tripitaka_63

พระสตุ ตันตปฎก ขุททกนกิ าย ชาดก เลม ๔ ภาค ๒ - หนา ที่ 498อาจารยเหลา นั้น. บทวา อกตฺวามจฺจสฺส ความวา ไมทรงทาํ ตามคาํ ของขา พระองคผ ูเปน อมาตยสงู สดุ . บทวา อตฺตปต ริ โต ความวา เปน ผูท รงยินดยี ง่ิ แลว ดวยพระปติอนั เศราหมองของพระองค. บทวา มโิ ค กเู ฏวโอหโต ความวา มฤคมาดว ยความโลภเหยื่อคิดอยูในบวงหลมุ ฉันใดพระองคไมท รงเช่ือคาํ ของขาพระองค เสดจ็ มาดวยความโลภวาจกั ไดพระราชธดิ าปญ จาลจันที บดั น้ีจงึ ทรงเปน เหมือนมฤคที่ติดในบว งหลุม ฉันนนั้ .สองคาถาวา ยถาป มจโฺ ฉ เปนตน มโหสถบัณฑติ กลาวเพอื่ แสดงวาอปุ มาน้ีขา พระองคน าํ มาแลวในกาลน้ัน แมค าถาวา สเจ คจฉฺ สิ เปน ตนมโหสถบัณฑติ ก็กลาวเพ่อื แสดงวา ขา พระองคน าํ อปุ มาแมนี้ถวายพระองคมใิ ชเพยี งเทานอ้ี ยา งเดยี วเทา นั้น. บทวา อนรยิ รูโป ไดแ ก บุรุษผูไรความละอาย มีชาติของตนชวั่ เชนพราหมณเกวัฏ. บทวา น เตน เมตตฺ ึ ความวาพระองคไมค วรทํามิตรธรรมกบั คนเชนนั้น แตพ ระองคท รงมีเมตตาพราหมณเกวัฏ ถือคําของเขา. บทวา ทกุ ฺโข ความวา ขน้ึ ช่ือวา การสมาคมกบั คนเหน็ ปานนี้ ทําคร้งั เดียว ก็เปนทกุ ข เพราะนําทุกขใหญมาทั้งในโลกนีท้ ้ังในโลกหนา. บทวา ย เตฺวว ตัดบทเปน ย ตุ เอว อีกอยา งหน่ึง ปาฐะกอ็ ยา งน้ีแหละ. บทวา สุโข ความวา เปนสขุ ทัง้ ในโลกนที้ ้ังในโลกหนาทีเดียว. ลําดบั นน้ั มโหสถขมพระเจา วิเทหราชยิ่งขน้ึ ดวยหวงั วา พระองคจกัไมท รงทําอยา งน้อี ีก เม่ือจะนาํ พระดํารสั ทีต่ รัสไวในกาลกอ นมาแสดง จงึ ทลู วา ขาแตพ ระราชา พระองคเ ปนคนเขลา บานาํ้ ลาย ท่กี ลาวถึงเหตุแหง การไดรัตนะสงู สุดในสาํ นกั ขา - พระองค ขา พระองคเจรญิ ดว ยหางไถ จะรูจักความ

พระสตุ ตนั ตปฎก ขทุ ทกนกิ าย ชาดก เลม ๔ ภาค ๒ - หนาท่ี 499 เจรญิ เหมอื นคนอนื่ เขาไดอยา งไร ทา นท้ังหลายจง ไสคอมโหสถนใ้ี หห ายไปเสียจากแวนแควน ของเรา เพราะเขาพูดเปนอันตรายแกก ารไดรัตนะของเรา. ครั้นมโหสถกลาวคาถา ๒ คาถานีแ้ ลว จงึ กลาวขม อยา งนวี้ า ขาแตพระมหาราชเจา ขาพระองคเปน บตุ รคฤหบดี จักรูจกั ความเจรญิ เหมอื นคนอนื่ ๆ มีเสนกะเปนตน ผูเ ปน บณั ฑติ ของพระองคซึ่งรคู วามเจริญฉะน้นั ไดอยางไร วาทะน้ันไมใชโคจรของขาพระองค ขา พระองครูศ ลิ ปะแหง คฤหบดีแทขอ ความนป้ี รากฏแกเ สนกะเปนตน คนเหลา นั้นเปนบัณฑิต วันน้ีพระองคถกูกองทพั ๑๘ อักโขภิณลี อ มไว คนทั้งหลายมีเสนกะเปนตนจงเปน ทพี่ ่ึงของพระองค ก็พระองคร ับสงั่ ใหไสคอขาพระองคฉ ดุ ออกไปเสยี บดั น้ี พระองคตรัสถามขา พระองคทาํ ไม พระเจาวเิ ทหราชไดท รงสดบั ดังนั้น ทรงดาํ ริวามโหสถบัณฑิตกลาวโทษท่ีเราทําไวเ ทานนั้ เพราะเขารูภยั ในอนาคตนม้ี ากอนนั่นเอง เพราะเหตุนั้น เขาจงึ กลาวขม เราเหลือเกนิ แตเราก็ไมห ยุดงานตลอดกาลเทาน้เี ลย มโหสถนจ้ี กั ทาํ ความสวสั ดแี กเราแนแท ลําดบั นัน้ พระ-เจา วิเทหราชเมอื่ จะยึดมโหสถเปนทีพ่ ํานกั จึงตรัสคาถา ๒ คาถาวา ดกู อนมโหสถ บณั ฑิตทั้งหลายยอมไมทิม่ แทง เพราะโทษท่ลี ว งไปแลว เจา มาทม่ิ แทงขา ดจุ มา ทเ่ี ขา ผกู ไวด ว ยประตกั ทาํ ไม ถา เห็นวาเราจะพนภยั ไดห รอื เหน็ วาเราจะปลอดภยั ได ก็จงสัง่ สอนเราโดยความ สวัสดนี ้ันแหละ เจาจะทม่ิ แทงเราเพราะโทษที่ลว งไป แลวทําไม.

พระสุตตันตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย ชาดก เลม ๔ ภาค ๒ - หนาที่ 500 บรรดาบทเหลาน้ัน บทวา นานุวิชฌฺ นฺติ ความวา บัณฑติ ทัง้ หลายยอมไมถ ือเอาโทษทล่ี ว งไปแลว มาท่ิมแทงกนั ดว ยหอกคอื ปาก. บทวา อสฺส วสมพฺ นธฺ  ความวา เจาท่มิ แทงเรา ราวกะมาท่เี ขาผกู ไวอยา งดี เพราะถูกเสนาขาศึกลอ มไวท าํ ไม. บทวา เตเนว ม ความวา เจา จงสงั่ สอนเรา คอืจงใหเราสบายใจ ดวยความสวัสดนี ัน้ วา พระองคจ กั พนภยั ดว ยอาการอยางนี้พระองคจ กั ปลอดภยั ดว ยอาการอยางน้ี ดว ยวา เวน เจาเสียแลว คนอ่ืนเปน ท่ีพ่ึงอาศยั ของเราไมม.ี ลําดบั น้ัน พระมหาสัตวดํารวิ า พระราชาองคน ้ีเปนอนั ธพาลเหลือเถิดไมร ูจกั บุรุษวิเศษ เราจกั ใหพ ระองคลาํ บากเสียหนอ ยหนงึ่ แลวจกั เปน ทพ่ี งึ่ ของพระองคภายหลัง ดํารฉิ ะน้แี ลว ทูลวา ขา แตบ รมกษตั ริย กรรมของมนุษยทเ่ี ปนไป ลว งแลว ทําไดย าก เปน แดนเกิดที่ยินดไี ดย าก ขา พระองคไมส ามารถจะปลดเปล้อื งพระองคไ ด ขอพระ- องคท รงทราบเองเถิด ชา ง มา นก ยักษ ผูม ฤี ทธ์ิ มยี ศ สามารถไปไดทางอากาศมีอยู ชา งเปน ตน ซ่งึ มี อทิ ธานุภาพเหน็ ปานนนั้ ท่ีพระองคม ีอยู แมเ หลา นน้ั ก็พึงพาพระองคไปได ขาแตบรมกษตั ริย กรรมของ มนษุ ยท่ีเปนไปลว งแลว ทําไดย าก เปน แดนเกิดท่ี ยินดีไดยาก ขา พระองคไมสามารถจะปลดเปลื้องพระ องคโ ดยทางอากาศได. บรรดาบทเหลานน้ั บทวา กมฺม ความวา ขาแตพระมหาราชเจากรรมชอ่ื วาปลดเปลือ้ งพระองคจากภัยนี้ ทเี่ หลามนุษยซ ึง่ เปน มนษุ ยใ นอดีตพงึทาํ น้ี ชอื่ วาเปนไปลว งแลว. บทวา ทกุ ฺกร ทุรภสิ มภฺ ว ความวา อนั ใคร ๆ