© Diyanet leri Ba kanlDiyanet leri Ba kanl Yay nlar : 789İşşı ı ğııHalk Kitaplar : 182ıYay na Haz rlayanlar : Dr. Ya ar YııTashih-Redaksiyon : Dr. Ömer MENEK E - smail DER NGra k Tasar m : Aral AjansfiıDizgi : Mustafa ÇEL KTADin leri Yüksek Kurulu Karar : 03.04.2008/33İşıISBN : 978-975-19-4755-0 (tk.)ISBN : 978-975-19-4757-4 (2.c)Serti ka No : 12930 fiBask : Korza Yay. Bas. San. Tic. Ltd. ti. ıİleti im : Dini Yay nlar Genel Müdürlü üşİşşı ı ğşİĞİT - Dr. Muhlis AKARDr. Seyid Ali TOPAL - Prof. Dr. lhan YILDIZİ Dr. Abdurrahman CANDAN - Dr. Burhan ERKU Ş Dr. Bünyamin OKUMU - Dr. Hamdi TEKELŞİ Dr. Ömer MENEK E- Dr. Sad k ERASLANŞı Sabri AKPOLATŞİİİŞ 2011-06-Y-0003-789 5. Bask , 2011 AnkaraıŞ 0312. 342 22 08ığ Bas l Yay nlar Daire Ba kanlı ıışı ığ Tel. : (0312) 295 72 93-94 Faks : (0312) 284 72 88 e-posta: [email protected]
KUR’AN’DAN Ö ÜTLERĞII
4
5MÜELLİFLERDoç. Dr. Soner GÜNDÜZÖZ Din leri Yüksek Kurulu ÜyesiİşDr. Muhlis AKAR Din leri Yüksek Kurulu ÜyesiİşDr. Ya ar YşİĞİT Din leri Yüksek Kurulu ÜyesiİşDr. Seyid Ali TOPAL Din leri Yüksek Kurulu ÜyesiİşDr. Yüksel SALMAN Dini Yay nlar Dairesi Ba kanışıDr. Abdurrahman CANDAN Din leri Yüksek Kurulu UzmanİşıDr. Ahmet GEL GENİŞDin leri Yüksek Kurulu UzmanİşıDr. Bahattin AKBAŞDin leri Yüksek Kurulu UzmanİşıDr. Burhan ERKUŞDin leri Yüksek Kurulu UzmanİşıDr. Bünyamin OKUMU ŞDin leri Yüksek Kurulu UzmanİşıDr. Ercan ESER Din leri Yüksek Kurulu UzmanİşıDr. Faruk GÖRGÜLÜ Din leri Yüksek Kurulu UzmanİşıDr. Fatih YÜCEL Din leri Yüksek Kurulu UzmanİşıDr. Hamdi TEKELİDin leri Yüksek Kurulu UzmanİşıDr. Mehmet CANBOLAT Din leri Yüksek Kurulu UzmanİşıDr. Mustafa KAHRAMAN Din leri Yüksek Kurulu UzmanİşıDoç. Dr. Ömer YILMAZ Din leri Yüksek Kurulu UzmanİşıDr. Sabri TÜRKMEN Din leri Yüksek Kurulu UzmanİşıDr. Zafer KOÇ Din leri Yüksek Kurulu UzmanİşıDavut KAYA Din leri Yüksek Kurulu UzmanİşıHanif BURUN Din leri Yüksek Kurulu Uzmanİşıİdris BOZKURT Din leri Yüksek Kurulu Uzmaİşn ıMahmut DEM RİDin leri Yüksek Kurulu UzmanİşıMedet CO KUN ŞDin leri Yüksek Kurulu UzmanİşıMehmet KAPUKAYA Din leri Yüksek Kurulu UzmanİşıMustafa GÜNEY Din leri Yüksek Kurulu UzmanİşıMustafa KILIÇ Din leri Yüksek Kurulu UzmanİşıNevzat OKUMUŞDin leri Yüksek Kurulu UzmanİşıNevzat Sabri AKIN Din leri Yüksek Kurulu UzmanİşıÖmer ÖNEN Din leri Yüksek Kurulu UzmanİşıRüstem BE LERŞDin leri Yüksek Kurulu UzmanİşıSabri AKPOLAT Din leri Yüksek Kurulu UzmanİşıTahir TURAL Din leri Yüksek Kurulu UzmanİşıDr. Ya ar Seracettin BAYTAR şDin leri Yüksek Kurulu UzmanİşıDr. Ömer MENEK E ŞDerleme ve Yay n b. MüdürüıŞYunus AKKAYA Yönetimi Geli tirme b.Md.şŞ
İÇİNDEKİLERİNSAN ACELEC D R .................................................................................................................. 12İ İİNSAN Ç N ANCAK ÇALI TI I VARDIR .................................................................................. 14İ İŞ ĞİNSAN NEDEN YARATILDI INA BAKMAZ MI? ........................................................................ 16ĞİNSAN SORUMSUZ B R VARLIK DE LD R .............................................................................. 18İĞİİİNSANIN ACELEC VE NANKÖR OLMASI ................................................................................ 20İİNSAN VE DUA L K S ............................................................................................................ 22İ İŞ İ İİ ŞR AD, TERK ED LEMEZ B R GÖREV VE SORUMLULUKTUR ................................................. 24İİİSLAM, ÇALI MAYA BÜYÜK ÖNEM VER R ............................................................................... 26ŞİİSLAM TERÖR D N DE L, BARI D N D R ............................................................................ 28İ İĞİŞ İ İ İİSLAM’DA ÇEVRE B L NC ........................................................................................................ 30İ İİİSLAM’DA ESAS OLAN SAVA DE L, BARI TIR! ..................................................................... 32ŞĞİŞİSLAM’IN KUTSAL DE ERLER NE DÜ MANLIK ALLAH’A DÜ MANLIKTIR .......................... 34ĞİŞŞİSRÂ VE M RACIN H KMET ..................................................................................................... 36İİİİSRAF VE C MR L KTEN SAKINMALIYIZ .................................................................................. 38İİ İİ İST KAMET ÜZERE OLMAK ...................................................................................................... 40İ İŞST ARE: LER M Z DANI ARAK YAPMAK ........................................................................... 42İŞİ İ İŞİ İ İY L K EN AZ ON M SL YLE, KÖTÜLÜK SE M SL YLE KAR ILIK BULUR .............................. 44İ İİİ İŞİ İ İY L K VE TAKVADA YARDIMLA MAK ..................................................................................... 46Şİ İ İY L K VE TAKVADA YARDIMLA ALIM, GÜNAH VE DÜ MANLIKTA DE L ......................... 49ŞŞĞİKADINLARIN PEYGAMBER M ZE B ATI ................................................................................... 52İ İİKÂBE: BADET AMACIYLA YAPILAN LK MABET ..................................................................... 54İİKÂBE: BEYTULLAH KIBLEGÂHIMIZ ........................................................................................ 56KAD R GECES : B N AYA BEDEL ZAMAN D L M .................................................................... 58İİ İİ İ İKÂF RLER N EBEDÎ CEHENNEML K OLU U ........................................................................... 60İİİŞKÂ NAT BO YERE YARATILMADI ............................................................................................ 62İŞKÂ NAT NSANLARIN H ZMET NDED R .................................................................................. 64İİİİİKÂ NAT MÜKEMMEL B R DÜZEN VE NT ZAM Ç NDED R ................................................... 66İİİİİ İİKÂ NAT TEK YARATICININ ESER D R ...................................................................................... 68İİ İKÂ NATIN B R ÖLÇÜ VE DENGEDE YARATILI I ..................................................................... 70İİŞKÂ NATTA HER EY ALLAH’I HATIRLATIR .............................................................................. 72İŞKALPLER H DAYETE KAPALI OLUNCA PEYGAMBER İYAKINI OLMAK DA FAYDASIZDIR ............................................................................................ 74
KÂM L MÜSLÜMANIN VASIFLARI ............................................................................................ 76İKAMU MALINA HIYANET ETMEYEL M .................................................................................... 78İKATILA MI KALPTEN ALLAH’A SI INMAK… ....................................................................... 80Ş ŞĞKAV MLER N HELAK OLU U .................................................................................................... 82İİŞKEND LER YLE ARKADA LIK KURULMAMASI GEREKEN K LER ....................................... 84İİŞİŞİKIYAMET GÜNÜ HERKES KEND DERD NE DÜ MÜ TÜR ..................................................... 86İİŞŞKIYAMET GÜNÜ Ç N NE HAZIRLADIK? ................................................................................. 88İ İKIYAMET GÜNÜNDEN B R KES T ............................................................................................ 90İİKIYAMET VE HESAP .................................................................................................................. 92KIYAMET N KOPU U VE AYIN YARILMA HAD SES ................................................................ 94İŞİİKIYAMET N VAKT N ANCAK ALLAH B L R ............................................................................ 96İİ İİ İK B R VE GURUR NSANI HELAKE SÜRÜKLER........................................................................ 98İ İİK B R N BÖBÜRLENMEN N SONU VE KÂRUN ...................................................................... 101İ İ İİK B RLENMEK VE BÖBÜRLENMEK HARAMDIR .................................................................... 103İ İK B RL OLMAYI ALLAH YASAKLIYOR ................................................................................... 105İ İ İK N CENNET EHL NE YAKI MAZ .......................................................................................... 107İİŞK Y VE KÖTÜ F LLER KEND S Ç N LER .................................................................. 109İŞİ İ İİİİİ İ İ İ İŞKÖRÜ KÖRÜNE TAKL T .......................................................................................................... 111İKÖTÜ SÖZ SÖYLEMEKTEN KAÇINALIM ............................................................................... 113KÖTÜLÜ E Y L KLE KAR ILIK VEREB LMEK! ..................................................................... 116Ğ İ İ İŞİKÖTÜLÜ E Y L KLE KAR ILIK VERMEK! ............................................................................. 118Ğ İ İ İŞKÖTÜLÜKLERDEN UZAKLA MAK CENNETE G RME VES LES D R .................................... 120Şİİİ İKUL HAKKI .............................................................................................................................. 122KUR’AN HAYAT K TABIDIR ...................................................................................................... 124İKUR’AN H DAYET REHBER D R .............................................................................................. 126İİ İKUR’AN LAHÎ B R K TAPTIR .................................................................................................. 128İİİKUR’AN MÜ’M NLER Ç N FADIR ........................................................................................ 130İİ İ ŞİKUR’AN MÜ’M NLERE YOL GÖSTER C D R ........................................................................... 132İİ İ İKUR’AN NAMAZSIZ NESL N TEHL KES NE D KKAT ÇEK YOR ............................................ 134İİİİİKUR’AN OKUNDU U ZAMAN SAYGIYLA D NLENMEL D R ................................................. 136Ğİİ İKUR’AN VE B Z: B RB R M ZE NE KADAR YAKINIZ? ............................................................. 138İİ İ İ İKUR’AN’DA NAMAZ VAK TLER ............................................................................................ 140İİKUR’AN-I KER M, REHBERD R ............................................................................................... 142İİ
KUR’AN, ALLAH KELAMIDIR .................................................................................................. 144KUR’AN’IN CENNET VE CEHENNEM TASV RLER NDEK MESAJ......................................... 147İİİKUR’AN’IN HZ. PEYGAMBERE ND R L .............................................................................. 149İİ İ İŞİKUR’AN’IN KORUYUCUSU YÜCE RABB M ZD R ................................................................... 151İ İİKURBAN: TÜM D NLERDEK ORTAK BADET ....................................................................... 153İİİKURTULU A ERENLER ............................................................................................................ 155ŞMA DE SURES VE ÇERDİİİİĞİ KONULAR ................................................................................ 158MAKBUL OLAN TÖVBE: NASUH TÖVBES ............................................................................ 160İMALLARIMIZDAN ALLAH YOLUNDA HARCAYAB LMEL Y Z ................................................ 162İİ İMED NE’YE H CRET ................................................................................................................ 164İİMELEKLER N MAN EDENLERE DUASI ................................................................................. 166İ İMUC ZE VE PEYGAMBER M Z N MUC ZELER ...................................................................... 168İİ İ İİİMUHAC R VE ENSAR KARDE LİŞ İĞİ ........................................................................................ 171MUHS NLERDEN OLAB LMEK! .............................................................................................. 173İİMÜ’M N HAYRA ÖNCÜ, ERRE ENGELD R............................................................................ 175İŞİMÜ’M N LE FASIK B R DE LD R .......................................................................................... 178İ İİĞİİMÜ’M N N D KKAT EDECE BAZI DAVRANI LAR ............................................................... 180İ İİĞİŞMÜ’M NLER ALLAH’IN AYETLER NE KAR I DUYARLIDIRLAR .............................................. 182İİŞMÜ’M NLER CENNETTE DA M N METLEN RLER ................................................................ 184İİ İ İİMÜ’M NLERE E LER YLE B RL KTE CENNET VAAD ED LMEKTED R .................................. 186İŞİİ İİİMÜ’M NLER N ÖZELL KLER .................................................................................................. 188İİİİMÜNAFIK, NANMADI I HALDE NANMI GÖZÜKEN K MSED R...................................... 190İĞİŞİİMÜNAFIKLARIN VASIFLARI ................................................................................................... 192MÜSLÜMAN AFFED C VE HO GÖRÜLÜ OLMALIDIR ......................................................... 194İ İŞMÜSLÜMAN, YOKSULLUK KORKUSUYLA ÇOCUKLARINI ÖLDÜREMEZ ........................... 196MÜSLÜMANLARIN UYANIK OLMASI GEREK R ..................................................................... 198İNAMAZI ÖZÜRSÜZ TERK EDENLER N AKIBETLER ............................................................. 200İİNAMUSLU KADINLARA FT RA ATMAKTAN SAKINMAK ..................................................... 202İ İNEF S MUHASEBES ................................................................................................................ 204İİNEF S TEZK YES ÖNEML D R ............................................................................................... 206İİİİ İNEFS M Z N ALDATMASINA KAR I ALLAH’A SI INALIM .................................................... 208İ İ İŞĞNEFS N ARZUSUNU LAH ED NMEK ..................................................................................... 210İİİNEFS M ZE UYMAYALIM ......................................................................................................... 212İ İNEFS N ARINDIRAN KURTULU A ERER .............................................................................. 214İ İŞN Ç N VE NASIL ÜKRETMEL Y Z? ........................................................................................ 216İ İŞİ İN KÂHTA UYULMASI GEREKEN ANA LKELER ..................................................................... 218İİN METLER ÜKÜR GEREKT R R, SRAF SE ÜKÜRSÜZLÜKTÜR ......................................... 221İŞİ İ İİŞ
N METLERE KAR ILIK NANKÖRLÜK ETMEK ....................................................................... 223İŞN METLERE KAR I NANKÖRLÜK EDENLER CEZALANDIRILIRLAR .................................... 225İŞN METLERE KAR I NANKÖRLÜK ETMEMEL Y Z ................................................................. 227İŞİ İN METLERE KAR I ÜKÜR ..................................................................................................... 229İŞ ŞN METLERE KAR ILIK ÜKÜR BORCUMUZ .......................................................................... 231İŞŞO GÜN K NE MAL FAYDA VER R NE O ULLAR! ALLAH’A ARINMI İİĞŞB R KALP LE GELEN BA KA ................................................................................................... 233İİŞORUÇ, MÜ’M NLER Ç N KALKANDIR .................................................................................. 235İİ İÖLÇÜ VE TARTIYI DO RU YAPMAK HAYIRLI L LERDEND R ............................................. 237Ğİ ŞİÖLÇÜ VE TARTIYI TAM YAPIN ................................................................................................ 239ÖLDÜKTEN SONRA D R LT LECE Z .................................................................................... 242İ İ İĞİÖLÜM: EN BÜYÜK NAS HAT .................................................................................................. 244İÖLÜM, HER CANLI Ç N KAÇINILMAZ B R GERÇEKT R ...................................................... 246İ İİİÖLÜMDEN KAÇI YOKTUR .................................................................................................... 249ŞÖNCE EN YAKIN AKRABANI UYAR ........................................................................................ 251ÖNCE TEDB R, SONRA TEVEKKÜL ........................................................................................ 253İÖNCEL KLE KEND M Z DÜZELTEL M .................................................................................. 256İİ İ İİPEYGAMBER E OLMAK B LE K Y KURTARMAZ .............................................................. 258ŞİİİŞİ İPEYGAMBER’E TAAT B Z ALLAH SEVG S NE ER T R R ..................................................... 261İİ İİ İİŞ İ İPEYGAMBERE TAAT ALLAH’A TAATT R ............................................................................... 263İİİPEYGAMBER M Z ÖRNEK ALINMALI ..................................................................................... 265İ İPEYGAMBER M Z N DAVETÇ VE AYDINLATICI OLMASI ..................................................... 267İ İ İİPEYGAMBER M Z N GÜZEL AHLAKI ...................................................................................... 270İ İ İPEYGAMBER M Z N YOLUNU TUTALIM ................................................................................ 273İ İ İPEYGAMBERLER DE FAN D R ................................................................................................. 275İ İPEYGAMBERLER DE NSANDIR .............................................................................................. 277İPEYGAMBERLER YALANLAYANLARIN SONU ....................................................................... 279İPEYGAMBERL K, ALLAH’IN D LEDİİİĞİ KULLARA LÜTFETTİĞİ ÖZEL B R GÖREVD R ........ 282İİRABB M ZE KAR I SORUMLULU UMUZ VARDIR ................................................................. 284İ İŞĞRABB N ZE TÖVBE ED N VE O’NDAN BA I LANMA D LEY N ............................................ 286İ İİĞ ŞİİRABB M Z TANIYALIM............................................................................................................ 288İ İ İRIFK LE MUAMELE ................................................................................................................ 291İRIZKI VEREN ALLAH’TIR ........................................................................................................ 294RIZKIMIZI VEREN ALLAHTIR ................................................................................................. 296RÜYA VE YUSUF (A.S)’UN RÜYASI .......................................................................................... 298SABIR VE NAMAZLA RABB M ZDEN YARDIM D LEYEL M .................................................... 301İ İİİSABIR VE ÜKÜR ..................................................................................................................... 303Ş
SABIRLA MT HAN .................................................................................................................. 305İİSABRIN MÜKÂFATI CENNETTE YÜKSEK MAKAMLARDIR ................................................... 307SADAKALARIMIZI BO A ÇIKARMAYALIM .............................................................................. 309ŞSAL H AMEL LEYENLER MÜKÂFATA ER RLER ................................................................ 311İİŞİŞİSAL H AMELLERLE DESTEKLENM MAN CENNETE GÖTÜRÜR ....................................... 313İİŞ İSADAKA VERMEK .................................................................................................................... 315SECDE EDEREK VE KIYAMDA DURARAK GECELEMEYE ÇALI ALIM .................................. 317ŞSELAMLA MANIN ÖNEM ...................................................................................................... 319ŞİSEMUD VE AD KAVM N N HELAK SEBEPLER ...................................................................... 322İ İİSEVDİĞİ İ ŞN Z EYLERDEN ALLAH YOLUNDA HARCAMADIKÇA Y L E ER EMEZS N Z ........................................................................... 325İ İ İĞİŞİ İSEYAHAT .................................................................................................................................. 327SEYAHAT VE BRET.................................................................................................................. 329İSORU SORMA ÜSLÛBU ........................................................................................................... 331SORUMLULU UMUZ DI INDA MEYDANA GELEN OLAYLARIN PERDE ARKASI ................ 333ĞŞSUR’A ÜFÜRÜLME ANI VE NSANLAR ................................................................................... 335İSUYUN HAYATIMIZDAK ÖNEM ........................................................................................... 337İİŞEFAAT ALLAH’TANDIR .......................................................................................................... 339ŞEH TL K VE GAZ L K ............................................................................................................. 341İ İİ İŞEYTAN FAK RL KLE KORKUTUR, ALLAH SE BA I LAMA VE İ İİĞ ŞBOL N MET VAAT EDER .......................................................................................................... 343İŞEYTAN, NSANO LUNUN EZELÎ DÜ MANIDIR .................................................................. 345İĞŞŞEYTAN VE TARAFTARLARI .................................................................................................... 347ŞEYTANA DOST OLAN SAPITIR .............................................................................................. 349ŞEYTANÎ LER: ÇK , KUMAR VE D K L TA LAR ................................................................. 352İŞİİİ İ İŞŞEYTANIN GÜCÜ GERÇEK DE L, GEÇ C D R ..................................................................... 354Ğİİ İ İŞU ÜÇ EYDEN KES NL KLE KAÇINALIM! ............................................................................ 356ŞİİTAKVA ALLAH’A ULA IR ......................................................................................................... 358ŞTAKVA CENNETE G RME VES LES D R .................................................................................. 360İİİ İTEM Z B R KALPLE ALLAH’IN HUZURUNA ÇIKAN KURTULU A ERER ............................... 362İİŞTEVAZU SAH B OLMAK ......................................................................................................... 365İ İTEVEKKÜL ............................................................................................................................... 367T CARETTE DE DÜRÜST OLMALIYIZ ..................................................................................... 369İTOPLANMA GÜNÜ HAKKINDA NSANLARIN UYARILMASI ................................................. 371İTOPLUMSAL SORUMLULUK VE DENET M MEKAN ZMASI ................................................. 373İİTÖVBELER KABUL EDEND R ALLAH .................................................................................... 375İİ
TUFANDAN KURTULANLARIN SYANKÂR TORUNLARI: AD, İSEMUD, RESS KAV MLER ....................................................................................................... 377İİUHUD’A DO RU KO MAK! .................................................................................................... 380ĞŞÜÇ TEVBEKÂRIN ÖYKÜSÜ ..................................................................................................... 383VAKT N KIYMET N B LMEL Y Z ............................................................................................ 385İİ İ İİ İVARLI IMIZIN GERÇEK SAH B ALLAH’TIR .......................................................................... 387Ğİ İVATAN SAVUNMASI ................................................................................................................. 389YA MURLA CANLANAN TAB AT YEN DEN D R L N EN GÜZEL M SAL D R .................... 391Ğİİİ İ İŞİİİ İYAKINLARIMIZI SEVMEK ........................................................................................................ 393YANLI REHBER SEÇENLER N SON P MANLI I ................................................................. 395ŞİİŞĞYALAN YERE AH TL K VE BO EYLERLE ME GUL YET ..................................................... 397Şİ İŞ ŞŞİYALAN YERE YEM NDEN SAKINALIM .................................................................................... 399İYALNIZCA ALLAH’A KUL OLMA B L NC ............................................................................... 401İ İİYEM NLER M Z TUTALIM ...................................................................................................... 403İİ İ İYER NDE DURDU UNU SANDI IMIZ DA LAR GERÇEKTE İĞĞĞYER NDE DURMAKTA MIDIR? ................................................................................................ 405İYERYÜZÜNDE VAKAR VE TEVAZU LE YÜRÜYEL M ............................................................. 407İİYET M MALINI EN GÜZEL EK LDE KORUMAK GEREK R ................................................... 409İŞ İİYET MLERE KAR I GÖREVLER M Z ....................................................................................... 411İŞİ İYÜZLER NDE MASKEYLE DOLA AN MÜNAFIKLAR MUTSUZLU A İŞĞMAHKÛMDUR DA MA ............................................................................................................ 413İZAFER SABIRLA ELDE ED L R ................................................................................................. 416İ İZAL M B R TOPLULUK: EYKE HALKI ..................................................................................... 418İİZAL MLER CEZASIZ KALMAZ ................................................................................................. 420İZAL MLERE MEYLETMEY N .................................................................................................... 423İİZAMANIN ÖNEM VE DE ER ................................................................................................ 425İĞ İZ K R VE GÖNÜL HUZURU .................................................................................................... 427İ İZ NADAN KAÇINMAK: ZEL HA KAR ISINDA YUSUF G B OLMAK ..................................... 429İİŞİ İ
12İNSAN ACELECİDİR*ِ ٰ ِ ا َ ْ ٰ ا َ ِِّ۪ ْ ا ّ ًِّ َ ْ ِ ْ َ ن َ ُُ ِّ دُ َ ءَهُ ِ َ ْ وَ َ ن اِْۜٓ َ ْ ِ ْ َ ن ِ ُّ وَ َ ْعُ ا“ nsan hayra dua eder gibi erre dua eder. nsan çok acelecidir.” ( srâ, 17/11)İşİİAcelecilik, bir eyi zaman ndan önce istemektir. Kur’an- Kerim’de insan f trat -şıııın n acelecili ine dikkat çekilmi tir. Acelecilik insan n sa l kl dü ünmesini ve do ru ığşığı ışğkarar vermesini engeller. Bir olay de erlendirirken onun önemini kavramaya engel ığolur. Hatta önemsiz olan eyleri daha önemli ve erkene almaya, önemlileri ise ihmal şetmeye sebep olur.Ki i bazen sab rs zl nedeniyle kar la t zorluklar kar s nda tela a dü erek şı ı ı ığş ş ğıı ışı ışşbu s k nt lar n me ru ve makul bir ekilde giderme yerine fark nda olmadan ken-ı ı ı ı ışşıdi aleyhine duada bulunmu olabilir. Örne in “Allah can m alsa da bu s k nt dan şğı ıı ı ıkurtulsam” der. Bazen de bilgisizli i yüzünden kendisi için zararl ve kötü olan eyi, ğışiyi zannederek ister. Hâlbuki ki inin iyi zannetti i ey esasen kendisi hakk nda kötü şğ şıolabildi i gibi, kötü olarak dü ündü ü ey ise daha iyi olabilir. Allah en do rusunu ğşğ şğbilir (Bakara, 2/216). nsan, aceleci oldu u ve olaylar kar s nda sab r ve tahammül İğşı ııgöstermesi kendine zor geldi inden, sonradan olacak eyin vaktinden önce olmas n ğşı ıister. Böylelikle ayette i aret edildi i gibi aleyhine olabilecek eyler için hayra dua şğşeder gibi erre dua eder. Bu bak mdan Kur’an- Kerim, acelecili in insan kendisi şıığıiçin zararl olan i leri yapmaya sürükledi ini beyan etmektedir ışğ( srâ, 17/11)İ. Bu ayet ki inin acelecili inden dolay istedi i eyi pek dü ünmeyerek aleyhinde olabilecek şğığ şşkötü ve zararl eyi isteyebilece ini göstermektedir.ışğ Aceleci davranarak, dü üncesini ayd nlatamayan insan hede edi i noktaya şıflğula amaz. Ba lad noktaya tekrar döner, böylece ayn s k nt larla bo u ur kal r. şşı ı ğı ı ı ığ şıBundan kurtulmak için her eyin bir anda olmas n ister. Nitekim dü ünmeden şı ışduygular na kap larak acele ile söyledi i veya i ledi i ilinden dolay pi manl k du-ıığşğfiışı* Dr. Ercan ESER
13yar. Örne in hislerine yenik dü erek cinayet i leyen ki i ahirette çekece i azab dü-ğşşşğışünerek onun manevi sorumlulu unu ve vicdan azab n sürekli ya ar. O bak mdan ğı ışıPeygamberimiz hadisinde teenninin-a rba l l n- Allah’ n r zas na uygun oldu u-ğ ış ğı ı ıııığnu acele davranman n ise eytandan oldu unu vurgulam t r ışğı ış(Tirmizî, “Birr ve S la”, 66)ı. Çünkü sonucunu dü ünmeden, uursuzca acele olarak i lenen ile eytan kar arak şşşfişı şo i i akamete u rat r.şğıİnsan, esasen birçok arzulara sahip oldu u için çe itli nimetlere bir an önce ka-ğşvu mak için aceleci davran r. Bu bak mdan Kur’an- Kerim insan n bu davran n şııııı ı ış“ nsan çok aceleci (tez canl ) yarat lm t r” İıı ı ış(Enbiyâ, 21/37) diye nitelendirmi tir. Ayette şyer alan “ nsan pek acelecidir” ifadesi bazen, insan n Allah’a sadece anl k acil ihti-İııyaçlar için dua etti ini göstermektedir. Oysa mümin ömrünün her an nda Yarat c -ığıı ıs na s nma ve O’na dua etmenin gereklili ini bilmelidir.ıı ı ğğÂyet-i kerimede insan n f trat nda bulunan ve kötü huy olarak kabul edilen ace-ı ıılecili e i aret edilmektedir. Öyle ki ilk defa kar la aca m z bir olay kar s nda bu-ğ şş şığı ışı ınun iyi mi veya kötü mü oldu unu bilemedi imiz için acele hareket etti imiz zaman ğğğdo ru karar vermemiz mümkün olmayabilir. Hâlbuki bu konuda ak l ve bilgimizi ğıdevreye sokar ve bilen ki ilere de dan rsak en gerçekçi yolu izlemi oluruz. ayet şı ı şşŞsab r ve tahammül göstermez, geçici nefsî arzular m z ön plana al rsak yanl karar ıı ı ııı şvermi oluruz. Âyeti kerime de zaten Kur’an’ n ölçülerine uygun karar vermenin şıinsan en do ru yola ula t raca n haber vermektedir.ığş ığı ıİnsan n aceleci olmas bir bak ma her eyde pe inci olmas yani ahiret hayat n ııışşıı ıdünyada iken görmek istemesi anlam na da gelmektedir. Bu bak mdan birçok in-ıısan ahiret hayat n b rak r, dünya hayat n ister. Ahirette haz rlanan büyük mükâfat ı ı ııı ıııönemsemez, tamamen dünya nimetlerine dalarak hep onu ister ve böylece kendisi için hay r zann yla asl nda er ister. O hâlde sab rl ve ihtiyatl olarak hayra dua et-ııışı ıımeli, hay rl ve devaml olan i ler yapma gayreti içinde olmal y z.ı ıışı ı
14İNSAN İÇİN ANCAK ÇALIŞTIĞI VARDIR*ِ ٰ ِ ا َ ْ ٰ ا َ ِِّ۪ ْ ا ّ ِّۙ وَان ْ َ ِ ْ ِ ْ َ نِ اِ َ َ ٰ وَان َ ْ َ ُ َ ْف َ ُ ٰى ُ ّ ُ ْ ٰ ُا َ َاءَ ا وْ ٰٓ ْ ََََْۖ ََّّۙ ْ َ“ nsan için ancak çal tİı ı ış ğ vard r. üphesiz onun çal mas ileride ıŞı şıgörülecektir. Sonra çal mas n n kar lı şı ış ğı ı ı kendisine tastamam verilecektir.” (Necm, 53/39-41)Varl k âleminde her ey bu kanuna boyun e mi tir. Her varl k, hayat n devam ışğ şıı ıettirebilmek için sürekli bir çal ma ve çaba içerisindedir.ı şİslam, mensuplar n güzele, hayra, iyili e ve yararl i ler yapmaya ça r r. Tem-ı ığışğı ıbellik, atalet, miskinlik, cehalet, umursamazl k ve maddi bir menfaat u runda yüz-ığsuyu dökerek dilenmek gibi duygu ve dü üncelerden de men eder. Bütün ba a-şşr lar n yolu çal maktan geçmektedir. Çal ma olmasayd , insanl k ilerleyemez ve ı ıı şı şııhayattan tat alamazd . Çal ma sayesinde insan, de erli bir hayat ya ar. Çal ma ile ıı şğşı şbo vakit de erlendirilir, servetler bereketlenir ve gelir artar. nsan, çal ma ve gay-şğİı şretinin kar l n hem dünya ve hem de ahirette görecektir. Yüce Allah, tembel, i siz ş ğı ı ı ışve bo duran kulunu sevmez.ş Müslüman, elinin eme inden daha hay rl ve daha helal bir lokma yenmedi ini; ğı ığdünyan n ahiretin tarlas oldu unu, burada ne ekerse orada onu biçece ini ve yap-ıığğt n n kar l n görece ini çok iyi bilir ve buna göre hayat sürmeye çal r. Herkes ı ı ığş ğı ı ı ığı ı şçal mas n n kar l n mutlaka alacakt r. Dünya ve ahiret saadetine kavu man n ı şı ış ğı ı ı ıışıyolu me ru bir ekilde çal makt r.şşı şıKur’an, dünyan n imar edilmesi için çal may te vik etmi tir. R z k, insana hiç ıı şışşı ıçal madan verilecek de ildir. R z k, ister beden ve adale gücü gerektiren bir i ol-ı şğı ışsun, isterse ilim veya dü ünce gerektiren i olsun, ancak ciddi bir gayret, çal ma ve şşı ş* Ömer ÖNEN
15görevini yerine getirmede fedakârl k neticesinde insana verilir. Ba kalar n n el eme-ışı ığine dayal olarak ya amak, dinimizde tasvip edilmez. Çal maya gücü yeten herkes ışı şçal mak, al n terini dökmek ve gayret etmekle yükümlüdür.ı şıÇal may ve me ru yoldan kazanmay emreden dinimiz, tembelli i insanl n ı şışığı ı ğkurtulu una mani olan büyük engellerden saym ve insan için en büyük zevkin, şı şçal malar n n semeresini görmek oldu unu ifade etmi tir. Peygamberimizı şı ığş,”Hiçbir kimse kendi elinin eme inden daha hay rl bir yiyecek asla yememi tir. Allah’ n peygamberi ğı ışıDâvûd (a.s) da kendi eme i ile kazand ndan yerdi.”ğı ı ğ(Buhârî, “Büyü”,15) buyurmaktad r.ıHem dünya hem de ahiret için çal mal y z. Dinimiz, ikisini birbirinin tamamla-ı şı ıy c s olarak kabul etmektedir. Zira dünyay ahiretten ay rmak imkâns zd r. Ruhu-ı ı ıııı ımuz bedenimizle nas l kayna m ise, ahiret de dünya ile öyle kayna m t r. nsan, ış ş ış şı ıİçal t n n kar l n hem dünyada hem de ahirette alacakt r. Gücü yeten herkes ı ı ı ış ğş ğı ı ı ııçal mak, al n terini dökmek ve gayret etmekle yükümlüdür.ı şıKur’an’da, “Allah’ n sana verdi i eylerden ahiret yurdunu ara. Dünyadan da nasibini ığ şunutma. Allah sana iyilik yapt gibi sen de iyilik yap ve yeryüzünde bozgunculuk iste-ı ı ğme. Çünkü Allah bozgunculu u sevmez.”ğ(Kasas, 28/77) buyrulmaktad r. Peygamberimiz ı(s.a.s) de, “Sizin en hay rl n z, ahireti için dünyas n , dünyas için ahiretini terk etmeyip, ı ı ıı ııher ikisini birlikte yürüteninizdir. Zira dünya ahirete ula t r c bir vas tad r. Sak n insanlara şı ı ııııyük olmay n z!” ı ı(Feyzü’l-Kadîr erhu Câmii’s-Sa ir, Hadis No: 55794)Şğ diye buyurmaktad r.ıKur’an, insan n dünyadan elini ete ini çekip, mutlak olarak zühd yoluna girme-ığsini ve kendini tamamen ibadete vermesini istemedi i gibi insan n tamamen dünya-ğıya yönelmesini, s rf dünya için çal mas n ve maddeye kar a r h rs göstermesini ıı şı ış şı ı ı ıde istememektedir.
16İNSAN NEDEN YARATILDIĞINA BAKMAZ MI?*ِ ٰ ِ ا َ ْ ٰ ا َ ِِّ۪ ْ ا ّ َِّۜ ِ ُ ْ ِ ْ َ ن ِ ّ ُ ِ َ ُ ِ َ ِ ْ َ ءٍ دَا ِ َ ْ ُجُ ِ ْ َ ْ ا ّ وَا ّ ائَِ ُِٓ ٍِْ ُۙٓۜ َ َ َ ْ ا ِْ“Öyleyse insan neden yarat ldı ı ığna bir baks n. F k r p ç kan bir sudan ıı ı ışıyarat ld . Bu su, bel ile kaburga kemikleri aras ndan ç kar.” (Târ k, 86/5-7)ı ııııYüce Rabbimiz, bu ayette insan n neden yarat ld na dikkatlerimizi çekerek ıı ı ığbizi, dü ünüp akl m z kullanmaya, hayat n mahiyetini kavray p sorumlulu umuzu şı ı ııığidrak etmeye davet ediyor.Yüce Allah, “O, erkek ve kad n n beli ile kaburga kemikleri aras ndan at la gelen ı ıııbir sudan yarat lm t r.” buyurmak suretiyle s radan bir hadiseyi de il, zihinlere dur-ı ı ışığgunluk verecek bir olay anlat yor. Babadan gelen spermler ve anne yumurtas n n ııı ıbirle mesi ile insan n çekirde i meydana geliyor. Bu at k sudan, akli ve ruhi nice şığıözelliklere sahip canl bir insan meydana geliyor. Zira insan asli hüviyetine ula ma-ışdan önce hiçbir k ymete haiz olmayan, ak l, kudret ve iradeden yoksun basit bir ııvarl k iken, belirli merhalelerden geçerek yüce Yarat c n n kendisine bah etti i bilgi ıı ı ışğkudret ve irade ile donat lm t r. Ancak insan n yarat l p bu olgunlu a ula mas , d -ı ı ışıı ığşı ışar dan görüldü ü kadar basit de ildir. nsan n ruhi yap s gibi zikî yap s da nice ığğİıı ıfiı ıola anüstü hadiselerle meydana gelmektedir. Bir kere insan vücudundaki kemik-ğlerden, damar ve adalelerden hiçbiri di erine benzemez. Hepsinin kendine ait özel-ğlikleri vard r. Örne in Rabbimiz, gözümüzün yüzde belli bir yerde olmas n murat ığı ıetmi tir. Bu irade çerçevesinde genler hareket ederler. Zira insan gözünün kendine şhas özellikleri vard r. Gözün yap m nda meydana gelecek en ufak bir sapma ile ıı ıonun bu özelli i kaybolur. Sadece bu örnek üzerinde dü ündü ümüzde bile, insan ğşğbünyesindeki bu mucizeyi yaratan Rabbimizin sonsuz gücünü ve kudretini anlar z. ıBu yönlendirme olmadan hangi organizma böyle bir fonksiyonu icra edebilir?* Dr. Sabri TÜRKMEN
17Yukar da izah n yapmaya çal t m z ayette bel ve gö üs bölgelerinin zikredil-ıı ıı ı ı ış ğğmesi ile birkaç önemli hususa dikkat çekilmektedir. Bunlardan birincisi hem erkek ve hem de di i fertlerde üreme organlar n n bel bölgesinde bulunmas ve buralarda şı ııgeli en, olgunla an cinsiyet hücrelerinin testis ve yumurtal klardan at lmalar d r. şşııı ıDi eri ise gö üs bölgesinde bulunan kalbin hem cinsiyet hücrelerinin geli mesinde ğğşve hem de bebe in anne rahminde yarat lmas s ras nda besin maddeleri, oksijen ğıı ııve hormonlar n gönderilmesi ile yapt hayati görevlerdir. Bu durum hiçbir eyin ıı ığştesadüfî olmad n , her eyin bir hikmete ba l oldu unu gözler önüne sermek-ı ı ığşğ ığtedir.İnsan, yarat l ndaki bu mükemmelli i iyi de erlendirmelidir. Ta m oldu u ı ı ışğğşı ışğüstün yetenekler sayesinde gurur ve kibir içerisine girmemelidir. Bilakis her üstün vasf n Rabbi taraf ndan kendisine lütfedildi ini bilerek ona her f rsatta ükretmeli-ıığışdir. nsan n yarat l ile ilgili olarak cereyan eden hadiseler do ru okundu u zaman İıı ı ışğğahiret gününde yeniden dirilme olay n tasdik etmek kolayla r ve üphe de ortadan ı ış ışkalkar. Zira insan ba lang çta yaratmaya güç yetirenin, onu ölümünden sonra yeni-ışıden diriltmeye de gücü yeter. “ imdi bunlar yapan Allah’ n ölüleri diriltmeye gücü yetmez mi?”Şıı(K yame, 75/40)ıİnsan n kusursuz bir ekilde büyüyüp hayat n devam ettirmesi nas l ki yarat -ışı ıııl ndaki bu dengenin kusursuz i lemesine ba l ise, ebedî hayat kazanman n yolu ı ı şşğ ıııda dünyada Allah r zas do rultusunda ya amaya ba l d r.ıığşğı ı
18İNSAN SORUMSUZ BİR VARLIK DEĞİLDİR*ِ ۪ َ ا ٰ ْ َ ا ِ ِّّٰ ا ْ ِ ِّۜىً ُ كَ ْ ُ نا ن َ ْ ِ َْْ َ ُ ا ُ َ ْ َ اَ“ nsan, kendisinin ba bo b rak laca n m zanneder.” (K yame, 75/36)İş ışıığı ıııİslam dininde, gerekli artlar ta yan her insan n, ba ta Rabbine, kendisine, ai-şış ıışlesine ve topluma kar sorumluluklar vard r. Yukar daki âyette de ifade edildi i ş ıııığgibi o, sorumlu bir varl kt r, belirli bir amaç için yarat lm t r, onun varl amaçs z ı ıı ı ışı ı ğıde ildir. Kendisine ba ta ak l olmak üzere verilen say s z nimetlere kar l k insan n ğşıı ışı ııda, gücü nispetinde yerine getirmek zorunda oldu u belli yükümlülükleri vard r. ğıİnanc m za göre, verilen her nimetin insana yükledi i bir sorumluluk vard r. Nite-ı ığıkim “Nihayet o gün (dünyada yararland n z) nimetlerden elbette hesaba çekileceksiniz.”ı ı ığ(Tekâsür, 102/8) âyeti, bu gerçe i vurgulamaktad r. nsana verilen nimetler, say s zd r. ğıİı ı ıAk l, ilim, iman, evlat, mal, s hhat bu nimetlerin ba l calar n te kil etmektedir. ıış ıı ış“Hat rlay n ki Rabbiniz size: E er ükrederseniz, elbette size nimetimi art raca m ve ıığ şığ ıe er nankörlük ederseniz hiç üphesiz azab m çok iddetlidir! diye bildirmi ti.”ğşışş( brâhim, İ14/7) âyetinde beyan edildi i gibi, insana verilen nimetlerin gerekti i ekilde kulla-ğğ şn lmas , söz konusu nimetlerin art r lmas n n ön art olarak kabul edilmi tir. Yine-ııı ıı ışışlemek gerekirse insan, belirli hak ve sorumluluklara muhatap bir varl kt r. Onun ı ıbireysel sorumlulu u yan nda toplumsal sorumlulu u da vard r. Nitekim Resûlullah ğığı(s.a.s), “Hepiniz çobans n z (sorumluluk sahibisiniz) ve hepiniz sürünüz (yetki alan n z-ı ıı ıdan) sorumlusunuz. Devlet ba kan , sorumluluk sahibidir ve idaresi alt ndaki halktan so-şıırumludur. Bir aile reisi, sorumluluk sahibidir ve ailesinden sorumludur...”(Buharî, Cuma, 11, Cenâiz, 32)hadisi ile ki inin hem ailesine hem de çevresine ya da yetkisi alt ndaki şıkimselere kar sorumlu bir varl k oldu una dikkat çekmektedir.ş ıığBa lang çta da ifade etti imiz üzere insan n, Yarat c s olan Allah’a, ailesine ve şığıı ı ıçevresine kar yerine getirmek durumunda oldu u sorumluluklar vard r. Kimseye ş ığııta yamayaca bir yük/sorumluluk yüklenmemi tir. Rabbimize kar sorumlulu u-ş ığ ışş ığmuz, onun emir ve yasaklar na uyarak r zas na uygun ya ayan bir kul olmakt r. Zira ııışıo, bizi kendisine ibadet edelim diye yaratm t r. Nitekim ı ış“Ben cinleri ve insanlar , ıancak bana kulluk/ibadet etsinler diye yaratt m.”ı(Zâriyât, 51/56) âyeti, bu hususu dile * Dr. Ya ar YşİĞİT
19getirmektedir. üphesiz ibadet kavram çok geni kapsaml bir kavramd r. Namaz, Şışıızekât, hac, oruç gibi ibadetlerin yan s ra Allah için, ailemize, çevremize kar so-ı ış ırumluluklar m z yerine getirmemiz, onlar n hak ve hukuklar na riayet etmemiz de ı ı ıııibadettir.Ailemize kar da yerine getirmek durumunda oldu umuz sorumluluklar m z ş ığı ıvard r. E imiz, çocuklar m z, anne-babam z, yak n ve uzak akrabam z, ailemizi te -ışı ıııışkil eder. Bu itibarla onlar n insan olarak ya amlar n devam ettirebilmeleri için ihti-ışı ıyaç duyduklar eyleri imkânlar m z ölçüsünde kar lamaya gayret etmemiz sorum-ışı ış ılulu umuzun bir gere idir. Çocuklar m z n e itim ve ö retimi, onlar n topluma ha-ğğı ı ığğıy rl birer insan olarak yeti meleri için u ra sarf etmek görevimizdir. Onlar , sadece ı ışğ şıya ad klar âna (dünyaya) göre de il gelece e (ahirete) yönelik de e itmemiz gerekir. şıığğğNitekim Kur’an- Kerim’de yüce Mevla, ı“Ey iman edenler! Kendinizi ve ailenizi, ya-k t insanlar ve ta lar olan ate ten koruyun. O ate in ba nda gayet kat , çetin, Allah’ n ı ışşşş ıııkendilerine verdi i emirlere kar gelmeyen ve kendilerine emredilen eyi yapan melekler ğş ışvard r.”ı(Tahrim, 66/6) buyurarak, ailemizi, çoluk çocu umuzu sadece bu dünyaya ğyönelik de il ayn zamanda dinî sorumluluklar n bilecek ekilde yeti tirmemizin ğıı ışşgere ini dile getiriyor.ğŞüphesiz içinde ya ad m z çevreye ba ka bir ifadeyle topluma kar da sorum-şı ı ığşş ıluluklar m z vard r. Fert veya topluma zarar verecek olan eylem ya da davran -ı ııı şlardan uzak durmak, onlar n haklar na sayg göstermek, sorumlulu umuzun bir ııığparças n te kil etmektedir. Ayr ca topluma zararl olan eylem ve davran lara kar ı ışııı şş ıduyarl ve sorumlu olmak da, topluma kar sorumlulu umuzun bir kesitidir. Bu ış ığitibarla toplumsal hayat m zda kural tan mazl a ya da ihlale göz yummamal y z. ı ııığı ıŞartlar ve hukuki düzenlemeler çerçevesinde gerekli duyarl l göstermeliyiz. Zira ı ı ığbu duyarl l k ayn zamanda dinimizin de bir gere idir.ı ıığNitekim sevgili Peygamberimiz (s.a.s) bu durumu gayet dikkat çekici bir e-şkilde dile getirerek: “Nefsim kudret elinde olan Allah’a yemin ederim ki, ya iyili i ğ(maruf) emir ve kötülükten (münker) men edersiniz yahut Allah Teâla size azap (toplumsal karga a) gönderir. Sonra Allah’a yalvar rs n z da duan z kabul edilmez.” şı ı ıı(Tirmizî, “Fiten”, 9) buyurmakta ve toplumsal hayatta nemelaz mc l n ho bir tutum ıı ı ığşolmad n vurgulamaktad r. Bu ve benzeri hadisler her halükârda, haks zl klarla, ı ı ığıı ıadaletsizliklerle, topluma zarar olan her eyle mücadeleyi emretmektedir ki bu da ıştopluma kar fertlerin sorumlulu unun bir gere idir. Zira mücadele terk edilirse, ş ığğdo acak zararlardan ve olumsuzluklardan bütün toplum bireylerinin etkilenece i ve ğğsorumlu tutulaca ifade edilmektedir.ğ ıNakledilen âyet ve hadislerden de anla ld gibi, insan duyars z, sorumsuz bir şı ı ığıvarl k de ildir. Onun yüce Allah’a, kendisine, ailesine ve topluma kar bir dizi so-ığş ırumluluklar vard r. Bu sorumluluklar, Allah’ n r zas n kazanmak amac yla yerine ııııı ııgetirilirse ibadet olarak nitelendirilir.
20İNSANIN ACELECİ VE NANKÖR OLMASI*ِ ٰ ِ ا َ ْ ٰ ا َ ِِّ۪ ْ ا ّ َِّوَ ْ ُ َ ِّ ا ّ ُ ِ ّ س ا ّ َ ا ْ ِ ْ َ ُ ْ ِ َ ْ ُ َ اِ ْ ْ ا َ ُ ْ َ َ رُ ا ۪ َ َ ْ ُ نَََ َّۜ َََََُُِِِِّْ َٰ َ ْ ِ ْ َ ن ا ّ ُ دَ َ َ ِ َ ْ ِ ۪ٓ اوْ َ ِ ًا اوْ َ ئِ ً َ َّ ََۚ ََُّٓ ِ َ ءَ َ ۪ ْ َ ِ ْ َ ْ َ ُ ن وَاِذَا َ ّ ا َُُِٓ ٍَّ َ ّ ُ َ ِ زُ ِّ َ ِ ُ ْ ۪ َ َ َ ُ ا َ ْ َ نِْٰ ََۜ َ َ ْ َ َ ْ ُ ُ َهُ َ َ َ ن ْ َ ْ ُ َ اِ ُ ٓ َٰ ْ َّّ“E er Allah insanlara, onlar n hemen hayra kavu may istedikleri gibi, erri ğışışde acele verseydi, elbette onlar n ecellerine hükmolunurdu. te biz, bize ıİşkavu may ummayanlar , kendi azg nl klar içinde bocalar halde b rak r z. şııı ıııı ıİnsana bir s k nt dokundu mu, gerek yan üstü yatarken, gerek otururken, ı ı ıgerekse ayakta iken (her hâlinde bu s k nt dan kurtulmak için) bize dua ı ı ıeder. Ama biz onun bu s k nt s n ondan kald rd k m , sanki kendisine ı ı ı ı ıı ııdokunan bir s k nt için bize hiç yalvarmam gibi geçer gider. te o haddi ı ı ıı şİşa anlara, yapmakta olduklar eyler, böylece süslenmi (ho gösterilmi )tir.” şışşşş(Yûnus, 10/11-12)Bu ayetlerde, insan n vas ar sergilenmekte, karakteri, huylar , e ilimleri ve ıı flıığzaa ar konusunda bilgi verilmektedir. Yüce Mevla’n n azapta acele etmedi i, bu ı flığdünyada insanlara imkân verdi i ve zaman tan d bildirilmektedir. nsana genel ğı ı ığİözellikleri aç s ndan bakt m zda aceleci bir yap ya sahip oldu unu fark ederiz. ı ıı ı ığığİnsanlar n yine genel olarak dünya nimetlerini elde etmede bir h rs, a r bir istek ıışı ıiçinde olduklar n görebiliriz. Acelecili in insan n yap s nda bulundu unu u ayeti ı ığıı ığşkerime de ifade etmektedir: “ nsan çok aceleci yarat lm t r. Size yak nda ayetlerimi gösterece im. imdi acele İı ı ışığŞetmeyin.” (Enbiya, 21/37) Bu âyet, ayr ca ahiretteki nimetleri veya azab bu dünyada görmek isteyenleri ııikaz etmekte ve Allah’ n verece i mükâfat ve cezay görmek için acele edilmemesi ığıgerekti ini ifade buyurmaktad r.ğı* Dr. Abdurrahman CANDAN
21Okudu umuz ayetlerde, Allah’ n insanlar gibi acele etmedi ini anl yoruz. Yüce ğığıMevla, dünya hayat n n bir imtihan yeri olmas nedeniyle, insanlar n yapt klar n n ı ııııı ıkar l n bu dünyada görme hususundaki isteklerini yerine getirmez. Ancak onla-ş ğı ı ı ıra günahlar ndan dönme ve tövbe etme imkân tan maktad r. E er böyle olmasayd ıııığıilk günahlar ndan itibaren hem onlar n hem de imtihan dünyas n n sonu gelebilir-ııı ıdi. Ayr ca sonuçlar aç klanan imtihan n da bir de eri olmazd .ıı ıığıİnsan n yerilen bir di er özelli i de nankör olmaya yatk n olmas d r. nsanlar zor ığğıı ıİanlar nda yüce Mevla’ya s n r, yard m dilerler. Böyle zamanlarda ibadetlerini yerine ıı ı ığıgetirme ve ba kalar na iyilik yapma hususunda daha bir titizlik gösterirler. Bu ekilde şışbela ve musibete maruz kald klar nda insanlar n Allah’a yalvarmalar , O’nu dü ün-ıııışmeleri, hat rlamalar güzel bir özelliktir. Fakat biraz zaman geçince veya s k nt lar ııı ı ı ıortadan kalk nca Allah’a dua etmeyi unutup ibadetlerden uzakla malar , bazen de ışıisyan etmeleri, Müslümana yak mayan, Allah’ n ho lanmad bir durumdur.ı şışı ı ğBu ayetlerden almam z gereken ders, Allah’a gerçekten iman eden kimsenin, zor ıanlar nda, rahat oldu u dönemlerde, gençli inde, ya l l nda, zenginli inde, fakir-ığğş ğı ı ığli inde, makam ve mevki sahibi oldu unda, k sacas hayat n n her an nda Allah’ ğğııı ıııanmas ve ibadetlerine devam etmesinin gerekli oldu udur. Allah, insanlara bazen ığnimetleri verir, bazen de o nimetleri insanlar n elinden al r. Müslüman, bunlar n bir ıııimtihan vesilesi oldu unu bilmelidir. O, her an nda Rabbini dü ünmeli, O’na yal-ğışvarmal , ibadet etmelidir. Nimet an nda da, s k nt an nda da Rabbi ile diyalogunu ııı ı ıısürdürmelidir. Faydac bir tav rla hareket etmek, Allah’a inanan, O’nun varl n ııı ı ığbirli ini, hükümran oldu unu kabul eden bir Müslüman’a yak maz.ğğı ş
22İNSAN VE DUA İLİŞKİSİ*ِ ۪ َ ا ٰ ْ َ ا ِ ِّّٰ ا ْ ِ ِّْ ِّ َ ِ ْ ُ ْ ِ ٌ َ اَذِا ً َ ْ َرُ ْ ِ ْ ُ َ اَذا اَذِا ّ ُ ِ ْ ِا َ ۪ ۪ ُ ْ ُ ّ َر اْ َ َد ٌ ُ َ س ّ ا ّ َ اَذِاَوَِ۪ ٓ َََََّۙن ُ ْ ُ َِ“ nsanlara bir zarar dokundu u zaman, rablerine yönelerek ona dua İğederler. Sonra Allah onlara kendinden bir rahmet tatt r nca da, bir bakars n ı ııki içlerinden bir grup Rablerine ortak ko uyorlar.” (Rûm, 30/33)şBu ayette insanlar n dua ile olan alakalar ndan ve hangi durumlarda duaya mü-ııracaat edildi ine vurgu yap lmaktad r.ğııDua, insan n istek ve arzular n n yerine getirilmesi talebidir. Dua; kul ile Allah ıı ıaras nda olmas gereken en önemli ba d r. Ama insanlardan baz lar buna daima ıığıı ıihtiyaç duyup dua ve ibadetten kopmazken baz lar yaln zca s k nt l ve problemli ı ııı ı ı ıoldu u zamanlarda duay araç olarak kullan p Allah’a yalvarmaktad r.ğıııKulunun davetine icabet eden yüce Allah kabul kap s n her zaman aç k tutmak-ı ı ııtad r. Mümin sûresinin 60. ayetinde yüce Allah; ı“Rabbiniz öyle dedi: Bana dua edin, şduan za cevap vereyim. Bana kulluk etmeyi kibirlerine yediremeyenler a a lanm bir ış ğıı şhalde cehenneme gireceklerdir” buyurmak suretiyle kulun dua etmesi hâlinde Allah’ n ıkabul edece ini vaat etmi tir. Böylece ne zaman dua yap laca konusunda herhangi ğşığ ıbir ay r m yap lmam t r.ı ııı ışYüce Allah insan hatas yla kabul etti ini, duas n kabul edece ini aç klamakla ıığı ığıinsanlara olan rahmetini göstermektedir. Bu husus Bakara suresinin 186. ayetinde; “Kullar m, beni senden sorarlarsa (bilsinler ki) gerçekten ben (onlara çok) yak n m. Bana ıı ıdua edince, dua edenin duas na cevap veririm. O halde, do ru yolu bulmalar için benim ığıdavetime uysunlar, bana iman etsinler” eklinde ifade edilmektedir. Bu ayette Allahu şTeala’n n özellikle biz kullar na çok yak n olu u dile getirilerek bu anlay la rab-ııışı şbimize yönelmemiz gere i üzerinde durulmu tur. Bu kadar yla da kalmay p “Dua ğşıı* Davut KAYA
23edenin duas n kabul ederim” aç klamas yla da insan için f rsatlar n devam etti i, ı ııııığkurtulu un Allah’a yöneli te oldu u aç kça ifade edilmi tir. şşğışBizler dua kap lar n n aç k oldu unu unutmamal y z. Hatta hatam z anlay p ı ı ıığı ıı ııAllah’a yöneldi imiz zaman ayr bir de er de kazanmaktay z. Furkân suresinin 77. ğığıayetinde; “(Ey Muhammed!) De ki: Duan z olmasa Rabbim size ne diye de er versin.”ığ bu-yurulmas da duan n önemini, hatta hayat n bir parças oldu unu göstermektedir.ıııığDua hem ki inin kendi istek ve arzular yla hem de kar la t olaylarla ilgili ola-şış ş ğıı ıbilir. Hangisi olursa olsun duada samimiyet esast r.ıDua mademki yaratan Allah ile olan yak nl k ve münasebettir. O halde her za-ı ıman bu yak nl k canl tutulmal d r. nsan n insana olan ilgisi nas l sadece ihtiyac ı ııı ıİıııoldu u zaman ho kar lanmaz ise kulun da yaln zca zorda kald durumda duaya ğşş ııı ı ğyönelmesi ho bir ey olmaz. Çünkü ba l l n en güzel olan daimi ve içten olan d r. şşğ ğı ı ııı ıKi iyi yaln zca içinde bulundu u artlar n yönlendirmesi hâlinde duaya yönelmesi şığ şıinsan için bir eksiklik olur. Hâlbuki insan n her zaman duaya ihtiyac vard r. Yaln z-ııııca mecbur oldu u zaman dua eden insan n bu davran ho kar lanmamaktad r. ğıı ı şşş ııKonu ba l olarak yer alan ayette “ nsana bir zarar dokundu u zaman Rablerine ş ğı ıİğyönelerek dua ederler.” eklindeki aç klama insanlar n acziyetinin, çaresizli inin ifa-şıığdesidir. Bu acziyet ve Allah’a kar güçsüzlük hâli her zaman var olan bir durumdur. ş ıDolay s yla bu bilinç ve anlay la daima dua kap s aralanmal d r. Aksi halde Allah’a ı ıı şı ıı ıkar samimiyet de il, adeta ç karc l k anlay hâkim olmaktad r. Bizler böyle olma-ş ığıı ıı ı şımas gerekti ini bilmeli, Allah’ unutmay p hep bu gücü yan m zda hissetmeliyiz. ığııı ıZarar n giderilmesinin Allah’tan oldu u bilicine sahip olup Allah’ n lütfunu unut-ığımamal y z. ayet unutulursa ahirette bu gerçe in ortaya ç kaca n hat rlamal y z.ı ıŞğığı ııı ıBütün bu izahlar sonras nda aczimizi bilerek Allah’a yak nl k olu turan kulluk ıı ışbilincimizi ve ibadet hayat m z daima canl tutmam z gerekmektedir.ı ı ıııİnsan Allah’a kar büyüklenemez, kibir edemez. O’ndan uzak kalamaz. Çünkü ş ıAllah yarat c d r, kul ise yarat land r.ı ı ıııKul Allah’a daima muhtaçt r. Bu nedenle her zaman O’nun yard m n dilemeli ve ıı ı ıisteklerini O’na sunmal d r.ı ı
24İRŞAD, TERK EDİLEMEZ BİR GÖREV VE SORUMLULUKTUR*ِ ۪ َ ا ٰ ْ َ ا ِ ِّّٰ ا ْ ِ ِّ ِا ًةَرِ ْ َ ا َ اً ۪ َ ً ا َ ْ ُ ُ ِ َ ُ ْوا ْ ُ ُ ِ ْ ُ ُ ّ ا ۨ ً ْ َ ن ِ َ َ ِ ْ ُ ْ ِ ٌ ّ ا ْ َ ْذِاَوَََُّٰٰۜۙ َُ ََُن ُ ّ َ ْ ُ َ َو ْ ُ ِّ َرََّ َ“Hani onlardan bir topluluk demi ti ki: ‘Siz Allah’ n helak edece i şığveya iddetli bir azaba u rataca bir kavme ne diye (bo yere) ö üt şğğ ışğveriyorsunuz?’ Onlar da, ‘Rabbinize bir mazeret beyan etmek için, bir de belki Allah’a kar gelmekten sak n rlar diye (ö üt veriyoruz)’ demi lerdi.” ş ıı ığş(A’râf, 7/164)Bu ayet-i kerimede hitap edilen kitle Hz. Peygamber dönemindeki Yahudilerdir. Onlar ayet-i kerimede bahsedilen konu hakk nda bilgi sahibi olduklar ndan dolay ıııolay, özlü bir üslûpla anlat lmaktad r. öyle ki; deniz sahilinde ya ayan bir kasaba ııŞşhalk na cumartesi günü, i yapmamak ve s rf ibadet et mek zorunlulu u yan nda ışığıbal k avlamak da haram k l nm t . Fakat onlar ilahî bir imtihana tabi tutuldular. ıı ıı ışBal klar tatil günü olan cumartesi günü, di er günlere nazaran ak n ak n ta sahile ığııkadar gelirken di er günlerde ise denizin derin yerlerinde dola t klar ndan, onlar ğş ııbal klar bir hay li zahmet çekerek avlayabiliyorlard . Bu böyle bir süre devam ettik-ıııten son ra onlardan baz lar iradelerine hâkim olamayarak hürmet ettikleri cumartesi ı ıgününde Allah’ n koydu u yasa a ra men O’nun emir ve tavsiyelerine muhalefet ığğğederek o günde bal k avlamaya ba lad lar. Bu durum kar s nda bir grup insan da, ışışı ı“Al lah’ n yasak etmesine ra men böyle bir eyi nas l yapars n z! Cu martesi günü ığşıı ıbal k avlamak size haram k l nmad m ?” diye on lara nasihat etti ise de bu nasihat ıı ıı ıs n r tan mazlar n a r l klar n daha da körükledi inden nasihat edenler de bunun ı ııışı ı ıı ığfaydas z oldu unu dü ünerek ümitsizli e kap ld lar ve olaya sessiz kald lar. ığşğı ıı* dris BOZKURT İ
25Ba ka bir grup insan daha olaya müdahale ederek onlar srarla engellemeye ça-şı ıl t larsa da bu durum uzad kça uzad . Bunun üzerine çabalar n n bo una oldu unu ı ışııı ışğdü ünenler, srarla ir attan yana olanlara “Siz Allah’ n helak edece i veya iddetli şışığşbir azaba u rataca bir kavme ne diye (bo yere) ö üt veriyorsunuz?” diyerek na-ğğ ışğsihatin bo una bir çaba oldu unu söylediklerinde; di erleri cevaben, “Biz, kötülük şğğkar s nda sus makla kendimizi kurtaramayaca m z, görevimizi yapt k diyemeye-şı ığı ııce imiz için onlara ö üt veriyoruz. Onlar n durumlar n düzeltmelerinden, hakka ğğıı ıdönmele rinden ümitsiz de iliz. Belki onlar, içinde bulunduklar hâlden sak n rlar, ğıı ıonu terk ederler ve tövbe ederek Allah’a dönerler. Allah da onlar n tövbelerini kabul ıeder, merhamette bulunur.” diyerek en az ndan uyar görevlerini yapm say lmak ııı şıve böylece Allah kat nda sorumluluktan kurtulmak yan nda, uyard klar ki ilerin ıııışhatalar n göstererek durumlar n düzeltmelerine yard mc olabilecekleri ümidiyle ı ıı ıııonlar ir at ettiklerini belirtiyorlard .ışıİlgili ayette bu kasaba halk n n üç tip insan toplulu undan meydana geldi i gö-ı ığğrülmektedir: a) Allah’ n yasaklar n çi neyenler,ıı ığ b) Allah’ n hükümlerine uymakla birlikte günahkârlar n slah edilmesi konu-ıı ısunda kötümser olup ir ad n yarars z oldu unu dü ünenler,şıığş c) r ad n terk edilemez bir görev ve sorumluluk oldu unu, ayr ca bu hususta İ şığıümitsiz ve karamsar olmamak gerekti ini dü ünenler. Âyetin üslûbundan, en ideal ğşdavran n bu sonuncular n davran oldu u anla lmaktad r.ı ı şıı ı şğş ııŞu halde müminler, özellikle ilim irfan sahibi ki iler, kendileri Allah’ n buyruk şıve yasaklar na uyarak temiz bir hayat ya ad klar gibi ba kalar n n da do ru yolda ışıışı ığolmalar n sa lamak için b k p usanmadan ir at görevlerini yerine getirmelidirler. ı ığı ışGerçek bir e itimci ve ir atç n n kötümser bir yakla mla, kötülükleri çaresiz ve ğşı ış ışifas z kabul edip bir kenara çekilmesi do ru bir davran de ildir. Ayr ca bizzat ığı şğıpeygamberler de dâhil olmak üzere insanlar bu hususta ne ölçüde ba ar l oldukla-şı ır ndan de il, bu yolda gerekti i kadar ve gerekti i ekilde çaba gösterip gösterme-ığğğ şdiklerinden sorumludurlar (Kur’an Yolu, II, 613-614), hidayet ise yaln z Allah’tand r ıı(Bakara 2/272; Nahl 16/37; Kasas, 28/56).E er bir toplum içinde birtak m kötülükler, zulümler, ahlaks zl klar i leniyorsa ğıı ışunutmayal m ki Rabbimiz sadece o toplum içindeki günahkârlar de il toplumun ıığöteki üyelerini de hesaba çekecektir. Suçlulara “neden bu günahlar i lediniz?” diye, ışdi erlerine de “neden bu insanlar uyarmad n z? Niçin onlara Allah’ n âyetlerini ğıı ııduyurmad n z?” diye hesap soracakt r. Rabbimizin bu sorgulamas kar s nda “Ya ı ııışı ıRabbi! Sen ahitsin ki ben bana dü eni yapm t m, ben elimden geldi i ve becerebil-şşı ışğdi im kadar yla bu insanlar uyarm t m, bu insanlara senin kitab n duyurmu tum” ğııı ışı ışdiyebilmemiz gerekti ini hiçbir zaman hat r m zdan ç karmamal y z.ğı ı ııı ı
26İSLAM, ÇALIŞMAYA BÜYÜK ÖNEM VERİR*ِ ٰ ِ ا َ ْ ٰ ا َ ِِّ۪ ْ ا ّ َِّ ِذَا َ َ ْ َ َ ْ َ ْ وَاِ رَ ِّ َ رْ َ ْ َٰۙ“Öyleyse, bir i i bitirince di erine koyul. Ancak Rabbine yönel ve yalvar.” şğ( n irah, 94/7-8)İ şDinimiz slam helâlinden çal man n, nafaka temin etmenin büyük bir sevap İı şıoldu unu belirtmekte ve Kur’an’da ki iye ancak çal t n n verilece i beyan edil-ğşı ı ı ış ğğmektedir (Necm, 53/39). Buna ba l olarak, “ ki günü e it olan ziyandad r” anlay y-ğ ıİşıı ı şla Müslümanlar çal man n önemini kavrayarak, statik de il daha dinamik olmay , ı şığıdaima ilerlemeyi hedef olarak görmü lerdir. Her eyde örnek oldu u gibi çal ma şşğı şkonusunda da bize örnek olan Hz. Peygamberimiz, “Hiç kimse kendi elinin eme i ğile kazand ndan daha hay rl bir lokma asla yiyemez”ı ı ğı ı(Buhârî, Büyu’, 24) buyurarak helâlinden kazanman n önemine vurgu yapm t r. Yine ayn Peygamber, çal may p ıı ışıı şıtembel olmaktan Allah’a s nm ve ı ı ğı ş“Birinizin s rt nda odun destesi ta mas , versin ı ış ııveya vermesin, insanlara gidip el açmas ndan daha iyidir”ı(Buharî, “Büyu”, 26) buyurmak suretiyle dilenmenin do ru bir davran olmad n belirtmi tir.ğı şı ı ığşPeygamberimiz bütün bunlar söylemekle kalmam , bizzat kendisi de söyle-ıı şdiklerini tatbik ederek biz ümmetine örnek olmu tur. Nitekim o küçüklü ünde şğçobanl k yapm , gençli inde ticaretle me gul olmu tur. Hatta kendisine “el-Emin” ıı şğşşyani güvenilir kimse denmesi de ticaret ve tabii ya am ndaki dürüstlü üne istinaden şığverilmi bir lakapt r. Hz. Peygamber Efendimizin Mekke’den Medine’ye geldi inde şığin a ettirdi i mescidin yap m esnas nda bizzat s rt nda kerpiç ve ta ta mas da şğı ııı ış şııçal man n önemi aç s ndan ayr bir güzelliktir.ı şıı ııHz. Peygamberin çal mas geli i güzel olmam ve bizlere bugün dahi hepimizin ı şışı şihtiyaç duydu u bir ilkeyi ö retmi tir. O ilke ise, ki i hangi i , statü ve konumda ğğşşş* Doç. Dr. Ömer YILMAZ
27olursa olsun yapt i i, iyi ve güzel yapmas d r. Bugün buna çal ma hayat nda “ka-ı ığ şı ıı şılite” demek de mümkündür.Çal mak, insana huzur verir. Huzursuzluklar n pek ço u ise i sizliktendir. Bir ı şığşi ile me gul olan kimsenin yanl eyler dü ünmesi ve yapmas mümkün müdür? şşış şşıBilindi i gibi bir ülkenin muas r ve müreffeh bir seviyeye ula mas ancak o ülke ğışıvatanda lar n n çal mas yla mümkündür. Üretmek ve helâl yoldan kazanmak, hem şı ıı şıkendi mutlulu umuz, hem de bizden sonra gelecek nesillerin daha rahat ve kim-ğseye muhtaç olmadan ya amalar için büyük önem arz etmektedir. stiklâl Mar şıİş ışairimiz Mehmet Akif de, çal man n gereklili ine olan inanc n u dizeleriyle aç a ı şığı ışığvurmaktad r.ı“Ey dipdiri meyyit, iki el bir ba içindirşDavransana imdi el de senindir, ba da senindir” şş(Safahat, nk lâp ve Aka Yay nlar , İıııİstanbul 1979, s.209)İslam dininin çal maya verdi i önem ortada iken, Müslümanlar n bugünkü ı şğıhâllerinin bu aç dan çok parlak bir seviyede oldu unu söylememiz ne yaz k ki müm-ığıkün de ildir. O halde daha çok çal mak, ilerlemek, helâlinden kazanmak ve üret-ğı şmek hepimizin üzerine dü en bir görev olmal d r. Hangi meslek ve i i yap yorsak şı ışıyapal m, onu hakk yla yapmal , kazand m z da hak ederek almal y z. Bir kimseyi ıııı ı ı ığı ıkendi i yerimizde çal t r yorsak onun hakk n al n teri kurumadan vermeliyiz. Bu şı ı ışı ı ıayn zamanda kar l kl i çi-i veren sevgisinin kazan lmas na da etki sa layacakt r.ışı ı ışşıığıBir i te çal p ekme imizi oradan kazanan bir i çi isek “bu kadar ücrete ancak şı ışğşbu kadar i olur” demek suretiyle çal mam zda ihmal ve tembelli e gitmemeliyiz. şı şığİşsizli in had safhada oldu u bir yerde, al n terimizle nafakam z temin etmek he-ğğıı ıpimizin boyun borcu olmal d r. Gönül ister ki, göklere boy veren minarelerimizin ı ıyan nda ayn heybetle yükselen fabrika bacalar m z da olsun. te bunun için herkes ııı ıİşüzerine dü en görevi yapmal , tembellik, atalet ve sefaletten uzak durmal d r. slam şıı ıİasla çal maya, zengin olmaya, üretmeye kar de ildir. slam ba kas na muhtaç ol-ı şş ığİşımaya, dilenmeye ve tembelli e kar d r.ğşı ı
28İSLAM TERÖR DİNİ DEĞİL, BARIŞ DİNİDİR*ِ ٰ ِ ا َ ْ ٰ ا َ ِِّ۪ ْ ا ّ ِّۖوَ َ ّ ِ ُ ا ُ َات ِ ا ّ ْ نِ اِ ّ ُ ُ ْ َ ُوّ ُ ۪ ٌٌَ ََۜ ََُ ا ّ َ ا ۪ َ ا َ ُ ا ادْ ُ ا ِ ا ّ َ ّ ً َ َ ٓ ََُِِّْٰٓ َ ُ“Ey iman edenler! Hepiniz topluca bar ve güvenli e ( slam’a) girin. ı şğİŞeytan n ad mlar n izlemeyin. Çünkü o, size apaç k bir dü mand r.” ııı ıışı(Bakara, 2/208)İslam bar dinidir. Yukar daki ayet-i kerimede de i aret edildi i üzere, slam’ n ı şışğİıbir anlam da bar t r. Kur’an’a ve Peygamberimizin hadislerine bakt m z zaman ıı ışı ı ığsava n istenmedik bir olay oldu unu, sava a “me ru müdafaa” amac na yönelik ola-ş ığşşırak veya tedbir alma ve dü man hücumunu önceden öngörerek, tehlikeyi önlemeye şmatuf olarak izin verildi ini görürüz. Sava bazen bar korumak, terör faaliyetle-ğşı ı şrini önlemek, mazlumlara sahip ç kmak, ibadethaneleri korumak amac yla zorunlu ııhâle gelir:“Kendilerine sava aç lan Müslümanlara, zulme u ramalar sebebiyle cihad için izin şığıverildi. üphe yok ki Allah’ n onlara yard m etme e gücü yeter. Onlar, haks z yere, s rf, Şıığıı‘Rabbimiz Allah’t r’ demelerinden dolay yurtlar ndan ç kar lm kimselerdir. E er Allah’ n, ııııı ışğıinsanlar n bir k sm n bir k sm yla defetmesi olmasayd , içlerinde Allah’ n ad çok an lan ıı ı ıı ııııımanast rlar, kiliseler, havralar ve mescitler muhakkak yerle bir edilirdi. üphesiz ki Allah ıŞkendi dinine yard m edene mutlaka yard m eder. üphesiz ki Allah çok kuvvetlidir, mutlak ııŞgüç sahibidir.”(Hac 22/39-40)“Size ne oluyor da, Allah yolunda ve ‘Ey Rabbimiz! Bizleri halk zalim olan u memle-ışketten ç kar, kat ndan bize bir dost ver, bize kat ndan bir yard mc ver’ diye yalvar p duran ıııı ıızay f ve zavall erkekler, kad nlar ve çocuklar n u runda sava a ç km yorsunuz?”ıııığşıı(Nisa, 4/75)Peygamberimizin u hadisi sava de il, bar hede edi ini göstermektedir:şş ığı ı şflğ“Ey insanlar! Dü manla kar la may temenni etmeyin. Allah’tan a yet (esenlik ve şş şııfibar ) dileyin. Fakat dü manla kar la nca da sabredin ve bilin ki cennet k l çlar n gölgesi ı şşş şı ıı ııalt ndad r.”ıı(Buharî, “Cihad”, 112, 156)* Mehmet KAPUKAYA
29İslam, insan can n mukaddes kabul etmi , insanlar öldürmeyi de il, onlara ha-ı ışığyat vermeyi tavsiye buyurmu tur: ş“Bundan dolay srailo ullar na (Kitap’ta) unu yazd k: ‘Kim, bir insan , bir can kar-ıİğışıış ğı ı ıl veya yeryüzünde bir bozgunculuk ç karmak kar l olmaks z n öldürürse, o sanki ış ğı ı ıı ıbütün insanlar öldürmü tür. Her kim de birini (hayat n kurtararak) ya at rsa sanki bü-ışı ışıtün insanlar ya atm t r…”ışı ış(Maide, 5/32)Sava ahlak denen bir ey vard r. u hadisler hem bize bu ahlak ö retir, hem şışıŞığde slam’ n sava la asl nda insanlar öldürmeyi de il, onlar etkisiz hâle getirmeyi ve İışıığıonlar slam’ n kurtulu yoluna katmay hede edi ini ö retir.ıİışıflğğBüreyde (r.a), babas ndan öyle naklediyor: Resûlullah (s.a.s) bir ordunun veya ışseriyyenin ba na komutan tayin etti i zaman, -hassaten komutana- Allah’a kar ş ığş ımuttaki olmas n , beraberindeki Müslümanlara da hay r tavsiye eder ve sonra un-ı ıışlar söylerdi:ı“Allah’ n ad yla, Allah’ n yolunda sava n. Allah’ inkâr eden kâ rlerle çarp n. Gaza ııış ııfiı ı şedin fakat ganimete h yanet etmeyin, ahdi bozmay n, ölülerin vücutlar na sata p burun ııış ıve kulaklar n kesmeyin, çocuklar öldürmeyin!ı ııMü rik dü manlarla kar la nca onlar önce üç eyden birine ça r: Bunlardan birine şşş şı ıışğ ıcevap verirlerse onlardan bunu kabul et ve art k dokunma! Önce slam’a davet et. cabet ıİİederlerse hemen kabul et ve elini onlardan çek. Müslüman olma tekli ni kabul etmezlerse, fionlardan cizye iste, müspet cevap verirlerse kabul et ve onlar serbest b rak. Bundan da ııimtina ederlerse, onlara kar Allah’tan yard m dile ve onlarla sava …”ş ıış(Müslim, “Cihâd” 3)Peygamberimiz sava esnas nda bile kad n ve çocuklar n öldürülmelerini yasak-şııılam t r ı ış(Buharî, “Cihâd” 147-148; Müslim, “Cihâd” 24-25).Kur’an- Kerim’de sava stratejisine yönelik birçok ayet vard r. Bu ayetlere göre ışıMüslümanlarla sava edenlere kar sava lacak, sava tan vazgeçtikleri anda da sa-şş ış ışva tan vazgeçilecektir ş(Bakara, 2/190-192). u dinin yüceli ine bak n ki, mü rik de Şğışolsa, Müslümanlara s nan kimseye dokunmamalar n , hatta onu güven içinde ola-ı ı ğı ıca yere ula t rmalar n emrediyor:ğ ış ıı ı“E er Allah’a ortak ko anlardan biri senden s nma talebinde bulunursa, Allah’ n ke-ğşı ı ğılam n i itebilmesi için ona s nma hakk tan . Sonra da onu güven içinde olaca yere ı ışı ığıığ ıula t r…”şı(Tevbe, 9/6)İslam’a zarar olmayan ve tehlike olu turmayan farkl din mensuplar yla iyi ge-ışııçinmek yasaklanmam t r ı ış(Mümtehine, 60/7-9). Kur’an’da bulunan cihad ayetlerini ve Hz. Peygamber’in cihadlar n , sebep ve sonuçlar n iyice irdelemeden, Kur’an’ ve ı ıı ııHz. Peygamber’i terör kayna olarak görmek, büyük haks zl kt r.ğ ıı ı ı
30İSLAM’DA ÇEVRE BİLİNCİ*ِ ٰ ِ ا َ ْ ٰ ا َ ِِّ۪ ْ ا ّ َِّ ُ َ ِّ ُ ُا ّ ٰ َات ُ ا ّ ْ ُ وَا رْض ُ وَ َ ْ ۪ ّۜ وَاِن ِ ْ َ ْ ءٍ اِ ُ َ ِّ ُ ِ َ ْ ِه۪ وَ ِ ْ ََِّْْٰ َََََ ْ َ ُ ن َ ْ ۪ َ ُ ْ اِ ّ ُ َ ن َ ۪ ً َ ُ رًا َََۜ“Yedi gök, yer ve bunlar n içinde bulunanlar Allah’ tespih ederler. Her ey ıışO’nu hamd ile tespih eder. Ancak, siz onlar n tespihlerini anlamazs n z. O, ıı ıhalîm’dir (hemen cezaland rmaz, mühlet verir), çok baığ ş ılayand r.” ( sra, ıİ17/44)Yüce kitab m z Kur’an- Kerim’de kâinatla ve e yan n varl ile ilgili çok say da ı ıışıı ı ğıayet bulmak mümkündür. Bu ayetlerde etraf m za, yak n çevremize -yeryüzüne- ve ı ııuzak çevreye -gökyüzüne- bakmam z ö ütlenerek dikkatimiz çekilmekte ve onlar ığhakk nda dü ünüp ibret almaya davet edilmekteyiz. Dikkatle bakt m zda bu ayet-ışı ı ığlerin zikredilmesinde dört ana hedef görülmektedir. Bunlardan birincisi, tabiî var-l klar ve olaylarla, Allah’ n varl k ve birli ine, ölümden sonra dirili e ve baz meta -ııığşıfizik konulara delil getirmektir. kincisi kâinat n bizzat yap s ve çe itli tabiî olaylar n İıı ışımeydana geli i hakk nda do rudan temel bilgi vermektir. Üçüncüsü kâinat n insan şığıiçin yarat ld n ve maddî ihtiyaçlar için emrine amade k l nd n hat rlat rken, ı ı ı ığıı ı ı ı ığııdördüncüsü de tabiat n korunmas gerekti ini bizlere ö retmektir ıığğ(Mehmet Bayraktar, İslam ve Ekoloji, D B Yay. Ank. l992, s.30)İ.Yukar da verdi imiz ayette, Allah’ n yaratt tüm varl klar n kendi hâl dilleriyle ığıı ığııO’na ibadet edici oldu unu ve daimi surette yüce Yarat c n n varl klarla ili ki içerisin-ğı ı ıışde bulundu unu göstermektedir. Bu, bize kâinat n manevî yönünü göstermektedir.ğıYüce Allah’ n Kur’an’da zaman zaman a aç ve bitki türlerine yemin etmesi, bu ığvarl klara verilen öneme i aret etmektedir. Nitekim Kur’an- Kerim’de sadece “a aç” ışığlafz n n geçti i ayetlerin say s az msanmayacak bir boyutta (yirmi sekiz adet)d r. ı ığı ıııBütün bunlardan, Allah’ n yaratt her eyin, maddî de erinin yan nda manevî bir ıı ı ğşğıde erinin de oldu u anla lmaktad r. Dolay s yla her ey O’nun emrinde ve zikreden ğğş ııı ışbir varl k olarak O’nun varl n n müjdecisidir. Tüm varl klar O’nun hikmetinin ıı ı ığı* Dr. Seyid Ali TOPAL
31eseridir ve hiçbirisi lüzumsuz yere yarat lmam t r. Bundan dolay varl klar k ymet ıı ışıııverilmeye lay k olup onlar n keyfî bir ekilde yok edilmesi dinimizce yasaklanm t r. ıışı ışNitekim Kamer suresi 54/49.ayette her eyin bir ölçüye göre yarat ld belirtilirken, şı ı ığRum suresi 30/41’de insanlar n elleriyle i ledikleri yüzünden karada ve denizde bo-ışzulma -fesad- ç kaca hat rlat lm t r.ığ ııı ı ışTüm ibadetlerinde Allah’a teslim olmaya ça r lan inananlar n, bilhassa hac iba-ğ ııdeti gibi dünyan n her taraf ndan gelen yüz binlerin bir arada bulundu u izdihaml ıığıanda bile ihraml iken canl lar öldürmekten ve tabiata zarar vermekten sak nd r l-ıı ıı ı ımalar çok manidard r.ııHz. Peygamber (s.a.s) Efendimiz hayatta iken bu konuda da -b rak n z keserek, ya-ıı ıkarak yok etmeyi- bize örnek olacak ekilde bo arazileri ormanla t rm t r. Resûlullah şşşı ı ış(s.a.s) Zû-Kad gazvesinden dönerken -bir zamanlar orman olan- Zureybu’t-Tavîl’e gel-di i zaman, Ensar’dan Harise o ullar ; Ya Rasulallah buras bizim deve ve koyunlar -ğğııım z n otla , kad nlar m z n gezintiye ç kt yerlerdir, diyerek el-Gâbe’nin yerini i aret ı ığ ııı ı ıı ı ığşettiler. Bu konu üzerine Allah Resûlü “Kim buradan bir a aç kesecek olursa, onun kar l ğş ğı ı ıbir a aç diksin”ğ diye emretmi tir. Bundan sonra a açlar dikilmi ve el-Gâbe (orman ) şğşımeydana gelmi tir ş(Belâzûrî, Fütûhu’l-Buldan, Beyrut 1958, 1/17). Yine bu konuda “Elinizde bir a aç dan varsa k yamet koparken bile olsa e er dikme-ğfiıığye f rsat bulursan z mutlaka dikin”ıı(Buhârî, Edebü’l-Müfred, Kahire 1379, s.168) emriyle biz-leri yönlendiren Peygamberimiz Medine ve Taif ehirlerini de koruma alt na alm t r. şıı ışSevgili Peygamberimizin bu güzel uygulamas do rultusunda slam hukukçular da ığİıkoruma dü üncesiyle, mezarl k ve vak f arazilerinden kamu yarar na kullan lmak şıııışart yla a aç kesilece i zaman yerine yenilerinin dikilmesi art n koymu lard r.ığğşı ışıResûlullah’ n bu örnekli ine uyan tüm Müslümanlar ça lar boyu gönüllü birer ığğçevreci olarak a açlarla ve Allah’ n yaratt di er tüm canl larla ilgilenerek onlar ğıı ı ğğııkorumu lar ve kurduklar ehirlerde, mezarl klar nda, yapt klar cami, medrese vb. şışııııyerlerde a açland rmaya önem vermi lerdir. Nitekim baz yörelerde insan m z n do-ğışıı ı ığum veya ölüm vesilesiyle hat ra a açlar dikmesi gelenek hâlini alm t r. Bu konuda ığı ışinsan m z, dikilen a ac n meyvesinden veya gölgesinden istifade edildikçe sadaka ı ığısevab na kavu ulaca inanc yla hareket etmi tir.ışğ ıışNetice itibariyle içinde ya ad m z dünyada be ikten mezara kadar olan a aç şı ı ığşğihtiyac m z kar larken elimizde bulunan ormanlar atalar m zdan miras de il yav-ı ı ış ııı ığrular m zdan ödünç ald m z bilinciyle kullanmal , bu konuda israfa, cehalete, hat-ı ıı ı ığıta kötü bir ekilde kullanarak h yanete dü memeliyiz. Elimizde bulunan ormanlar şışıyok etmenin kolay, yeti tirmenin zor oldu unu, ormanlar n azald ülkelerde eroz-şğıı ığyon, heyelan, düzensiz ya , sel felaketi, kurakl k ve k tl n etkili olabilece ini ğ ş ııı ı ığğhat r m zdan ç karmamal y z.ı ı ııı ı
32İSLAM’DA ESAS OLAN SAVAŞ DEĞİL, BARIŞTIR!*ِ ٰ ِ ا َ ْ ٰ ا َ ِِّ۪ ْ ا ّ ِّاِ ا ۪ َ َ ن اِ َ ْم َ ْ ـَ ُ ْ وَ َ ْ َ ُ ْ ۪ َ قٌ اوْ َ ؤُ۫ ُ ْ َ َت ْ ُ ُورُ ُ ْ ان ُ َ ِ ُ َُْ ٍَُِْٓ َ َِٰ َّ ّاوْ ُ َ ِ ا َ ْ َ ُ ْ وَ ْ َ ءَ ا ّ ُ َ ُ ْ َ ـْ ُ ْ َ َ َ ُ ْ َ ِنِ ا ْ َ َ ُ ْ َ ْ ُ َ ِ ُ ْ وَا َ ْاَ ََََُُُْۚ ٰ َ ّ َََُٓۜاِ ـْ ُ ُ ا ّ َ َ َ َ َ ا ّ ُ ُ ْ َ ْ ْ َ ۪ ًََِ ٰ ََۙ ََ“Ancak sizinle aralar nda anla ma olan bir topluma sışı ı ğnm bulunanlar ı şyahut ne sizinle ne de kendi kavimleriyle sava may içlerine s d ramay p şıığıı(tarafs z olarak) size gelenler ba ka. E er Allah dileseydi, onlar size ışğımusallat k lard da sizinle sava rlard . E er onlar sizden uzak durur, sizinle ıış ıığsava may p size bar teklif ederlerse; Allah size, onlara sald rmak için bir şıı şıyol (yetki) vermemi tir.” (Nisa, 4/90)şDi er dinlerin, ya da felsefî ekollerin isimleri mensup oldu u peygamber ve ku-ğğrucusuyla özde ken, sadece slam daha ba tan ad n “sulh”, “güvenlik”, “esenlik” ve şİşı ı“bar ”dan almaktad r. H ristiyanl k için sevî, Yahudilik için Musevî denilmesi, Hin-ı şıııİduizm, Konfüçyanizm, Maniheizm, Budizm vb. ak mlar da bu söylenenlere birer ıörnek te kil etmektedir. Bu hâliyle dahi slam’ sava ve terör ile an l r hâle getirmek, şİışı ıonunla bütünle tirmek insa a ba da r bir durum olamaz. Çünkü genelde ilahî din-şflğ şılerin hepsi, özelde ise slam, dünyay insana zindan etmek, ya anmaz hâle getirmek İışiçin de il, huzur ve güvenlik içinde ya amak için gönderilmi tir.ğşşHiç üphesiz, her din ve dü ünce ak m nda yanl yapanlar, hatal davrananlar ve şşı ıı şıhatta kendi ç karlar için dinlerin kutsal sayd kavramlar istismar edenler olabilir. ııı ı ğıAncak buradan hareketle herhangi bir dini, özellikle de ad nda sevgi, bar , selamet ıı şve esenlik bulunan slam’ topyekûn mahkûm etmek insa bir yakla m olamaz.İııflş ıÖyleyse dinimizde esas olan sava de il bar t r. Sava ancak ar zî durumlarda şğı ışşısöz konusudur. E er yurdunuz bir ba ka güç taraf ndan i gale u ram , haks z yere ğşışğı şıinsanlar n z yurtlar ndan ç kar lmaktaysa, tüm bar yollar denenmi , bundan bir ı ııııı şışnetice al namam sa o durumda kurallar na riayet etmek art yla, s n rl bir sava a ıı şışıı ı ış*Doç. Dr. Ömer YILMAZ
33izin verilebilir. Çünkü slam medeniyetinin en görkemli, en etkin ve en verimli dö-İnemleri, sava ortam n n de il bar ortam n n ürünüdür.şı ığı şı ıBilindi i gibi insan toplumsal ve medeni bir varl kt r. Yani, kendi ba na ya a-ğı ış ışyamaz; ba ka insanlarla ya amaya ve onlarla yard mla maya mecbur, muhtaç hatta şşışmahkûmdur. Bu da, fert ve cemiyetler aras uzla ma, bar , ho görü ve farkl l klarla ışı şşı ıberaber dostluk içinde ya amay , kayna may gerektirmektedir. Günümüzde gittik-şışıçe küçülen, bir o kadar da küresel hâle gelen bir dünyada ya yoruz. çinde ya ad -ş ıİşığı ım z bu ça da onca soruna ra men hiçbir toplum tek ba na bunlar n üstesinden ğğş ııgelebilecek durumda de ildir. Dünyan n içinde bulundu u açl k, kurakl k, silahlan-ğığııma, terör vb. pek çok sorun ister istemez tüm toplumlar birbiriyle ili ki kurmaya, ışbirbirinin deste ini almaya zorlamaktad r. O nedenle, dinimiz kendisine uzat lan eli ğııbo çevirmez, onu kar l ks z b rakmaz.şşı ı ııBar sadece küresel ba lamda de il, yerel ba lamda da ihtiyaç duyulan ve has-ı şğğğreti çekilen bir olgudur. Zira hangi toplum olursa olsun, bir toplumun dirlik ve dü-zeni, huzur ve güvenli i, ancak o toplumda ya ayan fertlerin anla p uzla malar na, ğşş ışıhiç olmazsa birbirleriyle sulh olup ihtilâfa dü memelerine ba l d r. Aksine, birbirine şğı ıdü mü , çe itli ihtila arla ba ba a kalm bir milletin arzulanan refaha ula mas , şşşflşşı şşıbirlik ve beraberli ini sürdürmesi imkâns zd r.ğı ıNitekim bu ba lamda, konumuzda mevzu bahis etti imiz âyet-i kerîme buna ğği aret etmektedir. slam dininde gerek fertler, gerekse toplumsal ba lamda bar bo-şİğı ı şzacak insanlar kin ve nefrete sevk edecek baz eylerin haram k l nmas da bu ama-ıışı ııca yöneliktir. Bu cümleden olarak, anla mazl k ve dü manl klara sebep olan g ybet, şışııdedikodu, kin, haset ve ba kalar n n mallar n gayr-i me ru yollarla yemek kesin şı ıı ışolarak yasaklanm ; affetmek, ho görmek ise tavsiye edilmi tir. te tüm bunlarla ı şşşİşdinimiz, insanlar anla mazl k ve dü manl klardan kurtarmay , bunun yerine sulhu ışışııyani, insanlar n aras n düzeltmeyi ve bu sayede huzurlu bir toplum kurmay amaç-ıı ıılam t r. Nitekim bir di er âyet bu durumu gayet güzel bir biçimde izah etmektedir:ı ışğ“E er inananlardan iki grup birbirleriyle sava rlarsa aralar n düzeltin. E er biri öte-ğş ıı ığkine sald r rsa, Allah’ n buyru una dönünceye kadar sald ran tarafa kar sava n. E er ı ıığış ış ığ(Allah’ n emrine) dönerse, art k aralar n adaletle düzeltin ve (onlara) e it davran n. Çün-ııı ışıkü Allah, adaletli davrananlar sever. Müminler ancak karde tirler. Öyleyse karde lerini-ışşzin aras n düzeltin. Allah’a kar gelmekten sak n n ki size merhamet edilsin.” ı ış ıı ı(Hucurât, 49/9-10)Netice itibariyle, dinimiz bar ve sevgi dinidir. slam’da esas olan sava de il, ba-ı şİşğr ; kavga de il, karde lik; yar ma de il, yard mla ma; uzakla ma de il, uzla mad r.ı şğşı şğışşğşı
34İSLAM’IN KUTSAL DEĞERLERİNE DÜŞMANLIK ALLAH’A DÜŞMANLIKTIR*ِ ۪ َ ا ٰ ْ َ ا ِ ِّّٰ ا ْ ِ َِّ ِ َ ِ ّوُ َ َ ّ ا نِ َ ل َ ـ ۪ َو ْ ِ َو ۪ ِ ُ ُرَو ۪ ِ َ ِئ َ َو ِ ٰ ِ اّوُ َ ن َ ْ َ ْ۪ ٌٰ ًََََّّٰ۪ٓ“Her kim Allah’a, meleklerine, peygamberlerine, Cebrail’e ve Mikail’e dü man olursa bilsin ki, Allah da inkâr edenlerin dü man d r.” (Bakara, 2/98)şşı ıDinimizin inan lmas gereken esaslar vard r. Bu esaslara inanmak Müslüman ııııolmam z n da bir gere idir. Bu yüzden bu de erlerden birine sayg göstermeyen, ya ı ığğıda dü manl k besleyenin Allah kat nda de eri yoktur. Böyle kimselerin yapt klar şıığııbo a gitmi tir. Elbette ki her mümin gibi biz de Rabbimize ve ayette say lan de er-şşığlere inanmaktay z.ıRabbimiz bu ayette o dönemde kendilerine göre baz gerekçeler sunarak Cebrail’e ıdü manl k eden Yahudilere seslenmektedir. Yahudiler Mikail’i ya mur, bolluk ve şığberekete sebep oldu u için severler ama Cebrail’e dü manl k beslerlerdi. Asl nda bu ğşııdü manl n nedenini ayetin devam aç kça ifade etmektedir. O da Allah’ n izniyle şı ı ğıııKur’an’ Peygamberimize getirmesidir. Yüce Rabbimiz bu ve bundan bir önceki ayet-ıte, slam dinine ait kutsal herhangi bir de ere dü manl n Allah’a dü manl k besle-İğşı ı ğşımekle e de er oldu unu ifade etmektedir. Ayetin ifadesine göre Allah da kâ rlerin ş ğğfidü man d r.şı ıBütün peygamberleri ve o peygamberlere indirilen kitaplar gönderen Rabbi-ımizdir. Rabbimiz, son Peygamber, Efendimiz Hz. Muhammed’den önce say lar n ı ı ıbilemedi imiz nice peygamberler göndermi tir. Bu peygamberlerin her biri Allah ğşkat nda yüce bir konuma sahip idiler. Bu peygamberlerden bir k sm na inan p bir ıııık sm na inanmamak Kur’an’da “as l kâ rler onlard r” ifadeleriyle iddetle yerilmi tir. ıııfiışşÖyleyse bir mümin olarak Allah’ n gönderdi i bütün elçilere ve onlara verilen kitap-ığlara hiçbir ay r ma gitmeksizin inanmal y z.ı ıı ı* Dr. Fatih YÜCEL
35Rabbimiz Allah, biz insanlar yaratmadan önce kendini sürekli tesbih eden ve ıAllah’ anmaktan hiç ayr lmayan varl klar olan melekleri yaratm t . Meleklerin gö-ıııı ışrevi Allah’ n verdi i herhangi bir emri eksiksiz yerine getirmektir. Biz insanlardan ığfarkl olarak melekler Allah’a hiç kar gelmez ve emredildikleri eyi aynen yerine ış ışgetirirler. Kur’an’da, Rabbimizin pek çok melek yaratt ve her birinin farkl gö-ı ı ğırevleri oldu u belirtilmektedir. Ar yüklenenler, vahiy mele i, ölüm mele i, tabiat ğş ığği leri ile görevli melekler, yaz c melekler ve hafaza melekleri gibi pek çok melekler şı ıolup bunlar müminlere de dua ederler. Rabbimizin yaratt her bir mele in ayn ı ı ğğızamanda kendimizin ve Rabbimizin dostu oldu unu bilmeli ve onlarla ilgili söyle-ğyece imiz cümlelerde dikkatli olmal y z.ğı ıMelekler içerisinde yüce bir elçi vard r ki onun ad Cebrail’dir. Rabbimiz onu ııPeygamberlere vahyi ula t rmas için seçmi tir. Bu kutlu elçi Kur’an- Kerim’de Cib-ş ıışıril, Rûhulkudüs, Rûhulemîn, Ruh ve Resul eklinde be de i ik isimle an lm t r. şşğ şı ı ışCebrail’in, kar konulamayan müthi bir güce ve kesin bilgilere sahip oldu u ifade ş ışğedilmi tir. Cebrail, Hz. Muhammed’den önceki peygamberlere de vahiy getirmi ve şşba ka bilgiler ö retmi ; yine onlara birçok konuda yard mc ve destek olmu tur. Mi-şğşıışkail de büyük meleklerden birinin ismidir. Baz hadislerle di er slamî kaynaklarda ığ İMikail’in ya mur ya d rmak, bitki bitirmek gibi tabiat olaylar n düzenlemekle ve ğğıı ıyarat klar n r z klar n yönetmekle görevli oldu u belirtilir. Rabbimizin önem ver-ııı ıı ığdi i bir de ere yani dosta dü manl k Allah’a dü manl kt r. Kudsî hadiste Rabbimiz ğğşışı ışöyle buyurur: “Kim benim dostlar mdan birine dü manl k ederse ben ona harp ilan ederim.”ışı(Buharî,”Rikak”, 38) Sadece bu hadis bile Allah kat nda önemli olan “kutsal de erlere” kar sayg ığş ııgöstermemiz için yeterli derecede uyar içermektedir.ıAllah’a inanan kullar olarak hepimizin görevi iman esaslar nda belirtilen bu de-ığerlere inanmak ve onlarla ilgili yanl bilgi ve yorumlardan uzak durmakt r. Pey-ı şıgamberlerin Allah’ n emrine kar geldi i, Meleklerin di i ve erkeklerinin oldu u, ış ığşğCebrail’in Mikail’den farkl olarak Yahudilerce kötü bir ekilde an lmas gibi Kur’an’a ışııve slam’a ayk r her dü ünceden uzak durmal y z. aka da olsa bir kutsal de erle İı ışı ıŞğilgili küçümseyici ifadede bulunmamal , hakk nda bilgimiz olmayan konularda kir ııfiyürütmekten kaç nmal y z. Unutmayal m, bizim için önemsiz bir söz Allah kat nda ıı ıııönemli olabilir.
36İSR VE MİRACIN HİKMETİ*ِ ٰ ِ ا َ ْ ٰ ا َ ِِّ۪ ْ ا ّ ِّ ُ ْ َ ن ا ۪ يٓ ا ْ ٰى ِ َ ْ ِه۪ ْ ً ِ َ ا َ ْ ِ ِ ا َ َام اِ ا َ ْ ِ ِ ا ْ َ ا ۪ ي َ رَ ْ َ َّْ ََََََِْْْ َّ ْ ُ ِ ُ َ ُ ِ ْ ا َ ِ َ اِ ّ ُ ُ َ ا ّ ۪ ُ ا َ ُ َََِْٰ۪ۜ“Kendisine âyetlerimizden bir k sm n gösterelim diye kulunu ıı ı(Muhammed’i) bir gece Mescid-i Haram’dan çevresini bereketlendirdi imiz ğMescid-i Aksa’ya götüren Allah’ n an yücedir. Hiç üphesiz O, hakk yla ışışıi itendir, hakk yla görendir.” ( srâ, 17/1)şıİİsrâ geceleyin yürütmek, mirac ise yükse e ç kma anlam na gelmektedir. Pey-ğııgamberimizin Mekke’de iken bir gece bu önemli olay ya amas bizler için birçok ışıanlamlar ifade etmektedir. Bu yolculu un gayesi Allah’ n kulu ve Resûlü olan Hz. ğıMuhammed’e baz ayetlerini göstermek istemesidir.ıMü riklerin Peygamberimiz (s.a.s) üzerindeki psikolojik bask lar artm , Pey-şı ıı şgamberimiz ise ailesi ve az say daki Müslümanlar bu bask ve ac lara dayanmaya ıııçal m t . Ayr ca e i Hz. Hatice ile amcas Ebû Talibi kaybetmi olmas nedeniyle ış şı ıışışıbir hüzün y l ya am t . Cenab-Hakk Peygamberimizi sab r ve tahammülü sebebiy-ı ışı ışıle (s.a.s) ödüllendirmek için bir gece Cebrail (a.s) vas tas yla Mescid-i Haram’dan ı ıMescid-i Aksa’ya götürdü. Buna sra ad verilmektedir. Hz. Peygamber (s.a.s) bun-İıdan sonra da miraç ad n verdi imiz hadiseyi ya am t r.ı ığşı ışŞüphesiz Peygamberimiz (s.a.s) Rabbinin âyetlerinden en büyü ünü gördü. ğKendi ifadesi ile “gö e yükseltildim. Öyle bir makama ç kt m ki orada kalemle-ğı ırin g c rt lar n duyuyordum.” Yani bir makama, bir seviyeye ç kar ld m ki kâinat n ı ı ı ı ııı ıımukadderat n n nas l cereyan etti ine muttali oluyordum” dedi i rivayet edilmi tir ı ıığğş(Müslim, “ man”, 263).İ Bu yak nl k Kur’an- Kerimde öyle anlat l r: ı ıışı ı“Sonra (ona) yakla t derken sark p daha da yak n oldu. (Peygambere olan mesafesi) şıııiki yay aral kadar yahut daha az oldu.” ı ı ğ(Necm, 53/8-9) * Dr. Ercan ESER
37Peygamberimiz (s.a.s) miraçta Cenab- Hakk’a tazim ve selamlar n arz eder. ıı ıO da rahmet ve bereket sözcükleri ile selam n kar lar. Namazlardaki oturu larda ı ış ışokunan tahiyyat i te bu bulu man n bir hat ras d r. Bu yolculukta ehitlerin ve mut-şşııı ıştakilerin ruhlar ile meleklerin bar na olan Cennetü’l-Me’va’y görme ere ne eren ıığ ıışfiPeygamberimize (s.a.s) cenneti hak edenlerin eri ecekleri mutluluklar ile cehenne-şme gitmeye müstahak olanlar n kar la acaklar ac sonuçlar bildirilmi tir. Miraçta ış şııışResûlullah (s.a.s)’a be vakit namaz, Bakara suresinin son iki ayeti ve ümmetinden şşirke dü meyenlere yani büyük günahlar n ma ret edildi i müjdesi verilmi tir.şığ fiğşPeygamberimiz sabahleyin Mescid-i Haram’a ç k p bu durumu Kurey ’e haber ı ışverince hayret ve inkârla kimi el ç rp yor, kimi elini ba na koyuyordu. Öyle ki iman ı ış ıetmi olanlardan bir k sm da dinden ç kt . Birtak m insanlar Hz. Ebu Bekir’e ko a-şııı ıışrak durumu aktard lar. Hz. Ebu Bekir “E er Resûlullah, bunu söylüyorsa üphesiz ığşdo rudur” dedi. Hatta ben bundan daha ötesini de tasdik ediyorum, sabah ak am ğşgökten getirdi i haberleri yani peygamberli ini tasdik ediyorum” diyerek iman n n ğğı ısars lmad n gösterdi. Bu sebeple kendisine s dd k unvan verildi.ıı ı ığı ııMirac’da, Peygamberimiz (s.a.s) Sidre-i Müntehâ’y geçince birtak m ayetler gös-ııterilir. Nitekim ayette de “Andolsun, o, Rabbinin en büyük alametlerinden bir k sm n ı ı ıgördü”(Necm, 53/18) denilmektedir. Burada Cenab- Hakk, Peygamberimize vahye-ıdece i baz hususlar vahy etmi tir.ğıışMirac, Peygamberimizin (s.a.s) hiçbir be ere nasip olmayan mazhariyete kavu -şşmas oldu u gibi, slam’ n gelece i bak m ndan da müjdelerle yüklü bir olay niteli i ığİığı ığta r. Çünkü Peygamberimiz (s.a.s)’in en s k nt l dönemine rastlayan bu mucize ş ıı ı ı ıile Allah r zas için iman mücadelesi veren ve her türlü gayreti gösteren müminlere ııümit ve ba ar mesaj verilmi tir. Nitekim Akabe biatleri ve hicret, miraç hadisesin-şıışden sonra gerçekle mi tir.ş şMiraç hadisesi ile Peygamberimiz bir bak ma be erî özelli ini koruyarak Allah’a ışğyakla abilece i son nok taya kadar yakla m ve Cenab Hak selam ile kendisine şğş ş ııhitap etmi tir.şİsra ve miraç ile yüce Allah, peygamberimize, varl na, kudretine delalet eden ı ı ğbüyük ve muazzam ayetlerini göstermi tir. Cennet, cehennem, semâvât n, Kürsî’nin şıve Ar ’ n durumlar bu ayetlerdendir.ş ııİsrâ ve Mirac n gerçekle mesi, müminlerin ar nd r lmas ve aralar ndan sad k ışı ı ııııiman sahibi kimseler ile kalbinde hastal k bulunanlar n aç k-seçik bir ekilde ortaya ııışç kmas n sa lam t r.ıı ığı ışMiraçta Allah, Peygamberlerinden her birine derecelerine göre yerdeki ve gökte-ki ayetlerini göstermi , bu amaçla tüm maddi perdeleri kald rm ve peygamberler şıı şde insanlar davet edecekleri gaybi gerçekleri ç plak gözle görmü lerdir.ıış
38İSRAF VE CİMRİLİKTEN SAKINMALIYIZ*ِ ٰ ِ ا َ ْ ٰ ا َ ِِّ۪ ْ ا ّ ِّ وَا ۪ َ اِذَاا ْ َ ُ ا ْ ُ ْ ُ اوَ ْ َ ْ ُ ُوا وَ َ ن َ ْ َ ذٰ ِ َ َا ًََََِٓ ََّ“Onlar, harcad klar nda ne israf ne de cimrilik edenlerdir. Onlar n ıııharcamalar , bu ikisi aras dengeli bir harcamad r.” (Furkan, 25/67)ıııYüce Allah, göklerde ve yerlerdeki bütün varl klar hizmetimize sunmu ıış(Bakara, 2/29; Lokman 60/20; Câsiye, 15/13), bizler için say s z nimetler yaratm t r. Biz bunlar ı ıı ışısaymakla bitiremeyiz (Nahl,16/18; brahim, 34)İ. Fakat Allah’ n bu say s z nimetlerinin ıı ıbir k sm ndan emek sarf etmeden yararlanabilsek de, büyük bir k sm ndan yarar-ıııılanabilmek için çal p çaba göstermemiz gerekmektedir. Çünkü s n rs z istek ve ı ı şı ı ıarzular m z kar layacak kadar her an bol miktarda üretilmi mal bulunmaz. Bulun-ı ı ış ışdu unda da, gelirimiz her zaman istek ve ihtiyaçlar m z kar lamaya yetmeyebilir. ğı ı ış ıAyr ca dinen haram k l nm alanlarda tüketim yapamay z. Me ru alanlarda ise dini-ıı ıı şışmizin “israf etmeme” prensibine uymak zorunday z.ıBu bak mdan yüce dinimiz slam’da servetin harcanmas te vik edilmi , ancak ıİışşhem israfa varan harcamalar hem de cimrilik anlam na gelen harcamamak k nan-ıım ; yüce Allah’ n, her eyi bir ölçü ve denge ile yaratt ı şışı ı ğ(Kamer, 54/49) hat rlat larak ııinsanlardan her alanda oldu u gibi, harcamalar nda da ölçülü ve dengeli olmalar ğııistenmi tir.şNitekim yukar da metnini ve mealini verdi imiz Furkân sûresinin, ığ“Onlar har-cad klar zaman ne savurganl a saparlar, ne de cimrilik ederler. Harcamalar , bu ikisi-ııığınin aras nda dengeli olur.”ı(Furkân, 25/67) âyetinde, Müslümanlardan gerek bireysel gerekse toplumsal hayatlar nda isra a cimrilik aras nda tam bir denge kurmalar ıflııistenmektedir. srâ sûresinde de ayn ilke öyle vurgulanmaktad r: İışı“Eli s k olma, büsbütün eli aç k da olma. Sonra k nan r ve çaresiz kal rs n.” ı ııııı ı( srâ, 17/29)İ* Dr. Muhlis AKAR
39Âyetteki “Eli s k olma” ifadesiyle cimrilik kast edilmektedir. Ellerin büsbütün ı ıaç k olmas ise israftan kinayedir. Yani ne öyle ellerini boynuna ba lam gibi cimri ıığı şol; ne de mal n saç p savur. Çünkü her iki hâl de insan n k nanmas na ve üzüntüye ı ıııııu ramas na sebep olur. Ayn surenin 26. ve 27. âyetlerinde de infak ve harcama em-ğııredilirken, tüketim s n r n n savurganl k ve gösteri e varacak ekilde ihlal edilmesi ı ı ı ıışşyasaklanmaktad r: ı“Akrabaya, yoksula ve yolda kalm yolcuya haklar n ver, fakat saç p savurma. Çünkü ı şı ıısaç p savuranlar eytanlar n karde leridir. eytan ise Rabbine kar çok nankörlük etmi -ışışŞş ıştir.”Tüketimde iktisat ve denge prensibi u ayetlerde de vurgulanmakta; bah edilen şşnimetlerden, iktisat ve denge prensibini ihlal etmeden helal ve me ru ölçüler içeri-şsinde yararlan lmas istenmektedir:ıı“Ey iman edenler! Allah’ n size helal k ld iyi ve temiz nimetleri (kendinize) ha-ıı ı ığram etmeyin ve (Allah’ n koydu u) s n rlar a may n. Çünkü Allah haddi a anlar sevmez. ığı ıışışıAllah’ n size r z k olarak verdiklerinden helâl, iyi ve temiz olarak yiyin ve kendisine inan-ıı ımakta oldu unuz Allah’a kar gelmekten sak n n.” ğş ıı ı( Mâide, 5/87-88)Görüldü ü gibi yüce Rabbimiz (c.c), verdi i maddî ve manevî nimetlerin ölçülü ğğkullan lmas n istemekte; haddi a p savurganl k yap lmamas n ya da cimrilik edip ıı ış ıııı ısöz konusu nimetlerin at l tutulmas n yasaklamaktad r.ıı ııDi er bir ifadeyle slam’da insanlardan, sosyal ili ki ler dâhil, hayatlar n n her ğİşı ıalan nda oldu u gibi ekonomik hayatta da ifrat ve tefritten uzak, ölçülü ve dengeli ığolmalar istenmi tir. Bu nedenle ifrat noktas olan israf ile tefrit noktas olan cim-ışıırili in her ikisi de yasaklanm t r. ktisatl ya amak (orta yol) ise te vik edilmi tir. ğı ışİışşşİktisatl ya amaya “orta yol” da diyebiliriz. Orta yol, insan hayat n n âdeta bir sigor-ışı ıtas d r. Hz. Peygamber (s.a.s), ı ı“ ktisat eden geçim s k nt s çekmez”İı ı ı ı(Kenzu’l-Ummal, III, 49, 5430)buyurmu lar, kendileri de hayatlar n n her alan nda orta seviyede mütevaz şı ıııbir hayat ya am lard r.şı şıHarcamalarda dengeli olman n (iktisatl davranman n) ölçüsü ise, me ru ihtiyaç-ııışlard r. Bu bak mdan zamana, mekâna ve ki inin durumuna göre de i iklik arz eden ıışğ şihtiyaç ölçüleri iyi belirlenmelidir. Ki i bu konuda karar verirken bu ilahî ölçülerin şyan s ra akl n ve vicdan n da devreye sokmal d r.ı ıı ıı ıı ı
40İSTİKAMET ÜZERE OLMAK*ِ ۪ َ ا ٰ ْ َ ا ِ ِّّٰ ا ْ ِ ِّاوُ ْ اَو ا ُ َ ْ َ َو ا ُ َ َ ا ُ َ ِئ َ ا ُ ْ َ لَ َ َ َ ا ُ َ َ ْ ا ّ ُ ُ ّ ا َ ّ َر ا َ َ ۪ ا نِاَََِّ َٰٓ َِْ ََُُُّٰ َّ ّ َ َ ۪ ْ ُ َو ِةَ ِ ا ِ َو َ ْ ّ ا ِة ٰ َ ا ِ ْ ُ ُ۬ؤ َ ِ ْوا ُ ْ َ نوُ َ ُ ْ ُ ْ ُ ۪ ا ِ ّ َ ِ َٰۚ َََُّْْٓ َ ٍْ۟ ۪ َر ٍر ُ َ ْ ِ ُ ُ ۜن ُ ّ َ َ َ ۪ ْ ُ َو ْ ُ ُ ُ ْ ا َ ْ َ ًََََٓ ۪“ üphesiz ‘Rabbimiz Allah’t r’ deyip de, sonra dosdo ru olanlar var Şığya, onlar n üzerine ak n ak n melekler iner ve derler ki: ‘Korkmay n, ııııüzülmeyin, size (dünyada iken) vaad edilmekte olan cennetle sevinin! Biz dünya hayat nda da âhirette de sizin dostlar n z z. Çok baıı ı ığ ş ılayan ve çok merhametli olan Allah’tan bir a rlama olarak, orada canlar n z n çekti i ğ ıı ı ığher ey var, istedi iniz her ey orada sizin için var.” (Fussilet, 41/30-32)şğşKur’an- Kerim’de do ruluk, en geni ekilde fayda ve hikmetleriyle aç klan-ığş şım t r. Allah’a, ahirete, meleklere ve kitaplara iman edenler; mallar n akrabaya, ı ışı ıyetimlere, yoksullara, yolda kalm lara, köle ve esirlere harcayanlar; namaz k lan, ı şı ızekât veren, sözünde duran ve sabredenler “do rular” ve takva sahibi ki iler olarak ığşnitelendirilmi lerdir. Ayr ca istikamet (do ruluk) Müslümanlar n ortak vasf olarak şığııtan mlanm t r ıı ış(Bakara, 2/177).Yüce Allah peygamberleri ve ümmetlerini, kul olma aç s ndan ayn sorumluluk-ı ıılara tabi tutmu tur. Bunlardan biri de Resûlullah (s.a.s)’a hitaben emredilen “isti-şkamettir” ki öyle buyurulur: ş“Öyle ise emrolundu un gibi dosdo ru ol. Beraberindeki ğğtövbe edenler de dosdo ru olsunlar. Hak ve adalet ölçülerini a may n. üphesiz O yap-ğşıŞt klar n z hakk yla görür.” ıı ı ıı(Hûd sûresi, 11/112) stikametin önemini en üst düzeyde İhisseden Hz. Peygamber Hûd sûresinin özellikle bu sûredeki “dosdo ru ol” em-ğrinin kendisini ihtiyarlatt n , saçlar n a artt n belirtmi tir ı ı ığı ığı ı ığş(Tirmizî, Tefsiru Sûre, 56/6). Zira do ruluk/s dk peygamberli in en önemli s fatlar ndan biridir. Yüce Allah, ğığıı* Rüstem BE LER Ş
41çok büyük imtihanlardan geçmi peygamberlerden Hz. brahim, Hz. smail ve Hz. şİİİdris’i do ruluk ve sözlerindeki sadakatleriyle övmü , bütün peygamberlerini do -ğşğruluk örne i olarak takdim etmi tir.ğş“Bizi dosdo ru olan yola ilet”ğ(Fâtiha, 1/6) âyetinin devam nda, bu yolun kendileri-ıne nimet verdiklerinin yolu oldu u aç klan r. Bu nimet verilenler de peygamberler, ğııs ddîklar, ehitler ve Allah’ n salih kullar d r. Mümin, Allah’ n salih ve sad k kullar ışıı ııııile beraber olur, onlar sever, ilim ve sohbet meclislerinde bulunursa Cenâb- Hak ııonun do ru yolu bulmas n ve onda devam n kolayla t r r.ğı ıı ışı ıBu bak mdan iyi insan vas ar aras nda en ba ta do ruluk yer alm ve temel ııfl ıışğı şprensip olmu tur. nanan ve inanc n n gere ini yerine getiren, do ru insand r. Do -şİı ığğığruluk; sözde, dü üncede ve davran ta gerçekle mesi gereken bir erdemdir. Allah’tan şı şşgerçek manada korkmak, iyili e yönelmek, rahatl k ve gönül huzuru duymak, ancak ğıdo rulukla mümkündür. Do ru ve dürüst insanlar, en güç ve çetin i leri, do ruluk-ğğşğlar sayesinde ba arabilirler. stikametin kar t h yanettir ki; do rulu u b rak p, hak ışİşı ı ığğııve hukuka tecavüz etme, verilen sözde durmama ve ahde vefas zl k demektir. ey-ı ıŞtan insanlar do ru yoldan uzakla t rmak için devaml çaba harcamakta, ön, arka, ığş ıısa ve sollar ndan girmeye çal maktad r ğıı şı(A’râf, 7/16-17). Bunun bilincinde olan insan, do ruluk mücadelesini önce içindeki ne s dü man na kar vermek durumundad r.ğfişış ııDo ruluk, dürüstlük, her türlü i te itidal üzere bulunmak, adalet ve do ruluk-ğşğtan ayr lmay p din, ak l ve ilmin ıııı ı ış ğnda yürümek, din ve dünya ile ilgili i lerimizi şemr olundu umuz gibi yapmaya çal mak bir Müslüman olarak hepimizin temel ğı şprensibidir.Do ruluk, insan n Allah’a kar yerine getirmek için önceden verdi i bir söz, ğış ığbir misak ve bir ahiddir. nsan bu yarad l ahdine vefa gösterdi i ölçüde sad kt r; İı ışğı ısadakat n mükâfat da verilecektir.ıı
42İSTİŞARE: İŞLERİMİZİ DANIŞARAK YAPMAK*ِ ٰ ِ ا َ ْ ٰ ا َ ِِّ۪ ْ ا ّ َِّ وَا ۪ َ ا ْ َ َ ُ ا ِ َ ِّ ْ وَا َ ُ ا ا ّ ةَ وَا ْ ُ ُ ْ ُ رٰى َ ْ َ ُ ْ وَ ِ ّ رَزَ ْ َ ُ ْ ُ ْ ِ ُ نَََۚۖۖ َََِّٰوَا ۪ َ اِذَا ا َ َ ُ ُ ا َ ْ ُ ُ ْ َ ْ َ ُونِْٓ ََّ“Rablerinin ça r s na cevap verenler ve namaz dosdo ru k lanlar; i leri, ğı ıığışaralar nda ûrâ (dan ma) ile olanlar, kendilerine verdi imiz r z ktan ışı şğı ıAllah yolunda harcayanlar, bir sald r ya u rad klar zaman, aralar nda ı ığıııyard mla anlar içindir.” ( ûrâ, 42/38-39)ışŞCenab- Hak insan medeni yani sosyal bir varl k olarak yaratm t r. Yüce Al-ıııı ışlah, yarat l n gere i olarak hayat m z sürdürebilmek için bizi birbirimize muh-ı ı ışğı ı ıtaç k lm t r. Bu ihtiyaç insanlar bir arada ya amak zorunda b rakm t r. Halk m z ı ı ışışıı ışı ıaras nda s kl kla söylene geldi i gibi ‘yaln zl k Allah’a mahsustur’. Bir arada hayat, ıı ığı ıihtiyaçlar m z n kar lanmas nda oldu u kadar yapt m z i lerde de birbirimize da-ı ı ış ıığı ı ığşn mam z gerekli k lm t r. Zira halk deyimiyle “dan an da lar a m , dan mayan ı şı ıı ı ışı şğş ş ıı şdüz ovada a m t r.” Bir arada ya amak ayn zamanda birbirimize kar sorumlu-ş ş şı ışış ıluklar m za, hak ve hukuka riayet etmeyi gerektirir. Hak ve hukukun korunmas , ı ııadaletin gözetilip toplumsal bar ve huzurun temini için yöneticinin ve yönetim ı şerkinin olmas da kaç n lmazd r.ıı ııYukar da mealini verdi imiz âyet-i kerimelerden, “ ûrâ”n n yani isti are ve da-ığşışn man n sosyal dayan ma ve yard mla ma anlam na geldi i anla lmaktad r. Zira ı şıı şışığş ııbu âyetlerin ba lam na bakt m zda, önceki âyetlerde müminlerde olmas gereken ğıı ı ığıgüzel davran lar s ralanmaktad r. Bu âyetlerde de Allah’ n davetine icabet ederek ı şııınamaz k lan biz müminlerin önemli özelliklerinden birinin “isti are” oldu u vurgu-ışğlanmaktad r. Âyet-i kerimede “onlar n i leri aralar nda ûrâ (dan ma) iledir” buyu-ıışışı şrulduktan sonra, “onlar, kendilerine verdi imiz r z ktan infak ederler” buyrularak ğı ımüminlerin önemli özelliklerinden birinin infakta bulunmak oldu u vurgulanmak-ğtad r. Takip eden âyette ise “Bir sald r ya u rad klar zaman aralar nda yard mla rlar” ıı ığıııış ı* Dr. Bünyamin OKUMU Ş
43buyrularak müminlerin bir di er sorumlulu unun da zorda ve darda kald klar nda ğğııaralar nda yard mla malar gerekti i hat rlat r. Bu durum, ûrâ ya da isti arenin sa-ıışığıışşdece bir kir al veri i ve dan madan ibaret olmad , gerekti inde insanlar n ilen fiı şşı şı ığğfiı yard mla mas ve dayan ma içerisinde olmalar anlam na geldi ini de hat rlat r.ışıı şıığııDi er taraftan Âl-i mran sûresi 159. âyette de özel olarak Peygamberimiz ğİ(s.a.s)’in ahs na hitaben şı“Allah’ n rahmeti sayesinde sen onlara kar yumu ak davran-ış ışd n. E er kaba, kat yürekli olsayd n, onlar senin etraf ndan da l p giderlerdi. Art k sen ığııığı ııonlar affet. Onlar için Allah’tan ba lama dile. konusunda onlarla mü avere et. Bir ığ ş ıİşşkere de karar verip azmettin mi, art k Allah’a tevekkül et, (ona dayan p güven). üphesiz ııŞAllah, tevekkül edenleri sever.” buyrulmak suretiyle yöneticinin ve yönetim erkinin maiyetindekilerle ya da toplumla isti areye önem vermesi emredilir. Ayr ca bu âyet, şıPeygamberimiz (s.a.s) ahs nda bir yöneticide olmas gereken özelliklere dikkat çe-şııkerek “isti are”nin ne anlama geldi ini aç klam olmaktad r. Bu âyette vurgulanan şğıı şıhusus sorumluluk mevkiinde olan insanlar n, halk n ve maiyetindeki kimselerin ııgörü lerine de er vermesi, onlara kar yumu ak kalpli olmas , kat yürekli ve ken-şğş ışııdi ba na buyruk olmamas d r. Toplumsal dayan man n, birlik ve beraberli in de ş ıı ıı şığancak bu davran biçimi ve “isti are” yoluyla temin edilebilece i hat rlat lmaktad r. ı şşğıııBu davran n merhamet sahibi olan Allah’tan bir nimet ve lütuf olarak alg lanmas ı ı şııtalep edilmektedir. Öyleyse yapmaya karar verdi imiz i lerde ancak bu davran ğşı şbiçimleri sergilendikten sonra Allah’a tevekkül etmemiz do ru olur.ğDemek ki “ ûrâ” diye ifade edilen “isti are/dan ma” kavram n iki ekilde an-şşı şı ışlamam z mümkündür: Birincisi müminin bizzat kendi nefsinde olmas gereken ııyumu ak kalplilik, alçak gönüllülük ve ba kalar n n görü lerine de er verip ken-şşı ışğdi ba na buyruk olmamak. kincisi, yap lan i lerde kir al veri i önemli olmak-ş ıİışfiı şşla birlikte meseleyi sadece bir kir dan manl ndan ibaret görmeyip; sorunlar n fiı şı ı ğıçözümünde imkânlar el verdi i ölçüde maddi ve manevi bak mdan yard mla mak, ğıışdayan ma içerisinde olmak ve ilen yard mda bulunmak anlam na gelir. ı şfiııBu itibarla ister toplumun ba ms z bir ferdi isterse sorumluluk mevkiindeki ğ ııbir kimse olal m, ‘bir arada ya aman n gere i ve toplumsal huzur, bar ve asayi ışığı şşiçin kendi ba m za buyruk hareket etmemiz do ru de ildir. Her hareketimizin, şı ığğyapt m z her i in ve att m z her ad m n ailemizi, kom ular m z ve toplumun ı ı ığşı ı ığı ışı ı ıdi er bireylerini etkileyece ini dü ünmek zorunday z. Bu dü ünce ve sorumluluk ğğşışbilinci, ki isel ahlak m z n ve sosyal benli imizin ekillenmesinde ve geli mesinde şı ı ığşşönemli bir etkendir. Bu bak mdan isti are, yapmay dü ündü ümüz herhangi bir i ışışğşkonusunda özel olarak konunun uzmanlar na veya o i i bilenlere dan p kir almak ışfiı ı şanlam na gelmekle birlikte, bundan daha geni bir anlam ifade eder.ış
44İYİLİK EN AZ ON MİSLİYLE, KÖTÜLÜK İSE MİSLİYLE KARŞILIK BULUR*ِ ۪ َ ا ٰ ْ َ ا ِ ِّّٰ ا ْ ِ َِّن ُ ُ ْ ُ َو َ ْ ِ ِا ٓىٰ ْ ُ َ َ ِ َئِّ ّ ِ َء َ ْ َ َو َ ِ َ ْ ا ُ ْ َ ُ َ ِ َ َ َ ِ َء َ ْ َ َ ََََََّْْٓۚٓ“Kim bir iyilik yaparsa, ona on kat vard r. Kim de bir kötülük yaparsa, o da ıısadece o kötülü ün misliyle cezaland r l r ve onlara zulmedilmez.” (En’âm, ğı ı ı6/160)Bir kudsî hadiste Allah Teâla, meleklerine öyle emreder: ş“Kulum kötü bir amel yapmak isteyince, onu yapmad kça yazmay n; yap nca, onu ıııaleyhine bir günah olarak yaz n. E er benim r zam dü ünerek terk etti ise bunu onun ığıışlehine bir sevap yaz n. Kulum iyi bir i yapmak arzu edince, yapmasa bile onu lehine bir ışsevap yaz n. E er onu yaparsa en az on misli olmak üzere yedi yüz misline kadar ona ığsevap yaz n.” ı(Buhârî, “Tevhîd,” 35; Müslim, “ mân,” 203, 205)İSevgili Peygamberimiz ba ka hadis-i eri erinde mümin bir kulun yapt iyilik-şşflı ığlerin en az on misli olmak üzere yedi yüz misline kadar kar l k bulaca n , yapt şı ığı ıı ı ğkötülüklerin ise -Allah affetmedi i takdirde- misliyle mukabele görece ini haber ğğvermi tir ş(Buhârî, man, 31; Müslim, man, 205)İİ. Yüce Rabbimiz, yap lan hay rlar n yedi ıııyüz misli art r laca n u âyette ifade buyurmaktad r: ı ığı ışı“Mallar n Allah yolunda sarf edenlerin durumu, her ba a nda yüz tane olmak üzere ı ış ğıyedi ba ak veren tanenin durumu gibidir. Allah diledi ine kat kat verir. Allah’ n lütfu ge-şğıni tir.”ş(Bakara, 2/261)Yukar da meallerini verdi imiz âyet-i kerimeler ve hadis-i eri er Cenâb- ığşflıHakk’ n kullar na kar rahmetinin ve ma retinin ne denli geni oldu unu göster-ıış ığ fişğmektedir. yi niyetle kullu a yöneldi imiz vakit Yüce Allah bizlere adaletiyle de il, İğğğma retiyle muamelede bulunmaktad r. lenen bir suça kar bir günah n takdir ğ fiıİşş ııedilmesi ve yap lan her iyili in en az on olmak üzere yedi yüz misli ve daha fazla ığ* Dr. Y. Seracettin BAYTAR
45sevap ile kar l k görmesi üphesiz ki, adalet de il, lütuftur. Yüce Rabbimiz, yapt -şı ışğı ı ğm z iyiliklerin kar l n takdir ederken, ayet adaletiyle muamelede bulunacak ol-ış ğı ı ı ışsayd sevap hanemize hiçbir ey yazmayabilirdi. Çünkü hay r olarak yapt klar m z, ışııı ıAllah’ n verdi i nimetlerin kar l olamazlar. ığş ğı ı ıYüce Mevlâm z, bizlere hayat, s hhat ve maddî imkânlar gibi nice nimetler vermi , ıışbunlardan istifade etmekteyiz. Hayatiyetimizin sürmesi için kulland m z hava, su, ı ı ığgüne , yiyecekler vs. hep O’nun mülküdür. O’nun mülkünden faydalan p, O’nun şımahlûkat nda tasarrufta bulunmaktay z. Bunlara kar minnet, ükür ve kulluk bor-ıış ışcumuz vard r. Yapt m z hay rlar hiçbir surette mazhar oldu umuz nimetlere bedel ıı ı ığığolamazlar. Öyle ise, mükelle oldu umuz ibadetler ve i ledi imiz hay rlar asl nda fiğşğııbizlere daha önce verilmi nimetlere mukabil küçük bir ükür niteli indedir. Eda şşğetti imiz ibadetler ve i ledi imiz iyilikler, ahirette kavu may umdu umuz nimetle-ğşğşığrin yat r m da de ildir. Yüce Mevlâm z, engin lütfunun ve s n rs z merhametinin bir ı ı ığıı ı ıtezahürü olarak yapt m z iyilik ve ibadetlere gelecekte ücret takdir buyurmu ve ı ı ığşcennet vaat etmi tir. u halde unu kesin olarak bilmemiz gerekir ki; gelecekte bize şŞşbah edilecek nimetler tamamen Allah’ n lütfu ve rahmetidir.şıRahmeti sonsuz Rabbimiz, adaletinin gere i olarak kötülük yapanlara yapt k-ğılar n n kar l yla mukabelede bulunabilecekken, kul hakk ihlali veya irk gibi ı ış ğı ı ıışgünahlar n d ndakileri de diledi i kullar için affedebilece i müjdesini vermektedir ıı ı şğığ(Nîsâ, 4/48). Yapt m z hay r ve hasenatlar n nezd-i ilâhîde bir de er ifade etmesi ve ı ı ığıığher eyden daha k ymetli olan r zay ilâhîyi kazanabilmemiz için her türlü i imizde şııışriya ve gösteri ten uzak bir ekilde ihlasla hareket etmemiz gerekmektedir.şş
46İYİLİK VE TAKVADA YARDIMLAŞMAK*ِ ٰ ِ ا َ ْ ٰ ا َ ِِّ۪ ْ ا ّ ِّٰ ِ وَ ا ّ ْ َ ا َ َامَ وَ ا َ ْي َ وَ ا َ َ ئِ َ وَ ا ّ۪ ََ ٓ َٰٓٓ َْ َََْْ ا ّ َ ا ۪ َ ا َ ُ ا ُ ِ ا َ َ ئِ َ ا ّ ََُّّٰٓٓ َ ُٰ ُا َ ْ َ ا َ َامَ َ ْ َ ُ ن َ ْ ً ِ ْ رَ ِّ ْ وَرِ ْ َا ً وَاِذَا َ ُ ْ َ ْ دُوا وَ َ ْ َ ـّ ُ ْ َ َ نََََِۜ َِِّْْْۜ وَا ّ ْ ٰى وَ َ َ وَ ُ اََۖ َ ْم ان َ ّو ُ ْ َ ا َ ْ ِ ِ ا َ َام ان َ ْ َ ُوا وَ َ َ وَ ُ ا َ ا ِ ََْۢ َُِِْْْ ٍِْْ ِ ْ وَا ُ ْوَانِ وَا ّ ُ ا ا ّ َ اِن ا ّ َ َ ۪ ُ ا ِ َ بَْ ٰ ّ َِْٰۜۖ َ ا َ “Ey iman edenler! Allah’ n (koydu u din) ni anelerine , haram aya , hac ığşkurban na, (bu kurbanl klara tak l ) gerdanl klara ve de Rab’lerinden bol ııı ıınimet ve ho nutluk isteyerek Kâ’be’ye gelenlere sak n sayg s zl k etmeyin. şıı ı ıİhramdan ç ktı ı ı ığn zda (isterseniz) avlan n. Sizi Mescid-i Haram’dan ıal koydular diye birtak mlar na besledi iniz kin, sak n ha sizi, haddi a maya ııığışsürüklemesin. yilik ve takva (Allah’a kar gelmekten sak nma) üzere İş ııyard mla n. Ama günah ve dü manl k üzere yard mla may n. Allah’a kar ış ışıışış ıgelmekten sak n n. Çünkü Allah’ n cezas çok iddetlidir.” (Mâide, 5/2)ı ııışBu ayet-i kerime bizlere, hukuka riayeti, intikam duygular ndan kaç narak hak ııve adalet ölçüleri içerisinde, iyilikler hususunda yard mla ma ve dayan mada bu-ışı şlunmay emretmekte, günah i leme ve dü manl k yapma gibi slam’ n özüyle ba -ışşıİığda mayan her türlü yard mla may da yasaklamaktad r. şışııBu ayetin bulundu u sure, en son inen surelerdendir. Müslümanlar daha ilk an-ğıdan itibaren iyilik yapma, hay r i leme ve kötülükten sak nd rma hede ne yönelten ışı ıfiKur’an- Kerim, yirmi üç sene süren bir terbiye sürecinin sonunda da bu ilkelere ıyeniden vurgu yapmaktad r. Böylelikle, yirmi üç sene boyunca fertlerin ruhlar na ııekti i iyilik tohumlar n n mahsulünü toplum çap nda dev irmekte, birer fazilet abi-ğı ıışdesi hâline getirdi i insanlardan, büyüklüklerine yara r bir ekilde ve takatlerince ğş ışiyilik ve takva üzere yard mla ma beklemektedir.ış*Dr. Yüksel SALMAN
47Ayn ayette yer alan, “ıSizi Mescid-i Haram’dan al koydular diye birtak mlar na bes-ıııledi iniz kin, sak n ha sizi, haddi a maya sürüklemesin...” ğışifadeleri de ayn hassasiyeti ıdestekler mahiyette olup, dikkatlerimizi ayn noktaya çekmektedir. Çünkü ayetin ıbirinci derecede muhataplar , geçmi te haks zl a u ram , ancak imdi üstün du-ışı ığğı şşruma gelmi ve kendilerine zulmedenlerden intikam alabilecek duruma ula m şş ş ıki ilerdir. Mekke fethedilmi ; Müslümanlar Kâbe’yi ziyaret etmekten al koyanlar şşıık sa zamanda ma lûp duruma dü mü lerdir. Kur’an onlar böyle bir durumda iken ığşşıuyarmakta, onlara faziletin adresini göstermekte ve adeta öyle demektedir:ş“Hani, dü manlar n z, birbirlerine yard m ederek size haks zl k etmi lerdi ya, sak n şı ııı ışısiz de ayn eyi onlara yapmay n. Kin ve intikam hisleriyle hareket etmeyin; onlar gibi ışıkötülük ve dü manl k için yard mla may n. Size yara an; intikam almak, dü manl k güt-şıışışşımek, haks zl k yapmak de ildir. Size yak an; iyilik ve takvad r; siz bunlarda birbirinizle ı ığı şıyard mla maya bak n.”ışıZekât vermekten, tatl söz ve güler yüzle davranmaya var ncaya kadar her eyin ıışiyilik kapsam nda bulundu unu dü ünürsek, dinimizin yard mla ma s n r n ne ka-ığşışı ı ı ıdar geni tuttu unu daha iyi kavrar z.şğı“ yilik, Allah’a, ahiret gününe, meleklere, kitap ve peygamberlere iman edenlerin; mala İolan sevgilerine ra men, onu yak nlara, yetimlere, yoksullara, yolda kalm a, (ihtiyac n-ğıı şıdan dolay ) isteyene ve (özgürlükleri için) kölelere verenlerin; namaz dosdo ru k lan, ıığızekât veren, antla ma yapt klar nda sözlerini yerine getirenlerin ve zorda, hastal kta ve ışııısava n k z t zamanlarda (direnip) sabredenlerin tutum ve davran lar d rş ıı ı ı ış ğı şı ı.” (Bakara, 2/177) Takva; erdemli davranmak, kulluk bilincini içimizde canl tutmak, yüce Allah’a ıiman edip O’nun emir ve yasaklar na uyarak O’na kar gelmekten sak nmak, dünya ış ııve ahirette insana zarar verecek, ilâhî azaba sebep olabilecek inanç, söz ve davran -ı şlardan sak nmak, Allah’a kar sorumluluk bilinciyle davranmakt r.ış ııSaymakla bitirilemeyecek kadar çok olan iyiliklerin bir yar havas içinde ya-ı şıp lmas ve Müslümanlar n bu hususta birbirleriyle yard mla mas dinî bir görevdir. ıııışıDinimiz, fertlerin birbirleriyle yard mla ma ve dayan malar n , birbirlerine iyilikte ışı şı ıbulunmalar n inanç ve takvadan kaynaklanan karde li in bir gere i olarak görmek-ı ış ğğtedir. Şüphesiz, yard mla ma ve dayan ma sosyal bir varl k olman n ve birlikte ya a-ışı şıışman n bir gere idir. Ancak bu yard mla ma hukuk ve ahlak ilkelerine, insanl n ığışı ı ğortak de erlerine ayk r olmamal d r. Çünkü hukuk ve ahlak esaslar gözetilmeden ğı ıı ııyap lan yard mla man n slam nazar nda hiçbir de eri yoktur; çünkü slam, haks z-ıışıİığİıl a yard m zulüm sayar ve engellenmesini emreder. Sevgili Peygamberimiz, ığı ı“Zalim de olsa mazlum da olsa karde ine yard m et!” şıbuyurmu , bunun üzerine ‘Ey Allah’ n şı
48Resulü! Karde im mazlum ise yard m ederim, zalim ise nas l yard m edeyim?’ diye şııısoruldu unda, Hz. Peygamber,ğ ‘Onun zulmetmesine engel olursun, senin ona yard m n ı ıbudur’ cevab n vermi tir.”ı ış (Buharî, “Mezalim”, 4, “ krah”, 7)İ Hiç üphesiz hay r üretme idealindeki insanlar aras ndaki yard mla malar, iyi-şııışli i yayma amac na yönelik yard mla mad r. Herkesin yapabilece i bir iyilik de ğıışığmutlaka vard r. Müslüman yaln z bu iyilikleri yapmakla kalmamal , ba kalar n n ııışı ıda bunlar yapmas na yard mc olmal , onlar da iyilik ve yard m konusunda te vik ııııııışetmelidir. Çünkü yüce Allah, iyilikte ve kötülükten sak nmada yard mla mam z ıışı ıemretmi tir. Allah için iyilik yapan, Allah için maddî ve manevî yard mda bulunan şıkimsenin mükâfat n da üphesiz yüce Mevlâm z verecektir (Bk. ûrâ, 42/23).ı ışıŞİyilikte yard mla mak kadar kötülükten al koymaya çal mak da Müslümanlar n ışıı şıdinî-ahlakî görevleri aras ndad r. Allah Teâlâ; ıı“Günah ve dü manl kta yard mla may n”şıışıbuyurmu tur. Kur’an- Kerim’de, “iyili i emretmek, kötülükten al koymak”, erdemli şığıinsanlar n özelli i olarak zikredilir. Bütün peygamberler bu emri yerine getirmi ve ığşkendilerine gönderildikleri topluluklar fenal ktan al koymaya çal m lard r. Pey-ıııış ş ııgamberlerinin ö ütlerini dinlemeyen srâilo ullar hakk nda Cenab- Hakk; ğİğııı“Onlar, birbirlerini, yapt klar kötülükten al koymazlard . Gerçekten ne kötü i yap -ıııışıyorlard ”ı (Mâide, 5/79) buyurmu tur.şBu yüzden, dinimiz, iyili i emretmeyi ve kötülükten al koymay (emr-i bi’l-ğııma’rûf, nehy-i ani’l-münker) Müslümanlar n yapmalar gereken önemli görevler ııaras na alm t r.ıı ış
49İYİLİK VE TAKVADA YARDIMLAŞALIM, GÜNAH VE DÜŞMANLIKTA DEĞİL*ِ ۪ َ ا ٰ ْ َ ا ِ ِّّٰ ا ْ ِ َِّ ّ۪ ا َو َ ِئ َ َ ا َو َ يْ َ ا َو َماَ َ ا َ ْ ّ ا َو ِ ٰٰٓ ٓ َْٓ َْ َََّْ ا َ ِئ َ َ ا ِ ُ ا ُ َ ا َ ۪ ا َ ّ ا َ ََُُّّٰٓ َ ُٓ ٰن َ َ ْ ُ ّـ َ ْ َ َو اوُد ْ َ ْ ُ َ اَذِاَو ً اَ ْ ِرَو ْ ِّ َر ْ ِ ً ْ َ ن ُ َ ْ َ َماَ َ ا َ ْ َ اَََِْۜ ََِْْۜا ُ َو َ َ َو ىٰ ْ ّ اَو ََِّۖ ِ ا َ ا ُ َو َ َ َو اوُ َ ْ َ نا ماَ َ ا ِ ِ ْ َ ا َ ْ ُ وّ َ نا مْ َ َْْۢ َُِِْْْ ٍَِب َ ِ ا ُ ۪ َ َ ّ ا نِا َ ّ ا ا ُ ّ اَو ِناَوْ ُ اَو ْ ِ ْْٰ ّ ٰ ََِْۜۖ ا َ َ “Ey iman edenler! Allah’ n (koydu u din) ni anelerine , haram aya , hac ığşkurban na, (bu kurbanl klara tak l ) gerdanl klara ve de Rab’lerinden bol ııı ıınimet ve ho nutluk isteyerek Kâ’be’ye gelenlere sak n sayg s zl k etmeyin. şıı ı ıİhramdan ç ktı ı ı ığn zda (isterseniz) avlan n. Sizi Mescid-i Haram’dan ıal koydular diye birtak mlar na besledi iniz kin, sak n ha sizi, haddi a maya ııığışsürüklemesin. yilik ve takva (Allah’a kar gelmekten sak nma) üzere İş ııyard mla n. Ama günah ve dü manl k üzere yard mla may n. Allah’a kar ış ışıışış ıgelmekten sak n n. Çünkü Allah’ n cezas çok iddetlidir.” (Mâide, 5/2)ı ııışYüce dinimiz slam, Allah’ n insanlar için seçti i en son ve en mükemmel dindir. İığDinimizin en önemli özelli i bütün insanl iyili e, güzelli e, hakka, adalete, bar a ğı ı ğğğı şve karde li e ça rmas d r. slam ö retisinde bütün insanlar ba lang çta ayn anne ve ş ğğ ıı ıİğşııbabadan meydana gelmi olmalar sebebiyle büyük bir ailenin fertleri gibi müminler şıde kendi aralar nda bir vücudun azalar gibi de erlendirilmektedir. Bu durum; bir-ıığlikte ya ama kültürü, toplumsal huzur ve bar n tesisi, yard mla ma ve dayan ma şı ı şışı şgibi konularda çok önemli bir anlay ortaya koymaktad r.ı ı şı* Yunus AKKAYA
50Yard mla ma ve dayan ma dinimizin önemle üzerinde durdu u hususlardan bi-ışı şğridir. Çünkü toplumda huzur, bar ve güven ortam n n olu turulmas , insanlar n ı şı ışııdüzenli çal mas n n yan nda birlik ve beraberlik içerisinde ya amas ve yard mla -ı şı ıışıışmas ile mümkündür. Okudu umuz ayet-i kerimede yüce Rabbimiz; bizleri iyilik ığve takva hususunda birbirimize yard m etmemiz; günah i lemek, intikam almak, ışdü manl k etmek, insan haklar n çi nemek gibi hususlarda ise birbirimize yard m şıı ığıetmememiz ve Allah’a kar sayg l olmam z hususunda uyarm , aksi takdirde id-ş ıı ııı şşdetli azaba u rayaca m z haber vermi tir.ğğı ı ışKur’an- Kerim’de bizlere bildirilen iyilik, tüm hayat m z kapsayan bir ahlak ıı ı ışeklidir ve bizim zaman zaman de il, tüm hayat m z boyunca uygulamam z gere-ğı ııken bir ibadettir. Saymakla bitmeyecek kadar çok olan bu tür davran lar bir yar ı şıı şhavas içinde yapmaya çal mal y z. Herkesin yapabilece i bir iyilik mutlaka vard r. ıı şı ığıHatta iyilik olarak de erlendirilebilecek davran lar sadece yapmakla kalmamal , ğı şııba kalar n n da yapmas na yard mc olmal y z. Çevremizdeki insanlar iyilik yapma-şı ııııı ııya ve yard mla maya te vik etmeliyiz. Çünkü Allah Teâlâ, iyilik yapmak, kötülükten ışşsak nd rmak hususunda yard mla mam z emretmi tir. Allah için iyilik yapan, Allah ı ıışı ışiçin maddî ve manevî yard mda bulunan kimsenin mükâfat n da üphesiz yüce ıı ışMevlâm z verecektir.ıYard mla mam z istenen bir di er konu da “takva”d r. “Takva” kavram , ba ta, ışığıışAllah’a kar gelmekten sak nmak O’nun emir ve yasaklar na hassasiyetle riayet et-ş ııımek anlam na gelir. Ayr ca “ahirette insana zarar verecek, sonsuz bir azaba yol aça-ııcak ve dünyada da s k nt , felaket gibi eylere neden olacak eylerden sak nmak-ko-ı ı ışşırunmak, nefsi her türlü günah ve isyandan korumak” anlam da ta maktad r. Di er ış ıığtaraftan takva, evrensel de erleri, erdemleri edinme ve bunlar n z tlar ndan titizlikle ğıııkaç nmay da ifade etmektedir.ııBizler hem insanl k ailesinin bir ferdi olarak hem de müminler olarak iyilik ve ıtakvada yard mla ma bilincimizi daima canl tutmal y z. Bu ba lamda çevremize ışıı ığkar duyarl olmal y z. Çevremizde ya anan olumsuzluklara tepkisiz kalmam z ve ş ııı ışı“bana dokunmayan y lan bin ya as n” mant yla hareket etmemiz asla bize yak an ışıı ı ğı şbir davran olamaz. Kom usu açken tok olarak yatman n do ru olmad n önemle ı şşığı ı ığvurgulayan bir peygamberin ümmeti olarak insanlara kar sorumluluk bilinci ile ş ıhareket etmeli ve onlar n yarar na olan davran lara yönelmeliyiz.ııı şİyilik yapmak ve bu konuda yard mla mak kadar, kötülükten sak nd rmak da ışı ıbizim için önemli bir görevdir. Gördü ümüz kötülükleri, ister büyük ister küçük ğolsun, elimizle düzeltmeye ve meydana gelebilecek olan fenal a engel olmaya çal -ığı şmal y z. Bunu yapmaya gücümüz yetmezse kötülük yapanlara nasihat etmeli, yap-ı ıt klar n n çirkinli ini anlatmal , sözle onlar kötülükten vazgeçirmeye çal mal y z. ıı ığııı şı ı
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
- 187
- 188
- 189
- 190
- 191
- 192
- 193
- 194
- 195
- 196
- 197
- 198
- 199
- 200
- 201
- 202
- 203
- 204
- 205
- 206
- 207
- 208
- 209
- 210
- 211
- 212
- 213
- 214
- 215
- 216
- 217
- 218
- 219
- 220
- 221
- 222
- 223
- 224
- 225
- 226
- 227
- 228
- 229
- 230
- 231
- 232
- 233
- 234
- 235
- 236
- 237
- 238
- 239
- 240
- 241
- 242
- 243
- 244
- 245
- 246
- 247
- 248
- 249
- 250
- 251
- 252
- 253
- 254
- 255
- 256
- 257
- 258
- 259
- 260
- 261
- 262
- 263
- 264
- 265
- 266
- 267
- 268
- 269
- 270
- 271
- 272
- 273
- 274
- 275
- 276
- 277
- 278
- 279
- 280
- 281
- 282
- 283
- 284
- 285
- 286
- 287
- 288
- 289
- 290
- 291
- 292
- 293
- 294
- 295
- 296
- 297
- 298
- 299
- 300
- 301
- 302
- 303
- 304
- 305
- 306
- 307
- 308
- 309
- 310
- 311
- 312
- 313
- 314
- 315
- 316
- 317
- 318
- 319
- 320
- 321
- 322
- 323
- 324
- 325
- 326
- 327
- 328
- 329
- 330
- 331
- 332
- 333
- 334
- 335
- 336
- 337
- 338
- 339
- 340
- 341
- 342
- 343
- 344
- 345
- 346
- 347
- 348
- 349
- 350
- 351
- 352
- 353
- 354
- 355
- 356
- 357
- 358
- 359
- 360
- 361
- 362
- 363
- 364
- 365
- 366
- 367
- 368
- 369
- 370
- 371
- 372
- 373
- 374
- 375
- 376
- 377
- 378
- 379
- 380
- 381
- 382
- 383
- 384
- 385
- 386
- 387
- 388
- 389
- 390
- 391
- 392
- 393
- 394
- 395
- 396
- 397
- 398
- 399
- 400
- 401
- 402
- 403
- 404
- 405
- 406
- 407
- 408
- 409
- 410
- 411
- 412
- 413
- 414
- 415
- 416
- 417
- 418
- 419
- 420
- 421
- 422
- 423
- 424
- 425
- 426
- 427
- 428
- 429
- 430
- 431
- 432
