tripitaka_63

พระสุตตันตปฎ ก ขุททกนิกาย ชาดก เลม ๔ ภาค ๒ - หนาที่ 285 ประโคมดนตรี ยอ มเปลงออก นา ฟง เปนทีร่ น่ื รมย ใจ เราไมรูส กึ วา ไดเหน็ หรอื ไดฟง เสยี งอนั เปนไป อยา งนี้ อันไพเราะอยางน้ี ในกาลกอนเลย ความ ปลม้ื ใจยอมปรากฏแกเ รา เพราะไดเห็นความเปน ไป นัน้ ดกู อนมาตลีเทพสารถี เราขอถามทา นเทพบตุ ร เหลา นี้ไดท ํากรรมดอี ะไรไว จงึ ถงึ สวรรคบ นั เทิงอยู ในวมิ าน. มาตลเี ทพสารถที ลู พยากรณพระดาํ รสั ถามตามท่ี ทราบวิบากแหง สตั วผ ทู าํ บญุ ทงั้ หลาย แดพ ระราชาผไู ม ทรงทราบวา เทพบตุ รเหลา นี้ เมอื่ ยงั อยูในมนุษยโลก เปนอบุ าสกผูมีศลี ไดก อสรางอาราม บอ นํา้ สระนา้ํ และสะพาน ไดป ฏิบตั ิพระอรหนั ตผูเยอื กเยน็ โดย เคารพ ไดถ วายจีวร บิณฑบาต คิลานปจ จัย และ เสนาสนะ ในทา นผูซอื่ ตรง ดวยใจเลอ่ื มใส ไดรกั ษา อุโบสถศีลอันประกอบดวยองค ๘ ในดิถที ี่ ๑๔ ที่ ๑๕ ท่ี ๘ แหง ปก ษและปาฏิหาริยปก ษ เปน ผสู าํ รวมใน ศลี ทกุ เมอ่ื เปน ผูส าํ รวมและจาํ แนกทาน จงึ มาบันเทงิ อยูในวมิ าน. บรรดาบทเหลา นน้ั บทวา เวฬรฺ ยิ าสุ ไดแ ก ฝาแกว ไพฑูรย.บทวา อุเปต ภมู ิภาเคหิ ความวา ประกอบดวยภมู ิภาคนาร่นื รมย. บทวาอาลมฺพรา มุทิงฺคา จ ความวา เคร่ืองดนตรเี หลา น้ัน ยอ มเปลงเสยี งในวิมานนี้. บทวา นจฺจคตี า สวุ าทิตา ความวา การฟอนรําและการขบั รอ งมีประการตา งๆ และการประโคมดนตรแี มอ ื่น ๆ ยอ มเปนไปในวิมานน.้ี บท

พระสุตตันตปฎ ก ขุททกนิกาย ชาดก เลม ๔ ภาค ๒ - หนาที่ 286วา เอว คต ไดแก ถงึ ภาวะที่รนื่ รมยใจอยางน.ี้ บทวา เย เกจิ แมน ี้ทานกลาวโดยไมก ําหนดก็จริง ถงึ อยา งน้ัน ก็พึงทราบเทพบุตรเหลานน้ั วาเปนอุบาสกชาวพาราณสี ในกาลแหงพระกสั สปสมั มาสัมพุทธเจา ไดรวมกนัเปนคณะทําบุญเหลา น้ี จงึ ถงึ ทพิ ยสมบตั นิ ้ัน. บทวา ปฏปิ าทยุ ในคาถาน้ันความวา ใหถ งึ คือไดถวายแดพระอรหันตเ หลานน้ั . บทวา ปจฺจย ไดเ กคลิ านปจจัย บทวา อท สุ ความวา ไดถ วายทานมปี ระการตา ง ๆ อยา งน้ี. มาตลีเทพสารถนี นั้ ทลู บอกกรรมของเทพบุตรเหลานั้น แดพระเจา -เนมิราชดว ยประการฉะน้นั แลว ขบั รถตอ ไป แสดงวมิ านแกวผลึกอกี วมิ านหนึง่วิมานแกวผลกึ นนั้ ประดบั ดว ยยอดมใิ ชนอ ย ประดับดว ยวนะรนุ ซ่ึงปกคลมุไปดวยนานาบุปผชาติ แวดลอ มไปดวยแมนา้ํ มีนาํ้ ใสสะอาด กกึ กอ งไปดวยฝงู วหิ คตาง ๆ สง เสยี งรอ ง มีหมูอ ัปสรแวดลอม เปน สถานทีอ่ ยขู องเทพบุตรผมู ีบุญองคหนึ่งนัน้ นั่นเอง พระเจาเนมิราชทอดพระเนตรเหน็ วมิ านนน้ั มีพระหฤทัยยินดี จงึ ตรสั ถามถงึ กุศลกรรมของเทพบุตรน้ัน แมม าตลเี ทพสารถีนอกน้ีกไ็ ดท ูลบอกแดพระองค วมิ านอันบญุ ญานุภาพตกแตง ดแี ลว น้ี เกลอ่ื นไป ดวยหมอู ปั สรผปู ระเสริฐ รงุ เรอื งดว ยเรอื นยอดบริบรู ณ ดว ยขาวและนํ้า งดงามดวยการฟอ นรําขับรอ ง สอ ง แสงสวางจากฝาแกวผลกึ มีแมน า้ํ อนั ประกอบดวย ไมด อกตาง ๆ ลอ มรอบ ความปลืม้ ใจยอ มปรากฏแก เรา เพราะไดเ ห็นความเปน ไปน้นั ดูกอ นมาตลีเทพ- สารถี เราขอถามทา น เทพบตุ รนไ้ี ดทํากรรมดีอะไร ไว จึงถึงสวรรคบันเทงิ อยูในวิมาน.

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย ชาดก เลม ๔ ภาค ๒ - หนาที่ 287 มาตลีเทพสารถที ลู พยากรณพระดาํ รสั ถามตาม ทท่ี ราบวิบากแหง สัตวผูทาํ บญุ ทัง้ หลาย แดพระราชา ผูไมทรงทราบวา เทพบุตรนเ้ี ปน คฤหบดี ในกรงุ มิถลิ า เปนทานบดี ไดสรางอาราม บอ น้ํา สระน้ํา และ สะพาน ไดปฏิบตั ิบํารงุ พระอรหนั ตทงั้ หลายผเู ยือก เย็นโดยธรรม ไดถ วายจีวร บณิ ฑบาต คลิ านปจ จยั และเสนาสนะ ในทานผซู อ่ื ตรง ดวยใจเล่ือมใส ได รักษาอุโบสถศลี ประกอบดว ยองค ๘ ในดถิ ที ่ี ๑๔ ท่ี ๑๕ ท่ี ๘ แหงปกษ และปาฏหิ าริยปก ษเ ปน ผูสํารวม ในศีลทุกเมอ่ื เปนผูสาํ รวมและจาํ แนกทาน จึงบันเทิง อยใู นวิมาน. บรรดาบทเหลานนั้ บทวา นชฺโช เปน วจนะวปิ ลาส ความวาแมนํ้าสายหน่ึงไหลลอมรอบวิมาน. บทวา ทมุ ายุตา แมน ํา้ น้นั ประกอบดว ยตน ไมม ีดอกตางๆ. บทวา มิถิลาย ความวา ขาแตมหาราชเจา เทพบตุ รน้ีเปน คฤหบดีคนหนง่ึ ในมิถิลานคร ในกาลแหง พระกัสสปพุทธเจา ไดเปนทานบดี เขากระทํากุศลกรรม มปี ลูกอารามเปนตนเหลาน้ัน จงึ ถึงทิพยสมบตั ินี.้ ครนั้ ทลู บอกกรรมทเ่ี ทพบุตรน้ันกระทํา แดพระเจาเนมริ าชอยา งไดแลว มาตลีเทพสารถกี ็ขบั รถตอ ไป แสดงวิมานแกวผลกึ แมอ กี วิมานหนึง่วมิ านนนั้ ประกอบดวยกอวนะรุน ซงึ่ ปกคลุมไปดวยไมด อกไมผ ลนานาชนดิย่งิ กวา วมิ านกอน พระเจาเนมริ าชทอดพระเนตรเห็นวมิ านน้นั จงึ ตรสั ถามบุพกรรมของเทพบุตรผปู ระกอบดวยสมบตั นิ ั้น แมม าตลเี ทพสารถีนอกนก้ี ็ไดทูลบอกแดพ ระองค

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย ชาดก เลม ๔ ภาค ๒ - หนา ท่ี 288 วมิ านอนั บญุ ญานุภาพตกแตงดีแลว น้ี เกลื่อน ไปดวยอปั สรผูประเสริฐ รุงเรอื งดว ยยอดบริบูรณดวย ขาวและนา้ํ งดงามดวยการฟอนราํ ขับรอง สองแสง สวางออกจากฝาแลวผลึก มแี มน ํ้าอันประกอบดวย ไมดอกตา ง ๆ ลอมรอบ และมไี มเ กด ไมม ะขวิด ไมม ะมว ง ไมส าละ ไมช มพู ไมมะพลบั ไมม ะหาด เปน อันมาก มผี ลเปน นิตย ความปล้ืมใจยอมปรากฏ แกเรา เพราะไดเหน็ ความเปนไปน้นั ดูกอ นมาตลี เทพสารถี เราขอถามทา น เทพบตุ รนี้ทาํ กรรมดีอะไร ไว จงึ ถึงสวรรคบนั เทิงอยูในวิมาน. มาตลีเทพสารถที ลู พยากรณพระดํารสั ถามตามที่ ทราบวบิ ากแหงสัตวผ ูท าํ บุญทั้งหลาย แดพ ระราชาผู ไมท รงทราบวา เทพบุตรนี้เปนคฤหบดีในกรงุ มถิ ิลา เปนทานบดี ไดสรางอาราม บอ น้าํ สระนํา้ และสะพาน ไดปฏบิ ัติบํารงุ พระอรหันตท้งั หลายผูเยือกเยน็ โดยเคารพ ไดถ วายจีวร บณิ ฑบาต คิลานปจ จัย และเสนาสนะ ในทา นผซู อ่ื ตรงดว ยใจเล่อื มใส ไดรักษาอโุ บสถลศีล ประกอบดวยองค ๘ ในดิถที ่ี ๑๔ ท่ี ๑๕ ท่ี ๘ แหง ปก ษ และปาฏหิ ารยิ ปก ษ เปนผูสํารวมในศีลทกุ เมอื่ เปนผู สํารวมและจาํ แนกทาน จึงบันเทงิ อยใู นวมิ าน. บรรดาบทเหลา น้ัน บทวา นชฺโช ความวา แมนํ้าสายหน่ึงไหลลอ มรอบวมิ านนน้ั . บทวา ทมุ ายุตา ความวา แมน าํ้ นน้ั ประกอบดวยตนไมมีดอกตา ง ๆ. บทวา มถิ ลิ าย ความวา ขาแตม หาราชเจา เทพบุตรน้ี

พระสุตตันตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย ชาดก เลม ๔ ภาค ๒ - หนา ที่ 289เปนคฤหบดีคนหนึ่งในมถิ ลิ านคร วเิ ทหรฐั ในกาลแหง พระกัสสปพุทธเจาไดเ ปนทานบดี เขาทาํ บุญกรรมเหลา น้นั จึงถึงทิพยสมบัติน.้ีิ ครนั้ ทูลบอกกรรมทีเ่ ทพบตุ รแมนั้นกระทาํ แดพระเจาเนมิราชอยางน้ีแลว มาตลีเทพสารถีก็ขับรถตอ ไป แสดงวมิ านแกว ไพฑรู ยอ ีกวมิ านหนึง่ เชนกบั วมิ านกอ นนนั่ แหละ พระเจา เนมริ าชตรสั ถามถึงกรรมที่เทพบุตรผูเสวยทิพยสมบัติในวมิ านน้ันกระทํา แมม าตลเี ทพสารถีนอกนี้ก็ไดทลู บอกแดพระองค วมิ านอันบุญญานภุ าพตกแตงแลว นี้ ประกอบ ดว ยภมู ภิ าคนารืน่ รมย จัดสรรไวเ ปน สวน ๆ เปลง แสง สวางออกจากฝาแกวไพฑรู ย เสยี งทพิ ย คือเสยี งเปง มาง เสียงตะโพน การฟอ นรําขบั รอ ง และเสยี ง ประโคมดนตรี ยอมเปลงออก นา ฟง เปนที่รนื่ รมยใจ เราไมร สู ึกที่ไดเ ห็นหรือไดฟง เสียงอนั เปนไปอยางน้ี อันไพเราะอยา งนี้ ในกาลกอ นเลย ความปลมื้ ใจยอม ปรากฏแกเ ราเพราะไดเ ห็นความเปน ไปนั้น ดกู อน มาตลเี ทพสารถี เราขอถามทา น เทพบุตรนี้ไดท าํ กรรมดอี ะไรไว จงึ ถึงสวรรคบ ันเทิงอยใู นวิมาน. มาตลีเทพสารถีทลู พยากรณพ ระดํารัสถามตามท่ี ทราบวบิ ากแหงสตั วผ ูทําบญุ ทงั้ หลาย แดพ ระราชาผู ไมท รงทราบวา เทพบตุ รนี้เปน คฤหบดีในกรุงพาราณ- สี เปน ทานบดี ไดก อสรางอาราม บอ น้ํา สระนํ้า และสะพาน ไดปฏิบัติบํารุงพระอรหันตทัง้ หลายผู เยอื กเยน็ โดยเคารพ ไดถ วายจวี ร บณิ ฑบาต คิลาน-

พระสุตตนั ตปฎก ขทุ ทกนิกาย ชาดก เลม ๔ ภาค ๒ - หนา ที่ 290 ปจ จัย และเสนาสนะ ในทานผูซ่ือตรง ดว ยใจเลื่อมใส ไดร กั ษาอุโบสถศลี อนั ประกอบดวยองค ๘ ในดถิ ีที่ ๑๔ ท่ี ๑๕ ท่ี ๘ แหง ปก ษ และปาฏิหาริยปกษ เปน ผูสํารวมในศลี ทกุ เมื่อ เปนผสู าํ รวมและจาํ แนกทาน จึงมาบันเทิงอยูในวมิ าน. มาตลีเทพสารถีนัน้ ทูลบอกกุศลกรรมแดพระเจา เนมริ าชอยา งนีแ้ ลวขับรถตอ ไป แสดงวมิ านทองซ่งึ มรี ศั มเี หมือนดวงอาทิตยอ อน ๆ พระเจาเนมริ าชทอดพระเนตรเห็นสมบตั ขิ องเทพบตุ รผอู ยูใ นวมิ านทองน้นั มพี ระหฤทยั ยินดี จงึ ตรสั ถามถึงกรรมท่เี ทพบตุ รนนั้ กระทาํ แมมาตลีเทพสารถนี อกนี้กท็ ลู บอกแดพระองค วิมานทองอันบุญญานภุ าพตกแตงดนี ้ี สกุ ใสดจุ ดวงอาทติ ยแรกอทุ ัยดวงใหญส แี ดงฉะนน้ั ความปลม้ื ใจยอมปรากฏแกเรา เพราะไดเ หน็ วิมานทองน้ดี ูกอน มาตลีเทพสารถี เราขอถามทา นเทพบตุ รนีไ้ ดท าํ กรรม ดีอะไรไว จงึ ถึงสวรรคบ นั เทิงอยใู นวมิ าน. มาตลีเทพสารถที ูลพยากรณพ ระดํารัสถามตามที่ ทราบวิบากแหง สตั วผ ทู าํ บุญท้ังหลาย แดพระราชาผู ไมท รงทราบวา เทพบุตรน้ีเปน คฤหบดอี ยใู นกรุง สาวตั ถี เปนทานบดี ไดสรางอาราม บอนาํ้ สระนาํ้ และสะพาน ไดป ฏบิ ตั ิบาํ รุงพระอรหันตท งั้ หลายผู เยือกเย็นโดยเคารพ ไดถ วายจีวร บิณฑบาต คลิ าน- ปจจัย และเสนาสนะ ในทา นผูซ่อื ตรงดวยใจเล่ือมใส ไดรักษาอุโบสถศลี ประกอบดว ยองค ๘ ในดิถีท่ี ๑๔

พระสุตตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย ชาดก เลม ๔ ภาค ๒ - หนาท่ี 291 ท่ี ๑๕ ท่ี ๘ แหง ปกษ และปาฏหิ าริยปกษ เปนผู สํารวมในศีลทุกเมือ่ เปนผูสาํ รวมและจาํ แนกทาน จงึ บนั เทงิ อยูในวมิ าน. บรรดาบทเหลา นนั้ บทวา อทุ ยมาทจิ โฺ จ ไดแก ดวงอาทติ ยแรกขึน้ . บทวา สาวตถฺ ยิ  ความวา เทพบุตรน้ันไดเ ปน ทานบดีในกรงุ สาวตั ถีในกาลแหง พระกสั สปพทุ ธเจา . ในเวลาทม่ี าตลเี ทพสารถที ูลวิมาน ๘ เหลานี้ ดวยประการฉะนที้ า ว-สักกเทวราชทรงดาํ รวิ า มาตลปี ระพฤตชิ าเกิน จึงสง เทพบุตรผวู องไวแมอ่นือีกไปดว ยเทวบญั ชาวา ทา นจงไปบอกแกม าตลีวา ทา วสกั กเทวราชเรียกหาทา นเทพบตุ รนน้ั ไปโดยเรว็ แจง แกม าตลเี ทพใหท ราบ มาตลเี ทพสารถไี ดส ดับคําแหงเทพบุตรน้ัน ดํารวิ า บัดนเ้ี ราไมอาจจะชกั ชา จงึ แสดงวิมานเปนอันมากพรอ มกันทีเดยี ว พระเจาเนมิราชตรสั ถามถงึ กรรมของเหลาเทพบุตรผูเ สวยทพิ ยสมบตั ใิ นวิมานนนั้ ๆ มาตลีเทพสารถไี ดท ลู บอกแลว วมิ านทองเปน อันมากเหลา นี้ อนั บุญญานภุ าพ ตกแตง ดีแลว ลอยอยูในนภากาศ ไพโรจนโชตชิ ว ง ดงั สายฟา ในระหวา งกอนเมฆฉะน้นั เทพบุตรท้งั หลาย ผูมีฤทธมิ์ าก ประดบั สรรพากรณ อันหมูอัปสรหอ ม- ลอ ม ผลดั เปลยี่ นเวียนอยูใ นวมิ านนน้ั ๆ โดยรอบ ความปลืม้ ใจยอมปรากฏแกเรา เพราะไดเหน็ ความ เปน ไปนน้ั ดกู อนมาตลีเทพสารถี เราขอถามทา น เทพบตุ รเหลามิไดทาํ ความดีอะไรไว จึงถึงสวรรค บันเทิงอยูในวมิ าน. มาตลีเทพสารถีทลู พยากรณพ ระดาํ รสั ถาม ตามที่

พระสุตตันตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย ชาดก เลม ๔ ภาค ๒ - หนาท่ี 292 ทราบวบิ ากแหงสัตวผ ูท าํ บญุ ทง้ั หลายแดพระราชาผูไม ทรงทราบวา เทพบตุ รเหลานเี้ ปน สาวกของพระสมั - มาสัมพทุ ธเจา มีศรทั ธาต้งั ม่นั ในพระสัทธรรมทพ่ี ระ- พุทธเจาใหร ูแจงแลว ไดป ฏบิ ตั ิตามคาํ ส่ังสอนของ พระศาสดา ขาแตพ ระราชา ขอเชิญพระองคทอด พระเนตรสถานทีส่ ถิตของเทพบตุ รเหลา น้นั เถดิ . บรรดาบทเหลาน้นั บทวา เวหายสาเม ความวา วิมานเหลา นน้ัลอยอยูใ นนภากาศ พระเจาเนมิราชตรสั วา วมิ านทต่ี ้งั อยใู นอากาศเหลาน้ีตัง้ อยดู ว ยดีในอากาศน่นั เอง. บทวา วชิ ชฺ ุวพฺภฆนนตฺ เร ความวา ราวกะวาสายฟา ท่ีเดินอยูใ นระหวางกอ นเมฆ. บทวา สุวนิ ิฏ าย ความวา ต้งั ม่นัดว ยดีเพราะมาดว ยมรรค มีคําอธบิ ายวา ขาแตม หาราช เทพบุตรเหลานน้ั บวชในศาสนาของพระกัสสปพุทธเจา ซึ่งเปนนยิ ยานกิ ธรรม ในกาลกอ น เปนผูมศี ลีบริสทุ ธ์ิ บาํ เพ็ญสมณธรรมอยู กระทําใหแ จง ซง่ึ โสดาปต ติผล ไมอ าจที่จะยงัพระอรหัตใหบ งั เกิด จตุ จิ ากอัตภาพนน้ั แลว เกดิ ในวมิ านทองเหลา นี้ ขาแตพระราชา สถานที่เหลานน้ั เปน ทสี่ ถิตของสาวกของพระกัสสปพทุ ธเจา เหลาน้ันซงึ่ พระองคจะทอดพระเนตร ดังนั้น ขอเชญิ พระองคทอดพระเนตรเถิดพระเจา ขา . มาตลีเทพสารถนี ้ันแสดงวมิ านที่ลอยอยูในอากาศ แตพระเจา เนมิราชอยางน้ีแลว เมือ่ จะกระทําอตุ สาหะเพือ่ เสด็จไปสาํ นักของทาวสกั กเทวราชจึงทูลวา ขาแตมหาราชเจา สถานทีอ่ ยูของผมู ีกรรมลามก พระองคก ท็ รงทราบแลว อนึง่ สถานทสี่ ถิตของผูมี กรรมอันงาม พระองคก็ทรงทราบแลว ขา แตพ ระราชา

พระสตุ ตันตปฎก ขุททกนกิ าย ชาดก เลม ๔ ภาค ๒ - หนา ที่ 293 ผูแสวงหาคุณอันยงิ่ ใหญ ขอเชญิ พระองคเสด็จข้นึ ไป ในสาํ นักของทาวสักกเทวราช ในบัดนเ้ี ถิด. บรรดาบทเหลา นัน้ บทวา อาวาส ความวา ขา แตม หาราชเจาพระองคทอดพระเนตรที่อยูของเหลาสัตวนรกกอ นแลว ทรงทราบสถานที่อยขู องผูม กี รรมลามกทงั้ หลาย อน่ึง เมือ่ พระองคทอดพระเนตรวิมานท่ีลอยอยใู นอากาศเหลา นี้ กท็ รงทราบสถานทอ่ี ยขู องผมู ีกรรมอันงามแลว ขอเชิญพระองคเสดจ็ ขนึ้ ทอดพระเนครทพิ ยสมบัติในสาํ นักของทา วสักกเทวราชในบดั นเ้ี ถิด. กแ็ ลคร้นั ทูลอยา งนีแ้ ลว มาตลีเทพสารถกี ็ขับรถตอ ไป แสดงสตั ต-ปริภัณฑบรรพต ซงึ่ ต้ังลอมสเิ นรุราชบรรพต พระศาสดาเม่อื จะตรสั การท่ีพระเจา เนมิราชทอดพระเนตรเห็นบรรพตเหลา น้นั แลว ตรัสถามมาตลเี ทพสารถีใหแจง ชดั จึงตรัสวา พระเจาเนมิมหาราชประทับอยูบ นทพิ ยานอัน เทยี มมา สินธพหนง่ึ พันเสดจ็ ไปอยู ไดท อดพระเนตร เหน็ ภเู ขาทั้งหลายในระหวา งนทสี ที ันดร ครน้ั ทอด พระเนตรเห็นแลว ไดตรัสถามเทพทตู มาตลีวา ภเู ขา เหลานชี้ ่ืออะไร. บรรดาบทเหลาน้นั บทวา สหสฺสยตุ ตฺ  ความวา เทียมดวยมาสินธพพนั หน่ึง. บทวา หยวาหึ ความวา อันมา ทัง้ หลายนําไป. บทวาทพิ พฺ ยานมธิฏ ิโต ความวา เปนผปู ระทับอยบู นทพิ ยานเสด็จไป. บทวาอททฺ า แปลวา ไดทอดพระเนตรเห็นแลว . บทวา สีทนฺตเร ไดแกในระหวางมหาสมุทรสที ันดร เลา กนั วา น้าํ ในมหาสมุทรน้ันละเอียด โดยทส่ี ุดเพยี งแววหางนกยงู ที่โยนลงไป ก็ไมอ าจลอยอยไู ด ยอ มจมลงทีเดียว ฉะนั้น

พระสุตตันตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย ชาดก เลม ๔ ภาค ๒ - หนาที่ 294มหาสมุทรนนั้ จึงเรียกกันวา มหาสมุทรสที นั ดร ในระหวา งแหง มหาสมทุ รสีทนั ดรน้นั . บทวา นเค ไดแ ก ภูเขา. บทวา เก นาม ความวาภเู ขาเหลา น้ชี ือ่ อะไร. มาตลีเทพบุตรถูกพระเจา เนมิราชตรสั ถามอยา งนี้แลว จงึ ทลู ตอบวา ภูเขาใหญทง้ั ๗ คือ ภเู ขาสุทัสสนะ ภเู ขากรวีกะ ภูเขาอสิ นิ ธระ ภเู ขายุคันธระ ภเู ขาเนมนิ ธระ ภเู ขา วนิ ตกะ และภูเขาอสั สกณั ณะ ภูเขาเหลา นส้ี งู ข้นึ ไป โดยลาํ ดบั อยูในมหาสมุทรสที นั ดร เปนทอี่ ยขู อง ทาวจาตมุ หาราช ขอเชิญพระองคทอดพระเนตรเถดิ พระเจา ขา . บรรดาบทเหลานน้ั บทวา สทุ สฺสโน ความวา ขาแตม หาราชเจาภูเขาน้ีชอ่ื สทุ สั สนบรรพต อยูภายนอกภเู ขาเหลา นน้ั ทง้ั หมด ถดั ภูเขาสทุ ัสสนะน้นั ชอ่ื ภูเขากรวีกะ ภูเขากรวกี ะนน้ั สงู กวา ภเู ขาสทุ สั สนะ อน่ึง ทะเลชอื่สีทันดรอยใู นระหวา ง ๒ ภเู ขานน้ั ถดั ภเู ขากรวีกะ ชือ่ ภเู ขาอิสินธระ ภเู ขาอิสนิ ธระนนั้ สูงกวาภูเขากรวกี ะ อนง่ึ ทะเลช่ือสีทันดรอยใู นระหวา ง ๒ ภูเขานั้น ถัดภูเขาอิสินธระ ชอ่ื ภูเขายุคนั ธระ ภูเขายคุ ันธระนน้ั สูงกวา ภเู ขาอิสนิ ธระทะเลชอ่ื สที ันดรอยใู นระหวา ง ๒ ภเู ขาแมน ้ัน ถดั ภเู ขายุคันธระ ชอ่ื ภเู ขาเนมนิ ธระ ภเู ขาเนนนิ ธระนน้ั สงู กวา ภูเขายุคันธระ ทะเลช่อื สีทันดรอยูในระหวา ง๒ ภูเขาแมน ้นั ถดั ภูเขาเนมินธระ ช่ือภเู ขาวินตกะ ภูเขาวินตกะนนั้ สูงกวาภูเขาเนมินธระ ทะเลช่ือสีทนั ดรอยใู นระหวาง ๒ ภูเขาแมน้นั ถดั ภูเขาวินตกะช่ือภเู ขาอลั สกัณณะ ภูเขาอัสสกัณณะนั้นสงู กวาภูเขาวินตกะ ทะเลช่อื สีทันดรอยูในระหวา ง ๒ ภูเขาแมน ัน้ .

พระสุตตนั ตปฎก ขุททกนิกาย ชาดก เลม ๔ ภาค ๒ - หนาท่ี 295 บทวา อนุปุพพฺ สมุคฺคตา ความวา ภเู ขาท้ัง ๗ เหลา น้นั สูงขนึ้ ไปโดยลาํ ดบั ในทะเลสีทันดร ดุจคนั่ บนั ไดต้ังอย.ู บทวา ยานิ ความวา ขาแตมหาราชเจา ขอเชญิ พระองคทอดพระเนตรภเู ขาเหลา นี้ ซง่ึ เปนท่อี ยูของทา วจาตุมหาราช (เทวดาผรู ักษาโลกประจําทิศท้ัง ๔ บางทเี รยี กวา ทาวจต-ุโลกบาล ไดแก ทาวธตรฐ ประจาํ ทศิ บรพู า ทา ววิรฬุ หก ประจาํ ทิศทักษิณทาววิรูปก ษ ประจาํ ทศิ ประจมิ ทาวกเุ วร ประจาํ ทศิ อุดร). มาตลเี ทพสารถีแสดงเทวโลกชน้ั จาตุมหาราชแดพ ระเจาเนมิราชอยางน้ีแลว ขบั รถตอ ไป แสดงรูปเปรียบพระอนิ ทร ซึ่งประดิษฐานลอมซุมประตจู ิตตกูฏ แหง ดาวดงึ สพิภพ พระเจา เนมริ าชทอดพระเนตรเหน็ ทวารนนั้แลว ตรสั ถาม แมมาตลเี ทพสารถนี อกนี้ก็ไดท ูลบอกแตพ ระองค ประตมู ีรูปตาง ๆ รุง เรอื งวิจิตรตา ง ๆ อันรปู เชน รปู สกั รนิ ทรเทวราชแวดลอมรักษาดีแลว ดุจปา อันเสอื โครงทัง้ หลายรักษาดแี ลว ฉะนน้ั ยอมปรากฏ ความปล้มื ใจยอ มปรากฏแกเราเพราะไดเ ห็นประตนู ี้ ดูกอนมาตลีเทพสารถี เราขอถามทา น ประตูน้เี ขา เรียกชือ่ วา อะไร เปน ประตทู ่ีนารื่นรมยใ จ เหน็ ได แตไ กลทเี ดยี ว. มาตลีเทพสารถที ูลพยากรณพระดาํ รัสถาม ตามท่ีทราบวบิ ากแหง สตั วผ ูพําบุญทงั้ หลาย แด พระราชาผไู มทรงทราบวา ประตูน้เี ขาเรียกวา จติ ต- กฏู เปน ทเ่ี สดจ็ เขา ออกของทา วสกั กเทวราช เพราะ ประตูนเี้ ปน ประตแู หงเทพนคร ซึ่งตั้งอยบู นยอดเขา สเิ นรุราชอนั งามนา ดูปรากฏอยู มีรูปตาง ๆ รุงเรือง

พระสุตตันตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย ชาดก เลม ๔ ภาค ๒ - หนา ท่ี 296 วจิ ติ รตาง ๆ อันรปู เชนรปู สักรินทรเทวราชแวดลอ ม รักษาดแี ลว ดุจปา อันเสือโครงทัง้ หลายรกั ษาดีแลว ฉะน้ัน ยอมปรากฏ ขา แตพระราชาผูแสวงหาคณุ อนั ยิ่งใหญ ขอเชญิ พระองคเ สดจ็ เขาไปทางประตนู ้ี จง ทรงเหยยี บภูมภิ าคอันราบรนื่ เถดิ . บรรดาบทเหลา นน้ั บทวา อเนกรปู  ไดแ ก มีชาติไมน อ ย. บทวานานาจิตฺต ไดแก วจิ ติ รดว ยรัตนะตา ง ๆ. บทวา ปกาสติ ความวาประตนู ป้ี รากฏวา ชอ่ื อะไร. บทวา อากิณฺณ ความวา แวดลอ มแลว. บทวาพฺยคเฺ ฆเหว สรุ กขฺ ิต ความวา ปา ใหญอันเสือโครงหรือราชสหี ทง้ั หลายรักษาดีแลว ฉันใด ประตูน้อี นั รูปเชนรูปพระอินทรน่ันแลรักษาดีแลวฉันนน้ักค็ วามทรี่ ูปเปรียบพระอนิ ทรเ หลานนั้ เขาตงั้ ไวเ พื่อประโยชนในการอารกั ขาพงึ กลาวในกลาวกชาดกในเอกนบิ าต. บทวา กมิ ภฺมาหุ ความวา เขาเรียกประตนู ้วี าช่อื อะไร. บทวา ปเวสน ความวา สรา งไวอ ยา งดีเพ่อื ประโยชน.เสด็จเขาออก. บทวา สทุ สฺสนสฺส ความวา เขาสิเนรุซงึ่ งามนาด.ู บทวาทฺวาร เหต ความวา ประตูน้ีเปน ประตขู องเทพนคร กวา งยาวหมื่นโยชนซงึ่ ประดษิ ฐานอยบู นยอดเขาสิเนร.ุ บทวา ปกาสติ ความวา ซมุ ประตยู อ มปรากฏ. บทวา ปวิเสเตน ความวา ขอเชิญเสด็จเขา นครทางประตนู ี้. บทวาอรชุ  ภมู ิ ปกฺกม ความวา ขา แตมหาราชเจา ขอเชิญพระองคท รงเหยียบทิพยภูมิภาคอนั ราบร่นื ลว นแลวไปดว ยทองเงินและแกว มณี มบี ปุ ผชาตินานา-ชนดิ เกล่อื นกลาด ดว ยยานทพิ ย กแ็ ลคร้ันทลู อยา งนแี้ ลว มาตลีเทพสารถีไดเชญิ พระเจา เนมิราชเสดจ็เขาเทพนคร เพราะเหตุน้นั พระผูมีพระภาคเจา จงึ ตรสั วา

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขุททกนกิ าย ชาดก เลม ๔ ภาค ๒ - หนาท่ี 297 พระเจาเนมิมหาราชประทับอยูบนทพิ ยานอนั เทยี มมา สินธพหนงึ่ พันเสด็จไปอยู ไดทอดพระเนตร เหน็ เทวสภาน.้ี พระเจาเนมริ าชนนั้ ประทบั อยบู นทิพยานเสด็จไป ไดทอดพระเนตรเหน็ เทวสภาช่ือสธุ รรมา จงึ ตรสั ถามมาตลเี ทพสารถี มาตลีเทพสารถแี มน ้นักไ็ ดท ลู บอก วมิ านอนั บุญญานุภาพตกแตง แลว น้ี สองแสง- สวางจากฝาแกวไพฑรู ย ราวกะอากาศสอ งแสงเขียว สดปรากฏในสรทกาล ฉะนนั้ ความปล้มื ใจยอ มปรากฏ แตเรา เพราะไดเหน็ วมิ านนี้ ดูกอ นมาตลเี ทพสารถี เราขอถามทาน วมิ านนีเ้ ขาเรียกช่ือวา อะไร. มาตลเี ทพสารถที ลู พยากรณพ ระดําตรัสถาม ตาม ท่ที ราบวิบากแหง สัตวผูท าํ บุญท้ังหลาย แดพ ระราชา ผูไมทรงทราบวา วมิ านนนี้ ้ันเปนเทวสภา มีนาม ปรากฏวาสุธรรมา ตามทีเ่ รียกกัน รุงเรืองดว ยแกว ไพฑูรยงามวิจติ ร อันบญุ ญานุภาพตกแตง ดีแลว มเี สา ท้ังหลาย ๘ เหล่ยี มทําไวด แี ลว ลว นแลว ดว ยแกว ไพฑูรยทุก ๆ เสา รองรับไว เปน ทซี่ ่งึ เทพเจาเหลา ดาวดงึ สท ัง้ หมดมพี ระอินทรเปน ประมุข ประชมุ กัน คดิ ประโยชนของเทวดาและมนษุ ยทัง้ หลาย ขาแต พระราชาผแู สวงหาคณุ อนั ยิ่งใหญ ขอเชิญพระองค เสดจ็ เขา ไปสทู ี่เปน ทอี่ นุโมทนาของเทวดาทัง้ หลาย โดยทางนี้.

พระสุตตันตปฎก ขทุ ทกนิกาย ชาดก เลม ๔ ภาค ๒ - หนา ท่ี 298 ฝายเทวดาทง้ั หลายนัง่ คอยพระเจาเนมริ าชเสด็จมา เทวดาเหลา นั้นไดฟง วา พระเจาเนมริ าชเสด็จมาแลว ตา งก็ถอื ของหอมธปู เครือ่ งอบและดอกไมทิพย ไปคอยอยูทีท่ างจะเสดจ็ มา ตัง้ แตซ มุ ประตูจิตตกฏู บูชาพระมหาสัตวดว ยของหอมและบปุ ผชาตเิ ปน ตน นาํ เสด็จสูเทวสภาช่อื สธุ รรมา พระเจาเนมริ าชเสด็จลงจากรถเขาสเู ทวสภา เทวดาท้งั หลายในทีน่ น้ั เชิญเสด็จใหประทบั น่งั บนทพิ ยอาสน. ทา วสกั กเทวราชเชญิ เสด็จใหป ระทบั นัง่ บนทพิ ยอาสนและเสวยทพิ ยกามสขุ . พระศาสดาเมอ่ื จะทรงประกาศเมอื่ ความน้นั จึงตรสั วา เทวดาทงั้ หลายเห็นพระเจา เนมริ าชเสดจ็ มาถึง ก็พากันยนิ ดีตอ นรบั วา ขาแตม หาราชเจา พระองค เสดจ็ มาดีแลว อนึ่ง เสด็จมาแตไกลก็เหมอื นใกล ขา แตพระราชาผแู สวงหาคณุ อันยง่ิ ใหญ ขอเชญิ ประทบั นง่ั ในทีใ่ กลทา วสักกเทวราช ณ บัดนเี้ ถิด ทา วสกั กเทวราช ทรงยินดตี อนรบั พระองคผ ูเ ปนพระ. ราชาแหงชาววเิ ทหรัฐ ผูทรงสงเคราะหช าวกรงุ มิถลิ า ทาววาสวเทวราชทรงเช้ือเชญิ ใหเสวยทพิ ยกามารมณ เสด็จมาถึงทพิ ยสถาน อันเปนที่อยขู องเทวดาท้งั หลาย ผูยงั ส่งิ ท่ีตนประสงคใ หเ ปน ไปไดตามอํานาจ ขอเชญิ ประทับอยูในหมูเทวดาผูสาํ เรจ็ ดว ยทิพยกามท้ังมวล ขอเชญิ เสวยทพิ ยกามารมณใ นหมเู ทพเจาชาวดาวดงึ ส เถดิ .

พระสุตตันตปฎก ขุททกนกิ าย ชาดก เลม ๔ ภาค ๒ - หนา ที่ 299 บรรดาบทเหลานน้ั บทวา ปฏนิ นฺทึสุ ความวา รว มกนั ประพฤติเปน ทรี่ ัก คอื ตา งยินดรี า เริงตอนรับ. บทวา สพฺพกามสนทิ ธฺ สิ ุ ไดแ กผปู ระกอบดวยความสําเร็จทิพยกามารมณท้งั ปวง. ทา วสักกเทวราชเชิญเสด็จพระมหาสตั วใหเ สวยทิพยกามารมณแ ละใหประทบั บนทพิ ยอาสนอยางนี้ พระเจาเนมริ าชทรงสดับดังน้ัน เมอื่ จะดํารัสหา มจงึ ตรสั วา สิ่งใดที่ไดม าเพราะผูอ่ืนให ส่ิงนั้นเปรียบเหมือน ยวดยานหรอื ทรพั ยทย่ี ืมเขามา ฉะนนั้ หมอ มฉันไม ปรารถนาส่ิงซ่งึ ผอู ืน่ ให บญุ ทัง้ หลายท่หี มอนฉันทาํ เอง ยอ มเปน ทรพั ยทจ่ี ะตดิ ตามหมอมฉนั ไป หมอมฉนั จัก กลับ ไปทํากศุ ลใหม ากในหมมู นษุ ย ดวยการบรจิ าค ทาน การประพฤติสมาํ่ เสมอ ความสาํ รวม และการ ฝกอนิ ทรีย ซงึ่ ทาํ ไวแลว จะไดความสุข และไม เดือดรอนในภายหลัง. บรรดาบทเหลา นน้ั บทวา ย ปรโต ทานปจฺจยา ความวา สงิ่ ใดที่ไดม าเพราะการใหแตผอู นื่ คือของผูอ่นื น้นั เปนปจจยั คือเพราะผอู ่ืนนั้นให ส่ิงนน้ั ยอ มเปนเชนกับของทย่ี ืมเขามา ฉะน้นั หมอมฉันจึงไมปรารถนาสิง่ น้ัน. บทวา สย กตานิ ความวา กบ็ ญุ ทั้งหลายเหลา ใดที่หมอมฉนั กระทําไวดว ยตน การกระทําบญุ เหลา นนั้ ของหมอ มฉันน้ันแหละไมสาธารณะแกคนเหลา อนื่ . บทวา อาเวนยิ  ธน ไดแ ก ทรพั ยท่ตี ิดตามไป.บทวา สมจรยิ าย ไดแก ดว ยความประพฤตสิ ม่าํ เสมอทางไตรทวาร. บทวาสฺ เมน ไดแก ดวยการรักษาศลี . บทวา ทเมน ไดแก ดวยการฝกอินทรยี .