การพัฒนาการรวมกลุ่ม แบบเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเที่ยว: แนวคิดและการประยุกต์

86 การพฒั นาการรวมกล่มุ แบบเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเที่ยว: แนวคิดและการประยกุ ต์ หน่วยงานภาครัฐไดส้ นบั สนุนในดา้ นต่างๆ แก่เครือขา่ ยวสิ าหกิจการทอ่ งเที่ยว นอกจากน้ี ควรชกั จงู ใหภ้ าค ส่วนอ่ืนๆ เขา้ มามีส่วนร่วมดว้ ย เช่น ผปู้ ระกอบการที่เกี่ยวขอ้ งในการผลิตต้งั แต่ตน้ น้าถึงปลายน้า ขณะท่ี สถาบนั การศึกษาตอ้ งเป็นหน่วยงานหลกั ในการใหค้ วามรู้และพฒั นาทรัพยากรมนุษยใ์ หส้ อดคลอ้ งกบั ความ ตอ้ งการของแต่ละเครือข่ายวิสาหกิจการทอ่ งเที่ยวตามแผนการส่งเสริมการพฒั นาเครือขา่ ยวสิ าหกิจการ ทอ่ งเที่ยวท่ีกาหนดไว้ รวมท้งั สถาบนั เฉพาะทางและสถาบนั วจิ ยั พฒั นาต่างๆ ตอ้ งเป็นผสู้ นบั สนุนดา้ นการ วจิ ยั และพฒั นาเทคโนโลยแี ละนวตั กรรมท่ีสนบั สนุนการเจริญเติบโตของเครือข่ายวสิ าหกิจการท่องเท่ียว เป็ นตน้ 2.4.7 การตรวจสอบความกา้ วหนา้ ในการพฒั นาเครือขา่ ยวสิ าหกิจการท่องเท่ียว ความกา้ วหนา้ ของ เครือขา่ ยวสิ าหกิจการท่องเที่ยวเกิดข้ึนไดต้ ลอดเวลาในวฏั จกั รของอุตสาหกรรมและเครือข่ายวสิ าหกิจ ดงั น้นั เครือข่ายควรมีตวั ช้ีวดั ท่ีแตกตา่ งกนั ตามระยะเวลาการพฒั นาเครือข่ายวสิ าหกิจการทอ่ งเท่ียวที่เรียกวา่ ช่วงของวฏั จกั รของโครงการ มีดชั น้ีช้ีวดั ท้งั ในระยะก่อน ระหวา่ ง และหลงั การทางานร่วมกนั ในรูปแบบ เครือขา่ ยวสิ าหกิจการท่องเท่ียว 4 ประเภท ไดแ้ ก่ 2.4.7.1 ดชั นีช้ีวดั กระบวนการ (Process Indicators) เป็นตวั ช้ีวดั ที่ใชเ้ ม่ือเครือขา่ ยวสิ าหกิจ การท่องเที่ยวดาเนินงานมาแลว้ ประมาณ 2–3 เดือนวา่ ไดด้ าเนินการตามกระบวนการท่ีแผนกาหนดได้ หรือไม่อยา่ งไร หากถึง 6 เดือนแลว้ ไม่มีความคืบหนา้ อาจแสดงถึงเครือขา่ ยวสิ าหกิจการท่องเท่ียวน้นั มี ปัญหาที่ตอ้ งเร่งแกไ้ ข 2.4.7.2 ดชั น้ีวดั การดาเนินการ (Action Indicators) เป็นตวั ช้ีวดั ท่ีใชต้ ลอดอายขุ อง โครงการของเครือข่ายวสิ าหกิจการท่องเท่ียว โดยดชั นีน้ีจะมีความสาคญั ในช่วงเดือนท่ี 6 จนถึงช่วงสุดทา้ ย ของโครงการ โดยพจิ ารณาถึงบทบาท หนา้ ท่ี การปฏิบตั ิการตามแผนหรือการปรับแผน ตลอดจนการพฒั นา ระบบการเรียนรู้ และการสร้างนวตั กรรมร่วมกนั ของเครือขา่ ยวสิ าหกิจการทอ่ งเท่ียวในระยะต่างๆ 2.4.7.3 ดชั นีวดั การลงทุน (Investment Indicators) เป็นตวั ช้ีวดั ท่ีจะตอ้ งใหเ้ ครือขา่ ย วสิ าหกิจการทอ่ งเท่ียวดาเนินการไปสักพกั หน่ึง จึงมีการติดตามผลการดาเนินการ อยา่ งไรกต็ าม การลงทุน เป็นเร่ืองสาคญั โดยมีการประเมินผลต้งั แตก่ ารดาเนินงานในระยะแรกของเครือข่ายวสิ าหกิจการทอ่ งเที่ยว รวมตลอดวฏั จกั ร อาทิ การวดั อตั ราส่วนทางการเงินดา้ นอตั ราผลตอบแทนจากการลงทุน (Return on Investment : ROI) อตั ราผลตอบแทนภายใน (Internal Rate of Return : IRR) ของการพฒั นาระบบการเรียนรู้ และการสร้างนวตั กรรมร่วมกนั เป็นตน้ 2.4.7.4 ดชั นีวดั ผลลพั ธ์ (Deliverable Indicators) เป็นตวั ช้ีวดั ที่ที่ใชเ้ มื่อถึงระยะเวลาท่ี สมาชิกในเครือขา่ ยวสิ าหกิจการท่องเท่ียวร่วมกนั กาหนดใหบ้ รรลุวตั ถุประสงคท์ ี่ต้งั ไวร้ ่วมกนั เป็ นระยะๆ

บทท่ี 2 แนวคิดและบทบาทของเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเที่ยว 87 เช่น ความพงึ พอใจของสมาชิกของเครือข่ายวสิ าหกิจการท่องเที่ยวในระยะส้ัน ระยะกลาง ไดแ้ ก่ ความยงั่ ยนื ของระบบการเรียนรู้ และการสร้างนวตั กรรมร่วมกนั (Sustainability of Knowledge sharing and Innovation) และระยะยาว รวมตลอดจนตวั เลขทางเศรษฐกิจและสงั คม (Social and Economic Indicators) ไดแ้ ก่ ตวั บ่งช้ีการพฒั นาพ้ืนท่ีอยา่ งยง่ั ยนื อตั ราการวา่ งงานที่ลดลงในพ้ืนที่ อตั ราการเคลื่อนยา้ ยแรงงาน เป็น ตน้ จากการสร้างกลุ่มในลกั ษณะดงั กล่าวจะเป็นการเสริมสร้างใหเ้ กิดการเรียนรู้ สร้างทกั ษะท่ีจะ นาไปสู่การพฒั นาสินคา้ และผลิตภณั ฑ์ การสร้างนวตั กรรมที่จะก่อใหเ้ กิดการลงทุน การจา้ งงานและเพ่มิ ผลผลิต เป็นวงจรของการพฒั นาท่ีต่อเนื่องกนั ไป ซ่ึงการท่ีเครือข่ายวสิ าหกิจการท่องเท่ียวนาพา กระบวนการขบั เคล่ือนไปอยา่ งมีประสิทธิภาพจาเป็นท่ีจะตอ้ งมีกลยทุ ธ์เป็นปัจจยั ส่งเสริมเครือขา่ ยวสิ าหกิจ การท่องเที่ยว ตวั อย่างที่ 2-1 กระบวนการพฒั นาเครือข่ายวสิ าหกจิ การท่องเทยี่ ว และบทบาทของเครือข่ายวสิ าหกจิ การ ท่องเทย่ี วเมอื งพทั ยา จังหวดั ชลบุรี การศึกษาน้ีเช่ือมโยงและบูรณาการผลการศึกษาวจิ ยั นาไปสู่แนวทางการพฒั นาเครือข่าย วสิ าหกิจการทอ่ งเท่ียวขนาดยอ่ มดา้ นการท่องเท่ียว ซ่ึงผลการศึกษาของ วฒุ ิชาติ สุนทรสมยั และคณะ (2555) เร่ือง แนวทางการพฒั นาเครือข่ายวสิ าหกิจการท่องเท่ียวของผปู้ ระกอบการวสิ าหกิจขนาดกลาง และขนาดยอ่ มในเมืองพทั ยา จงั หวดั ชลบุรี และผลการศึกษาของ วฒุ ิชาติ สุนทรสมยั และคณะ (2553) เร่ืองการพฒั นาศกั ยภาพและความสามารถในการแข่งขนั อยา่ งยงั่ ยนื ดว้ ยการรวมกลุ่มเครือข่ายวสิ าหกิจ การท่องเที่ยว (Cluster) ของธุรกิจขนาดยอ่ มดา้ นการทอ่ งเท่ียวเมืองพทั ยา จงั หวดั ชลบุรี สามารถแสดง ออกเป็ น 3 ส่วนดงั ตอ่ ไปน้ี 1. รูปแบบของเครือขา่ ยวสิ าหกิจการทอ่ งเท่ียว ซ่ึงการรวมกลุ่มเครือข่ายวสิ าหกิจการ ท่องเท่ียว เกิดจากระบบธุรกิจท่องเที่ยวหลกั ไดแ้ ก่ โรงแรมท่ีพกั ร้านอาหาร คมนาคมขนส่ง ตวั แทนนา เที่ยว สปาและนวดแผนไทย ร้านคา้ ของท่ีระลึก และแหล่งท่องเท่ียว ซ่ึงจาเป็ นตอ้ งมีการจดั ต้งั ศูนย์ เครือข่ายวสิ าหกิจการท่องเท่ียวเรียกวา่ Cluster Center ข้ึน เพอ่ื เป็ นแกนหลกั สาหรับการบริหารจดั การ ท้งั น้ีหน่วยงานภาครัฐ ไดแ้ ก่ กระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬา องคก์ ารบริหารส่วนจงั หวดั (อบจ.) เทศบาล การท่องเท่ียวแห่งประเทศไทย สานกั งานส่งเสริมการทอ่ งเท่ียว ตลอดจนสมาคมวชิ าชีพดา้ นการ โรงแรมและการท่องเที่ยว ฯลฯ ทาหนา้ ที่ใหก้ ารสนบั สนุนเชิงนโยบาย งบประมาณ รวมท้งั พฒั นา

88 การพฒั นาการรวมกล่มุ แบบเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเท่ียว: แนวคิดและการประยกุ ต์ โครงสร้างพ้ืนฐานที่จาเป็ นต่อการรวมกลุ่มเครือขา่ ยวสิ าหกิจการทอ่ งเท่ียว และจาเป็นตอ้ งดึง สถาบนั การศึกษา ไดแ้ ก่ สถาบนั เฉพาะทางเขา้ มาช่วยในดา้ นขอ้ มลู ขา่ วสาร ความรู้ทางวชิ าการ และการ พฒั นาฝึกอบรมทกั ษะบุคลากร ส่วนชมรมและสมาคมต่าง ๆ ในพ้ืนที่เป็นผปู้ ระสานงานและส่งข่าวสาร ใหก้ บั ธุรกิจในเครือขา่ ยวสิ าหกิจการทอ่ งเที่ยวเพื่อการดาเนินงานที่เป็ นรูปธรรมมากข้ึน ผวู้ จิ ยั จึงนาเสนอ รูปแบบการเกิดเครือข่ายวสิ าหกิจการท่องเที่ยว ดงั ภาพท่ี 2-6 โรงแรม ร้าน ท่ีพกั อาหาร ตวั แทน ศนู ย์ คมนาคม ชมรมและสมาคมใน หน่วยงานภาครัฐ นาเท่ียว เครือขา่ ยฯ ขนส่ง เมืองพทั ยา มหาวทิ ยาลยั บูรพา สปาและนวด ร้านคา้ ของ แผนไทย ท่ีระลึก ภาพท่ี 2-6 รูปแบบศูนยเ์ ครือขา่ ยวสิ าหกิจการทอ่ งเท่ียวเมืองพทั ยา (ท่ีมา : วฒุ ิชาติ สุนทรสมยั และคณะ, 2553) 2. กระบวนการพฒั นาเครือข่ายวสิ าหกิจการท่องเท่ียวเพือ่ ยกระดบั ความสามารถในการ แขง่ ขนั เป็นกระบวนการท่ีตอ้ งอาศยั ความร่วมมือจากหลายฝ่ ายท่ีเกี่ยวขอ้ งภายในกลุ่มเครือข่ายวสิ าหกิจ การท่องเท่ียว ซ่ึงส่งผลในดา้ นการพฒั นาทุนมนุษยโ์ ดยข้นั ตอนแรก คือ การตรวจสอบ ความพร้อมและ ความต้งั ใจของผปู้ ระกอบการ หน่วยงานตา่ งๆ ที่เก่ียวขอ้ ง รวมท้งั ผมู้ ีส่วนไดส้ ่วนเสีย เพ่อื ใหท้ ราบถึง สถานะและศกั ยภาพของผเู้ ขา้ ร่วมในการพฒั นาเครือข่ายวสิ าหกิจการทอ่ งเที่ยววา่ อยใู่ นระดบั ใด และนา ขอ้ มลู ท่ีไดม้ าวเิ คราะห์ผมู้ ีส่วนไดเ้ สียดว้ ยการสร้างแผนภาพเครือข่ายวสิ าหกิจการท่องเที่ยว (Cluster Map) ซ่ึงเป็นเครื่องมือท่ีใชใ้ นการระบุถึงจุดบกพร่องตา่ งๆ ที่เครือขา่ ยวสิ าหกิจการท่องเท่ียวจาเป็นตอ้ ง แกไ้ ขปรับปรุง ข้นั ตอนถดั มาเป็นการกาหนดเป้ าประสงคห์ รือพนั ธกิจร่วมกนั ของผมู้ ีส่วนไดส้ ่วนเสียใน เครือขา่ ยวสิ าหกิจการท่องเท่ียววา่ จะพฒั นาเครือข่ายวสิ าหกิจการท่องเท่ียวไปในแนวทางใด หรือให้ บรรลุวตั ถุประสงคใ์ นเร่ืองอะไร หลงั จากน้นั จึงดาเนินการจดั ทาโครงสร้างคณะทางานของเครือขา่ ย วสิ าหกิจการท่องเที่ยว และข้นั ตอนสุดทา้ ยในกระบวนการพฒั นาเครือข่ายวสิ าหกิจการทอ่ งเที่ยวคือ การ

บทที่ 2 แนวคิดและบทบาทของเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเท่ียว 89 ตรวจสอบและวดั ผลความกา้ วหนา้ ในการพฒั นาเครือขา่ ยวสิ าหกิจการท่องเที่ยว ดว้ ยตวั ช้ีวดั ซ่ึงแตกตา่ ง กนั ตามระยะเวลาการพฒั นาเครือขา่ ยวสิ าหกิจการทอ่ งเที่ยวไดแ้ ก่ ดชั นีช้ีวดั กระบวนการ ดชั นีช้ีวดั การ ดาเนินการดชั นีช้ีวดั การลงทุน และดชั นีช้ีวดั ผลลพั ธ์ เพ่ือใหก้ ารพฒั นาเครือขา่ ยวสิ าหกิจการทอ่ งเที่ยว สาเร็จลุล่วงตามเป้ าประสงคท์ ี่ต้งั ไว้ 3. ผลลพั ธ์ในการพฒั นาเครือข่ายวสิ าหกิจการท่องเท่ียว ซ่ึงการรวมกลุ่มเครือข่ายวสิ าหกิจ การท่องเที่ยวจะก่อใหเ้ กิดผลลพั ธ์ท้งั ในระยะส้ันไปจนถึงระยะยาวดว้ ยกนั หลายประการ ท้งั น้ีคณะผวู้ จิ ยั ไดน้ าผลการศึกษาวจิ ยั ขา้ งตน้ มาดาเนินการทาวิจยั ต่อยอดดว้ ยวธิ ีวจิ ยั เชิงปฏิบตั ิแบบมีส่วนร่วม โดย เร่ิมตน้ จากการวเิ คราะห์ประเด็นปัญหาวา่ ทาอยา่ งไรผปู้ ระกอบการดา้ นการทอ่ งเที่ยว 7 ประเภท จะ สามารถรวมกลุ่มเครือขา่ ยวสิ าหกิจการท่องเที่ยวไดอ้ ยา่ งมีประสิทธิภาพ และมีปัจจยั ใดท่ีเป็ นปัจจยั หลกั และปัจจยั สนบั สนุนที่มีผลต่อการรวมกลุ่มเครือขา่ ยวสิ าหกิจการทอ่ งเท่ียว จากการที่คณะผวู้ จิ ยั ไดส้ ัมภาษณ์ผปู้ ระกอบการหน่วยงานและผทู้ ่ีมีส่วนเกี่ยวขอ้ งของ อุตสาหกรรมท่องเท่ียวของเมืองพทั ยาใหค้ วามร่วมมือในการพฒั นาศกั ยภาพและความสามารถในการ แข่งขนั ของธุรกิจทอ่ งเที่ยวเพื่อการพ่งึ ตนเองอยา่ งยงั่ ยนื โดยคณะผวู้ จิ ยั เขา้ ไปคลุกคลีกบั กิจการดงั กล่าว ในพ้ืนที่และวเิ คราะห์ความตอ้ งการเจาะลึกร่วมกบั การจดั การอบรมเชิงปฏิบตั ิการ เพอ่ื การถ่ายทอดความรู้ ดา้ นเครือข่ายวสิ าหกิจการท่องเที่ยวจากการประชุมเชิงปฏิบตั ิการเร่ืองศกั ยภาพและบทบาทของเครือข่าย วสิ าหกิจการท่องเที่ยวเพอ่ื พฒั นาความสามารถในการแข่งขนั ดา้ นการท่องเท่ียวและเสริมความรู้ความ เขา้ ใจร่วมกนั ในการรวมกลุ่มเครือข่ายวสิ าหกิจการท่องเที่ยวแก่ผปู้ ระกอบการ ตลอดจนระบุปัญหาและ วธิ ีการแกป้ ัญหาในการรวมกลุ่มเครือข่ายวสิ าหกิจการท่องเท่ียวร่วมกนั โดยอาศยั กระบวนการพฒั นาการ รวมกลุ่มเครือข่ายวสิ าหกิจการท่องเท่ียวดงั กล่าวขา้ งตน้ อนั มีผลลพั ธ์ดงั กล่าวไวแ้ ลว้ เช่นกนั บทบาทของเครือข่ายวสิ าหกจิ การท่องเทย่ี วเมืองพทั ยา คาถามท่ีเป็นโจทยส์ าคญั ของเครือข่ายวสิ าหกิจการท่องเท่ียวเมืองพทั ยา คือ จะเตรียมความ พร้อมอยา่ งไรสาหรับ การสร้าง \"ทนุ ทางปัญญา\" (Intellectual capital: IC) ไม่วา่ จะเป็นเร่ืองของ สร้าง ตราสินคา้ (Branding) การพฒั นาสมรรถนะโดยเฉพาะสมรรถนะหลกั (Core Competency) ที่เนน้ เฉพาะ บุคคลปฏิบตั ิงานเฉพาะตาแหน่งงานจะทาใหเ้ กิดเป็นผลกระทบต่อองคก์ รตลอดจนการจดั การทุนสังคม หมายถึง ผลรวมคุณค่าในเครือข่ายวสิ าหกิจการท่องเที่ยวทางสังคมท้งั หมด ซ่ึงเกิดจากการเชื่อมโยงของ บุคคลเป็นเครือขา่ ยวสิ าหกิจการท่องเที่ยวทางสังคม จึงมีปฏิสัมพนั ธ์ในสงั คมท่ีมีท้งั ปริมาณและคุณภาพที่

90 การพฒั นาการรวมกล่มุ แบบเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเที่ยว: แนวคิดและการประยกุ ต์ ดี ทุนทางสงั คมจึงไม่ใช่เฉพาะการรวมกบั สถาบนั แตจ่ ะเช่ือมโยงกนั เป็ นเร่ืองเดียวกนั เป็นการเช่ือมโยง กนั อยา่ งมุ่งมนั่ ระหวา่ งประชาชนดว้ ยความซ่ือสตั ย์ ความเขา้ ใจกนั การแลกเปลี่ยนคา่ นิยมกนั และ พฤติกรรมท่ีเชื่อมโยงสมาชิกเป็นเครือข่ายวสิ าหกิจการทอ่ งเท่ียว และชุมชนที่ทาใหเ้ กิดความร่วมมือใน ที่สุด ดงั ภาพท่ี 2-7 สิ่งแวดลอ้ ม เครือข่าย วสิ าหกิจ ทุนทาง สังคม ปัญญา เศรษฐกิจ ภาพท่ี 2-7 แบบจาลองการพฒั นาการท่องเท่ียวอยา่ งยงั่ ยนื ของเครือขา่ ยวสิ าหกิจการท่องเที่ยว (ท่ีมา: วฒุ ิชาติ สุนทรสมยั และคณะ, 2557) การพฒั นาการท่องเที่ยวอยา่ งยงั่ ยนื (Tourism Sustainable Development) ดว้ ยการพฒั นา บทบาทของเครือขา่ ยวสิ าหกิจการทอ่ งเท่ียวเพ่ือการแข่งขนั ตอ้ งอาศยั การพฒั นาทุนมนุษย์ ซ่ึงถือเป็นแกน หลกั (Backbone) หรือกระดูกสันหลงั ท่ีจะขบั เคลื่อนมิติของการพฒั นาการท่องเท่ียวอยา่ งยงั่ ยนื ท้งั 3 มิติ ไดแ้ ก่ ดา้ นแรก มิติดา้ นเศรษฐกิจ อนั ไดแ้ ก่ การมีรายได้ การมีงานทา การยกระดบั มาตรฐานการครองชีพ คุณภาพการทางาน รวมท้งั ระบบเศรษฐกิจโดยรวมที่ส่งผลตอ่ อุตสาหกรรมการท่องเท่ียว ดา้ นท่ีสองคือ มิติดา้ นสงั คมไดแ้ ก่ การพฒั นาการรวมกลุ่ม การร่วมมือกนั ในสงั คม ความสามคั คี คา่ นิยม ภูมิปัญญา ความรู้ ความคิดสร้างสรรค์ ทกั ษะคุณภาพชีวติ ตลอดจนการเชื่อมโยงกนั เป็ นเครือข่ายวสิ าหกิจการ- ท่องเที่ยวทางสงั คม ( Social Network) ดา้ นท่ีสามประการสุดทา้ ย คือ มิติดา้ นส่ิงแวดลอ้ ม ไดแ้ ก่ การสร้าง

บทที่ 2 แนวคิดและบทบาทของเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเท่ียว 91 ปรับปรุง เปล่ียนแปลง และกระบวนการในการซ่อม สร้าง บรู ณะ ฟ้ื นฟสู ภาพแวดลอ้ มดา้ นการท่องเที่ยว ท้งั ดา้ นการน้า ทางอากาศ ทางเสียงและอื่นๆ ท้งั 3 มิติน้ีจะอยภู่ ายใตบ้ ริบทที่วา่ ดว้ ยการแข่งขนั ดงั ท่ีกล่าวมาแลว้ ขา้ งตน้ ความสาคญั และโอกาสในการพฒั นาเครือขา่ ยวสิ าหกิจการ ท่องเท่ียว ดว้ ยการศึกษาการบริหารจดั การทุนมนุษยเ์ พ่ือพฒั นาอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวใหม้ ีศกั ยภาพ เน่ืองจากการรวมกลุ่มวสิ าหกิจจะมีผลตอ่ การอยรู่ อดและการพฒั นาศกั ยภาพของผปู้ ระกอบการเอง โดย ผปู้ ระกอบการจะยงั คงต้งั อยบู่ นพ้นื ฐานของการแขง่ ขนั โดยเฉพาะในกลุ่มประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน ซ่ึง ในการรวมกลุ่มน้ีนาไปสู่การกาหนดมาตรการผลกั ดนั ใหเ้ กิดการยกระดบั ความสามารถในการแข่งขนั ของเครือขา่ ยวสิ าหกิจการทอ่ งเท่ียวของเมืองพทั ยาและประเทศไทย และเพ่ือสร้างความมง่ั คง่ั ใหก้ บั ประเทศอยา่ งยงั่ ยนื อนั จะส่งผลตอ่ เศรษฐกิจโดยรวมของประเทศในทา้ ยท่ีสุด กรณศี ึกษาท่ี 2-1 : การพฒั นาเครือข่ายวสิ าหกจิ การท่องเทย่ี วของผ้ปู ระกอบการวสิ าหกจิ ขนาดย่อมเมือง พทั ยา ความเป็นมาของศนู ยเ์ ครือข่ายวสิ าหกิจการทอ่ งเที่ยวเมืองพทั ยาและบทบาทของ PTCC (Pattaya Tourism Cluster Center) ประวตั คิ วามเป็ นมา จากการท่ีผปู้ ระกอบการท่ีมีส่วนร่วมในการเขา้ ร่วมการประชุมเชิงปฎิบตั ิการดา้ นการพฒั นา เครือขา่ ยวสิ าหกิจการท่องเที่ยวของผปู้ ระกอบการวสิ าหกิจขนาดยอ่ มท่ีจดั ข้ึน 5 คร้ัง รวม 5 วนั ระยะเวลา 20 ชว่ั โมง เพ่ือเผยแพร่ความรู้เร่ืองการพฒั นาศกั ยภาพและความสามารถในการแข่งขนั อย่างยงั่ ยืนด้วย การรวมกลุ่ม (Cluster) สาหรับผปู้ ระกอบการธุรกิจขนาดยอ่ มดว้ ยกนั และกบั หน่วยงานที่เก่ียวขอ้ งใน เครือข่ายวสิ าหกิจการท่องเท่ียวในเขตเมืองพทั ยา จงั หวดั ชลบุรี สามารถทาใหผ้ ปู้ ระกอบการจานวนหน่ึง ตระหนกั ถึงความสาคญั ในการรวมกลุ่มเครือขา่ ยวสิ าหกิจการทอ่ งเที่ยวของผปู้ ระกอบการวสิ าหกิจขนาด ยอ่ ม โดยมีการจดั ต้งั ศูนยเ์ ครือข่ายวสิ าหกิจการท่องเท่ียวเมืองพทั ยา (Pattaya Tourism Cluster Center : PTCC) ข้ึนเป็ นแห่งแรก การจดั โครงสร้างคณะทางานของศนู ยเ์ ครือข่ายวสิ าหกิจการท่องเที่ยวหลงั จากท่ี มียทุ ธศาสตร์และแผนปฏิบตั ิที่ชดั เจนและพร้อมท่ีจะดาเนินการแลว้ คือ การจดั โครงสร้างคณะทางานของ เครือข่ายวสิ าหกิจการท่องเท่ียว รวมท้งั การกาหนดระยะเวลาในแต่ละข้นั ตอนและระบุรวมถึง ผรู้ ับผดิ ชอบในแตล่ ะข้นั ตอนในโครงสร้างคณะทางานของเครือข่ายวสิ าหกิจการท่องเท่ียวประกอบดว้ ย

92 การพัฒนาการรวมกล่มุ แบบเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเท่ียว: แนวคิดและการประยกุ ต์ ตวั แทนจากแต่ละกลุ่มของผมู้ ีส่วนไดเ้ สีย สมาชิกในเครือขา่ ยวสิ าหกิจการทอ่ งเที่ยว มีการเลือกต้งั ประธานหรือผนู้ าของศูนยเ์ ครือขา่ ยวสิ าหกิจการทอ่ งเที่ยว (วฒุ ิชาติ สุนทรสมยั และคณะ, 2555) จากในอดีต พทั ยามีฐานะเป็ นสุขาภิบาลนาเกลือ ซ่ึงต้งั ข้ึนเมื่อพ.ศ. 2499 มีพ้ืนท่ีเฉพาะตาบลนา เกลือ ตอ่ มาไดข้ ยายเขตไปถึงพทั ยาใต้ เมื่อ พ.ศ.2507 มีพ้ืนที่ในการปกครองดูแลประมาณ 22.2 ตาราง กิโลเมตร แต่เนื่องจากพทั ยาไดเ้ จริญเติบโตอยา่ งรวดเร็วกลายเป็นสถานท่ีท่องเท่ียวท่ีไดร้ ับความนิยมมาก ท้งั ต่อชาวไทยและชาวต่างประเทศ หน่วยการปกครองที่เป็นสุขาภิบาลอยเู่ ดิมไมอ่ าจจะบริหารงานและ ใหบ้ ริการไดท้ นั กบั ความเจริญอยา่ งรวดเร็วได้ รัฐบาลจึงไดต้ ราพระราชบญั ญตั ิระเบียบบริหารราชการ เมืองพทั ยา พ.ศ.2521 ข้ึน ดว้ ยผลแห่งพระราชบญั ญตั ิน้ีจึงไดย้ บุ สุขาภิบาลนาเกลือและไดจ้ ดั ต้งั เมืองพทั ยา เม่ือวนั ท่ี 29 พฤศจิกายน พ.ศ.2521 เป็นรูปแบบการปกครองทอ้ งถิ่นรูปแบบพิเศษ โดยผจู้ ดั การเมือง (City Manager) และใหเ้ มืองพทั ยามีฐานะเทียบเทา่ เทศบาลนคร กระทง่ั รัฐธรรมนูญราชอาณาจกั รไทย พ.ศ. 2540 มีผลบงั คบั ใชไ้ ดก้ าหนดใหผ้ บู้ ริหารทอ้ งถ่ินและสภาทอ้ งถิ่นตอ้ งมาจากการเลือกต้งั จึงยกเลิก พระราชบญั ญตั ิระเบียบบริหารราชการเมืองพทั ยา พ.ศ.2521 และตราพระราชบญั ญตั ิระเบียบบริหาร ราชการเมืองพทั ยา พ.ศ.2542 บงั คบั ใช้ มีผลต้งั แตว่ นั ที่ 30 พฤศจิกายน พ.ศ.2542 (ศกั ยภาพเมืองพทั ยา, 2551 อา้ งถึงใน ธีราวธุ ธีระจารุวฒั น์, 2552) ปัจจุบนั เมืองพทั ยาไดด้ าเนินการพฒั นาเมืองพทั ยาอยา่ งยง่ั ยนื เพือ่ ปฏิบตั ิใหเ้ ป็ นไปตามแนว ทางการพฒั นาเมืองน่าอยแู่ ละชุมชนน่าอยอู่ ยา่ งยงั่ ยนื ของคณะกรรมการพฒั นาเมืองแห่งชาติ (กมช.) ได้ ครบถว้ นท้งั 3 ประการ ไดแ้ ก่ ดา้ นความน่าอยู่ ดา้ นความมีประสิทธิภาพทางเศรษฐกิจของเมืองและชุมชน และดา้ นความเป็นประชารัฐ ซ่ึงเป้ าหมายรวมในการจดั ทาแผนพฒั นาดงั กล่าวเป็นไปเพื่อพฒั นาเมืองให้ เป็นเมืองน่าอยอู่ ยา่ งยงั่ ยนื เนน้ ใหป้ ระชาชนมีความมน่ั คงดา้ นเศรษฐกิจ มีคุณภาพชีวติ ที่ดีข้ึน มี สภาพแวดลอ้ มของเมืองท่ีดี และประชาชนในเมืองพทั ยาไดเ้ ขา้ มามีส่วนร่วมในการพฒั นาเมืองเพ่ือ ส่งเสริมสนบั สนุนเมืองพทั ยาใหเ้ ป็นศนู ยก์ ลางการท่องเที่ยวสากล และศนู ยก์ ลางธุรกิจการคา้ และบริการ ในระดบั นานาชาติ ซ่ึงสรุปเป็ นเป้ าหมายในการพฒั นาเมืองอยา่ งยงั่ ยนื ไดด้ งั น้ี (ศกั ยภาพเมืองพทั ยา, 2551 อา้ งใน ธีราวธุ ธีระจารุวฒั น์, 2552) 1. ปรับปรุงและพฒั นาลกั ษณะทางกายภาพและสภาพแวดลอ้ มของเมืองพทั ยาดา้ นโครงสร้าง พ้ืนฐาน โดยเฉพาะระบบสาธารณูปโภคและสาธารณูปการในการใหบ้ ริการแก่ประชาชนอยา่ งเพียงพอ ทวั่ ถึงและไดม้ าตรฐาน รวมท้งั ยงั เป็นการพฒั นาสภาพใชท้ ่ีดิน ส่ิงแวดลอ้ มและปรับปรุงภูมิสถาปัตยข์ อง เมืองใหเ้ หมาะสมและเป็นพ้ืนที่ที่น่าอยอู่ าศยั เพ่อื การพกั ผอ่ นหยอ่ นใจหรือท่องเท่ียวตลอดไป 2. ส่งเสริมใหป้ ระชาชนเมืองพทั ยามีฐานะทางเศรษฐกิจมน่ั คงและสภาพความเป็นอยทู่ ่ีดีข้ึน รวมท้งั เป็ นการส่งเสริมและสนบั สนุนในดา้ นธุรกิจการคา้ และการประกอบการของประชาชนเมืองพทั ยา

บทท่ี 2 แนวคิดและบทบาทของเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเที่ยว 93 3. พฒั นาสุขภาพอนามยั ของประชาชนเมืองพทั ยาใหม้ ีความแขง็ แรงสมบูรณ์และพฒั นา การศึกษาใหม้ ีประสิทธิภาพอนั เป็ นการพฒั นาคุณภาพชีวิตของประชาชนในเมืองพทั ยา 4. ส่งเสริมและสนบั สนุนการท่องเที่ยวของเมืองพทั ยาใหไ้ ดม้ าตรฐาน เป็ นที่รู้จกั และสร้าง ความประทบั ใจแก่นกั ท่องเที่ยวตลอดไป 5. เพ่ือประสิทธิภาพในดา้ นระบบการบริหารจดั การและการคลงั ของเมืองพทั ยาในการ ใหบ้ ริการประชาชน และสามารถพฒั นาทอ้ งถิ่นไดอ้ ยา่ งมีประสิทธิภาพ 6. ใหป้ ระชาชนไดเ้ ขา้ มามีบทบาทและมีส่วนร่วมในการพฒั นาทอ้ งถิ่นกบั หน่วยงานราชการ รัฐวสิ าหกิจ และเมืองพทั ยา เมืองพทั ยานบั ไดว้ า่ เป็นเมืองท่ีมีคุณลกั ษณะพิเศษท่ีมีความแตกตา่ งไปจากเมืองอื่นๆ ในหลาย ดา้ น ซ่ึงถือเสมือนเป็นขอ้ ไดเ้ ปรียบของเมืองในอนั ท่ีจะเอ้ือประโยชนต์ ่อการนาไปใชเ้ ป็นปัจจยั สาคญั ใน การพฒั นา ทอ้ งถ่ิน ท้งั ทางดา้ นเศรษฐกิจ สงั คม และการเมือง (เมืองพทั ยา, 2551) ศกั ยภาพท่ีโดดเด่นของ เมืองพทั ยาสามารถสรุปไดด้ งั น้ี 1. เป็นเมืองทอ่ งเที่ยวที่มีความสวยงามมีช่ือเสียงเป็นท่ีรู้จกั ท้งั ชาวไทยและชาวต่างชาติ เน่ืองจากมีสถานท่ีท่องเท่ียวท่ีหลากหลายอาทิแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติเช่น เกาะลา้ นหาดดงตาล เป็น ตน้ รวมท้งั แหล่งท่องเที่ยวท่ีมนุษยส์ ร้างข้ึนไดแ้ ก่ เมืองจาลอง ปราสาทสัจธรรม และพพิ ธิ ภณั ฑท์ างทะเล เป็ นตน้ 2. เป็นเมืองศูนยก์ ลางดา้ นเศรษฐกิจในภมู ิภาคตะวนั ออกไดแ้ ก่ เกษตรกรรม พาณิชยกรรมและการบริการ 3. เป็นเมืองศูนยก์ ลางการท่องเที่ยวในพ้นื ที่ชายฝ่ังทะเลตะวนั ออก 4. เป็นเมืองศนู ยก์ ลางการคมนาคมและโทรคมนาคมระดบั ภาค 5. เป็นเมืองศนู ยก์ ลางทางการศึกษาทุกระดบั 6. เป็นเมืองที่มีระบบสาธารณูปโภคพ้นื ฐานที่ค่อนขา้ งพร้อมเช่น ถนนท่ีมีการเชื่อมโยงกบั เมืองสาคญั ในภมู ิภาคตะวนั ออกและภมู ิภาคอ่ืนๆ เป็ นตน้ 7. เป็นเมืองที่มีระบบการบาบดั น้าเสียและการกาจดั ขยะที่มีประสิทธิภาพ 8. เป็นเมืองที่มีรูปแบบและระบบการปกครองท่ีเอ้ือต่อการเขา้ มามีส่วนร่วมของประชาชน อยา่ งชดั เจน 9. เมืองท่ีเป็ นศนู ยก์ ลางทางดา้ นกีฬาและศนู ยก์ ารแขง่ ขนั กีฬาทางน้าในระดบั ประเทศและ ระดบั โลก 10. เมืองพทั ยาไดก้ าหนดวสิ ยั ทศั น์ไวว้ า่ “เมืองพทั ยาเป็นเมืองทอ่ งเที่ยวท่ีมีช่ือเสียงระดบั ภูมิภาคและระดบั นานาชาติท่ีน่าอยขู่ องคนท้งั โลก โดยมุง่ เนน้ อนุรักษท์ รัพยากรธรรมชาติและ ส่ิงแวดลอ้ ม มีศกั ยภาพ มีแบบแผนในการพฒั นาเศรษฐกิจและสังคมอยา่ งยงั่ ยนื โดยประชาชนมีส่วนร่วม

94 การพัฒนาการรวมกล่มุ แบบเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเที่ยว: แนวคิดและการประยกุ ต์ คิดร่วมทาในการพฒั นาเมืองพทั ยาอยา่ งโปร่งใส” และมียทุ ธศาสตร์และนโยบายการพฒั นาเมืองพทั ยา ภายใตพ้ ้นื ฐานของขอ้ มูลความเป็นจริงจากปัญหาและความตอ้ งการของประชาชน ท้งั ทางดา้ นเศรษฐกิจ สงั คม ความเป็นอยู่ และสถานการณ์ของโลกในปัจจุบนั โดยจะเร่ิมดาเนินการควบคูก่ บั การบริหารจดั การ ความเสี่ยง (Risk Management) เพื่อใหพ้ ทั ยาเป็นเมืองน่าอยขู่ องคนท้งั โลก ดงั ตารางที่ 2-1 ตารางที่ 2-1 ยทุ ธศาสตร์และนโยบายการพฒั นาเมืองพทั ยา ยทุ ธศาสตร์ นโยบาย  แผนยทุ ธศาสตร์การพฒั นาดา้ นการท่องเท่ียว  เมืองตอ้ งโปร่งใส คนพทั ยาตอ้ งมีส่วนร่วม และประชาสมั พนั ธ์  เมืองพทั ยาปลอดภยั ท้งั ในและนอกบา้ น 24 ชว่ั โมง  แผนยทุ ธศาสตร์การพฒั นาดา้ นสาธารณสุข  ประปาถึงบา้ น ไฟฟ้ าถึงเรือน พทั ยา-เกาะลา้ น ส่ิงแวดลอ้ ม และการอนุรักษ์ การฟ้ื นฟู  รถรางไฟฟ้ า พทั ยามีแน่ ทรัพยากรธรรมชาติ (ทางบก ทางอากาศ)  พทั ยาผา่ นตลอด จราจรคล่องตวั  แผนยทุ ธศาสตร์การพฒั นาดา้ นการจราจร  ป้ องกนั และแกไ้ ขน้าท่วมซ้าซาก  ดา้ นการพฒั นาดา้ นกีฬา  เรียนฟรี 2 ปี อาหารกลางวนั ฟรี มาตรฐาน สาธิตเกษตร มีรถรับส่ง  ดา้ นการศึกษา  คนไม่วา่ งงาน คา้ ขายไม่วา่ งมือ  หมอถึงบา้ น โรงพยาบาลเมืองพทั ยา 20,000  ดา้ นการพฒั นาระบบสาธารณูปโภคและ เตียง โครงสร้างพ้ืนฐาน  ถนนดินตอ้ งหมดไป  การพฒั นาดา้ นการพฒั นาระบบการจดั การ  ท่ีอยอู่ าศยั สาหรับผมู้ ีรายไดน้ อ้ ย ปลอดขยะ บริหารบุคคล (การพฒั นาคน) ปลอดสารพิษ  ศนู ยก์ ลางกีฬา ลกู หลาน ร้านคา้ กีฬา พาเจริญ  การพฒั นาดา้ นกฎหมายโดยปรับปรุงดา้ น  มีมหกรรม มีนกั ท่องเท่ียว มีรายได้ คา้ ขาย บทบญั ญตั ิและการลงทุนระหว่างประเทศใหเ้ ขา้ คล่อง สภาวะปัจจุบนั และภารกิจตามกฎหมาย  ธรรมชาติ หาดสวยน้าใส ปลอดภยั คืนให้  แผนยทุ ธศาสตร์ดา้ นการพฒั นาเศรษฐกิจแบบ พทั ยา พอเพียงและการส่งเสริมการใชภ้ มู ิปัญญาทอ้ งถิ่น  การพฒั นาดา้ นความมนั่ คง ความปลอดภยั ใน ชีวติ และทรัพยส์ ินของประชาชนและนกั ท่องเที่ยว ชาวไทยและต่างชาติ  การพฒั นาการจดั ระเบียบสงั คม เพื่อส่งเสริม ศีลธรรม จริยธรรม วฒั นธรรมทอ้ งถิ่นและศาสนา  การพฒั นาเมือง Cluster ใหม้ ีความเท่าเทียม การพฒั นาแหล่งน้ามนั และพลงั งานทดแทน (ที่มา : อิทธิพล คุณปล้ืม, 2550 อา้ งถึงใน ธีราวธุ ธีระจารุวฒั น์, 2552)

บทท่ี 2 แนวคิดและบทบาทของเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเที่ยว 95 สถานการณ์การท่องเท่ยี วของเมืองพทั ยา ในช่วงหลายปี ที่ผา่ นมาอุตสาหกรรมท่องเที่ยวในเมืองพทั ยามีอตั ราการเติบโตอยา่ งต่อเน่ือง โดย มีจานวนนกั ท่องเท่ียวชาวไทยและชาวตา่ งชาติเพิ่มข้ึนเฉลี่ยร้อยละ 9.95 คนตอ่ ปี แตก่ ระน้นั อุตสาหกรรม ท่องเที่ยวกย็ งั มีความอ่อนไหวอยา่ งมากตอ่ สถานการณ์ต่างๆ เช่น การแพร่ระบาดของโรคและภยั พิบตั ิทาง ธรรมชาติ เป็นตน้ ดงั ภาพที่ 2-8 ภาพท่ี 2-8 อตั ราการเติบโตของการท่องเท่ียวในเมืองพทั ยาปี 2546-2550 (ท่ีมา : การทอ่ งเที่ยวแห่งประเทศไทย, 2551) ภาพรวมการเดินทางท่องเที่ยวของเมืองพทั ยาใน พ.ศ.2555 พบวา่ มีอตั ราการขยายตวั ของ นกั ทอ่ งเที่ยวเพิ่มข้ึนร้อยละ 12 โดยมีสถิติตวั เลขนกั ท่องเที่ยวอยทู่ ่ี 8.2 ลา้ นคน แบ่งเป็ นคนไทย 2.4 ลา้ น คน และคนตา่ งชาติ 5.8 ลา้ นคน สร้างรายไดแ้ ลว้ กวา่ 8.7 หม่ืนลา้ นบาท ซ่ึงสถิตินกั ท่องเท่ียวที่เดินทางเขา้ มาพกั ผอ่ นในพ้ืนท่ีเมืองพทั ยา อนั ดบั ที่ 1 ยงั คงเป็ นกลุ่มรัสเซีย ท่ีมีอตั ราเติบโตเพิ่มข้ึน ร้อยละ 22.19 ตลาดจีนเพม่ิ ข้ึน ร้อยละ 0.27 ตลาดตะวนั ออกกลางเพ่มิ ข้ึน ร้อยละ 66 ตลาดเกาหลี เพิ่มข้ึน ร้อยละ 41.48 ตลาดยโุ รปตะวนั ออก เพมิ่ ข้ึน ร้อยละ 49.78 ท่ีระบบ Social Network โดยปัจจยั ที่ส่งผลทางบวกต่อการ ท่องเที่ยวในเมืองพทั ยาคือ ภาพลกั ษณ์ของทะเลที่สวยงามและมีกิจกรรมทางน้ามากมาย และอยใู่ กล้ กรุงเทพฯ ทาใหน้ กั ท่องเท่ียวโดยเฉพาะชาวตา่ งชาติบางกลุ่มมีการเปลี่ยนเส้นทางการท่องเที่ยวจากฝ่ัง ทะเลอนั ดามนั มาท่องเที่ยวฝ่ังทะเลตะวนั ออกแทน ประกอบกบั หน่วยงานภาครัฐและเอกชนร่วมกนั จดั

96 การพฒั นาการรวมกล่มุ แบบเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเที่ยว: แนวคิดและการประยกุ ต์ กิจกรรมส่งเสริมการทอ่ งเที่ยว อาทิ งานพทั ยามิวสิคเฟสติวลั งานประเพณีวนั ไหลพทั ยา เทศกาลสีสัน ตะวนั ออก งานแขง่ ขนั พทั ยามาราธอน และเทศกาลปี ใหม่เมืองพทั ยา นอกจากน้นั ยงั จะจดั ทา “โครงการ เส้นทาง 4 สวนน้า 3 สวนป่ า” ที่จะใชเ้ ป็นจุดขายในการดึงดูดนกั ทอ่ งเท่ียวในประเทศ เพราะในอนาคต อนั ใกลน้ ้ีเมืองพทั ยาจะมีสวนน้าระดบั โลกถึง 4 แห่ง ไมว่ า่ จะเป็น สวนน้าของการ์ตนู เน็ตเวริ ์ค สวนน้ารา มายณะ สวนน้า Grand Water Park และสวนน้าพทั ยาปาร์ค ขณะที่ 3 สวนป่ า ประกอบดว้ ย สวนเสือศรี ราชา สวนสตั วเ์ ปิ ดเขาเขียว และสวนนงนุช นอกจากน้ี ยงั มีกิจกรรมการส่งเสริมเทศกาลประเพณี โครงการชลบุรี 3 ยคุ กิจกรรมดา้ นกีฬา เช่น Green Golf of Eastcoast กิจกรรมดา้ นการท่องเที่ยวทางทะเล การท่องเท่ียวเพือ่ การเรียนรู้ เป็นตน้ รวมถึงการเปิ ดสนามบินนานาชาติสุวรรณภูมิและสนามบินอู่ตะเภา ส่งผลใหก้ ารเดินทางไปเมืองพทั ยามีความสะดวกมากข้ึนจึงทาใหอ้ ุตสาหกรรมท่องเที่ยวในเมืองพทั ยา ยงั คงขยายตวั เพม่ิ ข้ึน จึงปฏิเสธไม่ไดว้ า่ ธุรกิจทอ่ งเท่ียวเป็ นฐานรายไดห้ ลกั ที่สามารถดึงเมด็ เงินจาก นกั ทอ่ งเท่ียวเขา้ สู่ประเทศและเมืองพทั ยาปี หลายพนั ลา้ นบาท เม่ือพจิ ารณาถึงค่าใชจ้ า่ ยของนกั ทอ่ งเท่ียวท่ีเดินทางเขา้ มาเที่ยวพทั ยา ในปี 2554 นกั ทอ่ งเท่ียวท้งั ชาวไทยและชาวต่างประเทศที่เดินทางมาท่องเท่ียวในเมืองพทั ยามีคา่ ใชจ้ ่ายดา้ นอาหารและเคร่ืองดื่มมี มูลคา่ เป็นอนั ดบั สองรองจากคา่ ใชจ้ ่ายดา้ นโรงแรมและที่พกั เท่ากบั 880.41 บาทตอ่ คนตอ่ วนั หรือร้อยละ 29.35 ดงั ภาพที่ 2-9 ภาพที่ 2-9 ค่าใชจ้ ่ายเฉล่ียตอ่ คนต่อวนั ของนกั ท่องเที่ยว ในเขตพทั ยา ปี 2554 (ที่มา : การท่องเท่ียวแห่งประเทศไทย, 2555)

บทท่ี 2 แนวคิดและบทบาทของเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเที่ยว 97 แนวทางการวเิ คราะห์ความสามารถในการแข่งขันด้วยตวั แบบไดมอนส์ จากขอ้ มูลขา้ งตน้ บ่งช้ีไดว้ า่ เมืองพทั ยาเป็นศูนยก์ ลางการท่องเท่ียวและธุรกิจการคา้ ท่ีสาคญั ต่อ ภูมิภาคตะวนั ออก และมีโอกาสพฒั นาศกั ยภาพการแข่งขนั เพมิ่ ข้ึนได้ เนื่องจากมีปัจจยั พ้นื ฐานที่พร้อม รวมท้งั ไดร้ ับการสนบั สนุนจากหน่วยงานภาครัฐและหน่วยงานปกครองส่วนทอ้ งถิ่น ในส่วนขององคก์ ร เอกชนพบวา่ มีชมรมและสมาคมเกิดข้ึนหลายแห่ง ซ่ึงส่วนใหญจ่ ะเก่ียวขอ้ งกบั การท่องเท่ียว อาทิ สมาคม นกั ธุรกิจและการท่องเท่ียวพทั ยา สมาคมโรงแรมภาคตะวนั ออก และชมรมผปู้ ระกอบการร้านอาหารเมือง พทั ยา แต่พบวา่ ชมรมและสมาคมเหล่าน้ียงั ขาดการเชื่อมโยงกบั หน่วยงานสนบั สนุนหรือสถาบนั เฉพาะ ทาง โดยเฉพาะกบั สถาบนั การศึกษา นอกจากน้ีการรวมกลุ่มยงั เป็นไปแบบหลวมๆ ไม่มีการกาหนดพนั ธ กิจและเป้ าประสงคร์ ่วมกนั เพอ่ื ยกระดบั ความสามารถการแขง่ ขนั ในระยะยาว ดงั ภาพท่ี 2-10 (สานกั งาน- คณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ, 2549)

98 การพัฒนาการรวมกล่มุ แบบเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเท่ียว: แนวคิดและการประยกุ ต์ + ราคาที่พกั และโรงแรมมีหลายระดบั รองรับ + หน่วยงานภาครัฐระดบั ชาติและทอ้ งถิ่น เช่น กระทรวงการกีฬาและการท่องเท่ียว การทอ่ งเท่ียวแห่งประเทศไทย อพท. อบจ. อบต. เทศบาล ใหก้ ารสนบั สนุนธุรกิจ นกั ท่องเที่ยว ไดท้ ุกกล่มุ ทอ่ งเที่ยวอยา่ งเป็นรูปธรรมและต่อเน่ือง + ภาคเอกชนมีความกระตือรือลน้ แข่งขนั กนั - การบงั คบั ใชก้ ฎหมายควบคุมคุณภาพไมท่ วั่ ถึง เช่น มาตรฐานอาชีวะ อนามยั ในการทาตลาดใหม่ ๆ และสร้างรูปแบบการ ความปลอดภยั ยงั ไมเ่ ขม้ งวดและขาดประสิทธิภาพ - ขาดการประสานงานระหวา่ งหน่วยงานรัฐ ขาดเจา้ ภาพในการดูและปัญหาดา้ น ท่องเที่ยวใหมๆ่ เพือ่ รองรบั นกั ท่องเท่ียว การทอ่ งเท่ียว - การควบคุมตรวจสอบคุณภาพและมาตรฐาน -ความครอบคลุมดูแลความปลอดภยั ของนกั ทอ่ งเท่ียวยงั ไม่ทวั่ ถึง โดยกาลงั พลของ การใหบ้ ริการที่ยงั ไมไ่ ดม้ าตรฐาน ตารวจทอ่ งเท่ียวมีอยอู่ ยา่ งจากดั บริบทการแข่งขนั หน่วยงาน และกลยทุ ธธ์ ุรกิจ ภาครัฐ เงื่อนไขดา้ นปัจจยั การผลิต + แหล่งท่องเที่ยวส่วนใหญม่ คี วามเป็น อตุ สาหกรรมที่เกี่ยว เง่ือนไขดา้ น โยงและสนบั สนุน เอกลกั ษณ์ และพร้อมใหบ้ ริการท่ี อุปสงค์ + มคี วามร่วมมอื ระหวา่ งหน่วยงานภาครัฐ หลากหลาย รวมท้งั มชี ่ือเสียงเป็นที่รู้จกั และผปู้ ระกอบการที่จดั กิจกรรมส่งเสริม + มแี นวโนม้ การเติบโตของ ภาพลกั ษณ์การท่องเท่ียว นกั ท่องเที่ยวกลุ่มตลาดบน เช่น + บุคลากรการท่องเที่ยวมีความเป็นมือ + มธี ุรกิจเกี่ยวเน่ืองกบั การท่องเท่ียวครบวงจร นกั เล่นกอลฟ์ และการเล่นเรือยอร์ช เช่น บริการดา้ นสุขภาพความงาม มีสถานท่ี และนกั ท่องเที่ยวเชิงสุขภาพเพ่ิมข้ึน อาชีพ มที กั ษะท่ีดี พกั ผอ่ นหยอ่ นใจ และกิจกรรมสันทนาการ +- ยอดนกั ท่องเที่ยวชาวไทยเติบโต ร้านอาหารหลากหลายประเภท อยา่ งต่อเน่ืองทุกปี แต่นกั ท่องเท่ียว + การคมนาคมขนส่งสะดวกและทนั สมยั ต่างชาติไม่สม่าเสมอและเติบโตใน ตลาดระดบั กลางถีงระดบั ล่าง - ขาดสถานที่ฝึกอบรมบุคลากรเพื่อการ มากกวา่ ระดบั บน - ยงั มีกลุ่มนกั ท่องเท่ียวที่สนใจ ท่องเที่ยวท่ีมีคุณภาพ - เฉพาะการท่องเที่ยวตามแหล่ง สถานบนั เทิง - สาธารณูประโภคไม่เพียงพอกบั ความ เติบโตของเมอื งหรือแหล่งท่องเท่ียวบาง แห่ง เช่น ไฟฟ้ า ประปา การกาจดั ขยะ และปัญหาการจราจรติดขดั - อตั ราการเพิ่มข้ึนของอาชญากรรม และ อาชญากรรมขา้ มชาติและอุบตั ิเหตุมี สูงข้ึน ภาพท่ี 2-10 การวเิ คราะห์สภาพแวดลอ้ มทางธุรกิจตามรูปแบบไดมอนด์ (Diamond Model) ของพทั ยา (ที่มา: ปรับปรุงจากสานกั งานคณะกรรมการพฒั นาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ, 2549)

บทท่ี 2 แนวคิดและบทบาทของเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเที่ยว 99 กรณศี ึกษาที่ 2-2 : แนวทางในการพฒั นาบทบาทเครือข่ายวสิ าหกจิ การท่องเทยี่ ว รัฐบาลไดก้ าหนดใหก้ ารพฒั นา “เครือข่ายวสิ าหกิจการท่องเท่ียว ” เป็นแนวทางหน่ึงในการพฒั นา ขีดความสามารถในการแข่งขนั ทางเศรษฐกิจของประเทศในการสร้างใหเ้ กิดความเจริญมง่ั คงั่ ทาง เศรษฐกิจและการพฒั นาที่ยงั่ ยนื ของประเทศเพอื่ ความอยดู่ ีกินดีมีสุขของประชาชน โดยใหส้ านกั งาน คณะกรรมการพฒั นาขีดความสามารถในการแข่งขนั ของประเทศ (สพข.) และสานกั งานคณะกรรม พฒั นาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ (สศช.) เป็นตวั แทนในการศึกษาและพฒั นาเครือขา่ ยวสิ าหกิจการ ทอ่ งเท่ียวในประเทศไทยต้งั แต่พ.ศ. 2546 ท้งั น้ีสานกั งานคณะกรรมการพฒั นาขีดความสามารถในการ แขง่ ขนั ของประเทศ (2547) ไดใ้ หค้ วามหมายของเครือขา่ ยวสิ าหกิจการท่องเท่ียว (คลสั เตอร์การ ทอ่ งเท่ียว) ไวด้ งั น้ี เครือข่ายวสิ าหกิจการท่องเที่ยว คือ กลุ่มของธุรกิจและสถาบนั ที่เก่ียวขอ้ งมารวมตวั ดาเนินกิจการ อยใู่ นพ้นื ที่ใกลเ้ คียงกนั มีความร่วมมือ เก้ือหนุน เช่ือมโยง และเสริมกิจการซ่ึงกนั และกนั อยา่ งครบวงจร ท้งั ในแนวต้งั หมายถึง ความเช่ือมโยงระหวา่ งผปู้ ระกอบการในกระบวนการผลิตท่ีอยใู่ นสายของห่วงโซ่ อุปทานต้งั แตต่ น้ น้าจนถึงปลายน้า และความเชื่อมโยงในแนวนอน หมายถึง ความเชื่อมโยงกบั อุตสาหกรรมท่ีสนบั สนุนตา่ งๆ รวมท้งั ธุรกิจใหบ้ ริการ สมาคมการคา้ สถาบนั การศึกษาและฝึกอบรม สถาบนั วจิ ยั และพฒั นา ตลอดจนหน่วยงานภาครัฐต่างๆ ที่เก่ียวขอ้ ง ในการสร้างความร่วมมือบนพ้นื ฐาน ของการแข่งขนั การร่วมกนั กาหนดทิศทางและเป้ าหมายร่วมกนั การกาหนดกลยทุ ธ์การพฒั นาร่วมกนั รวมท้งั แลกเปล่ียนขอ้ มลู ข่าวสารความรู้ ตลอดจนทรัพยากรตา่ งๆ ระหวา่ งผทู้ ี่เก่ียวขอ้ งในเครือขา่ ย วสิ าหกิจการทอ่ งเที่ยวเพ่ือบรรลุเป้ าหมายร่วมกนั คือ การเพ่มิ ผลิตภาพซ่ึงถือเป็นปัจจยั หลกั ในการเพมิ่ ความสามารถในการแขง่ ขนั ท่ียง่ั ยนื รูปแบบของเครือข่ายวสิ าหกจิ การท่องเทยี่ ว โดยผลการศึกษาบง่ ช้ีวา่ ผปู้ ระกอบวสิ าหกิจขนาดยอ่ มในเมืองพทั ยาท่ีมีศกั ยภาพเพียงพอในการ รวมกลุ่มคือ กิจการที่มีการรวมกลุ่มกนั และยงั คงรวมกลุ่มเป็น ชมรม สมาคม และมียอดขายเฉล่ียตอ่ เดือน ค่อนขา้ งมาก (50,001-100,000 บาท) โดยกิจการเหล่าน้ียนิ ดีที่จะรวมกลุ่มท้งั ภายในและภายนอกธุรกิจ และพร้อมที่จะแบง่ ปันทรัพยากรร่วมกนั เพื่อแกไ้ ขปัญหาทางดา้ นตน้ ทุนวตั ถุดิบ มาตรฐานการบริการ และการขาดแคลนบุคลากร ดงั น้นั รูปแบบการรวมกลุ่มเครือขา่ ยวสิ าหกิจการท่องเท่ียว ในช่วงเริ่มตน้ อาจ เกิดจากการรวมกลุ่มของธุรกิจทอ่ งเท่ียวที่ประสบปัญหาเดียวกนั และตอ้ งการร่วมกนั ขจดั ปัญหาที่เกิดข้ึน

100 การพฒั นาการรวมกล่มุ แบบเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเที่ยว: แนวคิดและการประยกุ ต์ เช่น ร้านอาหารรวมกลุ่มกบั ธุรกิจทอ่ งเที่ยวอื่นๆ ไดแ้ ก่ โรงแรมที่พกั คมนาคมขนส่ง ตวั แทนนาเที่ยว สปาและนวดแผนไทย และร้านคา้ ของที่ระลึก เป็นตน้ ซ่ึงมีการจดั ต้งั ศนู ยเ์ ครือขา่ ยวสิ าหกิจการท่องเท่ียว ข้ึน ศูนยเ์ ครือขา่ ยวสิ าหกิจการท่องเท่ียวเมืองพทั ยา (Pataya Tourism Cluster Center : PTCC) เป็น แกนหลกั สาหรับการบริหารจดั การโดยประกอบดว้ ยผแู้ ทนจากชมรมเชฟพทั ยา ผแู้ ทนจากสมาคนนกั ธุรกิจการทอ่ งเท่ียวเมืองพทั ยา ผแู้ ทนจากชมรมสปาภาคตะวนั ออก ผแู้ ทนจากสมาคมโรงแรมภาค ตะวนั ออก ท้งั น้ีหน่วยงานภาครัฐ ไดแ้ ก่ เมืองพทั ยา การท่องเท่ียวแห่งประเทศไทยสานกั งานพทั ยา จะทา หนา้ ที่ใหก้ ารสนบั สนุนเชิงนโยบาย งบประมาณ เงินลงทุน รวมท้งั พฒั นาโครงสร้างพ้ืนฐานที่จาเป็นตอ่ การทอ่ งเที่ยว และจาเป็นตอ้ งดึงสถาบนั การศึกษาคือ มหาวทิ ยาลยั บูรพา เขา้ มาสนบั สนุนดา้ นการ ฝึกอบรม การพฒั นาและการวจิ ยั ทุนมนุษย์ รวมท้งั สนบั สนุนดา้ นระบบขอ้ มลู ขา่ วสาร และเป็นพี่เล้ียง PTCC ช่วยในดา้ นขอ้ มลู ข่าวสาร ความรู้ทางวชิ าการ และการพฒั นาฝึกอบรมทกั ษะบุคลากร โดย PTCC จะพฒั นาบทบาทในหนา้ ท่ีเป็ นผปู้ ระสานงานเครือขา่ ยวสิ าหกิจการท่องเที่ยว (Cluster Development Agency - CDA) ส่วนชมรมและ สมาคมตา่ งๆ ในเมืองพทั ยาจะเป็นหน่วยงานกลางท่ีคอยกระจายข่าวสาร ใหก้ บั ธุรกิจในเครือขา่ ยวสิ าหกิจการท่องเท่ียว ซ่ึงในการพฒั นาเครือข่ายวสิ าหกิจการทอ่ งเที่ยวไดน้ ้นั จาเป็นตอ้ งอาศยั ระยะเวลาแบ่งเป็น 3 ระยะคือ ระยะเร่ิมตน้ ใชเ้ วลาประมาณ 1-2 ปี ระยะพฒั นาเครือขา่ ย วสิ าหกิจการท่องเที่ยวใชเ้ วลาประมาณ 3-5 ปี และระยะการรวมตวั เป็ นเครือขา่ ยวสิ าหกิจการทอ่ งเที่ยว อยา่ งเขม้ แขง็ ใชเ้ วลาต้งั แต่ 5 ปี ข้ึนไปดงั ภาพที่ 2-11

บทท่ี 2 แนวคิดและบทบาทของเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเที่ยว 101 ธุรกิจท่องเท่ียวอื่น ๆ กลุ่มผใู้ ห้บริการเฉพาะทาง สมาคม/ชมรมต่างๆ กล่มุ ผปู้ ้ อนวตั ถุดิบ ศูนย์เครือข่าย หน่วยงาน วสิ าหกจิ การท่องเทยี่ ว ภาครัฐ เมอื งพทั ยา ( PTCC) สถาบนั การศึกษา นกั ท่องเทยี่ ว ระยะที่ 3 ร้านอาหาร 5 ปี ข้ึนไป แหล่งทอ่ งเท่ียว ระยะท่ี 2 ร้านคา้ ของท่ีระลึก 3-5 ปี คมนาคมขนส่ง ตวั แทนนาเที่ยว โรงแรมท่ีพกั ระยะท่ี 1 สถาบนั การศึกษา 1-2 ปี หน่วยงานภาครัฐ หน่วยงานอื่นๆ /สมาคม/ ชมรม ภาพท่ี 2-11 รูปแบบและระยะในการพฒั นาเป็ นเครือข่ายวิสาหกิจการทอ่ งเที่ยวเมืองพทั ยา(PTCC) จงั หวดั ชลบุรี (ท่ีมา: วฒุ ิชาติ สุนทรสมยั และคณะ, 2555)

102 การพฒั นาการรวมกล่มุ แบบเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเท่ียว: แนวคิดและการประยกุ ต์ บทสรุป เครือข่ายวสิ าหกิจการท่องเที่ยว หมายถึง กลุ่มของธุรกิจหรือสถาบนั ที่เก่ียวขอ้ งกบั อุตสาหกรรมใน ระบบการท่องเท่ียวและระบบการตลาดการท่องเที่ยวมารวมตวั กนั ดาเนินกิจการอยใู่ นพ้ืนท่ีใกลเ้ คียงกนั มี ความร่วมมือเก้ือหนุน เชื่อมโยงและเสริมกิจการซ่ึงกนั และกนั อยา่ งครบวงจรท้งั ในแนวต้งั และแนวนอน โดยความเชื่อมโยงในแนวต้งั เป็นความเช่ือมโยงในแนวนอนเป็ นความเชื่อมโยงของอุตสาหกรรมสนบั สนุน ตา่ งๆ รวมท้งั ธุรกิจใหบ้ ริการสมาคมการคา้ สถาบนั การศึกษาและฝึกอบรวม สถาบนั วจิ ยั และพฒั นา ตลอดจนหน่วยงานภาครัฐตา่ งๆ ท่ีเก่ียวขอ้ งเพ่อื บรรลุเป้ าหมายร่วมกนั คือ การเพ่ิมผลิตภาพ ซ่ึงถือเป็นปัจจยั หลกั ในการเพ่มิ ขีดความสามารถในการแข่งขนั ที่ยง่ั ยนื การพฒั นาเครือขา่ ยวสิ าหกิจการท่องเท่ียวไดอ้ ยา่ งเหมาะสมน้นั จาเป็นตอ้ งวเิ คราะห์และประเมิน ความสามารถในการแขง่ ขนั ของอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวใหช้ ดั เจนก่อนโดยมีข้นั ตอนเรียกวา่ กระบวนการพฒั นาเครือข่ายวสิ าหกิจการทอ่ งเท่ียวประกอบดว้ ย 7 ข้นั ตอนตามลาดบั คือ การสร้างกลุ่มการ วเิ คราะห์สถานภาพของกลุ่มหรือผมู้ ีส่วนไดเ้ สีย การกาหนดเป้ าประสงคห์ รือพนั ธกิจร่วม การกาหนด ยทุ ธศาสตร์และแผนปฏิบตั ิงานในกลุ่มเครือขา่ ยวสิ าหกิจ การจดั โครงสร้างการทางานและระบบปฏิบตั ิงาน ของเครือขา่ ยวสิ าหกิจ และการตรวจสอบความกา้ วหนา้ ในการพฒั นาเครือข่ายวสิ าหกิจการทอ่ งเที่ยวดว้ ย ดชั นีช้ีวดั ตา่ งๆ คาถามท้ายบทท่ี 2 1.อธิบายความสมั พนั ธ์ของระบบการทอ่ งเที่ยวกบั เครือข่ายวสิ าหกิจการทอ่ งเท่ียว 2.ความร่วมมือของธุรกิจดา้ นการท่องเที่ยวมีอะไรบา้ ง อธิบาย 3.กระบวนการพฒั นาเครือข่ายวสิ าหกิจการท่องเท่ียว มีอะไรบา้ ง อธิบาย

บทท่ี 2 แนวคิดและบทบาทของเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเท่ียว 103 แนวคาตอบคาถามท้ายบทที่ 2 1.ระบบการท่องเท่ียวกบั เครือข่ายวสิ าหกิจการท่องเที่ยวมีความสัมพนั ธ์กนั ในรูปแบบห่วงโซ่คุณค่า โดยองคป์ ระกอบที่อยใู่ นระบบการทอ่ งเท่ียวที่มีความร่วมมือกนั จะก่อใหเ้ กิดประโยชน์และคุณคา่ ต่อกนั ใน ขณะเดียวกนั กม็ ีการพฒั นาดา้ นตา่ งๆ เพอ่ื ตอบสนองความตอ้ งการของนกั ท่องเที่ยวและยงั คงแขง่ ขนั กนั 2.ความร่วมมือของธุรกิจดา้ นการท่องเท่ียวเป็นการร่วมมือกนั ทางานของกลุ่มท่ีเก่ียวขอ้ งกบั สถาน ประกอบการดา้ นการท่องเท่ียวและระบบการตลาดทอ่ งเท่ียวเพอ่ื พฒั นาขีดความสามารถในการแข่งขนั 3.กระบวนการพฒั นาเครือข่ายวสิ าหกิจการทอ่ งเท่ียวมี 7 ข้นั ตอนคือ การสร้างกลุ่ม การวเิ คราะห์ สถานภาพของกลุ่มหรือผมู้ ีส่วนไดเ้ สีย การกาหนดเป้ าประสงคห์ รือพนั ธกิจร่วม การกาหนดยทุ ธศาสตร์และ แผนปฏิบตั ิงาน การถ่ายโอนจากแผนงานไปสู่การปฏิบตั ิ การจดั การโครงสร้างการทางานและระบบ ปฏิบตั ิงาน และการตรวจสอบความกา้ วหนา้

104 การพฒั นาการรวมกล่มุ แบบเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเท่ียว: แนวคิดและการประยกุ ต์ เอกสารอ้างองิ การท่องเท่ียวแห่งประเทศไทย. (2551). สถานการณ์การท่องเที่ยวพทั ยา จังหวัดชลบุรี. เขา้ ถึงไดจ้ าก http://www2.tat.or.th/stat/web/static_tst.php การท่องเท่ียวแห่งประเทศไทย. (2551). Pattaya book 2007. เขา้ ถึงไดจ้ าก http://www2.tat.or.th/stat/download/tst/711/pattaya_book2007.xls ธีราวธุ ธีระจารุวฒั น์, และวฒุ ิชาติ สุนทรสมยั . (2552). แนวทางการพัฒนาเครือข่ายวิสาหกิจด้านการ ท่องเที่ยวของผ้ปู ระกอบการวิสาหกิจขนาดกลาง และขนาดย่อม (SMEs) ประเภทร้านขายของท่ี ระลึก และคมนาคมขนส่ง ในเขตเมืองพทั ยา จังหวดั ชลบุรี. รายงานสืบเน่ืองจากประชุมวชิ าการ มหาวทิ ยาลยั สงขลานครินทร์ วทิ ยาเขตหาดใหญ่ จงั หวดั สงขลา (141-157). สงขลา : มหาวทิ ยาลยั สงขลานครินทร์. ธีราวธุ ธีระจารุวฒั น.์ (2552). แนวทางการพัฒนาเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเที่ยวของผ้ปู ระกอบการ วิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม(SMEs) ประเภทร้านค้าของที่ระลึกและคมนาคมขนส่ง ในเขต เมืองพทั ยา จังหวดั ชลบรุ ี. วทิ ยานิพนธ์หลกั สูตรการจดั การมหาบณั ฑิต สาขาวชิ าการจดั การ วสิ าหกิจขนาดกลางและขนาดยอ่ ม คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั บูรพา, ชลบุรี บุญเลิศ จิตต้งั วฒั นา. (2548). อุตสาหกรรมการท่องเที่ยว ธุรกิจท่ีไม่มีวนั ตายของประเทศไทย. กรุงเทพ ฯ: ซี.พ.ี บุค๊ สแตนดาร์ด. ภษู ณิศา กนั ทิยะ. (2554). อุปสงค์ต่อการออมทรัพย์เพื่อการผลิต : กรณีศึกษาบ้านเกาะไม้แหลม หม่ทู ่ี 6 ตาบลมาบไผ่อาเภอบ้านบึง จังหวดั ชลบุรี. วทิ ยานิพนธ์รัฐประศาสนศาสตรมหาบณั ฑิต สาขาวชิ า รัฐประศาสนศาสตร์ คณะมนุษยศาสตร์และสงั คมศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั วไลยอลงกรณ์ ใน พระบรมราชูปถมั ภ,์ ปทุมธานี. มิ่งสรรพ์ ขาวสอาด, นุกลู เครือฟู, และอคั รพงศ์ อ้นั ทอง. (2548). อุตสาหกรรมโรงแรมของประเทศไทย : รายงานการวิจัย. เชียงใหม่ : สถาบนั วจิ ยั สังคม มหาวทิ ยาลยั เชียงใหม่. วฒุ ิชาติ สุนทรสมยั , สมศรี ศิริไหวประพนั ธ์, ธนภณ นิธิเชาวกุล, ณฤดี พรหมสุวรรณ, และชวนา องั คนุรักษ์ พนั ธุ์. (2557). รายงานแผนวิจัยเรื่อง การพัฒนาบทบาทของเครือข่ายการท่องเท่ียว PTCC เพื่อ พฒั นาทุนมนษุ ย์ในวิสาหกิจการท่องเที่ยวในเมืองพัทยาเพื่อการแข่งขันในประชาคมเศรษฐกิจ อาเซียน.ชลบุรี: คณะการจดั การและการทอ่ งเที่ยวมหาวทิ ยาลยั บูรพาและสานกั งานคณะกรรมการ วจิ ยั แห่งชาติ (วช.).

บทที่ 2 แนวคิดและบทบาทของเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเท่ียว 105 วฒุ ิชาติ สุนทรสมยั , และณฤดี พรหมสุวรรณ. (2557). รายงานการวิจัยเรื่อง การบริหารจัดการทุนมนษุ ย์เพื่อ การบูรณาการกลยทุ ธ์การจัดการเครือข่ายวิสาหกิจการท่องเที่ยวเมืองพัทยาเพ่ือการแข่งขนั ใน ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน. ชลบุรี: คณะการจดั การและการทอ่ งเท่ียว มหาวทิ ยาลยั บูรพาและ สานกั งานคณะกรรมการวจิ ยั แห่งชาติ (วช.). วฒุ ิชาติ สุนทรสมยั , และวนั ทนา สุวรรณรัศมี. (2557). รายงานการวิจัยเร่ือง โครงการสร้างเครือข่ายนาร่อง ธุรกิจขนาดย่อมด้านการท่องเท่ียวท่ีเป็นมิตรกับส่ิงแวดล้อมของ เครือข่ายวิสาหกิจการท่องเที่ยว (PTCC) ในเมืองพทั ยาจังหวดั ชลบุรีเพ่ือการแข่งขนั ในประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน. ชลบุรี: คณะการ จดั การและการท่องเที่ยว มหาวทิ ยาลยั บูรพาและสานกั งานคณะกรรมการวจิ ยั แห่งชาติ (วช.). วฒุ ิชาติ สุนทรสมยั , และชวนา องั คนุรักษพ์ นั ธุ์. (2557). รายงานการวิจัยเร่ือง การพัฒนาระบบฐานข้อมลู และระบบสารสนเทศด้านทุนมนษุ ย์ของเครือข่ายการท่องเที่ยว PTCC เมืองพทั ยาเพ่ือการแข่งขนั ในประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน. ชลบุรี: คณะการจดั การและการทอ่ งเท่ียว มหาวทิ ยาลยั บูรพาและ สานกั งานคณะกรรมการวจิ ยั แห่งชาติ (วช.). วฒุ ิชาติ สุนทรสมยั , ชวนา องั คนุรักษพ์ นั ธุ์, เกศริน อิ่มเล็ก, บุปผา ติละกลู , วรี ะสิทธ์ิ ปิ ติเจริญพร, และ ธนภณ นิธิเชาวกลุ . (2555). รายงานการวิจัยเรื่อง การพัฒนาศักยภาพและความสามารถในการ แข่งขนั อย่างยง่ั ยืนด้วยการรวมกล่มุ เครือข่าย (Cluster) ของธุรกิจขนาดย่อมด้านการท่องเท่ียว เมือง พัทยา จังหวดั ชลบรุ ี . ชลบุรี: คณะการจดั การและการทอ่ งเที่ยว มหาวทิ ยาลยั บรู พาและสานกั งาน คณะกรรมการวจิ ยั แห่งชาติ (วช.). . (2555). รายงานการวิจัยเรื่อง การพฒั นาเครือข่ายวิสาหกิจ (Cluster) ด้านการท่องเท่ียว ประเภท ธุรกิจสปาและนวดแผนไทยของผ้ปู ระกอบการวิสาหกิจขนาดย่อมในเขตเมืองพทั ยา จังหวดั ชลบุรี . ชลบุรี: คณะการจดั การและการท่องเท่ียว มหาวทิ ยาลยั บูรพาและสานกั งานคณะกรรมการวจิ ยั แห่งชาติ (วช.). . (กุมภาพนั ธ์, 2551). ภาพลกั ษณ์ของแหล่งทอ่ งเที่ยวไทย. วารสาร Strategy & Marketing (S&M), 7(75), 118-119. วลยั พร บวรกุลรัตน์. (2554). การศึกษาความสามารถในการแข่งขนั และศักยภาพเชิงลึกของอุตสาหกรรมยาง ธรรมชาติในประเทศไทย. วทิ ยานิพนธ์ปริญญาเศรษฐศาสตรมหาบณั ฑิต, สาขาวชิ าเศรษฐศาสตร์ ธุรกิจ, คณะเศรษฐศาสตร์, มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร์. สมบตั ิ กาญจนกิจ. (2544). นนั ทนาการและอุตสาหกรรมการท่องเที่ยว. กรุงเทพฯ: สานกั พิมพ์ จุฬาลงกรณ์ มหาวทิ ยาลยั . สานกั งานคณะกรรมการพฒั นาเศรษฐกิจและสงั คมแห่งชาติ. (2549). โครงการจัดทาแผนท่ีเครือข่าย วิสาหกิจเพื่อยกระดบั ความสามารถในการแข่งขนั ของภาคการผลิตและบริการ, บทสรุปผบู้ ริหาร. กรุงเทพ ฯ : อุดมรัตน์การพิมพแ์ ละดีไซน์.

106 การพัฒนาการรวมกล่มุ แบบเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเที่ยว: แนวคิดและการประยกุ ต์ . (2549). โครงการจัดทาแผนที่เครือข่ายวิสาหกิจเพ่ือยกระดบั ความสามารถในการแข่งขนั ของภาค การผลิตและบริการ, รายงานฉบบั สมบรู ณ์. กรุงเทพ ฯ : อุดมรัตนก์ ารพมิ พแ์ ละดีไซน์. . (2549). คู่มือการพัฒนาคลัสเตอร์เพื่อยกระดบั ความสามารถในการแข่งขนั ของภาคการผลิตและ บริการ . กรุงเทพ ฯ : อุดมรัตนก์ ารพมิ พแ์ ละดีไซน์. . (2547). การพัฒนาเครือข่ายวิสาหกิจ : แนวคิดและแนวทางการพัฒนา (พิมพค์ ร้ังที่ 3). กรุงเทพ ฯ: เพชรรุ่งการพิมพ.์ . (ม.ป.ป.) โครงการศึกษาการพัฒนาขีดความสามารถในการแข่งขนั ของไทย เล่มท่ี 1: การศึกษา ในระดบั มหภาค. กรุงเทพ ฯ : ม.ป.ท. . (ม.ป.ป.). โครงการศึกษาการพัฒนาขีดความสามารถในการแข่งขนั ของไทย เล่มท่ี 2 : กรณีศึกษากล่มุ อุตสาหกรรม. กรุงเทพ ฯ : ม.ป.ท. อิทธิพล คุณปล้ืม. (2550). อิทธิพล เปิ ดประชุม ชูยทุ ธศาสตร์ 13 หลกั 14 นโยบาย. เขา้ ถึงไดจ้ าก http://www.pattayadailynews.com/thai/shownews.php?IDNEWS=0000006208 Barkley, D., & Henry, M. (2001). Advantages and Disadvantages of Targeting Industry Clusters. REDRL Research Report 09-2001-01, Regional Economic Development Research Laboratory. Clemson : Clemson University. Baloglu, S., & McCleary, K. W. (1999). A Model of Destination Image Formation. Annals of Tourism Research, Vol. 26(4), 868-897. Fakeye, P. C., & Crompton, J. L. (1991). Image difference between prospective, First-time and repeat visitors to the Lower Rio Grande Valley. Journal of Travel Research, 30(2), 10-16. Gollub, J., Hosier, A. & Woo, G. (2002). Using Cluster-Based Economic Strategy to Minimize Tourism Leakages. Madrid: World Tourism Organisation. Hall, C. M. (2003). Introduction to Tourism: Dimensions, and Issues. Otago, New Zealand: Hospitality Press. Hill, E. W., & Brennan, J. F. (2000). A methodology for identifying the drivers of industrial clusters: The foundation of regional competitive advantage. Economic Development Quarterly, 14(1), 65-96. Porter, M. E. (2001). Strategy and the internet. Harvard Business Review, 79(3), 62-78. . (1998). Cluster and the New Economics of Competition. Harvard Business Review, 76(6), 77– 90. . (1990). The Comparative Advantage of Nations. New York : Macmillan. United Nations World Tourism Organization. (2015). Annual Report 2015. UNWTO. Retrieved from http://www2.unwto.org/publication/unwto-annual-report-2015

บทท่ี 3 แนวทางการพัฒนาเครือข่ายวิสาหกิจการท่องเท่ียวในประเทศ 107 บทท่ี 3 แนวทางการพฒั นาเครือข่ายวสิ าหกจิ การท่องเทย่ี วในประเทศ วตั ถุประสงคข์ องบท เพื่อ 1. ระบุการดาเนินงาน ปัจจยั สู่ความสาเร็จของเครือขา่ ยวสิ าหกิจการทอ่ งเท่ียวในประเทศได้ 2. วเิ คราะห์ความสามารถในการแขง่ ขนั ของเครือขา่ ยวสิ าหกิจการทอ่ งเท่ียวในประเทศได้ 3. สามารถเขียนแผนภาพเครือข่ายวสิ าหกิจการท่องเท่ียวได้ ใน พ.ศ. 2549 สานกั พฒั นาขีดความสามารถในการแข่งขนั ของประเทศและสานกั งาน คณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสงั คมแห่งชาติ ไดม้ ีแผนการดาเนินงานต่อเน่ืองในการศึกษาขอ้ มูล การรวมกลุ่มเครือขา่ ยวสิ าหกิจ ซ่ึงไดจ้ ดั ทาโครงการแผนท่ีหรือแผนภาพ ในที่น้ี จะเรียกแผนภาพเครือข่าย วสิ าหกิจ (Cluster Map) เพือ่ ยกระดบั ความสามารถในการแขง่ ขนั ของภาคการผลิตและภาคการบริการ ซ่ึง พบวา่ ประเทศไทยมีการรวมกลุ่มเครือข่ายวสิ าหกิจหลายรูปแบบ ท้งั ภาคบริการ ภาคอุตสาหกรรม และ ภาคเกษตร โดยมีการสารวจขอ้ มลู พ้ืนฐานของเครือขา่ ยวสิ าหกิจทว่ั ประเทศ จากขอ้ มูลทุติยภมู ิ และไดม้ ีการ จาแนกลกั ษณะเครือขา่ ยวสิ าหกิจในประเทศไทยไว้ 3 กลุ่มดงั น้ี 1. จาแนกตามรูปแบบ ส่วนใหญ่เป็ นกลุ่มวสิ าหกิจขนาดกลางและขนาดยอ่ ม ร้อยละ 70 และกลุ่ม การผลิตระดบั ชุมชน ร้อยละ 30 ดงั ภาพท่ี 3-1

108 การพฒั นาการรวมกลุ่มแบบเครือข่ายวสิ าหกิจดา้ นการท่องเท่ียว: แนวคิดและการประยกุ ต์ เครือข่ายวสิ าหกจิ ในประเทศไทย จาแนกตามรูปแบบ กลุ่มวสิ าหกิจขนาดกลางและขนาดยอ่ ม กลุ่มการผลิตระดบั ชุมชน 30% 70% ภาพท่ี 3-1 เครือข่ายวสิ าหกิจในประเทศไทย จาแนกตามรูปแบบ 2. จาแนกตามภาคการผลิต เป็นเครือขา่ ยวสิ าหกิจท่ีอยใู่ นการผลิตภาคเกษตรพ้นื ฐานและเกษตร แปรรูประดบั ชุมชน ร้อยละ 33.3 การผลิตภาคหตั ถอุตสาหกรรม ร้อยละ 18.3 การผลิตภาคอุตสาหกรรม ร้อย ละ 18.3 การผลิตภาคอุตสาหกรรมและอุตสาหกรรมเกษตรระดบั วสิ าหกิจขนาดกลางและขนาดยอ่ ม ร้อยละ 16 และภาคบริการ ร้อยละ 14 ดงั ภาพที่ 3-2 เครือข่ายวิสาหกจิ ในประเทศไทย จาแนกตามภาคการผลิต 14% 33.3% การผลติ ภาคเกษตรพนื ้ ฐานและเกษตรแปรรูป 16% ระดบั ชมุ ชน การผลติ ภาคหตั ถอตุ สาหกรรม การผลติ ภาคอตุ สาหกรรม 18.3% 18.3% การผลติ ภาคอตุ สาหกรรมและอตุ สาหกรรม เกษตรระดบั วิสาหกิจขนาดกลางและขนาด ยอ่ ม ภาคบริการ ภาพท่ี 3-2 เครือข่ายวสิ าหกิจในประเทศไทย จาแนกตามภาคการผลิต

บทที่ 3 แนวทางการพฒั นาเครือข่ายวิสาหกิจการท่องเท่ียวในประเทศ 109 3. จาแนกตามภมู ิภาค โดยมีจานวนเครือขา่ ยวสิ าหกิจท่ีอยใู่ นภาคกลางมากที่สุด รองลงมาคือ ภาค ตะวนั ออกเฉียงเหนือและภาคใต้ ตามลาดบั ในส่วนของเครือขา่ ยวสิ าหกิจดา้ นการท่องเท่ียวในประเทศไดท้ าการศึกษาขอ้ มูลและสร้างเป็น แผนภาพเครือขา่ ยวสิ าหกิจ (พ.ศ. 2549) จานวน 6 เครือขา่ ย แบ่งตามภูมิภาคของประเทศไทย และเครือข่าย วสิ าหกิจ ท่ีกระจายตามภมู ิภาคอื่นๆ อีก 6 เครือข่าย ดงั รายละเอียดตอ่ ไปน้ี 3.1. ภาคใต้ ประกอบดว้ ยเครือข่ายวสิ าหกิจท่องเที่ยว 4 เครือขา่ ย ไดแ้ ก่ เครือข่ายวสิ าหกิจท่องเที่ยว จงั หวดั พงั งา เครือขา่ ยวสิ าหกิจท่องเท่ียวจงั หวดั กระบี่ เครือขา่ ยวสิ าหกิจการท่องเที่ยวเชิงสุขภาพจงั หวดั ระนอง และเครือขา่ ยวสิ าหกิจการทอ่ งเที่ยวภเู ก็ต ดงั น้ี 3.1.1 เครือข่ายวสิ าหกจิ ท่องเทย่ี วจังหวดั พงั งา 3.1.1.1 เร่ิมก่อต้งั (พ.ศ. / ค.ศ.) : พ.ศ. 2547 3.1.1.2 ความเป็ นมา จงั หวดั พงั งา เป็ นแหล่งทอ่ งเที่ยวทางทะเลท่ีสาคญั จงั หวดั หน่ึงของภาคใต้ โดยการทอ่ งเที่ยวใน จงั หวดั มีอตั ราการเติบโตสูงถึงร้อยละ 24 ซ่ึงในพ.ศ. 2547 พบวา่ นกั ทอ่ งเที่ยวชาวไทยมีแนวโนม้ การ ขยายตวั เพ่มิ ข้ึนร้อยละ 35 ส่วนนกั ทอ่ งเท่ียวชาวตา่ งชาติมีแนวโนม้ การขยายตวั เพิ่มข้ึนร้อยละ 18 เช่นกนั ค่าใชจ้ ่ายเฉล่ีย/ คน/ วนั ประมาณ 1,800 บาท ซ่ึงก่อใหเ้ กิดรายไดห้ มุนเวยี นเกือบ 10,000 ลา้ นบาทตอ่ ปี หลงั เกิดภยั พบิ ตั ิจากสึนามิ ธุรกิจท่องเท่ียวของจงั หวดั พงั งาหยดุ ชะงกั ลงอยา่ งสิ้นเชิง ผปู้ ระกอบการที่เกี่ยวขอ้ ง จานวนมากไดร้ ับความเสียหายทางธุรกิจอยา่ งหนกั จึงรวมตวั กนั เป็ นเครือขา่ ยวสิ าหกิจ 3.1.1.3 การดาเนินงานของเครือข่าย ผปู้ ระกอบการท่ีไดม้ ีการรวมตวั กนั อยแู่ ลว้ ตามปกติในรูปของสมาคมธุรกิจท่องเที่ยวจงั หวดั พงั งา และมีความพยายามร่วมมือช่วยเหลือซ่ึงกนั และกนั อยา่ งเต็มที่ในการฟ้ื นฟธู ุรกิจของตนเองและของจงั หวดั โดยรวม และร่วมกบั ภาครัฐในการกาหนดทิศทางที่ถูกตอ้ งและเหมาะสมในการพลิกฟ้ืนและพฒั นาธุรกิจ การท่องเท่ียวในอนาคตของใหเ้ ติบโตไดอ้ ยา่ งยง่ั ยนื จากผลการวเิ คราะห์องคป์ ระกอบ 5 ดา้ นตามตวั แบบ- เพชร (สานกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสงั คมแห่งชาติ, 2555, ภาคผนวก 11) ไดผ้ ลดงั ภาพท่ี 3-3

110 การพฒั นาการรวมกลุ่มแบบเครือข่ายวสิ าหกิจดา้ นการท่องเที่ยว: แนวคิดและการประยกุ ต์ + เตรียมความพร้อมในช่วงท่ีรอการกลบั มา + ภาครัฐใหก้ ารสนบั สนุนเตม็ ท่ี ของนกั ท่องเที่ยว ท้งั ในดา้ นสาธารณูปโภค บริบทการแขง่ ขนั และ หน่วยงาน ดา้ นบุคคลากร ความรู้ของผปู้ ระกอบการ กลยทุ ธ์ธุรกิจ ภาครัฐ และแรงงาน + ท้งั อบจ. และสานกั งานจงั หวดั ใหก้ าร สนบั สนุนนดา้ นงบประมาณแก่โครงการ ต่างๆ ในการพฒั นาและฟ้ื นฟกู ารท่องเที่ยว ของจงั หวดั ปัจจยั การผลิต เง่ือนไขดา้ น อปุ สงค์ + แรงงานในพ้นื ท่ีค่อนขา้ งมพี ร้อมท่ี จะใหบ้ ริการนกั ท่องเท่ียว อุตสาหกรรมที่เก่ียว +/ - นกั ท่องเที่ยวชาวไทยและชาวต่างชาติ +/ - อุดมสมบูรณ์ดว้ ยแหล่งท่องเท่ียวธรรมชาติทางทะเลซ่ึง โยงและสนบั สนุน เร่ิมทยอยกลบั เขา้ มาเท่ียวบา้ งแลว้ ถึงเกือบ บางส่วนไดร้ ับความเสียหายจากสึนามิ ร้อยละ 70 แต่ส่วนใหญ่ยงั ไม่ไดพ้ กั แรม +/ - ความเสียหายดา้ นสิ่งปลูกสร้างไดร้ ับการซ่อมแซมเกือบ เน่ืองจากเขาหลกั ที่เป็นท่ีพกั หลกั ยงั มีการ หมดแลว้ แต่ยงั ไม่ไดเ้ ปิ ดดาเนินการเตม็ ท่ี ก่อสร้างและซ่อมแซมอยใู่ นบางพ้ืนท่ี ทา +/ - ระบบสาธารณูประโภคค่อนขา้ งสมบูรณ์ ยกเวน้ เร่ืองน้า ใหท้ ศั นียภาพโดยรวมยงั ไมค่ ่อยสวยงาม ในพ้นื ที่เขาหลกั ภาพท่ี 3-3 การวเิ คราะห์องคป์ ระกอบ 5 ดา้ นตามตวั แบบไดมอนดข์ องจงั หวดั พงั งา (ท่ีมา: สานกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ, 2555, ภาคผนวก 12) 3.1.1.4 ปัจจัยความสาเร็จของเครือข่าย ปัจจยั ความสาเร็จของเครือขา่ ยวสิ าหกิจทอ่ งเท่ียวจงั หวดั พงั งามีจุดเด่น คือ 1) มีอตั ราการพฒั นาสินคา้ ท่องเท่ียวใหมๆ่ เพม่ิ เติมคือ การท่องเท่ียวเชิงวฒั นธรรมและเชิงนิเวศ 2) ผปู้ ระกอบการซ่ึงมีการรวมตวั กนั อยแู่ ลว้ ในรูปของสมาคมร่วมกนั กาหนดทิศทางท่ีเหมาะสม สาหรับการพฒั นาและฟ้ื นฟูธุรกิจทอ่ งเที่ยวของจงั หวดั และนาเสนอแนวทางต่อภาครัฐ

บทที่ 3 แนวทางการพัฒนาเครือข่ายวิสาหกิจการท่องเท่ียวในประเทศ 111 3.1.2 เครือข่ายวสิ าหกจิ ท่องเทย่ี วจังหวดั กระบ่ี 3.1.2.1 เริ่มก่อต้งั (พ.ศ. / ค.ศ.) : พ.ศ. 2547 3.1.2.2 ความเป็ นมา จงั หวดั กระบี่ เป็นจงั หวดั ที่มีทาเลท่ีต้งั และธรรมชาติเหมาะสมที่จะเป็นแหล่งท่องเท่ียวและเป็น เมืองท่องเที่ยวเชิงสุขภาพและอนุรักษ์ 3.1.2.3 การดาเนินงานของเครือข่าย ผปู้ ระกอบการมีการรวมตวั กนั อยกู่ ่อน โดยธุรกิจท่องเท่ียวในจงั หวดั กระบ่ีประกอบดว้ ย กลุ่ม ธุรกิจโรงแรม กลุ่มตวั แทนนาเท่ียว กลุ่มธุรกิจของที่ระลึก กลุ่มธุรกิจสปา และกลุ่มธุรกิจตวั แทนนาเที่ยวเป็น ผทู้ ่ีมีบทบาทหลกั ในการผลกั ดนั เพ่ือพฒั นาการท่องเท่ียวในจงั หวดั กระบี่ ซ่ึงสามารถแสดงผลการวเิ คราะห์ องคป์ ระกอบ 5 ดา้ นตามตวั แบบเพชรไดผ้ ลดงั ภาพท่ี 3-4 (สานกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและ- สังคมแห่งชาติ, 2555, ภาคผนวก 36)

112 การพฒั นาการรวมกลมุ่ แบบเครือขา่ ยวสิ าหกิจดา้ นการท่องเที่ยว: แนวคิดและการประยกุ ต์ + บริษทั ใหญ่ ๆ บางบริษทั มธี ุรกิจครอบคลุมธุรกิจท่องเที่ยวหลาย + ภาครัฐยงั มีบทบาทสาคญั ในการสนบั สนุนให้เกิดการพฒั นา แห่ง ธุรกิจทอ่ งเท่ียวในกระบ่ี ท้งั การกาหนดนโยบายการประสานงาน + มีโรงแรมและบริการหลายแบบและหลายขนาดที่สามารถตอบ แกมบงั คบั ในการขอความร่วมมือ การให้งบประมาณสนบั สนุน สนองความตอ้ งการของนกั ท่องเที่ยวไดห้ ลากหลาย - การวางกฎเกณฑเ์ พอ่ื พฒั นาหรือส่งเสริมการท่องเที่ยวยงั ไม่ดีพอ + เร่ิมมีโรงแรมขนาดเลก็ ท่ีเป็นบตู ิคโฮเตล็ (Boutique Hotel) ในเร่ืองการรักษาสิ่งแวดลอ้ ม การบุกรุกท่ีดินของรัฐ การจดั การ ในการเสนอทางเลือกตลาดเฉพาะ (Niche Market) แรงงานต่างดา้ วใหถ้ ูกกฎหมาย ความปลอดภยั ในการใหบ้ ริการ - การประสานงานระหวา่ งหน่วยงานภาครัฐ และเอกชน ในการใหข้ อ้ มลู เพือ่ ใชใ้ นการ บริบทการแข่งขนั หน่วยงาน วางแผนจดั การท่องเที่ยวยงั ไม่ดี และกลยทุ ธธ์ ุรกิจ ภาครัฐ - โรงแรม ตวั แทนนาเท่ียว บริษทั ทวั ร์ และธุรกิจที่เก่ียวกบั การ ท่องเที่ยวยงั มกี ารร่วมมือกนั นอ้ ย การผลิต เง่ือนไขดา้ นอุปสงค์ + มีแหล่งท่องเท่ียวหลากหลาย อุตสาหกรรมที่เก่ียว + นกั ท่องเที่ยวที่เป็นชาวยโุ รปตอ้ งการ และมคี วามอุดมสมบูรณ์ โยงและสนบั สนุน บริการที่มีคุณภาพ ทิวทศั นท์ ่ีสวยงาม + มีธุรกิจที่เก่ียวกบั การท่องเท่ียว ตอ้ งการมาพกั ผอ่ นเป็นระยะเวลาหน่ึง ครบวงจร + มีสนามบินและสายการบินแบบ + นกั ท่องเท่ียวชาวไทยและชาวเอเชียก็ + มฝี ่ ายท่ีเก่ียวขอ้ งมารวมตวั ท้งั เหมาลา (Charter Flight) โดยตรงสู่ ตอ้ งการมาเท่ียวกระบี่ ซ่ึงมีธรรมชาติท่ี ภาครัฐและเอกชน และได้ กระบี่ บริสุทธ์ิ กาหนดยทุ ธศาสตร์ในการ - ธุรกิจอาหารทะเลมีราคาแพงข้ึน + ลกู คา้ ตอ้ งการบริการที่ดี เช่น อาหาร ท่องเท่ียว - สถาบนั ฝึ กแรงงานและ ท่ีสด การตอ้ นรับที่อบอนุ่ ความ + มสี นามบินและท่าเรือท่ีพร้อม สถาบนั การศึกษาดา้ นโรงแรมใน ปลอดภยั การบริการท่ีซื่อสตั ย์ ความ บริการนกั ท่องเที่ยว กระบี่ยงั ไมเ่ พยี งพอที่จะป้ อนธุรกิจ สะดวกสบายในการเดินทางไปยงั + มีอาหารทะเลที่สดและ ท่องเที่ยว สถานที่ท่องเท่ียว และคิดราคาท่ี เพียงพอ ยตุ ิธรรม - พนกั งานมีปัญหาเรื่องการ ตอ้ นรับและการส่ือสาร ภาพที่ 3-4 การวเิ คราะห์องคป์ ระกอบ 5 ดา้ นตามตวั แบบไดมอนดข์ องจงั หวดั กระบี่ (ที่มา: สานกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสงั คมแห่งชาติ, 2555, ภาคผนวก 38)

บทที่ 3 แนวทางการพัฒนาเครือข่ายวิสาหกิจการท่องเท่ียวในประเทศ 113 3.1.2.4 ปัจจัยความสาเร็จของเครือข่าย ปัจจยั ความสาเร็จของเครือข่ายวสิ าหกิจท่องเท่ียวจงั หวดั กระบ่ีไดแ้ ก่ การกาหนดยทุ ธศาสตร์ให้ จงั หวดั กระบี่เป็นเมืองทอ่ งเท่ียวเชิงสุขภาพและอนุรักษ์ โดยมีการทาแผนการตลาดเพื่อส่งเสริมการทอ่ งเท่ียว จงั หวดั กระบ่ีอยา่ งชดั เจน โดยไดร้ ับการสนบั สนุนจากหน่วยงานภาครัฐอยา่ งเตม็ ที่ จากผลการวเิ คราะห์ องคป์ ระกอบ 5 ดา้ นตามตวั แบบเพชร ดงั ภาพท่ี 3-4 3.1.3 เครือข่ายวสิ าหกจิ การท่องเทยี่ วเชิงสุขภาพ จังหวดั ระนอง 3.1.3.1 เร่ิมก่อต้งั (พ.ศ. / ค.ศ.) : พ.ศ. 2547 3.1.3.2 ความเป็ นมา เครือขา่ ยวสิ าหกิจการท่องเที่ยวเชิงสุขภาพจงั หวดั ระนอง ริเร่ิมโดยภาคเอกชน ไดแ้ ก่ สมาคม โรงแรมท่ีพกั จงั หวดั ระนองร่วมกบั แหล่งท่องเที่ยวเชิงสุขภาพไดแ้ ก่ น้าพรุ ้อน ก่อให้เกิดธุรกิจสปาเพ่ือ สุขภาพจากน้าแร่หรือน้าพรุ ้อนข้ึน โดยมีมิติความเขม้ แขง็ ของเครือขา่ ยท่ีประเมินจากกรอบแนวคิด แบบจาลองเพชร (Diamond Model) ดงั ภาพท่ี 3-5 และ 3-6 ซ่ึงประกอบดว้ ยดชั นีช้ีวดั ผลการพฒั นา ดงั น้ี ระดบั ของนวตั กรรม ผปู้ ระกอบการมีความพยายามท่ีจะสร้างมลู ค่าเพมิ่ และสร้างตราสินคา้ ใหแ้ ก่สินคา้ ท่ีเก่ียวขอ้ งกบั การทอ่ งเท่ียวเชิงสุขภาพท่ีเด่นชดั คือ น้าแร่พร้อมด่ืมบรรจุขวด ถือเป็ นการพฒั นาขีดความสามารถในการ แขง่ ขนั ไดใ้ นระดบั หน่ึง อยา่ งไรกต็ าม ผปู้ ระกอบการที่สามารถสร้างมลู ค่าเพิ่มและสร้างเอกลกั ษณ์ในสินคา้ ของตนเองไดน้ ้นั ยงั มีอยนู่ อ้ ยราย ความสามารถของเครือข่ายวิสาหกิจที่สามารถออกไปแข่งขนั ในต่างประเทศ กิจกรรมการท่องเที่ยวเชิงสุขภาพของจงั หวดั ระนอง เป็ นกิจกรรมท่ีมีการใหบ้ ริการอยเู่ ฉพาะ ภายในอาณาเขตของจงั หวดั ระนอง การพจิ ารณาในประเด็นน้ี จึงประยกุ ตพ์ ิจารณาจากจานวนของ นกั ท่องเที่ยวชาวต่างชาติท่ีมีความสนใจเขา้ มาซ้ือบริการและกิจกรรมการท่องเท่ียวเชิงสุขภาพในจงั หวดั ระนอง ซ่ึงปัจจุบนั ยงั เป็นสดั ส่วนที่นอ้ ยเมื่อเปรียบเทียบกบั จานวนนกั ท่องเท่ียวชาวไทย อยา่ งไรกต็ าม นกั ทอ่ งเที่ยวชาวตา่ งชาติท่ีเดินทางมาจงั หวดั ระนองมีแนวโนม้ ที่จะเพมิ่ มากข้ึนในอนาคต กลยทุ ธ์พืน้ ฐานในการแข่งขันของธุรกิจ ถึงแมจ้ ะมีการแข่งขนั ดา้ นราคาในกลุ่มผปู้ ระกอบการขนาดเล็ก แตส่ าหรับกลุ่มผปู้ ระกอบการ ขนาดใหญ่ ซ่ึงถือเป็นผกู้ าหนดทิศทางและรูปแบบของกิจกรรมการท่องเที่ยวเชิงสุขภาพน้นั มีการแขง่ ขนั กนั ในรูปแบบของการใหบ้ ริการเสริม ซ่ึงเป็นแรงกระตุน้ ใหเ้ กิดการพฒั นามาตรฐานของการใหบ้ ริการดา้ นการ ท่องเที่ยวเชิงสุขภาพอยา่ งตอ่ เน่ือง ถือเป็ นดชั นีที่สะทอ้ นใหเ้ ห็นถึงการพฒั นาของเครือข่ายวสิ าหกิจการ ทอ่ งเท่ียวเชิงสุขภาพ

ภาพรวมของเครือข่ายวสิ าหกิจการ ท่องเท่ียวเชิงสุขภาพ ทรัพยากร บริการที่มี 7 เครือข่ายวสิ าห ทางธรรมชาติ คุณภาพ โครงการ ท่องเท่ียวเชิง จงั หวดั ระ การวิเคราะห์เครือขา่ ยวสิ าหกิจการ ท่องเที่ยวเชิงสุขภาพ ภาพที่ 3-5 เครือข่ายวสิ าหกิจการ (ที่มา: สานกั งานส่งเสริมวสิ าห

การประเมินศกั ยภาพการพฒั นาเครือขา่ ย 114 การพฒั นาการรวมกล่มุ แบบเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเที่ยว: แนวคิดและการประยกุ ต์ วสิ าหกิจการท่องเท่ียวเชิงสุขภาพ หกิจการ มิติความเขม้ แขง็ มิติศกั ยภาพในการเติบโต งสุขภาพ ของเครือขา่ ย ของอุตสาหกรรม ะนอง ปัจจยั แห่งความสาเร็จของการพฒั นา เครือข่ายวสิ าหกิจการท่องเท่ียวเชิงสุขภาพ รทอ่ งเที่ยวเชิงสุขภาพ จงั หวดั ระนอง หกิจขนาดกลางและขนาดยอ่ ม, 2551, 1-16)

เง่ือนไขของปัจจัยการผลติ บริบทของการแข่งขันและ (+) จ.ระนองมีความโดดเด่นในเรื่องน้าแร่ร้อน (-) ผปู้ ระกอบการโรงแรมข (+) จ.ระนองมีกิจกรรมการท่องเท่ียวอื่นๆ อีก (+) ผปู้ ระกอบการโรงแรม มากมาย ใหบ้ ริการเสริม (-) การเดินทางเขา้ สู่จ.ระนองคอ่ นขา้ งลาบาก (-) การกาหนดมาตรฐานข (-) โครงสร้างพ้ืนฐานดา้ นการคมนาคมภายใน และกิจกรรมอื่นๆ ท่ีเกี่ยวข จงั หวดั ยงั ไม่เพียงพอ (-)ขาดแคลนบุคลากรดา้ นการนวด อุตสาหกรรมทเ่ี กีย่ วข้อง แ (-) บุคลากรมีขอ้ จากดั ทางภาษา (+) สมาคมธุรกิจการทอ่ งเ (-) ขาดแคลนสมุนไพรสาหรับใชใ้ นกิจกรรมดา้ น สุขภาพอยแู่ ลว้ สุขภาพ (-) ผปู้ ระกอบการส่วนใหญ (-) การใหค้ วามสนบั สนุน ไม่เพียงพอ (-) ขาดแคลนบริษทั นาเท่ีย (-) การประชาสัมพนั ธ์ยงั น ภาพท่ี 3-6 การวเิ คราะห์เครือขา่ ยว (ท่ีมา: สานกั งานส่งเสริมวสิ าหก

ะกลยทุ ธ์ทางธุรกจิ ขนาดเล็กแข่งขนั กนั โดยการตดั ราคา มขนาดใหญ่แขง่ ขนั กนั โดยการ ของกิจกรรมการทอ่ งเท่ียวเชิงสุขภาพ เงื่อนไขด้านอุปสงค์ บทท่ี 3 แนวทางการพฒั นาเครือข่ายวิสาหกิจการท่องเท่ียวในประเทศ 115 ขอ้ งยงั ไม่ชดั เจน (+) นกั ท่องเที่ยวไทยมีความรู้ดีมีกาลงั ซ้ือ สูง และมีการซ้ือซ้า และสนับสนุนกนั (+) นกั ทอ่ งเท่ียวชาวยโุ รปมีความสนใจ เท่ียวมีแผนพฒั นาการท่องเที่ยวเชิง มาท่องเที่ยวมากข้ึน (-) จ.ระนองยงั ไม่ใช่จุดหมายของการ ญย่ งั ขาดการประสานงานร่วมมือกนั ท่องเที่ยวของนกั ทอ่ งเที่ยว นขององคก์ รและสถาบนั ที่เก่ียวขอ้ งยงั ยวและมคั คุเทศก์ นอ้ ย และไม่โดดเด่น วสิ าหกิจทอ่ งเท่ียวเชิงสุขภาพ จงั หวดั ระนอง กิจขนาดกลางและขนาดยอ่ ม, 2551, 11)

ภาพรวมของเครือข่ายวสิ าหกจิ การ ทรัพยากรทางธรรมชาติ บริการทมี่ คี ณุ ภาพ มีทรัพยากรทางธรรมชาติท่ีมี มีความพิถีพิถนั มากใน คุณสมบตั ิในการบาบดั รักษาสุขภาพซ่ึง ของการบริการโดยการรวมกลุ่ม เป็นสิ่งดึงดูดให้นกั ทอ่ งเท่ียวท้งั ชาว ของผปู้ ระกอบการมีการจดั ต้งั ช ไทยและชาวตา่ งชาติเลือกท่ีจะเดิน ผปู้ ระกอบการธุรกิจสปาและสม ทางเขา้ มาท่องเท่ียวในจงั หวดั ระนอง การทอ่ งเท่ียวของจงั หวดั ระนอง ส่วนใหญ่เป็ นนกั ท่องเที่ยวชาวไทยท่ีมี เป็นการรวมกลุ่มกนั เฉพาะ อายเุ ช่น กลุ่มขา้ ราชการเกษียณอายเุ ป็น ผปู้ ระกอบการเพื่อแลกเปลี่ยนข กลุ่มท่ีมีกาลงั ซ้ือสูง ภาพที่ 3-7 ภาพรวมของเครือข่ายวสิ าหกิจ (ท่ีมา: ปรับปรุงจาก สานกั งานส่งเสริมวสิ าห

รท่องเทยี่ วเชิงสุขภาพ จังหวดั ระนอง 116 การพฒั นาการรวมกล่มุ แบบเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเที่ยว: แนวคิดและการประยกุ ต์ นเร่ือง แผนการดาเนินงาน 7 โครงการ มกนั ชมรม 1)โครงการปรับปรุงเสน้ ทางคมนาคมและภาพภูมิทศั นบ์ ริเวณแหล่ง มาคม ท่องเที่ยว ง ซ่ึง 2)โครงการพฒั นาทกั ษะเพ่ือการบริการดา้ นสุขภาพ 3)โครงการฝึ กอบรมและใหค้ าปรึกษาในการจดั แผนธุรกิจสาหรับ ขอ้ มลู กนั ผปู้ ระกอบการ 4) โครงการจดั หาแหล่งทุน ดอกเบ้ียต่าใหก้ บั ผปู้ ระกอบการรายยอ่ ย 5)โครงการพฒั นาทกั ษะภาษาองั กฤษ สาหรับบุคลากรที่เก่ียวขอ้ งกบั การ ใหบ้ ริการดา้ นการท่องเที่ยวเชิงสุขภาพ 6) โครงการอบรมและใหค้ าปรึกษาในการเพาะปลกู พืชสมนุ ไพร 7)โครงการจดั ทาแผนการประชาสมั พนั ธก์ ารท่องเที่ยวเชิงสุขภาพของ จงั หวดั ระนอง จการท่องเท่ียวเชิงสุขภาพ จงั หวดั ระนอง หกิจขนาดกลางและขนาดยอ่ ม, 2551, 15)

บทที่ 3 แนวทางการพัฒนาเครือข่ายวิสาหกิจการท่องเท่ียวในประเทศ 117 3.1.3.3 การดาเนินงานของเครือข่าย แผนภาพเครือข่ายการท่องเที่ยวเชิงสุขภาพ จงั หวดั ระนองสามารถแสดงไดด้ งั ภาพท่ี 3-8 และ ดชั นีช้ีวดั ผลการพฒั นา ไดแ้ ก่ 1) การขยายตัวของส่วนแบ่งในตลาดโลก ปริมาณผเู้ ยย่ี มเยอื นชาวต่างประเทศท่ีเดินทางเขา้ มาในจงั หวดั ระนองในปี 2547 มีจานวน 19,334 คน จากจานวนผเู้ ยย่ี มเยอื นท้งั หมด 340,705 คน หรือคิดเป็นร้อยละ 5.67 2) การขยายตัวในมลู ค่าผลผลิต รายไดจ้ ากการท่องเที่ยวในจงั หวดั ระนอง ในพ.ศ. 2547 มีมลู ค่า 989.15 ลา้ นบาท โดยเป็นรายได้ จากนกั ทอ่ งเที่ยวชาวไทย 947.87 ลา้ นบาท และจากนกั ทอ่ งเท่ียวชาวตา่ งประเทศ 41.28 ลา้ นบาท 3) ความสาคัญท่ีมีต่อการจ้างงาน ในภาพรวม จงั หวดั ระนองในปัจจุบนั มีจานวนแรงงานดา้ นการท่องเที่ยวเพยี งพอตอ่ ความ ตอ้ งการ แตแ่ รงงานโดยส่วนใหญ่ยงั ขาดคุณภาพ ความรู้ และทกั ษะในดา้ นการบริการดา้ นการทอ่ งเท่ียว โดยเฉพาะในการบริการการท่องเท่ียวเพ่ือสุขภาพเช่น การนวดตวั และดา้ นการใชภ้ าษาองั กฤษ นอกจากน้ี ในจงั หวดั ระนองยงั มีแรงงานเขา้ มาจากประเทศพม่าเป็นจานวนมาก เนื่องจากมีคา่ จา้ งถูกกวา่ เมื่อเทียบกบั แรงงานไทยโดยทวั่ ไป แต่แรงงานพมา่ โดยส่วนใหญ่มีปัญหาดา้ นการสื่อสาร เพราะไม่สามารถส่ือสาร ภาษาไทยได้ (สานกั งานส่งเสริมวสิ าหกิจขนาดกลางและขนาดยอ่ ม, 2551)

องค์กรภาครัฐ - ศนู ยก์ ารทอ่ งเที่ยว กีฬา ระนอง - การทอ่ งเท่ียวแห่งประเท - องคก์ ารบริหารส่วนจงั ห - องคก์ ารบริหารส่วนตาบ - เทศบาลเมืองระนอง สมุนไพร บ่อน้าแร่ร้อน น้าแร่ด่ืม ลูกประคบ น้าแร่แช่/อาบ ผกั /ผลไม้ สถาบนั ฝึ กอบรม ปลอดสารพิษ - โรงพยาบาลระนอง ภาพที่ 3-8 แผนภาพเครือข่าย - กระทรวงสาธารณสุข วสิ าหกิจท่องเท่ียวเชิงสุขภาพ - สาธารณสุขจงั หวดั จงั หวดั ระนอง - สานกั งานเกษตรจงั หวดั (ที่มา: สานกั งานส่งเสริมวสิ าหกิจ - วทิ ยาลยั ชุมชน ขนาด-กลางและขนาดยอ่ ม, 2551, 2)

า และนนั ทนาการ จงั หวดั 118 การพฒั นาการรวมกล่มุ แบบเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเที่ยว: แนวคิดและการประยกุ ต์ ทศไทย หวดั บล ร้านอาหารเพื่อสุขภาพ ร้านขายของที่ระลึก โรงแรมท่ีพกั ธุรกิจนาเท่ียว ธุรกิจสปา ธุรกิจบริการขนส่ง นวดตวั /อบสมุนไพร หน่วยงานสนับสนุนอนื่ ๆ - สมาคมธุรกิจการท่องเท่ียว - สมาคมสปา

บทท่ี 3 แนวทางการพฒั นาเครือข่ายวิสาหกิจการท่องเท่ียวในประเทศ 119 3.1.3.4 ปัจจัยแห่งความสาเร็จของเครือข่าย จากการวเิ คราะห์จุดแขง็ จุดอ่อน โอกาสและอุปสรรคโดยใชต้ วั แบบจาลองเพชรพบวา่ เครือขา่ ย วสิ าหกิจท่องเที่ยวเชิงสุขภาพจงั หวดั ระนองยงั มีปัจจยั หลายประการที่นาไปสู่ความสาเร็จที่ยงั่ ยนื ดงั ต่อไปน้ี 1) การพฒั นาให้มีองค์ประกอบของเครือข่ายวสิ าหกจิ ท่องเทยี่ วเชิงสุขภาพ ท่ีมีความครอบคลุมและ เขม้ แขง็ มากยง่ิ ข้ึน เน่ืองจากในปัจจุบนั ภายในเครือข่ายมีการรวมตวั กนั เป็นสมาคมบา้ งแลว้ เช่น สมาคม ธุรกิจการท่องเที่ยว สมาคมสปาจงั หวดั ระนอง เป็นตน้ 2) การสร้างความเข้าใจร่วมกนั ระหว่างผู้ประกอบการและผ้ทู เ่ี กย่ี วข้องในการร่วมกนั โดยกาหนด ทิศทาง (Direction Setting) ของเครือข่ายวสิ าหกิจ เน่ืองจากปัจจุบนั ผปู้ ระกอบการบางส่วนยงั ไมใ่ ห้ ความสาคญั กบั การรวมกลุ่มและการพฒั นาเครือข่ายวสิ าหกิจอยา่ งเป็นระบบ และจาเป็ นตอ้ งร่วมกนั กาหนด เป้ าหมายท้งั ในระยะส้นั และระยะยาวและการวางแผนการดาเนินงานอยา่ งมีทิศทาง และตอ้ งมีความ สอดคลอ้ งกนั ตลอดจนกาหนดแนวทางในการปฏิบตั ิเพื่อใหบ้ รรลุเป้ าหมายร่วมกนั 3) การพฒั นาบุคลากรทใี่ ห้บริการในธุรกจิ ท่องเที่ยวเชิงสุขภาพท้งั ในด้านทกั ษะในการทางาน เช่น ความรู้ดา้ นสปา การนวดรูปแบบต่างๆ ทกั ษะการใหบ้ ริการ ทกั ษะการใชภ้ าษาตา่ งประเทศ เน่ืองจาก บุคลากรเป็นผใู้ หบ้ ริการที่ตอ้ งพบปะโดยตรงและสร้างความพึงพอใจใหก้ บั ผใู้ ชบ้ ริการ เป็นตน้ 4) การจัดการด้านวตั ถุดิบทส่ี าคัญ ไดแ้ ก่ สมุนไพรและน้ามนั หอมระเหยชนิดตา่ งๆ เน่ืองจาก ปริมาณผลผลิตภายในจงั หวดั ระนองยงั มีไม่เพียงพอ ทาใหต้ อ้ งสั่งซ้ือมาจากจงั หวดั อื่น ดงั น้นั เพ่ือใหส้ ามารถ มีปริมาณวตั ถุดิบท่ีเพียงพอและควบคุมคุณภาพของวตั ถุดิบได้ และส่งผลต่อคุณภาพการใหบ้ ริการและการ สร้างประทบั ใจใหล้ ูกคา้ จึงควรมีการสนบั สนุนใหม้ ีการปลูกและแปรรูปสมุนไพรท่ีจาเป็นและพฒั นาน้ามนั หอมระเหยประเภทต่างๆ ให้ไดค้ ุณภาพมาตรฐาน (สานกั งานส่งเสริมวสิ าหกิจขนาดกลางและขนาดยอ่ ม, 2551) 3.1.4 เครือข่ายวสิ าหกจิ ท่องเทย่ี วภูเกต็ 3.1.4.1 เริ่มก่อต้งั (พ.ศ. / ค.ศ.) : พ.ศ. 2548 3.1.4.2 ความเป็ นมา จงั หวดั ภูเก็ตมีทรัพยากรทางธรรมชาติท่ีสาคญั ไดแ้ ก่ ชายหาดท่ีสวยงามและทรัพยากรทาง วฒั นธรรมคือ วดั และศาสนสถาน รวมท้งั ศาลเจา้ และอธั ยาศยั ไมตรีที่ดีของคนในพ้นื ท่ี ถือเป็นปัจจยั สาคญั ในอนั ดบั ตน้ ๆ ที่ทาใหน้ กั ท่องเที่ยวตดั สินใจเลือกเดินทางมาภูเกต็ หลงั เกิดภยั พบิ ตั ิจากสึนามิ ธุรกิจ ท่องเท่ียวของจงั หวดั ภเู กต็ หยดุ ชะงกั ลงอยา่ งสิ้นเชิง ผปู้ ระกอบการท่ีเกี่ยวขอ้ งจานวนมากไดร้ ับความ

120 การพัฒนาการรวมกล่มุ แบบเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเท่ียว: แนวคิดและการประยกุ ต์ เสียหายทางธุรกิจอยา่ งหนกั จนกระทง่ั เกิดริเริ่มการรวมตวั กนั เป็นเครือข่ายวสิ าหกิจการทอ่ งเที่ยวเพือ่ ช่วยเหลือกนั เองในภาคเอกชนทางการทอ่ งเท่ียวของจงั หวดั ภูเก็ต 3.1.4.3 การดาเนินงานของเครือข่าย ผปู้ ระกอบการที่ไดม้ ีการรวมตวั กนั อยแู่ ลว้ ตามปกติในรูปของสมาคมธุรกิจทอ่ งเท่ียวของจงั หวดั และมีความพยายามร่วมมือช่วยเหลือซ่ึงกนั และกนั อยา่ งเต็มท่ีในการฟ้ื นฟธู ุรกิจของตนเองและของจงั หวดั ภูเก็ตโดยรวม และร่วมกบั ภาครัฐในการกาหนดทิศทางท่ีถูกตอ้ งและเหมาะสมในการพลิกฟ้ื นและพฒั นา ธุรกิจการท่องเที่ยวในอนาคตของจงั หวดั ภูเก็ตใหเ้ ติบโตไดอ้ ยา่ งยงั่ ยนื สานกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสงั คมแห่งชาติและการทอ่ งเท่ียวแห่งประเทศ ไทย (2555) ที่ศึกษาเร่ือง เครือขา่ ยวสิ าหกิจการท่องเท่ียวภูเกต็ พบวา่ ผปู้ ระกอบการหลกั ท่ีมีความสาคญั ใน เครือขา่ ยวสิ าหกิจการท่องเที่ยวจงั หวดั ภูเก็ตไดแ้ ก่ ผปู้ ระกอบการโรงแรมและท่ีพกั ผปู้ ระกอบการบริษทั - นาเที่ยว สายการบิน ผปู้ ระกอบการร้านอาหารและภตั ตาคาร ผปู้ ระกอบการร้านคา้ ตา่ งๆ และผใู้ หบ้ ริการ ดา้ นกิจกรรมการท่องเที่ยวต่างๆ โดยผปู้ ระกอบการเหล่าน้ีตอ้ งปรับปรุงตนเองในดา้ นคุณภาพการใหบ้ ริการ อยา่ งสม่าเสมอ และร่วมมือกนั เพือ่ สนองความตอ้ งการและรักษาความพึงพอใจของนกั ท่องเที่ยว จากการ วเิ คราะห์ปัจจยั แวดลอ้ มท้งั 4 ดา้ นตามตวั แบบจาลองเพชร แสดงใหเ้ ห็นภาพรวมของความสามารถในการ แข่งขนั ของเครือข่ายวสิ าหกิจการทอ่ งเที่ยวจงั หวดั ภูเก็ต ดงั น้ี 1. ปัจจยั การผลิต จงั หวดั ภูเก็ตมีทรัพยากรทางธรรมชาติท่ีสาคญั ไดแ้ ก่ ชายหาดท่ีสวยงามและ ทรัพยากรทางวฒั นธรรม ซ่ึงถือเป็นปัจจยั ที่สาคญั มากท่ีทาใหน้ กั ทอ่ งเที่ยวตดั สินใจเลือกเดินทางมาภเู กต็ จากการสมั ภาษณ์ผปู้ ระกอบการธุรกิจทอ่ งเท่ียวพบวา่ ปัญหาสาคญั ที่ภเู ก็ตกาลงั เผชิญ คือ การรักษา สิ่งแวดลอ้ มและชายหาดใหค้ งความสวยงาม ท้งั ในดา้ นกายภาพและทศั นียภาพ นอกจากน้ียงั พบปัญหาใน ดา้ นทกั ษะของบุคคลากรในการใหบ้ ริการแก่นกั ท่องเที่ยว 2. เงื่อนไขดา้ นอุปสงค์ ส่วนใหญ่นกั ทอ่ งเที่ยวที่เดินทางมาท่องเท่ียวในจงั หวดั ภูเกต็ เป็ นกลุ่มที่ มีกาลงั ซ้ือสูง โดยเปรียบเทียบกบั แหล่งท่องเที่ยวอื่นในประเทศไทย ใน พ.ศ. 2543 พบวา่ นกั ท่องเท่ียวชาว ไทยมีความคาดหวงั บริการท่ีสุภาพ และมีอธั ยาศยั ที่ดี 3. อุตสาหกรรมที่เก่ียวขอ้ งและสนบั สนุนกนั เครือขา่ ยวสิ าหกิจการทอ่ งเท่ียวของจงั หวดั ภูเก็ต ประกอบดว้ ยธุรกิจท่ีหลากหลาย ท้งั กลุ่มธุรกิจหลกั และสนบั สนุน ซ่ึงมีการเชื่อมโยงในของธุรกิจเก่ียวขอ้ ง กนั ไดแ้ ก่ ธุรกิจนาเที่ยวติดต่อกบั โรงแรมที่พกั ร้านอาหาร และกิจการบนั เทิงและพกั ผอ่ นหยอ่ นใจต่างๆ ใน การจดั โปรแกรมการท่องเท่ียว เป็นตน้ อยา่ งไรก็ตาม เครือข่ายวสิ าหกิจจงั หวดั ภูเกต็ ยงั ขาดการเช่ือมโยงใน

บทที่ 3 แนวทางการพฒั นาเครือข่ายวิสาหกิจการท่องเท่ียวในประเทศ 121 ดา้ นความร่วมมือเพอ่ื พฒั นาการทอ่ งเท่ียวร่วมกนั บทบาทของสมาคมดา้ นการท่องเที่ยวยงั มีคอ่ นขา้ งจากดั ส่วนใหญม่ ีบทบาทในการจดั โปรโมชนั่ ดา้ นการตลาด ซ่ึงมีเป็นคร้ังคราวเท่าน้นั ยงั ไม่มีความร่วมมือในการ กาหนดกลยทุ ธ์ท่ีสาคญั ร่วมกนั เช่น การกาหนดตาแหน่งทางการตลาดของภูเก็ต (Positioning) การดูแล รักษาทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอ้ ม และการพฒั นาบุคลากรดา้ นการท่องเที่ยว เป็นตน้ นอกจากน้ี ความร่วมมือกบั สายการบิน ซ่ึงเป็นผปู้ ระกอบการหลกั ท่ีสาคญั ในเครือขา่ ยวสิ าหกิจยงั มีอยคู่ อ่ นขา้ งจากดั จึง เป็นปัญหาสาคญั ของความไมเ่ ขม้ แขง็ ของเครือขา่ ยวสิ าหกิจโดยรวม 4. บริบทของการแขง่ ขนั และกลยทุ ธ์ของธุรกิจ ผปู้ ระกอบการในจงั หวดั ภูเก็ตหลายรายยงั สนใจ เพยี งการแขง่ ขนั กบั คู่แขง่ เฉพาะในจงั หวดั ภูเกต็ ดว้ ยกนั มากกวา่ การใหค้ วามสาคญั กบั กลยทุ ธ์เพื่อแขง่ ขนั กบั แหล่งท่องเท่ียวอื่นในต่างประเทศ ประกอบกบั ธุรกิจส่วนใหญไ่ ม่ไดใ้ หค้ วามสาคญั กบั การพฒั นาคุณภาพ การใหบ้ ริการท่ีมีมาตรฐานมากนกั ซ่ึงเห็นไดจ้ ากผปู้ ระกอบการส่วนใหญ่โดยเฉพาะธุรกิจขนาดกลางและ ขนาดยอ่ มมีการลงทุนในการพฒั นาบุคลากรค่อนขา้ งจากดั ลกั ษณะดงั กล่าวจึงเป็นปัจจยั ที่บน่ั ทอนขีด ความสามารถในการแข่งขนั ในระยะยาวของเครือข่ายวสิ าหกิจการทอ่ งเที่ยวภเู ก็ต 3.1.4.4 ปัจจัยความสาเร็จของเครือข่าย ปัจจยั ความสาเร็จของเครือขา่ ยวสิ าหกิจทอ่ งเท่ียวจงั หวดั ภูเก็ต มีจุดเด่น คือ 1) ผปู้ ระกอบการมีความร่วมมือกนั ในการแลกเปลี่ยนความรู้จากการพบปะแลกเปล่ียน ประสบการณ์และสามารถพฒั นาสินคา้ ทอ่ งเที่ยวใหม่ๆ และเสาะแสวงหา ตลอดจนพฒั นาแหล่งท่องเท่ียว ใหม่ๆ เพิม่ เติมคือ การทอ่ งเท่ียวเชิงวฒั นธรรมและสุขภาพ และกีฬา เช่น ผปู้ ระกอบการธุรกิจสปาไดค้ ิดคน้ นวตั กรรมการนวดอนั เป็นเอกลกั ษณ์ของภาคใตท้ ี่ผสมผสานวฒั นธรรมและสุขภาพคือ การนวดแบบโนราห์ 2) ผปู้ ระกอบการมีการรวมตวั กนั อยแู่ ลว้ ในรูปของสมาคม และร่วมกนั ดาเนินบทบาทในการ กาหนดทิศทางหรือตาแน่งทางการแข่งขนั ของจงั หวดั ภเู ก็ตในฐานะแหล่งท่องเท่ียวระดบั โลกท่ีเหมาะสม สาหรับการพฒั นาและฟ้ื นฟธู ุรกิจท่องเท่ียวของจงั หวดั ภูเก็ตและนาเสนอแนวทางต่อภาครัฐที่ใหก้ าร สนบั สนุนท้งั ดา้ นงบประมาณและการใหค้ าปรึกษา 3.2. ภาคเหนือ ประกอบดว้ ยเครือขา่ ยวสิ าหกิจทอ่ งเท่ียว 5 เครือข่ายไดแ้ ก่ เครือข่ายวสิ าหกิจท่องเท่ียว Hotel De Charm จงั หวดั เชียงใหม่ เครือข่ายวสิ าหกิจทอ่ งเท่ียวเชิงทศั นศึกษาจงั หวดั เชียงใหม่ เครือข่าย วสิ าหกิจทอ่ งเที่ยวกลุ่มจงั หวดั ภาคเหนือตอนล่าง กลุ่มจงั หวดั นครสวรรค์ กาแพงเพชร พจิ ิตร อุทยั ธานี เครือขา่ ยวสิ าหกิจท่องเท่ียวจงั หวดั พิษณุโลก ตาก เพชรบูรณ์ สุโขทยั อุตรดิดถ์ และเครือขา่ ยวสิ าหกิจของ กลุ่มผลิตภณั ฑน์ าร่องในเขตพ้ืนท่ีภาคเหนือ

122 การพัฒนาการรวมกล่มุ แบบเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเท่ียว: แนวคิดและการประยกุ ต์ 3.2.1 เครือข่ายวสิ าหกจิ ท่องเทย่ี ว Hotel De Charm จังหวดั เชียงใหม่ 3.2.1.1 เริ่มก่อต้งั (พ.ศ. / ค.ศ.) : พ.ศ. 2548 3.2.1.2 ความเป็ นมา เร่ิมข้ึนจากการรวมกลุ่มผปู้ ระกอบการธุรกิจโรงแรม จงั หวดั เชียงใหม่ 3.2.1.3 การดาเนินงานของเครือข่าย ผปู้ ระกอบการท่ีไดม้ ีการรวมตวั กนั อยโู่ ดยธุรกิจท่องเที่ยวซ่ึงเป็น Boutique Hotel 5 ราย ไดแ้ ก่ โรงแรม Tamarind Village โรงแรมสวายเรียง โรงแรมตรีญาณรส โรงแรมสุกนั ทรา และโรงแรมเกา๊ ไม้ ลา้ นนา ไดม้ ีแนวคิดร่วมกนั วา่ “รวมกนั เมื่อภยั มา รวมกนั เมื่อเห็นประโยชน์” จึงไดเ้ ร่ิมจดั ทาเวปไซต์ Hotel De Charm Cluster ซ่ึงถือเป็ นจุดเริ่มตน้ ของกลุ่มและคาดวา่ ในอนาคตจะมีกิจกรรมและกระบวนการต่างๆ ตอ่ เน่ืองไปสู่ธุรกิจอ่ืนที่สนบั สนุนการทอ่ งเท่ียวในจงั หวดั เชียงใหม่ตอ่ ไป จากผลการวเิ คราะห์องคป์ ระกอบ 5 ดา้ น ตามตวั แบบไดมอนด์ ดงั ภาพท่ี 3-9 + รัฐบาลผลกั ดนั ใหเ้ ชียงใหมเ่ ป็นเมืองท่องเที่ยวท้งั ดา้ น - ขาดการรวมกลุม่ ในระดบั ผปู้ ระกอบการอยา่ งเป็ น วฒั นธรรมและสถานท่ีท่องเท่ียวท่ีสาคญั อนั ดบั ตน้ ๆ ของ รูปธรรม ประเทศ + ระดบั การแขง่ ขนั ภายในธุรกิจเดียวกนั มีนอ้ ย - การบงั คบั ใชก้ ฎหมายควบคุมสิ่งแวดลอ้ มยงั มีจากดั + คุณภาพในการใหบ้ ริการและการดาเนินการมี บริบทการแข่งขนั และ หน่วยงาน มาตรฐาน กลยทุ ธ์ธุรกิจ ภาครัฐ ปัจจยั การผลิต เง่ือนไขดา้ นอุปสงค์ + โครงสร้างพ้นื ฐานทาง อุตสาหกรรมท่ีเกี่ยวโยง + มีความสามารถในการแขง่ ขนั สูง เน่ืองจาก สาธารณูประโภคดี และสนบั สนุน มีความแตกตา่ งท่ีโดดเด่น + ประเพณีและวฒั นธรรม + กลุ่มเป้ าหมายเป็นนกั ท่องเที่ยวจาก ลา้ นนาเป็นจุดขายของการ + ธุรกิจเกี่ยวขอ้ งเช่ือมโยงกนั ในแนวด่ิง กระจกุ ตวั อยใู่ น ตา่ งประเทศท่ีมีความพิถีพิถนั ในเรื่อง ท่องเท่ียว พ้นื ที่ใกลเ้ คียง มาตรฐานการให้บริการ + บุคลากรที่อยใู่ นธุรกิจน้ีมี - ขาดการเชื่อมโยงกบั ภาครัฐหรือองคก์ รสนบั สนุน + มีแพค็ เกจให้เลือกหลายหลายประกอบกบั ประสบการณ์และมคี วามชานาญ การบริการใหม่ ๆ อยา่ งตอ่ เน่ือง ดา้ นการใหบ้ ริการเป็นอยา่ งดี - นกั ท่องเที่ยวภายในประเทศยงั ไม่นิยม - ตน้ ทนุ ในการให้บริการคอ่ นขา้ งสูง ภาพท่ี 3-9 การวเิ คราะห์องคป์ ระกอบ 5 ดา้ นตามตวั แบบไดมอนดข์ องเครือข่ายวสิ าหกิจ Hotel De Charm จงั หวดั เชียงใหม่ (ท่ีมา: สานกั งานส่งเสริมวสิ าหกิจขนาดกลางและขนาดยอ่ ม, 11)

บทที่ 3 แนวทางการพัฒนาเครือข่ายวิสาหกิจการท่องเท่ียวในประเทศ 123 3.2.1.4 ปัจจัยแห่งความสาเร็จของเครือข่าย ไดแ้ ก่ 1. ความร่วมมือกนั อยา่ งเขม้ แขง็ และมีจานวนสมาชิกนอ้ ย ทาใหเ้ กิดการทางานร่วมกนั ไดง้ ่าย 2. มีแพกเก็จหลากหลายใหแ้ ขกเลือกรับบริการ สนองความพึงพอใจของนกั ท่องเที่ยวแตล่ ะ กลุ่มท่ีหลากหลาย 3. นโยบายของรัฐใหก้ ารสนบั สนุนอยา่ งเขม้ แขง็ 3.2.2 เครือข่ายวสิ าหกจิ ท่องเทยี่ วเชิงทศั นศึกษาจังหวดั เชียงใหม่ 3.2.2.1 เริ่มก่อต้งั (พ.ศ. / ค.ศ.) : พ.ศ. 2548 3.2.2.2 ความเป็ นมา เร่ิมข้ึนจากการรวมกลุ่มผปู้ ระกอบการดา้ นการทอ่ งเท่ียวที่เป็นธุรกิจขนาดเล็ก จงั หวดั เชียงใหม่ 3.2.2.3 การดาเนินงานของเครือข่าย การรวมกลุ่มกนั แบบธรรมชาติของผปู้ ระกอบการขนาดเล็ก เป็นกลุ่มที่มีความเชื่อมโยงท้งั ใน แนวต้งั และแนวนอนท่ีสมบูรณ์อยใู่ นพ้ืนที่ จึงเป็นจุดเด่นและมีความน่าสนใจในการดาเนินการเป็ นเครือข่าย นาร่อง เพราะเป็ นกลุ่มท่ีกาลงั หาทิศทางและมีศกั ยภาพในการท่ีจะพฒั นาให้เติบโตและมีความตอ่ เนื่อง ซ่ึง เห็นไดจ้ ากผลการวเิ คราะห์องคป์ ระกอบ 5 ดา้ น ตามตวั แบบจาลองเพชร (สานกั งานคณะกรรมการ- พฒั นาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ, 2555, ภาคผนวก 70) ดงั ภาพที่ 3-10

124 การพัฒนาการรวมกล่มุ แบบเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเที่ยว: แนวคิดและการประยกุ ต์ + รัฐผลกั ดนั ใหเ้ ชียงใหมเ่ ป็นเมืองท่องเที่ยวท้งั ดา้ นวฒั นธรรม + มีการรวมกลุม่ ในระดบั ผปู้ ระกอบการอยา่ งเป็ น และสถานที่ท่องเท่ียว รูปธรรม - ขาดการประชาสัมพนั ธ์การท่องเทยี่ วเชิงอนุรักษใ์ น + ระดบั การแขง่ ขนั ภายในธุรกิจเดียวกนั ในประเทศ ระดบั ประเทศอยา่ งต่อเน่ือง มีนอ้ ย แต่จะมีลกั ษณะร่วมมือกนั มากกวา่ - การบงั คบั ใชก้ ฎหมายควบคุมสิ่งแวดลอ้ มและสัตวป์ ่ ายงั ไม่ + คุณภาพในการใหบ้ ริการและการดาเนินการมี เขม้ งวด มาตรฐาน บริบทการแข่งขนั และกล หน่วยงาน ยทุ ธ์ธุรกิจ ภาครัฐ ปัจจยั การผลิต เงื่อนไขดา้ นอุปสงค์ + โครงสร้างพ้นื ฐานทางสาธารณู- + มีความสามารถในการแข่งขนั สูง ประโภคดี + สถานที่ในการดนู กหรือดดู าว อุตสาหกรรมท่ีเกี่ยว + กลุ่มเป้ าหมายเป็นนกั ท่องเที่ยวจาก เป็ นจุดขายของการท่องเท่ียว ต่างประเทศท่ีมคี วามพิถีพิถนั ในเรื่อง + บุคลากรที่อยใู่ นธุรกิจน้ีมี ประสบการณ์และมคี วามชานาญ โยงและสนบั สนุน การใหบ้ ริการ ดา้ นการใหบ้ ริการเป็นอยา่ งดี - ขาดแคลนและขาดการพฒั นา + มีแพค็ เกจหลากหลาย พร้อมกบั บุคลากรอยา่ งต่อเนื่อง + ธุรกิจท่ีเก่ียวเน่ืองเชื่อมโยงกนั กระจุกตวั อยู่ บริการใหม่ ๆ ควบคู่กบั การใหบ้ ริการ ในพ้ืนที่ใกลเ้ คียงกนั หลกั + มีการเช่ือมโยงท่ีเป็ นเครือข่ายธุรกิจตา่ ง ๆ ใน - นกั ท่องเที่ยวภายในประเทศยงั ไม่ การใหบ้ ริการน้ีอยา่ งชดั เจน นิยมการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ - ตน้ ทุนในการใหบ้ ริการคอ่ นขา้ งสูง ภาพท่ี 3-10 การวเิ คราะห์องคป์ ระกอบ 5 ดา้ นตามตวั แบบไดมอนดข์ องการท่องเที่ยวเชิงทศั นศึกษาจงั หวดั เชียงใหม่ (ที่มา: สานกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสงั คมแห่งชาติ, 2555, ภาคผนวก 72) 3.2.2.4 ปัจจัยแห่งความสาเร็จของเครือข่าย ไดแ้ ก่ 1. ธุรกิจมีการกระจุกตวั ในพ้ืนท่ีใกลเ้ คียงกนั สะดวกในการบริหารงานร่วมกนั 2. คุณภาพการบริการท่ีเป็ นมาตรฐาน

บทท่ี 3 แนวทางการพฒั นาเครือข่ายวิสาหกิจการท่องเท่ียวในประเทศ 125 3.2.3 เครือข่ายวสิ าหกจิ ท่องเทยี่ ว กล่มุ จังหวดั ภาคเหนือตอนล่าง นครสวรรค์ กาแพงเพชร พจิ ิตร อุทยั ธานี 3.2.3.1 เร่ิมก่อต้งั (พ.ศ. / ค.ศ.) : พ.ศ. 2548 3.2.3.2 ความเป็ นมา เริ่มข้ึนจากการรวมกลุ่มผปู้ ระกอบการในธุรกิจขนาดเล็ก กลุ่มจงั หวดั ภาคเหนือตอนล่าง ไดแ้ ก่ จงั หวดั นครสวรรค์ กาแพงเพชร พจิ ิตร อุทยั ธานี 3.2.2.3 การดาเนินงานของเครือข่าย ผลการวเิ คราะห์เครือขา่ ยวสิ าหกิจทอ่ งเท่ียวของกลุ่มจงั หวดั ภาคเหนือตอนล่าง นครสวรรค์ กาแพงเพชร พิจิตรและอุทยั ธานี สามารถแสดงผลไดต้ ามภาพท่ี 3-11 ดงั น้ี

กล่มุ จังหวดั นครสวรรค์ กาแพงเพชร พจิ ิตร อุทยั ธานี เครือข่ายว ท่องเทยี่ ว กล ภาคเหนือต ภาพรวมเครือข่ายวิสาหกจิ ท่องเที่ยว อตุ สาหกรรมทเ่ี กยี่ วโยงและสนับสนุน + มีแหล่งท่องเท่ียวธรรมชาติ + บริษทั ท่องเท่ียวของจงั หวดั อ่ืนที่เชื่อมโยงกนั + มีประวตั ิศาสตร์ที่หลากหลาย + สมาคมนกั ธุรกิจการท่องเท่ียว + การคมนาคมสะดวก + กรมอุทยานแห่งชาติ - เส้นทางระหวา่ งสถานที่ทอ่ งเท่ียวห่างไกลกนั + อบจ. สนบั สนุนทุนในการอบรมมคั คุเทศก์ - การประชาสัมพนั ธ์ไม่เพยี งพอ + สถาบนั การศึกษาที่สนบั สนุนในหลกั สูตรสาขาวชิ า การท่องเที่ยว เง่ือนปัจจัยการผลติ + เป็นเจา้ ของบริษทั สายการบิน บทบาทรัฐบาล + มโี รงแรมรีสอร์ทมาก + นโยบายการส่งเสริมใหก้ ารท่องเที่ยวเป็นเคร่ืองมือ + มีทรัพยากรแหล่งท่องเท่ียวหลากหลาย สาคญั ในการแกไ้ ขปัญหาเศรษฐกิจ + เป็นเมอื งที่ข้ึนช่ือดา้ นมะขามหวาน + ส่งเสริมใหก้ ารท่องเที่ยวมบี ทบาทสาคญั ในการช่วย - มสี นามบินแต่ยงั ใชป้ ระโยชน์ไม่เตม็ ท่ี พฒั นาคุณภาพชีวติ ของประชาชนทว่ั ทุกภมู ภิ าค - มีบริษทั นาเที่ยวนอ้ ย + พฒั นาการดาเนินงานดา้ นการตลาดเชิงรุก การเพ่ิม ตลาดใหมแ่ ละตลาดเฉพาะกลุ่ม เงือ่ นไขด้านอุปสงค์ + กลุ่มผสู้ นใจทางดา้ นศาสนามีมาก + กลุ่มผสู้ นใจทางดา้ นสุขภาพมีมาก + กลุ่มนกั ศึกษาและกลุ่มวยั รุ่นชอบท่องเที่ยว - นกั ท่องเที่ยวไดร้ ับการประชาสัมพนั ธไ์ ม่ชดั เจน ภาพท่ี 3-11 เครือข่ายวสิ าหกิจท่องเท (ท่ีมา: สานกั งานส่งเสริมวสิ าหกิจ

126 วสิ าหกจิ กลุ่มจงั หวดั พษิ ณุโลก ตาก เพชรบูรณ์ สุโขทัย อตุ รดติ ถ์ ล่มุ จงั หวดั ตอนล่าง ภาพรวมเครือข่ายวิสาหกจิ ท่องเทยี่ ว + มีความหลากหลายของสถานที่ และธรรมชาติ อตุ สาหกรรมทเี่ กย่ี วโยงและสนับสนุน + ทรัพยากรธรรมชาติ ยงั คงมีความสมบูรณ์มาก + เทศบาลสนบั สนุนการท่องเที่ยวและการแกป้ ัญหาดา้ น + การคมนาคมสะดวก ขยะ - ภาคเหนือตอนล่างมคี วามหลากหลายทางธรรมชาติ + บริษทั เอกชนร่วมมอื กนั ในการคดั แยกขยะและมี เงอื่ นปัจจัยการผลิต เครือข่ายครอบคลุมทวั่ ประเทศ + ทรัพยากรธรรมชาติมมี าก และยงั สมบูรณ์ + มศี ูนยพ์ ฒั นาส่ีแยกอินโดจีน + มีท่ีพกั ใหเ้ ลือกมาก และหลากหลาย + มีความเช่ือมโยงของภาครัฐและเอกชน + สถาบนั การศึกษารองรับในการผลิตคน และอาชีพ - ขาดการสนบั สนุนอยา่ งต่อเนื่อง - ศูนยร์ วบรวมสินคา้ OTOP ยงั ไม่เด่นชดั - ป้ ายบอกทางเป็นภาษาไทย ไม่รองรับนกั ท่องเท่ียว บทบาทรัฐบาล ต่างประเทศ + นโยบายการส่งเสริมใหก้ ารท่องเท่ียวเป็นเคร่ืองมอื สาคญั ในการแกไ้ ขปัญหาเศรษฐกิจ เงื่อนไขด้านอุปสงค์ + ส่งเสริมใหก้ ารท่องเที่ยวมบี ทบาทสาคญั ในการช่วย + เป็นที่สนใจของนกั เรียน นกั ศึกษา ทุกระดบั พฒั นาคุณภาพชีวติ ของประชาชนทว่ั ทุกภมู ิภาค + เป็นศูนยก์ ลางการจดั สัมมนา แบบบรู ณาการ + พฒั นาการดาเนินงานดา้ นการตลาดเชิงรุก การเพ่ิมตลาด + นกั ท่องเที่ยวเป็นกลุ่มคณะท้งั ยโุ รป ญ่ปี ่ ุน และจีน ใหม่และตลาดเฉพาะกลุ่ม ซ่ึงเป็นกลุ่มที่สนใจวฒั นธรรม ท่ียว กลุ่มจงั หวดั ภาคเหนือตอนล่าง จขนาดกลางและขนาดยอ่ ม, 2551)

บทที่ 3 แนวทางการพัฒนาเครือข่ายวิสาหกิจการท่องเที่ยวในประเทศ 127 ผลการวเิ คราะห์เครือขา่ ยวสิ าหกิจทอ่ งเที่ยว มีดงั น้ี 1. ภาพรวมเครือข่ายวสิ าหกจิ ท่องเท่ียว กล่มุ จังหวดั นครสวรรค์ กาแพงเพชร พจิ ิตร อุทยั ธานี มีแหล่งทอ่ งเที่ยวธรรมชาติ เช่น บึงบอระเพด็ บึงสีไฟ และมีหว้ ยขาแขง้ ที่เป็นแหล่งธรรมชาติมรดก โลกที่มีช่ือเสียง ซ่ึงเป็นจุดแขง็ ท่ีจะสามารถพฒั นาพ้ืนท่ีให้เป็นศูนยก์ ลางท่องเท่ียวดา้ นกีฬาและนนั ทนาการ ซ่ึงจะเป็นส่วนหน่ึงของการท่องเท่ียวกลุ่มจงั หวดั และมีเร่ืองราวดา้ นวฒั นธรรมและประวตั ิศาสตร์ที่ หลากหลายและกระจายในทุกจงั หวดั ทาใหส้ ามารถพฒั นาการทอ่ งเท่ียวกลุ่มจงั หวดั ได้ 2. เงอื่ นไขปัจจัยการผลติ (Factor Conditions) กลุ่มจงั หวดั ภาคเหนือตอนล่าง มีโปรแกรมกิจกรรมการท่องเท่ียวไวใ้ หบ้ ริการ นอกจากน้นั ยงั มี โรงแรมและรีสอร์ทเป็นจานวนมากและไดร้ ับการสนใจจากนกั ลงทุนหลายราย และในพ้นื ที่น้ีมีผลผลิต เกษตรที่ปลอดภยั และหลากหลาย อีกท้งั การที่มีทรัพยากรแหล่งทอ่ งเท่ียวหลากหลาย เช่น มีภเู ขาลอ้ มรอบ เป็นทะเลภเู ขา และการคมนาคมสะดวก มีอาหารที่อร่อย ขนมจีนหล่มเก่า ไก่ยา่ งวเิ ชียรบุรี ทาให้ นกั ท่องเที่ยวท้งั ภายในและนอกประเทศหนั มาใหค้ วามสนใจในการใชบ้ ริการ แต่ยงั มีปัญหาเช่นการมี สนามบิน แตย่ งั ใชป้ ระโยชน์ไม่เตม็ ที่ มีบริษทั นาเที่ยวนอ้ ย การใชภ้ าษาองั กฤษของคนทอ้ งถ่ินยงั ไม่ชานาญ การประชาสัมพนั ธ์ ป้ ายแนะนาและป้ ายแสดงทิศทางมีนอ้ ย 3. เง่ือนไขด้านอุปสงค์ (Demand Conditions) เน่ืองจากแหล่งท่องเท่ียวส่วนใหญเ่ ป็นแหล่งทอ่ งเที่ยวท่ีเป็ นธรรมชาติ ทาใหก้ ลุ่มผสู้ นใจทางดา้ น สุขภาพเขา้ มาเท่ียวมาก รวมถึงกลุ่มนกั ศึกษาและกลุ่มวยั รุ่นชอบท่องเท่ียวน้าตก และภเู ขา และนกั ธุรกิจท่ีมี จานวนมาก ทาใหเ้ ป็ นขอ้ ไดเ้ ปรียบของกลุ่มพ้ืนท่ี แต่ขอ้ เสียเปรียบบางประการไดแ้ ก่ นกั ทอ่ งเท่ียวไดร้ ับส่ือ การประชาสัมพนั ธ์ ไม่ชดั เจนและขาดความต่อเน่ือง และนกั ท่องเที่ยวตา่ งประเทศมาเที่ยวนอ้ ย 4. อุตสาหกรรมทเ่ี กี่ยวโยงและสนับสนุน (Related& Supporting Industries) กลุ่มจงั หวดั มีบริษทั ท่องเที่ยวของจงั หวดั อื่นท่ีเชื่อมโยงกนั มีสมาคมนกั ธุรกิจการท่องเท่ียวที่ แขง็ แกร่ง มีกรมอุทยานแห่งชาติที่สนบั สนุนอยา่ งดี องคก์ รบริหารส่วนจงั หวดั เขม้ แขง็ สนบั สนุนทุนในการ อบรมมคั คุเทศก์ และมีสถาบนั การศึกษาที่สนบั สนุนในหลกั สูตร สาขาวชิ าการทอ่ งเที่ยว มีชมรมท่ี สนบั สนุนการทอ่ งเที่ยว และช่วยในการใหข้ อ้ มูลท่ีถูกตอ้ ง 5. บทบาทรัฐบาล (Governments Roles) นโยบายการส่งเสริมใหก้ ารท่องเที่ยวเป็ นเครื่องมือสาคญั ในการแกไ้ ขปัญหาเศรษฐกิจ สร้างงาน ใหก้ บั ประชาชนและเพมิ่ รายไดใ้ หก้ บั ประเทศ รวมท้งั ส่งเสริมใหก้ ารทอ่ งเที่ยวมีบทบาทสาคญั ในการช่วย พฒั นาคุณภาพชีวติ ของประชาชนทว่ั ทุกภูมิภาคตามนโยบายรัฐบาล และส่งเสริมพฒั นาการดาเนินงานดา้ น การตลาดเชิงรุก การเพม่ิ ตลาดใหม่และตลาดเฉพาะกลุ่ม เพอื่ เร่งดึงดูดให้นกั ท่องเที่ยวตา่ งประเทศที่มี คุณภาพเดินทางเขา้ มาทอ่ งเที่ยวในประเทศ และกระตุน้ ใหน้ กั ท่องเท่ียวชาวไทยท่องเที่ยวภายในประเทศเพ่ิม มากข้ึน (สานกั งานส่งเสริมวสิ าหกิจขนาดกลางและขนาดยอ่ ม, กรกฎาคม 2551)

128 การพัฒนาการรวมกล่มุ แบบเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเท่ียว: แนวคิดและการประยกุ ต์ 3.2.3.4 ปัจจัยแห่งความสาเร็จของเครือข่าย ไดแ้ ก่ 1. ธุรกิจมีการกระจุกตวั ในพ้ืนท่ีใกลเ้ คียงกนั สะดวกในการบริหารงานร่วมกนั 2. มีการจดั บริการที่มีคุณภาพการบริการเป็นมาตรฐาน 3. ความหลากหลายของประเภทแหล่งทอ่ งเที่ยว ดึงดูดนกั ท่องเที่ยวจานวนมากทาใหช้ ่วยลด ตน้ ทุนในการบริการ 4. ภาครัฐใหก้ ารสนบั สนุนเป็นอยา่ งดี 3.2.4 เครือข่ายวสิ าหกจิ ท่องเทยี่ วกลุ่มจังหวดั พษิ ณโุ ลก ตาก เพชรบูรณ์ สุโขทยั อุตรดิตถ์ 3.2.4.1 เริ่มก่อต้งั (พ.ศ. / ค.ศ.) : พ.ศ. 2548 3.2.4.2 ความเป็ นมา เริ่มข้ึนจากการรวมกลุ่มผปู้ ระกอบการในธุรกิจขนาดเล็กดา้ นการท่องเท่ียวของกลุ่มจงั หวดั ภาคเหนือตอนล่าง คือจงั หวดั พิษณุโลก ตาก เพชรบูรณ์ สุโขทยั อุตรดิตถ์ 3.2.4.3 การดาเนินงานของเครือข่าย ผลการวเิ คราะห์เครือขา่ ยวสิ าหกิจท่องเท่ียวของกลุ่มจงั หวดั ภาคเหนือตอนล่าง มีดงั น้ี 1. ภาพรวมเครือข่ายวสิ าหกจิ ท่องเท่ียวกลุ่มจังหวดั ภาคเหนือตอนล่าง กล่มุ จังหวดั พษิ ณุโลก ตาก เพชรบูรณ์ สุโขทยั อตุ รดติ ถ์ เครือขา่ ยน้ีมีความโดดเด่นในแหล่งท่องเที่ยวที่เป็ นธรรมชาติ ประวตั ิศาสตร์ และความ หลากหลายทางประเพณีและวฒั นธรรม รวมท้งั เป็นที่ต้งั มรดกโลก โดยเฉพาะมรดกโลกของกลุ่มอุทยาน ประวตั ิศาสตร์สุโขทยั -ศรีสชั นาลยั และอุทยานประวตั ิศาสตร์ศรีเทพ และมีอุทยานแห่งชาติท่ีกระจาย ครอบคลุมในทุกพ้นื ท่ีที่สามารถเช่ือมโยงทางประวตั ิศาสตร์และภมู ิศาสตร์ไดอ้ ยา่ งต่อเน่ือง 2. เง่อื นไขปัจจัยการผลติ (Input Factor Conditions) กลุ่มจงั หวดั ภาคเหนือตอนล่าง เป็นกลุ่มท่ีมีขอ้ ไดเ้ ปรียบทางดา้ นของทรัพยากรธรรมชาติ ป่ าไม้ น้าตกมีมากและยงั สมบูรณ์ รวมท้งั มีแหล่งท่องเท่ียวทางประวตั ิศาสตร์และความหลากหลายทางประเพณี และวฒั นธรรม มีท่ีพกั ใหเ้ ลือกมากและหลากหลาย พร้อมท้งั มีโครงสร้างพ้ืนฐานท่ีดี โดยมีโรงพยาบาลท่ี ทนั สมยั และจานวนมาก มีสถาบนั การศึกษารองรับในการผลิตบุคลากรและอาชีพ และนอกจากน้นั ยงั มี หา้ งสรรพสินคา้ ท่ีสะดวกในการจบั จ่ายใชส้ อย ก่อใหเ้ กิดความสะดวกสบายตอ่ นกั ทอ่ งเที่ยว แตย่ งั มีปัญหา บางประการที่เป็นขอ้ เสียเปรียบไดแ้ ก่ การท่ีสนามบินไม่เชื่อมต่อเส้นทางระหวา่ งประเทศกบั จงั หวดั เชียงใหม่ และขาดกิจกรรมต่อเน่ืองทาใหไ้ ม่มีนกั ทอ่ งเท่ียวท่ีตอ้ งการพกั ในระยะยาว การรวบรวมสินคา้

บทท่ี 3 แนวทางการพฒั นาเครือข่ายวิสาหกิจการท่องเท่ียวในประเทศ 129 OTOP ยงั ไม่เด่นชดั ดา้ นเอกลกั ษณ์และคอ่ นขา้ งกระจาย และมีป้ ายบอกทางเป็นภาษาไทยเท่าน้นั จึงไม่ สามารถรองรับนกั ทอ่ งเท่ียวตา่ งประเทศได้ 3. เง่ือนไขด้านอปุ สงค์ (Demand Conditions) กลุ่มจงั หวดั ภาคเหนือตอนล่างมกั เป็นท่ีสนใจของกลุ่มเป้ าหมายท่ีเป็นนกั เรียน นกั ศึกษา นกั ธุรกิจ ทุกระดบั จดั เป็นศนู ยก์ ลางการจดั สมั มนาแบบบรู ณาการ และเป็นท่ีสนใจต่อนกั ทอ่ งเท่ียวเป็นกลุ่มคณะจาก ยโุ รป ญ่ีป่ ุน จีน ซ่ึงเป็นกลุ่มท่ีสนใจวฒั นธรรม และรักสุขภาพ และสนใจดูแลสุขภาพ แต่นกั ท่องเที่ยวอาจยงั ไดร้ ับขอ้ มูลขา่ วสารจากการประชาสมั พนั ธ์ท่ีจากดั และไม่ชดั เจน ขาดความต่อเนื่อง จึงส่งผลใหน้ กั ท่องเท่ียว ตา่ งประเทศยงั มาใชบ้ ริการนอ้ ยอยู่ 4. อตุ สาหกรรมทเี่ กยี่ วโยงและสนับสนุน (Related & Supporting Industries) กลุ่มจงั หวดั ภาคเหนือตอนล่างมีเทศบาลที่ไดร้ ับรางวลั การจดั การดีเด่นระดบั ประเทศจากการ สนบั สนุนการทอ่ งเที่ยวและการแกป้ ัญหาดา้ นขยะ รวมถึงการท่ีบริษทั เอกชนใหร้ ่วมมือกนั ในการคดั แยก ขยะและมีเครือข่ายครอบคลุมทวั่ ประเทศ และการมีศูนยพ์ ฒั นาส่ีแยกอินโดจีน (ท่ีเนน้ การขนส่งมากกวา่ ) ศูนยพ์ ฒั นาอุตสาหกรรมช่วยในการส่งเสริมโดยไดร้ ับการสนบั สนุนศนู ยก์ ลางการสมั มนาสโมสรท้งั ภาครัฐ และเอกชนมีมาก และพร้อมสนบั สนุนองคก์ รบริหารส่วนจงั หวดั ใหม้ ีความเขม้ แขง็ ทาใหเ้ กิดการเช่ือมโยง และการสนบั สนุนไดร้ ับความร่วมมือท้งั ภาครัฐและเอกชน แตย่ งั มีปัญหาตรงท่ีขาดการสนบั สนุนจาก ทอ้ งถิ่นและภาครัฐอยา่ งต่อเนื่อง 5. บทบาทรัฐบาล (Governments Roles) นโยบายการส่งเสริมใหก้ ารท่องเที่ยวเป็ นเครื่องมือสาคญั ในการแกไ้ ขปัญหาเศรษฐกิจ สร้างงาน ใหก้ บั ชุมชนและประชาชนและเพิม่ รายไดใ้ หก้ บั ประเทศ รวมท้งั ส่งเสริมใหก้ ารทอ่ งเที่ยวมีบทบาทสาคญั ใน การช่วยพฒั นาคุณภาพชีวติ ของประชาชนทว่ั ทุกภมู ิภาคตามนโยบายรัฐบาล และส่งเสริมพฒั นาการ ดาเนินงานดา้ นการตลาดเชิงรุก การเพมิ่ ตลาดใหมแ่ ละตลาดเฉพาะกลุ่มเพ่ือเร่งดึงดูดใหน้ กั ท่องเที่ยว ต่างประเทศท่ีมีคุณภาพเดินทางเขา้ มาทอ่ งเที่ยวในประเทศ และกระตุน้ ใหน้ กั ท่องเท่ียวชาวไทยเดินทาง ท่องเท่ียวภายในประเทศเพ่ิมมากข้ึน แผนภาพเครือขา่ ยวสิ าหกิจการท่องเที่ยว (Cluster Map) ของเครือขา่ ยวสิ าหกิจท่องเที่ยวกลุ่ม จงั หวดั พษิ ณุโลก ตาก เพชรบรู ณ์ สุโขทยั อุตรดิตถ์ (ภาคเหนือตอนล่าง) แสดงไดด้ งั ภาพที่ 3-12

130 การพฒั นาการรวมกล่มุ แบบเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเที่ยว: แนวคิดและการประยกุ ต์ ปัจจัยการผลติ (ต้นนา้ ) ธุรกจิ หลกั ตลาด (ปลายนา้ ) แหล่งท่องเท่ียว นกั ท่องเท่ียวภายในประเทศ อาคารสถานที่อุปกรณ์อานวยความ ธุรกิจท่ีพกั /โรงแรม นกั ท่องเท่ียวต่างประเทศ สะดวกสาธารณูปโภค อตุ สาหกรรมทเี่ กยี่ วข้อง อุปกรณ์คุม้ ครองความปลอดภยั ฯลฯ การคมนาคม/ขนส่ง ร้านอาหาร ผปู้ ระกอบการ/ผใู้ หบ้ ริการ บริษทั นาเท่ียว สถาบนั การเงิน การบริหารจดั การ ศูนยจ์ าหน่ายสินคา้ พ้นื เมือง เงินทนุ หน่วยงานทเ่ี กยี่ วข้อง สถาบนั การศึกษา กลุ่ม สมาคม ชมรม องค์กร หน่วยงานภาครัฐ บริษทั ประกนั ภยั -สถาบนั พฒั นาฝีมอื - หอการคา้ จงั หวดั -กระทรวงการท่องเท่ียวและ ก่อสร้าง แรงงาน - สมาคมมคั คเุ ทศก์ กีฬา -มหาวทิ ยาลยั - สภาอุตสาหกรรมท่องเท่ียว - กระทรวง ร้านจาหน่ายอปุ กรณ์การท่องเท่ียว - สถาบนั อบรม - สมาคมไทยธุรกิจท่องเท่ียว ทรัพยากรธรรมชาติ ส่ือโฆษณา/ประชาสมั พนั ธ์ ในทางอาชีพ (ATTA) และสิ่งแวดลอ้ ม ธุรกิจ MICE - สถาบนั การ -สมาคมโรงแรมไทย (THA) -กระทรวงคมนาคม โรงแรมและการ - สมาคมมคั คเุ ทศกอ์ าชีพ(PGA) - คณะกรรมการส่งเสริมการ ท่องเท่ียว - ชมรมแหล่งท่องเท่ียว ลงทุน - กิจการปกครองส่วนทอ้ งถิ่น - กรมสรรพากร - กระทรวงการคลงั ภาพท่ี 3-12 แผนภาพเครือขา่ ยวสิ าหกิจท่องเท่ียวกลุ่มจงั หวดั ภาคเหนือตอนล่าง (ท่ีมา: สานกั งานส่งเสริมวสิ าหกิจขนาดกลางและขนาดยอ่ ม, 2551)