การพัฒนาการรวมกลุ่ม แบบเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเที่ยว: แนวคิดและการประยุกต์

บทที่ 3 แนวทางการพัฒนาเครือข่ายวิสาหกิจการท่องเท่ียวในประเทศ 131 3.2.4.4 ปัจจัยแห่งความสาเร็จของเครือข่าย มีดงั ตอ่ ไปน้ี 1. ธุรกิจมีการกระจุกตวั ในพ้ืนท่ีใกลเ้ คียงกนั กลุ่มจงั หวดั ภาคเหนือตอนล่าง สะดวกในการ บริหารงานร่วมกนั 2. การทางานร่วมกนั ทาใหเ้ กิดการพฒั นาคุณภาพการบริการที่เป็นมาตรฐาน 3. ขอ้ ไดเ้ ปรียบจากความหลากหลายของทรัพยากรการท่องเท่ียวของพ้นื ท่ีและประเภทแหล่ง ทอ่ งเท่ียวดึงดูดนกั ท่องเที่ยวช่วยลดตน้ ทุนในการบริการและจดั การทางการท่องเท่ียว 4. หน่วยงานภาครัฐใหก้ ารสนบั สนุนเป็นอยา่ งดี 3.2.5 เครือข่ายวสิ าหกจิ ของกลุ่มผลติ ภัณฑ์นาร่องในเขตพืน้ ทใ่ี นภาคเหนือ 3.2.5.1 เร่ิมก่อต้งั (พ.ศ. / ค.ศ.) : พ.ศ. 2548 3.2.5.2 ความเป็ นมา เริ่มข้ึนจากการรวมกลุ่มผปู้ ระกอบการในธุรกิจขนาดเลก็ กลุ่มผลิตภณั ฑน์ าร่องในเขตพ้ืนท่ีใน ภาคเหนือ 3.2.5.3 การดาเนินงานของเครือข่าย การพฒั นาเครือขา่ ยระหวา่ งภาครัฐ ภาคเอกชน และภาคชุมชน เพอื่ การพฒั นาผลิตภณั ฑแ์ บบครบ วงจรภายใตน้ โยบายหน่ึงตาบลหน่ึงผลิตภณั ฑข์ องกลุ่มจงั หวดั ภาคเหนือพบวา่ รูปแบบเครือข่ายความ ร่วมมือของกลุ่มผลิตภณั ฑน์ าร่องในแต่ละจงั หวดั มีลกั ษณะร่วมกนั คือ การมีเครือข่ายความร่วมมือกบั กลุ่ม ผผู้ ลิตดว้ ยกนั และกลุ่มผสู้ ่งเสริมและสนบั สนุนท้งั องคก์ รที่มีบทบาทโดยตรงและเก่ียวขอ้ ง โดยเฉพาะ สถาบนั การศึกษามีบทบาทอยา่ งมากตอ่ การส่งเสริมใหเ้ กิดการสืบทอดโดยมีการพฒั นาอยา่ งต่อเนื่องยงั่ ยนื ในรูปแบบเครือขา่ ยของกลุ่มผลิตภณั ฑน์ าร่องในเขตพ้ืนที่ (ฉตั รนภา พรหมมา และคณะ, 2548) สามารถ แสดงผลการวเิ คราะห์ไดด้ งั ภาพที่ 3-13

132 การพฒั นาการรวมกล่มุ แบบเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเท่ียว: แนวคิดและการประยกุ ต์ สหรัฐอเมริกา สถาบนั การวจิ ยั ออสเตรีย เครือข่ายตลาด เครือข่ายขอ้ มูล สถาบนั การศึกษา ตา่ งประเทศ แหล่งทุน เครือขา่ ยวจิ ยั และพฒั นา เครือข่ายการตลาดในประเทศ อตุ รดิตถ์ เครือขา่ ยการตลาด แพร่ เพชรบูรณ์ น่าน กลมุ่ พอ่ คา้ สมาคมธุรกิจท่ีเก่ียวขอ้ ง เครือขา่ ยเก้ือกลู ของกลุ่ม ผผู้ ลิตจงั หวดั พษิ ณุโลก พจิ ิตร เครือขา่ ยกล่มุ แปรรูป เครือขา่ ยกลุ่มดอกไมป้ ระดิษฐ์ เครือขา่ ยกบั องคก์ รส่งเสริมภาครัฐและเอกชน เครือข่ายการผลิตและพฒั นาคุณภาพผลผลิต ภาพที่ 3-13 รูปแบบเครือข่ายของกลุ่มผลิตภณั ฑน์ าร่องในเขตพ้นื ท่ีในภาคเหนือ (ที่มา: ฉตั รนภา พรหมมา และคณะ, 2548)

บทที่ 3 แนวทางการพฒั นาเครือข่ายวิสาหกิจการท่องเท่ียวในประเทศ 133 ผลการวเิ คราะห์เครือข่ายวสิ าหกิจทอ่ งเที่ยว มีดงั น้ี 1. ภาพรวมเครือข่ายวสิ าหกิจของกลุ่มผลติ ภัณฑ์นาร่องในเขตพนื้ ทใ่ี นภาคเหนือ การพฒั นา เครือข่ายระหวา่ งภาครัฐ ภาคเอกชน และภาคชุมชน เพื่อการพฒั นาผลิตภณั ฑแ์ บบครบวงจรภายใตน้ โยบาย หน่ึงตาบลหน่ึงผลิตภณั ฑข์ องกลุ่มจงั หวดั ภาคเหนือพบวา่ รูปแบบเครือขา่ ยความร่วมมือของกลุ่มผลิตภณั ฑ์ นาร่องในแต่ละจงั หวดั ท่ีมีลกั ษณะร่วมกนั คือ มีความโดดเด่นในแหล่งท่องเที่ยวที่เป็ นธรรมชาติ ประวตั ิศาสตร์ และความหลากหลายทางประเพณีและวฒั นธรรม 2. เงอ่ื นไขปัจจัยการผลติ (Factor Conditions) กลุ่มจงั หวดั ภาคเหนือ เป็นกลุ่มที่มีขอ้ ไดเ้ ปรียบทางดา้ นของทรัพยากรธรรมชาติ ป่ าไม้ น้าตก มี มากและยงั สมบรู ณ์ รวมท้งั มีแหล่งท่องเท่ียวทางประวตั ิศาสตร์และความหลากหลายทางประเพณีและ วฒั นธรรม มีท่ีพกั ใหเ้ ลือกมากและหลากหลาย พร้อมท้งั มีโครงสร้างพ้นื ฐานท่ีดี 3. เงอ่ื นไขด้านอปุ สงค์ (Demand Conditions) ดงั ไดก้ ล่าวมาแลว้ วา่ กลุ่มจงั หวดั ภาคเหนือมกั เป็นท่ีสนใจของกลุ่มนกั ท่องเท่ียวเป้ าหมายในวง- กวา้ งไดแ้ ก่ นกั ธุรกิจทุกระดบั นกั ท่องเที่ยว MICE จดั เป็ นศูนยก์ ลางการจดั สัมมนาแบบบูรณาการ และกลุ่ม ที่สนใจวฒั นธรรมและรักสุขภาพ และสนใจดูแลสุขภาพ แต่นกั ท่องเที่ยวอาจยงั ไดร้ ับขอ้ มูลขา่ วสารจากการ ประชาสัมพนั ธ์ที่จากดั และไมช่ ดั เจน 4. อุตสาหกรรมทเี่ ก่ียวโยงและสนับสนุน (Related & Supporting Industries) เทศบาลที่ไดร้ ับรางวลั การจดั การดีเด่นระดบั ประเทศ ท่ีสนบั สนุนการท่องเที่ยว และการ แกป้ ัญหาดา้ นขยะ โดยไดร้ ับการสนบั สนุนเป็นศูนยก์ ลางการสมั มนา สโมสรท้งั ภาครัฐและเอกชนมีมาก พร้อมสนบั สนุนองคก์ รบริหารส่วนจงั หวดั ใหม้ ีความเขม้ แขง็ ทาใหเ้ กิดการเช่ือมโยงและการสนบั สนุนโดย ไดร้ ับความร่วมมือท้งั ภาครัฐและเอกชน แตย่ งั มีปัญหาตรงท่ีขาดการสนบั สนุนจากทอ้ งถิ่นและภาครัฐ ต่อเนื่อง 5. บทบาทรัฐบาล (Government Roles) นโยบายการส่งเสริมใหก้ ารท่องเที่ยวเป็ นเครื่องมือสาคญั ในการแกไ้ ขปัญหาเศรษฐกิจ สร้างงาน ใหก้ บั ชุมชนและประชาชนและเพมิ่ รายไดใ้ หก้ บั ประเทศ รวมท้งั ส่งเสริมใหก้ ารท่องเท่ียวมีบทบาทสาคญั ใน การช่วยพฒั นาคุณภาพชีวติ ของประชาชนทวั่ ทุกภูมิภาคตามนโยบายรัฐบาล และส่งเสริมพฒั นาการ ดาเนินงานดา้ นการตลาดเชิงรุก เพมิ่ ตลาดใหม่และตลาดเฉพาะกลุ่ม 3.2.5.4 ปัจจัยแห่งความสาเร็จของเครือข่าย 1. ธุรกิจมีการกระจุกตวั ในพ้ืนท่ีใกลเ้ คียงกนั สะดวกในการบริหารงานร่วมกนั 2. การทางานร่วมกนั ของวสิ าหกิจชุมชนทาใหเ้ กิดความหลากหลายของสินคา้ และบริการ ตลอดจนมีแหล่งทอ่ งเที่ยวท่ีหลากหลายสามารถดึงดูดนกั ทอ่ งเที่ยว ช่วยลดตน้ ทุนในการบริการและการ บริหารจดั การแหล่งท่องเท่ียว 3.หน่วยงานภาครัฐใหก้ ารสนบั สนุนเป็นอยา่ งดี

134 การพฒั นาการรวมกล่มุ แบบเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเท่ียว: แนวคิดและการประยกุ ต์ 3.3. ภาคกลางและกรุงเทพมหานคร ประกอบดว้ ยเครือข่ายวสิ าหกิจท่องเที่ยว 2 เครือขา่ ยไดแ้ ก่ เครือข่ายวสิ าหกิจทอ่ งเท่ียวเชิงนิเวศ จงั หวดั นครนายก และเครือข่ายวสิ าหกิจอุตสาหกรรมนาเที่ยว กรุงเทพมหานคร ดงั น้ี 3.3.1 เครือข่ายวสิ าหกจิ ท่องเทยี่ วเชิงนิเวศ จังหวดั นครนายก 3.3.1.1 เริ่มก่อต้งั (พ.ศ. / ค.ศ.) : พ.ศ. 2549 3.3.1.2 ความเป็ นมา จงั หวดั นครนายก เป็ นจงั หวดั ที่มีอุดมสมบรู ณ์ดว้ ยทรัพยากรป่ าไม้ ภูเขาสูง และสัตวป์ ่ า ทาง จงั หวดั จึงไดเ้ ล็งเห็นความสาคญั และกาหนดยทุ ธศาสตร์ใหเ้ ป็นแหล่งทอ่ งเท่ียวเชิงนิเวศ โดยมีการก่อต้งั ชมรมล่องแก่งและผจญภยั ข้ึนมา แตก่ ารรวมกลุ่มของผปู้ ระกอบการยงั ไม่เขม้ แขง็ เทา่ ท่ีควร เน่ืองจากยงั ไมไ่ ดร้ ับการสนบั สนุนอยา่ งเป็นรูปธรรมจากหน่วยงานภาครัฐ 3.3.1.3 การดาเนินงานของเครือข่าย ลกั ษณะการรวมตวั ของเครือข่ายวสิ าหกิจท่องเท่ียวเชิงนิเวศเกิดจากการรวมตวั กนั โดยมีทาเลที่ต้งั และการอาศยั กลุ่มต่างๆ เป็นตวั เชื่อมโยงระหวา่ งกลุ่ม เพอื่ ตอบสนองความตอ้ งการของผบู้ ริโภค แต่ในดา้ น การบริหารจดั การยงั ไมม่ ีประสิทธิภาพ เน่ืองจากเครือขา่ ยวสิ าหกิจน้ีอยใู่ นช่วงของการริเริ่ม โดยเพงิ่ รวมตวั กนั ดงั น้นั หากส่งเสริมใหม้ ีการรวมตวั กนั อยา่ งมีประสิทธิภาพจะก่อใหเ้ กิดการพฒั นาการสร้างตราสินคา้ ใน ดา้ นการท่องเที่ยวเชิงนิเวศไดอ้ ยา่ งชดั เจน ซ่ึงผลการวเิ คราะห์องคป์ ระกอบ 5 ดา้ น ตามตวั แบบจาลองเพชร (สานกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสงั คมแห่งชาติ, 2549, ภาคผนวก 76) ไดผ้ ลดงั ภาพที่ 3-14

บทท่ี 3 แนวทางการพฒั นาเครือข่ายวิสาหกิจการท่องเท่ียวในประเทศ 135 + มีการรวมกลมุ่ ในระดบั ผปู้ ระกอบการ + รัฐบาลผลกั ดนั ใหน้ ครนายกเป็นเมืองท่องเท่ียวระดบั อยา่ งเป็ น สากล รูปธรรม - ขาดนโยบายการประชาสมั พนั ธ์การท่องเท่ียวอยา่ ง + ระดบั การแขง่ ขนั ภายในธุรกิจเดียวกนั ใน ต่อเนื่อง ประเทศ - การบงั คบั ใชก้ ฎหมายควบคุมสิ่งแวดลอ้ มและคุม้ ครอง มีนอ้ ย แต่จะมีลกั ษณะร่วมมือกนั มากกวา่ สตั วยงั ไม่รัดกมุ + คุณภาพในการใหบ้ ริการและการ หน่วยงาน ภาครัฐ ดาเนินงานมี มาตรฐาน บริบทการแข่งขนั และกล ยทุ ธธ์ ุรกิจ ปัจจยั การผลิต เงื่อนไขดา้ นอุปสงค์ + โครงสร้างพ้นื ฐาน อุตสาหกรรมท่ีเก่ียว + กลุ่มเป้ าหมายเป็นนกั ท่องเที่ยวใน สาธารณูปโภคดี โยงและสนบั สนุน ประเทศและมอี ตั ราการกลบั มาเที่ยว + สถานท่ีในการท่องเท่ียว ซ้าสูง เนื่องจากราคาเหมาะสม เชิงนิเวศเป็นจดุ ขาย + ธุรกิจที่เกี่ยวขอ้ งเช่ือมโยงกนั + มีแพค็ เกจหลากหลาย พร้อมกบั + บคุ ลากรท่ีอยใู่ นธุรกิจมี กระจุกตวั อยใู่ นพ้ืนท่ีใกลเ้ คียง บริการใหม่ ๆ ควบคู่กบั การใหบ้ ริการ ประสบการณ์และมีความชานาญ + มีการเช่ือมโยงที่เป็ นเครือขา่ ยธุรกิจ หลกั ในการให้บริการ ตา่ ง ๆ ในการใหบ้ ริการอยา่ งชดั เจน - ใหค้ วามสนใจในเร่ืองความ - ขาดแคลนและขาดการพฒั นา - ขาดการสนบั สนุนจากองคก์ รหรือ ปลอดภยั นอ้ ย ทาใหน้ กั ท่องเที่ยวขาด บุคลากรสาหรับการบริการ สถาบนั อยา่ งเป็ นระบบที่ครบวงจร ความเชื่อมน่ั - ใหค้ วามสาคญั ในการอนุรักษ์ ธรรมชาตินอ้ ย ทาใหส้ ถานท่ีท่องเทีย่ ว เส่ือมโทรมง่าย ภาพที่ 3-14 การวเิ คราะห์องคป์ ระกอบ 5 ดา้ นตามตวั แบบไดมอนดข์ องจงั หวดั นครนายก (ที่มา: สานกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสงั คมแห่งชาติ, 2555, ภาคผนวก 76) 3.3.1.4 ปัจจัยแห่งความสาเร็จของเครือข่ายไดแ้ ก่ 1. ธุรกิจมีการกระจุกตวั ในพ้นื ท่ีใกลเ้ คียงกนั สะดวกในการบริหารงานร่วมกนั 2. ความหลากหลายของประเภทแหล่งท่องเที่ยว สามารถดึงดูดนกั ท่องเท่ียวไดเ้ ป็ นจานวนมาก ช่วยลดตน้ ทุนในการบริการ 3. รัฐใหก้ ารสนบั สนุนเป็ นอยา่ งดี

136 การพฒั นาการรวมกล่มุ แบบเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเที่ยว: แนวคิดและการประยกุ ต์ 3.3.2 เครือข่ายวสิ าหกจิ อตุ สาหกรรมธุรกจิ บริการนาเทยี่ วกรุงเทพมหานคร 3.3.2.1 เร่ิมก่อต้งั (พ.ศ. / ค.ศ.) : พ.ศ. 2551 3.3.2.2 ความเป็ นมา กรุงเทพมหานคร เป็ นเมืองหลวงท่ีมีความพร้อมในการบริการอยา่ งทว่ั ถึงและมีมาตรฐานการ- บริการ สถานท่ีพกั แรมและบุคลากรมีอยา่ งเพียงพอ ทางจงั หวดั จึงไดเ้ ล็งเห็นความสาคญั และกาหนด ยทุ ธศาสตร์ใหเ้ ป็นแหล่งท่องเท่ียวระดบั โลก แต่การรวมกลุ่มของผปู้ ระกอบการยงั ไม่เขม้ แขง็ เทา่ ที่ควร เนื่องจากยงั ไมไ่ ดร้ ับการสนบั สนุนอยา่ งเป็นรูปธรรมจากหน่วยงานภาครัฐ 3.3.2.3 การดาเนินงานของเครือข่าย ผลการวเิ คราะห์อุตสาหกรรมธุรกิจบริการนาเที่ยว มีดงั น้ี ปัจจัยการผลติ มลู ค่าตลาดการทอ่ งเที่ยวไทยมีจานวนนกั ท่องเที่ยวเป็นอนั ดบั 21 ของโลก และมีรายไดจ้ ากการ ท่องเท่ียวเป็ นลาดบั ที่ 16 ของโลก โดยมีอตั ราการเจริญเติบโต ดา้ นอตั ราการเพ่ิมข้ึนของนกั ท่องเท่ียว ชาวตา่ งชาติมีสัดส่วนการเพิ่มข้ึนท่ีใกลเ้ คียงกบั ชาวไทย และจานวนผปู้ ระกอบการ SMEs และจานวน โรงแรม มีอตั ราการเพ่ิมข้ึนทุกปี จานวนผใู้ ชแ้ รงงาน จานวนผใู้ ชแ้ รงงานในอุตสาหกรรมท่องเที่ยวถือวา่ เพียงพอ ยกเวน้ ในช่วง high season และไดร้ ับการสนบั สนุนดา้ นสาธารณูปโภคข้นั พ้ืนฐานอยใู่ นระดบั ท่ีดี ไมว่ า่ จะเป็นระบบคมนาคม ระบบการสื่อสาร เป็นตน้ และมีแหล่งเงินทุน โดยกิจการขนาดยอ่ มส่วนใหญ่ ไดร้ ับเงินทุนจากธนาคารส่งเสริมวสิ าหกิจขนาดกลางและขนาดยอ่ ม (SMEs Bank) ใหค้ วามช่วยเหลือได้ บางกรณีเทา่ น้นั อุตสาหกรรมธุรกจิ บริการนาเทย่ี ว ประกอบดว้ ยทรัพยากรการท่องเท่ียวมีอยอู่ ยา่ งเพียงพอ มีการจดั การดา้ นตน้ ทุนโลจิสติกส์ (การ ขนส่ง) และมีแรงงานท่ีมีทกั ษะ บุคลากรมีมากแตย่ งั ขาดแคลนมคั คุเทศกใ์ นบางภาษา เงอื่ นไขด้านอปุ สงค์ ประกอบดว้ ย พฤติกรรมของนกั ท่องเท่ียวมีพฤติกรรมการเดินทางท่ีเปล่ียนแปลงไป โดยมีการ เดินทางดว้ ยตวั เองมากข้ึน จากเดิมมกั เดินทางมากบั กลุ่มทวั ร์ และอุปสงคข์ องผบู้ ริโภคสาหรับนกั ท่องเท่ียว ชาวต่างประเทศและชาวไทยมีอตั ราการเพิม่ สูงข้ึน อตุ สาหกรรมทเี่ ก่ียวข้องกนั ประกอบดว้ ย การรวมตวั เป็ น Cluster เป็นการรวมกลุ่มของอุตสาหกรรมเดียวกนั มีการช่วยเหลือ ซ่ึงกนั โดยมีจานวนสมาคมและชมรม 5 สมาคมที่มีการเชื่อมโยงของธุรกิจต่างๆ ท่ีเก่ียวขอ้ งในอุตสาหกรรม ท่องเท่ียวท้งั หมด อาทิ ธุรกิจร้านอาหาร และการคมนาคมขนส่ง เป็นตน้

บทที่ 3 แนวทางการพัฒนาเครือข่ายวิสาหกิจการท่องเที่ยวในประเทศ 137 บริบทของการแข่งขัน ประกอบดว้ ยสภาพการแขง่ ขนั ท่ีรุนแรงมากยงิ่ ข้ึน จานวนบริษทั นาเท่ียวมีการขยายตวั อยา่ ง รวดเร็ว มีปัญหาดา้ นการตดั ราคา โดยเฉพาะช่วง low season ท่ีจะมีการแขง่ ขนั การตดั ราคากนั หน่วยงานต่างๆ ทเี่ ก่ยี วข้อง ไดแ้ ก่ สถาบนั การศึกษา กลุ่มสมาคม ชมรม องคก์ รตา่ งๆ และหน่วยงานภาครัฐ ผลการวเิ คราะห์อุตสาหกรรมธุรกิจบริการนาเท่ียวของกรุงเทพมหานคร สามารถแสดงเป็น แผนภาพเครือข่ายวสิ าหกิจอุตสาหกรรมธุรกิจบริการนาเท่ียว ไดด้ งั ภาพท่ี 3-15

อุตสาหกรรมทเ่ี กี่ยวข้อง เครือข่ายวสิ าหกจิ อ หน่วยงานที่เกย่ี วข้อง เทยี่ ว (กร ปัจจัยการผลติ ตลาด วเิ คราะห์อ บริก ภาพรวมของเครือข่ายวสิ าหกจิ อตุ สาหกรรมธุรกจิ บริการนาเทยี่ ว ปัจจัยการผลติ เง่อื นไขด้านอปุ สงค์ ภาพที่ 3-15 แผนภาพเครือขา่ ยวสิ (ทท่ีม่ีมา :าป:รับปปรรุงัจบากปรารยุงงาจนกาากรศึกสษาาเนครกืัอขง่ายาวนสิ าสหก่งิจเอสุตสราหิม

อตุ สาหกรรมธุรกจิ บริการนา การประเมนิ ปัจจยั แวดล้อมทาง 138 การพฒั นาการรวมกล่มุ แบบเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเที่ยว: แนวคิดและการประยกุ ต์ รุงเทพมหานคร) ธุรกจิ ของอุตสาหกรรมธุรกจิ บริการ อุตสาหกรรมธุรกจิ นาเทย่ี ว การนาเทย่ี ว อุตสาหกรรมทเี่ กย่ี วข้องกนั บริบทของการแข่งขัน สาหกิจอุตสาหกรรมธุรกิจบริการนาเท่ียว (กรุงเทพมหานคร) หมกวรรสิมธาุรหกิจบกริจิกาขรนนาเทา่ียดวกกรลุงเทาพงมแหลานะครข, นา,ดย- อ่ .ม, 2551, 1-24)

บทท่ี 3 แนวทางการพฒั นาเครือข่ายวิสาหกิจการท่องเท่ียวในประเทศ 139 3.3.2.4 ปัจจัยแห่งความสาเร็จของเครือข่าย 1. ธุรกิจมีการกระจุกตวั ในพ้ืนท่ีใกลเ้ คียงกนั สะดวกในการบริหารงานร่วมกนั การรวมตวั แบบ ธรรมชาติ ทาเลท่ีต้งั ของกรุงเทพฯ ถือเป็นศนู ยก์ ลาง และมีสถานท่ีพกั เพียงพอ 2. ความหลากหลายของประเภทแหล่งท่องเท่ียว ดึงดูดนกั ท่องเท่ียวช่วยลดตน้ ทุนในการบริการ ส่ิงอานวยความสะดวกในการจดั ประชุมมีความเพยี งพอ 3. รัฐใหก้ ารสนบั สนุนเป็ นอยา่ งดี ไดแ้ ก่ สนบั สนุนการเพิ่มจานวนของสายการบินตา่ งๆ และ การใชส้ นามบินนานาชาติไดแ้ ก่ สนามบินสุวรรณภมู ิ สนามบินดอนเมือง ระบบการตรวจคนเขา้ เมืองมี ความสะดวกในการบริหารจดั การ 3.4. ภาคตะวนั ออก ประกอบดว้ ยเครือข่ายวสิ าหกิจท่องเที่ยว 4 เครือข่าย ไดแ้ ก่ เครือขา่ ยวสิ าหกิจ ทอ่ งเท่ียววสิ าหกิจท่องเที่ยวเกาะชา้ ง จงั หวดั ตราด เครือข่ายวสิ าหกิจอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวชายฝ่ังทะเล ตะวนั ออก กลุ่มจงั หวดั ภาคตะวนั ออก จงั หวดั ชลบุรี ระยอง จนั ทบุรี ตราด เครือขา่ ยวสิ าหกิจอุตสาหกรรม การท่องเท่ียวเชิงนิเวศ กลุ่มจงั หวดั ภาคตะวนั ออก และเครือขา่ ยวสิ าหกิจท่องเท่ียวเมืองพทั ยา จงั หวดั ชลบุรี 3.4.1 เครือข่ายวสิ าหกจิ ท่องเทยี่ วเกาะช้าง จังหวดั ตราด 3.4.1.1 เริ่มก่อต้งั (พ.ศ. / ค.ศ.) : พ.ศ. 2541 3.4.1.2 ความเป็ นมา เกาะชา้ ง จงั หวดั ตราด เป็นจงั หวดั ที่มีความพร้อมในการบริการอยา่ งทว่ั ถึงและมีมาตรฐานการ บริการสถานท่ีพกั แรมมีอยา่ งเพยี งพอ มีบุคลากรเพยี งพอ เป็นพ้ืนท่ีมีความงามทางธรรมชาติและส่ิงแวดลอ้ ม ถือเป็นแหล่งท่องเท่ียวท่ีมีศกั ยภาพในการท่ีจะพฒั นาเป็ นแหล่งท่องเท่ียวที่ยงั่ ยนื จากผลการสารวจพบวา่ ผปู้ ระกอบการยงั ไม่มีการรวมกลุ่มในรูปเครือข่ายวสิ าหกิจ แต่มีการรวมตวั แบบชมรมทอ่ งเที่ยว ซ่ึงก่อต้งั ใน ปี พ.ศ. 2535 แต่ไม่คอ่ ยมีกิจกรรมร่วมกนั มากจึงสลายตวั ไปในที่สุด 3.4.1.3 การดาเนินงานของเครือข่าย ใน พ.ศ. 2541 ไดม้ ีการรวมกลุ่มของผปู้ ระกอบการใหมใ่ นนามของชมรมโรงแรมและรีสอร์ท เกาะชา้ ง ซ่ึงปัจจุบนั มีสมาชิก 27 ราย และมีบทบาทในการร่วมมือพฒั นาการท่องเที่ยวมากข้ึน ผลวเิ คราะห์ องคป์ ระกอบ 5 ดา้ น ตามตวั แบบจาลองเพชร ดงั ภาพท่ี 3-16

140 การพฒั นาการรวมกล่มุ แบบเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเท่ียว: แนวคิดและการประยกุ ต์ + ราคาที่พกั และโรงแรมมีหลายระดบั สามารถรองรับ + รัฐบาลมีนโยบายสนบั สนุนการทอ่ งเท่ียวอยา่ งยง่ั ยนื ที่ชดั เจน มี ความตอ้ งการที่หลากหลายของนกั ท่องเท่ียว องคก์ รเจา้ ภาพและใหก้ ารสนบั สนุนดา้ นงบประมาณ + ผปู้ ระกอบการแข่งขนั กนั ในแง่คุณภาพ - ขาดการประสานงานระหวา่ งหน่วยงานในการนาแผนไปปฏิบตั ิ - ผปู้ ระกอบการยงั ไมไ่ ดท้ าตลาดเชิงรุกมากนกั หน่วยงาน บริบทการแข่งขนั และกล ภาครัฐ ยทุ ธธ์ ุรกิจ ปัจจยั การผลิต เงื่อนไขดา้ นอุปสงค์ + มแี หล่งท่องเที่ยวมากมาย อุตสาหกรรมท่ีเกี่ยว + อตั ราการเติบโตของจานวน สวยงามและมีช่ือเสียง โยงและสนบั สนุน นกั ท่องเท่ียวเพม่ิ ข้ึนทุกปี ประมาณร้อย + การคมนาคมเขา้ ถึงไดง้ ่าย ละ 15 + แนวโนม้ ของนกั ท่องเท่ียวที่กาลงั ซ้ือ - ขาดบุคลากรทางการท่องเท่ียว สูงมีมากข้ึน + มีปริมาณอปุ ทานของธุรกิจที่พกั และ ท้งั ในแง่ปริมาณและคุณภาพ + มีการเชื่อมโยงกบั บริษทั นาเท่ียวใน - ขาดความพร้อมดา้ น ต่างประเทศ โรงแรมต่ากว่าอุปสงค์ สาธารณูประโภค + มีการเช่ือมโยงกบั แหล่งท่องเที่ยวใกลเ้ คียง -การเขา้ ถึงแหล่งเงินทุนทาได้ - ธุรกิจตอ่ เนื่อง เช่น ตวั แทนนาเท่ียว บริการ ยาก ความงาม และอื่น ๆ ยงั มีจานวนนอ้ ย - หลกั สูตรการศึกษาดา้ นการทอ่ งเท่ียวยงั ไม่ สอดคลอ้ งกบั ความตอ้ งการของผปู้ ระกอบการ ท้งั ในเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพ ภาพท่ี 3-16 การวเิ คราะห์องคป์ ระกอบ 5 ดา้ นตาม Diamond Model ของจงั หวดั ตราด (ที่มา: สานกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ, 2555) 3.4.1.4 ปัจจัยแห่งความสาเร็จของเครือข่าย จากการวเิ คราะห์สภาพแวดลอ้ มทางธุรกิจท่องเที่ยวของเกาะชา้ ง จงั หวดั ตราดขา้ งตน้ สรุปไดว้ า่ เครือข่ายวสิ าหกิจส่วนใหญม่ ีการพฒั นามาจากการรวมกลุ่มในรูปแบบสมาคมหรือชมรม และไดร้ ับการ สนบั สนุนจากหน่วยงานรัฐ ซ่ึงเป็นแกนหลกั ในการวางนโยบายและผลกั ดนั ใหเ้ กิดการรวมกลุ่มเครือขา่ ย วสิ าหกิจทอ่ งเที่ยว แตเ่ ครือข่ายวสิ าหกิจยงั ขาดการเชื่อมโยงที่สมบูรณ์ระหวา่ งสถาบนั การศึกษาและสถาบนั เฉพาะทาง เพื่อพฒั นาไปสู่การสร้างความสามารถในการแข่งขนั ท่ียง่ั ยนื

บทที่ 3 แนวทางการพฒั นาเครือข่ายวิสาหกิจการท่องเท่ียวในประเทศ 141 3.4.2 เครือข่ายวสิ าหกจิ อตุ สาหกรรมการท่องเทย่ี วชายฝ่ังทะเลตะวนั ออก กลุ่มจังหวดั ภาค ตะวนั ออก จังหวดั ชลบุรี ระยอง จันทบุรี ตราด 3.4.2.1 เร่ิมก่อต้งั (พ.ศ. / ค.ศ.) : พ.ศ. 2541 3.4.2.2 ความเป็ นมา อุตสาหกรรมการท่องเท่ียวชายฝั่งทะเลตะวนั ออก กลุ่มจงั หวดั ภาคตะวนั ออก เป็นอุตสาหกรรมท่ี มีความพร้อมในการบริการอยา่ งทว่ั ถึงและมีมาตรฐานการบริการ สถานที่พกั แรมมีอยา่ งเพียงพอ มีบุคลากร เพียงพอ เป็นพ้ืนท่ีมีความงามทางธรรมชาติและสิ่งแวดลอ้ ม ถือเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่มีศกั ยภาพในการที่จะ พฒั นาเป็นแหล่งท่องเท่ียวที่ยง่ั ยนื ผปู้ ระกอบการยงั ไมม่ ีการรวมกลุ่มในรูปเครือข่ายวสิ าหกิจ เครือขา่ ย วสิ าหกิจอุตสาหกรรมท่องเที่ยวชายฝ่ังทะเลตะวนั ออก กลุ่มจงั หวดั ภาคตะวนั ออก (CEO 9) จงั หวดั ชลบุรี จนั ทบุรี ระยอง ตราด มีการรวมตวั เป็ นแบบชมรมท่องเท่ียว 3.4.2.3 การดาเนินงานของเครือข่าย จากผลการวเิ คราะห์ อุตสาหกรรมการท่องเที่ยวชายฝั่งทะเลตะวนั ออก กลุ่มจงั หวดั ภาคตะวนั ออก จงั หวดั ชลบุรี ระยอง จนั ทบุรี ตราด และการประเมินสภาวะแวดลอ้ มและความสามารถในการแขง่ ขนั ดงั ภาพท่ี 3-17 ภาพท่ี 3-18 ภาพท่ี 3-19 ภาพที่ 3-20 และภาพที่ 3-21 ตามลาดบั พบวา่ ผปู้ ระกอบการยงั ไม่มีการ รวมกลุ่มในรูปเครือข่ายวสิ าหกิจ แต่เป็นพ้นื ท่ีการท่องเที่ยวท่ีมีศกั ยภาพเพราะเป็นแหล่งทอ่ งเท่ียวที่มีความ หลากหลายทางธรรมชาติ วฒั นธรรม ขนบประเพณีเชิงนิเวศ ทะเล วฒั นธรรม ประวตั ิศาสตร์ ฯลฯ อุตสาหกรรมการท่องเที่ยวเป็ นอุตสาหกรรมหลกั ของภมู ิภาคและมีการขยายตวั อยา่ งต่อเน่ือง 3.4.2.4 ปัจจัยแห่งความสาเร็จของเครือข่ายวสิ าหกจิ อุตสาหกรรมการท่องเที่ยวชายฝ่ังทะเลตะวนั ออก กลุ่มจงั หวดั ภาคตะวนั ออก มีภาครัฐใหก้ าร ส่งเสริมและสนบั สนุน การคมนาคมขนส่งและการส่ือสารทว่ั ถึงกวา้ งขวาง และมีแผนการวจิ ยั และพฒั นา ผลิตภณั ฑก์ ารทอ่ งเที่ยวใหม่ๆ ร่วมกนั ดงั ภาพท่ี 3-17

ดงึ ดูด อุตสาหกรรมการท่องเทยี่ วชายฝั่งทะเล นกั ท่องเทย่ี ว เครือข่ายวสิ าหกจิ อตุ สาหกรรมการท่องเทยี่ วชายฝ จังหวดั ภาคตะวนั ออก (CEO9) จังหวดั ชลบุรีระ ภาพรวมของเครือข่าย การประเมินปัจจัยแวดล เป็ นธุรกจิ ท่ีสาคญั เงอ่ื นไข อตุ สาหกรรมท่ี เง่อื นไข ผู้ประกอบการ ด้าน เกยี่ วโยง ด้าน การแข่งขัน ปัจจัย และสนบั สนุน อุปสงค์ การผลติ ภาพท่ี 3-17 แผนภาพเครือข่ายวสิ าหกิจอุตส (ท่ีมา : ปรับปรุงจาก สานกั งานส่งเสริมวสิ

ลตะวนั ออก สร้างรายได้ 142 การพฒั นาการรวมกล่มุ แบบเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเที่ยว: แนวคิดและการประยกุ ต์ ฝ่ังทะเลตะวนั ออก กลุ่ม ะยอง จันทบุรี ตราด ล้อม การประเมินศักยภาพการพฒั นาเครือข่าย การ บทบาท กาหนดทศิ ทาง แข่งขัน รัฐบาล สาหกรรมการท่องเท่ียวชายฝั่งทะเลตะวนั ออก สาหกิจขนาดกลางและขนาดยอ่ ม, 2551, 1-11)

อตุ สาหกรรมการท่อ เป็ นอุตสาหกรรมท่ีสามารถ การท่องเที่ยวเป็ นหน่ึงใน สร้างรายไดห้ ลกั ใหก้ บั อุตสาหกรรมหลกั ที่ขบั เคลื่อน เศรษฐกิจของประเทศ และมี ประเทศเป็ นจานวนมหาศาล แนวโนม้ ท่ีจะขยายตวั เพม่ิ ข้ึน อยา่ งต่อเน่ือง ภาพท่ี 3-18 อุตสาหกรรมการท่อ (ที่มา: ปรับปรุงจาก สานกั งานส่งเสริมว

องเทย่ี วชายฝั่งทะเลตะวนั ออก สถานท่ีท่องเท่ียวสาคญั และ ประกอบไปดว้ ย ชลบุรี บทท่ี 3 แนวทางการพฒั นาเครือข่ายวิสาหกิจการท่องเท่ียวในประเทศ 143 สามารถดึงดูดนกั ท่องเท่ียวให้ ระยอง จนั ทบุรี และตราด เดินทางมาเท่ียวไดเ้ ป็นอยา่ งดี มีสถานที่ท่องเที่ยวชายฝ่ังที่ คือ สถานท่ีท่องเที่ยวชายฝั่ง สวยงามและมีชื่อเสียง เป็น ที่รู้จกั ของชาวไทยและ ทะเล ชาวต่างชาติ จึงมี องเที่ยวชายฝั่งทะเลตะวนั ออก นกั ท่องเท่ียวเขา้ มาเป็น วสิ าหกิจขนาดกลางและขนาดยอ่ ม, 2551, 1) จานวนมาก

การประเมนิ ปัจจยั แวดล้อมทางธุรกจิ ข กล่มุ จงั หวดั ภาคตะวนั ออก (CEO9) มีท้งั ผปู้ ระกอบการรายยอ่ ยท่ี ปัจจุบนั จานวนผปู้ ระกอบการมี เป็นเพียง ชาวบา้ นทวั่ ไปและ มากข้ึนทาใหเ้ กิดการแข่งขนั กนั ผปู้ ระกอบการรายใหญ่ที่เป็น คอ่ นขา้ งสูงในทุกระดบั ท้งั การ แข่งขนั ในเขตพ้ืนที่เดียวกนั การ นกั ธุรกิจเตม็ ตวั แข่งขนั ในระดบั ภมู ิภาค และการ แข่งขนั ในระดบั ประเทศอีกดว้ ย ภาพท่ี 3-19 การประเมินปัจจยั แวดลอ้ มทางธุรกิจของอ (ที่มา: ปรับปรุงจาก สานกั งานส่งเสริมวสิ าตหะกวิจนั ขอนอากดกล

ของอตุ สาหกรรมการท่องเทย่ี วชายฝั่งทะเลตะวนั ออก 144 การพฒั นาการรวมกล่มุ แบบเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเที่ยว: แนวคิดและการประยกุ ต์ ) ตะวนั ออก กลุ่มจังหวดั ภาคตะวนั ออก (CEO9) ธุรกิจหลกั สาคญั ท่ีตอ้ งไดร้ ับ ปัจจยั สาคญั ท่ีขาดไม่ไดค้ ือ การพฒั นาในเครือข่าย แหล่งท่องเท่ียวหรือ อุตสาหกรรมน้ี คือ ธุรกิจ ทรัพยากรการท่องเที่ยว บริการที่พกั /โรงแรม และ ธุรกิจบริการนาเที่ยวหรือ ต่างๆ สาหรับในพ้นื ท่ีภาค บริษทั ทวั ร์ ตะวนั ออกกลุ่มจงั หวดั อุตสาหกรรมการท่องเที่ยวชายฝ่ังทะเล CEO9 น้ี มีแหล่งท่องเท่ียว ลางและขนาดยอ่ ม, 2551, 9-10). ทางชายฝ่ังทะเลเป็ นสาคญั เนื่องจากมีพ้นื ท่ีติดกบั ทะเลฝ่ังอ่าวไทย

บทที่ 3 แนวทางการพฒั นาเครือข่ายวิสาหกิจการท่องเท่ียวในประเทศ 145 ภาพรวมของเครือข่ายวสิ าหกจิ อตุ สาหกรรมการท่องเทยี่ วชายฝั่งทะเลตะวนั ออก กล่มุ จังหวดั ภาคตะวนั ออก เงื่อนไขปัจจยั การผลิต (Factor conditions) ภาค อุตสาหกรรมที่เกี่ยวโยงและ ตะวนั ออกมีแหล่งท่องเท่ียว ชายฝ่ังทะเล โดยเฉพาะใน สนบั สนุน (Related and Supporting กลุ่มจงั หวดั CEO9 (ชลบุรี ระยอง จนั ทบุรี และตราด) มี Industries) นอกจากแหล่งท่องเที่ยว แหล่งท่องเท่ียวมากมาย มีชื่อเสียง สะดวกในการ คมนาคม โรงแรมและที่พกั มีหลายระดบั หลายราคา ชายฝ่ังทะเลที่เป็ นสิ่งดึงดูด ตอบรับนกั ท่องเท่ียวไดห้ ลายระดบั แต่ยงั ขาดสถาบนั นกั ท่องเท่ียวเองแลว้ อาหาร และ ฝึกอบรมบุคลากรผใู้ หบ้ ริการอยา่ งมีคุณภาพ ประกอบกบั มคั คุเทศกบ์ างส่วนขาดจริยธรรมในการประกอบอาชีพ สินคา้ ท่ีระลึกยงั เป็นธุรกิจท่ี ส่งผลใหท้ าลายภาพลกั ษณ์การท่องเท่ียว มีการคุม้ ครอง สนบั สนุนอุตสาหกรรมการ นกั ท่องเท่ียวไม่ดีพอ ธรรมชาติชายฝั่งเริ่มเสื่อมโทรม ท่องเที่ยวชายฝั่งทะเลตะวนั ออกได้ ขาดแคลนน้าช่วงฤดูกาลท่องเท่ียว และประสบปัญหา การจราจรติดขดั ในบางเส้นทางเม่ือถึงฤดูการท่องเท่ียว อีกทางหน่ึง ภาพท่ี 3-20 ภาพรวมของเครือขา่ ยวสิ าหกิจอุตสาหกรรมการทอ่ งเที่ยวชายฝ่ังทะเลตะวนั ออก (ที่มา : ปรับปรุงจาก สานกั งานส่งเสริมวสิ าหกิจขนาดกลางและขนาดยอ่ ม, 2551, 2-6)

การประเมนิ ปัจจัยแวดล้อมทางธุรกจิ ของอตุ ส เงื่อนไขดา้ นอุปสงค์ (Demand บริบทของการแข Conditions) นกั ทอ่ งเท่ียว ธุรกิจ (Context fo ภายในประเทศมีความพถิ ีพิถนั ในการ Rivalry) แมว้ า่ เลือกใชบ้ ริการและตอ้ งการจ่าย ประชาสมั พนั ธ์อย ควบคุมคุณภาพ ค่าบริการในอตั ราต่า แต่นกั ท่องเที่ยว ส่วนใหญม่ กั ไมส่ นใจการท่องเที่ยวเชิง ให อนุรักษ์ ภาพท่ี 3-21 การประเมินปัจจยั แวดลอ้ มทางธุรกิจขอ (ที่มา: ปรับปรุงจาก สานกั งานส่งเสริมวสิ าห

สาหกรรมการท่องเทย่ี วชายฝั่งทะเลตะวนั ออก กล่มุ จงั หวดั ภาค 146 การพฒั นาการรวมกล่มุ แบบเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเที่ยว: แนวคิดและการประยกุ ต์ ตะวนั ออก ข่งขนั และกลยทุ ธ์ทาง บทบาทรัฐบาล (Government Role) ถึงแม้ or Firm Strategy and รัฐบาลมีนโยบายทางดา้ นการทอ่ งเที่ยว ามีการทาการตลาด อยา่ งชดั เจน แตย่ งั ขาดการนาไปปฏิบตั ิอยา่ ง ยเู่ สมอ แตย่ งั ขาดการ ตอ่ เน่ือง การสนบั สนุนงบประมาณจาก พ และมาตรฐานการ ภาครัฐยงั นอ้ ย เมื่อเทียบกบั รายไดท้ ่ีไดร้ ับ หบ้ ริการ จากการทอ่ งเที่ยว องอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวชายฝั่งทะเลตะวนั ออก หกิจขนาดกลางและขนาดยอ่ ม, 2551, 7-8)

ปัจจยั แห่งความสาเร็จของเครือข่ายวสิ าหกจิ จงั หว การพฒั นาเครือข่ายวสิ าหกิจ การพฒั นาผปู้ ระกอบการ การฟ้ื นฟแู ล อุตสาหกรรมการท่องเที่ยว และบุคลากรภาคบริการการ ท่องเท่ียว ชายฝ่ังทะเลตะวนั ออก ให้ ท่องเที่ยวสู่ระดบั มืออาชีพ อนุรักษท์ รัพย เขม้ แขง็ ทาไดไ้ ม่ยาก และส่ิง ภาพท่ี 3-22 ปัจจยั แห่งความสาเร็จของการพฒั น (ที่มา : ปรับปรุงจาก สานกั งานส่งเสริมวสิ าห

จ อตุ สาหกรรมการท่องเทยี่ วชายฝั่งทะเลตะวนั ออก กล่มุ วดั ภาคตะวนั ออก ละพฒั นาแหล่ง การประชาสัมพนั ธ์และ การวจิ ยั และพฒั นา รวมท้งั การ การตลาดเชิงรุกท้งั ในและ ฐานขอ้ มลู ที่เป็น ยากรธรรมชาติ ต่างประเทศอยา่ งต่อเน่ือง ประโยชนต์ ่อการ งแวดลอ้ ม ตดั สินใจลงทุนและ พฒั นาคุณภาพของ บทท่ี 3 แนวทางการพฒั นาเครือข่ายวิสาหกิจการท่องเท่ียวในประเทศ 147 นาเครือขา่ ยวสิ าหกิจ อุตสาหกรรมการทอ่ งเท่ียว การท่องเที่ยวชายฝ่ัง หกิจขนาดกลางและขนาดยอ่ ม, 2551, 9-10) ทะเลตะวนั ออก

148 การพฒั นาการรวมกลมุ่ แบบเครือขา่ ยวสิ าหกิจด้านการทอ่ งเที่ยว: แนวคดิ และการประยกุ ต์ 3.4.3 เครือข่ายวสิ าหกจิ อุตสาหกรรมการท่องเทย่ี วเชิงนิเวศ กล่มุ จังหวดั ภาคตะวนั ออก 3.4.3.1 เร่ิมก่อต้งั (พ.ศ. / ค.ศ.) : พ.ศ. 2551 3.4.3.2 ความเป็ นมา อุตสาหกรรมการท่องเท่ียวเชิงนิเวศกลุ่มจงั หวดั ภาคตะวนั ออก เป็ นอุตสาหกรรมท่ีมีความพร้อม ในการบริการอยา่ งทว่ั ถึงและมีมาตรฐานการบริการ สถานท่ีพกั แรมมีอยา่ งเพียงพอ มีบุคลากรเพยี งพอ เป็น พ้นื ที่มีความพร้อมทางธรรมชาติและสิ่งแวดลอ้ ม ถือเป็ นแหล่งท่องเที่ยวท่ีมีศกั ยภาพในการที่จะพฒั นาเป็น แหล่งทอ่ งเที่ยวเชิงนิเวศที่ยง่ั ยนื ได้ 3.4.3.3 การดาเนินงานของเครือข่าย ผปู้ ระกอบการยงั ไม่มีการรวมกลุ่มในรูปเครือข่ายวสิ าหกิจ ท้งั ท่ีเป็นแหล่งท่องเท่ียวท่ีมีความ หลากหลายทางธรรมชาติเชิงนิเวศ อุตสาหกรรมการท่องเท่ียวเป็นอุตสาหกรรมหลกั ของภูมิภาคและมีการ ขยายตวั อยา่ งต่อเน่ือง แตม่ ีการรวมตวั เป็ นแบบชมรมทอ่ งเท่ียวเชิงนิเวศ นโยบายภาครัฐใหก้ ารส่งเสริมและ สนบั สนุน การคมนาคมขนส่งและการสื่อสารทวั่ ถึงกวา้ งขวาง และมีแผนการวิจยั และพฒั นาผลิตภณั ฑก์ าร ทอ่ งเท่ียวใหม่ๆ ร่วมกนั ดงั ภาพที่ 3-23, 3-24, 3-25 และ 3-26 ภาพท่ี 3-23 เครือข่ายวสิ าหกิจอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวเชิงนิเวศ กลุ่มจงั หวดั ภาคตะวนั ออก (ท่ีมา: ปรับปรุงจาก สานกั งานส่งเสริมวสิ าหกิจขนาดกลางและขนาดยอ่ ม, 2551, 1-6 )

บทที่ 3 แนวทางการพัฒนาเครือข่ายวิสาหกิจการท่องเท่ียวในประเทศ 149 • ธุรกิจบริการที่พกั และโรงแรม ธุรกิจสาคญั ท่ีตอ้ งไดร้ ับการ • ธุรกิจบริการนาเที่ยวหรือบริษทั ทวั ร์ พฒั นา แหล่งท่องเที่ยวที่สามารถ • ป่ า เขา และสรรพสตั วน์ านาชนิด รองรับ • การเดินเทา้ เขา้ ป่ า ปี นผา ป่ันจกั รยาน ล่องแก่ง หรือพายเรือไปตามสายน้า เล่นน้าตก รวมท้งั การดูนก ดูผเี ส้ือหรือส่องสัตวน์ านาพนั ธุ์ ภาพท่ี 3-24 ภาพรวมของเครือข่ายวสิ าหกิจอุตสาหกรรมการทอ่ งเที่ยวและแหล่งทอ่ งเท่ียวเชิงนิเวศ กลุ่ม จงั หวดั ภาคตะวนั ออก (ที่มา : ปรับปรุงจาก สานกั งานส่งเสริมวสิ าหกิจขนาดกลางและขนาดยอ่ ม, 2551, 7-11) ภาพท่ี 3-25 ภาพรวมของเครือข่ายวสิ าหกิจอุตสาหกรรมการท่องเท่ียวเชิงนิเวศ กลุ่มจงั หวดั ภาคตะวนั ออก (ที่มา: สานกั งานส่งเสริมวสิ าหกิจขนาดกลางและขนาดยอ่ ม, 2551, 7-11)

150 การพัฒนาการรวมกล่มุ แบบเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเท่ียว: แนวคิดและการประยกุ ต์ บทบาทรัฐบาล ภาพท่ี 3-26 ผลการวเิ คราะห์ปัจจยั แวดลอ้ มทางธุรกิจของอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวเชิงนิเวศ กลุ่มจงั หวดั ภาคตะวนั ออก (ท่ีมา: สานกั งานส่งเสริมวสิ าหกิจขนาดกลางและขนาดยอ่ ม, 2551, 14) รวมท้งั การท่ีจะส่งเสริมการตลาดเพื่อให้เป็ นที่รู้จกั และดึงดูด เชิญชวนลูกคา้ ใหเ้ ขา้ มาท่องเท่ียวใน พ้นื ท่ีกต็ อ้ งมีการโฆษณาประชาสัมพนั ธ์ผา่ นส่ือตา่ ง ๆ อยา่ งสม่าเสมออีกดว้ ย

บทที่ 3 แนวทางการพัฒนาเครือข่ายวิสาหกิจการท่องเที่ยวในประเทศ 151 ผลการวเิ คราะห์ปัจจยั แวดลอ้ มทางธุรกิจของอุตสาหกรรมการท่องเท่ียวเชิงนิเวศกลุ่มจงั หวดั ภาค ตะวนั ออก มีดงั น้ี เงอ่ื นไขและปัจจัยการผลติ (Factor conditions) ภาคตะวนั ออก โดยเฉพาะกลุ่มจงั หวดั CEO8 ไดแ้ ก่ สมุทรปราการ นครนายก ฉะเชิงเทรา ปราจีนบุรี และสระแกว้ มีแหล่งทอ่ งเท่ียวเชิงนิเวศเป็ นจานวนมาก ผปู้ ระกอบการส่วนใหญเ่ ป็ นคนทอ้ งถิ่น ในพ้ืนที่จึงมีจิตสานึกในการอนุรักษ์ แต่ยงั ขาดความรู้เก่ียวกบั การจดั การท่องเท่ียวเชิงนิเวศ และ ผปู้ ระกอบการส่วนใหญย่ งั ไม่ไดอ้ ยใู่ นระบบ นอกจากน้ีการคุม้ ครองดา้ นความปลอดภยั แก่นกั ทอ่ งเท่ียวยงั ไมเ่ พียงพอ ทาใหเ้ กิดความไมม่ นั่ ใจในการใชบ้ ริการ ท้งั น้ีฤดูกาลในการทอ่ งเท่ียวเป็ นอีกประเดน็ ท่ีควรให้ ความสนใจ กล่าวคือ ทาอยา่ งไรใหม้ ีนกั ทอ่ งเที่ยวมาเที่ยวตลอดปี มิไดม้ าเฉพาะช่วงใดช่วงหน่ึงเท่าน้นั อตุ สาหกรรมทเ่ี ก่ยี วโยงและสนับสนุน (Related and Supporting Industries) ภาคตะวนั ออกนอกจากจะมีแหล่งทอ่ งเที่ยวเชิงนิเวศแลว้ ยงั มีสินคา้ และบริการในรูปแบบอื่นที่ ดึงดูดใจนกั ท่องเท่ียวไดใ้ นระดบั หน่ึง ถึงแมจ้ ะมีการรวมกลุ่มเป็นชมรมหรือสมาคมบา้ ง แตย่ งั ขาดการ เช่ือมโยงในแต่ละแหล่งทอ่ งเที่ยวเชิงนิเวศอยา่ งเป็นระบบ นอกจากน้ีการเชื่อมโยงธุรกิจการท่องเที่ยวไปยงั ประเทศกมั พชู าเป็นโอกาสทางธุรกิจ (Niche) ที่ส่งเสริมการทอ่ งเท่ียวเชิงนิเวศในกลุ่มจงั หวดั CEO8 เง่ือนไขทางด้านอปุ สงค์ (Demand Conditions) นกั ทอ่ งเที่ยวชาวไทยมีความพิถีพิถนั ในการเลือกสถานท่ีทอ่ งเที่ยวเชิงนิเวศ นกั ทอ่ งเท่ียวส่วน ใหญ่เดินทางมาเอง มีอตั ราการกลบั มาเท่ียวซ้าสูง แตม่ กั จะเป็นแบบเชา้ ไป-เยน็ กลบั อาจเนื่องมาจากยงั ขาดท่ี พกั ระดบั มาตรฐานและการใหค้ วามสนใจเร่ืองความปลอดภยั นอ้ ย นกั ท่องเที่ยวส่วนใหญ่ไมใ่ หค้ วามสนใจ เรื่องการอนุรักษท์ รัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอ้ มมากนกั บริบทของการแข่งขันและกลยทุ ธ์ทางธุรกจิ (Context for Firm Strategy andRivalry) ภาคตะวนั ออก โดยเฉพาะกลุ่มจงั หวดั CEO9 มีขอ้ ไดเ้ ปรียบคือ มีแหล่งทอ่ งเที่ยวเชิงนิเวศที่ สามารถแข่งกบั ภมู ิภาคอ่ืนไดห้ รือแมก้ บั ต่างประเทศกต็ าม แตย่ งั ขาดแนวคิดเชิงรุกในการแขง่ ขนั กบั ตา่ งชาติ และขาดการวางกลยทุ ธ์การจดั การทอ่ งเท่ียวและการตลาดช่วงนอกฤดูกาลท่องเท่ียวเชิงนิเวศ บทบาทรัฐบาล (Government Role) รัฐบาลมีนโยบายชดั เจนทางดา้ นการท่องเท่ียว และมีหน่วยงานรับผดิ ชอบในทุกระดบั พ้นื ท่ี รวมท้งั ใหค้ วามสาคญั ในการอนุรักษท์ รัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอ้ ม แต่ยงั ขาดความเขม้ งวดในการ ควบคุมการสร้างมลภาวะของโรงงานอุตสาหกรรม ซ่ึงจะมีผลต่อการท่องเท่ียวเชิงนิเวศอยา่ งหลีกเลี่ยงไมไ่ ด้ และยงั ขาดการสนบั สนุนทางดา้ นการเงิน การลงทุนอยา่ งจริงจงั กล่าวไดว้ า่ ภาคตะวนั ออกมีแหล่งทอ่ งเท่ียว เชิงนิเวศหลายแห่ง แต่ยงั ตอ้ งส่งเสริมใหผ้ ปู้ ระกอบการเขา้ ใจถึงความหมายของการท่องเที่ยวเชิงนิเวศที่จะ ยกข้ึนมาเป็นจุดขายได้ ควรพฒั นาระบบการบริหาร การจดั การใหไ้ ดม้ าตรฐาน การรักษาความปลอดภยั การ เช่ือมโยงกลุ่มธุรกิจที่รวมตวั กนั บา้ งแลว้ ใหเ้ ป็นกลุ่มใหญ่และเขม้ แขง็ ยง่ิ ข้ึน การเชื่อมโยงจุดท่องเที่ยวกบั

152 การพฒั นาการรวมกล่มุ แบบเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเที่ยว: แนวคิดและการประยกุ ต์ ประเทศเพ่ือนบา้ น รวมท้งั การประชาสมั พนั ธ์ และการตลาดเชิงรุกอยา่ งต่อเนื่องท้งั ในประเทศ และ ตา่ งประเทศ (สานกั งานส่งเสริมวสิ าหกิจขนาดกลางและขนาดยอ่ ม, กรกฎาคม 2551) 3.4.3.4 ปัจจัยแห่งความสาเร็จของเครือข่ายวสิ าหกจิ การประเมินศกั ยภาพการพฒั นาเครือขา่ ยวสิ าหกิจอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวเชิงนิเวศกลุ่มจงั หวดั ภาคตะวนั ออก จากการวเิ คราะห์และประเมินระดบั ศกั ยภาพเครือข่ายวสิ าหกิจอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวเชิง นิเวศจะเห็นวา่ จากการวเิ คราะห์ขอ้ มลู ทุติยภูมิและจากการระดมความคิด (Focus Group) สรุปไดว้ า่ เครือข่ายวสิ าหกิจอุตสาหกรรมการท่องเท่ียวเชิงนิเวศอยใู่ นกลุ่ม Fragmented Cluster แต่มีโอกาสที่จะพฒั นา ไปสู่กลุ่ม Seeking directionไดส้ ูงมากเนื่องจากมีการรวมตวั กนั ของผปู้ ระกอบการอยา่ งเขม้ แขง็ แต่ยงั มี บทบาทที่จากดั และอยใู่ นอุตสาหกรรมที่มีโอกาสทางการตลาดและความตอ้ งการของตลาดท้งั ในและ ตา่ งประเทศไมม่ ากนกั แตก่ ย็ งั มีกลุ่มนกั ท่องเท่ียวที่มีความตอ้ งการในการทอ่ งเที่ยวเชิงนิเวศและกลบั มา เที่ยวซ้าอีก ยงั มีโอกาสในการทาการตลาดได้ ถา้ มีความชดั เจนในแนวทางการพฒั นาใหเ้ ป็นการท่องเท่ียวเชิง นิเวศอยา่ งจริงจงั ร่วมกนั จะสามารถพฒั นาใหม้ ีระดบั ศกั ยภาพมากข้ึนได้ ซ่ึงสามารถแสดงรายละเอียดไดด้ งั ภาพที่ 3-27 เขม้ แขง็ 3. ปรับองคก์ ร 6. ดาวเด่น มาก (Stars) (Reorganization) การพฒั นาความเข้มแข็งของเครือข่าย ปานกลาง 2. เสาะหาทิศทาง 5. โอกาสเป็นดาว (Seeking direction) (Potential Stars) 1. แยกส่วน 4. คล่ืนลกู ใหม่ ริเร่ิม (Fragmented) (New Wave) นอ้ ย สูง ศักยภาพของอตุ สาหกรรม ภาพท่ี 3-27 ระดบั ศกั ยภาพของเครือขา่ ยวสิ าหกิจอุตสาหกรรมการท่องเท่ียวเชิงนิเวศ (ที่มา: สานกั งานส่งเสริมวสิ าหกิจขนาดกลางและขนาดยอ่ ม, 2551, หนา้ 15)

บทท่ี 3 แนวทางการพฒั นาเครือข่ายวิสาหกิจการท่องเท่ียวในประเทศ 153 จากขอ้ มลู ที่กล่าวมาเบ้ืองตน้ เป็นปัจจยั โดยรวมที่จะสามารถนาพากลุ่มเครือข่ายวสิ าหกิจให้ ประสบความสาเร็จได้ ในทางปฏิบตั ิแลว้ กลุ่มเครือข่ายวสิ าหกิจไม่จาเป็นตอ้ งมีครบทุกองคป์ ระกอบขา้ งตน้ ในการจะไปใหถ้ ึงเป้ าหมายเพียงแต่ใหข้ อ้ ไดเ้ ปรียบบางขอ้ มีความสาคญั และเขม้ แขง็ มากพอที่จะสามารถ เอาชนะคูแ่ ข่งได้ 3.4.4 เครือข่ายวสิ าหกจิ ท่องเทยี่ วเมอื งพัทยา จังหวดั ชลบุรี 3.4.4.1 เริ่มก่อต้งั (พ.ศ. / ค.ศ.) : พ.ศ. 2557 3.4.4.2 ความเป็ นมา เมืองพทั ยานบั ไดว้ า่ เป็นเมืองท่ีมีลกั ษณะพิเศษท่ีมีความแตกตา่ งไปจากเมืองอื่นๆ ในหลายดา้ น ซ่ึง ถือเป็นขอ้ ไดเ้ ปรียบของเมืองที่จะเอ้ือประโยชนต์ ่อการนาไปใชเ้ ป็นปัจจยั สาคญั ในการพฒั นาทอ้ งถิ่น ท้งั ดา้ นเศรษฐกิจ สังคม และการเมือง ศกั ยภาพของเมืองพทั ยาสามารถสรุปไดด้ งั น้ี 1. เป็ นเมืองท่องเท่ียวที่มีความสวยงามและมีชื่อเสียงเป็ นท่ีรู้จกั ท้งั ชาวไทยและชาวต่างชาติ เน่ืองจากมีสถานที่ท่องเท่ียวท่ีหลากหลาย อาทิ แหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติ เช่น เกาะลา้ น และแหล่ง ท่องเท่ียวที่มนุษยส์ ร้างข้ึน ไดแ้ ก่ เมืองจาลอง ปราสาทสจั ธรรม และพพิ ธิ ภณั ฑท์ างทะเล เป็นตน้ 2. เป็ นเมืองศูนยก์ ลางดา้ นเศรษฐกิจในระดบั ภูมิภาค ไดแ้ ก่ เกษตรกรรม พาณิชยกรรม และการ บริการ 3. เป็นเมืองศูนยก์ ลางการทอ่ งเท่ียวในพ้นื ที่ชายฝั่งทะเลตะวนั ออก 4. เป็นเมืองศูนยก์ ลางการคมนาคมและโทรคมนาคมระดบั ภาค 5. เป็นเมืองศูนยก์ ลางทางการศึกษาทุกระดบั 6. เป็ นเมืองท่ีมีระบบสาธารณูปโภคพ้นื ฐานท่ีค่อนขา้ งพร้อม เช่น ถนนท่ีมีการเชื่อมโยงกบั เมือง สาคญั ในภูมิภาคตะวนั ออก เป็นตน้ 7. เป็นเมืองท่ีมีระบบการบาบดั น้าเสียและการกาจดั ขยะท่ีมีประสิทธิภาพ 8. เมืองที่เป็ นศูนยก์ ลางทางดา้ นกีฬาและศนู ยก์ ารแขง่ ขนั กีฬาทางน้าในระดบั ประเทศ และระดบั โลก ภาพรวมการเดินทางท่องเท่ียวของเมืองพทั ยาใน พ.ศ. 2549-2559 พบวา่ มีอตั ราการขยายตวั ของ นกั ทอ่ งเท่ียวเพม่ิ ข้ึนไมน่ อ้ ยกวา่ ร้อยละ 10 จาแนกเป็นนกั ท่องเท่ียวชาวตา่ งชาติเพิ่มข้ึนร้อยละ 15 และ นกั ทอ่ งเที่ยวชาวไทยเพิม่ ข้ึนร้อยละ 8-9 โดยปัจจยั ที่ส่งผลทางบวกต่อการท่องเท่ียวในเมืองพทั ยา คือ ภาพลกั ษณ์ของทะเลท่ีสวยงามและมีกิจกรรมทางน้ามากมาย และอยใู่ กลก้ รุงเทพฯ ทาใหน้ กั ทอ่ งเที่ยว โดยเฉพาะชาวตา่ งชาติบางกลุ่มมีการเปล่ียนเส้นทางทอ่ งเที่ยวจากฝั่งทะเลอนั ดามนั มาท่องเท่ียวฝ่ังทะเล

154 การพฒั นาการรวมกล่มุ แบบเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเที่ยว: แนวคิดและการประยกุ ต์ ตะวนั ออกแทน ประกอบกบั หน่วยงานภาครัฐและเอกชนร่วมกนั จดั กิจกรรมส่งเสริมการทอ่ งเที่ยว อาทิ งาน พทั ยามิวสิคเฟสติวลั งานประเพณีวนั ไหลพทั ยา เทศกาลสีสันตะวนั ออก งานแข่งขนั พทั ยามาราธอน และ งานเทศกาลปี ใหม่เมืองพทั ยา เป็นตน้ นอกจากน้ี การเปิ ดสนามบินนานาชาติสุวรรณภูมิ ยงั ส่งผลใหก้ าร เดินทางไปเมืองพทั ยามีความสะดวกมากข้ึน จึงทาใหอ้ ุตสาหกรรมท่องเที่ยวในเมืองพทั ยายงั คงขยายตวั เพ่มิ ข้ึน ดงั การวเิ คราะห์ความสามารถในการแข่งขนั ภาพท่ี 2-10 (หนา้ 98) 3.4.4.3 การดาเนินงานของเครือข่าย เมืองพทั ยามีการขยายตวั ทางดา้ นอุตสาหกรรมการท่องเที่ยว ทาใหเ้ มืองพทั ยากลายเป็นเมือง ทอ่ งเที่ยวท่ีมีชื่อเสียง และไดร้ ับความนิยมจากนกั ท่องเที่ยวท้งั ชาวไทยและชาวต่างชาติ ถือไดว้ า่ เมืองพทั ยา เป็นศนู ยก์ ลางการทอ่ งเที่ยวและธุรกิจการคา้ ที่สาคญั ของภูมิภาคตะวนั ออก ทาใหก้ ลุ่มธุรกิจทอ่ งเที่ยวเมือง พทั ยามีโอกาสในการพฒั นาศกั ยภาพการแข่งขนั เพ่ิมข้ึนได้ เน่ืองจากมีปัจจยั พ้ืนฐานท่ีดีและยงั ไดร้ ับการ สนบั สนุนจากหน่วยงานภาครัฐและหน่วยงานปกครองส่วนทอ้ งถ่ินอยา่ งเป็นรูปธรรมและตอ่ เน่ือง รวมท้งั ผปู้ ระกอบการเหล่าน้ีมีการรวมกลุ่มในรูปแบบของสมาคมและชมรม ไดแ้ ก่ สมาคมนกั ธุรกิจการท่องเท่ียว พทั ยา สมาคมโรงแรมภาคตะวนั ออก และชมรมผปู้ ระกอบการร้านอาหารเมืองพทั ยา แต่ยงั ขาดการเช่ือมโยง กบั หน่วยงานสนบั สนุนหรือสถาบนั เฉพาะทาง โดยเฉพาะกบั สถาบนั การศึกษา ทาใหพ้ ทั ยาขาดแคลน บุคลากรที่มีทกั ษะ นอกจากน้ีพบวา่ การรวมกลุ่มของผปู้ ระกอบการท่ียงั เป็ นไปแบบหลวมๆ ไมม่ ีการ กาหนดพนั ธกิจและเป้ าประสงคร์ ่วมกนั เพื่อยกระดบั ความสามารถการแข่งขนั ในระยะยาว จากการสารวจของสานกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสงั คมแห่งชาติพ.ศ. 2555 ได้ วเิ คราะห์โดยช้ีจุดอ่อน และระบุโอกาสของการรวมกลุ่มของผปู้ ระกอบการธุรกิจท่องเที่ยวในเมืองพทั ยาไว้ วา่ แมว้ า่ ผปู้ ระกอบการธุรกิจทอ่ งเท่ียวจะมีการรวมกลุ่มอยใู่ นรูปสมาคมและชมรม การรวมกลุ่มของ ผปู้ ระกอบการยงั เป็ นไปแบบหลวมๆ ไม่มีการกาหนดพนั ธกิจและเป้ าประสงคร์ ่วมกนั เพ่ือพฒั นา ความสามารถของธุรกิจ และร่วมมือกบั หน่วยงานภาครัฐในการทากิจกรรมร่วมกนั เป็ นคร้ังคราว ผปู้ ระกอบการธุรกิจท่องเที่ยวไมม่ ีการรวมตวั และเชื่อมโยงในรูปแบบเครือขา่ ยวสิ าหกิจอยา่ งจริงจงั ท้งั น้ียงั เสนอแนะดว้ ยวา่ กลุ่มธุรกิจดา้ นการทอ่ งเท่ียวเมืองพทั ยามีโอกาสพฒั นาศกั ยภาพการแขง่ ขนั ใหเ้ พิ่มมากข้ึน ได้ เพราะมีปัจจยั พ้ืนฐานท่ีดี แตก่ ารเชื่อมโยงกบั หน่วยงานสนบั สนุนหรือสถาบนั เฉพาะทางโดยเฉพาะกบั สถาบนั การศึกษามีนอ้ ย ทาใหธ้ ุรกิจในเขตเมืองพทั ยาโดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ ธุรกิจนาเที่ยวและธุรกิจดา้ นอ่ืนๆ ขาดแคลนบุคลากรท้งั ในดา้ นปริมาณและคุณภาพ ซ่ึงควรมีการสนบั สนุนกลุ่มผปู้ ระกอบการธุรกิจนาเที่ยว

บทที่ 3 แนวทางการพัฒนาเครือข่ายวิสาหกิจการท่องเท่ียวในประเทศ 155 เองและธุรกิจอื่นๆที่เกี่ยวขอ้ งใหม้ ีความเช่ือมโยงมากข้ึนเพื่อยกระดบั ความสามารถในการแขง่ ขนั ในระยะ ยาว การท่ีธุรกิจนาเท่ียวท่ีนบั วนั ยง่ิ จะประสบภาวะการแข่งขนั กนั เองที่รุนแรงมากข้ึน และเผชิญกบั ความผนั ผวนของจานวนนกั ทอ่ งเที่ยวท่ีมีแนวโนม้ ลดลง อนั เนื่องมาจากภาวะการแข่งขนั จากแหล่งทอ่ งเที่ยว ตา่ งๆ ท้งั ในและต่างประเทศ ปัญหาทางการเมืองความไม่มน่ั คงของประเทศ และวกิ ฤติเศรษฐกิจโลก จาก ปัญหาดงั กล่าวและโอกาสดงั ขา้ งตน้ จึงนาไปสู่การศึกษาวจิ ยั เพือ่ ตอบคาถามวา่ ทาอยา่ งไรกลุ่มผปู้ ระกอบ การจะสามารถแกไ้ ขปัญหาวกิ ฤตการณ์ตา่ งๆ ร่วมกนั ได้ ศูนยเ์ ครือข่ายวสิ าหกิจดา้ นการท่องเที่ยวเมืองพทั ยา (Pataya Tourism Cluster Center : PTCC) มี สมาชิกที่เป็นแกนหลกั สาหรับการบริหารจดั การ ประกอบดว้ ย คุณคมกฤษ ประสิทธินฤทธ์ิเจา้ ของกิจการ ร้านอาหารเป็นประธานศนู ยเ์ ครือขา่ ย คุณยทุ ธนาฤทธ์ ดีเด่น เจา้ ของกิจการอพารตเ์ มนตแ์ ละบริการ และ คุณไพชิตร เจตะภยั เจา้ ของกิจการสปาและนวดแผนไทย นอกจากน้ียงั ร่วมดว้ ยคณะทางาน อนั ประกอบไป ดว้ ย คุณโสภิญ เทพจกั ร กรรมการบริหารกิจการโรงแรมและกิจการในเครือ ผแู้ ทนจากชมรมเชฟพทั ยา ผแู้ ทนจากสมาคนนกั ธุรกิจการท่องเที่ยวเมืองพทั ยา ผแู้ ทนจากชมรมสปาภาคตะวนั ออก ผแู้ ทนจากสมาคม โรงแรมภาคตะวนั ออก ท้งั น้ีหน่วยงานภาครัฐ ไดแ้ ก่ เมืองพทั ยา การทอ่ งเท่ียวแห่งประเทศไทย สานกั งาน พทั ยา จะทาหนา้ ที่ใหก้ ารสนบั สนุนเชิงนโยบาย งบประมาณ เงินลงทุน รวมท้งั พฒั นาโครงสร้างพ้ืนฐานท่ี จาเป็นตอ่ การท่องเท่ียว จาเป็ นตอ้ งดึงสถาบนั การศึกษา คือ มหาวทิ ยาลยั บูรพา เขา้ มาช่วยในดา้ นขอ้ มลู ข่าวสาร ความรู้ทางวชิ าการ และการพฒั นาฝึกอบทกั ษะบุคลากร รวมท้งั ทาหนา้ ท่ีเป็นผปู้ ระสานงาน เครือข่ายวสิ าหกิจ (Cluster Development Agency - CDA) ส่วนชมรม/ สมาคมต่าง ๆ ในเมืองพทั ยาเป็น หน่วยงานกลางท่ีคอยกระจายข่าวสารใหก้ บั ธุรกิจในเครือข่าย ซ่ึงในการพฒั นาเครือข่ายไดน้ ้นั จาเป็ นตอ้ ง อาศยั ระยะเวลาแบง่ เป็น 3 ระยะ คือ ระยะเร่ิมตน้ ใชเ้ วลาประมาณ 1-2 ปี ระยะพฒั นาเครือขา่ ยใชเ้ วลา ประมาณ 3-5 ปี และระยะการรวมตวั เป็ นเครือข่ายอยา่ งเขม้ แขง็ ใชเ้ วลาต้งั แต่ 5 ปี ข้ึนไป 3.4.4.4 ปัจจัยแห่งความสาเร็จของเครือข่ายวสิ าหกจิ ปัจจยั สาคญั ประการหน่ึงท่ีส่งผลใหเ้ กิดการขบั เคล่ือนกลไกการพฒั นาเครือขา่ ยดงั กล่าวให้ ประสบความสาเร็จน้นั ไดแ้ ก่ การจดั สรรผลประโยชน์ทางการเงินใหก้ บั ธุรกิจ บนพ้นื ฐานของความไวใ้ จซ่ึง กนั และกนั ผลการศึกษาดา้ นความรู้ความเขา้ ใจในการรวมกลุ่มเครือข่ายวสิ าหกิจพบวา่ ทศั นคติในทางบวก ของสมาชิกในเครือขา่ ยต่อการใหก้ ารสนบั สนุนเครือขา่ ย เกิดจากการจดั สรรการเงินอยา่ งลงตวั ใหก้ บั สมาชิก ซ่ึงเป็นการสร้างความสมดุลในดา้ นการแขง่ ขนั ของธุรกิจดว้ ยการผสมผสานระหวา่ งการควบคุมและการ

156 การพฒั นาการรวมกล่มุ แบบเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเที่ยว: แนวคิดและการประยกุ ต์ สร้างความร่วมมือใหเ้ กิดข้ึนพร้อมๆ กนั และการรักษาคุณภาพบริการที่เป็นมาตรฐาน รวมท้งั ขาดความ เช่ือมโยงกบั อุตสาหกรรมอ่ืนๆตา่ งพ้นื ที่ซ่ึงถือเป็นแหล่งวตั ถุดิบท่ีสาคญั นอกจากน้ีหน่วยงานภาครัฐตอ้ ง บูรณาการสนบั สนุนอยา่ งต่อเนื่อง ส่งผลใหส้ ามารถขบั เคลื่อนสู่ระดบั ปฏิบตั ิการไดอ้ ยา่ งมีประสิทธิภาพ ศูนยเ์ ครือข่ายวสิ าหกิจการท่องเท่ียวเมืองพทั ยา (PTCC) หรือ พทั ยาโมเดลน้ีมีหน่วยงานการศึกษา มีขอ้ มูลวจิ ยั สนบั สนุนการดาเนินการเครือข่ายและกระตุน้ การรวมตวั ต้งั แตพ่ .ศ. 2550 และทางสานกั งาน คณะกรรมการวจิ ยั แห่งชาติไดส้ นบั สนุนทุนการวจิ ยั อยา่ งต่อเน่ืองจนถึงพ.ศ. 2557 และมีการแลกเปลี่ยน ความคิดเห็นอยา่ งเป็ นทางการและไมเ่ ป็นทางการ กรณศี ึกษาท่ี 3-1 เครือข่ายวสิ าหกิจการท่องเที่ยวแบบชุมชน กรณีศึกษาน้ีเป็นส่วนหน่ึงของการศึกษาวจิ ยั และบทความวจิ ยั เร่ือง รูปแบบการท่องเท่ียวชุมชน เชิงสุขภาพของจงั หวดั ปราจีนบุรี เพ่อื การพฒั นาเครือข่ายวสิ าหกิจชุมชนอยา่ งยงั่ ยนื (Community-Based Health Tourism Patterns for Sustainable Development of Community-Based Enterprise Networking in Prajinburi province) โดยวุฒิชาติ สุนทรสมยั และปิ ยะพร ธรรมชาติ (2559) และสานกั งานคณะกรรมการ การอุดมศึกษาไดส้ นบั สนุนอุดหนุนทุนวจิ ยั ในคร้ังน้ี ปัจจุบนั กระแสการท่องเที่ยวเชิงสุขภาพ (Health Tourism) ไดร้ ับความนิยมจากกลุ่มนกั ท่องเที่ยว ซ่ึงมีความใส่ใจในสุขภาพ และตอบรับกระแสของกิจกรรมส่งเสริมสุขภาพ ไมว่ า่ จะเป็ น สปา การเสริม ความงาม นวดแผนไทย หรือแมแ้ ตก่ ิจกรรมอาบน้าแร่แช่น้าพุร้อนเพือ่ สุขภาพ ซ่ึงจงั หวดั ต่างๆของ ประเทศไทย ไดแ้ ก่ ชุมพร ระนอง นครศรีธรรมราช เชียงใหม่ เชียงราย และในภาคตะวนั ออก ไดแ้ ก่ ชลบุรี จนั ทบุรี ปราจีนบุรีน้นั บางแห่งมีแหล่งน้าแร่และหลายแห่งมีการบาบดั รักษาเชิงสุขภาพเป็นที่รู้จกั กนั อยา่ งกวา้ งขวาง จนประเทศไทยไดร้ ับการยอมรับวา่ เป็ นแหล่งทอ่ งเที่ยวเชิงสุขภาพ ติด 1 ใน 5 ของ โลกโดยมีน้าพุร้อน และน้าแร่ ตลอดจน แหล่งปลูกและแปนรูปผลิตภณั ฑส์ มุนไพรซ่ึงเป็นจุดขายดา้ นการ ทอ่ งเท่ียวเชิงสุขภาพของทุกจงั หวดั อุตสาหกรรมการท่องเท่ียวสามารถสร้างรายไดใ้ หก้ บั จงั หวดั ปราจีนบุรี ปี ละหลายพนั ลา้ นบาท โดยประมาณการรายไดจ้ ากผเู้ ยย่ี มเยอื นจงั หวดั ปราจีนบุรี ต้งั แต่เดือนมกราคมถึงเดือนเมษายน พ.ศ.2558 เป็นมูลคา่ 1,513.12 ลา้ นบาท คิดเป็นประมาณร้อยละ 7 ของรายไดจ้ ากผเู้ ยยี่ มเยอื นท้งั ประเทศ ดว้ ยจงั หวดั ปราจีนบุรีมีจุดเด่นในดา้ นความสมบูรณ์ของแหล่งน้าและผนื ป่ ามรดกโลกดงพญาเยน็ -เขาใหญ่ซ่ึงเป็น

บทท่ี 3 แนวทางการพฒั นาเครือข่ายวิสาหกิจการท่องเที่ยวในประเทศ 157 วนอุทยานแห่งชาติท่ีใหญ่ที่สุดของประเทศ จงั หวดั ปราจีนบุรีเป็นพ้ืนท่ีท่ีมีความหลากหลายทางชีวภาพ เป็นแหล่งเพาะปลูกพชื ผกั ผลไม้ ไมด้ อกไมป้ ระดบั ตลอดพชื สมุนไพรท่ีอุดมสมบูรณ์และมีช่ือเสียง จนมี การจดั ต้งั หมู่บา้ นปลูกพชื สมุนไพรท่ีมีช่ือเสียงท้งั ระดบั ประเทศ และนานาชาติ คือ หมู่บา้ นดงบงั และมี ชมรมธุรกิจท่องเที่ยวเพ่ือเป็นตวั แทนภาคธุรกิจเอกชนในการพฒั นาศกั ยภาพการท่องเท่ียวไดแ้ ก่ ที่พกั แหล่งทอ่ งเที่ยว ร้านอาหาร ร้านขายของที่ระลึก ระบบคมนาคมขนส่ง และหน่วยงานที่เก่ียวขอ้ ง อาทิ การ ทอ่ งเที่ยวแห่งประเทศไทย องคก์ ารบริหารส่วนตาบล องคก์ ารบริหารส่วนทอ้ งถิ่น กองอุทยานแห่งชาติ กรมป่ าไม้ และสถาบนั การศึกษา เพอ่ื รองรับการขยายตวั ของอุตสาหกรรมการท่องเท่ียวเชิงสุขภาพ ดงั กล่าว การท่องเท่ียวเชิงสุขภาพโดยเฉพาะการทอ่ งเท่ียวเชิงส่งเสริมสุขภาพท่ีมุง่ ในการสร้างเสริม ความสุข-กาย สบายใจ มิไดม้ ุ่งเป็นในเชิงการรักษาโรคจาเป็นตอ้ งมีการบริหารจดั การท่ีดี เรียกวา่ การ จดั การท่องเท่ียวโดยชุมชน (Community-Based Tourism) การบริหารจดั การของชุมชนเกิดข้ึนทวั่ ไปใน ประเทศดอ้ ยพฒั นาแต่ไม่อาจพฒั นาขยายตวั ไดเ้ นื่องจากสาเหตุ 4 ประการคือประการแรกชุมชนใน ประเทศดอ้ ยพฒั นามีหลากหลายรูปแบบหลากหลายชุมชน กระจดั กระจายกนั อยไู่ ม่สัมพนั ธ์กนั ประการ ท่ีสองความรู้ความสามารถในการจดั การเชิงธุรกิจของชุมชนยงั มีนอ้ ยและบางส่วนยงั ตอ้ งอาศยั ทุนจาก ภายนอกประการที่สามการพฒั นาเทคโนโลยมี ีจากดั และประการที่ส่ี ไดแ้ ก่ ความสามารถทางการตลาด มีจากดั ตลาดไมแ่ น่นอนขยายตวั ไดย้ าก โดยขาดความร่วมมือกนั อยา่ งจริงจงั ปัจจยั เหล่าน้ีจาเป็นตอ้ งอาศยั เครือขา่ ยชุมชน(Community-Based Network) การทางานร่วมกนั เป็นเครือข่ายมิไดเ้ กิดข้ีนไดง้ ่าย ดงั น้นั จงั หวดั จึงไดแ้ รงสนบั สนุนจากการ ดาเนินงานดว้ ยแผนยทุ ธศาสตร์โดยกรมการพฒั นาชุมชน พ.ศ.2555-พ.ศ.2559 ซ่ึงสนบั สนุนนโยบายของ ภาครัฐในดา้ นการพฒั นาเศรษฐกิจฐานรากอนั ไดแ้ ก่ วสิ าหกิจชุมชนเพ่ือเชื่อมโยงกบั ยทุ ธศาสตร์ดา้ นการ ท่องเที่ยวเชิงสุขภาพ โดยไดก้ าหนดประเด็นยทุ ธศาสตร์ท่ีเนน้ การสร้างสรรคช์ ุมชนอยเู่ ยน็ เป็นสุข โดย การแกป้ ัญหาครัวเรือนยากจนแบบบูรณาการและเสริมสร้างความสุขมวลรวมของชุมชนอาศยั รากฐาน การพฒั นาดว้ ยปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี ง เป็นการเสริมสร้างขีดความสามารถของการบริหารงานจดั การ ชุมชน ดว้ ยกลยทุ ธ์การบริหารจดั การขอ้ มูลเพื่อการพฒั นาชนบทไทย เพื่อเพม่ิ ขีดความสามารถของพลงั ของผนู้ า องคก์ ร เครือขา่ ย ในการขบั เคล่ือนและบูรณาการแผนชุมชนสู่การปฎิบตั ิ ตลอดจนยงั เป็นกร ส่งเสริมการบริหารจดั การความรู้ของชุมชน ส่งเสริมเศรษฐกิจสร้างสรรคโ์ ดยการพฒั นาผผู้ ลิต ผปู้ ระกอบการและตลาด และสืบสานภูมิปัญญาทอ้ งถ่ินใหป้ รากฎสู่เวทีโลก การบริหารจดั การของชุมชน

158 การพฒั นาการรวมกล่มุ แบบเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเท่ียว: แนวคิดและการประยกุ ต์ หมู่บา้ นปลูกพชื สมุนไพร ไมด้ อกไมป้ ระดบั และแหล่งท่องเท่ียวต่างๆของจงั หวดั ร่วมกบั ชมรมธุรกิจ ท่องเท่ียวของจงั หวดั การศึกษาน้ีใชก้ ารวจิ ยั แบบผสม (Mixed Method) โดยการวจิ ยั ปฏิบตั ิการแบบมีส่วนร่วม (Participatory Action Research:PAR)โดยคณะผวู้ จิ ยั กาหนดใหม้ ีการดาเนินการศึกษาตามกิจกรรมหลกั ไดแ้ ก่ การศึกษาความเหมาะสม การวเิ คราะห์ความเป็นไปได้ การประชุมเชิงปฏิบตั ิการแบบมีส่วนร่วมใน ชุมชน ไดแ้ ก่ หมบู่ า้ นปลูกสมุนไพรบา้ นดงบงั จงั หวดั ปราจีนบุรี การนาแผนไปปฏิบตั ิ และกระบวนการ ติดตามผล ซ่ึงกลุ่มประชากรที่ศึกษา ประกอบดว้ ย 4 กลุ่มดงั ต่อไปน้ีผแู้ ทนหน่วยงานภาครัฐดา้ นการ ทอ่ งเที่ยว ไดแ้ ก่ ผแู้ ทนจากสานกั งานการท่องเที่ยวและกีฬาจงั หวดั ปราจีนบุรี ผรู้ ับผดิ ชอบของ โรงพยาบาลท่ีมีบริการทางการแพทยท์ ่ีเช่ือมโยงกบั การท่องเที่ยวเชิงสุขภาพ จานวน 2 หน่วยงานๆ ละ 1 คน ตวั แทนกลุ่มการทอ่ งเที่ยวชุมชน ไดแ้ ก่ ประธานชมรมการทอ่ งเที่ยวจงั หวดั ปราจีนบุรีจานวน 1 คน ตวั แทนชุมชน ไดแ้ ก่ ผใู้ หญ่บา้ น เกษตรกรผปู้ ลูกสมุนไพรและไมด้ อกไมป้ ระดบั จานวน 8 คน และ นกั ท่องเที่ยวเดินทางมาท่องเท่ียวและร่วมทากิจกรรมเชิงสุขภาพกบั ชุมชนในจงั หวดั ปราจีนบุรี จานวน 22 คน ผลการศึกษาระดับการสนบั สนุนของภาครัฐและภาคเอกชนท่ีส่งผลต่อการพัฒนาให้ชุมชนมีส่วน ร่วมในการพัฒนาเครือข่ายวิสาหกิจชุมชนด้านการท่องเที่ยวชุมชนเชิงสุขภาพของจังหวดั ปราจีนบรุ ี จาก ข้อมลู การสัมภาษณ์เครือข่ายวิสาหกิจชุมชนด้านการท่องเท่ียวชุมชนเชิงสุขภาพ ได้แก่ ผ้แู ทนของ โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภเู บศร สานกั งานการท่องเท่ียวแห่งประเทศไทย ภาคกลาง เขต 8 เทศบาล ตาบลโพธิ์งาม เป็นกล่มุ ผ้ผู ลิตไม้กวาดจากไม้ไผ่ ผ้ใู หญ่บ้าน ผลการวิเคราะห์และการอภิปรายผลด้าน ศกั ยภาพของระดบั การสนับสนนุ ขององค์กรภาคเอกชนท่ีส่งผลต่อการพัฒนาให้ชุมชนมีส่วนร่วมในการ พัฒนาเครือข่ายวิสาหกิจชุมชนด้านการท่องเท่ียวชุมชนเชิงสุขภาพได้แก่ สมาคมท่องเที่ยวปราจีนบุรี (Prachinburi Tourism Association (PTA)) กล่มุ ชุนชนหม่บู ้านดงบงั ตัวแทนกล่มุ ชุมชน หม่บู ้านดงบัง สรุปได้ตามผ้เู กี่ยวข้อง ดังนี้ 1. ชุมชน ลกั ษณะของชุมชนมีศักยภาพและความเข้มแขง็ ในการรวมตวั และบริหารจัดการรวมถึง การสร้างเครือข่ายชุมชนที่เก่ียวข้องกับด้านสุขภาพ การบาบดั เพ่ือสุขภาพและของฝากของที่ระลึก เช่น กล่มุ หม่บู ้านกล่มุ สมนุ ไพรบ้านดงบงั กล่มุ หม่บู ้านไม้ดอกไม้ประดบั เฉลิมพระเกียรติ กล่มุ อาชีพสตรีทา ไม้กวาดและกล่มุ หม่บู ้านไทยพวนโดยการพัฒนาของแต่ละชุมชนดังกล่าวเป็นการพฒั นาแบบการพ่ึงพา

บทท่ี 3 แนวทางการพฒั นาเครือข่ายวิสาหกิจการท่องเที่ยวในประเทศ 159 ตนเองเพื่อให้เกิดความยงั่ ยืน นอกจากนีจ้ ากการศึกษายงั พบว่า การท่องเที่ยวเชิงสุขภาพที่เกิดจากการ รวมกล่มุ เครือข่ายน้ันได้พัฒนาขึน้ เป็นรูปแบบการท่องเที่ยวเชิงสุขภาพในระดบั หนึ่ง 2.หน่วยงานภาครัฐและหน่วยงานสนับสนุน พบว่า ภาครัฐและหน่วยงานสนับสนนุ ได้จัดให้มี โครงการต่างๆ เพ่ือสนบั สนุนและรองรับการรวมกล่มุ เครือข่ายการท่องเท่ียวเชิงสุขภาพเช่น โครงการยวุ - มคั คุเทศก์ของจังหวดั ปราจีนบุรี ซึ่งเป็นการปลูกจิตสานึกแก่เยาวชนให้เกิดความรักษ์ในถ่ินฐานบ้านเกิด และนาอัตลกั ษณ์ของชุมชนแต่ละชุมชนมานาเสนอเพ่ือให้เกิดเป็นการเช่ือมโยงกบั การท่องเที่ยวเชิง สุขภาพการท่องเที่ยวเชิงเกษตร การท่องเที่ยวเชิงนิเวศน์ การท่องเท่ียวเชิงอนุรักษ์เข้าด้วยกนั ภาครัฐและ หน่วยงานสนบั สนนุ มีบทบาทสาคัญท่ีช่วยสนบั สนุนการท่องเท่ียวชุมชนในทุกระดบั สาหรับชุมชนนี้ โรงพยาบาลศูนย์เจ้าพระยาอภยั ภเู บศรเป็นอีกหน่วยงานหนึ่งท่ีทาหน้าท่ีเป็ นตัวกลางเช่ือมโยงเครือข่าย ของธุรกิจชุมชน ต้งั แต่ต้นนา้ กลางนา้ และปลายนา้ โดยให้การสนับสนุนพนั ธ์พืชสมนุ ไพร การให้องค์ ความรู้ และรับซื้อสมนุ ไพรเพื่อนาไปแปรรูปเป็ นผลิตภัณฑ์สมนุ ไพรต่างๆ สาหรับผลการศึกษาดา้ นรูปแบบการทอ่ งเที่ยวเชิงสุขภาพท่ีเหมาะสมพบวา่ ควรตอ้ งเป็ นการต่อ ยอดใหก้ บั การพฒั นาการท่องเที่ยวเชิงสุขภาพแบบพ่งึ พาตนเองที่ไมเ่ นน้ “คนใดคนหน่ึง” อยา่ งเดียว แต่ ตอ้ งประสานการรวมกลุ่มเครือข่ายการเที่ยวเชิงสุขภาพ เขา้ ถึง‘กลุ่ม” หรือชุมชนท่ีทาใหเ้ กิดรูปแบบ เครือขา่ ยการท่องเที่ยวชุมชุนเชิงสุขภาพของจงั หวดั ปราจีนบุรี โดย การจดั การท่องเท่ียวที่มีฐานการเรียนรู้ ท่ีไดร้ ับการถ่ายทอดความรู้และประสบการณ์ดา้ นการผลิตต้งั แต่ ตน้ น้า ถีงปลายน้า ของพชื สมุนไพร และ บาบดั รักษาดูแลสุขภาพ จากหน่วยงานมืออาชีพ และเปิ ดโอกาสใหม้ ีการเสนอและจดั รูปแบบโปรแกรม การท่องเท่ียวเชิงสุขภาพของนกั ท่องเที่ยวแต่ละคนตามสภาพความพร้อมของร่างกายและความพร้อมทาง เศรษฐกิจท่ีแตกต่างกนั โดยควรมีการสอดแทรกความรู้ พร้อมๆกบั สร้างความเพลิดเพลินทางจิตใจ ดว้ ย การจดั กิจกรรมส่งเสริมสุขภาพดว้ ยการออกกาลงั กายในรูปแบบชมธรรมชาติ เช่น การข่ีจกั รยานชม ธรรมชาติ ชมสถานที่เชิงประวตั ิศาสตร์ โดยมียวุ มคั คุเทศกท์ ่ีเป็นนกั เรียนเป็ นไกดท์ อ้ งถิ่นใหก้ ารดูแล และ ชมรมจกั รยานเพ่อื สุขภาพของจงั หวดั สามารถแนะนาดา้ นความปลอดภยั ในการขี่จกั รยาน นอกจากน้ีควรจดั ใหบ้ ริการอาหารและเคร่ืองดื่มท่ีใชส้ มุนไพรเป็นส่วนประกอบท่ีสาคญั แก่ นกั ท่องเที่ยว ซ่ึงจดั ปรุงโดยกลุ่มแมบ่ า้ นตามวถิ ีการกินการอยแู่ บบทอ้ งถ่ิน เช่น การกินผกั พ้ืนบา้ น และ ผลไมส้ ดอินทรีย์ ซ่ึงนกั ทอ่ งเท่ียวอาจสามารถจดั และปรุงเมนูอาหารเพ่ือสุขภาพของตนเองดว้ ยคาแนะนา จากเกษตกรท่ีเช่ียวชาญฝ่ ายโภชนาการดา้ นสมุนไพรจากโรงพยาบาล ผลการวเิ คราะห์ศกั ยภาพของการ สนบั สนุนของหน่วยงานการร่วมมือและการมีส่วนร่วมของเครือขา่ ยการท่องเท่ียวชุมชนเชิงสุขภาพดงั ภาพ 3-28

160 การพัฒนาการรวมกล่มุ แบบเครือข่ายวิสาหกิจด้านการท่องเท่ียว: แนวคิดและการประยกุ ต์ ชุมชน รูปแบบการทอ่ งเที่ยวเชิงสุขภาพ ภาครัฐและหน่วยสนบั สนุน ภาพท่ี 3-28 ผลการวเิ คราะห์ศกั ยภาพของการสนบั สนุนของหน่วยงานการร่วมมือและการมีส่วนร่วมของ เครือขา่ ยการทอ่ งเที่ยวชุมชนเชิงสุขภาพ (ท่ีมา: วฒุ ิชาติ สุนทรสมยั และปิ ยพร ธรรมชาติ, 2559) หมายถึงศกั ยภาพ/การสนบั สนุนของหน่วยงานในระดบั มาก หมายถึงศกั ยภาพ/การสนบั สนุนของหน่วยงานในระดบั ปานกลาง หมายถึงศกั ยภาพ/การสนบั สนุนของหน่วยงานในระดบั นอ้ ย หมายถึงความร่วมมือ การมีส่วนร่วม และการสนบั สนุนในระดบั มาก หมายถึงความร่วมมือ การมีส่วนร่วม และการสนบั สนุนในระดบั ปานกลาง การประยุกต์ใช้ผลการวจิ ัย จากกรอบแนวความคิด งานวจิ ยั ท่ีเกี่ยวขอ้ งและผลการศึกษารูปแบบการท่องเที่ยวเชิงสุขภาพ ขา้ งตน้ ผวู้ จิ ยั สามารถแบง่ องคป์ ระกอบกี่ยวขอ้ งกบั การพฒั นาเครือขา่ ยชุมชนอยา่ งยง่ั ยนื ออกเป็น 3 ดา้ นท่ี มีความสัมพนั ธ์กบั การพฒั นาเครือข่ายชุมชนอยา่ งยงั่ ยนื ไดแ้ ก่ ชุมชน ภาครัฐและหน่วยงานดงั น้นั ใน อนาคตศกั ยภาพของการพฒั นาใหช้ ุมชนมีส่วนร่วมในการพฒั นาเครือขา่ ยวสิ าหกิจชุมชน ดา้ นการ ท่องเที่ยวชุมชนเชิงสุขภาพจะตอ้ งอาศยั ความร่วมมือระหวา่ งชมรมการท่องเที่ยวจงั หวดั ปราจีนบุรี และ สถาบนั การศึกษา เพ่อื ใหเ้ กิดการพฒั นาเครือข่ายอยา่ งยง่ั ยนื ต่อไป ดงั ภาพที่ 3-29

บทท่ี 3 แนวทางการพฒั นาเครือข่ายวิสาหกิจการท่องเที่ยวในประเทศ 161 ชมรม ชุมชน สถาบนั การศึกษา รูปแบบการ ท่องเท่ียวเชิงสุขภาพ ภาครัฐและหน่วย สนบั สนุน ภาพท่ี 3.29 การวเิ คราะห์ศกั ยภาพ/การสนบั สนุนของหน่วยงานการร่วมมือและการมีส่วนร่วมของ เครือข่ายการท่องเท่ียวชุมชนเชิงสุขภาพท่ีนาเสนอ จากกรณีศึกษาที่ 3-1 น้ี สามารถจดั วา่ เป็นเครือขา่ ยวสิ าหกิจการทอ่ งเที่ยวหรือไม่ อยา่ งไร ขอให้ ประยกุ ตก์ ารวเิ คราะห์ แบบจาลองเพชร กบั เครือข่ายวสิ าหกิจการท่องเที่ยวเชิงสุขภาพแบบชุมชนน้ี โดยการกระตุน้ สร้างจิตใตส้ านึกใหเ้ กิดการรวมกลุ่มและเขา้ ใจกระบวนการทางานร่วมกนั สร้าง ความเช่ือใจกนั จากน้นั จะมีการวเิ คราะห์สถานภาพของเครือข่ายวสิ าหกิจ การจดั ทากลยทุ ธ์ และนาไปสู่การ ปฏิบตั ิตามลาดบั โดยกระบวนการพฒั นาเครือข่ายวสิ าหกิจ เพ่ือยกระดบั ความสามารถในการแขง่ ขนั เป็น กระบวนการที่หลายฝ่ ายตอ้ งร่วมมือกนั ซ่ึงผลสรุปการวเิ คราะห์การพฒั นาเครือขา่ ยวิสาหกิจการท่องเที่ยว ของประเทศไทยแสดงไดด้ งั ตารางท่ี 3-1

ตารางท่ี 3-1 สรุปผลการวเิ คราะห์เครือขา่ ยวสิ าหกิจการท่องเที่ยวต่างๆ ในภูมิภาคต่าง ลาดบั ชื่อเครือขา่ ย ภมู ิภาค/ประเทศ ปี ที่ก่อต้งั กลุ่มสมาช วสิ าหกิจ 1 เครือขา่ ยวสิ าหกิจ จงั หวดั พงั งา พ.ศ. 2547 สมาคมธุรก จงั หวดั พงั งา ทอ่ งเท่ียวจงั ห พงั งา 2 เครือขา่ ยวสิ าหกิจ จงั หวดั กระบี่ พ.ศ. 2547 กลุ่มธุรกิจ ท่องเที่ยวจงั หวดั โรงแรม ตวั แ กระบ่ี นาเที่ยว ธุร ของท่ีระล ธุรกิจสปา แห ทอ่ งเที่ยว

162 งๆ ของประเทศไทย ชิก สถานภาพของ จุดเด่นของเครือข่าย ปัญหาของเครือข่าย ปัจจยั ความสาเร็จ เครือข่าย ของเครือข่าย  เป็ นแหล่งท่องเที่ยวทาง  ความยงั่ ยนื ของ กิจ ไมร่ ะบุ ทะเลที่สวยงาม เครือข่ายวสิ าหกิจ  มีความเขม้ แขง็ ของ ภายหลงั จากการฟ้ื นฟู สมาชิกในรูปแบบ หวดั  ระยะแรกมุ่งฟ้ื นฟกู ิจการท่ี จากภาวะภยั พบิ ตั ิขาด สมาคม เผชิญภยั สึนามิ หน่วยงานประสานงาน จ ไม่ระบุ ท่ีเป็ นรูปธรรมและไม่  มีการกาหนดไว้ แทน  เสริมดว้ ยการท่องเที่ยว มีนโยบายสนบั สนุน ในแผนการ รกิจ ใหมๆ่ คือ การท่องเที่ยว อยา่ งชดั เจนและเป็น ตลาดเพอ่ื ลึก เชิงนิเวศและวฒั นธรรม รูปธรรม ส่งเสริมการ หล่ง ท่องเท่ียวของ ว  เป็นแหล่งทอ่ งเที่ยว  ขาดการประสานงาน จงั หวดั ทางทะเลท่ีสวยงาม ระหวา่ งเอกชนกบั หน่วยงานภาครัฐ  ระยะแรกมุง่ ฟ้ื นฟู กิจการท่ีเผชิญภยั สึนามิ  ขาดการประสาน ความร่วมมือกบั พ้ืนท่ี  ขยายสู่การทอ่ งเที่ยว ใกลเ้ คียงหรือจงั หวดั เชิงสุขภาพและอนุรักษ์ ใกลเ้ คียงที่ประสบ ปัญหาเดียวกนั

ลาดบั ช่ือเครือข่าย ภูมิภาค/ประเทศ ปี ท่ีก่อต้งั กลุ่มสมาช วสิ าหกิจ จงั หวดั ระนอง 3 เครือขา่ ยวสิ าหกิจ พ.ศ. 2551 สมาคมธุรก ท่องเที่ยวขอ ทอ่ งเที่ยวเชิงสุขภาพ จงั หวดั เน ธุรกิจสปาแ จงั หวดั กระบ่ี โรงแรม ร้านอาหาร รวมบริษทั นา และมคั คุเทศ 4 เครือข่ายวสิ าหกิจ จงั หวดั ภูเกต็ พ.ศ. 2548 ผปู้ ระกอบก ท่องเที่ยวภเู ก็ต โรงแรมที่พ บริษทั นาเท่ี สายการบิน ร้านอาหารแ ร้านคา้ รวมท

ชิก สถานภาพของ จุดเด่นของเครือข่าย ปัญหาของเครือขา่ ย ปัจจยั ความสาเร็จ เครือข่าย ของเครือข่าย กิจ ไมร่ ะบุ  โดดเด่นในดา้ นการ  การคมนาคมขนส่งยงั  ผปู้ ระกอบการ อง ท่องเท่ียวเชิงสุขภาพคือ อยใู่ น ขนาดใหญเ่ ป็ น นน้ กระบวนการพฒั นา แกนนาของกล่มุ และ น้าพรุ ้อน น้าแร่  ขาดแคลนบุคลากร ในดา้ นเงินทุนและ ประสบการณ์ใน ดา้ นสปาและการนวด การบริหารจดั การ ไม่  ขอ้ จากดั ดา้ นการ  นกั ท่องเท่ียวมี สื่อสาร าเท่ียว ภาษาต่างประเทศ อตั ราการท่องเที่ยว ศก์  ขาดแคลนสมนุ ไพร ซ้าคอ่ นขา้ งสูง หรือวตั ถดุ ิบเพ่อื  ภาครัฐใหก้ าร ส่งเสริมอยา่ ง ใหบ้ ริการ ตอ่ เนื่อง  การกาหนดราคาไม่  นกั ท่องเท่ียวไม่เคย ลดลงหรือไม่มี ชดั เจนและขาดการ ประชาสมั พนั ธพ์ ้นื ที่ จงั หวดั การ ไม่ระบุ แตย่ งั คง  โดดเด่นดา้ นการท่องเท่ียว  พ้ืนที่จงั หวดั มขี นาด พกั ดาเนินการใน ทางทะเลและธรรมชาติที่ เลก็ และขอ้ จากดั ดา้ น ทยว บางส่วนของ สวยงามระดบั โลก จานวนและคุณภาพ น เครือข่ายไดแ้ ก่  มีความหลากหลายของ ของบคุ ลากรท่ี และ โรงแรมท่ีพกั แหล่งท่องเท่ียวและ ใหบ้ ริการและบริหาร ท้งั สปา เป็ นตน้ กิจกรรม จดั การ 163

ลาดบั ช่ือเครือขา่ ย ภูมิภาค/ประเทศ ปี ท่ีก่อต้งั กลุ่มสมาช วสิ าหกิจ กิจกรรมกา ท่องเท่ียว 5 เครือขา่ ยวสิ าหกิจ จงั หวดั เชียงใหม่ พ.ศ. 2551 ผปู้ ระกอบก ทอ่ งเท่ียว Hotel De โรงแรมกล Charm จงั หวดั Boutique Ho เชียงใหม่ ราย 6 เครือข่ายวสิ าหกิจ จงั หวดั เชียงใหม่ พ.ศ. 2548 ผปู้ ระกอบก ท่องเท่ียวเชิงทศั น ขนาดเลก็

164 ชิก สถานภาพของ จุดเด่นของเครือข่าย ปัญหาของเครือขา่ ย ปัจจยั ความสาเร็จ เครือข่าย ของเครือข่าย าร  ผปู้ ระกอบการ SMEs  ขอ้ จากดั ดา้ นการทา ฤดูกาลการ ว คอ่ นขา้ งมีความเขม้ แขง็ ตลาดร่วมกนั ในระยะ ท่องเท่ียว ปานกลางและยาว  สนามบินและการ  เนน้ การแขง่ ขนั กนั เอง คมนาคมขนส่ง มากกวา่ กบั เขา้ ถึงไดอ้ ยา่ งมี ตา่ งประเทศ ประสิทธิภาพ การ ดาเนินการ  เร่ิมจดั ทาเวบไซดท์ ี่เรียกวา่  นกั ท่องเท่ียวยงั ขาด  ความร่วมมือกนั ลุ่ม Hotel De Charm เพื่อใช้ ความเขา้ ใจในการ อยา่ งเขม้ แขง็ และมี otel 5 สื่อสารระหวา่ งกนั และกบั ทางานท่ีมีบริการ จานวนสมาชิกนอ้ ย แขก ร่วมกนั เป็ นเครือข่าย  มีแพกเก็จ  พ้นื ฐานสาธารณูปโภคดี  ระดบั มาตรฐาน การ หลากหลายใหแ้ ขก และเหมาะสม บริการของสมาชิก เลือกรับบริการ เครือข่ายอาจแตกต่าง  นโยบายของรัฐให้  มีบุคลากรที่มีทกั ษะและ กนั การสนบั สนุน จานวนเพียงพอ อยา่ งเตม็ ท่ี  เร่ิมจากธุรกิจโรงแรมที่มี แนวคิดการบริหารจดั การ คลา้ ยๆ กนั การ ไม่ระบุ  ผปู้ ระกอบการขนาดเลก็  ขาดแผนการพฒั นาทุน  ธุรกิจมีการกระจุก ก ดา้ นการท่องเที่ยวเชิง มนุษยอ์ ยา่ งเป็ น ตวั ในพ้นื ที่ อนุรักษร์ วมตวั กนั แบบ รูปธรรม ใกลเ้ คียงกนั

ลาดบั ชื่อเครือข่าย ภูมิภาค/ประเทศ ปี ที่ก่อต้งั กลุ่มสมาช วสิ าหกิจ ศึกษาจงั หวดั เชียงใหม่ 7 เครือขา่ ยวสิ าหกิจ จงั หวดั นครสวรรค์ พ.ศ. 2551 สมาคมนกั ธ ทอ่ งเที่ยวกลุ่มจงั หวดั กาแพงเพชร พิจิตร การทอ่ งเท ภาคเหนือตอนล่าง อุทยั ธานี ของแตล่ ะจงั และภาครัฐไ หน่วยงาน อุทยานแห่งช ที่เขม้ แขง็ 8 เครือขา่ ยวสิ าหกิจ จงั หวดั พษิ ณุโลก ตาก พ.ศ. 2551 สมาคมนกั ธ ท่องเท่ียวกลุ่มจงั หวดั เพชรบูรณ์ สุโขทยั การทอ่ งเท ภาคเหนือตอนล่าง อุตรดิตถ์ ของแตล่ ะจงั และภาครัฐไ หน่วยงาน

ชิก สถานภาพของ จุดเด่นของเครือข่าย ปัญหาของเครือข่าย ปัจจยั ความสาเร็จ เครือข่าย ของเครือข่าย สมคั รใจ มีการรวมกลุ่ม  ขาดการ สะดวกในการ แนวต้งั และแนวนอนที่ ประชาสมั พนั ธก์ าร บริหารงานร่วมกนั สมบูรณ์ ท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์  คุณภาพการบริการ  บุคลากรใหบ้ ริการมีทกั ษะ ที่เป็ นมาตรฐาน และประสบการณ์สูง ธุรกิจ ไม่ระบุ  เป็ นแหล่งท่องเที่ยวทาง  เป็ นเครือข่ายวสิ าหกิจ  ความหลากหลาย ที่ยว ธรรมชาติท่ีสวยงามและ ท่ีมีขนาดใหญ่ อาณา ของประเภทแหล่ง เป็ นศูนยก์ ลางการ เขตกวา้ งขวางทาให้ ท่องเที่ยว ดึงดูด งหวดั ท่องเท่ียวดา้ นท่ีพกั และ การดูแลและบริการไม่ นกั ท่องเท่ียว ไดแ้ ก่ แหล่งท่องเที่ยวรวมท้งั น วฒั นธรรมและ ทวั่ ถึงและขาดการ  ช่วยลดตน้ ทุนใน ชาติ บูรณาการเท่าท่ีควร การบริการ ประวตั ิศาสตร์  ความเหลื่อมล้าของ  รัฐใหก้ าร ง การพฒั นา สนบั สนุนเป็ น สาธารณูปโภคของแต่ อยา่ งดี ละพ้ืนที่ ธุรกิจ ไม่ระบุ  มีความหลากหลายกลุ่ม  ขาดการ  การคมนาคมท่ี ท่ียว และมีการสร้างทางเลือก ประชาสมั พนั ธอ์ ยา่ ง กา้ วหนา้ และ งหวดั ใหมๆ่ แก่นกั ท่องเที่ยว ชดั เจนและต่อเนื่อง พฒั นาสูงมาก เป็ น ไดแ้ ก่  ไดร้ ับการส่งเสริมจาก  ขาดการบูรณาการการ ท่ีเชื่อมโยงไปยงั น ภาครัฐและชุมชน บริหารจดั การท่ีมี ภูมิภาคอ่ืนๆ และ ประเทศอื่นๆ ได้ 165

ลาดบั ชื่อเครือขา่ ย ภูมิภาค/ประเทศ ปี ที่ก่อต้งั กลุ่มสมาช วสิ าหกิจ อุทยานแห่งช ที่เขม้ แขง็ 9 เครือข่ายวิสาหกิจของ จงั หวดั ในภาคเหนือ พ.ศ. 2548 ผปู้ ระกอบก กลมุ่ ผลิตภณั ฑน์ าร่อง ไดแ้ ก่ แพร่ น่าน พจิ ิตร ผลิตภณั ฑส์ ิน ในเขตพ้ืนท่ีใน เพชรบูรณ์ อุตรดิตถ์ ชุมชนและห ภาคเหนือ ตาบลหน่ ผลิตภณั ฑ 10 เครือข่ายวสิ าหกิจ จงั หวดั นครนายก พ.ศ. 2549 ผปู้ ระกอบก ท่องเท่ียวเชิงนิเวศ กิจกรรมล่อง จงั หวดั นครนายก และผจญภยั แ ผปู้ ระกอบก ทอ่ งเที่ยวข จงั หวดั

166 ชิก สถานภาพของ จุดเด่นของเครือข่าย ปัญหาของเครือข่าย ปัจจยั ความสาเร็จ เครือข่าย ของเครือข่าย ชาติ ประสิทธิภาพในแง่ทนุ  รัฐมีนโยบาย ง บุคลากร และทกั ษะ สนบั สนุนเป็ น อยา่ งดี การ ไมร่ ะบุ  มีความหลากหลายของ  ความเหลื่อมล้าในการ  ไดร้ ับการส่งเสริม นคา้ สมาชิกเครือข่าย พฒั นาระบบการ จากภาครัฐ หน่ึง  เป็ นการรวมกลุ่มท่ีมี บริหารจดั การของแต่  ความหลากหลาย นึง ศกั ยภาพการเติบโต ละพ้นื ท่ีและแตล่ ะกลมุ่ ของผลิตภณั ฑเ์ ป็ น ฑ์  เป็ นกลุม่ นาร่องที่ตอ้ งมี ท่ียอมรับใน คุณภาพและ การประเมินผลการ ดาเนินงานเป็ นระยะๆ มาตรฐาน อยา่ งต่อเน่ือง การ ไม่ระบุ  แหล่งท่องเท่ียวเชิงนิเวศท่ีมี  ขาดการส่งเสริมจาก  มีแพคเกจ็ ท่องเท่ียว ช่ือเสียงและมี งแก่ง ภาครัฐอยา่ งเป็ น มากมายให้ และ ทรัพยากรธรรมชาติที่อุดม รูปธรรม นกั ท่องเที่ยวเลือก การ สมบูรณ์  ขาดการ รับบริการ ของ  จดั การท่องเท่ียว  บุคลากรท่ีใหบ้ ริการมี ประชาสมั พนั ธอ์ ยา่ ง เนน้ การอนุรักษ์ ประสบการณ์ ทว่ั ถึง  ขาดแผนการพฒั นาทุน  ผลกระทบเชิงนิเวศ ธรรมชาติ มนุษยด์ า้ นอตุ สาหกรรม เมื่อมีนกั ท่องเท่ียว ท่องเที่ยวในระยะส้นั จานวนมาก อาจทาให้ ปานกลางและยาว ธรรมชาติเส่ือมโทรม

ลาดบั ช่ือเครือข่าย ภมู ิภาค/ประเทศ ปี ท่ีก่อต้งั กลุ่มสมาช วสิ าหกิจ 11 เครือขา่ ยวสิ าหกิจ กรุงเทพมหานคร พ.ศ. 2551 บริษทั นาเท อุตสาหกรรมธุรกิจนา เท่ียวกรุงเทพมหานคร 12 เครือข่ายวิสาหกิจ เกาะชา้ ง จงั หวดั ตราด พ.ศ. 2535 ผปู้ ระกอบ ก ท่องเท่ียวเกาะชา้ ง และสลายไป ชมรมโรงแรม จงั หวดั ตราด จนต้งั ใหม่ รีสอร์ทเกาะช พ.ศ. 2541 สมาชิก 27 ร

ชิก สถานภาพของ จุดเด่นของเครือขา่ ย ปัญหาของเครือข่าย ปัจจยั ความสาเร็จ เครือข่าย ของเครือข่าย ที่ยว ไม่ระบุ  เมืองหลวงท่ีมีความพร้อม  บุคลากรขาดความรู้  เนน้ บริการแก่ ในการบริการอยา่ งทวั่ ถึง ความชานาญในการ นกั ท่องเท่ียว MICE และมีมาตรฐานการบริการ บริการ  ระบบส่ือสารและ  สถานที่พกั แรมมีอยา่ ง  ขาดแผนการพฒั นาทุน คมนาคมมีการ เพยี งพอ มนุษยใ์ นระยะตา่ งๆ พฒั นาอยา่ ง  มีบุคลากรเพียงพอ ใหเ้ กิดความยงั่ ยนื เหมาะสม  สถานการณ์การเมือง  มีสนามบิน ส่งผลกระทบต่อการ สามารถเดินทาง ดาเนินธุรกิจการ เขา้ ถึงจากทุก ท่องเที่ยว ภมู ิภาคและ  ขาดการ ประเทศต่างๆ ประชาสมั พนั ธ์การ ดาเนินการอยา่ ง ต่อเนื่องและทวั่ ถึง การ ไมร่ ะบุ  แหลง่ ท่องเท่ียวทางทะเลท่ี  ผปู้ ระกอบการขาด  มีการเช่ือมโยงกบั มและ สวยงาม แผนการตลาดและกลยทุ ธ์ ตลาดต่างประเทศ ชา้ ง มี การตลาดเชิงรุก ราย 167

ลาดบั ชื่อเครือข่าย ภูมิภาค/ประเทศ ปี ท่ีก่อต้งั กลุ่มสมาช วสิ าหกิจ 13 เครือขา่ ยวสิ าหกิจ ภาคตะวนั ออก กลุ่ม พ.ศ. 2551 ธุรกิจตวั แท อุตสาหกรรมธุรกิจ จงั หวดั ชลบุรี ระยอง หรือบริกา การทอ่ งเท่ียวชายฝั่ง จนั ทบุรี ตราด นาเท่ียว ธุร ทะเลตะวนั ออก โรงแรมท่ีพ 14 เครือขา่ ยวสิ าหกิจ กล่มุ จงั หวดั ภาคตะวนั ออก พ.ศ. 2551 ธุรกิจตวั แทนห อุตสาหกรรม ฉะเชิงเทรา นครนายก บริการนาเท ทอ่ งเท่ียวเชิงนิเวศ ปราจีนบุรี สระแกว้ ธุรกิจโรงแรมท กลุ่มจงั หวดั ภาค สมุทรปราการ และยานพาห ธุรกิจก่อสร้างต ตะวนั ออก