tripitaka_25

พระสุตตนั ตปฎ ก สังยุตตนิกาย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 331 บทวา วสิ ทุ ฺธยิ า ไดแ ก เพอื่ ตองการความบรสิ ทุ ธ์ิ. บทวาสโฺ ชนพนฺธนจฉฺ ิทา ไดแ ก ตดั กิเลส กลา วคอื เครอ่ื งประกอบ และกิเลสกลาวคอื เครอื่ งผูกได. บทวา วชิ ติ สงคฺ าม ไดแก ชนะสงความคือ ราคะโทสะ โมหะ. แมชนะกองทพั มาร กช็ อ่ื วา ชนะสงความ บทวา สตถฺ วาหความวา พระผูมพี ระภาคเจา ชือ่ วา สัตถวาหะ เปน ผนู าํ หมู เพราะทรงนาํ หมูเ วไนยสัตว ยกข้ึนบนรถคือมรรคประกอบดว ยองค ๘ ใหขา มสงั สารวฏั .ซ่งึ พระผมู พี ระภาคเจา ผนู ําหมูน นั้ . บทวา ปลาโป ไดแ กภ ายในวา งเปลา คือทศุ ีล. ดว ยบทวา อาทิจจฺ พนธฺ ุน นี้ ทา นพระวงั คสี ะกลา ววา ขา พระองคขอถวายบงั คมพระผมู พี ระภาคเจา ผเู ปนเผา พนั ธุพระอาทิตย เปนศาสดาผทู รงทศพลญาณ ดงั น้.ี จบอรรถกถาปวารณาสูตรที่ ๗ ๘. ปโรสหัสสสูตร การสรรเสรญิ พระพทุ ธเจาโดยคาถาทไ่ี มคดิ ไวกอน [๗๔๗] สมัยหนง่ึ พระผมู ีพระภาคเจาประทบั อยู ณ พระวิหารเชตวนั . อารามของทา นอนาถบิณฑิกเศรษฐี กรุงสาวัตถี กับภกิ ษุสงฆห มใู หญ๑,๒๕๐ รูป. ก็โดยสมยั น้นั แล พระผูมพี ระภาคเจาทรงชีแ้ จงใหภ กิ ษุทง้ั หลายเห็นแจง ใหสมาทาน อาจหาญ ราเรงิ ดว ยธรรมกี ถาอนั ประกอบดว ยนิพพาน. ฝายภกิ ษเุ หลานน้ั ไดท ําธรรมนน้ั ใหสาํ เร็จประโยชน ใสใ จกําหนดดว ยจติ ท้งั ปวง เงยี โสตลงฟงธรรม.

พระสตุ ตนั ตปฎก สังยตุ ตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาท่ี 332 [๗๔๘] ครั้งน้นั แล ทา นพระวงั คีสะมคี วามคดิ ดังน้วี า พระผูมี-พระภาคเจา นท้ี รงแนะนํา ทรงชกั ชวนภกิ ษทุ งั้ หลายใหอ าจหาญ ใหร าเรงิดว ยธรรมีกถาอันประกอบดว ยนพิ พาน ฝายภิกษเุ หลาน้ัน กท็ ําธรรมนน้ั ใหสําเร็จประโยชน ใสใจกําหนดดว ยจิตทงั้ ปวง เงย่ี โสตลงฟง ธรรมนน้ั อยากระนั้นเลย เราควรจะสรรเสริญพระผูมพี ระภาคเจาในทีเ่ ฉพาะพระพักตรดวยคาถาท้งั หลายอนั สมควรเถดิ . ครั้งน้นั แล ทา นพระวงั คสี ะลกุ ขึ้นจากอาสนะ ทาํ ผาหมเฉวียงบาขา งหนง่ึ แลว ประนมอญั ชลเี ฉพาะพระผูมีพระภาคเจาแลว ไดก ราบทูลพระผูมพี ระภาคเจา ดงั น้ีวา ขาแตพระผมู ีพระภาคเจา เนอื้ ความนี้ยอมแจมแจงกะขาพระองค ขาแตพ ระสุคต เนอื้ ความน้ยี อมแจม แจง กะขา พระองค. พระผมู ีพระภาคเจา ไดต รัสวา เนอื้ ความน่ันจงแจม แจง กะเธอเถิดวงั คสี ะ. [๗๔๙] คร้ังนน้ั แล ทา นพระวังคสี ะไดกราบทูลสรรเสริญพระผูมี-พระภาคเจา ในที่เฉพาะพระพกั ตร ดว ยคาถาท้ังหลายอนั สมควรวา ภกิ ษมุ ากกวา พัน ยอ มน่งั หอมลอม พระสคุ ตผูท รงแสดงธรรมอนั ปราศจากธลุ ี คอื พระนพิ พาน ธรรมอนั หาภัยแตไ หน มไิ ด ภิกษทุ งั้ หลายยอมฟง ธรรมอนั ปราศ- จากมลทนิ ซึง่ พระสัมมาสมั พทุ ธเจา ทรง แสดงแลว พระสมั พทุ ธเจา ผอู ันหมูภิกษุ หอมลอมแลว ยอ มงามจรงิ หนอ ขาแต พระผูมพี ระภาคเจา พระองคเปนผูทรง

พระสตุ ตันตปฎ ก สงั ยุตตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 333 นามวาพญาชา งอันประเสรฐิ เปนพระฤาษี ที่ ๗ แหงพระฤาษีท้งั หลาย เปน ผูดจุ มหาเมฆยงั ฝนใหต กในพระสาวก ขาแต พระองคผทู รงแกลว กลาใหญ วังคสี ะ สาวกของพระองค ออกจากทพ่ี ักกลางวนั ดวยความใครเพื่อเฝา พระศาสดา ขอถวาย บงั คมพระบาท ดงั น้ี. พระผูมพี ระภาคเจาตรสั ถามวา วงั คสี ะ คาถาเหลา นีเ้ ธอตรึกตรองไวกอนหรือ ๆ วาแจมแจงกะเธอโดยฉบั พลนั . ทา นพระวงั คสี ะกราบทลู วา ขา แตพ ระองคผูเจริญ คาถาเหลา น้ีขาพระองคมิไดตรกึ ตรองไวก อนเลย แตย อมแจมแจง กะขา พระองคโ ดยทนั ทีเทียวแล. พระผูมีพระภาคเจาตรสั วา วงั คีสะ คาถาท้งั หลายทเี่ ธอไมไ ดต รึกตรองไวในกาลกอน จงแจมแจงกะเธอโดยประมาณยง่ิ เถดิ . [๗๕๐] ทา นพระวงั คีสะ ทลู รับพระดํารสั ของพระผูม พี ระภาคเจา วาไดพ ระเจาขา แลว ไดทูลสรรเสรญิ พระผมู พี ระภาคเจา ดว ยคาถาทั้งหลายซ่งึ ตนไมไดตรึกตรองไวใ นกาลกอ น โดยประมาณยิ่งวา พระสมั มาสมั พุทธเจาพระองคใด ทรงครอบงาํ หนทางผิดตัง้ รอ ยของมารเสยี ได ทรงทําลายกเิ ลสเครื่องตรึงใจเพียงดัง ตะปทู ง้ั หลายเสยี ไดเ สดจ็ เทย่ี วไป ทาน ท้ังหลายจงดูพระสมั มาสมั พุทธเจาพระองค

พระสตุ ตนั ตปฎ ก สงั ยุตตนิกาย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 334น้นั ผทู รงทาํ การแกเ ครื่องผกู เสยี ได ผูอนักิเลสอาศัยไมไ ดแ ลว ผทู รงจําแนกธรรมเปนสว น ๆ พระสัมมาสัมพทุ ธเจา พระองคใดไดท รงบอกทางมอี ยางตา ง ๆ เพอื่ เปนเครอื่ งขามโอฆะ เม่ือหนทางนั้น ซึง่ เปนทางไมตาย อันพระสัมมาสมั พุทธเจานน้ัตรสั บอกแลว พระสาวกทง้ั หลายเปนผูเหน็ ธรรมไมงอนแงน ตง้ั มัน่ แลว พระ-สัมมาสัมพทุ ธเจา พระองคใด ทรงทําความรุงเรอื งแทงตลอดซ่ึงธรรมแลว ไดท รงเห็นธรรมเปนท่กี าวลว งทฏิ ฐทิ ัง้ ปวง พระสัมมาสมั พทุ ธเจาพระองคนน้ั ครนั้ ทรงทราบแลวและทรงกระทาํ ใหแ จง (ธรรมนนั้ ) แลว ไดท รงแสดงฐานะทัง้ ๑๐อนั เลศิ ความประมาทอะไร ในธรรมอันพระสมั มาสัมพุทธเจา ทรงแสดงแลว ดว ยดีอยา งนี้ จักมแี กผ รู ูทงั้ หลาย เพราะฉะน้นัแล บคุ คลพึงเปน ผไู มประมาท นอมใจศึกษาในพระศาสนาของพระผมู พี ระ-ภาคเจา พระองคนน้ั ทกุ เม่ือ ดังนี.้

พระสตุ ตนั ตปฎก สังยตุ ตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาที่ 335 อรรถกถาปโรสหสั สสูตร ในปโรสหสั สสูตรท่ี ๘ มีวินิจฉยั ดงั ตอไปนี้ :- บทวา ปโรสหสฺส ไดแ กเกิน ๑,๐๐๐. บทวา อกโุ ตภย ความวาในพระนพิ พานไมม ีภัยแตท่ไี หน ๆ. จริงอยู ผบู รรลพุ ระนพิ พานกไ็ มม ภี ยั แตทไี่ หน ๆ ฉะนั้น พระนิพพานจงึ ชอื่ วา ไมมีภยั แตทีไ่ หน ๆ. บทวา อสิ ีนอสิ สิ ตตฺ โม ความวา เปน พระฤาษอี งคท่ี ๗ จําเดมิ แตพ ระพุทธเจา ทรงพระนามวาวิปสส.ี คําวา กึ นุ เต วงคฺ สี น้ี พระผูมพี ระภาคเจา ตรัสโดยที่เกิดเรือ่ งขึ้น.ไดย ินวา เรื่องเกดิ ข้นึ ทา มกลางสงฆว า พระวงั คสี เถระสละกจิ วตั ร ไมส นใจอทุ เทสปริปุจฉาและโยนิโสมนสกิ าร เที่ยวแตง คาถาทาํ จุณณียบทเรือ่ ยไป.ลาํ ดบั นน้ั พระผมู ีพระภาคเจาทรงพระดําริวา ภิกษุเหลา น้ีไมร ูปฏิภาณสมบตั ิของพระวังคีสะ เขา ใจวา พระวังคสี ะคิดแลวคิดเลา จึงกลา ว เราจกั ใหภ ิกษุเหลานั้นรปู ฏิภาณสมบตั ขิ องทาน ครั้นทรงพระดาํ รแิ ลว จงึ ตรัสคาํ มีอาทิวา กึ นุเต วงคฺ ีส ดงั นี้. บทวา อุมฺมคฺคสต ไดแ ก กิเลสทีผ่ ดุ ขนึ้ หลายรอย. อนงึ่ ทานกลา ววา สต เพราะเปนทางดาํ เนนิ ไป. บทวา ปภิชฺช ขลี านิ ความวาเทยี วทําลายกิเลส ๕ อยา ง มกี ิเลสเพยี งดงั ตะปูคอื ราคะเปนตน . บทวา ตปสฺสถ ความวา จงดพู ระพทุ ธเจาน้ันผูเที่ยวครอบงาํ ทําลายอยา งนี.้ บทวาพนธฺ ปมุ จฺ กร ไดแ ก ผกู ระทําการปลดเปล้อื งกิเลสเปนเคร่ืองผูก. บทวาอสิต ไดแ ก ผูอันกเิ ลสไมอาศัยแลว . บทวา ภาคโส ปวภิ ชฺช ความวา

พระสตุ ตันตปฎก สังยุตตนิกาย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 336ผทู รงจําแนกธรรมเปนสว น ๆ มีสติปฏ ฐานเปน ตน. ปาฐะวา ปวิภช ดังนกี้ ็มีความวา จงแยกเปน สว นนอ ยใหญด .ู บทวา โอฆสสฺ ไดแกโอฆะ ๔. บทวา อเนกวหิ ิต ไดแ ก มีหลายอยา งมสี ตปิ ฏ ฐานเปนตน. บทวา ตสมฺ ึ เจ อมเต อกฺขาเต ความวาเมื่อพระองคตรัสบอกทางอนั เปนอมตะน้นั . บทวา ธมมฺ ททฺ สา ไดแกผเู หน็ธรรม บทวา ติ า อส หริ า ความวา ผูตง้ั ม่ันไมง อ นแงน. บทวา อตวิ ิชฺฌ ไดแ ก แทงตลอดแลว. บทวา สพพฺ ทิฏ นี  ไดแกท่ีต้งั ทฏิ ฐหิ รอื วญิ ญาณฐิติทั้งปวง. บทวา อตกิ ฺกมมทฺทส ไดแก ไดเ ห็นพระนิพพานอันเปนธรรมกาวลวง. บทวา อคคฺ  ไดแก เปนธรรมสูงสดุ .ปาฐะวา อคเฺ ค ดงั นีก้ ็ม.ี ความวา กอ นกวา . บทวา ทสฏาน ความวาทรงแสดงธรรมอันเลิศแกภ ิกษุ ๕ รปู คือ ปญ จวคั คีย หรอื ทรงแสดงธรรมในฐานะอนั เลิศแกภกิ ษุปญจวคั คยี . บทวา ตสมฺ า ความวา เพราะเหตุท่ีผรู ูอยวู า ธรรมน้ที รงแสดงดแี ลว ไมพ งึ ทาํ ความประมาท ฉะนนั้ . บทวาอนุสิกเฺ ข ไดแ ก พึงศึกษาสกิ ขา ๓. จบอรรถกถาปโรสหัสสสตู รท่ี ๘

พระสตุ ตันตปฎก สงั ยตุ ตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 337 ๙. โกณฑัญญสตู ร พระวงั คสี ะสรรเสริญพระอญั ญาโกณฑญั ญะ [๗๕๑] สมยั หน่ึง พระผูม ีพระภาคเจา ประทบั อยู ณ พระวิหารเวฬุวนัอันเปนทีพ่ ระราชทานเหยอื่ แกกระแต กรงุ ราชคฤห ครง้ั นนั้ แล ทา นพระอัญญาโกณฑัญญะไดเขาไปเฝาพระผูม ีพระภาคเจาถึงท่ีประทบั ตอกาลนานนักทีเดียว คร้ันแลว ไดห มอบลงแทบพระบาทท้ังสองของพระผูมีพระภาคเจา ดว ยเศียรเกลา จูบพระบาททง้ั สองของพระผมู ีพระ-ภาคเจา ดวยปาก นวดฟน ดวยมือท้งั สอง และประกาศช่อื วา ขาแตพ ระผมู ีพระภาคเจา ขา พระองคข อวา โกณฑญั ญะ ขาแตพ ระสคุ ต ขา พระองคชอ่ื วา โกณฑัญญะ ดังน้.ี [๗๕๒] ครัง้ น้นั แล ทานพระวังคสี ะมีความคดิ ดังน้วี า ทา นพระ-อัญญาโกณฑญั ญะน้ี นานนักทเี ดียวจึงไดเขาเผา พระผูมพี ระภาคเจา ครั้นเขาเฝา แลว ไดห มอบลงแทบพระบาททง้ั สองของพระผูม ีพระภาคเจาดวยเศยี รเกลาจบู พระบาททงั้ สองของพระผูมพี ระภาคเจา ดว ยปาก นวดฟน ดวยมอื ทงั้ สองและประกาศช่อื วา ขาแตพระผูมีพระภาคเจา ขาพระองคชื่อวา โกณฑัญญะขาแตพระสุคต ขาพระองคชอ่ื วา โกณฑัญญะ อยา กระนั้นเลย เราพึงชมเชยทานพระอัญญาโกณฑัญญะ ในที่เฉพาะพระพกั ตรของพระผมู ีพระภาคเจาดวยคาถาทง้ั หลายตามสมควรเถดิ . ครงั้ นัน้ แล ทา นพระวงั คสี ะลกุ ขึ้นจากอาสนะแลว ประณมอญั ชลีไปทางที่พระผูม ีพระภาคเจา ประทบั แลว ไดกราบทูลพระผูมพี ระภาคเจาดงั น้ีวาขาแตพระผูมพี ระภาคเจา เน้อื ความนยี้ อ มแจมเเจง กะขา พระองค ขาแตพระสคุ ต เนื้อความน้ียอ มแจมแจง กะขาพระองค.

พระสตุ ตนั ตปฎก สังยตุ ตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 338 พระผมู พี ระภาคเจาไดตรัสวา เน้ือความนน้ั จงแจมแจงกะเธอเถดิวงั คีสะ ดังน.ี้ [๗๕๓] คร้งั นน้ั แล ทานพระวังคีสะไดช มเชยทานพระอญั ญาโกณ-ฑญั ญะ เฉพาะพระพักตรพ ระผูมีพระภาคเจา ดว ยคาถาท้ังหลายอนั สมควรวา พระโกณฑญั ญะเถระนี้ เปน ผูต รสั รู ตามพระพทุ ธองค เปนผูมีความเพียร เครอื่ งกา วหนาอยา งแรงกลา เปนผไู ด ธรรมเครื่องอยทู ัง้ หลายอนั เกดิ แต วิเวกเนืองนิตย คณุ อนั ใดอนั พระสาวกผู ทําตามคาํ สอนของพระศาสดาพงึ บรรลุ คุณอนั นัน้ ทุกอยา งอนั พระโกณฑัญญะ เถระนัน้ เปนผไู มประมาทศึกษาอยูบรรลุ แลวโดยลําดับ พระโกณฑญั ญะเถระเปน ผมู ีอานุภาพมาก เปนผูไ ดวิชชา ๓ เปน ผูฉลาดในเจโตปรยิ ญาณ เปนทายาทของ พระพทุ ธองค ไหวอ ยูซง่ึ พระบาทท้ังสอง ของพระศาสดา ดงั น.ี้

พระสตุ ตันตปฎก สงั ยุตตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 339 อรรถกถาโกณฑัญญสตู ร ในโกณฑัญญสตู รที่ ๙ มวี นิ จิ ฉัยดังตอ ไปน้ี :- บทวา อฺ าโกณฑฺ โฺ  ไดแ ก พระเถระท่ีไดช อ่ื อยางนัน้เพราะรทู ั่วถงึ ธรรมกอนเขา. บทวา สุจริ สฺเสว ไดแ ก ตอกาลนานเทาไร.ตลอดกาลประมาณ ๑๒ ปน .ี้ ถามวา อยูในที่ไหน. ตอบวาอยูในสถานท่ีอยแู หงพระปจเจกพทุ ธเจา ท้งั หลาย ใกลสระมนั ทากนิ โี ปกขรณี ในถิน่ ขางตระกูลฉัททันตะ เพราะเหตุไร. เพราะเคารพในวหิ าร. กท็ านเปนพระมหาสาวกผูม บี ุญ พระคณุ ของทา นแผไปในภายในเทวดาและมนุษยท ้งั หลาย ในหม่นืจกั รวาลเหมือนพระคุณของพระผมู พี ระภาคเจา. เทวดาและมนุษยท งั้ หลายไปยังสํานักของพระตถาคต กระทาํ การบูชาดว ยของหอมและดอกไมเปน ตนคดิ วา ทานเปน พระสาวกผแู ทงตลอดธรรมเลศิ แลว เขาไปบูชาพระเถระถดั ไปจริงอยู ธรรมดาวาผทู ี่มาสูสาํ นกั เปนอันทานตอ งทาํ ธรรมกถา หรือปฏสิ ันถารเห็นปานน้.ี กพ็ ระเถระเปนผหู นักในวหิ าร ดวยเหตุนั้น ธรรมนน้ั ของทานจึงปรากฏเปน ประหนึ่งเน่นิ ชา. เพราะทา นเปน ผเู คารพในวหิ ารดังวามาน้ีทานจงึ ไปอยูในท่นี ั้น. อกี เหตหุ น่งึ กอนอน่ื ในเวลาภิกขาจาร พระสาวกทง้ั ปวง ยอ มไปตามลาํ ดับพรรษา. ก็ในเวลาแสดงธรรม เมือ่ พระศาสดาประทบั น่ังบนพุทธอาสนท่เี ขาตกแตงไวตรงกลาง พระธรรมเสนาบดีน่ัง ณ ขางพระหตั ถเ บอ้ื งขวาพระโมคคัลลานะนง่ั ณ ขา งพระหัตถเบือ้ งซา ย. สว นเบอื้ งหลงั แหง พระสาวกทงั้ ๒ นนั้ เขาปูอาสนะไวส าํ หรบั พระอัญญาโกณฑัญญะ. เหลาภกิ ษทุ ีเ่ หลือนง่ั แวดลอ มทา น. พระอคั รสาวกทั้ง ๒ มคี วามเคารพในพระเถระ เพราะทาน

พระสตุ ตนั ตปฎ ก สังยุตตนิกาย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาที่ 340แทงตลอดธรรมอันเลศิ และเปนพระเถระผูเฒา . ภกิ ษุทัง้ หลายสําคัญพระเถระเหมอื นทา วมหาพรหม เหมือนกองไฟ และเหมอื นอสรพิษ น่งั อาสนะในท่ีใกล ก็ละอาย เกรงใจ. พระเถระคดิ วา ก็ภิกษเุ หลานั้นบาํ เพญ็ บารมีสนอสงไขยแสนกัป เพ่อื ตอ งการอาสนะใกล บดั น้นี งั่ ในอาสนะใกล จงึ ยาํ เกรง ละอายใจตอเรา เราจะใหภ กิ ษุเหลานั้นอยโู ดยความสําราญ. พระเถระเขา ไปเฝาพระผมู ีพระภาคเจา กราบทูลวา ขาแตพระองคผูเ จรญิ ขา พระองคปรารถนาจะอยูในชนบท. พระศาสดาทรงอนุญาตแลว . พระเถระเก็บงาํ เสนาสนะ ถือบาตรจีวรไปยังริมสระมันทากนิ ีโปกขรณีถน่ิ ชางตระกูลฉทั ทันตะ. เม่อื กาลกอ นโขลงชา งตระกูลประเสรฐิ ประมาณ ๘,๐๐๐เคยชํานาญการปรนนบิ ัติพระปจ เจกพทุ ธเจาทัง้ หลาย พอเห็นพระเถระคดิ วาบุญเขตของพวกเรามาถงึ แลว จงึ เอาเลบ็ เข่ียท่ีจงกรม เอาหญาออก นําก่งิ ไมเคร่อื งกีดขวางออก จัดแจงทอี่ ยขู องพระเถระ ทาํ วัตรทั้งหมด ประชุมปรึกษากนัตง้ั เวรกันไววา กถ็ าเราจะเสยี สละวา ผูน้จี ักกระทาํ กจิ ทค่ี วรทําแกพระเถระไซรพระเถระทงั้ ที่มบี าตรเปลา จักไปเหมอื นไปบา นญาติโยมเปน อนั มาก โดยวาระใด ๆ เราก็จกั ปรนนิบตั ิโดยวาระนน้ั ๆ แตเม่อื เวรของชางหนง่ึ มาถงึ เขา แมพวกนอกน้ันก็ไมค วรละเลย. ชา งตวั ที่อยูเวร ตั้งน้ําบว นปากและไมส ฟี น ทาํ วตั รพระเถระแตเ ชา ตรู กส็ ระโปกขรณชี ่อื มันทากนิ นี ีก้ วาง ๕๐ โยชน. สระนน้ั ไมม ีสาหรา ยหรือจอกแหนในทปี่ ระมาณ ๒๕ โยชน. นํา้ นนั้ แล ยอ มใสเหมอื นสแี กวผลกึ .ตอ แตน ้นั มดี งปทุมขาวแผข ยายไปกงึ่ โยชนใ นนํา้ แคย ืน ต้ังลอมสระ ๕๐ โยชนถดั จากนน้ั อันดับแรกมดี งปทุมแดงขนาดใหญ ถัดจากนั้นดงกมุ ุทแดง ถดั จากนนั้ ดงกุมทุ ขาว ถัดจากนน้ั คงอบุ ลเขยี ว ถดั จากนน้ั คงอบุ ลแดง ถดั จากนน้ั ดงขา วสาลแี ดงมีกลิน่ หอม ถัดจากนัน้ ผลเกิดแตต น ไมเ ถามรี สอรอยมีฟกทอง นํ้าเตาและฟก เขียวเปนตน ถัดจากน้ันดงออ ยแผข ยายไปกงึ่ โยชน ในดงออยนัน้ มี

พระสุตตันตปฎก สงั ยุตตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 341ออยแตล ะตน ขนาดเทาตน หมาก ถัดจากนั้นดงกลวย ซงึ่ มีตนกินผลสกุ ถงึ ๒ผลยอ มลําบาก. ถัดจากนน้ั ดงขนุนมีผลขนาดตุม ถัดจากน้ันดงมะมว ง ปา ชมพูดงมะขวิด. โดยยอ ในสระน้ัน ขึ้นช่อื วาผลไมทก่ี ินได ไมพงึ กลาววา ไมมี. ในเวลาดอกไมบาน ลมหอบละอองเกษรเปนเกลียวไปไวบนใบกอปทมุ . ในใบ-กอปทุมน้นั หยาดนํ้าตกเปนหยด ๆ สกุ ดวยอาทติ ยเ ผายอมเปนเหมอื นนํ้าตาลเคยี่ ว. นีช่ ่ือวาโปกขรมธุน้ําหวานบนใบบัว. ชางท้ังหลายนําโปกขรมธนุ ัน้ มาถวายพระเถระ. รากบวั ขนาดเทา หัวไถ แมร ากบวั น้นั ชางทงั้ หลายกน็ าํ มาถวาย. เหงาบวั มีขนาดเทา กลองและใบบวั ใหญ. เหงา บวั นั้นแตละขอมนี ้ํานมประมาณหมอ หนึ่ง เหงา บวั นัน้ ชา งท้งั หลายก็นํามาถวาย ชางทัง้ หลายปรุงเมลด็บัวกับน้าํ ตาลกรวดถวาย. เอาออ ยวางบนแผนหนิ แลวใชเทา เหยียบนาํ้ หวานไหลออกขังเตม็ แองและบอ. สกุ ดวยอาทติ ยเ ผากลาย. เปน นมกอนดั่งกอนหนิ นมกอนนั้นชางทั้งหลายก็นาํ มาถวาย. ในขนนุ กลวยมะมวงสุกเปนตน ไมจําตองกลาวถึง เทพบุตรช่ือนาคทันตะ อยู ณ เขาไกรลาส. พระเถระไปท่ปี ระตวู ิมานของเทพบตุ รนนั้ บางครง้ั บางคราว เทพบุตรน้ันเอาขาวปายาสไมม ีนาํ้ ท่ีปรุงดวยเนยใสใหมและผงน้าํ หวานบนใบบวั บรรจเุ ต็มบาตรถวาย. ไดย ินวา ครั้งพระสมั มาสัมพทุ ธเจา พระนามวากัสสปะ ทา นไดถ วายสลากน้าํ นมพรอมดวยเนยใสหอมระรน่ืตลอด ๒ หมน่ื ป. ดวยเหตนุ นั้ โภชนะจงึ เกดิ ขึ้นแกท า นดว ยอาการอยางน.้ีพระเถระอยูอ ยางนต้ี ลอด ๑๒ ป ตรวจดอู ายสุ งั ขารของตน รวู า ส้นิ แลว คดิ วาเราจกั ปรนิ ิพพานท่ไี หน เหาะไปยงั สํานักพระผมู ีพระภาคเจา ดวยคิดวา ชา งทง้ัหลายบํารุงเราถึง ๑๒ ป กระทาํ กจิ ท่ีทาํ ไดยาก เราจกั ขออนุญาตพระศาสดาปรินพิ านในที่ใกล ๆ ชางเหลา นัน้ แหละ. เพราะเหตุน้ัน ทานจึงกลาววาสจุ ริ สเฺ สว เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ ดงั น้.ี

พระสตุ ตนั ตปฎก สงั ยุตตนิกาย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาที่ 342 บทวา นามฺจ ความวา พระเถระประกาศช่อื เพราะเหตไุ ร. เพราะคนบางพวกจาํ พระเถระได บางพวกจา ไมไ ด. บรรดาคนเหลาน้นั พระเถระคดิ วาคนเหลาใดไมรจู กั เรา จักคดิ รา ยวา พระแกศรี ษะขาวโพลนหลงั โกงซีโ่ ครงคดรูปน้ที าํ ปฏสิ นั ถารกับพระศาสดา คนเหลานัน้ จักเตม็ ในอบาย แตคนเหลาใดรูจักเรา จกั เลือ่ มใสวา เปนมหาสาวกปรากฏในหม่ืนจกั รวาลเหมอื นพระศาสดาคนเหลา นนั้ จกั เขา ถึงสวรรค ดังน้ี เมอ่ื จะปดทางอบาย เปดทางสวรรคส าํ หรบัสตั วเ หลา น้ัน จึงประกาศช่อื . บทวา พุทธฺ านุพุทฺโธ ความวา พระพทุ ธเจา ตรสั รูสจั จะ ๔ กอนพระเถระตรสั รภู ายหลงั เพราะฉะนนั้ ทานจึงเรียกวา พุทธานุพทุ ธะ ผตู รสั รูตามพระพุทธองค. บทวา ติพพฺ นิกกฺ โม ไดแ กม ีความเพยี รมั่น. บทวาวเิ วกาน ไดแ กว เิ วก ๓. ดว ยบทวา เตวชิ ฺโช เจโตปริยายโกวิโท น้ที านกลา วถึงอภิญญา ๔ ในบรรดาอภญิ ญา ๖. อกี ๒ อภิญญานอกนี้ แมมิไดก ลาวถงึ ก็จรงิ แตพ ระเถระกไ็ ดอภญิ ญา ๖ แนน อน และบริษทั ไดป ระชุมกันในเวลาจบคาถาน้ี. พระเถระรูวา บริษทั ประชุมกัน จึงทาํ ปฏสิ ันถารกบั พระศาสดาขออนญุ าตกาลปรินิพพานวา ขาแตพ ระองคผ เู จริญ อายุสังขารของขาพระองคสิน้ แลว ขา พระองคจักปรินพิ พาน. พระผูมีพระภาคเจาตรสั ถามวา โกณฑญั ญะเธอจักปรินพิ พานทไ่ี หน. ทูลวา ขา แตพ ระองคผูเ จริญ ชางทงั้ หลายทเ่ี ปนอุปฏฐากของขาพระองคไ ดก ระทํากจิ ที่ทําไดย าก ขาพระองคจกั ปรนิ ิพพานในที่ใกล ๆ ชางเหลานนั้ . พระศาสดาทรงอนุญาต. พระเถระทําประทักษิณพระทศพลแลวกราบทลู วา ขา แตพระองคผูเจริญ การเห็นคร้ังนนั้ เปน การเหน็ ครั้งแรกของขา พระองค คร้ังนี้เปน การเหน็ ครง้ั สดุ ทาย ดงั นี้ เม่ือมหาชนครํ่าครวญอยู ถวายบังคมพระศาสดาแลวออกมายนื ทซ่ี ุมประตู สง่ั สอนมหาชนวา ทา นทัง้ หลาย อยาเศราโศกเลย

พระสตุ ตันตปฎ ก สงั ยตุ ตนิกาย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 343อยาคร่ําครวญไวเ ลย เปน พระพุทธเจากต็ าม เปน พทุ ธสาวกก็ตาม สงั ขารทีเ่ กิดขึน้ แลว ชอื่ วา ไมแ ตกทําลาย ยอ มไมม ี ดังนี้ เม่อื มหาชนกาํ ลงั เหน็ อยูนั่นแล ก็เหาะขน้ึ ไปยงั เวหาส ลงที่รมิ สระมนั ทากินี สรงนา้ํ ในสระโบกขรณีนงุ สบงหม จีวรแลว เกบ็ งําเสนาสนะ เขา ผลสมาบตั ิลวง ๓ ยาม ปรนิ พิ พานเวลาจวนสวาง. ตน ไมทุกตน ในหมิ วนั ตประเทศไดโ นม นอ มออกผลบูชาพรอ มกบั เวลาพระเถระปรนิ พิ พาน. ชางตัวเขาเวรไมร วู าพระเถระปรินิพพานจดั นํ้าบว นปากและไมชําระฟนทําวัตรปฏิบัตแิ ตเ ชาตร.ู นาํ ของควรเคี้ยวและผลไมม ายนื อยทู ีท่ า ยที่จงกรม. ขา งนัน้ ไมเ ห็นพระเถระออกมาจนพระอาทิตยขึ้นคดิ วา น่อี ะไรกนั หนอ เม่อื กอ น พระผเู ปน เจา จงกรม ลางหนาแตเชา ตรูวนั นย้ี ังไมออกจากบรรณศาลา จงึ เขยา ประตูกฎุ ี แลดูเห็นพระเถระกําลงั น่งั จึงเหยยี ดงวงออกลูบคลาํ คนหาลมอัสสาสปส สาสะ รวู า ลมอสั สาสปส สาสะขาดพระเถระปรินพิ พานแลว จึงสอดงวงเขา ในปากรองเสยี งดงั ล่นั . ทว่ั หมิ วนั ต-ประเทศไดมเี สยี งบันลอื เปนอันเดียวกนั . ชาง ๘,๐๐๐ ประชุมกัน ยกพระเถระข้นึ นอนบนกระพองของหัวหนาโขลง ถอื ก่งิ ไมทีม่ ีดอกบานสะพรัง่ แวดลอ มแหไ ปทั่วหิมวนั ตแ ลว มายงั ทขี่ องตนตามเดิม. ทาวสักกเทวราชปรึกษาพระวิษณุกรรมเทพบุตรวา พอ พช่ี ายของพวกเราปรินพิ พานแลว เราจักกระทาํ สกั การะ เธอจงเนรมติ เรือนยอดขนาด ๙ โยชนลวนแลวดว ยรตั นะทกุ อยาง. พระวษิ ณุกรรมเทพบตุ รทําตามเทวบญั ชาแลว ใหพระเถระนอนในเรือนยอดนนั้ ไดมอบหมายใหแ กชางทงั้ หลาย. ชา งเหลานัน้ยกเรอื นยอดเวยี นเขาหมิ วนั ตประมาณ ๓,๐๐๐ โยชนห ลายรอบ. พวกอากาศเทวดารับจากงวงของชา งเหลา นนั้ แลว เลน สาธุกิฬาแสดงคารวะ. ตอแตน ้ันวัสส-พลาหกเทวดา สีตพลาหกเทวดา วาตพลาหกเทวดา เทพช้นั จาตุมหาราช เทพชัน้ดาวดึงส รวมความวา เรอื นยอดไดไ ปจนถึงพรหมโลกโดยอุบายน้ี ดวยประการ

พระสตุ ตนั ตปฎก สงั ยุตตนิกาย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 344ฉะน้ี. พวกพรหมไดใ หเ รือนยอดแกพวกเทวดา พวกเทวดาไดใ หเรอื นยอดแกชางทงั้ หลายตามเดมิ โดยลาํ ดับดว ยประการฉะน้อี กี . เทวดาแตละองคไ ดน ําทอนจนั ทนประมาณ ๔ องคุลมี า. ไดม จี ิตกาธารประมาณ ๙ โยชน. พวกเทวดายกเรือนยอดขน้ึ สจู ติ กาธาร. ภิกษปุ ระมาณ ๕๐๐ รูป เหาะมาสาธยายตลอดคนื .พระอนุรุทธเถระแสดงธรรม. เทวดาเปนอนั มากไดตรัสรธู รรม. วันรุงข้ึนเวลาอรุณข้ึนนั่นเอง เทวดาทง้ั หลายใหดบั จติ กาธารแลว เอาพระธาตุมีสีดังดอกมะลติ ูมบรรจุผากรองนาํ้ นาํ มาวางไวในพระหัตถข องพระศาสดา ในเมอ่ืพระองคเสดจ็ ออกถึงซมุ ประตพู ระวิหารเวฬวุ ัน. พระศาสดาทรงรับผากรองนา้ํบรรจพุ ระธาตุแลว ทรงเหยียดพระหัตถไ ปทแ่ี ผนดิน. พระเจดยี เหมือนฟองเงนิชาํ แรกแผนดินใหญออกมา. พระศาสดาทรงบรรจุพระธาตุในพระเจดยี ดว ยพระหัตถข องพระองค. ไดย ินวา พระเจดียนนั้ กย็ งั ดาํ รงอยจู นถงึ ทุกวันนี้แล. จบอรรถกถาโกณฑญั ญสตู รท่ี ๙ ๑๐. โมคคัลลานสตู ร พระวงั คสี ะสรรเสริญพระโมคคลั านะ [๗๕๔] สมยั หนึง่ พระผมู ีพระภาคเจา ประทบั ณ กาฬสลิ า ขา งภเู ขาอสิ ิคลิ ิ กรงุ ราชคฤห พรอ มดวยภิกษุสงฆหมใู หญป ระมาณ ๕๐๐ รูป ลว นเปนพระอรหนั ตท้ังหมด. ไดย นิ วา ทานพระมหาโมคคัลลานะตามพิจารณาจติ อันหลุดพนพิเศษ(จากกิเลส) อันหาอปุ ธมิ ิได ของภิกษุเหลานน้ั ดว ยจิตอย.ู [๗๕๕] คร้ังน้ันแล ทานพระวงั คีสะมคี วามคิดดงั นีว้ า พระผูมี-พระภาคเจาน้แี ลประทับท่กี าฬสิลา ขา งภเู ขาอสิ คิ ิลิ กรงุ ราชคฤห พรอมดวย

พระสุตตันตปฎ ก สังยุตตนิกาย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 345ภิกษุสงฆห มูให ประมาณ ๕๐๐ รูป ลว นเปน พระอรหนั ตทง้ั หมด ทานพระมหาโมคคลัลานะก็ตามพจิ ารณาจติ อันหลดุ พน พิเศษ (จากกิเลส) อันหาอปุ ธิมิไดของภิกษุเหลานน้ั ดว ยจติ อยู อยา กระน้นั เลย เราพงึ ชมเชยทานพระ-มหาโมคคลั ลานะ เฉพาะพระพักตรข องพระผูมีพระภาคเจาดว ยคาถาท้ังหลายอันสมควรเถิด. คร้งั นั้นแล ทานพระวังคีสะลุกขน้ึ จากอาสนะ ทําผา หมเฉวยี งบาขา งหนงึ่ ประนมอัญชลไี ปทางทพ่ี ระผูมีพระภาคเจา ประทับแลว ไดก ราบทลูพระผมู พี ระภาคเจา ดังน้ีวา ขา แตพระผมู ีพระภาคเจา เน้ือความน้ียอมแจมแจงกะขาพระองค ขา แตพ ระสคุ ต เนอ้ื ความนีย้ อมแจมแจง กะขา พระองค. พระผูมีพระภาคเจา ตรสั วา เนื้อความนั่นจงแจมแจง กะเธอเถดิ วงั คสี ะ. [๗๕๖] ครงั้ นัน้ แล ทานพระวังคีสะ ไดชมเชยทา นพระมหาโมค-คัลลานะ เฉพาะพระพักตรพระผมู พี ระภาคเจา ดวยคาถาทงั้ หลายอนั สมควรวา พระสาวกทง้ั หลายผูสําเรจ็ ไตรวิชชา ผลู ะมฤตยูเสยี ได ยอมนง่ั หอมลอ มพระมนุ ี ผถู ึงฝง แหงทุกข ซงึ่ ประทับน่งั อยูทข่ี า ง แหงภูเขา พระมหาโมคคลั านะผมู ฤี ทธ์ิ มาก ยอ มสอดสอ งพระสาวกเหลา นัน้ ดว ยจิต ตามพจิ ารณาจติ อันหลุดพน พเิ ศษ แลว อันหาอปุ ธิมไิ ดของพระสาวกเหลา- นัน้ อยู พระสาวกทงั้ หลายยอมนัง่ หอ มลอม พระโคดม ผูเปนมุนี ซ่งึ สมบรู ณด ว ย พระคุณทง้ั ปวงอยางนี้ ผลู งฝง แหง ทุกข ผูประกอบดวยพระคุณเปน อเนกประการ ดง้ั น.้ี

พระสตุ ตันตปฎ ก สังยุตตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาท่ี 346 อรรรถกถาโมคคัลลานสตู ร ในโมคคัลลานสูตรที่ ๑๐ มวี ินจิ ฉัยดังตอไปนี้ :- บทวา สมนฺเวสติ ไดแ กแ สวงหา คือพิจารณา. บทวา นคสฺสไดแ ก ภูเขา. บทวา มุนึ ไดแ กพ ุทธมุนี. บทวา ทุกฺขสฺส ปารคุ ไดแกผถู ึงฝง แหง ทกุ ข. บทวา สมนฺเวส ไดแกพจิ ารณาอยู. บทวา เอวสพพฺ งฺคสมปฺ นนฺ  ไดแ กส มบรู ณด ว ยคุณทั้งปวง ดว ยอาการอยางน.้ี บทวาอเนการสมฺปนฺน ไดแก ประกอบดว ยคณุ มากมาย. จบอรรถกถาโมคคัลลานสูตรท่ี ๑๐ ๑๑. คคั คราสูตร วาดวยพระวงั คีสะสรรเสริญพระพุทธเจา [๗๕๗] สมยั หน่ึง พระผูมพี ระภาคเจา ประทับอยูทีร่ ิมฝงสระบัวช่ือวาคคั ครา นครจัมปา พรอมดวยภิกษสุ งฆหมใู หญ ประมาณ ๕๐๐ รปูอุบาสกประมาณ ๗๐๐ คน และเทวดาหลายพนั องค. นัยวา พระผมู พี ระภาคเจารงุ เรื่องลว งภิกษุ อุบาสกและเทวดาเหลา นั้น ดวยพระวรรณะและดว ยพระยศ. [๗๕๘] ครงั้ นน้ั แล ทานพระวังคสี ะ มคี วามคดิ ดงั นี้วา พระผมู ี-พระภาคเจานี้แล ประทับอยทู ่ฝี ง สระบวั ชื่อวาคัคครา นครจัมปา พรอ มดว ยภิกษุสงฆห มูใหญ ประมาณ ๕๐๐ รูป อบุ าสกประมาณ ๗๐๐ คน และเทวดาหลายพันองค นัยวา พระผูมีพระภาคเจารุง เรื่องลวงภกิ ษุ อบุ าสกและเทวดาเหลาน้นั ดว ยพระวรรณะและดวยพระยศ อยา กระน้นั เลย เราพงึ ชมเชยพระผมู พี ระภาคเจา ณ ทเี่ ฉพาะพระพักตร ดวยคาถาอนั สมควรเถดิ .

พระสตุ ตันตปฎก สงั ยตุ ตนิกาย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาท่ี 347 ครัง้ นั้นแล ทานพระวังคสี ะ ลกุ ขนึ้ จากอาสนะ ทาํ ผาหม เฉวยี งบาขางหนึ่ง ประณมอัญชลไี ปทางทีพ่ ระผมู พี ระภาคเจา ประทบั อยแู ลว ไดก ราบทลูพระผูมพี ระภาคเจา วา ขอ แตพระผมู ีพระภาคเจา เน้ือความนีย้ อมแจมแจงกะขา พระองค ขาแตพ ระสคุ ต เน้ือความน้ยี อ มแจมแจงกะขาพระองค. พระผมู พี ระภาคเจา ไดตรัสวา เน้อื ความน่ัน จงแจม แจงกะเธอเถดิวังคสี ะ. [๗๕๙] ครง้ั นั้นแล ทา นพระวงั คสี ะ ไดช มเชยพระผูม ีพระภาคเจาณ ท่เี ฉพาะพระพักตร ดว ยคาถาอันสมควรวา พระจันทรพ ระอาทิตยซ ึง่ ปราศจาก มลทนิ ยอมแจม กระจา งในทอ งฟา ซึง่ ปราศจากเมฆฝน ฉนั ใด ขา แตพระองค ผมู พี ระรัศมซี านออกแตพ ระสรรี กาย ผู เปน มทามนุ ี พระองคย อมรงุ เรืองลว ง สรรพสัตวโ ลก ดวยพระยศ ฉนั นั้น ดงั นี.้ อรรถกถาคคั คราสตู ร ในคคั คราสตู รที่ ๑๑ มวี นิ ิจฉยั ดังตอไปนี้ :- บทวา ตฺยาสสฺ ุท ตดั บทเปน เต อสสฺ ทุ  . คาํ วา อสสฺ ทุ  เปนเพียงนบิ าต. บทวา วณเฺ ณน ไดแ ก สแี หง สรรี ะ. บทวา ยเสน ไดแ กดวยบริวาร. บทวา วีตมโลว ภานุมา ไดแก เหมอื นพระอาทติ ยปราศจากมลทิน. จบอรรถกถาคัคคราสูตรที่ ๑๑

พระสตุ ตนั ตปฎก สังยุตตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 348 ๑๒. วงั คสี สูตร วาดวยพระวงั คีสะภาษติ คาถา [๗๖๐] สมยั หน่ึง ทานพระวังคสี ะ อยูทีพ่ ระวิหารเชตวัน อารามของทานอนาถบิณฑิกเศรษฐี กรุงสาวตั ถี. ก็สมัยนัน้ แล ทานพระวงั คสี ะ เปน ผูบรรลพุ ระอรหัตแลวไมน านเสวยวมิ ตุ ติสขุ อยู ไดภ าษิตคาถาเหลาน้ี ในเวลานน้ั วา ในกาลกอน เราเปนผมู ัวเมาดว ย ความเปนกวี ไดเ ทีย่ วไปแลว สบู า น จากบาน สเู มอื งจากเมอื ง คร้ันเราไดเห็น พระสมั พุทธเจา ศรทั ธาจงึ บงั เกดิ ขึน้ แกเ รา พระสัมพทุ ธเจา นน้ั ไดท รงแสดง ธรรมคอื ขนั ธ อายตนะ ธาตแุ กเรา เรา ไดฟ ง ธรรมของพระองคแ ลว กบ็ รรพชา เปนผหู าเรอื นมไิ ด พระมนุ ีไดต รัสรูพ ระ- โพธิญาณ เพอ่ื ประโยชนแกป ระชมุ ชน เปนะอนั มากแกภ กิ ษุ และภิกษุณีท้ังหลาย ผูไดถึง ไดเหน็ นยิ ามธรรม การมาของเรา ในสาํ นักของพระพทุ ธเจาของเรา เปนการ มาดีจริงหนอ วิชชา ๓ อนั เราไดบรรลุ แลว โดยลําดบั พระศาสนาของพระพทุ ธ-

พระสุตตนั ตปฎก สงั ยตุ ตนกิ าย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาท่ี 349 องคเราไดท าํ แลว เรายอ มรูขนั ธสันดาน อันเราเคยอยูใ นกาลกอน ทพิ ยจกั ษญุ าณ เราทาํ ใหหมดจดแลว เราเปนผูสาํ เร็จ ไตรวิชชา บรรลุอิทธิวิธี ฉลาดในเจโต- ปริยญาณ ดงั นี.้ จบวังคสี สตู ร จบวงั คีสสังยตุ อรรถกถาวงั คสี สูตร ในวงั คีสสูตรที่ ๑๒ มวี ินจิ ฉยั ตอ ไปน้ี :- บทวา อายสฺมา เปน คาํ นารกั . บทวา วงฺคีโส เปน ชอ่ื ของพระเถระน้นั . ไดยินวา ในครงั้ พระพทุ ธเจา พระนามวา ปทุมตุ ตระ ในปางกอนพระเถระน้นั เห็นพระสาวกผสู มบูรณด ว ยปฏิภาณจงึ ใหทาน ทาํ ความปรารถนาบาํ เพ็ญบารมถี งึ แสนกปั ในกาลแหงพระผูมีพระภาคเจาของเราทงั้ หลาย เขาบงั -เกิดในครรภของปริพาชกิ านางหนงึ่ ซง่ึ ลอ มกิง่ หวาไวเพราะประสงคจะโตว าทะทั่วชมพูทวปี แลวไดว าทะกับปริพาชกนายหน่ึง เพราะชนะบา ง แพบ างในวาทะจงึ อยรู วม [เปนสามีภรยิ า] กับปริพาชกนายน้นั เจรญิ วัยแลวเรยี นวาทะตัง้๑,๐๐๐ คือฝายมารดา ๕๐๐ ฝายบิดา ๕๐๐ จารกิ ไป และทานรูวิชาอยางหน่ึงซ่ึงรายแลวเอานวิ้ มือเคาะศีรษะผตู าย กร็ ูวา ผนู ี้เกิดในท่โี นน. ทา นเทย่ี วไปในบานและนิคมเปนตนโดยลาํ ดับ ถึงกรงุ สาวัตถีพรอมมาณพ ๕๐๐ คน นงั่ ที่ศาลาใกลป ระตูพระนคร.

พระสุตตันตปฎ ก สงั ยตุ ตนิกาย สคาถวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 350 ในครั้งนนั้ เวลากอ นอาหาร ชาวพระนครพากนั ใหทาน เวลาหลังอาหารนุง หมเรยี บรอ ยแลว กถ็ อื ของหอมและดอกไมเ ปนตน ไปยงั วิหารเพื่อฟง ธรรม.มาณพเหน็ เขา ถามวา พวกทา นไปไหนกัน. พวกเขาตอบวา ไปฟง ธรรมในสํานกั ของพระทศพล. แมเขาพรอ มดวยบรวิ ารกไ็ ปกบั ชาวพระนครเหลา นนั้กระทาํ ปฏสิ ันถารแลว ไดยนื อยู ณ ท่ีควรสวนขา งหนึ่ง ลาํ ดบั นนั้ พระผมู ีพระภาคเจา ตรสั กะเขาวา วังคสี ะ ไดย นิ วา เธอรูศ ลิ ปะดีหรอื . เขาตอบวา ขา แตพระโคดมผูเจรญิ ขา พระองคร ูม าก พระองคต รัสหมายเอาศิลปะประเภทไหน.พระศาสดาตรสั วา ศลิ ปะท่ีเก่ยี วกับซากศพ. เชิญเถดิ ทานพระโคดม. ลาํ ดับน้นัพระผูมีพระภาคเจาทรงแสดงศีรษะของสตั วผ เู กิดในนรก ดวยอานุภาพของพระองคแ กเ ขา แลว ตรสั ถามวา วังคสี ะ ผนู ี้เกิดในทีไ่ หน. เขารา ยมนตแ ลวเอาน้ิวเคาะดู ทลู วา เกิดในนรก. พระศาสดาตรสั วา ดลี ะ วงั คสี ะ เธอตอบดีแลว. พระองคท รงแสดงศรี ษะของสตั วผ ูเกิดในเทวโลก แมศ รีษะนั้นเขาก็พยากรณไ ดอ ยา งนนั้ เหมือนกัน. ลําดบั นัน้ พระศาสดาจงึ ทรงแสดงศรษี ะของพระขณี าสพแกเขา. เขารา ยมนตแ ลวรา ยมนตอกี กด็ ี เอานว้ิ เคาะกด็ ี ก็ไมรทู ี่สัตวเ กิด. ลําดบั นน้ั พระผูม พี ระภาคเจาจงึ ตรสั กะเขาวา ลําบากไหมวังคสี ะ.เขาทูลวา ลําบาก ทา นโคดม. พระผูมพี ระภาคเจา ตรสั วา เธอใครค รวญบอ ย ๆ ส.ิเขาแมเ มื่อทําอยางน้ัน ก็ไมเหน็ จงึ ทูลวา ทา นพระโคดม พระองคทรงรูหรือ.พระผูมีพระภาคเจา ตรัสวา รวู งั คสี ะ. บุคคลน้ัน ชอื่ วา ไปดแี ลว เพราะไมม ีทีอ่ าศยัเรารคู ติของเขา. ทลู ถามวา พระองครูไ ดด ว ยมนต หรือทา นพระโคดม. ถกู แลววังคสี ะ เราตถาคตรูไ ดด วยมนตอ ยางเดียวเทา นั้น. ทูลวา ขาแตท านพระโคดม