิณฑบาตไปเอง ไหวพระเถระแลว รองไหกล้งิ เกลือกอยแู ทบเทา(ของทาน) ปลอบวา \"ทา นเจา ขา ขา พเจา ทง้ั หลายจกั รับปฏบิ ตั ิทา นอยา ไดคดิ ไปเลย\" แลว ลากลับ . ต้งั แตนนั้ มาเขาก็สง ขา วตมและขา วสวยไปถวายท่วี ิหารเปน นิตย. ฝายพระเถระ กก็ ลาวสอนภกิ ษุ ๖๐ รูปนอกนเ้ี ปน นิรนั ดร. เธอท้ังหลายต้ังอยูในโอวาทของทาน. ครัน้ จวนวนั ปวารณา ก็บรรลุพระ-อรหตั พรอ มดวยปฏสิ มั ภิทาทกุ รูป. พวกภกิ ษุไปเฝา พระศาสดา ก็แลเธอทง้ั หลายออกพรรษาแลว อยากจะเฝาพระศาสดา จึงเรยี นพระเถระวา \"กระผมทง้ั หลายอยากจะเฝา พระศาสดา ขอรบั .\"

พระสุตตนั ตปฎก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนาท่ี 23 พระเถระไดฟ งคําของเธอท้ังหลายแลว คิดวา \"เราเปนคนทพุ พลภาพ และในระหวางทาง ดงที่อมนุษยส ิงกม็ อี ยู เม่อื เราไปกบั เธอทงั้ หลาย จกั พากนั ลาํ บากทง้ั หมด จกั ไมอาจเพอ่ื อนั ไดแมภกิ ษา เราจกัสง ภิกษเุ หลา นไ้ี ปเสียกอ น ลาํ ดับนน้ั ทา นจงึ กลา วกะเธอทง้ั หลายวา\" ผูม ีอายทุ ้ังหลาย ทานทง้ั หลายไปกอนเถดิ .\" ภ. ก็ทา นเลา ? ขอรบั . ถ. ขาพเจาเปนคนทพุ พลภาพ และในระหวา งทาง ดงทอ่ี มนษุ ยสิงกม็ ียู เมือ่ ขา พเจา ไปกบั ทา นท้งั หลาย จักพากันลําบากท้ังหมด ทา นท้งั หลายไปกอนเถิด. ภ. อยา ทําอยางนี้เลย ขอรับ กระผมท้งั หลายจักไปพรอ มกนั กับทานทีเดยี ว. ถ. \"ทา นทงั้ หลายอยา ชอบอยางน้นั เลย, เมอ่ื เปน อยางน้นั ความไมผาสุกจักมแี กขาพเจา, นอ งชายของขาพเจา เห็นทา นทั้งหลายแลวคงจกั ถาม. เม่ือเชนนนั้ ทา นท้ังหลายพึงบอกความทจี่ ักษุของขา พเจาเสือ่ มเสยี แลว แกเ ขา เขาคงจักสงใคร ๆ มาสูสํานกั ของขา พเจา ขาพเจาจกั ไปกบั เขา, ทา นทงั้ หลายจงไหวพ ระทศพลและพระอสตี ิมหาเถระตามคําของขา พเจา ดงั นี้แลว ก็สงภิกษุเหลา นนั้ ไป. พวกภิกษแุ จงขา วแกน อ งชายพระเถระ เธอทง้ั หลายขมาพระเถระแลว เขา ไปสภู ายในบาน. หมูมนุษยนิมนตใหน ่งั ถวายภกิ ษาแลว ถามวา \"ทา นเจา ขา ดูทาทีพระผูเ ปนเจาท้ังหลายจะไปกนั ละหรอื ?\"

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ท่ี 24 เธอทงั้ หลายตอบวา \" เออ อุบาสกและอุบาสิกาทัง้ หลาย พวกขา พเจา อยากจะเฝาพระศาสดา.\" พวกเขาออนวอนเปนหลายคร้นั แลวทราบความพลใจในการที่เธอท้ังหลายจะไปใหไ ด จงึ ตามไปสง แลวบน รําพันกลับมา. ฝายเธอทั้งหลายไปถึงพระเชตวันโดยลาํ ดับ ถวายบงั คมพระศาสดาและไหวพ ระมหาเถระทงั้ หลาย ตามคําของพระเถระแลว , ครน้ั รงุ ขน้ึเขาไปสูถนนท่ีนอ งชายของพระเถระอยู เพอ่ื บณิ ฑบาต. กุฏมพจี าํ เธอทง้ั หลายได นิมนตใหน งั่ ทําปฏสิ ันถารแลว ถามวา \"พระเถระพ่ชี ายของขา พเจาอยไู หน ?\" ลาํ ดบั น้ัน เธอทง้ั หลาย แจงขา วนั้นแกเขาแลว . เขารอ งไหกลิ้งเกลอื กอยูแทบบาทมลู ของเธอท้ังหลาย ถมวา \"ทานเจาขา บดั น้ีควรทาํ อะไรดี ?\" สง สามเณรหลานชายไปรบั พระเถระ ภ. พระเถระตองการใหใ คร ๆ ไปจากท่นี ี้, ในกาลเม่ือไปถงึ แลวทานจักมากับเขา. ก. ทา นเจาขา เจา คนน้ี หลานของขา พเจาชื่อปาลิตะ ขอทา นท้ังหลายสงเจา นี่ไปเถดิ . ภ. สง ไปอยางนไี้ มไ ด (เพราะ) อันตรายในทางมอี ย,ู ตอ งใหบวชเสียกอ นแลว สง ไป จงึ จะควร. ก. ขอทานท้ังหลายทาํ อยา งนน้ั แลวสงไปเถิด ขอรบั . ครง้ั น้ัน เธอทั้งหลายใหเ ขาบวชแลว สั่งสอนใหศ กึ ษาขอวตั ร

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๑ - หนา ท่ี 25ปฏิบตั ิมีรับจีวรเปน ตนสกั กึง่ เดือนแลว บอกทางใหแลวสงไป. สามเณรถึงบา นนัน้ โดยลาํ ดบั เห็นชายผูใ หญค นหนึ่งท่ปี ระตูบานจงึ ถามวา \"วหิ ารปา ไร ๆ อาศัยบานนีม้ บี า งหรอื ?\" ช. มี เจาขา. ส. ใครอยทู ีน่ ัน้ ? ช. พระเถระชื่อปาลติ ะ๑ เจาขา . ส. ขอทา นบอกทางแกขาพเจา หนอ ย. ช. ทา นเปน อะไรกัน ? เจาขา.ส. รูปเปนหลานของพระเถระ สามเณรชวนพระมหาปาละกลบั ขณะนน้ั เขาพาเธอนาํ ไปสูว ิหารแลว. เธอไหวพ ระเถระแลว ทําวตั รปฏิบัติ บํารุงพระเถระดวยดสี ักกึง่ เดอื นแลว เรียนวา \"ทานผเู จริญกุฎมพผี ลู งุ ของกระผม ตองการใหท านกลับไป ขอทา นมาไปดวยกนั เถดิ .\" พระเถระกลาววา \"ถาอยางน้ัน เธอจงจับปลายไมเทาของเราขา.สามเณรจับปลายไมเทา เขาไปภายในบานกับพระเถระ. หมมู นุษยน ิมนตใหน งั่ แลว เรยี นถามวา \"ทานผูเจริญ ดูทา ทที า นจะไปละกระมัง ?\" พระเถระตอบวา \"เออ อุบาสกและอุบาสกิ าทง้ั หลาย เราจะไปถวายบงั คมพระศาสดา.\" หมมู นุษยเ หลานน้ั ออ นวอนโดยประการตา ง ๆเมอื่ ไมไ ด (สมหวัง) ก็ไปสง พระเถระไดก่ึงทางแลว พากันรองไหกลบั มา.๑. นาจะช่อื ปาละ เพราะปาลิตะ เปน ช่อื ของสามเณรหลานชาย.