7 thoi quen de thanh dat - Stephen R.Covey

350 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ taåi sao baån laåi laâm nhû vêåy, àöång cú cuãa baån laâ gò… Cuöëi cuâng, hoå seä caãm thêëy rùçng baån khöng àaáng tin cêåy àïí coá thïí cúãi múã vúái baån. Chòa khoáa thûcå sûå àïí gêy anã h hûúnã g vúiá ngûúiâ khacá chñnh laâ con ngûúiâ thêåt cuãa banå , laâ haânh àöång thûcå sûå cuaã baån. Tñnh caách böåc löå tûå nhiïn con ngûúiâ thêåt cuãa baån – chûá khöng phaãi dûåa vaoâ lúâi ngûúâi khacá noiá vïì banå , hay phuå thuöcå vaoâ yá muöën cuãa baån. Àoá laâ cùn cûá àïí moåi ngûúâi nhòn nhênå banå . Tñnh cacá h cuaã baån khöng ngûnâ g böcå lö,å khöng ngûâng giao lûu vúiá bïn ngoaâi. Dûåa vaâo ào,á moiå ngûúâi seä coá hoùcå khöng coá loâng tin àöië vúiá baån cunä g nhû àöië vúái nhûnä g nöî lûåc cuãa baån trong möëi quan hïå giao tiïpë . Nïëu banå coá tñnh cacá h thêët thûúâng, khi tûã tïë, luác cay àöåc vaâ trïn hïtë , nïuë biïuí hiïån cuãa banå trong cuöcå söëng riïng khaác hùèn vúiá khi baån úã trûúcá mùåt moåi ngûúâi, thò banå seä rêët khoá lamâ cho ngûúâi khacá múã lonâ g ra vúiá baån. Hoå khöng caãm thêëy àuã tin tûúnã g àïí baây toã yá kiïnë , kinh nghiïmå hay tònh camã chên thêtå cuaã mònh. Chùnè g hanå vúiá töi, nïëu baån khöng hiïíu hoanâ caãnh vaâ tònh caãm riïng cuaã töi, thò lamâ thïë naoâ baån coá thïí khuyïn baoã hay giuáp àúä töi? Duâ töi biïët laâ töi àang cêìn lúiâ khuyïn cuaã baån, vaâ àiïuì banå noái ra coá thïí laâ tötë àepå , nhûng noá seä chùnè g coá taác dunå g gò vúiá töi ca.ã Baån coá thïí noiá rùçng baån quan têm àïnë töi vaâ àaná h giaá cao töi - töi rêtë muöën tin àiïuì àoá. Nhûng lamâ sao banå coá thïí àaánh giaá cao töi khi banå thêåm chñ coân chûa hiïíu töi? Têët caã nhûäng gò töi coá chó laâ lúiâ noái cuãa banå , maâ chó noiá suöng thöi thò laâm sao tin àûúcå ? Vò vêåy, muönë coá àûúåc thoiá quen giao tiïpë hiïåu qua,ã baån khöng thïí chó àún thuêìn dûaå vaoâ kyä thuêtå giao tiïëp; haäy xêy

3517 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THAN H ÀATÅ dûnå g cho mònh kyä nùng lùæng nghe vaâ thêuë hiïíu dûåa trïn cú súã tñnh cacá h, dêîn àïën sûå cúãi múã vaâ tin cêåy. Baån cuäng cênì múã cacá taiâ khoanã tònh camã àïí taåo sûå thöng hiïíu giûäa nhûäng têm hönì . 2. LÙNÆ G NGHE VA THÊUË HIÏUÍ Àa söë chuná g ta lùæng nghe khöng phaãi àïí thêuë hiïuí ngûúiâ khaác, maâ àïí àöië àaáp. Ngûúâi ta thûúâng thöng qua mö thûác cuaã mònh àïí gaån locå nhûäng àiïuì hoå nghe vaâ coá thoiá quen “suy buång ta ra buång ngûúiâ ” àïí phaná xeát cuöcå söëng cuaã ngûúiâ khacá . “Ö,Ì töi rêtë hiïuí tònh camã cuaã anh!” “Töi àaä tûnâ g traãi qua nhûnä g àiïìu giönë g hïåt nhû thï.ë Àïí töi noiá kinh nghiïmå banã thên cho anh/chõ nghe nheá.” Hoå khöng ngûnâ g duâng traãi nghiïåm cuãa mònh chiïuë lïn hanâ h vi cuãa ngûúiâ khaác. Hoå duâng cùpå kñnh cuaã mònh àeo vaoâ mùæt ngûúâi àang giao tiïëp vúiá ho.å Mötå öng böë noå coá lênì têm sûå vúiá töi: “Töi khöng thïí hiïuí àûúcå thùnç g nhocá nhaâ töi. Noá chùnè g chõu nghe töi gò ca”ã . “Haäy àïí töi nhùæc laåi àiïìu anh vûâa noái nheá”, töi traã lúâi, “Anh khöng hiïíu àûúåc con trai anh vò noá khöng chõu nghe anh?”. “Àuáng vêåy”, anh êëy traã lúiâ . “Töi xin nhùcæ laåi, anh khöng hiïíu àûúåc con trai anh vò noá khöng chõu nghe anh?” “Àuáng, töi noái thï”ë , anh êëy traã lúâi coá veã bûcå böiå . “Töi nghô rùnç g muöën hiïíu ai, trûúác hïët anh cênì phaãi lùæng nghe ngûúâi àoá”, töi goáp yá.

352 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THAN H ÀATÅ “A”, anh êëy dûúâng nhû bùtæ àêuì nhêån ra vêën àï.ì Dûnâ g laiå ngêmî nghô mötå luác, anh noái: “A, àuná g vêåy! Nhûng töi hiïíu noá chû.á Töi hiïuí noá àang phaãi traãi qua nhûäng gò. Baãn thên töi cunä g tûâng nhû vêåy. Àiïìu töi khöng hiïuí laâ taiå sao noá khöng chõu nghe lúiâ töi”. Thïë àêëy! Roä raâng ngûúiâ àaân öng naây chùèng hiïíu chuát gò vïì nhûäng àiïuì àang thûåc sûå diïîn ra trong àêìu con mònh. Anh êyë chó nhòn vaâo baãn thên mònh vaâ nghô rùçng mònh coá thïí nhòn thêëy caã thïë giúiá . Trûúnâ g húpå nayâ cunä g àuná g vúái nhiïuì ngûúiâ trong chuáng ta. Trong têm trñ möîi ngûúâi àïìu àêìy ùpæ nhûäng àiïìu tûå cho laâ àuná g. Khi caác cuöåc àöëi thoaiå àïìu biïnë thaânh àöcå thoaiå , chuáng ta seä khöng bao giúâ thûåc sûå hiïuí àûúcå àiïuì gò àang diïîn ra trong àêìu ngûúiâ khacá . Chuná g ta thûúâng “lùæng nghe” ngûúâi khacá noái vúái mötå trong böën thaái àöå sau: - Lamâ ngú - thaái àöå nayâ khoá coá thïí goiå laâ lùnæ g nghe. - Giaã vúâ lùnæ g nghe - chuáng ta coá thïí buöng nhûäng lúâi caãm thaná nhû: “Vêng”, “A ha”á , “Hay àêyë !” xen vaoâ cêu chuyïnå cuaã ngûúâi khacá nhûng thûcå ra laâ khöng hïì chuá têm àïën no.á - Lùnæ g nghe coá choån locå - tûcá chó nghe möåt phênì cuaã cuöcå àöië thoaiå . - Chùm chuá lùæng nghe - tûác têpå trung toanâ böå vaoâ nhûnä g lúâi ngûúiâ khacá àang noái. Tuy nhiïn, rêtë ñt ngûúiâ trong chuáng ta biïët cacá h lùæng nghe vúiá thaiá àöå thûá nùm - mûác àöå cao nhêtë cuãa sûå lùnæ g nghe - àoá laâ lùnæ g nghe vaâ thêuë hiïuí . Lùnæ g nghe vaâ thêëu hiïíu khöng phaiã laâ mötå xaoã thuêtå àïí lêëy loâng ngûúiâ khaác, cuäng khöng phaãi laâ kiïíu lùnæ g nghe “coá suy nghô ”. Lùæng nghe “coá suy nghô” nghôa laâ banå lùæng nghe

3537 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ vúái yá àõnh àïí àöëi àaáp, àïí kiïmí soatá , àïí àiïuì khiïín ngûúiâ khacá . Conâ lùæng nghe vaâ thêëu hiïíu laâ mötå mö thûcá hoanâ toanâ khaác, àoá laâ lùæng nghe vúiá mucå àñch trûúác hïët àïí thûåc sûå hiïíu àûúcå ngûúiâ khaác. Lùæng nghe vaâ thêuë hiïuí laâ ài vaoâ bïn trong khung tham chiïuë cuaã ngûúâi khacá . Baån nhòn sûå viïåc thöng qua hoå, nhòn thïë giúiá theo cacá h cuãa hoå, hiïíu mö thûcá cuaã hoå, caãm nghô cuaã ho.å Thêuë hiïuí khacá vúiá thöng camã . Thöng camã laâ mötå hònh thûác taán thanâ h, xetá àoaná , coá thïí hiïnå tònh caãm vaâ phanã ûáng. Ngûúiâ ta thûúâng laåm duång sûå thöng camã vaâ taoå ra caãm giacá bõ phuå thuöcå . Banã chêtë cuaã lùnæ g nghe thêuë hiïuí khöng phaiã úã chöî baån àöìng yá vúái ngûúiâ khacá , maâ laâ hiïíu àêyì àuã, sêu sùæc vïì ngûúâi ào,á caã tònh camã cunä g nhû suy nghô cuãa ho.å Lùæng nghe thêëu hiïíu khöng chó dûâng laåi úã sûå ghi nhêån, suy tû hay hiïíu roä nhûäng gò àûúåc nghe. Theo tñnh toaán cuãa caác chuyïn gia vïì giao tiïëp, trong thûåc tïë, chó coá 10% giao tiïëp cuãa chuáng ta àûúåc thïí hiïån thöng qua lúâi noái, 30% àûúåc thïí hiïån qua êm thanh vaâ 60% qua ngön ngûä cûã chó, àiïåu böå. Khi lùæng nghe thêëu hiïíu, baån khöng chó nghe bùçng tai, maâ quan troång hún, baån coân nghe bùçng mùæt vaâ caã con tim. Baån lùæng nghe àïí caãm nhêån, àïí giaãi nghôa, àïí hiïíu àûúåc haânh vi cuãa ngûúâi khaác. Baån huy àöång caã baán cêìu naäo phaãi vaâ traái laâm viïåc. Baån nhêån thûác, trûåc caãm vaâ caãm nhêån. Lùæng nghe thêuë hiïíu coá sûác maånh lúán lao vò noá àem laiå nhûnä g dûä liïåu chñnh xacá àïí banå sûã duång. Thay vò dûaå vaâo kinh nghiïmå chuã quan cuãa mònh àïí nhòn nhênå , lyá giaãi nhûnä g suy nghô, tònh camã , àöång cú vaâ hanâ h vi cuaã ngûúiâ khacá , banå seä dûaå vaoâ thûcå tïë khacá h quan. Vaâ quan tronå g

354 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THAN H ÀATÅ hún nûäa laâ hanâ h àönå g lùnæ g nghe thêuë hiïuí cuaã banå phaiã àûúcå àöëi taác thûâa nhêån. Nïuë khöng, duâ baån coá cöë gùæng àïën àêu àïí taoå ra “khoaãn gûãi”, noá cunä g seä biïnë thaânh nhûnä g “khoanã chi”. Àöëi taác coân coá thïí xem nhûäng cöë gùæng cuãa banå chó laâ thuã àoaån löi keoá , nhùmç phuåc vuå cho mucå àñch riïng, hoùåc àïí gêy sûác eáp, vò baån khöng hiïuí àûúcå àiïìu quan troång àöëi vúái hoå laâ gò. Lùnæ g nghe thêuë hiïuí tûå thên noá laâ mötå “khoanã gûiã ” rêtë lúná vaâo taiâ khoanã tònh camã . Noá coá tacá duång biïën chuyïín tinh thênì theo hûúáng tñch cûåc vò mang àïnë cho con ngûúâi mötå “bêuì khöng khñ têm ly”á . Giaã sûã luác naây banå àang ngöiì trong phonâ g thò khöng khñ àötå nhiïn bõ huát hïët, luác àoá banå coá coân quan têm àoåc cuönë sacá h naây khöng? Chùcæ chùnæ laâ khöng, kïí caã moiå thûá khacá , trûâ khöng khñ àïí thú.ã Sûå söëng conâ seä laâ àöång cú duy nhêtë cuaã banå . Nhûng vò luác nayâ baån coá khöng khñ, noá khöng coân laâ àöång cú thucá àêíy banå nûaä . Möåt trong nhûäng nhêån thûcá sêu sùæc nhêët vïì àönå g cú thuác àêíy con ngûúâi la:â Nhûnä g nhu cêuì àaä àûúåc thoaã maän thò khöng coân laâ àönå g cú thucá àêyí nûäa. Chó coá nhu cêuì chûa àûúåc thoaã manä múái laâ àönå g cú thuác àêyí maâ thöi. Sau nhu cêìu söëng conâ vïì thïí xaác, thò nhu cêuì lúán nhêtë cuãa con ngûúâi laâ sûå söëng coân vïì têm lyá – nhu cêuì àûúcå hiïíu, khùnè g àõnh, cöng nhênå vaâ àaná h giaá cao. Khi lùæng nghe àïí thêëu hiïuí ngûúâi khaác, banå seä cho ngûúiâ àoá möåt bêìu khöng khñ têm lyá trong lanâ h. Röiì sau ào,á baån múiá coá thïí têåp trung vaoâ viïåc gêy aãnh hûúãng hoùcå giaiã quyïtë vêën àïì töìn taåi. Bêuì khöng khñ giao tiïëp thên mêåt vaâ chên thaânh coá tacá àöång rêët lúná àïën sûå thanâ h cöng trong moiå lônh vûcå cuaã cuöåc söëng.

3557 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ Mötå lênì , töi giaãng giaiã khaiá niïåm nayâ taåi cuöcå höåi thaão úã Chicago, vaâ yïu cêuì cacá hocå viïn thûcå hanâ h ngay cacá h lùæng nghe thêuë hiïuí . Vaiâ höm sau, mötå hoåc viïn àûná g tuöíi àïnë gùpå töi. Anh êyë bùtæ àêuì cêu chuyïnå cuaã mònh: Àïí töi kïí öng nghe chuyïnå gò àaä xayã ra höm qua. Töi àang cöë àïí kyá kïtë mötå húpå àönì g lúná vïì bêtë àönå g sanã úã Chicago. Töi àaä gùpå gúä nhûnä g ngûúiâ chõu tracá h nhiïmå chñnh cunâ g cacá luêtå sû vaâ vùn phonâ g möi giúiá bêtë àönå g sanã . Tònh hònh coá veã nhû töi seä àïí tuöåt mêët húpå àönì g naây, húåp àöìng maâ töi àaä mêtë hún 6 thaná g àïí àeo àuöíi. Noiá àuáng ra laâ coá bao nhiïu trûná g thò töi àaä boã hïtë vaoâ caiá röí nayâ . Têtë caã. Do àoá töi àaä hoanã g sú.å Töi cöë laâm moåi thûá coá thïí cûuá vanä tònh hònh, döcë hïtë sûcá lûcå , dunâ g têtë caã kinh nghiïmå lamâ ùn cuaã mònh. Cacá h cuöië cunâ g laâ noiá “Liïuå chuná g ta coá thïí luiâ laiå quyïtë àõnh nayâ thïm mötå thúiâ gian ngùnæ nûaä khöng?”. Nhûng sûác canã laâ rêët lúná vaâ hoå toã ra ngaán ngêmí vò viïcå nayâ àaä keáo daâi quaá lêu, roä raâng laâ hoå muöën kïtë thucá . Thïë röìi töi tûå nhuã, taåi sao khöng vêån duång àiïuì àaä àûúåc hocå úã höiå thaoã nayâ àïí xoay chuyïní tònh thïë nhó? Trûúcá hïtë , hayä lùnæ g nghe vaâ thêuë hiïuí . Thïë laâ töi noiá vúiá àöië tacá : “Àïí xem töi coá thûcå sûå hiïuí àuná g lêpå trûúnâ g vaâ möië quan têm cuaã cacá öng àöië vúiá àïì nghõ cuaã töi khöng. Khi cacá öng camã thêyë töi hiïuí àuná g, chuná g ta seä thûã coi àïì xuêtë cuaã töi coá thñch húpå hay khöng?”. Töi àaä thûåc sûå àùtå mònh vaâo võ trñ cuaã ho.å Töi cöë noiá lïn nhu cêuì vaâ sûå quan têm cuaã hoå àöië vúiá cacá vênë àïì xung quanh baãn húpå àöìng. Vaâ hoå bùæt àêìu cúãi múã hún.

356 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ Töi canâ g camã nhênå vaâ thïí hiïnå àiïuì hoå quan têm bao nhiïu thò hoå canâ g trúã nïn cúiã múã bêyë nhiïu. Cuöië cunâ g, ngûúiâ àûná g àêuì nhomá àamâ phaná phña àöië tacá àûa ra quyïtë àõnh: “Chuná g töi àönì g yá kyá húpå àönì g vúiá anh”. Thanâ h cöng bêtë ngúâ ngoaiâ sûcá tûúnã g tûúång êyë àaä khiïnë töi vö cunâ g ngacå nhiïn; cho àïnë saná g nay töi vênî chûa hïtë ngacå nhiïn. Roä ranâ g, ngûúiâ hoåc viïn naây àaä àûa àûúcå mötå “khoaãn gûiã ” khöní g löì vaoâ taiâ khoanã tònh camã nhúâ taoå ra bêuì khöng khñ giao tiïpë thên mêtå , chên thanâ h vúiá phña àöië tacá . Cöë gùnæ g thêuë hiïíu ngûúiâ khacá trûúcá , tûcá “chêín àoaná ” trûúác khi “kï toa” laâ möåt viïåc khoá khùn, nhûng seä coá àûúåc kïtë quaã tötë àepå hún laâ àûa ngay cho ngûúâi êëy cùpå kñnh chó phuâ húpå vúiá banã thên mònh trong nhiïuì nùm qua. Lùæng nghe nhûng khöng thêuë hiïuí seä laâm kiïåt quïå caã P (sanã phêmí ) lênî PC (nùng lûcå sanã xuêtë ). Banå khöng thïí àatå àûúåc mûác sanã lûúnå g töëi àa nïuë khöng hiïíu chñnh xacá vïì nùng lûcå saãn xuêët – tûác tiïìm nùng vaâ quy trònh taåo ra thaânh phêím. Vaâ banå khöng thïí coá àûúåc PC tûúng thuöåc nïëu àöëi tacá khöng camã thêyë banå thûcå sûå hiïuí roä nhu cêuì cuaã ho.å Lùnæ g nghe thêëu hiïíu cunä g coá ruiã ro nïn nhûnä g ngûúiâ trong möëi quan hïå phaiã caãm thêëy an toanâ thò múái coá thïí lùnæ g nghe thêëu hiïuí sêu sùcæ . Vò phaãi cúiã múã têmë lonâ g àïí chõu anã h hûúãng cuaã ngûúâi khaác nïn baån rêët dïî bõ töní thûúng. Àêy laâ möåt nghõch lyá, xetá theo nghôa naoâ àoá, vò àïí gêy àûúåc aãnh hûúãng àöië vúái ngûúiâ khacá banå phaiã chõu anã h hûúãng cuãa hoå trûúcá . Àoá laâ lyá do taiå sao caác Thoiá quen 1, 2 vaâ 3 trúã nïn rêtë cú banã . Mötå khi àaä xacá àõnh “bùæt àêìu” moåi thûá “tûâ bïn trong”,

3577 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ banå seä coá khaã nùng xûã lyá nhûnä g tònh huöëng dïî gêy töní thûúng bùnç g sûcá manå h nöiå têm vaâ sûå thanh thanã . 3. “CHÊNÍ BÏNÅ H” TRÛÚCÁ KHI “KÏ TOA” Mùåc duâ coá thïí gùåp ruãi ro vaâ khoá khùn, nhûng thêuë hiïuí ngûúâi khacá trûúcá – “chêní bïånh” trûúcá khi “kï toa” – laâ mötå nguyïn tùæc àuná g àùæn àûúåc thïí hiïån úã moåi lônh vûcå cuöcå sönë g. Noá laâ àiïuì cötë yïuë àöië vúiá chuná g ta vò möåt lyá do àún giaãn: Banå khöng thïí tin tûúãng vaâo àún thuöcë cuaã baác sô, nïëu khöng tin tûúnã g vaâo sûå chêní àoaná cuaã öng êëy. Vaoâ höm diïnî ra trêån àêëu boáng gay cêën taiå sên boná g àõa phûúng, cö con gaái Jenny cuãa chuáng töi lïn cún söët. Con beá liïn tucå oái vaâ tiïu chaãy. Bacá sô trûåc tramå y tïë höm àoá àaä ài xem trêån àêëu. Sandra goiå cho baác sô – öng êëy àang úã taåi sên vênå àönå g – àuná g vaâo thúiâ àiïmí cao traâo cuaã trêån àêuë . Coá thïí dïî danâ g nhêån thêyë veã khoá chõu cuãa öng. “Vêng, töi àêy. Coá gò khöng?”, öng êyë heát toaná g vaâo àiïnå thoaåi. “Thûa baác sô, töi laâ baâ Covey, chuáng töi àang rêtë lo cho Jenny con gaái töi. Noá àang söët cao.” “Tònh traång thïë naoâ ?”, öng êyë hoiã . Sau khi Sandra mö taã caác triïåu chûáng, öng êëy noái: “Àûúåc röìi. Töi seä cho dûúåc sô cuãa mònh mang thuöëc túái cho baâ”. Sau khi cuáp mayá , Sandra camã thêyë do vöåi quaá nïn cö êëy àaä khöng thûcå sûå noiá hïët tònh tranå g cuãa con beá cho öng bacá sô biïët. Tuy nhiïn, nhûnä g àiïuì àaä noiá thò cunä g taåm àu.ã “Em coá nghô laâ bacá sô biïtë Jenny laâ treã sú sinh khöng?”, töi hoãi vú.å

358 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ “Em nghô laâ öng êyë biïët”, Sandra traã lúâi. “Nhûng öng êëy khöng phaãi laâ bacá sô riïng cuãa mònh. Vaâ chûa bao giúâ chûaä bïnå h cho con beá ca.ã ” Sandra im lùång. “Chuáng ta laâm gò bêy giú?â ”, cuöëi cuâng vúå töi lïn tiïnë g. “Em goåi laåi ài”, töi traã lúiâ . “Nhûng... Hay laâ... anh goiå ài!”, Sandra ruåt reâ àïì nghõ. Thïë laâ töi goåi. “Thûa bacá sô”, töi noiá , “Khi öng kï àún thuöëc vûâa röiì , öng coá biïët laâ beá Jenny cuaã chuáng töi chó múái baãy thaáng tuöií khöng?”. “Khöng!”, öng êyë kïu lïn, “Töi khöng biïtë . May maâ anh goiå laiå . Töi seä goiå àiïån àöií àún thuöëc ngay bêy giú.â ” Nïuë khöng tin vaâo chêín àoaná , baån seä khöng tin vaâo àún thuöcë . Nguyïn tùcæ nayâ cuäng àuná g trong baná haâng. Mötå ngûúâi baán haâng gioiã trûúcá hïët phaãi hiïuí roä àûúåc nhu cêìu, sûå quan têm, hoanâ canã h cuaã khacá h hanâ g. Ngûúiâ baná hanâ g nghiïpå dû chó baná caác saãn phêmí , coân ngûúâi baán hanâ g chuyïn nghiïåp seä baán caác giaãi phaáp àapá ûná g nhu cêìu. Àoá laâ hai caách tiïëp cêån hoaân toaân khaác nhau. Ngûúâi baán haâng chuyïn nghiïpå biïët caách “chêín àoaná ”, biïët caách laâm thïë naoâ àïí hiïuí àûúåc khacá h hanâ g, àïí gùnæ caác nhu cêìu cuãa khacá h hanâ g vúiá sanã phêmí vaâ dõch vuå cuaã mònh. Vaâ anh ta coá àuã trung thûåc àïí noiá rùçng “Rêët tiïëc, thûa ngaiâ , sanã phêmí / dõch vuå cuaã chuná g töi khöng phuâ húpå vúiá nhu cêuì cuaã quyá ngaiâ ” nïëu sûå thêåt àuáng nhû vêyå . “Chêní àoaán” trûúcá khi “kï toa” cunä g rêët quan tronå g

3597 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ trong lônh vûcå luêtå phaáp. Möåt luêtå sû chuyïn nghiïpå trûúcá hïtë seä ài thu thêåp cacá sûå kiïån thûåc tïë àïí hiïíu àuáng tònh hònh, nùmæ roä sûå thêåt trûúcá khi chuêín bõ cho mötå vuå kiïnå . Mötå luêtå sû gioãi thêmå chñ conâ viïtë ra lúiâ baoâ chûaä dûå kiïën cuaã luêåt sû àöëi phûúng àïí röiì coá phûúng aná baâo chûaä cho thên chuã cuaã mònh. Trong lônh vûåc sanã xuêtë , baån coá thïí tûúnã g tûúång nöií mötå nhaâ saãn xuêtë naoâ àoá noái rùçng “Nghiïn cûáu khaão satá nhu cêuì khacá h hanâ g laâ khöng quan tronå g. Chuná g ta cûá viïcå sanã xuêtë sanã phêmí ”? Nhû thïë coá nghôa laâ nhaâ sanã xuêtë nayâ chùnè g cêìn àïëm xóa àïën viïåc phaiã tòm hiïuí thoiá quen hay àönå g cú mua sùmæ cuãa khaách haâng. Àiïuì naây chùæc chùnæ seä khiïën doanh nghiïåp lêm vaâo tònh traång thua lö.î Mötå kyä sû gioiã seä hiïuí roä caác loaåi lûcå taác duång, ûáng suêët chõu lûåc trûúcá khi thiïët kïë chiïëc cêìu. Möåt giaoá viïn gioãi seä àaná h giaá lúpá hocå trûúcá khi daåy. Möåt sinh viïn gioãi seä hiïíu roä lyá thuyïtë trûúcá khi ûná g dunå g. Cha meå mêuî mûåc phaiã hiïuí con caái trûúcá khi àaánh giaá hay rùn daåy chuná g. Chòa khoáa àïí phaná xeát chñnh laâ sûå am hiïuí tûúâng têån. Nïuë cûá àûa ra phaán xeát trûúcá thò khöng bao giúâ chuná g ta coá thïí hiïuí àûúåc àêìy àuã sûå viïcå . Cöë gùæng thêëu hiïíu ngûúiâ khaác trûúác laâ möåt nguyïn tùæc àuáng àùæn àaä àûúåc minh chûáng trong moåi lônh vûåc cuãa cuöåc söëng. Noá laâ möåt nguyïn tùæc phöí biïën, laâ mêîu söë chung, vaâ coá sûác maånh lúán nhêët trong möëi quan hïå giûäa ngûúâi vúái ngûúâi. 4. BÖNË KIÏUÍ PHANÃ ÛNÁ G PHANÃ XAÅ Do thûúnâ g lùnæ g nghe ngûúâi khacá möåt caách chuã quan nïn chuná g ta seä coá xu hûúáng phanã ûná g laiå nhû möåt phanã

360 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ xa,å theo bönë kiïuí sau: - Àaánh giaá – àönì g yá hoùåc khöng àönì g yá. - Thùm doâ – àùtå cêu hoiã xuêtë phatá tûâ khung tham chiïuë cuaã chñnh chuná g ta. - Khuyïn baoã – àûa ra lúiâ khuyïn dûaå vaâo kinh nghiïmå cuaã mònh. - Lyá giaiã – tòm cacá h lyá giaiã àönå g cú vaâ haânh vi cuaã ngûúiâ khacá theo kiïuí “suy bunå g ta ra bunå g ngûúiâ ”. Nhûnä g phanã ûná g trïn àïën vúái chuná g ta mötå caách tûå nhiïn. Chuná g ta àaä bõ “àõnh hònh” búiã nhûnä g mö hònh trïn. Thïë nhûng, liïuå chuná g ta coá biïtë chuná g tacá àönå g ra sao àïnë khaã nùng thêuë hiïuí ngûúiâ khacá cuaã chuná g ta khöng? Töi àang cöë gùæng àïí gênì guiä hún vúái con trai cuãa mònh. Song, liïåu noá coá camã thêëy thoaiá maiá àïí coá thïí baây toã möåt caách cúãi múã vúái töi, nïëu töi cûá phaán xetá bêët cûá àiïìu gò noá noiá ra maâ khöng cênì nghe lúiâ giaiã thñch? Liïåu töi coá àem laåi cho noá mötå bêuì khöng khñ thên mêtå , chên thanâ h? Vaâ noá seä nghô nhû thïë naoâ khi töi cûá chùm chùm thùm doâ no?á Thùm doâ thêtå ra laâ möåt hònh thûcá kiïmí soatá , xêm phaåm àúiâ tû cuaã ngûúâi khaác. Noá cuäng mang tñnh chêtë lö-gñc, nhûng khacá vúiá lö-gñc cuãa camã xuác vaâ tònh caãm. Khöng ngûâng thùm doâ laâ mötå trong nhûnä g nguyïn nhên chuã yïuë laâm cho cha meå khöng gêìn guäi àûúåc vúái con caiá . “Tònh hònh ra sao con trai?” “Da,å bònh thûúnâ g.” “Gênì àêy coá chuyïån gò xayã ra vúiá con khöng?” “Khöng a.å ” “ÚÃ trûúnâ g coá gò vui khöng?”

3617 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THAN H ÀATÅ “Khöng coá gò nhiïuì , bö.ë ” “Con àõnh lamâ gò vaâo cuöëi tuêìn naây?” “Con cunä g chûa biïtë nûaä .” Banå khöng thïí naâo keoá con baån dûát ra khoãi cuöcå noái chuyïån àiïån thoaåi vúiá banå beâ no,á nhûng têët caã nhûnä g lúâi noá daânh cho banå chó laâ nhûäng cêu traã lúâi nhatá gûnâ g nhû vêyå ! Coá bao giúâ banå thûã tòm hiïuí xem taåi sao con banå laåi nhû vêyå ? Möîi khi noá bùtæ àêuì bayâ toã vûúná g mùcæ thò banå lêpå tûcá sûã duång nhûäng tûâ ngûä “àao to buáa lúná ”àïí khuyïn daåy: “Thïë àêyë ! Böë àaä baoã con röìi maâ con àêu coá nghe!”. Àoá laâ lyá do àïí con baån ngaây möåt xa cacá h vúái baån. Töi àaä truyïìn àaåt kinh nghiïmå trûúác hïët, hayä cöë gùnæ g lùnæ g nghe vaâ thêëu hiïuí cho rêët nhiïuì ngûúiâ . Hoå àaä bùæt àêìu chõu nhòn laiå phanã ûná g thûúnâ g gùpå cuaã mònh trong giao tiïëp vúiá ngûúiâ khacá vaâ hoåc caách lùæng nghe thêuë hiïíu. Àöëi vúiá mötå söë ngûúâi, trûúác hïtë , haäy cöë gùnæ g lùnæ g nghe vaâ thêëu hiïíu àaä trúã thanâ h möåt thoiá quen thuá võ, coá thïí apá dunå g nhanh nhêtë trong söë 7 Thoái quen trong quyïní sacá h nayâ . Chuáng ta hayä xem xetá möåt cuöcå giao tiïëp àiïní hònh giûaä möåt ngûúiâ cha vaâ àûáa con trai võ thanâ h niïn, chuá yá xem xeát nhûäng lúâi noiá cuaã ngûúiâ cha dûúiá goác àöå böën phanã ûná g maâ chuáng ta àaä àïì cêåp úã trïn. “Böë úi, con thêëy thïë laâ àuã röìi. Hocå haânh chùèng coá gò laâ quan tronå g ca!ã ” “Sao vêyå con?” [Thùm doâ] “Noá chùèng thiïtë thûåc chutá naâo. Con chùèng hocå àûúåc caái gò coá ñch ca.ã ” “ÛÂ… nhûng con chûa nhênå thêyë lúiå ñch cuaã noá àêu. Höiì

362 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ bùçng tuöií con, böë cunä g nghô nhû vêyå . Böë àaä tûâng nghô hocå hanâ h thêtå phñ thúiâ gian. Nhûng sau nayâ , böë nhênå ra chñnh viïåc hocå laâ nïìn taãng cho caã cuöcå àúiâ böë. Hayä cöë lïn con. Hayä daânh thúâi gian cho noá.” [Khuyïn baoã ] “Con àaä mêët 10 nùm cho viïåc hoåc röìi! Con hoãi böë ‘x + y’ thò coá ñch gò cho con khi con lamâ thúå sûaã chûäa ö-tö?” “Thúå sûaã ö-tö? Con khöng àuaâ àêyë chû?á ” [Àaánh giaá] “Khöng, con noiá thêåt àêyë . Böë cûá nhòn Joe maâ xem. Anh êyë boã hoåc vaâ bêy giúâ àang lamâ nghïì sûãa chûäa ö-tö. Vaâ anh êyë kiïmë àûúcå rêët nhiïuì tiïnì . Àoá múiá laâ thûåc tïë.” “Tamå thúâi thò coá veã nhû vêyå . Nhûng vaiâ nùm sau, Joe seä thêëy tiïëc reã: ‘Giaá maâ mònh àûúåc tiïpë tucå ài hocå ’. Con khöng cênì phaiã lamâ mötå anh thúå sûaã chûaä ö-tö. Con cênì coá hocå thûác àïí chuêní bõ cho mötå nghïì nghiïpå tûúng lai töët àeåp hún.” [Khuyïn baoã ] “Con chùnè g biïtë . Conâ thêyë Joe coá mötå khúiã àêuì rêtë tötë .” “Nayâ con trai, con àaä thûåc sûå cöë gùnæ g hïtë sûác chûa?” [Thùm do,â àaánh gia]á “Con àaä hocå trung hocå àûúcå 2 nùm röìi. Àuáng laâ con àaä cöë gùæng, nhûng con chó thêëy laäng phñ thúâi gian thöi.” “Trûúnâ g con hocå laâ mötå trûúâng rêtë uy tñn, con coá biïët khöng. Hayä xûná g àaná g vúiá noá.” [Khuyïn baão, àaná h gia]á “Cacá banå con cunä g nghô nhû con.” “Con coá biïtë böë meå àaä hy sinh àïën thïë naoâ àïí con àûúcå nhû höm nay khöng? Con khöng thïí boã hocå nûaã chûnâ g nhû vêyå àûúcå .” [Àaánh gia]á “Con biïtë böë meå àaä hy sinh vò con. Nhûng con chó thêyë noá khöng àaáng.”

3637 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THAN H ÀATÅ “Naây, giaá nhû con daânh nhiïuì thúiâ gian hún àïí lamâ baâi têpå vaâ bútá xem ti-vi…” [Khuyïn baão, àaánh gia]á “Böë a,å con thêëy vö ñch. Nhûng thöi! Con khöng muönë noái vïì chuyïån naây nûaä .” Roä ranâ g, ngûúiâ cha rêtë coá thiïnå yá; roä ranâ g laâ öng êyë muönë giupá àúä con mònh. Nhûng liïåu öng êëy àaä thûcå sûå hiïíu àûúåc cêuå be?á Chuná g ta hayä xem xetá kyä hún ngûúâi con – khöng chó lúiâ noái, maâ caã suy nghô vaâ tònh camã , àûúåc biïuí thõ trong ngoùcå moác dûúái àêy, vaâ taác àönå g coá thïí coá cuãa caác phaãn ûáng tûâ kinh nghiïåm cuaã ngûúâi cha. “Böë úi, con thêëy nhû vêåy laâ àuã röìi! Trûúâng hocå chùèng coá gò laâ quan troång caã!” [Mònh muönë noái chuyïnå vúiá böë, muöën àûúcå böë quan têm] “Sao vêyå con?” [Böë coá quan têm, rêtë tötë !] “Noá chùnè g thiïët thûcå chuát naâo, con chùnè g hocå àûúåc caiá gò coá ñch ca.ã ” [Mònh coá vêën àïì úã trûúâng, vaâ caãm thêyë rêtë töiì tïå] “Û, con chûa nhêån thêyë lúiå ñch cuãa noá àêu. Höiì böë bùnç g tuöií con, böë cunä g nghô nhû vêåy.” [ÖÌ khöng! Böë laiå bùæt àêìu kïí lïí, mònh chùèng muöën nghe chutá naâo. Mònh chùèng bêån têm viïcå böë àaä phaiã lï bûúác hanâ g cêy söë qua lúpá tuyïët dayâ àïí àïën trûúâng ra sao. Mònh muönë ài thùèng vaoâ vênë àï]ì “Böë àaä tûnâ g nghô hocå hanâ h thêåt laâ phñ thúiâ gian. Nhûng sau naây böë nhênå ra chñnh viïåc hocå laâ nïìn tanã g cho caã cuöåc àúâi bö.ë Hayä cöë lïn con. Hayä daânh thúâi gian cho no.á ” [Thúiâ gian chùnè g thïí giaiã quyïtë àûúåc vêën àïì cuãa mònh. Ûúác gò mònh coá thïí noiá cho böë hiïíu. Ûúcá gò mònh coá thïí noiá toacå ra] “Con àaä mêtë 10 nùm cho viïcå hocå röiì ! Con hoiã böë ‘x +

364 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ y’ thò coá ñch gò khi con lamâ thúå sûãa chûaä ö-tö?” “Thúå sûaã chûaä ö-tö? Con khöng àuaâ àêyë chû?á ” [Böë seä khöng conâ thûúng mònh nïuë mònh lamâ thúå sûãa chûaä ö-tö. Böë seä khöng thûúng mònh nïëu mònh khöng hocå xong. Mònh phaiã noái roä ra múiá àûúåc] “Khöng, con noiá thêåt àêyë . Böë cûá nhòn Joe maâ xem. Anh êëy boã hocå vaâ bêy giúâ àang lamâ nghïì sûaã ö-tö vaâ kiïmë àûúåc rêët nhiïuì tiïnì . Àoá múái laâ thûcå tïë”. “Tamå thúiâ thò tröng coá veã nhû vêyå . Nhûng vaiâ nùm sau, Joe seä thêëy tiïëc reã: ‘Giaá maâ mònh àûúåc tiïpë tuåc ài hocå …’ [Trúiâ úi, àêy laâ baiâ hoåc lênì thûá 16 vïì giaá trõ cuaã giaáo ducå ] “Con khöng cênì phaiã lamâ mötå anh thúå sûaã chûaä ö-tö. [Taiå sao böë biïtë ? Böë coá thûcå sûå hiïíu con muöën gò khöng?] Con cênì coá hoåc thûcá àïí chuêní bõ cho mötå nghïì nghiïpå tûúng lai tötë àepå hún.” “Con chùèng biïët. Joe àaä coá mötå sûå khúãi àêìu rêët töët”. [Anh êëy khöng thêët baåi. Anh êyë khöng cêìn hocå nhiïuì nhûng anh êyë coá thêtë baiå gò àêu?] “Naây con trai, con àaä thûåc sûå cöë gùæng hïët sûác chûa?”[Chuná g ta àang noái quanh co böë aâ. Nïëu böë chõu khoá lùnæ g nghe, con seä noiá cho böë biïtë mötå àiïìu quan tronå g] “Con àaä hocå trung hoåc àûúåc hai nùm röiì . Àuná g laâ con àaä cöë gùæng, nhûng con chó thêyë lanä g phñ thúâi gian thöi.” “Trûúâng con hoåc laâ mötå trûúâng rêtë coá uy tñn, con coá biïët khöng. Haäy xûáng àaná g vúiá noá”. [Ö,Ì buönì cûúiâ nhó! Bêy giúâ thò böë laiå noiá vïì sûå tñn nhiïmå . Ûúác gò mònh coá thïí noiá vïì àiïuì mònh muönë noiá ] “Caác banå cuãa con cunä g nghô nhû con”. [Mònh cunä g coá lêpå trûúnâ g cuaã mònh chû.á Mònh coá phaãi laâ àûáa con nñt àêu]

3657 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THAN H ÀATÅ “Con coá biïtë böë meå àaä hy sinh nhû thïë naoâ àïí con àûúcå nhû höm nay khöng?” [A, böë laiå bùtæ àêuì kïí töiå mònh àêy. Coá thïí mònh laâ con nñt thêtå . Trûúnâ g hocå múiá laâ vô àaåi, vaâ mònh vênî laâ mötå thùnç g con nñt ùn chûa no lo chûa túiá ] “Con khöng thïí boã hoåc nûaä chûnâ g khi àaä hoåc àïën àêy.” “Con biïtë laâ böë meå àaä hy sinh vò con. Nhûng con chó thêëy noá khöng àaná g.” [Böë chùnè g hiïíu gò con ca]ã “Nayâ , giaá nhû con danâ h nhiïìu thúâi gian hún àïí lamâ baâi têpå vaâ bútá xem ti-vi...” [Àoá khöng phaãi laâ vênë àï,ì böë aå! Àoá khöng phaãi laâ vênë àïì thêåt maâ! Mònh seä khöng thïí naâo noái cho böë biïët àûúcå . Mònh àaä quaá ngu ngöcë khi noiá chuyïnå nayâ vúái böë] “Böë a,å con thêyë vö ñch thöi. Nhûng thöi, con khöng muöën noiá vïì chuyïån naây nûäa.” Baån coá nhêån thêëy chuáng ta bõ hanå chïë àïën thïë naâo khi cöë gùnæ g hiïuí ngûúâi khacá chó bùçng lúâi noiá , àùåc biïåt khi chuná g ta nhòn vêën àïì cuaã ngûúiâ àoá qua lùng kñnh cuaã mònh? Banå coá thêyë caiá cacá h “suy bunå g ta ra bunå g ngûúiâ ” cuãa banå hanå chïë ra sao àöië vúiá ngûúâi àang thûåc sûå cênì chuná g ta hiïuí vênë àïì cuaã hoå. Baån seä khöng bao giúâ coá thïí thûåc sûå bûúcá vaâo nöiå têm ngûúiâ khacá àïí nhòn thêëy thïë giúái cuãa hoå, cho àïën khi baån coá àûúcå mong muönë chên thanâ h, sûcá manå h tñnh cacá h caá nhên, taiâ khoanã tònh camã tñch cûcå cunä g nhû kyä nùng lùnæ g nghe thêuë hiïuí . Cacá kyä nùng, phênì nöií cuãa sûå lùnæ g nghe thêuë hiïíu, coá bönë giai àoanå phatá triïín nhû sau. Giai àoanå àêuì tiïn vaâ kemá hiïuå quaã nhêtë : “nhùcæ laiå nguyïn vùn”. Kyä nùng naây àûúåc renâ luyïån khi baån lùæng nghe coá suy nghô. Vò khöng dûaå trïn cú súã tñnh cacá h vaâ möëi quan

366 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ hïå nïn kyä nùng naây dïî dêîn àïën viïåc lamâ cho àöië phûúng mêtë hûná g. Tuy nhiïn, àêy laâ giai àoanå àêuì cuaã kyä nùng lùnæ g nghe vaâ ñt ra, noá cunä g laâm cho banå hiïíu ngûúâi khacá noiá gò. Nhùcæ laiå nguyïn vùn khöng coá gò khoá. Banå chó cênì lùnæ g nghe ngûúiâ khaác vaâ nhùcæ laiå , thêåm chñ, chùèng cênì duâng àïnë lyá trñ. “Böë, con thêëy thïë laâ àuã röìi. Hocå haânh chùnè g coá gò laâ quan tronå g ca!ã ” “Con cho laâ àuã röìi sao. Con nghô trûúâng hocå chùnè g coá gò quan tronå g û?” Vïì cú baãn, baån chó nhùcæ laåi nöiå dung àaä àûúåc ngûúiâ khacá noiá ra. Banå chûa àaná h gia,á thùm do,â khuyïn baoã hay lyá giaiã . Nhûng chñ ñt, banå cunä g àaä thïí hiïån sûå quan têm àöië vúiá lúâi ngûúiâ khacá noái ra. Nhûng àïí hiïíu roä, banå khöng phaiã chó dûâng úã ào.á Giai àoanå thûá hai: “lùpå laiå nöiå dung theo kiïuí suy diïnî ”. Hiïåu quaã coá tùng lïn nhûng vêîn bõ haån chïë trong phamå vi giao tiïëp bùçng lúiâ . “Böë, con thêëy thïë laâ àuã röìi. Hoåc haânh chùnè g coá gò laâ quan tronå g ca!ã ” “Con khöng muönë hocå nûaä a?â ” Lênì nayâ , banå àaä noiá laiå yá cuãa con baån bùçng lúiâ cuaã banå , nghôa laâ baån coá suy nghô vïì àiïuì con noiá , chuã yïuë bùçng baán cêuì naoä traái - thiïn vïì lyá luêån, lö-gñc. Giai àoanå thûá ba: “bayâ toã camã xucá ”. “Bö,ë con thêyë thïë laâ àuã röiì . Hoåc hanâ h chùèng coá gò laâ quan tronå g ca!ã ” “Con camã thêyë chaná a?â ”

3677 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THAN H ÀATÅ Giúâ thò banå chuá yá àïnë àiïìu con banå noiá trïn cú súã camã xuác cuãa cêåu beá. Giai àoanå thûá tû, bao gömì caã giai àoanå thûá hai vaâ thûá ba: “cöë gùnæ g tòm hiïuí banã chêtë vênë àï”ì . “Bö,ë con thêyë thïë laâ àuã röìi. Hoåc hanâ h chùnè g coá gò laâ quan tronå g ca!ã ” “Con thûcå sûå thêyë chaná hocå a?â ” “Chaán” thuöcå vïì caãm xuác; “hocå ” thuöåc vïì nöåi dung. Banå àang sûã duång caã hai baná cêìu naoä àïí hiïuí hai mùtå cuaã vêën àïì con banå àûa ra. Bêy giúâ, haäy xem xetá àïën nhûnä g gò xaãy ra khi baån dunâ g kyä nùng thûá tû. Khi banå cöë gùnæ g thêuë hiïuí , khi banå lùpå laiå nöåi dung vaâ bayâ toã camã xucá , banå àaä taåo nïn möåt bêuì khöng khñ giao tiïëp thuênå lúiå . Baån giupá con baån traãi nghiïåm suy nghô vaâ tònh caãm cuãa chñnh no.á Khi noá àaä thûcå sûå tin cêyå vaoâ mong muönë lùæng nghe vaâ thêuë hiïuí cuaã banå thò hanâ g raoâ ngùn caách giûäa nhûnä g gò àang diïnî ra trong nöåi têm noá vaâ nhûnä g àiïuì noá giaiä bayâ biïën mêtë . Noá seä múã loâng àïí têm sûå àûúcå tuön traâo. Khi àoá, con banå seä khöng coân suy nghô vaâ camã nhêån mötå àùnç g nhûng noái ra möåt neão. Noá bùtæ àêìu àùåt niïìm tin vaoâ banå bùnç g têët caã nhûnä g tònh camã vaâ suy nghô thêmì kñn nhêtë . “Bö,ë con thêëy thïë laâ àuã röìi. Hoåc hanâ h chùèng coá gò laâ quan tronå g ca!ã ” [Mònh muönë noái chuyïån vúái böë, muönë àûúcå böë quan têm] “Con thûcå sûå thêyë chaná hocå a?â ” [Àuáng röiì , àuáng laâ con nghô nhû vêåy àêëy] “Con tin laâ thï.ë Noá chùèng thiïtë thûcå chuát naâo. Con chùèng hoåc àûúåc àiïìu gò coá ñch caã.”

368 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ “Con cho rùçng hocå haânh chùèng coá ñch gò cho con?” [Àïí mònh nghô laåi àaä – mònh coá àõnh noái nhû vêåy khöng nhó?] “Vêng, àuná g vêyå . Con chùnè g hocå àûúåc gò coá ñch cho con caã. YÁ con muöën noiá laâ, böë nhòn anh Joe maâ xem. Anh êëy boã hoåc vaâ àang lamâ nghïì sûaã chûaä ö-tö. Anh êyë kiïëm àûúåc nhiïìu tiïìn. Àêëy múiá laâ thiïtë thûcå .” “Con cho rùçng Joe àaä thûcå sûå nghô àuáng? Àuáng laâ vïì mùåt naoâ ào,á cêåu ta coá thïí àuáng. Giúâ thò cêåu êëy kiïmë àûúcå rêët nhiïìu tiïìn. Nhûng chó vaâi nùm nûäa, böë daám cûúcå rùnç g cêuå ta seä tûå tracá h mònh.” “Böë cho rùnç g anh Joe seä nghô laâ anh êyë àaä quyïtë àõnh sai?” “Cêuå ta seä phaãi nhû vêåy. Cûá nhòn vaoâ viïcå cêuå ta boã hocå . YÁ böë muöën noái laâ nïëu con khöng coá hocå thûcá thò con seä chùèng lamâ nïn cöng tranå g gò trïn àúiâ nayâ àûúcå .” “Hocå hanâ h thûcå sûå quan tronå g vêyå sao?” “Ö,Ì àuná g vêyå ! YÁ böë la,â nïuë con khöng thïí tötë nghiïpå trung hocå , con seä khöng tòm àûúcå viïcå lamâ vaâ cunä g khöng thïí vaoâ àaiå hocå . Vêyå con seä lamâ gò? Con phaiã hocå xong trung hocå trûúcá àa.ä Noá rêtë quan tronå g cho tûúng lai cuaã con.” “Hùnè nhiïn röìi. Nhûng... böë biïët gò khöng? Con lo quaá. Böë naây, böë àûnâ g noái vuå naây vúiá meå nhe?á ” “Con khöng muönë cho meå biïtë sao?”. “Khöng hùnè thï!ë Thöi thò böë cûá cho meå biïët cuäng àûúåc. Àùçng naâo röìi meå cuäng phaát hiïån ra. Con vûâa lamâ kiïím tra mön àoåc saná g nay, vaâ böë biïët khöng, caác thêyì cö noái trònh àöå àocå cuaã con chó ngang vúiá hoåc sinh lúáp 4. Lúáp 4! Trong khi con àang hocå trung hocå cú àêyë !” Banå thêëy sûå thêëu hiïíu àaä taåo ra khaác biïåt thïë naâo röìi

3697 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ àêëy! Têtë caã nhûnä g lúiâ khuyïn duâ coá thiïån chñ àïën àêu chùng nûäa cunä g seä chùnè g coá mêyë giaá trõ, nïëu chuáng khöng nhùmæ àuáng vênë àïì àang thûåc sûå cêìn àûúcå giaiã quyïtë . Vaâ chuná g ta seä chùèng bao giúâ biïtë àûúcå thûåc chêët vêën àïì cuaã ngûúâi khaác, nïëu cûá bamá chùtå vaâo kinh nghiïmå , vaoâ mö thûác cuaã banã thên. Chuáng ta seä khöng thay àöíi àûúcå gò nïëu khöng thïí tûâ boã caái kñnh àang àeo àïí nhòn thïë giúái dûúái gocá nhòn cuaã ngûúâi khaác. “Con seä bõ àaánh trûúåt, böë aå. Con nghô laâ nïëu con thi trûúåt, thò thaâ boã hoåc coân hún. Nhûng con khöng muöën boã hoåc.” “Con àang úã thïë giùnç g co khaá cùng àêyë . Àuáng laâ tiïën thoaiá lûúnä g nan thêtå !” “Böë nghô con nïn lamâ gò?” Baån haäy cöë gùæng hiïíu roä con baån trûúcá khi chuyïní baåi thanâ h thùæng. Thay vò chó giao tiïpë bïì ngoaâi, nhùmç mucå àñch duy nhêët laâ giaãi quyïtë vuå viïåc, ngûúâi cha àaä taåo ra tònh huönë g àïí chuyïín biïën tònh hònh, khöng chó àöië vúiá cêuå beá maâ conâ àöië vúái möëi quan hïå giûaä hoå. Nhúâ gatå boã kinh nghiïåm cuaã mònh sang möåt bïn, vaâ thûcå sûå cöë gùnæ g àïí thêuë hiïuí , öng êyë coá möåt “khoanã gûãi” vaoâ taiâ khoanã tònh camã . Àiïuì àoá taoå thïm sûcá maånh cho cêuå con trai àïí cêuå coá thïí giaiä baây têm sû,å múã ra caná h cûaã têm höìn hïët lúpá naây àïnë lúáp khaác, cho àïnë khi heá löå nhûnä g àiïuì thêmì kñn nhêtë - thûcå chêtë cuaã vênë àï.ì Giúâ thò hai cha con àang úã cunâ g möåt phña, cuâng trïn mötå chiïën tuyïën àïí nhòn thùèng vaoâ sûå thêtå , thay vò úã hai phña àöië mùåt nhau. Cêåu con trai àang tiïëp thu kinh nghiïåm cuaã cha vaâ xin lúiâ khuyïn baoã .

370 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ Duâ ngûúiâ cha coá thïí tiïnë haânh khuyïn baoã ngay, nhûng öng êyë vêîn cênì phaiã tïë nhõ àöëi vúiá phanã ûná g cuaã con mònh. Chûnâ g naâo phanã ûáng cuãa cêåu beá böcå löå tñnh lö-gñc thò chûnâ g àoá, ngûúiâ cha múái àùtå cêu hoãi vaâ cho lúiâ khuyïn. Nhûng khi thêyë phanã ûná g cuãa con nùnå g vïì camã xuác thò ngûúâi cha cênì lêåp tûcá quay laåi lùnæ g nghe thêuë hiïuí . “Àûúåc röiì , böë thêëy coá vaâi àiïìu coá thïí con quan têm.” “Cuå thïí laâ gò, böë?” “Chùèng hanå , nhúâ möåt sûå trúå giuáp àùcå biïåt naâo àoá àïí con caiã thiïån trònh àöå àoåc. Con coá thïí tham dûå mötå chûúng trònh luyïån àocå ngùæn hanå úã möåt lúáp hocå ban àïm chùnè g hanå .” “Con coá hoãi röìi. ÚÃ àoá coá chûúng trònh dayå möîi tuênì hai buöií töië vaâ caã ngayâ thûá bayã . Nhûng nhû thïë thò mêtë nhiïìu thúiâ giúâ qua!á ” Camã thêëy trong cêu traã lúiâ cuãa con vêîn coân lêîn chutá camã xuác, ngûúiâ cha quay laåi àïí lùæng nghe thêëu hiïuí . “ÛÂ, cunä g húi töën thúiâ gian àêyë !” “Ngoaâi ra, böë aå, con àaä noiá vúái mêëy em hocå lúáp 5 laâ con seä phuå àaoå cho chuná g.” “Con àûnâ g laâm chuná g thêtë voång nhe!á ” “Nhûng con muöën noiá vúái böë àiïuì nayâ . Nïëu con thêyë lúáp luyïnå àoåc àoá coá thïí giupá àûúcå con, con seä tham dûå ngay. Con seä nhúâ baån khacá phuå àaoå cho mêyë em lúáp 5.” “Vêåy con rêët cêìn àûúåc giuáp àúä, nhûng con àang bùn khoùn khöng biïët lúáp hoåc àoá coá àem laåi kïët quaã khöng chûá gò?” “Böë coá nghô laâ coá khöng böë?”

3717 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ Cêåu con trai lênì nûaä trúã nïn cúiã múã vaâ lö-gñc hún. Cêuå àang múã laiå cuöën cêím nang kinh nghiïmå cuaã ngûúâi cha. Lucá naây, ngûúâi cha coá thïm cú höåi àïí gêy aãnh hûúãng vaâ lamâ chuyïní biïnë tònh hònh. Trong mötå vaiâ trûúâng húåp, sûå chuyïní biïën khöng àoiâ hoãi phaiã coá taác àönå g tûâ nhên töë bïn ngoaiâ . Thûúnâ g thò khi ngûúiâ ta thûcå sûå coá àûúåc cú höåi àïí giaiä bayâ , tûå hoå seä thaoá gúä dêìn nhûäng röëi rùæm cuãa mònh vaâ trong quaá trònh àoá seä tòm ra giaiã phapá phuâ húpå . Coá lucá , hoå cuäng cêìn coá thïm sûå gopá yá vaâ giuáp àúä. Àiïìu then chötë laâ ngûúâi àoá cênì àûúcå lùnæ g nghe vaâ thêëu hiïuí mötå cacá h chên thanâ h, àïí röìi hoå seä tûå tiïpë cênå vúiá vênë àïì vaâ giaiã phapá theo tûnâ g bûúcá , tûnâ g thúâi àiïmí thñch húåp. Khi mötå ngûúiâ àang bõ töní thûúng tònh camã , nïuë banå thûcå sûå lùnæ g nghe vaâ muönë thêuë hiïuí , banå seä ngacå nhiïn nhênå ra rùnç g ngûúiâ êyë rêtë nhanh choná g böcå löå nöiî lonâ g. Hoå muönë àûúcå döcë bêuì têm sû.å Treã con cunä g vêyå , chuná g rêtë muönë àûúcå têm sûå vúiá cha me,å hún caã vúiá banå cunâ g lûaá , nïuë chuná g camã nhênå àûúcå tònh yïu thûúng vö àiïuì kiïnå tûâ cha me.å Nïëu thûåc sûå cöë gùnæ g àïí hiïuí ngûúâi khaác, khöng giaã döëi vaâ khöng thuã àoaån, banå seä rêtë ngacå nhiïn trûúcá nhûnä g àiïìu múiá meã maâ sûå thöng camã chên thaânh àem laåi. Thêëu hiïuí chñnh laâ phûúng phapá giao tiïpë töië ûu, vûútå tröiå nhêët. Töi àaä tûnâ g renâ luyïnå caác kyä nùng lùnæ g nghe thêuë hiïuí , búãi kyä nùng laâ möåt phênì quan tronå g cuaã bêët cûá thoiá quen naoâ . Nhûng cho phepá töi nhùæc laiå rùçng, caác kyä nùng seä khöng hiïuå quaã nïëu chuná g khöng xuêtë phatá tûâ yá muönë chên thanâ h laâ àïí thêuë hiïíu. Trong thûåc tïë, khi giao tiïpë vúái mötå ngûúâi coá quan hïå gêìn guäi vúái baån, banå nïn noái thêtå vúiá ngûúiâ àoá nhûäng àiïìu baån nghô.

372 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ Conâ nïëu thiïëu chên thaânh thò tötë hún laâ banå àûnâ g lamâ gò ca.ã Àiïuì àoá chó coá haiå cho banå vïì sau, khi àöëi phûúng phatá hiïnå ra sûå thêtå rùnç g banå khöng hïì quan têm, khöng muöën chia seã, hoå seä coá caãm giacá bõ lûaâ döëi, bõ laâm troâ cûúâi vaâ bõ töní thûúng. Kyä thuêåt giao tiïpë chó laâ phêìn nöíi cuaã hònh thûcá , noá cênì phaãi xuêtë phaát tûâ nïnì taãng vûnä g chùcæ cuaã tñnh caách bïn trong con ngûúâi baån. Cunä g coá ngûúiâ phanã àöië , cho rùçng phûúng phaáp lùnæ g nghe thêuë hiïuí mêët rêët nhiïìu thúiâ gian. Vêng, coá thïí luác àêìu baån phaãi boã ra ñt nhiïuì thúâi gian, nhûng seä tiïtë kiïmå àûúcå rêët nhiïìu vïì sau. Nïëu laâ mötå bacá sô vaâ muöën kï àún thuöëc àïí trõ àuáng bïnå h, àiïìu cêìn thiïët trûúcá tiïn laâ banå nïn chêní àoaán chñnh xacá cùn bïånh. Baån khöng thïí noái rùnç g: “Töi àang rêët vöåi. Töi khöng coá thúâi gian àïí chêín àoaán. Cûá uöëng thuöcë àoá ài”. Lêìn no,å töi àang ngöìi viïët trong cùn phonâ g úã baäi biïní phña bùæc Oahu, Hawaii thò möåt cún gioá luâa túiá . Trûúác àoá, töi àaä múã caã hai cûaã söí àïí giûä cho cùn phoâng thoaáng matá . Trïn chiïcë banâ lúná , töi àïí rêtë nhiïuì banã thaão, hïët chûúng nayâ àïnë chûúng khacá . Vò thï,ë cún gioá àaä thöíi bay tûá tung cacá têåp giêyë cuãa töi. Töi cuönë g cuönì g chayå ài gom nhùtå giêyë túâ, súå rùnç g caác trang viïtë khöng coân theo thûá tûå nûäa. Cuöië cuâng, töi nhênå ra moåi chuyïnå seä tötë hún nhiïuì khi chó cêìn danâ h ra vaiâ giêy àïí àoáng laiå cûãa söí. Lùnæ g nghe thêuë hiïuí àoiâ hoiã phaiã coá thúiâ gian, nhûng khöng mêtë nhiïuì bùnç g thúiâ gian boã ra àïí khùcæ phucå vaâ sûaã chûaä nhûnä g sai lêmì . Thêtå khoá àïí chung sönë g vúiá nhûnä g vênë àïì chûa àûúcå noiá ra vaâ giaiã quyïtë , cunä g nhû vúiá nhûnä g hêuå quaã tai haiå maâ bêuì khöng khñ giao tiïpë cùng thùnè g, tuâ tuná g gêy ra.

3737 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THAN H ÀATÅ Möåt ngûúâi saáng suöët biïtë lùnæ g nghe thêuë hiïuí seä àocå àûúåc yá nghô cuaã ngûúiâ khacá mötå cacá h nhanh choáng. Khi biïíu löå sûå chêëp nhêån, thöng caãm cuãa mònh, anh ta seä khiïnë ngûúâi khaác caãm thêëy yïn têm àïí múã caác caná h cûaã têm höìn. Bêtë cûá ai cuäng muöën àûúåc ngûúâi khacá thêuë hiïíu. Vaâ chó khi hiïuí àûúcå ngûúâi khaác, chuná g ta múiá coá thïí khiïën hoå àöìng yá vaâ chêëp nhênå yá kiïën, quan àiïím cuaã mònh. 5. HIÏUÍ VA NHÊNÅ THÛCÁ Khi biïtë lùnæ g nghe ngûúiâ khacá , banå seä thêyë coá sûå khacá biïtå lúná trong nhênå thûcá cuaã banå . Banå cunä g seä nhênå thêyë tacá àönå g cuaã nhûnä g khacá biïtå nayâ khi ngûúiâ ta nöî lûcå lamâ viïcå vúiá nhau trong nhûnä g tònh huönë g coá tñnh tûúng thuöcå . Trûúnâ g húpå sûå khacá nhau vïì cacá h nhòn àöië vúiá “cö gaiá ” vaâ “baâ laoä ” maâ töi nïu ra úã phênì àêuì cuönë sacá h nayâ laâ mötå àiïní hònh; banå nhòn thêyë hònh anã h mötå cö gaiá tre,ã conâ töi laiå nhòn thêyë hònh anã h mötå baâ laoä . Vaâ coá thïí caã hai àïuì àuná g. Baån coá thïí nhòn thïë giúiá qua lùng kñnh lêyë gia àònh laâm têm àiïmí , conâ töi laåi lêëy kinh tïë laâm têm àiïím. Banå coá thïí àaä àûúcå àõnh hònh vúiá têm lyá röång lûúång, coân töi vúiá têm lyá hepå hoâi. Banå coá thïí tiïpë cênå vênë àïì tûâ mö thûcá cuãa baán cêuì naäo phaãi, thiïn vïì hònh aãnh, trûåc giacá vaâ trûuâ tûúnå g, coân töi tûâ mö thûcá cuaã baán cêuì naäo traái, thiïn vïì trònh tûå, phên tñch vaâ diïnî àatå . Nhûnä g nhênå thûcá cuaã chuná g ta coá thïí rêtë khacá nhau. Tuy nhiïn, caã hai vênî luön giûä nhûnä g mö thûác riïng cuãa mònh vaâ xem àoá laâ “chên ly”á . Chuáng ta coá thïí mùåc sûcá chêët vêën tñnh caách, nùng lûcå trñ tuïå cuãa bêtë cûá ai khöng nhòn ra àûúcå “chên ly”á nhû chuná g ta. Giúâ àêy, vúiá têtë caã sûå khacá biïåt àoá, chuáng ta àang cöë

374 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ gùnæ g àïí cunâ g söëng hoùåc lamâ viïcå vúái nhau – trong hön nhên, trong cöng viïåc, trong möåt dûå aán phuåc vuå cöång àönì g – àïí sûã dunå g vaâ quaãn lyá caác nguönì lûcå cunä g nhû àïí àatå àûúåc kïtë quaã cao. Vêyå chuáng ta phaãi laâm thïë naoâ vaâ laâm gò àïí vûúåt qua giúái hanå cuãa nhêån thûác caá nhên nhùçm giao tiïëp coá chiïuì sêu, àïí húåp tacá xûã lyá cacá vêën àïì vaâ àûa ra giaãi phaáp cunâ g thùnæ g? Cêu traã lúâi laâ Thoiá quen thûá nùm. Àêy laâ bûúác àêuì tiïn trong quaá trònh ài àïën giaiã phapá cuâng thùnæ g. Ngay caã khi àöië phûúng khöng phaiã laâ ngûúâi coá mö thûcá cunâ g thùnæ g, chuná g ta cunä g phaiã cöë gùæng àïí hiïíu hoå trûúác. Mötå laänh àaåo cöng ty tûnâ g aáp duång thanâ h cöng nguyïn tùæc naây chia seã kinh nghiïåm vúái töi nhû sau. Nùm ngoaiá , cöng ty chuná g töi coá möåt húåp àönì g vúiá mötå ngên hanâ g quöcë gia lúán. Ngên haâng naây cûã möåt àoaân göìm tamá ngûúiâ àïnë àamâ phaná vúiá chuná g töi. Cöng ty töi quyïët àõnh chonå giaiã phapá cunâ g thùnæ g hoùcå “khöng giao keoâ ”. Chuáng töi àaä gênì nhû bõ aáp àaão búiã nhûäng àoiâ hoiã cuaã ngên hanâ g lúná nayâ . Öng chuã tõch cöng ty chuná g töi noiá : “Chuná g töi muönë cacá öng thaoã trûúcá banã húåp àönì g àïí chuná g töi nùmæ roä yïu cêuì vaâ möië quan têm cuaã cacá öng. Trïn cú súã ào,á chuná g töi seä àapá laiå bùnç g yïu cêuì vaâ möië quan têm cuaã chuná g töi. Sau ào,á chuná g ta cunâ g trao àöií vúiá nhau vïì lúiå ñch”. Cacá thanâ h viïn cuaã àoanâ àamâ phaná bïn kia bõ bêtë ngú.â Hoå sûãng sötë vò khöng ngúâ chuáng töi cho hoå quyïìn soaån thaão trûúcá banã húåp àönì g. Hoå muönë coá ba ngayâ àïí chuêín bõ húpå àöìng. Khi hoå àûa banã húpå àönì g ra, chuã tõch cöng ty chuná g töi noiá : “Bêy giúâ thûã xem chuná g töi coá hiïuí roä àiïuì cacá öng

3757 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THAN H ÀATÅ muöën hay khöng?”. Thïë röiì öng êëy àoåc banã húåp àöìng, trao àöií yá kiïnë cho àïnë khi bïn kia thêyë roä öng êyë àaä hiïuí nhûäng gò laâ quan troång àöëi vúiá ho.å Sau ào,á öng êyë múiá chuyïní sang giaiã thñch nhûnä g möië quan têm cuaã cöng ty mònh, vaâ hoå àaä lùnæ g nghe mötå cacá h chùm chu.á Tûâ khöng khñ ban àêuì àêyì khoanã g cacá h, thiïuë tin cêyå , thêmå chñ conâ àöië nghõch, nay àaä chuyïní sang bêuì khöng khñ thên thiïnå , thuênå lúiå cho mucå tiïu cunâ g thùnæ g. Vaoâ cuöië buöií àamâ phaná , cacá thanâ h viïn cuaã àoanâ àamâ phaná bïn kia noiá : “Chuná g töi muönë lamâ ùn vúiá cacá öng. Chuná g töi muöën kyá húpå àöìng naây. Hayä cho chuáng töi biïtë giaá caã bao nhiïu, chuná g töi seä ky”á . Trûúác tiïn, hayä cöë gùæng lùnæ g nghe vaâ thêëu hiïuí ngûúiâ khacá , röiì sau àoá ngûúiâ ta seä hiïuí mònh. Biïtë cacá h lamâ ngûúiâ khaác hiïuí mònh laâ möåt nûaã cuaã Thoiá quen thûá nùm, rêët quan troång àïí àaåt àûúcå giaiã phapá cunâ g thùnæ g, nhêtë laâ trong cacá tònh huöëng coá möië quan hïå tûúng thuöåc. Thúâi Hy Lapå cöí àaåi, coá möåt triïtë lyá hunâ g höìn àûúåc thïí hiïån bùçng ba tûâ ngûä àùtå theo thûá tûå: Ethos (àaoå àûcá ), Pathos (tònh camã ) vaâ Logos (lyá leä). Töi cho rùçng ba tûâ naây bao haâm nöiå dung cú banã cuãa viïcå lamâ thïë naâo àïí hiïíu àûúcå ngûúiâ khacá vaâ trònh baây moiå vênë àïì mötå cacá h hiïuå quaã. Ethos (àaoå àûcá ) laâ sûå tñn nhiïåm maâ banå coá, laâ niïmì tin cuaã ngûúiâ khaác vïì phêmí chêtë vaâ nùng lûcå cuaã banå . Àoá laâ sûå tin cêyå maâ baån lan truyïnì ra xung quanh, laâ taiâ khoanã tònh camã cuaã banå . Pathos (tònh caãm) thuöcå vïì caãm xuác; trong giao tiïëp, banå cêìn taåo sûå haiâ hoaâ vúái ngûúâi khaác vïì mùåt tònh camã . Logos (lyá le)ä laâ lö-gñc, laâ khña canå h lyá trñ cuaã quan hïå giao tiïpë .

376 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THAN H ÀATÅ Banå hayä chuá yá vïì thûá tûå xuêët hiïån cuaã cacá tûâ ngûä nayâ . Ba khaiá niïmå naây tûúng àûúng vúiá tñnh caách, cacá möëi quan hïå, vaâ lö-gñc trònh baây vêën àïì cuãa baån. Àiïuì nayâ thïí hiïån mötå sûå biïën àöíi lúná vïì mö thûcá . Hêìu hïtë moåi ngûúâi khi trònh bayâ vênë àïì thûúâng ài thùèng vaoâ lö-gñc – tûác vaâo baán cêìu naäo traái, núi àiïìu khiïní tû duy. Hoå cöë gùæng thuyïët phucå ngûúâi khaác vïì tñnh àuná g àùæn cuãa lyá leä maâ khöng xetá àïnë àaåo àûác vaâ tònh camã ngay tûâ àêìu. Mötå ngûúâi quen cuaã töi rêtë bêët manä vúiá sïpë vò phong caách laänh àaoå keám hiïåu quaã cuaã öng ta. “Cöng ty àang laâm ùn thua löî, vêyå maâ öng ta chùnè g hïì coá mötå àöång thaái naoâ ca”ã , anh êyë noiá , “Töi àaä noiá chuyïnå vúái öng êëy vïì àiïìu nayâ , öng êëy cuäng thûaâ nhênå , nhûng laåi khöng lamâ gò ca”ã . “Taiå sao anh khöng thuyïtë phucå cho coá hiïuå quaã hún?”, töi hoiã . “Töi àaä laâm röìi”, anh êëy traã lúiâ . “Thïë anh àõnh nghôa ‘hiïuå qua’ã laâ gò? Khi ngûúiâ baná hanâ g khöng baán àûúcå saãn phêím, coá phaiã löiî laâ úã ngûúâi mua haâng? Hiïuå quaã coá nghôa laâ àem laiå kïët qua,ã laâ sûå cên bùnç g P/PC. Vêyå anh àaä thûcå sûå taåo ra àûúcå thay àöíi chûa? Anh àaä xêy dûnå g àûúcå möië quan hïå chûa? Kïët quaã anh thu àûúcå laâ gò?” “Töi noái cho anh biïtë , öng êyë seä chùèng laâm gò hïët. Öng êyë khöng chõu nghe àêu.” “Thïë thò anh phaiã coá cacá h thuyïtë phucå hiïuå qua.ã Anh phaiã hiïuí àûúcå öng êyë nghô gò. Anh cênì phaãi trònh bayâ yá kiïën cuaã mònh mötå caách àún gianã vaâ roä raâng, phaãi àûa ra phûúng aná tötë hún so vúái phûúng aná cuãa chñnh öng êyë .

3777 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THAN H ÀATÅ Nhûäng àiïìu àoá àoiâ hoiã anh phaiã coá sûå chuêní bõ kyä caâng, anh coá sùné sanâ g lamâ khöng?” “Thöi, cúá gò töi phaiã nhocå cöng àïnë thï!ë ” “Noiá cacá h khacá , anh muönë sïpë anh thay àöií phong caách laänh àaåo, coân anh laåi khöng muöën thay àöíi phûúng phapá thuyïtë phucå cuaã mònh?” “Nhûng töi chó muönë thoaã hiïpå mötå cacá h thùnè g thùnæ .” “Àûúcå röiì , nïëu thïë thò anh hayä chuêní bõ cacá h trònh bayâ vênë àïì möåt cacá h coá hiïåu quaã ài. Àiïìu àoá nùmç trong Voâng troân Anà h hûúnã g cuaã anh àêyë .” Cuöëi cunâ g, anh êëy vênî khöng muöën lamâ vò àêuì tû vaâo viïåc àoá xem ra mêët quaá nhiïuì cöng sûác. Tuy nhiïn, mötå ngûúiâ quen khacá cuaã töi, mötå giaoá sû àaiå hocå , laiå sùné sanâ g traã giaá cho hanâ h àönå g cuaã mònh. Mötå höm, öng êyë àïnë gùpå töi vaâ baoã : “Stephen nayâ , töi khöng thïí naoâ xin àûúcå kinh phñ cho àïì taiâ nghiïn cûuá cuaã mònh vò noá khöng nùmç trong möië quan têm cuaã höiå àönì g xetá duyïtå .” Sau khi thaão luêån sú böå vêën àïì, töi gúiå yá öng êëy nïn tiïëp tucå thuyïët phuåc, aáp dunå g caác nguyïn tùæc àaåo àûác, tònh caãm vaâ lyá le.ä “Hayä cho hoå thêyë öng hiïuí rêtë roä yá muönë cuaã ho.å Sau ào,á öng giaiã thñch tó mó lyá leä àùnç g sau yïu cêuì cuaã öng”, töi noiá . “Àûúcå röiì , töi seä thûã”, öng êyë àaáp. Vaâo höm hoåp höåi àönì g xeát duyïåt, öng êyë àûná g lïn noiá : “Trûúác tiïn, töi xin àûúåc trònh baây àïí xem töi coá hiïíu roä cacá mucå tiïu vaâ möië quan têm cuãa caác öng àöëi vúiá kiïnë nghõ cuaã töi hay khöng…” Röìi öng êyë trònh baây chêåm raiä tûâng bûúcá . Khi öng kïët

378 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THAN H ÀATÅ thuác baâi thuyïtë trònh, nhû nhêån ra sûå am hiïíu vaâ trên tronå g cuaã öng àöië vúiá quan àiïmí cuaã hoå, võ chuã tõch höåi àöìng kïtë luêån: “Chuná g töi àöìng yá cêpë kinh phñ cho öng”. Khi baån coá thïí trònh bayâ yá kiïnë cuãa mònh möåt cacá h roä ranâ g, cuå thïí, dïî hiïíu, vaâ àiïuì quan tronå g nhêtë laâ phuâ húåp vúiá böië caãnh – tûác phuâ húpå vúiá mö thûác vaâ sûå quan têm cuãa àöëi phûúng – banå seä gia tùng àaná g kïí mûác àöå tin cêåy cuaã hoå àöëi vúiá caác yá tûúãng cuãa mònh. Baån àûnâ g maãi mï àûa ra nhûäng lúâi diïnî thuyïtë khoa trûúng saáo röîng. Baån phaãi thêtå sûå am hiïíu vêën àï.ì Àiïìu baån thuyïtë trònh thêåm chñ conâ khacá vúái àiïuì luác àêuì banå nghô, búãi vò baån cuäng hoåc hoãi thïm nhiïìu àiïìu trong quaá trònh cöë gùnæ g hiïíu àûúcå ngûúiâ khaác. Thoiá quen thûá nùm giupá banå nêng cao àöå chñnh xaác, sûå trung thûcå trong quaá trònh thuyïët phuåc, trònh baây yá tûúãng cuãa baån. Àönì g thúâi, giuáp banå tñnh toaná vaâ cên nhùæc moiå chonå lûåa àïí xaác àõnh àêu laâ giaiã phaáp coá lúåi cho caã àöi bïn. 6. TIÏPË CÊNÅ TÛN G BÛÚCÁ MÖÅT Thoiá quen thûá nùm coá aãnh hûúnã g rêët manå h meä àïën möiî chuáng ta vò noá nùçm ngay trung têm cuaã Vonâ g tronâ Anà h hûúãng, khaác vúái cacá nhên töë khaác nùçm trong Voâng troân Quan têm nhû sûå bêtë àöìng yá kiïnë , caác hoanâ caãnh vaâ haânh vi cuaã ngûúâi khacá … Vò thï,ë khi têpå trung vaoâ Vonâ g tronâ Anà h hûúnã g, baån seä thûåc sûå hiïíu àûúcå ngûúâi khaác. Baån seä coá thöng tin chñnh xaác àïí hiïuí àûúåc cötë loiä cuaã vêën àï,ì xêy dûång àûúcå caác taiâ khoanã tònh camã vûäng manå h, àem laiå cho ngûúiâ khacá mötå bêuì khöng khñ chên thanâ h, tñch cûcå àïí coá thïí cunâ g laâm viïåc vúái hoå mötå cacá h thuêån lúiå . Àoá laâ cacá h tiïëp cênå “bùæt àêìu tûâ bïn trong”.

3797 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THAN H ÀATÅ Hayä quan satá nhûäng gò àang diïnî ra trong Voâng troân Anà h hûúãng cuãa baån. Vò baån àaä thûcå sûå lùnæ g nghe, nïn baån coá thïí gêy àûúåc anã h hûúnã g àïnë ngûúâi khaác; chiïëc chòa khoaá àïí giao tiïpë thaânh cöng àang nùmç trong tay baån. Voâng troân AÃnh hûúnã g seä bùæt àêìu múã röång vaâ khaã nùng gêy aãnh hûúãng àïën caác sûå vêtå , sûå viïåc trong Vonâ g tronâ Quan têm seä tùng lïn. Caâng hiïíu roä ngûúiâ khaác bao nhiïu, banå canâ g àaná h giaá cao hoå bêyë nhiïu vaâ caãm thêyë tön tronå g hoå nhiïuì hún. Chaåm àûúåc vaâo têm höìn ngûúiâ khaác laâ möåt bûúcá tiïnë quan tronå g àïí baån coá thïí xêy dûnå g àûúcå möëi quan hïå lêu daiâ . Thoiá quen thûá nùm laâ thoiá quen banå coá thïí thûcå hanâ h ngay tûâ lucá nayâ . Möiî khi giao tiïpë vúiá ngûúiâ khacá , banå nïn lötå boã lùng kñnh chuã quan cuaã mònh vaâ thûcå sûå cöë gùnæ g hiïuí ho.å Ngay caã khi ngûúiâ àoá khöng muönë chia seã nhûnä g vênë àïì riïng tû, banå cunä g nïn thêuë hiïuí . Banå coá thïí camã nhênå têmë lonâ g cuaã ho,å nöiî àau cuaã hoå vaâ chonå cacá h phanã ûná g phuâ húpå , chùnè g hanå nhû noiá vúiá ho:å “Höm nay tröng em coá veã khöng vui”. Hoå coá thïí im lùnå g, nhûng khöng sao, vò banå àaä bayâ toã sûå quan têm vaâ tön tronå g àöië vúiá ho,å thêuë hiïuí hanâ h vi cuaã ho.å Banå cênì saná g suötë , nhayå camã vaâ tónh taoá , biïtë thoatá ra khoiã lùng kñnh chuã quan cuaã mònh khi cênì thiïtë . Nïuë laâ ngûúiâ luön chuã àönå g, banå coá thïí taoå ra cacá cú höiå àïí thûcå hiïnå cöng viïcå dûå phonâ g, àûnâ g chúâ khi “nûúcá àïnë chên” múiá chõu tòm cacá h lùnæ g nghe, thêuë hiïuí ngûúiâ khacá . Hayä danâ h thúiâ gian cho con caái cuaã baån ngay tûâ bêy giú.â Hayä lùæng nghe chuáng vaâ cöë hiïuí chuná g. Hayä nhòn cuöcå sönë g cuaã chuná g úã nhaâ, taiå trûúnâ g hoåc, nhûäng thaách thûcá vaâ nhûäng vêën àïì chuná g àang gùpå phaãi theo caách nhòn cuaã chuná g. Hayä xêy dûnå g möåt taiâ khoanã tònh camã . Hayä cho chuná g bêuì khöng khñ trong lanâ h.

380 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ Hayä thûúnâ g xuyïn cuâng vúå hoùåc chönì g banå ra ngoaiâ chúi. Ài ùn töië hoùcå lamâ gò àoá maâ caã hai cunâ g thñch. Hayä lùnæ g nghe lênî nhau vaâ hiïuí nhau. Nhòn cuöcå söëng qua cacá h nhòn cuãa möiî ngûúiâ . Thúâi gian haâng ngaây töi danâ h cho Sandra laâ àiïuì töi khöng àaánh àöíi vúái bêët cûá àiïìu gò. Cunâ g vúái viïcå lùnæ g nghe, thêuë hiïuí nhau, chuná g töi thûúnâ g danâ h thúiâ gian thûcå haânh kyä nùng lùæng nghe, thêëu hiïíu àïí giupá chuáng töi trong giao tiïëp vúiá con caiá . Chuná g töi thûúnâ g chia seã nhûnä g nhênå thûcá khacá nhau vïì möåt tònh huöëng cuå thï,í vaâ chuáng töi àoná g vai àïí xûã lyá caác vênë àïì trong gia àònh sao cho coá hiïåu qua.ã Töi coá thïí àoáng vai àûáa con àang àoiâ cha meå nuöng chiïuì , conâ Sandra thò àoná g vai cuãa mònh. Chuáng töi àöií vai vaâ cöë gùæng hònh dung ra caác tònh huönë g thûåc tïë àïí luyïån têåp àûa ra yá kiïën thöëng nhêët khi nïu gûúng vaâ daåy döî cacá nguyïn tùæc àuná g àùnæ cho con mònh. Möåt söë baiâ têpå àoáng vai böí ñch laâ lùpå laiå nhûnä g chuyïnå khoá khùn hay tònh huönë g cùng thùnè g àaä qua, trong àoá mötå trong hai chuáng töi laâ ngûúâi coá löîi. Thúiâ gian àêuì tû vaâo viïåc thêuë hiïuí nhûnä g ngûúiâ khacá seä àem laåi lúåi ñch lúná lao trong giao tiïpë . Sûå giao tiïpë cúiã múã coá thïí giuáp tiïu diïåt nhûäng mêmì mönë g rùcæ röië . Ngoaiâ ra, coá möåt nguöìn dûå trûä lúán trong taiâ khoanã tònh camã seä giupá baån xûã lyá tötë cacá vênë àïì nayã sinh. Trong cöng viïcå , baån nïn daânh thúiâ gian àïí lùæng nghe vaâ thêuë hiïuí caác nhên viïn cuãa mònh. Banå cunä g nïn thiïët lêpå möåt hïå thönë g lûu trûä thöng tin àïí coá thïí nhênå àûúcå nhûnä g phanã höiì trung thûcå , chñnh xacá úã moiå cêpë bêcå : tûâ khacá h haâng àïën nhaâ cung cêëp, tûâ ngûúiâ quanã lyá àïën cacá nhên

3817 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ viïn. Cênì coi yïëu töë con ngûúiâ laâ quan tronå g bêcå nhêtë . Banå seä tiïtë kiïmå àûúåc rêtë nhiïuì thúâi gian, sûác lûcå vaâ tiïnì bacå khi biïtë cacá h khai thacá nguönì nhên lûcå cuaã cöng ty. Khi banå lùæng nghe, baån seä hoåc àûúcå nhiïuì àiïuì hay. Vaâ baån cunä g seä àem laiå bêuì khöng khñ chên thanâ h, tñch cûcå cho nhên viïn cêpë dûúái vaâ cho caã chñnh baån. Khi ào,á baån seä thêëy nhên viïn cuãa mònh lamâ viïcå vúái hiïuå suêtë vûúåt xa taám tiïëng möîi ngayâ . Trûúcá tiïn, haäy cöë gùnæ g lùæng nghe vaâ thêëu hiïuí , ngay caã khi coá vênë àïì cêpë bacá h xayã ra. Trûúcá khi àûa ra yá kiïnë cuaã mònh, banå hayä cöë gùnæ g thêuë hiïuí ngûúiâ khacá trûúcá . Àêy laâ mötå thoiá quen khiïnë cho giao tiïpë tûúng thuöcå àatå hiïuå quaã cao. Mötå khi àaä thûcå sûå hiïuí nhau mötå cacá h sêu sùcæ , chuná g ta seä múã ra caánh cûaã àïnë vúái caác giaiã phaáp saáng taoå vaâ cacá phûúng aná theo cacá h thûá ba – cuâng thùæng. Nhûnä g khacá biïtå giûäa chuná g ta seä khöng conâ laâ raâo canã cuaã sûå giao tiïpë vaâ tiïën böå nûäa. Thay vaâo àoá, chuáng trúã thaânh baân àapå àïí chuná g ta àönì g têm hiïåp lûåc vúiá nhau.

382 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ GÚIÅ YÁ THÛCÅ HANÂ H: 1. Haäy choån möåt möëi quan hïå maâ banå caãm thêyë taiâ khoanã tònh camã àang bõ thêm hutå . Cöë gùnæ g hiïuí vaâ viïtë ra tònh hònh dûúiá gocá nhòn cuaã ngûúiâ ào.á Trong lênì giao tiïpë sau, banå hayä lùnæ g nghe hoå àïí hiïuí ro,ä so saná h vúiá nhûnä g àiïuì àaä viïtë ra. Giaã àõnh cuaã banå àuná g àïnë mûcá àöå naoâ ? Banå coá thûcå sûå hiïuí cacá h nhòn cuaã ngûúiâ àoá khöng? 2. Chia seã khaiá niïmå vïì sûå thêuë hiïuí vúiá nhûnä g ngûúiâ thên thiïtë . 3. Khi coá cú höiå quan satá nhûnä g ngûúiâ khacá noiá chuyïnå vúiá nhau, banå hayä thûã bõt tai laiå trong vaiâ phutá . Banå nhênå ra nhûnä g ngûúiâ nayâ àang giao lûu vúiá nhau – khöng thöng qua ngön ngûä - nhû thïë naoâ ? 4. Nïuë banå phatá hiïnå ra mònh àaä sûã dunå g khöng phuâ húåp phaãn ûná g coá tñnh phanã xaå – thùm do,â àaánh giaá, khuyïn baoã hay lyá giaiã – hayä cöë gùnæ g chuyïní tònh thïë nayâ thanâ h mötå “khoanã gûiã ” vaoâ taiâ khoanã tònh camã bùnç g sûå thûaâ nhênå vaâ xin löiî . 5. Nïuë àang phaiã chuêní bõ thuyïtë phucå ai ào,á banå hayä phacá thaoã baiâ thuyïtë trònh cuaã mònh dûaå trïn cú súã sûå thêuë hiïuí . Cöë gùnæ g lamâ cho ngûúiâ khacá hiïuí rùnç g quan àiïmí cuaã banå xuêtë phatá tûâ khung tham chiïuë cuaã ho.å

Thoiá quen thûá saáu ÀÖÌNG TÊM HIÏPå LÛÅC Tûúng thuöcå 7 Reân giuäa baãn thên Lùnæ g nghe vaâ Àönì g têm thêëu hiïuí hiïåp lûcå lêîn nhau 5 THAÂNH TÑCH 6 TÊÅP THÏÍ Tû duy cuâng thùæng 4 Àöåc lêpå 3 Ûu tiïn cho àiïuì quan troång nhêtë THANÂ H TÑCH 2 1 CAÁ NHÊN Bùæt àêìu Luön tûâ mucå tiïu chuã àöång àaä àûúcå xaác àõnh Phuå thuöcå



Caác nguyïn tùæc húåp taác saná g taoå “Töi lêyë niïmì tin cuaã thaná h thênì dênî àûúnâ g cho töi: trong nhûnä g vêën àïì cötë yïuë - laâ sûå àoaân kïët; trong nhûnä g mùtå quan tronå g cuaã cuöcå sönë g - laâ sûå àa danå g; vaâ trong têtë caã moiå thûá - laâ sûå rönå g lûúnå g.” - Trñch diïnî vùn nhêmå chûcá cuaã Töní g thönë g George Bush Khi Winston Churchill àûúåc böí nhiïåm lamâ Töní g tû lïnå h quên àöiå Anh àïí chuêín bõ cho cuöcå chiïnë tranh chönë g phaát-xñt, öng noiá rùçng öng àaä danâ h caã cuöcå àúiâ mònh cho giêy phutá nayâ . Theo möåt nghôa tûúng tû,å sûå chuêní bõ laâ quaá trònh thûcå hanâ h têtë caã cacá thoiá quen khacá àïí coá àûúåc thoái quen àönì g têm hiïpå lûcå . Àönì g têm hiïpå lûcå laâ hoatå àönå g cao nhêtë trong cuöcå sönë g, laâ sûå têpå húpå vaâ vênå dunå g cunâ g lucá têtë caã cacá thoiá quen tûâ 1 àïnë 5, laâ sûå huy àönå g bönë khaã nùng thiïn phuá cuaã con ngûúiâ . Noá têpå trung vaoâ àönå g lûcå cuaã tû duy cunâ g thùnæ g vaâ cacá kyä nùng giao tiïpë thêuë hiïuí gay go nhêtë maâ chuná g ta gùpå phaiã trong cuöcå sönë g. Qua ào,á chuná g ta coá thïí vênå dunå g têtë caã moiå thoiá quen coá àûúcå àïí taoå nïn thanâ h quaã tötë nhêtë .

386 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ Àönì g têm hiïpå lûcå laâ àiïuì cöët yïëu cuãa mö thûcá lanä h àaoå lêyë nguyïn tùcæ lamâ troång têm. Noá laâ chêtë xucá taác, liïn kïët vaâ giaãi phoná g nhûäng sûcá maånh to lúán bïn trong möîi con ngûúâi. Têtë caã cacá thoái quen chuáng ta àaä coá laâ sûå chuêní bõ àïí taåo ra àiïìu kyâ diïåu cuãa àöìng têm hiïpå lûåc. Vêyå , àönì g têm hiïpå lûcå laâ gò? Noiá möåt caách àún giaãn, àoá laâ töíng thïí thöëng nhêët bao giúâ cuäng maånh hún tûâng phêìn cöång laiå . Noá khöng chó laâ mötå böå phênå cêuë thanâ h maâ coân laâ chêtë xucá tacá manå h nhêtë , laâ sûå têpå trung cao nhêtë vaâ laâ mötå thïí thönë g nhêtë chùtå cheä tuyïåt àöië . Noá cunä g rêët thuá võ, laâ vò khöng ai biïtë trûúcá kïët quaã seä thïë naoâ . Baån khöng thïí biïtë trûúác nhûnä g nguy hiïím hay thaách thûcá múiá naâo àang àoán chúâ phña trûúác. Vò vêyå , àïí coá àûúcå tinh thêìn àöìng têm hiïåp lûåc, möîi caá nhên phaãi coá sûå an toanâ nöiå têm maånh me,ä phaãi dunä g caãm rúiâ boã “voã öëc” cuãa mònh àïí àûúng àêuì vúái nhûnä g thaách thûcá . Möiî ngûúiâ seä tûå múã ra nhûnä g khaã nùng múiá cuaã chñnh ho.å Àönì g têm hiïpå lûcå coá mùåt khùæp núi trong tûå nhiïn. Nïuë baån trönì g hai cêy xanh gêìn nhau thò rïî cuãa chuná g seä quyïnå vaâo nhau. Caã hai seä cunâ g phatá triïín töët hún so vúiá khi trönì g tacá h ra. Nïuë banå gheáp hai miïëng göî vaâo nhau, noá seä chõu àûúåc tronå g lûåc lúán hún so vúiá tûâng miïëng göî. Töíng thïí thöëng nhêtë bao giúâ cuäng maånh hún tûnâ g phênì cöång laiå . Mötå cönå g möåt khi àoá seä bùnç g ba hoùåc lúná hún. Vêën àïì thaách thûcá úã àêy laâ lamâ thïë naâo àïí apá duång cacá nguyïn tùæc húåp taác saná g taåo maâ chuná g ta hoåc àûúåc tûâ thiïn nhiïn vaoâ trong caác tûúng tacá cuaã con ngûúiâ ? Cuöåc sönë g gia àònh chñnh laâ mötå cú höåi àïí vêån dunå g nguyïn tùæc àönì g têm hiïpå lûcå . Viïcå ngûúâi àaân öng vaâ ngûúiâ phuå nûä söëng vúái nhau, sinh ra nhûnä g àûáa con laâ biïíu hiïnå

3877 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ àún giaãn nhêët cuaã àöìng têm hiïåp lûåc. Banã chêtë cuaã sûå àönì g têm hiïpå lûcå laâ àïì cao sûå khaác biïåt – tön troång sûå khaác biïtå , phatá huy cacá thïë manå h vaâ buâ àùpæ nhûúcå àiïmí cuaã nhau. Chuáng ta nhòn thêyë rêët roä sûå khaác biïtå vïì thïí chêtë giûäa nam vaâ nûä, giûaä vúå vaâ chönì g. Nhûng conâ sûå khacá biïåt vïì xaä höiå , têm lyá vaâ tònh camã thò sao? Liïuå nhûnä g khaác biïåt naây coá thïí trúã thaânh nguöìn lûåc taoå ra nhûäng löëi söëng múái, hêpë dênî hún? Liïuå chuná g coá taoå ra mötå möi trûúnâ g múiá laâm hoaân thiïnå banã thên, nuöi dûúnä g sûå tûå khùnè g àõnh cho möîi caá nhên, taåo ra cacá cú höåi àöåc lêåp vaâ sau àoá dêìn dênì chuyïín sang tûúng thuöcå ? Àönì g têm hiïpå lûcå taoå ra mötå “kõch banã ” múái cho thïë hïå sau – möåt thïë hïå hûúáng nhiïuì àïnë phuåc vuå vaâ cönë g hiïnë , búát ài dûåa dêmî , kònh àõch, ñch kyã; mötå thïë hïå cúiã múã hún, àaáng tin cêyå hún, rönå g lûúnå g hún; möåt thïë hïå biïtë coi troång tònh yïu, biïtë quan têm àïën ngûúâi khacá cuäng nhû bútá chó trñch ngûúiâ khacá . 1. SÛÅ GIAO TIÏPË ÀÖÌNG TÊM HIÏPÅ LÛCÅ Khi giao tiïëp vúái tinh thêìn àönì g têm hiïpå lûcå , banå seä múã cûaã con tim, khöië ocá vaâ hanâ h vi cuaã mònh cho nhûnä g khaã nùng vaâ lûaå choån múiá . Àiïìu àoá coá veã nhû laâ banå gatå sang möåt bïn Thoiá quen thûá hai – bùtæ àêuì tûâ mucå tiïu àaä àûúcå xacá àõnh. Tuy nhiïn, trïn thûcå tï,ë banå àang hoaân thiïnå thoái quen ào.á Banå khöng biïët chùæc khi giao tiïëp àönì g têm hiïpå lûåc, moåi viïåc seä diïnî ra nhû thïë naâo, hay kïët cucå seä ra sao, nhûng baån nhêët àõnh seä camã nhêån àûúåc sûå hûná g thu,á an toanâ vúái mötå chuát phiïu lûu, vaâ quan tronå g hún, àoá laâ möåt kïtë cuåc tötë àepå . Baån bùtæ àêìu bùçng niïmì tin rùçng caác bïn giao tiïpë seä saná g suötë hún, taoå àaâ àïí tiïpë tucå hocå hoãi lênî nhau nhiïìu hún vaâ trûúnã g thanâ h hún.

388 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ Rêtë nhiïuì ngûúiâ chûa thûcå sûå traiã nghiïåm àönì g têm hiïpå lûcå duâ úã mûác àöå khiïm tönë nhêët. Hoå àûúcå àaâo taåo vaâ àõnh hònh giao tiïpë theo löëi chöëng àúä hay phonâ g thuã, hoùcå àûúcå dayå döî rùnç g con ngûúiâ khöng thïí sönë g chó bùçng lonâ g tin. Do vêåy, hoå khöng bao giúâ thûcå sûå múã loâng tiïëp nhêån Thoiá quen thûá saáu vaâ cacá nguyïn tùæc liïn quan. Àoá laâ mötå bi kõch, mötå sûå lanä g phñ, búãi con ngûúâi coá quaá nhiïuì tiïìm nùng khöng àûúåc khai thacá , sûã dunå g àïën. Tïå hún, möåt söë ngûúiâ chó biïët söëng monâ bïn caånh nhûnä g tiïìm nùng àang bõ hoå boã phñ. Hoå traãi nghiïmå rêtë ñt vïì àönì g têm hiïpå lûcå trong cuöcå söëng. Nhûnä g ngûúiâ nhû thïë chó lûu giûä möåt söë kinh nghiïmå bêtë ngú,â àötå xuêtë , chùnè g hanå khi hoå tham gia vaoâ möåt àöåi thïí thao naâo ào.á Tinh thênì àöìng àöåi trong caác trênå àêëu khöng hïì àûúåc hoå vêån dunå g vaoâ cacá möëi quan hïå trong cuöåc sönë g thûúâng nhêåt. Mötå söë ngûúiâ khacá chó coá thïí húåp tacá hiïuå quaã khi rúi vaoâ tònh huönë g khêní cêpë , khi hoå tamå gaåt boã caái töi vaâ tûå aiá caá nhên nhùçm cûáu manå g cuaã möåt ai ào,á hoùåc àïí tòm ra giaiã phaáp cho mötå cuöcå khunã g hoanã g. Àöië vúái nhiïìu ngûúiâ , nhûäng sûå kiïån nhû vêyå hiïmë khi xayã ra. Nhûng sûå thêtå khöng phaiã nhû vêyå , chuná g coá thïí diïnî ra thûúnâ g xuyïn trong cuöåc söëng hanâ g ngaây. Àïí coá thïí àöië àêuì vúiá chuná g, möîi caá nhên cênì coá sûå an toanâ nöiå têm, cúãi múã vaâ mötå tinh thêìn daám maåo hiïmí . Hêìu hïët nhûäng nöî lûåc saná g taåo àïuì mang tñnh chêët khöng dûå àoaán àûúcå . Nïuë chuná g ta khöng kiïn trò hoùåc khöng lêëy nguyïn tùcæ vaâ giaá trõ nöåi têm laâm chöî dûaå tinh thênì thò seä nhanh choáng naãn loâng. Chó trûâ nhûäng ngûúiâ àaä coá quaá nhiïuì kinh nghiïåm söëng, coân àa söë phaiã vûútå qua thûã thacá h múái coá àûúcå thanâ h cöng.

3897 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ 2. ÀÖÌNG TÊM HIÏPÅ LÛCÅ TRONG NHOMÁ Laâ möåt ngûúâi coá nhiïuì nùm àûáng trïn bucå gianã g, töi tin rùnç g giúiá treã ngaây nay àang chõu nhiïuì sûcá epá vaâ mêtë phûúng hûúáng khi gia nhêåp vaoâ cöång àönì g. Àöi lucá , caã thêyì giaoá lêîn sinh viïn àïìu khöng biïët chùæc vïì nhûäng gò sùpæ sûaã xaãy ra. Àêuì tiïn, chuáng töi conâ coá àûúcå mötå bêuì khöng khñ chan hoaâ cho phepá sinh viïn thûcå sûå cúãi mú,ã hocå hoiã vaâ lùæng nghe yá kiïën cuãa nhau. Nhûng röìi, hïî coá möåt hiïnå tûúnå g bêët thûúâng naâo xayã àïën laâ y nhû rùçng bêuì khöng khñ trong lúáp trúã nïn àêyì kñch àönå g. Theo thoiá quen Àönì g têm hiïpå lûcå , töi vaâ têpå thïí sinh viïn cênì phaãi tûâ boã “kõch banã ” cuä vaâ viïtë ra “kõch banã ” múiá . Töi khöng bao giúâ quïn kyã niïåm sêu sùæc úã möåt lúáp àaåi hocå , núi töi daåy vïì Triïtë lyá vaâ Phong cacá h Laänh àaoå . Chuná g töi àaä bùtæ àêuì hocå kyâ àûúcå 3 tuênì . Khi thuyïtë trònh, möåt sinh viïn àaä liïn hïå vúiá nhûäng traiã nghiïåm rêtë xucá àönå g vaâ sêu sùcæ cuaã banã thên. Mötå khöng khñ thöng camã vaâ tön troång bao truâm lúpá hoåc – tön troång vaâ àaánh giaá cao trûúcá sûå dunä g caãm cuaã möåt caá nhên. Tinh thênì àoá trúã thanâ h àönå g lûcå manå h meä cho nöî lûcå àönì g têm hiïpå lûcå vaâ saná g taoå . Cacá sinh viïn bùtæ àêuì chia seã nhûnä g traiã nghiïmå vaâ suy nghô cuaã mònh, kïí caã nhûnä g àiïuì hoå conâ bùn khoùn; chuná g töi àaä thanâ h cöng trong viïcå cunâ g nhau dûnå g nïn mötå “kõch banã ” hocå têpå hoanâ toanâ múiá . Chuáng töi quyïët àõnh deåp qua mötå bïn chûúng trònh hoåc cuä, caã saách giaoá khoa vaâ thúâi gian biïuí àïí xacá àõnh cacá muåc tiïu múiá cunä g nhû caác dûå aná vaâ nhiïmå vuå múiá . Chuáng töi rêët haoá hûcá chúâ mong nhûäng giúâ hoåc túiá – giûäa bêìu khöng khñ hoanâ toanâ múiá meã, hiïåu quaã vaâ àêyì saná g taoå . Ai

390 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ cunä g muönë chia seã yá tûúãng vúái ngûúiâ khaác. Nhiïìu nhiïåm vuå àûúåc thay àöíi, nhiïìu dûå aán múái àûúcå thûåc hiïån, nhiïuì nhomá lamâ viïcå àûúåc thaânh lêpå . Cacá sinh viïn hoåc têpå tñch cûcå hún nhiïìu so vúiá löië hoåc cuä, àönå g cú thucá àêíy cunä g hoanâ toanâ khacá trûúcá . Tûâ traãi nghiïmå nayâ , mötå nïìn vùn hoáa àönì g têm hiïpå lûcå àöåc àaoá xuêtë hiïnå vaâ khöng ngûnâ g lan toaã . Thïë röiì , khi gênì kïtë thucá khoaá hoåc, chuná g töi quyïtë àõnh viïët mötå têåp san ghi laåi nhûnä g kinh nghiïåm rutá ra tûâ mö thûác hocå têåp múiá . Cho àïën höm nay, khi gùåp laåi nhau trong nhûäng cuöåc hoåp mùåt cûåu sinh viïn, thêìy troâ chuáng töi vêîn nhúá nhû in chuyïån cuä vaâ cuâng nhau ön laåi nhûäng àiïìu tuyïåt vúâi àaä xaãy ra. Mötå àiïìu rêtë lyá thuá maâ töi rutá ra àûúcå la:â chó vúái niïmì tin cêåy lênî nhau, trong mötå thúâi gian ngùæn, ngûúiâ ta cunä g coá thïí taoå dûnå g àûúcå sûå àönì g têm hiïåp lûcå . Coá àûúcå àiïìu àoá laâ nhúâ vaâo sûå trûúnã g thanâ h cuaã tûnâ g caá nhên, tûâ kinh nghiïåm tñch luyä , nhûnä g saáng taåo múái laå vaâ hêëp dêîn, tûâ nhûnä g traãi nghiïmå thêtå sûå coá yá nghôa. Nhûng möåt àiïuì àaáng buöìn laâ rêët nhiïìu ngûúâi dïî daâng bõ töín thûúng búãi nhûnä g thêtë baiå ban àêuì . Hoå tûå biïnå minh àïí chönë g laiå vaâ cacá h ly baãn thên khoãi sûå àönì g têm hiïpå lûåc. Àiïuì àoá cunä g giöëng nhû viïcå nhaâ quanã trõ lêåp ra cacá quy tùcæ vaâ luêåt lïå dûåa trïn hanâ h vi cuãa möåt vaâi phênì tûã xêëu trong möåt töí chûcá . Bùnç g cacá h ào,á hoå àaä hanå chïë quyïìn tûå do, tinh thêìn àöìng têm hiïåp lûcå vaâ khaã nùng saná g taåo cuãa nhiïìu ngûúâi khaác - vaâ àöi khi caã àöëi taác kinh doanh cuãa hoå. Nhúá laiå nhûäng traiã nghiïåm khi conâ lamâ cöng viïåc tû vênë vaâ àaoâ taåo quaãn ly,á töi coá thïí noái rùçng nhûäng thaânh tñch nöií bêtå nhêtë hêìu nhû luön laâ kïët quaã cuaã àöìng têm hiïåp

3917 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ lûåc, xuêët phaát tûâ loâng duäng camã . Tûâ àoá, moåi ngûúiâ seä tin cêyå nhau hún, cúiã múã vaâ chên thanâ h hún; quaá trònh giao tiïpë àönì g têm hiïpå lûåc cunä g trúã nïn saná g taåo hún, laâm nayã sinh nhûnä g yá tûúãng sêu sùæc maâ trong kïë hoacå h ban àêuì khöng ai nghô túái. Banå canâ g àaná g tin cêyå vaâ chên thanâ h bao nhiïu thò canâ g coá nhiïìu ngûúiâ tòm àïnë vúái baån. Àiïuì àoá canâ g khiïën nhiïìu ngûúiâ khaác nûaä tin tûúnã g baån hún, vaâ sûå thêëu hiïíu saáng taåo, têmì suy nghô múái, sûå hoåc hoãi lêîn nhau cûá thïë khöng ngûâng àûúåc nhên lïn. Chó khi ào,á moåi ngûúiâ múái bùæt àêìu tûúng tacá vúái nhau mötå cacá h dïî danâ g, nhanh choná g thêuë hiïuí nhau. Nhûnä g viïîn canã h múái, mö thûcá múiá àûúcå múã rönå g àïí àûa ra cacá phûúng aán, lûaå chonå töië ûu. Àöi khi, cunä g coá nhûäng yá tûúnã g múiá ban àêuì conâ chûa thûcå tïë lùmæ , nhûng cuöië cunâ g chuáng thûúâng àûa àïnë kïët quaã thiïtë thûåc vaâ hûuä ñch. 3. ÀÖNÌ G TÊM HIÏPÅ LÛCÅ TRONG KINH DOANH Töi coá mötå kinh nghiïmå rêët thuá võ khi cuâng caác àönì g sûå xêy dûång mötå tuyïn ngön sûá mïånh cho cöng ty. Lucá àêuì , viïåc thaão luênå diïîn ra trong bêuì khöng khñ nghiïm trang, deâ dùåt. Nhûng khi chuáng töi bùtæ àêìu baân vïì caác phûúng aná , cacá khaã nùng vaâ cú höiå phña trûúác thò nhiïìu ngûúiâ toã ra cúiã múã hún, manå h daån hún, thùèng thùnæ baây toã nhûäng suy nghô cuãa mònh. Cuöåc hopå baân vïì tuyïn ngön sûá mïånh dênì biïnë thanâ h mötå höiå thaão tûå do vúái nhûnä g yá tûúnã g tûå phaát, trong sûå tön tronå g vaâ hiïuí biïët lêîn nhau. Kïët thuác cuöåc hopå , chuáng töi coá àûúåc tuyïn ngön sûá mïånh cuaã cöng ty nhû sau: “Sûá mïnå h cuaã chuná g töi laâ taoå sûcá manå h cho moåi ngûúâi vaâ moiå töí chûcá , àïí nêng cao àaáng

392 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ kïí khaã nùng thûåc hiïnå nhiïåm vu,å nhùmç àatå àûúåc nhûäng muåc àñch xûná g àaná g, thöng qua sûå hiïuí biïët vaâ thûcå haânh mö thûcá lanä h àaoå lêyë nguyïn tùcæ lamâ tronå g têm.” Khi àûúåc múâi tham gia mötå höiå nghõ hoaåch àõnh kïë hoacå h nùm cho mötå cöng ty baão hiïmí lúná , töi laiå möåt lêìn nûäa àûúåc traiã nghiïmå sûå àönì g têm hiïåp lûcå . Nhûnä g höåi nghõ nhû thïë trûúcá àêy thûúâng chó laâ nhûäng cuöåc trao àöií chung chung, mang tñnh chiïëu lï,å thónh thoanã g laiå biïnë thanâ h nhûnä g cuöcå chiïnë thùnæ g/thua giûaä cacá caá nhên vö cunâ g nhamâ chaná . Khi töi noái vúiá ban töí chûác höiå nghõ vïì sûác maånh cuaã àöìng têm hiïåp lûåc, hoå rêtë têm àùæc vaâ àöìng yá thay àöíi cacá h thûcá töí chûcá cuöåc hoåp. Hoå yïu cêìu cacá thaânh viïn viïët ra nhûnä g vêën àïì hoå bûác xuác, theo quan àiïmí riïng cuãa ho,å vaâo nhûäng túâ giêyë trùæng vaâ khöng cênì àïì tïn àïí nöpå cho ban töí chûcá trûúcá cuöåc hoåp. Nùm nay, moiå ngûúiâ seä àïën höiå nghõ àïí lùnæ g nghe chûá khöng phaãi àïí phaát biïíu, àïí saáng taåo vaâ àönì g têm hiïpå lûcå vúái nhau chûá khöng phaãi àïí cöng kñch hay biïnå höå. Chuná g töi daânh nûãa ngaây àêuì tiïn cuaã höåi nghõ àïí noiá vïì cacá nguyïn tùcæ vaâ thûcå hanâ h kyä nùng cuaã cacá Thoiá quen 4, 5 vaâ 6. Thúâi gian coân laiå daânh cho moiå ngûúiâ thïí hiïån sûå àönì g têm hiïpå lûcå saná g taoå . Thêåt khöng thïí tin nöíi nùng lûcå saáng taåo àûúåc giaãi phoná g nhû thïë naoâ ! Sûå hûná g thuá àaä thay thïë cho sûå nhamâ chaán. Moåi ngûúâi trúã nïn hïët sûcá cúiã múã vúiá nhau, hoå àûa ra nhiïìu yá tûúnã g múiá , giaiã phapá múiá úã mûcá àöå nhênå thûác cao hún. Höåi nghõ kïtë thucá trong bêìu khöng khñ thêtå sûå hiïíu biïët lênî nhau vaâ vïì cacá thacá h thûcá tronå g têm cuaã cöng ty. Caác kiïnë nghõ ghi ra giêëy trûúcá cuöåc hoåp bönî g trúã nïn laåc

3937 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THAN H ÀATÅ hêåu. Nhûnä g quan àiïmí khaác biïtå àaä àûúcå coi tronå g vaâ toã ra vûúåt tröiå . Mötå têmì nhòn múái bùtæ àêìu hònh thanâ h trong têtë caã moiå ngûúâi. 4. ÀÖNÌ G TÊM HIÏPÅ LÛCÅ VA VÊNË ÀÏÌ GIAO TIÏPË Àönì g têm hiïpå lûcå rêët thuá võ. Saná g taoå cuäng rêtë hêëp dênî . Kïtë quaã tñch cûcå maâ sûå cúãi mú,ã chên thanâ h trong giao tiïpë coá thïí àem laiå thêåt phi thûúnâ g. Nhûnä g lúåi ñch vaâ tiïnë böå thu àûúcå laâ chuyïnå àaná g àïí chuná g ta chêpë nhênå thûã thacá h, ruãi ro. Sau Chiïnë tranh Thïë giúiá thûá hai, chñnh phuã Hoa Kyâ böí nhiïmå David Lilienthal àûná g àêuì UÃy ban Nùng lûúång Nguyïn tûã múái. Bïn caånh nhûäng thaânh viïn múái, Lilienthal kïu goiå nhomá chuyïn gia trûúác àêy cuaã mònh cunâ g tham gia töí chûcá nayâ . Lilienthal àaä danâ h nhiïìu tuênì lïî àïí xêy dûång mötå taiâ khoanã tònh camã giûaä moåi thaânh viïn trong töí chûác. Öng àïí nhûäng ngûúiâ naây gùpå gúä, lamâ quen vúiá nhau, cuâng trao àöíi nhûäng mucå tiïu, nhûäng khoá khùn phña trûúcá . Öng taoå àiïuì kiïån àïí hoå coá àûúåc sûå tûúng tacá , gùæn boá trong cöng viïcå . Kïtë quaã laâ nhomá ngûúiâ nayâ trúã nïn gùnæ boá nhau chùtå che,ä tön tronå g lênî nhau, phatá huy saná g taoå vaâ luön thïí hiïnå sûå àönì g têm hiïpå lûcå . Khi coá bêtë àönì g, thay vò àöië àêuì vaâ chönë g àú,ä hoå cöë gùnæ g àïí hiïuí nhau. Thaiá àöå ûná g xûã cuaã hoå la:â “Nïuë mötå ngûúiâ thöng minh, coá nùng lûcå vaâ coá tracá h nhiïmå nhû anh khöng àönì g yá vúiá töi, thò chùcæ chùnæ phaiã coá lyá do, nhûng töi chûa hiïuí , vêyå töi phaiã tòm hiïuí cho roä ngonå nganâ h. Töi cênì phaiã nhòn sûå viïcå bùnç g caiá nhòn cuaã anh àïí xem xetá laiå vênë àï”ì . Thïë laâ mötå löië vùn hoaá ûná g xûã múiá àaä xuêtë hiïnå , do moiå ngûúiâ khöng cênì phaiã chönë g àúä khi tûúng tacá .

394 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ Sú àöì dûúái àêy minh hoaå sûå tin cêåy coá quan hïå chùåt cheä nhû thïë naâo àïnë caác cêpë àöå giao tiïpë khacá nhau. Cao CAÁC CÊPË ÀÖÅ GIAO TIÏPË Àöìng têm hiïåp lûåc (Cuâng thùnæ g) TIN CÊYÅ Tön tronå g lênî nhau (Thoaã hiïpå ) Chönë g àúä (Thùnæ g/thua hay Thua/thùnæ g) Thêpë Thêpë Cao SÛÅ HÚÅP TAÁC Mûcá àöå giao tiïpë thêpë nhêtë xuêtë phatá tûâ cacá tònh huönë g tin cêyå thêpë maâ àùåc trûng laâ sûå chöëng àúä hay phoâng ngûå. Chuná g ta coá thïí gùpå àiïìu nayâ trong caác àiïuì luêåt - nhûäng cùn cûá phapá lyá, cacá àiïuì kiïån vaâ àiïìu khoaãn, caác phûúng aná thoaiá lui trong trûúnâ g húpå xaãy ra bêët öní . Vò chó dêîn àïën quan hïå thùnæ g/thua hay thua/thua vaâ khöng coá sûå cên bùçng P/PC, sûå giao tiïpë khöng coá hiïåu quaã vaâ taåo ra thïm caác lyá do àïí tiïëp tuåc phonâ g ngû,å chönë g àúä. Cêpë àöå giao tiïëp úã giûäa laâ sûå giao tiïëp tön tronå g lênî nhau giûaä nhûäng con ngûúâi khaá chñn chùnæ . Hoå tön tronå g nhau, vaâ vò muönë traánh khaã nùng àöië àêuì nïn hoå giao tiïëp mötå cacá h lõch sû.å Tuy nhiïn, khoá maâ tòm thêyë sûå thêuë hiïuí lêîn nhau úã mûác àöå giao tiïëp naây. Hoå coá thïí hiïíu nhau trïn phûúng diïån lyá trñ, nhûng khöng thûåc sûå hiïíu vïì cacá mö

3957 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ thûcá cuãa nhau vaâ khöng cúiã múã àöëi vúái nhûnä g cú höiå múiá . Giao tiïpë tön troång lêîn nhau coá tacá duång trong cacá tònh huöëng àöåc lêåp vaâ thêmå chñ trong cacá tònh huönë g coá tñnh tûúng thuöåc, nhûng cacá cú höåi saná g taoå seä khöng àûúåc múã ra. Trong cacá tònh huöëng àöcå lêåp, sûå thoaã hiïåp laâ lêåp trûúâng thûúâng thêyë , coá nghôa laâ 1 + 1 = 1 1 tûác caã hai bïn àïìu phaiã 2 nhûúnå g böå. Sûå giao tiïpë úã àêy khöng coá tñnh chêtë chönë g àúä hay phoâng thu,ã tûcá giênå hay khöëng chïë; àoá laâ sûå giao tiïëp trung thûcå , chên thanâ h vaâ tön tronå g lênî nhau. Nhûng àoá khöng phaãi laâ giao tiïëp saáng taoå hay àönì g têm hiïåp lûcå maâ chó laâ mötå hònh thûcá thêpë cuaã quan hïå cuâng thùæng. Àöìng têm hiïpå lûcå coá nghôa laâ 1 cönå g 1 coá thïí bùnç g 8, 16 hay thêåm chñ hún nûaä . ÚÃ mûác àöå tin cêyå cao, noá àem laiå nhûäng giaiã phaáp töët àepå hún moiå giaiã phaáp àûúåc àûa ra ban àêuì , vaâ cacá bïn àïuì biïtë roä àiïuì ào.á Hún thïë nûäa, hoå seä coá àûúåc tinh thêìn damá nghô daám laâm mötå cacá h chên chñnh. Trong möåt söë trûúâng húpå , àöìng têm hiïåp lûåc khöng khaã thi vaâ giaiã phapá “khöng giao keoâ ” cunä g khöng thïí thûåc hiïnå . Tuy nhiïn, tinh thênì luön cöë gùnæ g mötå cacá h chên thanâ h cuäng coá thïí dêîn àïnë mötå thoãa hiïåp hûäu hiïuå . 5. TÒM KIÏËM MÖÅT PHÛÚNG ANÁ THÛÁ BA Àïí hiïíu roä hún aãnh hûúãng cuãa caác cêëp àöå giao tiïpë àïnë tñnh hiïuå quaã cuãa möië quan hïå tûúng thuöåc, haäy hònh dung mötå kõch banã sau àêy. Vaâo dõp nghó he,â ngûúâi chöìng muöën àûa caã gia àònh ài nghó taåi möåt vunâ g quï ven höì àïí cùæm traåi vaâ cêu caá. Vúái anh êyë , àêy laâ sûå kiïån quan troång àûúåc chuêín bõ caã nùm trúiâ . Boån treã cuäng àang rêët haáo hûác vúái chuyïën ài naây. Tuy nhiïn, ngûúiâ vúå laåi muönë tranh thuã kyâ nghó naây àïí

396 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THAN H ÀATÅ ài thùm meå. Baâ ngoaiå cuãa bonå treã àang ömë vaâ úã caách hoå khoanã g 400 km. Cö êëy ñt coá dõp ài thùm meå nïn chuyïnë ài naây rêtë quan troång vúiá cö. Hai sûå lûaå choån khacá biïåt nayâ coá thïí laâ mêìm mönë g cho nhûnä g bêtë hoaâ tiïpë theo. “Kïë hoacå h àaä àêu vaoâ àêëy ca.ã Cacá con àïuì rêtë tröng mong àïën kyâ nghó nayâ . Chuná g ta ài cùæm traåi thöi”, ngûúâi chönì g noiá . “Nhûng em muönë àûúcå úã canå h meå lucá naây. Meå àang öëm vaâ chuáng ta khöng biïtë meå coân sönë g àûúåc bao lêu nûaä ”, vúå anh traã lúiâ , “Àêy laâ cú höiå duy nhêtë trong nùm àïí caã nhaâ ài thùm me”å . “Nhûng conâ boån tre,ã chuná g seä uã ruä suötë caã tuêìn lïî úã nhaâ ngoaåi vaâ seä lamâ moiå ngûúâi phiïìn toaiá . Vaã laiå , meå àêu coá bïnå h nùnå g àïnë mûcá nhû vêåy. Vaâ baâ coân coá chõ gaái em, chõ êyë úã cacá h àoá chûa àïnë mötå dùåm maâ!” “Em cunä g laâ con. Em muöën úã bïn me.å ” “Em coá thïí goiå àiïnå thoaiå hanâ g ngayâ vaoâ buöií töëi. Vaâ chuáng ta cunä g coá kïë hoacå h ài thùm baâ vaâo Gianá g sinh nayâ . Em nhúá chû?á ” “Viïåc àoá conâ hún nùm thaná g nûäa. Chûa biïët baâ coá conâ sönë g àïnë luác àoá hay khöng. Ngoaiâ ra, meå àang muöën coá em, meå cênì coá em bïn canå h.” “Baâ àang àûúcå chùm socá tötë . Boån treã vaâ anh cuäng cêìn coá em nûäa.” “Meå em quan tronå g hún laâ ài cùmæ traåi.” “Chöìng vaâ cacá con cuãa em cunä g quan troång khöng kemá meå em.”

3977 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ Cuöåc tranh caiä tûúnã g nhû khöng coá höìi kïtë . Nhûng cuöië cunâ g, hoå cunä g tòm ra mötå giaãi phaáp: ngûúâi chöìng dêîn caác con ài cùmæ traåi vaâ cêu caá, conâ ngûúâi vúå vïì thùm meå, mùcå duâ ñt nhiïìu caã hai àïuì camã thêyë coá löîi vaâ mêët vui. Vúái lûaå chonå khaác, ngûúâi chöìng coá thïí chiïuì yá vú,å nhûng seä rêët miïîn cûúäng. Vaâ duâ hûuä yá hay vö tònh, anh cuäng coá thïí vin vaâo àoá àïí minh chûná g cho lúâi tiïn àoaná cuãa mònh laâ kyâ nghó nayâ röët cuöåc chùnè g vui veã gò ca.ã Ngûúâi vúå cunä g coá thïí chiïìu theo yá chöìng, nhûng cö êëy cunä g camã thêyë bõ epá buöcå . Nïuë nhû meå cö êyë bõ bïnå h nùång thûåc sûå hoùcå qua àúâi trong luác hoå ài cùæm traåi thò ngûúiâ chönì g seä phaiã ên hênå vaâ cö seä khöng bao giúâ tha thûá cho anh êyë . Vêën àïì úã àêy laâ caái nhòn cuaã hai vúå chöìng rêët khacá nhau. Sûå khacá biïåt àoá coá thïí laâ nguyïn nhên laâm ranå nûtá möëi quan hïå vúå chöìng. Nhûng nïëu caã hai biïtë khai thacá cacá thoiá quen cuaã sûå tûúng thuöåc möåt cacá h coá hiïåu quaã, hoå seä coá caách xûã lyá vêën àïì theo möåt mö thûác hoaân toanâ khaác. Trong trûúâng húpå nayâ , sûå gùæn boá giûäa hoå seä úã mûcá cao hún. Vò coá mötå taiâ khoanã tònh camã úã mûcá cao nïn hai vúå chöìng seä coá àûúcå sûå tin cêyå vaâ sûå giao tiïpë cúãi múã trong quan hïå hön nhên. Vò coá tû duy cunâ g thùæng nïn hoå seä tin vaâo giaãi phapá thûá ba - giaiã phapá caác bïn cuâng coá lúåi - ûu viïtå hún hùèn moiå giaãi phapá maâ möîi bïn àûa ra ban àêuì . Vò biïët lùnæ g nghe thêuë hiïuí nïn hoå seä taoå ra àûúcå bïn trong baãn thên mötå bûcá tranh toanâ diïnå vïì nhûnä g giaá trõ vaâ möië quan têm chung cênì phaiã àûúåc tñnh àïën khi àûa ra quyïtë àõnh. Sûå kïtë húpå cacá thanâ h phênì nayâ – taiâ khoanã tònh camã úã mûcá àöå cao, tû duy cunâ g thùnæ g vaâ tinh thênì lùnæ g nghe thêuë hiïuí – seä taoå ra möi trûúnâ g lyá tûúnã g cho sûå àönì g têm hiïpå lûcå .

398 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ Phêtå giaáo goiå àêy laâ “giaãi phaáp trung dung”. Nhûng úã àêy, noá coá yá nghôa mang têìm cao hún sûå thoaã hiïåp. Àïí tòm kiïmë “giaiã phapá trung dung”, ngûúâi chöìng vaâ ngûúiâ vúå trong cêu chuyïån trïn cêìn nhênå thûác rùnç g tònh yïu, möië quan hïå cuaã hoå laâ mötå phênì cuãa sûå àönì g têm hiïåp lûåc. Khi noái chuyïnå vúiá nhau, ngûúiâ chönì g seä thêtå sûå camã nhêån vaâ chia seã nguyïnå voång cuãa vúå. Anh êëy seä hiïuí rùnç g vúå mònh muöën san seã ganá h nùnå g vúái ngûúâi chõ trong viïåc chùm socá meå. Anh êëy seä hiïuí àuná g laâ àiïìu àoá quan tronå g hún viïcå ài cùæm traiå . Vaâ ngûúâi vúå cuäng seä hiïuí roä hún mong muöën cuãa chönì g: anh êyë muönë gia àònh sum hopå vaâ taoå khöng khñ thoaãi maái cho boån treã vui chúi. Cö êëy seä nhênå ra sûå chuêín bõ cöng phu cuãa chöìng cho kyâ nghó vaâ camã nhênå àûúcå têìm quan troång cuaã viïåc taoå ra nhûnä g kyã niïmå töët àepå giûaä hoå. Do vêyå , hoå seä khöng conâ mêu thuênî nhau trong cacá h giaãi quyïët vêën àïì nûaä . Hoå seä cuâng nhau tòm ra giaiã phapá thûá ba, àapá ûáng caác nguyïån vonå g cuaã caã hai bïn. “Coá thïí chuná g ta thu xïpë dõp khacá trong thaáng nayâ àïí em vïì thùm meå”, ngûúâi chöìng gúåi yá, “Anh seä lo viïåc nhaâ vaoâ ngaây nghó cuöië tuêìn vaâ thu xïpë àïí em coá thïí ài. Anh hiïíu, em cênì coá thúâi gian cho chuyïnë ài nayâ .” Hoùåc: “Chuáng ta coá thïí tòm àõa àiïmí cùmæ traiå vaâ cêu caá gêìn chöî meå em. Àõa àiïmí àoá coá thïí khöng àûúåc àeåp lùæm, nhûng bonå treã vêîn coá thïí vui chúi ngoaâi trúâi. Chuná g ta coá thïí múiâ cacá anh em ho,å caác dò caác cêåu cuãa chuáng tham gia. Nhû thïë laiå canâ g vui.” Hoå àönì g têm hiïåp lûcå vúiá nhau, trao àöií vaâ thêuë hiïíu

3997 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ nhau cho àïën khi tòm ra möåt giaãi phaáp chung. Àoá laâ giaiã phaáp giuáp xêy dûång P vaâ PC. Thay vò giao tiïpë giaiã quyïët vuå viïcå , noá biïnë thaânh giao tiïëp taåo sûå chuyïní biïnë , trong àoá caã hai àïuì nhênå àûúåc caái mònh muöën, àöìng thúiâ vun àùæp àûúåc möië quan hïå hön nhên. 6. ÀÖNÌ G TÊM HIÏPÅ LÛCÅ TIÏU CÛCÅ Tòm kiïëm giaiã phapá thûá ba coá thïí taoå nïn biïnë chuyïní lúán vïì mö thûcá têm lyá lûúnä g phên. Hayä nhòn vaâo sûå khacá biïåt úã kïtë quaã! Nùng lûúång tiïu cûåc àûúåc sûã duång nhû thïë naâo khi ngûúâi ta tòm caách giaãi quyïët vêën àïì hay àûa ra quyïët àõnh trong möåt thûåc tïë coá tñnh tûúng thuöåc? Bao nhiïu thúâi gian bõ tiïu töën cho viïåc kïí töåi ngûúâi khaác, cho thaái àöå kònh àõch, cho caác xung àöåt giûäa caác caá nhên? Àiïìu naây chùèng khaác gò tay lïn ga, chên laåi àaåp thùæng trong khi laái xe trïn àûúâng. Trong nhiïuì trûúâng húpå cêìn thùnæ g laåi, nhiïìu ngûúiâ laåi nhênë ga hïtë cúä thay vò nhaã ga. Hoå tòm cacá h tùng thïm sûcá epá , tùng thïm tñnh thuyïtë phuåc àïí cuãng cöë lêåp trûúnâ g cuaã mònh. Tuy nhiïn, vêën àïì laâ úã chöî nhûäng ngûúiâ phuå thuöåc laiå luön cöë gianâ h phênì thùnæ g trong cacá thûåc tïë tûúng thuöcå . Hoùåc hoå dûåa vaoâ sûcá maånh quyïìn lûåc àïí ài àïnë giaãi phaáp thùæng/thua, hoùåc toã ra “dô hoaâ vi quyá” àïí ài àïën giaãi phaáp thua/thùæng. Hoå coá thïí noái vïì kyä nùng cuâng thùæng, nhûng khöng thûcå sûå muöën lùnæ g nghe ai caã; hoå chó muöën khönë g chïë ngûúiâ khacá . Cho nïn, trong möi trûúnâ g nhû vêyå , àönì g têm hiïpå lûcå khöng thïí sinh söi nêyí núã. Nhûnä g ngûúiâ coá têm tranå g bêtë an thûúnâ g suy nghô rùnç g thûcå tiïnî cênì phaiã àûúcå sûaã àöií àïí phuâ húpå vúiá mö thûcá cuaã