7 thoi quen de thanh dat - Stephen R.Covey

400 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ ho.å Hoå rêtë muönë ngûúiâ khacá lamâ theo ho,å suy nghô nhû ho.å Nhûng hoå khöng nhênå thûcá àûúcå rùnç g sûcá manå h cuaã möië quan hïå chñnh laâ úã chöî coá àûúcå quan àiïmí cuaã ngûúiâ khacá . Giönë g nhau khöng coá nghôa laâ nhêët thï;í àöìng danå g khöng coá nghôa laâ thönë g nhêtë . Thöëng nhêtë hay nhêtë thïí böí sung lênî nhau, nhûng khöng giöëng nhau. Giöëng nhau thò khöng coá sûå saáng taåo vaâ rêët nhaâm chaná . Àiïuì cötë loiä cuãa àönì g têm hiïpå lûcå laâ luön quyá troång sûå khacá biïåt. Chòa khoaá cho sûå chung sûcá laâ àönì g têm hiïpå lûcå vúiá têm àiïím laâ caác nguyïn tùcæ cuãa ba thoiá quen àêìu tiïn. Cacá nguyïn tùæc naây taoå ra sûå an toaân nöåi têm àuã àïí chuná g ta damá cúiã múã loâng mònh vaâ sùén saâng chêpë nhêån töín thûúng. Nhúâ lônh höiå nhûnä g nguyïn tùæc nayâ , chuná g ta seä coá àûúåc têm lyá rönå g lûúång cuaã tû duy cunâ g thùæng vaâ nhênå thûcá roä thoiá quen thûá nùm. Möåt trong nhûnä g kïët quaã thûcå tiïnî cuãa tû duy lêyë nguyïn tùcæ lamâ tronå g têm laâ noá lamâ cho chuná g ta höiå nhêpå hoanâ toaân. Nhûnä g ngûúiâ àaä àûúcå àõnh hònh sêu sùcæ bùnç g tû duy lö-gñc, bùnç g lúâi noiá , nhûnä g ai coá baná cêuì naoä traiá hoatå àönå g maånh hún seä nhênå thêyë tû duy àoá khöng thñch húåp àïí giaãi quyïtë nhûnä g vênë àïì àoâi hoiã phaãi hïtë sûác saná g taoå . Khi nhênå ra, hoå bùtæ àêuì xêy dûång möåt “kõch banã ” múiá úã baná cêuì naoä phaiã . Khi khai thacá caã baná cêuì naoä phaiã vönë thiïn vïì trûcå giacá , saáng taoå vaâ trûâu tûúång cunâ g baán cêuì naoä traiá thiïn vïì phên tñch, lö-gñc vaâ ngön ngû,ä toanâ böå naäo böå chuáng ta seä phatá huy töië àa sûcá manå h. Noiá cacá h khacá , àönì g têm hiïpå lûcå vïì têm lyá seä xuêët hiïnå trong têm trñ chuná g ta. Vaâ yïëu töë nayâ toã ra thñch húåp nhêtë vúái thûåc tïë cuöåc söëng, búãi vò cuöåc söëng khöng chó coá lö-gñc maâ conâ coá tònh caãm.

4017 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ Höm no,å töi coá buöií thuyïtë trònh taåi höåi thaão cuaã mötå cöng ty úã Orlando, Florida vúiá àïì taâi “Quaãn lyá tûâ bïn traái, lanä h àaåo tûâ bïn phaãi”. Cuöëi buöíi, võ chuã tõch cöng ty àïnë gùåp töi vaâ noiá : “Stephen naây, àiïìu anh noiá rêtë hay, nhûng töi thêyë nöiå dung àoá coá thïí apá dunå g vaâo cuöåc hön nhên cuãa töi hún laâ vaoâ cöng viïåc kinh doanh. Vúå chönì g töi àang gùåp phaãi vûúáng mùcæ trong caách àöië xûã vúiá nhau. Liïåu öng coá thïí cuâng ài ùn cúm trûa vúái chuná g töi chó àïí quan saát chuná g töi noiá chuyïnå vúiá nhau, sau àoá cho töi möåt lúâi khuyïn hay khöng?”. “Töi rêtë sùén lonâ g”, töi traã lúâi. Sau khi ngöiì vaoâ baân, chuáng töi trao àöíi vúiá nhau vaâi cêu xaä giao. Sau àoá, võ chuã tõch quay sang vúå mònh vaâ noiá : “Em nayâ , anh múâi Stephen cuâng ùn trûa vúiá vúå chöìng mònh àïí anh êëy xem coá thïí giuáp caãi thiïnå möië quan hïå cuaã vúå chönì g mònh hay khöng. Anh biïët em muöën anh phaiã laâ ngûúiâ chönì g nhayå caãm hún, chu àaoá hún. Liïåu em coá thïí cho biïtë cuå thïí anh cênì phaiã lamâ gò?” [Baán cêìu naoä traái cuaã öng êëy cêìn coá cacá sûå kiïnå , con sö,ë chi tiïët, vaâ tûnâ g böå phênå cuå thïí] “Nhû em àaä noiá vúiá anh trûúcá àêy, chùnè g coá gò àùåc biïtå àêu. Àoá chó la…â camã giacá chung chung cuaã em maâ thöi.” [Baná cêìu naäo phaãi cuãa baâ êyë àang nghô vïì caãm giacá , vïì caác danå g thûác, vïì caiá toanâ thïí vaâ vïì möië quan hïå giûaä caác böå phênå ] “Àiïìu àoá coá nghôa laâ gò? Em muönë anh phaãi lamâ gò? Em cûá noái cuå thïí anh múái biïtë phaiã lamâ thïë naâo chûá.” “Chó laâ camã giacá cuaã em thöi.” [Baán cêìu naoä phaiã cuãa baâ êëy àang liïn hïå àïnë nhûäng hònh anã h vaâ caãm xucá ] “Em chó camã thêyë cuöcå hön nhên cuaã chuná g ta khöng quan troång àöëi vúái anh nhû anh tûnâ g noiá vúái em.”

402 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THAN H ÀATÅ “Àûúcå röìi, thïë anh phaãi lamâ gò àïí noá trúã nïn quan tronå g hún? Hayä cho anh caiá gò àoá chi tiïët, cuå thïí hún àïí anh thûcå hiïnå .” “Àiïìu àoá khoá noiá bùçng lúiâ àûúcå .” Àïnë luác ào,á anh êyë àaoã mùæt nhòn sang töi nhû muönë noiá “Stephen naây, anh coá chõu nöií caái kiïuí muâ múâ cuaã cö êëy khöng?”. “Em naây”, öng êëy noiá vúiá vú,å “Àoá laâ vêën àïì cuaã em. Vaâ àoá cuäng laâ vênë àïì cuãa meå em. Thûåc ra, àoá laâ vênë àïì cuãa têët caã phuå nûä maâ anh biïtë ”. Röiì öng bùtæ àêuì chêtë vênë baâ êyë nhû àang lêyë khêíu cung. “Coá phaãi em àang söëng trong cùn nhaâ maâ em mú ûúcá ?” “Khöng phaiã chuyïnå ào”á , baâ êyë thúã daiâ , “Khöng phaiã chuyïnå àoá àêu!”. “Anh biïtë . Nhûng vò em khöng chõu noiá ra cuå thïí laâ caiá gò, anh cho rùnç g cacá h töët nhêët laâ dunâ g pheáp loaåi suy. Em coá àûúcå sönë g úã núi em hùçng ao ûúcá khöng?” “Em cho rùnç g nhû vêyå .” “Em a,å Stephen àang ngöìi àêy chó vaiâ phuát àïí giuáp chuná g ta. Em chó cênì traã lúiâ nhanh ‘co’á hoùcå ‘khöng’. Em coá àûúåc söëng núi em muönë khöng?” “Co.á ” “Àûúcå röiì . Coi nhû xong cêu hoiã àoá. Em coá àûúåc àêìy àuã cacá thûá tiïnå nghi em muönë khöng?” “Co.á ” “Tötë . Em coá àûúcå laâm nhûäng gò em muönë khöng?” Àiïpå khucá àoá tiïpë tucå diïîn ra mötå luác nûäa, vaâ töi camã

4037 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THAN H ÀATÅ thêyë mònh chùèng giupá àûúåc gò. Vò thï,ë töi noái xen vaâo: “Coá phaãi àêy laâ chuyïån thûúâng diïîn ra trong quan hïå cuãa hai ngûúiâ khöng?”. “Ngayâ naâo cuäng vêåy. Cuöåc söëng hön nhên cuaã chuáng töi dûúnâ g nhû chó coá bêyë nhiïu”, baâ vúå thúã daâi noái. Töi nhòn caã hai vúå chöìng, vaâ möåt yá nghô thoaáng qua rùçng àêy laâ hai ngûúâi bõ chi phöëi búãi hai baán cêìu naäo khaác nhau. “Öng baâ coá con khöng?”, töi hoiã . “Chuná g töi coá hai àûaá .” “Thïë û?”, töi hoãi laåi, vúâ nhû khöng tin nöíi, “Lamâ sao öng baâ coá thïí coá con àûúåc vúái nhau?”. “Anh noái thïë nghôa laâ gò?” “Hai ngûúâi phaãi hoâa húåp lùæm múái laâm nïn àiïìu kyâ diïåu àoá!”, töi noái. “Möåt cöång möåt thûúâng bùçng hai. Nhûng öng baâ àaä lêëy möåt cöång möåt thaânh ra böën. Àoá chñnh laâ sûå àöìng têm hiïåp lûåc. Töíng thïí thöëng nhêët lúán hún töíng cuãa tûâng phêìn”. Ngûâng möåt laát, töi thöët lïn: “Vênë àïì úã àêy laâ cêìn phaãi coi troång sûå khaác biïtå cuaã nhau, öng baâ a”å . 7. COI TRONÅ G SÛÅ KHAÁC BIÏTÅ Coi tronå g sûå khacá biïtå laâ banã chêët cuaã àönì g têm hiïpå lûcå – àoá laâ sûå khaác biïåt vïì mùåt trñ tuï,å tònh camã , têm lyá giûaä nhûnä g con ngûúâi khacá nhau. Vaâ chòa khoáa àïí coi tronå g sûå khacá biïåt laâ phaiã nhênå thûác àûúcå rùçng, ai cuäng àïuì coá caái nhòn riïng vïì thïë giúiá , thûcå taiå khacá h quan, theo quan àiïím riïng cuãa ho,å khöng phaiã nhû noá vönë coá.

404 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ Nïëu töi tûúnã g rùçng thïë giúiá trong mùæt mònh laâ nhû noá vöën sùné coá thò töi cênì coi troång sûå khacá biïtå àïí laâm gò? Taåi sao töi laåi phaãi bêån têm vúái nhûnä g ngûúiâ coá quan àiïím khaác töi – tûcá “lêmì lêîn”? Mö thûác cuaã töi lucá àoá seä laâ: nhûnä g ngûúâi khaác àïuì bõ vûúná g vaâo caiá vunå vùåt, chó coá töi múiá nhòn thêyë bûác tranh toaân canã h – vò töi coá têìm nhòn cao hún. Nhûng thêåt ra, töi àaä bõ giúiá hanå trong mö thûcá cöë àõnh cuaã mònh. Vaâ nïëu àoá laâ mö thûcá cuãa töi, töi seä khöng bao giúâ bõ taác àönå g búiã tû duy tûúng thuöcå . Ngûúâi thanâ h àaåt cênì coá sûå khiïm nhûúnâ g vaâ biïët tön troång ngûúâi khaác àïí nhêån ra nhûäng giúái hanå nhênå thûcá cuaã mònh, vaâ àïí àaánh giaá cao nhûäng nguönì lûcå phong phuá thöng qua sûå tûúng tacá vúái têpå thïí. Ngûúâi àoá coi tronå g sûå khacá biïåt búiã vò noá lamâ tùng thïm kiïën thûcá , hiïíu biïtë cuaã hoå àöëi vúiá thûåc tï.ë Nïuë chó dûaå vaoâ traiã nghiïmå cuaã baãn thên, chuáng ta seä luön luön bõ thiïuë thöng tin. Liïåu coá lö-gñc khöng khi hai ngûúâi bêët àönì g yá kiïnë nhûng caã hai àïuì àuná g? Àiïìu àoá laâ khöng lö-gñc, nhûng àuáng vïì mùåt têm lyá, vaâ coá thûåc. Banå nhòn thêyë hònh anã h möåt cö gaiá treã, conâ töi nhòn thêëy hònh anã h mötå baâ laoä . Chuná g ta cunâ g nhòn vaâo möåt hònh ve,ä vaâ caã hai àïìu àuná g. Chuná g ta cuâng nhòn vaâo nhûnä g àûúâng netá maâu àen, nhûäng manã g khöëi maâu trùnæ g nhûng laåi giaiã thñch chuná g theo caác cacá h khacá nhau, búiã chuná g ta àaä bõ àõnh hònh àïí giaiã thñch mötå cacá h khacá nhau. Nïëu khöng coi tronå g sûå khacá biïtå vïì nhêån thûcá , nïuë khöng coi tronå g lênî nhau vaâ thûâa nhêån rùnç g caã hai àïuì àuáng, rùçng caác mùtå cuöåc söëng khöng phaiã lucá naoâ cunä g mang tñnh quy luêåt, rùnç g luön luön coá thïí coá giaãi phapá thûá

4057 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ ba, chuná g ta seä khöng bao giúâ vûúåt ra khoãi àûúcå giúái haån cuaã sûå àõnh hònh ào.á Do ào,á khi töi biïët àûúcå sûå khacá nhau trong nhênå thûcá cuãa chuáng ta, töi seä noái: “Àûúåc röiì ! Baån nhòn noá khaác vúái töi! Banå hayä giupá töi thêyë caiá maâ banå thêyë ”. Nïuë hai ngûúiâ coá cunâ g yá kiïnë thò viïåc banâ luênå laâ khöng cêìn thiïët. Seä khöng coá ñch gò cho töi khi giao tiïëp vúái mötå ngûúâi cunä g nhòn thêëy hònh aãnh möåt baâ laäo nhû töi. Töi chùnè g muöën noái chuyïån, trao àöií vúiá ai àoá luön àöìng yá vúiá töi; töi muönë trao àöií vúiá baån vò banå nhòn sûå viïcå khaác vúiá töi. Töi coi troång sûå khacá biïtå ào.á Bùnç g caách àoá, töi khöng chó tùng cûúâng àûúåc nhêån thûác cuaã mònh; töi conâ khùèng àõnh àûúcå cho banå . Töi àem àïnë cho banå mötå bêuì khöng khñ têm lyá ön hoaâ . Töi taåo ra möi trûúâng àöìng têm hiïåp lûcå . Têìm quan tronå g cuaã viïcå coi troång sûå khacá biïåt coá thïí àûúcå rutá ra tûâ cêu chuyïån nguå ngön hiïnå àaåi coá tïn Trûúnâ g hoåc daânh cho àöång vêåt cuaã nhaâ giaáo duåc hocå , Tiïën sô R. H. Reeves. Mötå höm, cacá con vêtå quyïtë àõnh thaânh lêpå mötå trûúâng hocå . Chuná g aáp dunå g giaáo trònh gianã g dayå chung bao göìm cacá mön chayå , leo, búi vaâ bay. Con vêtå naoâ cunä g phaiã hocå têtë caã cacá mön. Võt búi tötë (trïn thûcå tïë noá conâ gioiã hún caã giaoá viïn dayå búi) vaâ bay cunä g kha,á nhûng laiå rêtë kemá úã mön chayå . Vò thï,ë cêuå ta phaiã boã mön búi àïí têpå trung luyïnå chayå . Viïcå nayâ keoá daiâ cho àïnë khi manâ g chên võt bõ monâ vetå , vaâ cêuå ta chó àatå àiïmí trung bònh mön búi löiå . Thoã ngay tûâ àêìu àûáng haång nhêët vïì mön chaåy, nhûng

406 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ laåi bõ mêët tinh thêìn vò àaä phaãi cöë gùæng quaá nhiïìu úã mön búi löåi. Socá thò xuêtë sùcæ vïì leo treoâ cho àïnë khi thêtë baiå úã kyâ thi bay. Thêyì giaoá bùtæ cêuå ta phaiã nhayã tûâ àêtë lïn ngonå cêy, thay vò nhayã tûâ ngonå cêy xuönë g. Cêuå ta bõ chuötå rutá do cöë gùnæ g quaá sûác vaâ nhêån àûúåc àiïmí trung bònh mön leo treâo vaâ àiïím keám úã mön chayå . Àaiå banâ g laâ mötå àûaá hû honã g, phaiã chõu kyã luêtå nghiïm ngùtå . Trong viïcå lïn àïnë àûúcå ngonå cêy theo yïu cêuì cuaã thêyì giaoá , cêuå ta toã ra vûútå tröiå hùnè cacá con vêtå khacá , nhûng laiå khùng khùng apá dunå g theo cacá h riïng cuaã mònh nïn vênî bõ thêyì giaoá phatå vaâ cho àiïmí kemá . Cuöëi nùm, möåt con röìng hònh thuâ quaái dõ, búi khaá nhanh, bay khaá gioãi, biïët chaåy vaâ biïët caã leo treâo àaä àaåt àiïím cao nhêët. Noá àûúåc choån àïí Ban giaám hiïåu tuyïn dûúng toaân trûúâng. Riïng choá khöng chõu àïën trûúâng vò biïët rùçng nhaâ trûúâng khöng àûa mön àaâo hang vaâo chûúng trònh hoåc. Chuáng gúãi luä choá con àïën hoåc nghïì núi caác con chöìn vaâ chuöåt chuäi. 8. PHÊN TÑCH TRÛÚNÂ G LÛCÅ Trong möåt tònh huönë g coá tñnh tûúng thuöcå , sûå àöìng têm hiïpå lûcå coá sûcá manå h àùåc biïtå trong viïåc xûã lyá cacá lûåc tiïu cûåc chönë g laåi sûå tùng trûúnã g vaâ thay àöíi. Nhaâ xaä höåi hoåc Kurt Lewin àaä phatá triïín mö hònh “Phên tñch trûúnâ g lûåc”, trong àoá, öng mö taã tònh traång thùng bùçng giûaä àöång lûcå thuác àêíy theo hûúná g tûâ dûúái lïn vaâ aáp lûåc kòm haäm theo hûúáng tûâ trïn xuönë g.

4077 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ ApÁ lûcå kòm hamä Àöång lûcå thuác àêíy Àönå g lûåc thuác àêyí mang tñnh tñch cûcå , húpå ly.á Traiá laiå , apá lûcå kòm hamä thûúâng laâ tiïu cûcå , bêtë húpå ly.á Caã hai têåp húpå lûcå nayâ àïìu coá thûåc vaâ cêìn phaãi àûúcå tñnh àïnë khi xûã lyá sûå thay àöíi. Chùnè g hanå , gia àònh banå gùpå phaiã chuyïnå bêtë hoaâ . Banå muöën caiã thiïnå sao cho cacá möëi quan hïå trúã nïn töët àepå hún. Coá thïí banå muönë taåo ra möåt bêuì khöng khñ tñch cûcå hún, tön troång, cúãi múã vaâ tin tûúãng nhau hún giûaä caác thaânh viïn trong gia àònh. Àönå g lûcå thuác àêíy seä giuáp banå thûcå hiïån àiïuì ào.á Nhûng àöång lûcå cuãa banå bõ ngùn caãn búãi cacá apá lûcå kòm hamä – nhûnä g khuön mêuî khacá nhau do cha meå apá àùtå , nhûäng thoái quen àaä àûúcå àõnh hònh cuaã mötå vaiâ thaânh viïn trong gia àònh, cöng viïåc hoùåc nhûnä g àoâi hoiã khaác vïì thúâi gian vaâ sûcá lûcå cuaã banå . Tùng àöång lûcå thuác àêíy coá thïí àem laiå mötå söë kïtë quaã tamå thúiâ . Nhûng khi cacá apá lûcå kòm hamä vênî conâ thò viïcå tùng lûcå àêíy seä rêtë khoá khùn. Cunä g giönë g nhû viïcå àêyí vaâo

408 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ mötå chiïëc loâ xo; banå àêyí caâng maånh thò caâng khoá àêíy hún, cho àïën mötå lucá naoâ ào,á lûcå cuaã chiïcë loâ xo seä hêtë tung banå trúã laiå . Nhûng khi baån àönì g têm hiïpå lûcå , banå seä sûã dunå g àönå g cú cuãa Thoiá quen thûá tû, kyä nùng cuaã Thoái quen thûá nùm vaâ sûå tûúng tacá cuãa Thoiá quen thûá saáu àïí xûã lyá trûåc tiïpë caác apá lûcå kòm hamä . Banå raä chuáng, núái lonã g chuáng, vaâ taoå ra nhûäng phaát kiïnë múái biïnë chuná g thaânh lûcå àêyí . Banå seä keoá theo nhiïìu ngûúiâ khaác tham gia xûã lyá vêën àïì, laâm cho hoå camã thêyë àoá cuäng chñnh laâ vênë àïì cuaã hoå. Nhúâ ào,á nhûäng muåc tiïu múái, nhûnä g mucå tiïu àûúåc moåi ngûúâi chia seã seä àûúåc xacá lêpå vaâ cöng viïåc cuaã baån, cuaã caã têåp thïí seä àûúåc nêng lïn theo nhûnä g caách khöng ai coá thïí hònh dung trûúcá àûúåc. Caãm hûná g nayã sinh trong quaá trònh chuyïín àöång àoá seä taåo ra möåt nïnì vùn hoaá múiá . Nhûnä g ngûúiâ tham gia seä àûúcå tiïëp thïm sûác manå h búiã tû duy múái meã nhúâ vaâo cacá phûúng aná vaâ cú höiå múái. Töi àaä nhiïìu lêìn tham gia vaâo caác cuöåc àaâm phaán giûäa nhûäng ngûúâi àang bêët hoâa vúái nhau vaâ thuï caác luêåt sû àïí baão vïå lêåp trûúâng cuãa mònh. Têët caã haânh àöång àoá chó laâm cho caác vêën àïì trêìm troång thïm, búãi vò möëi quan hïå giao tiïëp giûäa hoå seä trúã nïn xêëu ài khi thöng qua con àûúâng phaáp lyá. Mûác àöå tin cêåy xuöëng thêëp àïën nöîi caác bïn caãm thêëy hoå khöng coân giaãi phaáp naâo khaác ngoaâi àûa vêën àïì ra toâa. “Caác öng coá conâ quan têm tòm giaãi phapá cunâ g thùæng khöng?”, töi hoiã . Cêu traã lúâi thûúnâ g laâ coá, nhûng phêìn lúán ngûúiâ ta khöng nghô rùnç g àiïuì nayâ coá thïí xaãy ra.

4097 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ “Nïuë töi coá thïí lamâ cho bïn kia cuäng àöìng y,á liïåu öng coá muönë bùtæ àêuì quaá trònh giao tiïpë thûåc sûå vúiá nhau khöng?” Kïtë quaã cuaã hêuì hïtë cacá trûúnâ g húpå thêtå àaná g kinh ngaåc. Nhûäng vênë àïì tranh caäi vïì phaáp lyá vaâ têm lyá trong nhiïuì thaná g bönî g chöëc àûúåc giaãi quyïtë chó trong vaâi giúâ hoùcå vaâi ngayâ . Hêìu hïët giaãi phapá àaåt àûúåc khöng phaiã laâ giaiã phaáp thoaã hiïpå cuaã toâa; àoá laâ giaãi phaáp chung sûcá , tötë hún giaiã phapá maâ möiî bïn àûa ra lucá ban àêìu. Vaâ trong hêuì hïtë caác trûúnâ g húpå , caác möië quan hïå àûúcå duy trò, duâ luác àêìu coá veã nhû mûcá àöå tin cêyå xuönë g rêtë thêëp vaâ sûå raån nûtá trong möië quan hïå lúná àïën mûác khoá coá thïí haân gùnæ àûúcå . Lêìn noå, ngûúâi quaãn lyá cuaã mötå nhaâ sanã xuêtë àïnë gùåp töi. Öng ta àang bõ mötå khacá h hanâ g lêu nùm kiïån vò saãn phêím mua vïì khöng àaåt yïu cêuì chêët lûúnå g. Caã hai bïn àïìu camã thêëy coá lyá khi baão vïå lêåp trûúnâ g àuná g àùæn cuaã mònh vaâ cho rùnç g bïn kia hoanâ toaân sai traiá , khöng àaná g tin cêyå . Khi hoå bùtæ àêuì thûcå hanâ h Thoiá quen thûá nùm – Lùnæ g nghe vaâ thêëu hiïuí , thò coá hai àiïuì trúã nïn roä ranâ g. Thûá nhêtë , nhûnä g vênë àïì giao tiïëp ban àêìu àaä dênî àïnë sûå hiïíu lêmì vaâ sau àoá caâng trêìm troång thïm do caã hai bïn cunâ g lïn aná lêîn nhau. Thûá hai, lucá àêìu caã hai àïìu coá thiïån chñ vaâ àïuì khöng muönë mêtë thïm chi phñ ra toâa, nhûng röiì hoå àaä khöng tòm ra mötå giaiã phapá chung naoâ khacá . Mötå khi hai guát mùæc trïn àûúcå xaác àõnh roä ranâ g vaâ tinh thênì cuaã cacá Thoiá quen thûá 4, 5 vaâ 6 àûúcå aáp dunå g thò tranh chêëp nhanh choáng àûúcå giaiã quyïtë , möië quan hïå cuaã hai bïn tiïëp tuåc phaát triïín. Lêìn khaác, töi nhênå àûúåc mötå cuá àiïnå thoaåi cêuì cûuá luác saná g súmá cuaã mötå nhaâ àêuì tû àõa öcë .

410 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ Ngên hanâ g muönë tõch thu taiâ sanã vò öng êyë khöng tuên thuã lõch hoanâ traã vönë vaâ laiä . Öng êyë muöën coá vönë böí sung àïí àêíy nhanh dûå aná baán àêët; sau ào,á seä traã núå ngên hanâ g. Nhûng ngên haâng àaä tûâ chöië cêëp thïm vönë böí sung cho àïnë khi hoå thu höìi àûúåc nú.å Àêy laâ mötå baâi toaán nan giaãi theo kiïuí “con gaâ vaâ quaã trûáng, thûá naâo coá trûúác”. Dûå aná cuãa nhaâ àêìu tû àõa öcë trúã nïn söëng dúã chïët dú.ã Àûúnâ g saá bùæt àêuì bõ coã daiå tênë cöng; cacá khaách hanâ g àaä àùåt tiïìn cocå lùm le phaãn àöië khi nhòn thêëy giaá trõ taâi saãn cuãa hoå bõ suåt gia.á Chñnh quyïnì thanâ h phöë cunä g rêët thêtë voång trûúác möåt dûå aán chêmå tiïnë àö.å Caã ngên haâng vaâ nhaâ àêìu tû àaä tiïu töën haâng chuåc nganâ àö-la cho chi phñ kiïnå caáo, nhûng vuå kiïån vêîn chûa àûúcå toâa thuå lyá qua nhiïuì thaáng. Trong tuyïåt voång, nhaâ àêuì tû miïîn cûúäng àönì g yá thûã lamâ theo caác nguyïn tùæc cuaã Thoiá quen thûá 4, 5 vaâ 6. Öng êëy sùpæ xïëp möåt cuöcå hoåp vúái cacá viïn chûcá ngên haâng, nhûäng ngûúâi coân miïnî cûúäng hún caã öng. Cuöåc hoåp bùtæ àêuì lucá 8 giúâ saná g. Sûå cùng thùnè g vaâ thiïëu tin cêyå lênî nhau löå roä. Cacá viïn chûcá ngên haâng khöng noiá gò ca;ã hoå chó lùnæ g nghe. Trong thúâi gian mötå tiïnë g rûúiä àêuì tiïn, töi thuyïët trònh vïì cacá Thoiá quen 4, 5 vaâ 6. Àïën 9 giúâ 30 phuát, töi bûúác àïën chiïëc baãng àen vaâ viïtë ra cacá möië quan têm cuaã ngên hanâ g dûåa trïn cú súã sûå hiïíu biïtë trûúcá àoá cuãa chuáng töi. Cacá viïn chûác ngên hanâ g vêîn khöng noái gò, nhûng khi chuáng töi xoayá vaâo tû duy cunâ g thùnæ g vaâ cöë gùnæ g àïí thêëu hiïíu hoå thò hoå bùæt àêìu cúãi múã hún. Khi cacá viïn chûcá ngên haâng toã ra àaä hiïíu vênë àïì hún, khöng khñ cuöåc hopå thay àöií , vaâ camã giacá nhiïåt tònh àöië vúái triïní vonå g giaãi quyïët tranh chêëp trong ön hoâa trúã nïn roä

4117 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ ranâ g. Hoå caâng lucá caâng nïu ra nhiïìu cêu hoãi, kïí caã caác cêu hoiã mang tñnh caá nhên. Àïën 11 giúâ, caác viïn chûác ngên haâng vêîn tin laâ mònh àuáng nhûng hoå àaä camã thêëy hiïuí vêën àï,ì khöng coân chönë g àöië vaâ haách dõch nûaä . Vaoâ luác àoá, hoå àuã cúãi múã àïí lùæng nghe möëi quan têm cuãa nhaâ àêuì tû. Àiïìu nayâ dêîn àïnë sûå hiïuí biïtë lêîn nhau sêu sùæc hún. Vaâ viïcå giao tiïpë trïn tinh thênì cunâ g thùnæ g nhû thïë cuöië cunâ g àaä ngùn chùnå àûúcå nhûäng tranh chêpë lúná hún coá thïí xayã ra. Àïnë 12 giúâ, nhaâ àêìu tû vaâ cacá viïn chûcá cuãa ngên haâng rúâi cuöcå hopå mang theo banã kïë hoaåch àïí cuâng nhau trònh cho Hiïåp höiå cacá chuã súã hûuä bêtë àöång sanã thanâ h phö.ë Mùcå duâ vênî conâ möåt söë diïnî biïnë phûcá tapå keoá theo, nhûng cuöåc àêuë taåi toaâ àaä khöng diïnî ra vaâ dûå aná tiïpë tucå àûúåc thûåc hiïån cho àïnë ngaây nghiïmå thu thanâ h cöng. Töi khöng coá yá noái rùnç g ngûúiâ ta khöng nïn duâng àïnë biïån phaáp phapá lyá àïí giaãi quyïtë mêu thuêîn. Trong möåt söë trûúnâ g húpå nhêtë àõnh, vênî phaiã apá dunå g luêtå phapá , nhûng haäy xem àoá laâ biïån phapá cuöië cuâng, khöng phaiã àêuì tiïn. Nïuë ngûúiâ ta duâng noá quaá súám, ngay caã vúiá yá nghôa ngùn ngûâa thò àöi khi, nöiî lo súå vaâ mö thûcá phapá lyá seä taåo ra quaá trònh suy nghô vaâ haânh àönå g khöng thïí àöìng têm hiïåp lûcå vúái nhau àûúåc. 9. BANÃ CHÊTË CUAÃ TÛÅ NHIÏN LAÂ ÀÖNÌ G TÊM HIÏPÅ LÛCÅ Sinh thaái laâ tûâ mö taã mötå cacá h cú baãn vïì chuã nghôa àönì g têm hiïpå lûcå trong tûå nhiïn – têët caã moiå sûå vêtå , hiïnå tûúång àïìu coá möië liïn hïå vúiá nhau. Àoá laâ möëi quan hïå trong àoá sûcá maånh saná g taåo àûúcå phaát huy töëi àa, cuäng nhû sûcá manå h thûcå sûå trong 7 Thoái quen nùmç trong möëi quan hïå lêîn

412 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THAN H ÀATÅ nhau, khöng phaãi laâ thoiá quen cuãa riïng tûnâ g ngûúiâ . Möëi quan hïå mêtå thiïët giûaä cacá böå phêån cunä g laâ möåt sûác maånh cuaã vùn hoáa àönì g têm hiïpå lûcå . Nïuë moåi ngûúiâ tham gia mötå cacá h tñch cûcå , chên thanâ h vaâ kiïn àõnh trong viïcå phên tñch vaâ giaãi quyïët vênë àïì thò sûå saáng taåo vaâ cam kïtë cuãa hoå àöëi vúái nhûnä g gò hoå taåo ra canâ g àûúåc phatá huy nhiïìu hún. Töi tin rùnç g àêy chñnh laâ baãn chêtë cuaã sûcá manå h trong triïët lyá kinh doanh cuaã ngûúâi Nhêtå , mötå triïtë lyá àaä laâm thay àöíi caã thõ trûúnâ g thïë giúiá . Àönì g têm hiïpå lûcå luön àem laåi kïët quaã töët hún, àoá laâ mötå nguyïn tùæc àuáng àùnæ . Noá laâ kïtë quaã tronå veån cuãa têët caã cacá thoái quen àaä noái úã cacá chûúng trûúcá . Noá àem laiå sûå thaânh àaåt trong möåt thûcå taåi tûúng thuöcå – laâm viïcå têåp thï,í xêy dûnå g têpå thï,í phatá triïní sûå àoaân kïët vaâ saná g taoå vúiá nhûnä g ngûúiâ khacá . Mùcå duâ khöng thïí kiïím soatá àûúcå caác mö thûcá cuãa ngûúâi khacá trong tûúng tacá coá tñnh tûúng thuöcå , cuäng nhû banã thên quaá trònh àönì g têm hiïpå lûåc, nhûng ngay trong Voâng tronâ Anà h hûúnã g cuãa baån cuäng coá rêët nhiïuì sûcá manå h àönì g têm hiïpå lûcå . Banå coá thïí liïn kïtë caã hai chiïuì cuãa nùng lûåc tûå nhiïn, mötå chiïuì laâ phên tñch vaâ möåt chiïìu laâ saáng taoå . Baån coá thïí coi troång sûå khacá biïtå giûaä chuáng vaâ vêån dunå g sûå khacá biïåt naây laâm hatå nhên cho sûå saná g taoå . Banå coá thïí àönì g têm hiïpå lûcå ngay trong chñnh mònh úã möi trûúnâ g coá sûå àöië àêuì . Banå khöng nïn xucá phamå ngûúiâ khacá vaâ cöë gùnæ g traná h cacá nùng lûúnå g tiïu cûcå ; banå coá thïí têpå trung nhòn nhênå mùtå tötë cuaã ngûúiâ khacá vaâ sûã dunå g àiïuì àoá àïí caiã thiïnå quan niïmå , múã rönå g têmì nhòn cuaã mònh. Banå coá thïí renâ luyïnå sûå dunä g caãm trong caác tònh huönë g coá tñnh tûúng thuöcå bùnç g sûå cúiã mú,ã böcå löå yá nghô, tònh caãm

4137 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ vaâ kinh nghiïmå cuaã mònh theo cacá h coá thïí khuyïnë khñch ngûúiâ khacá noi theo. Baån coá thïí coi troång sûå khacá biïåt úã ngûúâi khacá . Khi coá ai àoá bêtë àöìng yá kiïën vúái banå , banå coá thïí noiá “Àûúcå röiì ! Anh nhòn vêën àïì khaác vúái töi”. Khöng nhêët thiïët phaiã àöìng yá vúiá hoå maâ trûúcá hïët, baån chó cênì khùèng àõnh àiïìu hoå muönë , röìi tòm hiïuí vênë àïì cuãa hoå sau. Trong trûúâng húåp baån chó nhòn thêëy coá hai giaãi phaáp, möåt cuãa baån vaâ möåt cuãa ngûúâi khaác keám hiïåu quaã hún, baån coá thïí nhòn vaâo giaãi phaáp thûá ba. Hêìu nhû luön luön coá giaãi phaáp thûá ba trong moåi trûúâng húåp vaâ nïëu biïët vêån duång triïët lyá cuâng thùæng cuäng nhû thûåc sûå cöë gùæng àïí thêëu hiïíu ngûúâi khaác, baån seä tòm ra giaãi phaáp töët hún cho caác bïn liïn quan.

414 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ GÚIÅ YÁ APÁ DUNÅ G: 1. Hayä nghô vïì mötå hoanâ canã h maâ ai àoá coá cacá h nhòn nhênå sûå vêtå khacá vúiá banå . Xem xetá àïí vênå dunå g sûå khacá biïtå àoá laâm baân àaåp àûa àïnë giaiã phapá thûá ba. Coá thïí hoiã yá kiïën ngûúâi àoá vïì vênë àïì baån àang gùåp phaiã . Cênì coi tronå g nhûnä g yá kiïnë khacá biïtå maâ banå seä nghe. 2. Lêåp danh saách nhûäng ngûúâi lamâ baån khoá chõu. Hoå coá thïí àaiå diïnå cho nhûnä g yá kiïnë khacá biïtå àïí dênî àïnë sûå àöìng têm hiïpå lûcå nïëu nhû banå coá àûúåc sûå an toanâ nöiå taiå lúná hún vaâ biïtë coi tronå g sûå khacá biïtå . 3. Nhênå diïnå mötå vaiâ tònh huönë g maâ banå muönë thûcå hiïnå àönì g têm hiïpå lûcå cunâ g vúiá nhomá lamâ viïcå cuaã mònh. Cêìn coá àiïuì kiïån gò àïí höî trúå cho sûå àönì g têm hiïpå lûcå ? Banå seä lamâ gò àïí taoå ra nhûnä g àiïuì kiïnå àoá? 4. Khi banå bêët àönì g yá kiïën hay àöië àêuì vúái ai àoá, haäy cöë gùnæ g hiïuí cacá möië quan têm àùnç g sau lêpå trûúâng cuaã hoå. Haäy xûã lyá nhûäng möië quan têm àoá möåt caách saáng taoå trïn tinh thênì cacá bïn cunâ g coá lúiå .

CHÛÚNG BÖNË ÀÖIÍ MÚIÁ



Thoiá quen thûá baãy RENÂ GIUÄA BANÃ THÊN Tûúng thuöcå Reân giuäa baãn thên Lùæng nghe vaâ Àönì g têm thêuë hiïíu hiïåp lûcå lênî nhau 5 THAÂNH TÑCH 6 TÊPÅ THÏÍ 7 Tû duy cunâ g thùæng 4 Àöåc lêpå 3 Ûu tiïn cho àiïìu quan tronå g nhêtë 1 THANÂ H TÑCH 2 Luön CAÁ NHÊN Bùtæ àêuì chuã àöång tûâ muåc tiïu àaä àûúåc xacá àõnh Phuå thuöåc



Caác nguyïn tùæc tûå àöíi múái húåp lyá “Àöi khi nghô vïì nhûnä g hïå quaã lúná tûâ nhûnä g chuyïnå nho,ã töi chútå nhênå ra rùnç g, chùnè g coá gò laâ nhoã caã.” - Bruce Barton Hayä hònh dung trong têm trñ tònh huöëng sau. Baån gùåp ai àoá àang miïtå maiâ cûa möåt caiá cêy trong rûnâ g, baån hoiã : “Anh àang laâm gò àoá?” “Anh khöng nhòn thêyë aâ?”, ngûúâi noå coá veã bûåc mònh, “Töi àang àöën cêy”. “Anh tröng mïåt lùæm röiì àêyë ! Anh cûa àûúåc bao lêu röìi?” “Hún nùm tiïnë g röìi”, anh ta àaáp, “Töi kiïåt sûcá mêët thöi. Àêy quaã laâ mötå cöng viïåc nùång nhoåc”. “Vêyå taåi sao anh khöng nghó möåt latá vaâ maiâ sùæc laåi lûúiä cûa”, banå hoiã , “Töi tin rùnç g anh seä cûa nhanh hún rêtë nhiïuì ”. “Töi khöng coá thúâi gian àïí maâi cûa”, ngûúiâ àanâ öng traã lúâi, “Töi quaá bênå cûa cêy röìi!”.

420 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ Thoiá quen thûá bayã laâ danâ h thúâi gian àïí maiâ giuaä baãn thên. Noá nùmç xung quanh cacá thoái quen khacá trong mö thûcá 7 Thoái quen, giupá cho caác thoiá quen khacá àûúcå vênå duång vaoâ thûcå tïë cuöåc sönë g. 1. BÖNË KHÑA CANÅ H CUAÃ TÛÅ ÀÖIÍ MÚIÁ Thoái quen thûá baãy laâ PC (nùng lûcå sanã xuêtë ) cuaã caá nhên. Noá baão töìn vaâ tùng cûúnâ g taâi sanã lúán nhêtë cuaã baån – con ngûúiâ banå . Noá àöíi múái böën mùåt cuaã con ngûúiâ baån – thïí chêtë , tinh thênì , trñ tuïå vaâ quan hïå xaä höiå /tònh camã . THÏÍ CHÊTË Luyïån têpå , dinh dûúäng, kiïím soaát stress TRÑ TUÏÅ QUAN HÏÅ XAÄ HÖÅI/ TINH CAMÃ Àocå , hònh dung, lêpå kïë hoaåch, viïtë Phucå vu,å thêuë hiïuí , àöìng têm hiïpå lûcå , an toaân nöiå taåi TINH THÊNÌ Laâm roä giaá trõ vaâ cam kïtë , nghiïn cûuá , thiïìn àõnh

4217 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THAN H ÀATÅ Mùcå duâ cacá h dunâ g tûâ khacá nhau, nhûng hêuì hïtë cacá triïtë lyá cuaã cuöcå sönë g àïuì àïì cêpå cöng khai hoùcå êní duå bönë mùtå trïn. Nhaâ triïtë hocå Herb Shepherd mö taã mötå cuöcå sönë g cên bùnç g lanâ h manå h gömì bönë giaá trõ: viïnî canã h (tinh thênì ), tûå chuã (trñ tuï)å , liïn kïtë (xaä höiå ) vaâ bïnì vûnä g (thïí chêtë ). Mötå lyá thuyïtë khacá vïì àönå g cú cho rùnç g mötå töí chûcá àuná g àùnæ bao gömì bönë mùtå (hay bönë àönå g cú): kinh tïë (thïí chêtë ), cacá h cû xûã vúiá con ngûúiâ (xaä höiå ), cacá h phatá triïní , sûã dunå g con ngûúiâ (trñ tuï)å vaâ sûå àoná g gopá cuaã töí chûcá (tinh thênì ). Renâ giuäa baãn thên vïì cú baãn phaãi thïí hiïån àûúcå caã böën àönå g cú nayâ , coá nghôa laâ reân luyïån caã bönë mùtå cuaã con ngûúiâ mötå cacá h thûúâng xuyïn, nhêët quaán vaâ húåp lyá. Àïí lamâ àûúåc àiïìu naây, chuná g ta phaãi laâ ngûúiâ luön chuã àönå g. Daânh thúâi gian àïí renâ giuaä baãn thên laâ hoatå àöång thuöåc Phênì tû thûá hai, mang tñnh chuã àöång, traiá ngûúåc vúái hoatå àönå g thuöcå Phênì tû thûá nhêtë , do tñnh chêtë khêní cêpë cuãa noá nïn chuná g ta bõ àöång vaâ luön phaiã chõu sûcá eáp tûâ no.á Cêìn phaiã thucá àêyí PC caá nhên cho àïën khi noá trúã thanâ h banã chêtë thûá hai, mötå thoiá quen lanâ h manå h. Vò noá nùçm úã giûäa Voâng troân Anà h hûúãng cuãa chuáng ta, nïn chó coá chuáng ta, chûá khöng phaiã ai khacá , múái coá thïí àiïuì khiïní àûúcå . Àêy laâ àêìu tû lúán nhêtë chuná g ta coá thïí thûåc hiïån trong àúâi – àêìu tû vaâo chñnh mònh, àêìu tû vaoâ cöng cuå duy nhêët chuáng ta coá àûúcå àïí àûúng àêuì vúái cuöcå sönë g vaâ cönë g hiïën cho cuöåc sönë g. Chuná g ta laâ cöng cuå àïí thûcå hiïnå muåc àñch cuaã mònh, vaâ àïí thanâ h àaåt, chuáng ta cênì nhênå thûcá àûúcå têìm quan tronå g cuaã viïåc thûúnâ g xuyïn reân giuaä banã thên úã caã bönë mùtå sau àêy.

422 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ Thïí chêtë Renâ luyïnå thïí chêët nghôa laâ luön quan têm chùm socá cú thïí mònh – ùn uöëng àêìy àuã dinh dûúäng, nghó ngúi, thû giaän vaâ luyïån têpå sûác khoãe thûúnâ g xuyïn. Luyïnå têpå laâ mötå trong caác hoatå àönå g thuöåc Phênì tû thûá hai, laâ nhûäng hoaåt àönå g coá sûcá bêåt lúná maâ àa söë chuná g ta khöng laâm thûúnâ g xuyïn búiã vò noá khöng phaãi laâ viïåc cêpë baách. Vaâ vò chuná g ta khöng laâm, nïn súmá muönå gò, chuná g ta cuäng seä rúi vaoâ Phêìn tû thûá nhêët - àöië phoá vúiá vênë àïì sûcá khoeã vaâ khunã g hoanã g xayã ra - nhû mötå hêuå quaã têtë yïuë cuaã sûå thiïuë chùm socá banã thên. Àa söë chuáng ta nghô rùçng mònh khöng coá àuã thúâi gian àïí renâ luyïån sûcá khoãe. Thêtå laâ möåt mö thûác meoá moá! Chuná g ta coá thúiâ gian, nhûng chuáng ta khöng muönë lamâ ! Saáu giúâ möåt tuêìn hay töëi thiïíu 30 phutá mötå ngaây, lûúnå g thúiâ gian àoá khöng thïí noiá laâ quaá nhiïuì , nïuë xeát àïnë lúiå ñch noá mang laiå cho 160 giúâ conâ laåi trong tuêìn. Renâ luyïån thïí chêtë cuäng khöng àoiâ hoãi banå phaiã coá duång cuå têåp luyïnå àùcå biïåt naoâ . Coân nïëu coá àiïìu kiïnå , baån cuäng coá thïí àïnë cêu laåc böå hay cacá phoâng thïí ducå thêmí myä àïí dunâ g cacá thiïët bõ úã ào,á hoùcå chúi caác mön thïí thao àoiâ hoãi kyä nùng nhû quêìn vúåt, boná g röí. Nhûng àïí renâ giuäa banã thên thò àiïuì àoá khöng cênì thiïtë lùmæ . Möåt chûúng trònh renâ luyïån sûác khoãe tötë laâ chûúng trònh baån coá thïí thûåc hiïån úã nha,â vaâ reân luyïnå cho cú thïí banå ba phêmí chêtë : sûcá chõu àûnå g, sûå deoã dai vaâ sûcá manå h. Sûác chõu àûång coá àûúåc tûâ caác baâi têpå thïí ducå tay chên, laâm tùng hiïåu quaã hoatå àöång cuãa hïå tim maåch. Mùcå duâ tim àûúcå cêuë taoå búãi caác cú, nhûng chuáng ta khöng thïí luyïån

4237 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ têpå noá möåt cacá h trûåc tiïpë , maâ chó coá thïí luyïån têåp thöng qua cacá nhomá cú bùæp lúán khacá , àùcå biïåt laâ cú bùpæ chên. Àoá laâ lyá do vò sao cacá mön luyïån têpå nhû ài böå nhanh, chaåy, àapå xe, búi löiå , trûútå tuyïët àûúnâ g daâi, chaåy taiå chöî… laâ rêtë böí ñch. Baån àûúcå coi laâ coá sûác khoeã nïuë coá thïí laâm tùng nhõp tim lïn ñt nhêtë 100 lênì /mötå phuát vaâ giûä úã mûcá àoá trong vonâ g 30 phutá . Sûå deão dai coá àûúcå nhúâ luyïnå têåp co gianä . Hêuì hïtë chuná g ta àïìu àûúcå khuyïn nïn khúãi àönå g trûúác vaâ thû giaän sau khi têpå thïí ducå . Khúiã àönå g trûúác khi têpå giuáp thaã loãng cú bùpæ vaâ laâm noáng cú thïí àïí chuêní bõ cho cacá baiâ têpå nùång hún. Thû gianä sau khi têpå giupá lamâ tan axñt lactic, nhúâ àoá banå khöng camã thêyë àau vaâ cûná g ngûúiâ . Sûác maånh coá àûúåc nhúâ luyïån têåp sûcá bïìn cuãa cú bùæp, nhû cacá mön thïí ducå dunå g cuå, hñt àêët, xaâ àún xaâ keáp, cacá baâi têåp àûná g lïn ngöiì xuönë g vaâ têpå taå. Tuyâ theo hoanâ caãnh maâ baån têpå trung vaoâ viïåc luyïnå têåp àïnë àêu. Nïëu baån lao àöång chên tay thò viïcå tùng sûcá maånh seä giuáp caãi thiïnå nhûnä g kyä nùng trong cöng viïåc cuãa banå . Nïëu cöng viïåc cuãa baån vïì cú banã laâ ngöiì banâ giêëy thò chó cêìn tùng thïm chutá ñt sûå rùnæ chùæc cuãa cú thïí qua thïí ducå duång cuå hay caác baâi têåp co gianä laâ àuã. Banã chêtë cuaã sûå tùng cûúâng thïí chêtë laâ renâ giuäa banã thên, renâ luyïnå thên thïí thûúnâ g xuyïn àïí coá thïí duy trò vaâ nêng cao hiïuå suêtë lamâ viïcå , thñch nghi vaâ hûúnã g thuå. Cuäng cêìn phaãi coá sûå hiïuí biïtë trong viïåc xêy dûång chûúng trònh luyïån têåp. Moiå ngûúiâ thûúâng coá xu hûúná g têåp luyïnå quaá sûcá , àùcå biïåt laâ nhûäng ngûúiâ khöng reân luyïån thûúnâ g xuyïn. Àiïuì àoá coá thïí gêy ra àau àúán, thûúng tñch

424 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ khöng cênì thiïtë vaâ thêmå chñ thûúng têtå vônh viïnî . Tötë hún caã laâ nïn bùæt àêuì chêåm raiä . Moåi chûúng trònh luyïån têåp àïuì cênì phaiã tuên theo cacá kïët quaã nghiïn cûáu múiá nhêtë , cacá chó dênî cuaã huêën luyïån viïn vaâ theo sûå tûå nhêån thûcá cuaã banã thên. Nïuë baån chûa bao giúâ luyïnå têåp, cú thïí cuãa banå seä chiïìu theo thoiá quen àûúcå nghó ngúi thoaãi maiá . Tuy nhiïn, baån haäy luön chuã àönå g vaâ cöë gùnæ g luyïån têåp, duâ luác àêuì coá thïí phaãi miïîn cûúäng. Duâ trúâi coá mûa vaoâ àuáng buöií saná g banå coá kïë hoacå h têpå chayå böå thò banå vênî cûá têpå . Trúiâ mûa û, caâng tötë ! Baån seä reân luyïån caã thïí chêtë lênî yá chñ. Baån àang thûcå hiïnå nhûäng hoaåt àönå g thuöåc Phêìn tû thûá hai, vönë àem laiå nhûnä g kïtë quaã phi thûúnâ g vïì lêu daiâ . Dêìn dênì tûnâ g bûúác, baån nêng cao khaã nùng cuãa cú thïí àïí lamâ nhûnä g viïcå khoá hún. Khi àoá, banå seä caãm thêyë nhûäng hoaåt àöång bònh thûúâng trúã nïn dïî danâ g vaâ dïî chõu hún. Banå seä coá nhiïuì nùng lûúång hún vaoâ buöíi chiïuì vaâ camã giacá “quaá mïtå moãi” trûúác àêy seä àûúåc thay thïë bùnç g sûác manå h traáng kiïån àïí laâm nhûnä g viïåc baån muöën. Coá thïí lúåi ñch lúná nhêët banå coá àûúcå tûâ viïcå reân luyïån thên thïí laâ tùng cûúâng thoái quen luön chuã àöång. Viïåc hanâ h àöång dûåa vaâo sûcá maånh thïí chêtë thay vò phaãn ûná g laiå moåi apá lûcå kòm hamä seä coá tacá àönå g sêu sùæc àïnë mö thûác, lonâ g tûå tronå g, sûå tûå tin vaâ phêmí chêtë cuaã banã thên banå . Tinh thênì “Reân giuaä ” tinh thêìn mang laiå sûå àõnh hûúná g cho cuöcå söëng cuaã baån. Àiïìu naây coá quan hïå chùtå cheä vúiá Thoái quen thûá hai. Tinh thênì laâ cötë loäi, laâ trung têm, laâ sûå cam kïtë cuaã baån

4257 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ àöië vúiá hïå thöëng giaá trõ cuãa mònh. Àêy laâ lônh vûcå rêtë riïng tû nhûng cûcå kyâ quan troång cuãa cuöcå sönë g. Noá seä huy àöång cacá nguönì lûcå àïí taåo nguönì camã hûáng, nêng cao têm höìn vaâ gùæn baån vúái nhûnä g chên lyá muön thuúã cuãa nhên loaiå . Möîi ngûúiâ thûåc hiïnå àiïuì naây rêët khaác nhau. Töi “renâ giuaä ” tinh thênì hanâ g ngaây qua sûå suy ngêîm kinh thaánh, vò noá àaåi diïnå cho hïå thönë g giaá trõ cuaã töi. Khi töi àocå vaâ suy ngêmî , töi camã thêyë mònh àûúåc àöíi múái, àûúåc tiïëp thïm sûác maånh, têpå trung vaâ cuãng cöë quyïët têm àïí cöëng hiïën. Àùmæ chòm vaoâ tacá phêmí vùn hocå hay êm nhacå cunä g coá thïí lamâ àöií múiá tinh thênì cho mötå söë ngûúiâ . Coá ngûúiâ laiå tòm thêyë sûå àöií múiá tinh thênì cuaã mònh thöng qua sûå giao tiïpë vúiá thiïn nhiïn; thiïn nhiïn ban ún cho nhûnä g ai àùmæ mònh vaoâ no.á Khi banå rúiâ khoiã thanâ h phöë önì aoâ vaâ nhönë nhaoá àïí àùmæ mònh vaoâ khung canã h haiâ hoaâ vaâ ïm aiá cuaã mötå vunâ g quï, banå seä thêyë têm hönì mònh nhû àûúcå thanh locå . Arthur Gordon tûâng chia seã vúiá chuná g ta cêu chuyïnå thuá võ vïì sûå àöíi múái tinh thênì cuãa chñnh öng. Trong cêu chuyïån nhoã coá nhan àïì “Nûúác triïìu dêng”, öng kïí vïì mötå thúâi kyâ nhaâm chaán vaâ àún àiïåu trong cuöåc àúâi mònh, khöng coá sûå nhiïåt tònh, khöng coân nöî lûcå saná g taác. Öng camã thêëy cuöcå àúiâ vö nghôa. Cuöië cunâ g, öng quyïtë àõnh nhúâ mötå bacá sô y khoa giupá àú.ä Baác sô baoã öng daânh caã ngayâ höm sau àïnë mötå núi maâ öng coá nhiïuì kyã niïmå nhêët khi conâ nhoã. Öng coá thïí mang theo àöì ùn nhûng àûnâ g noái chuyïnå vúái ai, cunä g khöng àûúåc àocå , viïët hay nghe àaiâ . Tiïpë theo, baác sô viïtë cho öng böën àún thuöcë vaâ baão öng múã tûâng caiá ra xem lucá 9 giúâ saná g, 12 giúâ trûa, 3 giúâ chiïìu vaâ 6 giúâ töië .

426 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ Thïë laâ saná g höm sau, Gordon ài ra baäi biïín. Khi múã àún thuöëc thûá nhêtë ra àoåc, trïn àoá ghi “Hayä lùnæ g nghe cêní thêån”, öng nghô laâ baác sô mêtë trñ. Nhûng vò àaä àöìng yá laâm theo chó dênî cuãa bacá sô nïn öng cöë kiïn nhêîn ngöiì lùnæ g nghe. Öng nghe thêyë tiïnë g soáng biïín vöî rêmì rò, tiïëng chim choác goiå nhau rñu rñt… Öng bùtæ àêìu suy nghô vïì nhûäng baiâ hoåc maâ biïín àaä daåy khi öng conâ nhoã – sûå kiïn trò, tön troång vaâ sûå nhênå thûcá vïì tñnh tûúng thuöcå giûaä caác sinh vêtå . Öng tiïëp tucå lùnæ g nghe trong sûå im lùång, vaâ camã thêyë sûå thanh thaãn trong têm hönì tùng lïn. Àïnë trûa, öng múã túâ giêëy thûá hai ra vaâ àocå thêëy donâ g chûä “Cöë gùnæ g quay trúã laiå ”. “Quay trúã laiå caái gò múái àûúcå chûá?”, öng thùæc mùcæ . Coá thïí laâ thúiâ thú êuë , coá thïí laâ nhûnä g kyã niïåm, coá thïí laâ quaäng thúâi gian hanå h phucá àaä qua. Öng nghô vïì quaá khûá cuaã mònh, vïì nhûnä g khoanã h khùæc cuãa niïìm vui. Öng cöë gùnæ g höiì tûúnã g… Vaâ trong khi nhúá laåi nhû vêåy, öng camã thêyë lonâ g mònh êëm apá hùnè lïn. Àïnë ba giúâ chiïìu, öng múã túâ giêyë thûá ba ra àoåc. Àún thuöcë naây dûúnâ g nhû coá chuát gò àoá khoá thûåc hiïån hún nhûäng caái trûúcá : “Hayä kiïmí tra laiå cacá àöång cú”. Öng bùæt àêìu nghô vïì nhûnä g àiïuì öng muönë – thaânh cöng, cöng nhênå , an toanâ – vaâ biïån minh cho têtë caã àiïuì àoá. Thïë röiì , öng chúåt phatá hiïnå ra rùnç g nhûnä g àönå g cú àoá khöng àûúåc tñch cûåc cho lùæm vaâ coá thïí àoá laâ cêu traã lúâi cho tònh traång bïë tùæc hiïån nay cuãa öng. Öng xem xetá cacá àönå g cú cuãa mònh sêu hún. Öng suy nghô vïì niïìm haånh phuác àaä qua. Vaâ cuöëi cunâ g, öng àaä tòm ra cêu traã lúâi. Öng viïët: “Töi àöåt nhiïn nhêån ra mötå sûå thêåt rùçng, àönå g cú lïcå h laåc seä chó keoá theo nhûäng àiïuì sai traái. Khöng coá gò khacá nhau, duâ banå laâ ngûúiâ àûa thû, thúå cùtæ tocá , nhên viïn baná baão hiïím, ngûúiâ nöåi trúå, hay bêtë cûá ngaânh nghïì gò.

4277 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ Banå seä laâ ngûúiâ lamâ töët cöng viïcå cuaã mònh, miïîn baån caãm thêëy àang phuåc vuå cönå g àönì g. Nhûng nïëu baån chó quan têm chùm lo cho banã thên thò baån seä laâm viïåc kemá ài. Àoá laâ möåt quy luêåt khöng thïí lay chuyïín àûúcå ”. Àïnë saáu giúâ töië , vúiá àún thuöëc cuöëi cuâng, öng khöng mêët nhiïuì thúiâ gian àïí hoanâ thaânh. Trïn manã h giêëy coá donâ g chûä “Hayä viïtë nhûnä g ûu phiïnì lïn catá ”. Thaã maãnh giêyë bay ài, öng cuiá xuöëng nhùtå mötå maãnh voã soâ vaâ viïtë têtë caã nhûnä g nöîi ûu phiïnì cuaã mònh lïn mùtå catá . Sau àoá öng quay bûúác ài maâ khöng nhòn laåi, biïtë rùçng sau lûng mònh, thuyã triïuì àaä sùpæ lïn… Nhaâ caiã caách vô àaåi Martin Luther King tûnâ g noiá : “Töi coá nhiïuì viïåc phaãi lamâ höm nay, nhûng töi vêîn cêìn phaiã coá möåt giúâ àïí quyâ göië cêìu nguyïån”. Àöëi vúiá öng, cêuì nguyïån khöng phaiã laâ möåt nghôa vuå mayá mocá maâ laâ sûcá manå h àïí giaãi phoáng vaâ nhên lïn nguöìn nùng lûúång trong cú thïí. Coá ngûúâi hoiã möåt sû phuå Thiïnì töng: “Laâm thïë naâo maâ ngaiâ luön giûä àûúcå sûå thanh thanã vaâ bònh an nhû vêyå ?”. Öng traã lúiâ : “Töi khöng bao giúâ rúâi khoãi núi thiïnì àõnh cuaã mònh”. Öng êëy thûcå hanâ h thiïìn àõnh moiå núi, moiå luác, luön mang theo mònh nhûnä g giúâ phutá bònh an caã trong têm trñ vaâ con tim. Khi daânh thúiâ gian àïí suy tû vïì nhûäng troång têm cuãa cuöåc söëng, vïì yá nghôa cuöcå sönë g, chuáng ta seä camã thêëy tinh thênì mònh tûúi treã hún. Àoá laâ lyá do vò sao töi tin rùnç g tuyïn ngön sûá mïnå h caá nhên laiå thêtå sûå quan troång. Nïëu hiïuí àûúcå sêu sùæc tronå g têm vaâ mucå àñch cuöåc söëng cuãa mònh, chuná g ta coá thïí thûúnâ g xuyïn raâ soatá laiå vaâ têån têm vúái nhûnä g giaá trõ ào.á Nhaâ lanä h àaoå tön giaoá David O. McKay noái rùçng:

428 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ “Cuöåc chiïën lúán nhêët cuãa cuöåc sönë g laâ cuöcå àêuë tranh haâng ngaây diïîn ra bïn trong cacá khoanã g lùång têm höìn chuáng ta”. Nïuë chiïën thùnæ g trong cacá cuöåc àêëu tranh àoá, nïëu giaiã quyïët àûúåc cuöcå xung àötå nöiå têm, baån seä tòm thêëy caãm giaác bònh an. Vaâ banå seä nhênå thêyë quaá trònh hûúná g àïën sûå húpå taác, thucá àêíy cho lúiå ñch vaâ sûå töët àeåp cuãa ngûúiâ khacá , vui mûnâ g vò thanâ h cöng cuaã ngûúiâ khacá – nhûäng thanâ h tñch têpå thïí – seä diïnî ra mötå caách tûå nhiïn. Trñ tuïå Trñ tuïå cuaã chuná g ta phaát triïní àïnë mûác naâo àa phêìn phuå thuöcå vaoâ viïcå hocå têpå . Nhûng ngay sau khi ra trûúnâ g, rêët nhiïìu ngûúâi trong chuáng ta àïí kiïën thûác cuaã mònh teo topá laåi. Chuná g ta khöng conâ giûä àûúåc thoiá quen àocå saách, khöng coân tòm hiïuí , tiïëp thu tri thûác múái ngoaiâ lônh vûåc hoatå àönå g cuaã mònh. Thay vaâo ào,á chuná g ta danâ h thúiâ gian àïí tênå hûúãng caác thuá vui, chùnè g hanå nhû xem TV. Kïtë quaã khaoã satá cho thêyë taiå hêuì hïtë cacá gia àònh, thúiâ gian múã TV laâ tûâ 35 àïnë 45 giúâ mötå tuênì . Thúâi gian àoá bùçng thúâi gian lamâ viïcå hanâ g tuênì cuãa nhiïuì ngûúiâ , nhiïìu hún thúiâ gian danâ h cho viïcå hoåc. Àiïuì àoá cho thêëy aãnh hûúãng xaä höåi rêët lúán cuãa TV. Chuná g ta cuäng bõ chi phöië búiã moåi giaá trõ àûúåc truyïìn àatå thöng qua truyïìn hònh. Àiïìu àoá coá thïí coá aãnh hûúãng àïën chuná g ta mötå cacá h tinh tïë vaâ khoá nhêån thêyë . Xem truyïìn hònh mötå cacá h khön ngoan àoâi hoiã phaiã biïët tûå quanã lyá baãn thên hiïåu quaã theo Thoiá quen thûá ba, giuáp banå phên biïtå vaâ lûaå choån caác chûúng trònh thöng tin, truyïìn caãm hûáng vaâ giaiã trñ coá lúiå nhêtë vaâ phuâ húåp vúái mucå àñch vaâ giaá trõ cuaã baån. Trong gia àònh töi, chuáng töi hanå chïë thúiâ gian xem TV khoaãng 7 giúâ mötå tuênì , trung bònh möîi ngaây khoanã g mötå

4297 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ giúâ. Chuná g töi hopå gia àònh, thaoã luêån vaâ xem xeát caác söë liïuå vïì tacá àöång cuãa TV àïën cuöcå söëng gia àònh. Qua thaão luênå , chuáng töi nhênå ra rùnç g nhiïìu ngûúâi trúã nïn ghiïnì cacá chûúng trònh phim truyïnì hònh nhiïìu têpå uãy mõ hay mötå loaåi chûúng trònh àùåc biïtå naoâ ào.á Töi phaiã camá ún cacá phatá minh múiá trong lônh vûåc giaiã trñ àaä lamâ phong phuá àúâi sönë g tinh thêìn, àoáng gopá vaoâ muåc àñch vaâ yá nghôa cuaã cuöcå söëng chuná g ta. Nhûng nhiïuì chûúng trònh giaãi trñ chó lamâ mêët thúâi gian, aãnh hûúãng xêuë àïnë sûác khoeã , nhênå thûcá thêmí myä cuaã chuáng ta nïuë chuáng ta quaá phuå thuöåc vaoâ no.á Chuná g ta cênì reân luyïån Thoái quen thûá ba vaâ quanã lyá banã thên hiïuå quaã àïí sûã duång àûúcå töië àa moåi nguönì lûcå nhùçm nêng cao chêtë lûúnå g cuöåc sönë g cuaã mònh. Hoåc têpå , hoåc têåp khöng ngûâng, khöng ngûâng “renâ giuaä ” vaâ múã rönå g tri thûcá , chñnh laâ phûúng phaáp tûå àöií múái tinh thênì hiïåu nghiïmå . Àöi khi, viïåc naây àoiâ hoiã mötå chûúng trònh hoåc têåp coá hïå thönë g; nhûng thûúnâ g laâ khöng cênì . Nhûäng ai luön chuã àöång coá thïí tòm ra rêët nhiïuì caách khacá nhau àïí tûå hocå . Renâ luyïnå phûúng phaáp taách rúâi chûúng trònh hocå cuãa chñnh mònh vaâ xem xeát noá laâ möåt àiïuì cûcå kyâ coá giaá trõ. Theo töi, àoá chñnh laâ nöåi dung cötë yïëu cuaã phûúng phapá hoåc têpå tûå do, tûcá khaã nùng xem xeát cacá cêu hoãi, muåc àñch vaâ caác mö thûcá trong quaá trònh àöëi chiïëu vúiá thûåc tïë khaách quan. Àaoâ taoå mötå cacá h rêpå khuön, mayá mocá seä thu hepå vaâ àoná g kñn tû duy, lamâ cho nhûäng giaã thiïët àûúcå àûa ra trong quaá trònh hocå khöng bao giúâ àûúåc xem xetá , möí xeã thêuë àaoá . Khöng coá caách naâo tùng cûúnâ g vaâ múã röång sûå hiïíu biïët cuaã mònh tötë hún viïcå taåo thoái quen thûúâng xuyïn àoåc

430 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ sacá h. Àêy laâ mötå hoatå àönå g khacá nùmç trong Phênì tû thûá hai. Qua àoá, baån coá thïí tiïëp cênå vúiá nhûnä g tû tûúnã g lúná trïn thïë giúiá qua caác thúâi àaiå . Töi khuyïn cacá baån nïn bùæt àêìu bùçng mucå tiïu àoåc mötå cuöën saách möåt thaáng, sau àoá mötå cuönë hai tuêìn, röiì möåt cuönë mötå tuênì . Nhûnä g cuönë sacá h coá giaá trõ seä giupá chuná g ta múã rönå g nhênå thûcá vïì vùn hoaá , àöií múiá tinh thênì cunä g nhû thanh locå têm hönì . Àùcå biïtå , nïuë thûcå hanâ h Thoiá quen thûá nùm, nghôa laâ khöng dunâ g caiá nhòn chuã quan cuaã mònh àïí phaná xetá vöiå vanâ g, chuná g ta coá thïí hiïuí mötå cacá h thêuë àaoá nöiå dung, yá nghôa maâ tacá giaã muönë chuyïní taiã dûúiá lúpá ngön tû.â Viïët cuäng laâ mötå phûúng phapá hiïuå quaã àïí “renâ giuaä ” trñ tuï.å Duy trò viïåc ghi chepá haâng ngayâ nhûäng suy nghô, nhûäng traãi nghiïmå , nhûäng yá tûúnã g vaâ nhûäng àiïuì àaä hocå seä giuáp cho têm trñ minh mênî , chñnh xacá vaâ nhayå bená . Viïcå viïtë nhêtå kyá hay viïtë thû cuäng coá anã h hûúnã g àïnë khaã nùng tû duy roä ranâ g vaâ sûå hiïíu biïtë thêëu àaáo. Töí chûác vaâ lêåp kïë hoacå h cöng viïåc laâ mötå hònh thûcá khacá cuaã “reân giuäa” trñ tuï,å coá liïn quan àïën caác Thoiá quen 2 vaâ 3. Noá bùæt àêuì vúái “mucå tiïu àaä àûúcå xaác àõnh” vaâ nöî lûåc töí chûcá thûcå hiïnå àïí àaåt àûúcå muåc tiïu àoá. Noá luyïnå têåp khaã nùng hònh dung vaâ tûúãng tûúnå g cuaã baån, giupá banå nhòn thêëy muåc àñch cuöëi cuâng ngay tûâ àêìu àïí mûúnâ g tûúnå g toanâ böå cuöcå hanâ h trònh, chñ ñt vïì nguyïn tùæc, chûá khöng phaiã chó laâ nhûäng bûúcá ài. Renâ giuaä banã thên úã caã ba mùtå – thïí chêtë , tinh thênì vaâ trñ tuïå – laâ sûå renâ luyïnå thuöcå vïì thanâ h tñch caá nhên hanâ g ngayâ . Àiïuì àoá seä caiã thiïnå àûúåc rêtë nhiïuì chêët lûúång, tñnh hiïuå quaã cuaã caác hoaåt àönå g, kïí caã giêëc nguã sêu vaâ yïn bònh cuaã banå . Noá seä taoå ra mötå sûác manå h lêu daâi vïì thïí chêët, tinh

4317 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ thênì vaâ trñ tuïå giupá banå vûútå qua moiå khoá khùn, thacá h thûcá trong cuöåc söëng. Möåt ngaây naoâ àoá trong tûúng lai, banå seä phaãi vêåt löån cûúnä g laiå sûcá caám döî manå h me,ä hay run rêyí trûúcá nöiî àau ghï gúmá cuaã cuöcå àúiâ . Nhûng cuöcå àêuë tranh thûcå sûå laâ úã àêy, ngay lucá nayâ … Bêy giúâ chñnh laâ lucá banå quyïtë àõnh, khi sûå àau khöí tötå cuâng hay camá döî àoá àïnë , baån seä laâ keã thêtë baiå nhucå nhaä hay laâ keã chiïnë thùnæ g vinh quang. Tñnh cacá h chó coá àûúcå bùnç g quaá trònh renâ luyïnå liïn tucå lêu daiâ vaâ öní àõnh. Phillips Brooks Quan hïå xaä höiå /tònh camã Trong khi caác mùtå thïí chêtë , tinh thêìn vaâ trñ tuïå coá liïn hïå chùåt cheä vúiá caác Thoiá quen 1, 2 vaâ 3 – têåp trung vaoâ cacá nguyïn tùcæ vïì têmì nhòn, sûå lanä h àaoå vaâ quanã trõ banã thên – thò khña canå h quan hïå xaä höiå /tònh camã laiå têpå trung vaoâ caác Thoái quen 4, 5 vaâ 6, tûác caác nguyïn tùæc laänh àaåo banã thên, giao tiïpë thêuë hiïuí vaâ húpå taác saná g taoå . Khña canå h xaä höiå vaâ tònh camã trong cuöcå sönë g cuaã chuáng ta hoâa quyïån nhau vò cuöåc sönë g tònh camã àûúåc phatá triïín vaâ thïí hiïån chuã yïuë trong caác möëi quan hïå cuãa chuná g ta àöëi vúái ngûúiâ khacá . Tûå àöíi múiá quan hïå xaä höiå /tònh caãm khöng àoâi hoãi nhiïuì thúâi gian nhû àöíi múiá caác mùåt khacá . Chuná g ta coá thïí thûåc hiïnå noá trong sûå tûúng taác haâng ngayâ vúái ngûúâi khaác, nhûng vêîn cênì phaiã reân luyïnå . Chuná g ta coá thïí phaãi miïnî cûúnä g vò chûa àatå àûúåc caác kyä nùng cênì thiïtë cho caác Thoái quen 4, 5, 6 àïí coá àûúåc sûå tûúng tacá möåt caách tûå nhiïn.

432 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THAN H ÀATÅ Giaã sûã baån laâ möåt ngûúiâ rêët quan tronå g trong cuöcå sönë g cuãa töi – coá thïí laâ sïëp töi, cêpë dûúiá , àöìng sûå, banå be,â laáng giïnì g, vú/å chönì g, con caái hay möåt thanâ h viïn trong gia àònh töi – nhûng giûaä chuná g ta laiå coá cacá h nhòn khacá nhau; chuná g ta nhòn sûå vêtå qua cacá lùng kñnh khacá nhau. Do àoá, töi thêyë cêìn phaiã thûcå hanâ h Thoiá quen thûá tû. Töi àïën gùpå baån vaâ noiá : “Töi thêëy rùnç g chuáng ta àang tiïëp cênå vênë àïì mötå cacá h khacá nhau. Taiå sao chuná g ta khöng trao àöíi cho àïën khi tòm ra mötå àaáp aán chung maâ caã hai àïuì haiâ lonâ g. Baån coá àönì g yá nhû vêåy khöng?”. Hêuì hïët moåi ngûúâi seä traã lúiâ “Co”á . Sau àoá, töi chuyïín sang Thoái quen thûá nùm: “Àïí töi lùnæ g nghe banå trûúcá ”. Thay vò nghe àïí àöëi phoá, töi lùæng nghe àïí thêëu hiïíu möåt cacá h sêu sùæc, àïí nhêån ra àêu laâ mö thûcá cuãa banå . Cho àïnë khi coá thïí giaãi thñch àûúcå quan àiïmí cuãa banå nhû chñnh banå , töi múái têåp trung vaoâ trònh baây quan àiïmí cuaã töi àïí baån hiïíu roä hún. Dûaå vaoâ cam kïët tòm ra giaiã phaáp maâ caã hai bïn àïuì haâi loâng vaâ sûå hiïuí biïët sêu sùcæ quan àiïmí cuaã nhau, banå vaâ töi seä chuyïní sang Thoiá quen thûá saáu. Chuáng ta cuâng nhau tòm ra giaiã phapá thûá ba - maâ caã hai àïìu cöng nhêån laâ tötë hún giaiã phapá cuãa möîi bïn luác àêuì - nhùmç giaãi quyïtë sûå khacá biïåt giûaä chuná g ta. Sûå thanâ h cöng cuaã Thoiá quen 4, 5 vaâ 6 khöng phuå thuöcå vaoâ trñ tuïå, maâ laâ tònh camã . Àiïìu naây nùmç úã nhênå thûác vïì sûå an toanâ cuaã chuná g ta. Nïuë camã giaác an toanâ xuêtë phatá tûâ cacá nguönì lûcå bïn trong, chuáng ta seä coá sûác manå h àïí thûåc haânh cacá thoiá quen thuöcå phamå truâ thanâ h tñch caá nhên. Sûå an toanâ nöiå taiå coá àûúcå tûâ àêu? Noá khöng nayã sinh tûâ viïcå ngûúiâ khaác nghô vïì

4337 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THAN H ÀATÅ banå nhû thïë naoâ , hay cû xûã vúiá banå ra sao. Noá khöng xuêtë phatá tûâ kõch banã maâ ai àoá trao cho banå . Noá cunä g khöng phatá sinh tûâ hoanâ canã h hay lêpå trûúnâ g cuaã banå . Noá bùtæ nguönì tûâ bïn trong, tûâ nhûnä g mö thûcá chñnh xacá vaâ cacá nguyïn tùæc àuná g àùnæ nùçm sêu trong khöië oác vaâ con tim cuaã chuáng ta. Noá nayã sinh tûâ löië söëng trung thûåc, trong àoá nhûnä g thoái quen haâng ngaây phaãn anã h nhûnä g giaá trõ sêu sùcæ nhêtë cuaã chuná g ta. Töi tin rùnç g sönë g vúái chñnh banã thên mònh laâ nguöìn göëc cú baãn nhêtë cuãa giaá trõ caá nhên. Töi khöng àönì g yá vúiá nhûnä g ai cho rùçng baån coá thïí nöî lûåc àïí coá àûúcå sûå bònh an trong têm höìn. Sûå bònh an trong têm höìn chó coá àûúåc khi cuöåc sönë g cuaã banå phuâ húpå vúái caác nguyïn tùæc vaâ giaá trõ àñch thûcå . Khöng coá con àûúâng naoâ khaác àïí àatå àûúåc sûå bònh an àoá. Sûå an toanâ nöåi taiå cuäng hònh thaânh tûâ kïët quaã cuãa möåt cuöcå sönë g tûúng thuöåc hiïåu quaã. Sûå an toaân naây coá àûúåc nhúâ nhêån thûcá roä raâng vïì giaiã phaáp cuâng thùæng. Cuöcå söëng khöng phaiã lucá naoâ cunä g laâ “co”á hoùcå “khöng”, hêuì nhû luön coá caác giaiã phaáp thûá ba cho moiå vênë àï.ì Banå cuäng coá thïí an toanâ khi hiïíu rùnç g baån coá thïí bûúác ra khoãi khung tham chiïuë cuaã mònh maâ khöng àaná h mêtë chñnh mònh, rùçng banå coá thïí hiïíu àûúåc ngûúiâ khacá möåt caách thêtå sûå vaâ sêu sùcæ . Sûå an toanâ cunä g phatá sinh khi banå tûúng tacá mötå caách àuáng àùæn, saná g taåo, biïët húpå taác vúiá ngûúiâ khacá vaâ traãi nghiïmå nhûäng thoái quen coá tñnh tûúng thuöcå . Cunä g coá sûå an toaân nöiå taiå phaát sinh tûâ viïåc phuåc vuå, giupá àúä ngûúiâ khaác mötå cacá h coá yá nghôa. Vaâ àiïìu àaáng quan têm laâ banå àem laåi àiïuì tötë àeåp cho cuöåc sönë g cuaã ngûúâi khacá . Àönå g cú laâ nhûnä g haânh àöång coá ñch chûá khöng phaiã laâ àïí àûúcå ngûúiâ khaác cöng nhênå .

434 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ Viktor Frankl nhêën manå h nhu cêuì söëng coá yá nghôa vaâ muåc àñch. Àoá laâ nhûäng àiïuì vûúåt ra ngoaiâ baãn thên cuöåc söëng vaâ kñch thñch nhûäng nguönì nùng lûúnå g töët nhêtë trong con ngûúâi cuaã chuná g ta. Cöë tiïnë sô Hans Selye àaä viïtë trong cöng trònh nghiïn cûáu àöì söå cuaã mònh vïì stress rùçng: mötå cuöcå sönë g lanâ h maånh, haånh phuác vaâ trûúâng thoå laâ kïtë quaã cuãa sûå cöëng hiïën, sûå àoáng gopá vaâo viïåc taåo nguöìn camã hûáng cho caá nhên, àem laåi nhûnä g àiïìu tötë àeåp cho cuöcå söëng cuaã nhûäng ngûúiâ khaác. Coân theo George Bernard Shaw, Niïmì vui àñch thûcå trong cuöcå sönë g laâ khi sönë g vò mötå mucå àñch cao ca,ã khi trúã thanâ h mötå phênì cuaã tûå nhiïn, chûá khöng phaiã laâ mötå cú thïí bïnå h têtå beá nhoã ñch ky,ã luön than vanä rùnç g caiá thïë giúiá nayâ khöng àaná g àïí cho ta sönë g hanå h phucá . Töi yá thûcá rùnç g cuöcå sönë g cuaã töi thuöcå vïì toaân thïí cöång àöìng, vaâ chûâng naâo töi coân sönë g thò töi rêët vinh hanå h àûúcå cönë g hiïnë hïtë mònh. Vò nhûnä g ngûúiâ khöí hún, töi sùné sanâ g lamâ viïcå nhiïuì hún. Chñnh banã thên cuöåc söëng lamâ cho töi vui sûúná g. Àöëi vúái töi cuöåc söëng khöng phaãi laâ cêy nïën choáng taân maâ laâ mötå ngonå àuöcë tuyïtå diïuå töi àang giú cao vaâ töi muöën cho noá bûâng saáng choiá loiå nhêtë trûúcá khi trao laiå cho cacá thïë hïå tûúng lai. N. Eldon Tanner tûâng noiá : “Phunå g sûå laâ caái giaá chuáng ta phaãi traã cho diïîm phuác àûúcå söëng trïn àúiâ nayâ ”. Coá rêët nhiïìu caách àïí chuáng ta phucå vu.å Duâ banå coá àang lamâ viïcå cho möåt töí chûcá cöång àönì g naoâ hay khöng thò cuäng àûnâ g àïí thúâi gian tröi qua möåt cacá h uöíng phñ. Haäy khöng ngûnâ g phucå vuå ngûúiâ khacá , chñ ñt cunä g bùçng caách gûiã vaâo taiâ khoanã tònh camã möåt tònh yïu thûúng vö àiïìu kiïån.

4357 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ 2. AÃNH HÛÚNÃ G CUAÃ BANÅ ÀÖIË VÚIÁ NGÛÚIÂ KHACÁ Hêìu hïët chuáng ta laâ àöëi tûúång cuãa têëm gûúng xaä höåi, àûúåc àõnh hònh búãi nhûäng yá kiïën, nhêån thûác, mö thûác cuãa nhûäng ngûúâi xung quanh. Laâ nhûäng ngûúâi nhêån thûác àûúåc tñnh tûúng thuöåc, baån vaâ töi xuêët phaát tûâ möåt mö thûác thûâa nhêån rùçng: möîi chuáng ta laâ möåt phêìn cuãa têëm gûúng xaä höåi àoá. Chuná g ta coá thïí phaãn chiïuë laåi ngûúiâ khacá bùçng möåt têmì nhòn roä ranâ g, khöng bõ meáo mo.á Chuáng ta coá thïí khùèng àõnh banã chêët luön chuã àönå g cuaã hoå vaâ cû xûã vúiá hoå nhû nhûäng ngûúâi coá tracá h nhiïmå . Chuáng ta coá thïí giupá àõnh hònh hoå thanâ h nhûnä g caá nhên lêyë nguyïn tùcæ lamâ tronå g têm, biïtë lêëy giaá trõ laâm àiïím tûaå . Vaâ vúiá sûå röång lûúnå g, chuná g ta nhênå thêyë rùnç g phanã chiïuë hònh anã h tñch cûcå cuaã ngûúiâ khacá khöng hïì lamâ mêtë ài giaá trõ banã thên. Ngûúcå laåi, noá coân lamâ tùng giaá trõ cuãa chuáng ta, búiã vò noá laâm tùng cacá cú höåi tûúng tacá coá hiïuå quaã vúiá nhûnä g ngûúâi coá tñnh luön chuã àönå g khacá . Coá thïí banå biïtë vúã nhaåc kõch Man of La Mancha(*). Àoá laâ möåt cêu chuyïån àeåp vïì möåt hiïåp sô thúiâ trung cöí vúái möåt cö gaiá – cö gaiá àiïmë – öng gùåp trïn àûúâng phöë. Cö êyë bõ àêíy vaâo löië söëng naây búãi têët caã nhûäng ngûúâi maâ cö àaä gùpå trong cuöcå àúâi. Thïë nhûng chaâng hiïpå sô lanä g tûã nayâ laåi nhòn thêyë caái maâ ngûúâi khacá khöng thêëy úã cö, mötå caiá gò àoá thêåt àepå àeä vaâ àaná g yïu. Chaâng àaä àùåt tïn múiá cho cö laâ Dulcinea, möåt caái tïn múái gùnæ vúái mö thûcá múiá . (*) Vúã kõch truyïnì hònh nöií tiïnë g nhûnä g nùm 1964 - 1965 cuaã àaoå diïnî Dale Wasserman, trñch tûâ tiïuí thuyïtë Don Quixote cuaã nhaâ vùn Miguel de Cervantes.

436 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ Luác àêìu, cö gaiá cûcå lûåc bacá boã moiå yá nghô vaâ tònh caãm cuãa chanâ g hiïpå sô vò nhûnä g “kõch banã ” cuä trong cö conâ quaá manå h. Cö gatå boã chanâ g nhû mötå keã hoang tûúnã g. Nhûng chaâng vênî kiïn àõnh. Chanâ g khöng ngûnâ g taoå ra khoaãn gûiã vaoâ taiâ khoanã tònh camã bùçng möåt tònh yïu vö àiïuì kiïån, vaâ dênì dênì , chanâ g àaä thêm nhêpå àûúcå vaoâ “kõch banã ” cuä cuaã cö gaiá . Chanâ g ài sêu vaâo banã chêtë thêtå sûå cuãa con ngûúiâ cö vaâ cö bùæt àêìu àapá laiå . Dênì dênì tûâng bûúác, cö gaái bùtæ àêìu thay àöíi löië sönë g. Vïì sau, khi cö gaiá muönë quay trúã laåi mö thûác cuä cuaã mònh, chanâ g hiïpå sô àang lucá lêm chung àaä goiå cö gaiá àïnë bïn giûúnâ g bïnå h vaâ hatá cho cö nghe baiâ “Giêëc mú khöng coá thûcå ”. Nhòn vaoâ mùtæ cö, chanâ g thò thêmì : “Àûnâ g bao giúâ quïn àiïuì nayâ , em laâ Dulcinea!”. Mötå trong nhûnä g cêu chuyïnå khacá minh chûná g cho viïåc mö thûác biïën àöíi xuêtë phaát tûâ caái nhòn cuaã ngûúâi khaác laâ cêu chuyïån noiá vïì möåt chiïëc maáy vi tñnh úã Anh. Noá àaä vö tònh bõ lêåp trònh sai. Dûåa theo cacá tiïu chuêín àaná h gia,á noá mùcå àõnh cho nhûäng em hocå sinh “gioãi” laâ “kemá ” vaâ ngûúcå laiå . Tiïu chuêní àoá nghiïmî nhiïn biïën thaânh mö thûác cuãa caác thêìy giaoá vïì hoåc sinh cuãa mònh vaâo àêìu nùm hoåc. Sau nùm thaná g rûúiä , ban giamá hiïuå phaát hiïnå ra sai sotá . Hoå quyïtë àõnh êm thêmì kiïmí tra laåi trònh àöå cuaã cacá em hoåc sinh lêìn nûäa. Vaâ kïtë quaã thêåt kinh ngacå . Nhûäng àûaá treã “gioãi” thò coá àiïmí söë khaá thêpë . Chuná g bõ xem laâ bûúáng bónh vaâ khoá baão. Nhûäng mö thûác cuãa giaáo viïn àaä trúã thanâ h mötå lúiâ tiïn tri. Coân àiïím söë cuãa nhûäng em hoåc sinh “keám” laåi coá tiïën böå vûúåt bêåc. Caác giaáo viïn àaä cû xûã vúái chuáng nhû laâ nhûäng hoåc sinh thöng minh; niïìm hy voång, laåc quan, sûå kyâ

4377 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ voång vaâ hûáng thuá cuãa hoå àaä taác àöång tñch cûåc àïën nhûäng em naây. Goethe(*) tûnâ g noái rùçng: “Chuáng ta àöëi xûã vúiá mötå ngûúâi nhû thïë naâo thò anh ta seä trúã thaânh con ngûúiâ nhû thïë êëy”. Chuáng ta seä phanã aná h cho ngûúiâ khaác àiïìu gò vïì banã thên ho?å Vaâ sûå phanã aná h àoá coá anã h hûúnã g nhû thïë naoâ àïnë cuöcå sönë g cuãa hoå? Chuná g ta coá nhiïuì thûá àïí coá thïí àêuì tû vaoâ taiâ khoanã tònh camã cuaã ngûúiâ khaác. Canâ g nhòn thêëy tiïmì nùng trong ngûúâi khacá bao nhiïu, chuná g ta caâng coá thïí phatá huy trñ tûúnã g tûúnå g vaâ sûác saná g taoå trong mònh bêyë nhiïu. Chuáng ta coá thïí giuáp àúä hoå trúã thaânh nhûäng con ngûúiâ àöåc lêpå , coá khaã nùng xêy dûång möië quan hïå tûúng thuöcå vúiá ngûúiâ khaác. 3. CÊN BÙNÇ G TRONG ÀÖIÍ MÚIÁ Quaá trònh tûå àöií múiá phaãi bao gömì àöií múái cên bùnç g caã böën mùtå cuaã con ngûúiâ chuáng ta: thïí chêtë , tinh thênì , trñ tuïå vaâ quan hïå xaä höiå /tònh caãm. Mùtå naâo cunä g quan troång ngang nhau, nhûng chuná g chó coá hiïåu quaã töië ûu khi chuáng ta xûã lyá caã böën mùåt naây möåt cacá h thöng minh vaâ cên àöëi; xem nheå mùtå naâo cunä g àïuì coá tacá àöång tiïu cûåc àïën caác mùtå coân laåi. Töi nhêån thêëy rùçng àiïuì naây àuná g trong caác töí chûác cunä g nhû trong àúiâ söëng caá nhên. Trong möåt töí chûcá , khña canå h thïí chêtë àûúåc thïí hiïån dûúái danå g caác thöng söë kinh tï.ë Khña canå h trñ tuïå hay têm lyá àûúåc thïí hiïnå dûúiá daång cöng nhênå , phatá triïní vaâ sûã duång nhên taiâ . Caác khña canå h quan hïå xaä höiå /tònh camã thïí hiïån úã caác möëi quan hïå giûäa con ngûúiâ , úã caách cû xûã àöië vúiá nhên viïn. Conâ khña caånh (*) Johann Wolfgang von Goethe (1749 - 1832): àaiå thi haoâ ngûúiâ Àûcá .

438 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ tinh thênì thïí hiïån qua viïåc tòm kiïmë yá nghôa, muåc àñch, hay sûå àoná g gopá vaâ uy tñn cuaã töí chûcá trong xaä höåi. Khi mötå töí chûác xem nheå möåt hay nhiïuì khña canå h trïn thò noá seä chõu tacá àöång tiïu cûåc. Nhûnä g nùng lûúnå g saáng taoå coá thïí taoå ra àönì g têm hiïåp lûåc tñch cûcå vaâ to lúán laåi àûúcå sûã dunå g vaoâ viïcå chönë g laåi noá vaâ trúã thanâ h cacá lûcå kòm hamä sûå phaát triïín vaâ nùng suêtë lao àönå g. Töi àaä thêëy nhûäng töí chûcá maâ mucå tiïu duy nhêët laâ kinh tïë – kiïmë tiïìn. Hoå thûúâng khöng cöng böë roä mucå àñch nayâ , coá núi conâ nguåy taoå bùnç g möåt muåc àñch “nhên vùn” khaác. Khi phatá hiïnå ra àiïuì nayâ , töi àöìng thúâi cuäng nhênå thêyë úã àoá coá rêtë nhiïìu sûå àöìng têm hiïpå lûcå tiïu cûåc, taoå ra mötå möi trûúnâ g vùn hoáa bêët lúåi, gêy ra nhûnä g hiïnå tûúång xêëu nhû chönë g àöëi lênî nhau giûaä caác böå phêån. Moiå quan hïå giao tiïpë úã àoá àïuì mang tñnh thuã àoanå vaâ phonâ g thu.ã Töí chûác khöng thïí phaát triïín nïuë khöng thu àûúcå lúåi nhuênå . Thïë nhûng, lúåi nhuênå laiå khöng phaiã laâ lyá do duy nhêtë cho sûå tönì taiå cuãa mötå töí chûcá . ÚÃ thaiá cûåc khacá , töi laåi thêyë coá nhûäng töí chûcá hêuì nhû chó têpå trung vaoâ khña canå h xaä höiå /tònh camã . Theo mötå nghôa naoâ àoá thò nhûnä g töí chûcá naây dûúnâ g nhû khöng cêìn àïnë cacá tiïu chuêín kinh tïë cho hïå thöëng giaá trõ cuãa mònh. Hoå khöng coá thûúcá ào hay cöng cuå ào lûúâng sûå thaânh àatå , vaâ do àoá, hoå àaná h mêtë tñnh hiïuå quaã, sau àoá laâ tñnh canå h tranh trïn thõ trûúâng. Töi cunä g gùpå nhiïuì töí chûcá xêy dûnå g àûúcå cunâ g lucá ba mùtå sau: tiïu chuêní cung cêpë dõch vuå tötë , tiïu chuêní kinh tïë tötë , quan hïå vúiá nhên viïn vaâ khacá h hanâ g tötë , nhûng laiå khöng thûcå sûå quyïtë têm nhênå diïnå , phatá triïní , sûã dunå g vaâ cöng nhênå nhûnä g ngûúiâ taiâ nùng. Nïuë khöng coá mötå lûcå lûúnå g nhên viïn

4397 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ xuêtë sùcæ thò töí chûcá àoá seä nhanh choná g ài àïnë sûå chuyïn quyïnì , taoå ra thûá vùn hoaá chönë g àöië coá tñnh têpå thïí vaâ phaiã luön àöië àêuì vúiá töcë àöå thay thïë nhên viïn quaá nhanh… Noái tomá laiå , sûå thaânh àaåt cuãa töí chûác cunä g nhû cuaã caá nhên àoiâ hoãi phaiã phaát triïní vaâ tûå àöíi múiá caã bönë mùtå möåt cacá h àuáng àùnæ vaâ cên bùnç g. Boã qua mùtå naoâ cunä g seä taåo ra apá lûcå kòm hamä chönë g laåi sûå thanâ h cöng vaâ phaát triïín. 4. ÀÖNÌ G TÊM HIÏPÅ LÛCÅ TRONG ÀÖIÍ MÚIÁ Àöií múiá mötå cacá h cên bùçng laâ sûå àönì g têm hiïpå lûåc töië ûu. Quaá trònh “reân giuäa” tûâng mùåt cuãa tûå àöií múiá seä tacá àöång tñch cûåc àïën cacá mùåt conâ laåi, búiã chuáng liïn hïå mêåt thiïët lênî nhau. Sûác khoeã thïí chêët coá anã h hûúãng àïën khaã nùng trñ tuïå; sûcá manå h tinh thênì coá aãnh hûúãng àïën quan hïå xaä höåi/tònh caãm. Khi caiã thiïnå möåt mùåt, baån cuäng seä tùng cûúnâ g àûúcå khaã nùng cuaã mònh úã cacá mùtå khacá . 7 Thoái quen àïí thanâ h àatå taoå ra sûå àöìng têm hiïåp lûåc töëi ûu giûaä cacá mùtå nayâ . Sûå àöíi múái tûâng mùtå seä àem laiå cho banå ñt nhêtë möåt trong 7 Thoiá quen. Vaâ viïåc caiã thiïån möåt thoái quen cuäng seä lamâ tùng khaã nùng coá àûúåc nhûnä g thoái quen coân laåi. Caâng phaát huy tñnh luön chuã àöång (Thoái quen 1), baån caâng laänh àaåo baãn thên (Thoái quen 2) vaâ quaãn lyá baãn thên (Thoái quen 3) hiïåu quaã trong cuöåc söëng cuãa mònh. Caâng quaãn lyá baãn thên (Thoái quen 3) hiïåu quaã thò baån caâng coá nhiïìu hoaåt àöång tûå àöíi múái thuöåc Phêìn tû thûá hai (Thoái quen 7). Caâng cöë gùæng lùæng nghe vaâ thêëu hiïíu lêîn nhau (Thoái quen 5), baån caâng dïî ài àïën giaãi phaáp cuâng thùæng (Thoái quen 4 vaâ 6). Canâ g caiã thiïån àûúcå bêtë cûá thoiá quen naâo dêîn àïnë tñnh

440 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ àöcå lêpå (cacá Thoiá quen 1, 2, vaâ 3) thò banå canâ g thu àûúcå nhiïuì kïtë quaã trong caác tònh huönë g coá tñnh tûúng thuöcå (cacá Thoiá quen 4, 5 vaâ 6). Vaâ renâ giuäa baãn thên (Thoiá quen 7) laâ quaá trònh tûå àöií múái têët caã cacá thoái quen ào.á Khi tûå àöií múiá vïì mùtå thïí chêtë , banå seä cunã g cöë têmì nhòn caá nhên, mö thûcá tûå nhênå thûcá vaâ yá chñ àöcå lêpå cuaã banå . Banå hoanâ toanâ àûúcå tûå do hanâ h àönå g, chuã àönå g lûaå chonå phanã ûná g cuaã mònh trûúcá moiå hoanâ canã h chûá khöng phaiã bõ àönå g àöië pho.á Àêy coá thïí laâ lúiå ñch lúná nhêtë cuaã sûå renâ luyïnå thïí chêtë . Möiî mötå thùnæ g lúiå banã thên hanâ g ngayâ seä laâ “khoanã gûiã ” vaoâ taiâ khoanã an toanâ nöiå taiå caá nhên cuaã banå . Khi tûå àöií múiá tinh thênì , banå seä cunã g cöë àûúcå viïcå lanä h àaoå banã thên (Thoiá quen 2). Banå seä tùng cûúnâ g àûúcå khaã nùng hoaâ nhêpå cönå g àönì g thay vò chó hiïuí nhûnä g mö thûcá vaâ giaá trõ cuaã riïng mònh. Banå seä xacá àõnh sûá mïnå h cuaã mònh trong cuöcå sönë g vaâ àõnh hònh banã thên trong sûå haiâ hoaâ vúiá cacá nguyïn tùcæ àuná g àùnæ . Cuöcå sönë g caá nhên phong phuá do banå taoå ra nhúâ tûå àöií múiá tinh thênì seä laâ nhûnä g “khoanã gûiã ” to lúná vaoâ taiâ khoanã an toanâ caá nhên cuaã banå . Khi tûå àöií múái trñ tuïå, banå seä cunã g cöë khaã nùng quanã lyá banã thên (Thoiá quen 3). Khi lêpå kïë hoacå h, banå buöcå yá chñ phaiã thûaâ nhênå nhûnä g hoatå àönå g thuöcå Phênì tû thûá hai, nhûnä g mucå tiïu, ûu tiïn, vaâ cacá hoatå àönå g khacá nhùçm phatá huy töië àa viïåc sûã dunå g thúâi gian vaâ sûcá lûåc cuaã baån. Baån seä töí chûác vaâ thûcå hiïån nhûnä g hoaåt àöång nayâ xoay quanh cacá ûu tiïn cuãa mònh. Khi trau döiì tri thûác, baån seä gia tùng cho mònh vönë kiïnë thûác cunä g nhû khaã nùng lûåa choån. Sûå àamã baão vïì kinh tïë cuãa baån khöng nùmç úã cöng viïcå baån àang laâm; noá nùçm úã nùng lûåc cuãa baån – suy nghô, hocå hoãi, saáng taåo vaâ thñch ûáng. Àoá chñnh laâ sûå àöåc lêåp vïì taâi chñnh àñch thûcå . Àoá khöng phaãi laâ súã hûuä cuaã caãi; maâ laâ coá sûcá manå h

4417 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THAN H ÀATÅ àïí laâm ra cuãa caiã . Àoá laâ nöåi lûåc cuãa baån. Thanâ h tñch caá nhên haâng ngayâ laâ chòa khoaá àïí phatá triïín 7 Thoiá quen vaâ àiïìu nayâ hoaân toaân nùmç trong Vonâ g troân AÃnh hûúnã g cuãa banå . Àoá laâ tiïu àiïím thúâi gian cuãa Phênì tû thûá hai cêìn thiïët àïí àûa nhûnä g thoái quen naây hoâa nhêpå vaâo cuöåc sönë g cuãa banå - lêyë nguyïn tùcæ lamâ troång têm. Àoá cunä g laâ nïnì tanã g cho thanâ h tñch têpå thï,í laâ nguönì göcë cuaã sûå an toanâ nöiå taiå , laâ cú súã àïí banå renâ giuaä banã thên vïì mùtå quan hïå xaä höiå /tònh camã . Noá cho banå sûcá manå h caá nhên àïí têpå trung vaoâ Vonâ g tronâ Anà h hûúnã g trong cacá tònh huönë g tûúng thuöcå , àïí nhòn vaoâ ngûúiâ khacá thöng qua sûå rönå g lûúnå g, àïí coi tronå g nhûnä g khacá biïtå vaâ vui mûnâ g trûúcá thanâ h cöng cuaã ho.å Noá cho banå nïnì tanã g àïí ài àïnë sûå hiïuí biïtë chên thanâ h vaâ giaiã phapá cunâ g thùnæ g nhùmç renâ luyïnå cacá Thoiá quen 4, 5 vaâ 6 trong cacá thûcå taiå coá tñnh tûúng thuöcå . 5. SÛÅ PHATÁ TRIÏNÍ THEO ÀÛÚN G XOÙNÆ ÖCË Àöií múiá laâ nguyïn tùcæ , laâ quaá trònh cho ta sûác maånh àïí tiïën lïn vaâ thay àöií theo àûúâng xoùæn öëc. Àïí coá àûúcå sûå tiïnë böå khöng ngûâng, chuáng ta cênì phaãi xem xetá möåt khña canå h khacá cuaã sûå àöií múiá khi noá àûúåc aáp duång cho khaã nùng thiïn phuá àöåc àaáo cuaã con ngûúiâ , àïí àõnh hònh cho chuyïín àöång ài lïn: lûúng têm cuaã chuná g ta. Lûúng têm laâ khaã nùng thiïn phuá coá thïí camã nhênå àûúåc sûå àöìng nhêët hay khaác biïåt giûäa chuáng ta vúái nhûäng nguyïn tùæc àuáng àùæn vaâ nêng chuáng ta lïn ngang têìm vúiá noá – khi noá àûúcå hònh thaânh. Nïëu viïcå renâ luyïnå thênì kinh vaâ cú bùæp rêët quan troång àöië vúiá mötå vênå àöång viïn àiïìn kinh, viïcå reân luyïån trñ tuïå laâ cênì thiïtë àöëi vúiá hocå gia,ã thò viïcå renâ luyïån lûúng têm cunä g

442 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ quan troång vaâ cêìn thiïët khöng keám àöëi vúái nhûäng caá nhên thûåc sûå tûå chuã vaâ thaânh àatå . Tuy nhiïn, hocå têpå vaâ reân luyïån lûúng têm àoâi hoãi möåt sûå têpå trung cao hún, kyã luêåt chùåt cheä hún vaâ möåt cuöcå sönë g trung thûcå hún. Noá àoiâ hoiã phaãi thûúâng xuyïn taoå nguönì caãm hûná g, tû tûúãng töët àeåp vaâ trïn hïët, àoâi hoiã phaiã coá möåt tñnh caách haâi hoâa vúiá tiïnë g noái bïn trong möiî ngûúiâ . Cuäng nhû viïåc ùn nhiïuì quaâ vùåt vaâ thiïuë luyïnå têåp coá haåi cho phong àöå cuaã vênå àönå g viïn àiïìn kinh, nhûnä g thûá vùn hoaá phêmí thêpë henâ , thö tucå , hay khiïu dêm coá thïí nuöi dûúnä g mêìm mönë g àen töië trong têm hönì , lamâ tï liïtå sûå nhaåy camã tinh tïë cuãa chuáng ta vaâ lêëy lûúng têm xaä höiå “Liïuå töi coá bõ phatá hiïnå khöng ?” thay thïë cho lûúng têm tûå nhiïn cao quyá “Caiá gò àuáng, caái gò sai?”. Theo lúiâ cuaã Dag Hammarskjold, Banå khöng thïí àoná g vai con vêtå trong ngûúiâ mònh maâ khöng biïnë thanâ h con vêtå thûcå thu,å khöng thïí àuaâ búnä vúái sûå döëi traá maâ khöng giaã maåo chên lyá, khöng thïí chúi àuaâ vúiá keã acá maâ khöng bõ mêtë ài sûå tinh tïë cuaã têm hönì . Ai muönë giûä cho vûúnâ hoa cuaã mònh sacå h àepå thò chúá coá gieo trönì g coã daiå . Möiî khi chuáng ta tûå yá thûác àûúcå , chuáng ta phaiã chonå ra nhûnä g mucå àñch vaâ nguyïn tùæc àïí söëng theo; nïëu khöng thò khoanã g tröëng rönî g trong têm hönì seä bõ caái khacá lêëp àêìy, vaâ chuná g ta seä mêët ài sûå tûå yá thûác cuãa mònh vaâ seä giöëng nhû nhûnä g con vêåt thêëp henâ , chó biïtë söëng àïí tönì taåi vaâ sinh saãn. Nhûäng ngûúâi naoâ chó biïët söëng nhû vêåy thò khöng phaãi laâ söëng; hoå chó tönì taiå maâ thöi. Hoå laâ nhûnä g ngûúâi bõ àönå g àöië pho,á khöng coá yá thûcá vïì nhûäng khaã nùng thiïn phuá àùcå biïtå tiïmì êín trong con ngûúâi mònh.

4437 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THAN H ÀATÅ Vaâ àïí khai thaác àûúåc noá thò khöng coá con àûúâng tùtæ . Quy luêtå cuaã sûå gieo trönì g chi phöië úã àêy: chuná g ta gieo gò thò gùtå nêyë – khöng hún, khöng kemá . Quy luêtå cuãa cöng lyá cuäng laâ bêtë biïën, chuáng ta gùæn kïët baãn thên mònh caâng gêìn vúiá cacá nguyïn tùcæ àuná g àùnæ bao nhiïu, thò chuáng ta canâ g phaná àoaán töët hún bêëy nhiïu vïì thïë giúiá xung quanh vaâ nhûnä g mö thûcá – nhûnä g “têmë baãn àö”ì cuaã chuáng ta seä caâng chñnh xacá hún bêyë nhiïu. Töi tin rùçng khi trûúãng thanâ h vaâ phaát triïín theo àûúâng xoùæn öëc, chuáng ta phaãi thïí hiïån sûå chùm chó trong quaá trònh tûå àöií múái bùnç g cacá h reân luyïån vaâ tuên thuã theo lûúng têm cuaã chuná g ta. Lûúng têm khöng ngûnâ g àûúåc reân luyïnå seä laâ àönå g lûåc àûa chuná g ta ài theo con àûúâng cuãa sûå tûå do, an toanâ , khön ngoan vaâ sûcá manå h cuaã banã thên. Phaát triïní theo àûúâng xoùnæ öcë àoâi hoiã chuná g ta phaãi hoåc têåp, cam kïët vaâ thûcå hiïnå cam kïët trïn cacá bònh diïnå ngaây canâ g cao. Seä laâ tûå lûâa döië mònh nïuë chuná g ta nghô rùnç g chó dûnâ g laåi úã möåt mûcá àöå nhêtë àõnh naoâ àoá laâ àuã. Àïí tiïën bö,å chuná g ta phaiã khöng ngûnâ g hocå têpå , cam kïtë vaâ lamâ viïåc, cûá luên phiïn vaâ liïn tucå nhû thï.ë Cam kïtë Hocå têåp Lamâ viïcå Laâm viïåc Cam kïtë Hoåc têpå Lamâ Cam kïët viïåc Hocå têpå Cam kïët Lamâ viïåc Hoåc têåp PHATÁ TRIÏNÍ THEO ÀÛÚÂNG XOÙÆN ÖËC

444 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ GÚIÅ YÁ APÁ DUNÅ G: 1. Lêåp möåt danh sacá h caác hoaåt àönå g coá thïí giupá baån giûä cho mònh luön khoeã maånh, phuâ húpå vúái löëi sönë g cuaã banå vaâ mang àïnë cho banå niïmì vui lêu daiâ . 2. Chonå ra mötå hoatå àönå g vaâ biïnë noá thanâ h mucå tiïu phaiã lamâ trong tuênì . Àïnë cuöië tuênì , àaná h giaá kïtë quaã thûcå hiïnå . Nïuë khöng àatå àûúcå mucå tiïu, banå nïn xem xeát coá phaiã laâ do banå àaä hy sinh noá cho mötå giaá trõ naoâ khacá quan tronå g hún? 3. Lêåp mötå danh saách tûúng tûå cho caác hoaåt àöång tûå àöií múái vïì tinh thênì vaâ trñ tuïå cuaã banå . Trong lônh vûcå quan hïå xaä höiå /tònh camã , liïtå kï cacá möië quan hïå banå muönë caiã thiïnå hay nhûnä g tònh huönë g cuå thïí maâ trong àoá thanâ h tñch têpå thïí seä àem laiå kïtë quaã tötë hún. Chonå ra mötå muåc trong möiî lônh vûåc lamâ mucå tiïu cênì thûcå hiïnå trong tuênì . Hayä thûcå hiïnå mucå tiïu àoá vaâ àaná h giaá kïtë qua.ã 4. Tûå cam kïtë viïtë ra chi tiïtë cacá hoatå àönå g renâ giuaä banã thên hanâ g tuênì , àaná h giaá kïtë quaã thûcå hiïnå vaâ kïtë quaã thu àûúcå .

Trúã laåi nguyïn tùcæ “bùæt àêuì tûâ bïn trong” “Khi nhûnä g àiïuì chuná g ta kiïn trò thûcå hiïnå trúã nïn dïî danâ g hún thò àoá khöng phaãi laâ do banã chêtë cuaã cöng viïåc àaä thay àöíi, maâ laâ do khaã nùng laâm viïåc cuaã chuná g ta àaä àûúcå nêng lïn.” Emerson Töi muönë chia seã vúái banå mötå cêu chuyïnå riïng, chûaá àûång nöåi dung cötë yïëu cuãa cuöën sacá h nayâ . Töi hy vonå g tûâ cêu chuyïnå naây, baån seä liïn hïå vúiá nhûäng nguyïn tùæc chuã yïuë trong cuöåc sönë g. Nhiïìu nùm trûúcá àêy, kïtë húpå möåt chuyïnë cöng taác, töi àûa gia àònh ài nghó taåi Laie, vunâ g duyïn haãi phña bùcæ Oahu, Hawaii trong thúiâ gian mötå nùm. Khi öín àõnh xong chöî ùn úã, chuná g töi àaä taoå ra mötå lõch trònh söëng vaâ lamâ viïcå khöng chó hiïuå quaã maâ conâ rêët thoaiã maái. Möiî ngayâ , sau cuöåc chayå böå trïn baäi biïín buöíi saná g súmá , chuáng töi àûa hai con àïnë trûúâng. Sau ào,á töi ài àïnë vùn phoâng laâm viïcå cuaã mònh, nùçm gêìn möåt caná h àönì g mña. Àêy laâ mötå núi laâm viïcå rêtë yïn tônh, àeåp vaâ thanh bònh – khöng coá àiïån thoaåi, khöng hopå hanâ h, khöng coá cacá cuöåc gùåp gúä bêån röån.

446 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ Mötå höm, khi àang lucå tòm giûaä cacá dayä sacá h cuaã thû viïån trûúâng, töi chuá yá àïën mötå cuöën sacá h. Khi múã ra xem, töi bùtæ gùåp mötå àoaån vùn, töi àoåc ài àocå laåi àoaån vùn àoá. Nöåi dung chñnh cuaã noá noái rùnç g coá mötå khoanã g tröëng hay keä húã giûaä kñch thñch vaâ phaãn ûná g, vaâ viïcå chuná g ta sûã dunå g khoaãng trönë g àoá nhû thïë naâo seä quyïtë àõnh àïnë sûå trûúãng thanâ h vaâ hanå h phucá cuaã chuná g ta. Àoanå vùn àaä anã h hûúnã g manå h meä àïnë caã cuöåc àúiâ töi vïì sau. Khoá coá thïí mö taã aãnh hûúãng cuaã yá tûúãng àoá àïën tû tûúãng cuãa töi. Vaâ mùåc duâ töi àaä àûúcå dayå vïì triïët lyá cuãa thuyïët têtë luêån nhûng yá tûúãng “möåt keä húã giûäa kñch thñch vaâ phaãn ûáng” àaä taác àöång àïnë töi gênì nhû khöng thïí tin nöií . Noá giönë g nhû mötå cuöåc cacá h manå g chñn muöìi, choån àuáng thúâi cú. Töi suy ngêmî vïì noá rêtë nhiïuì , vaâ noá bùæt àêìu taác àöång rêët maånh àïnë mö thûác vïì cuöcå söëng cuãa töi. Töi biïnë thaânh ngûúiâ quan satá cacá haânh àönå g cuãa chñnh mònh. Töi bùtæ àêuì àûná g vaâo khoanã g tröëng àoá vaâ nhòn vaâo cacá kñch thñch úã bïn ngoaiâ . Töi say sûa vúái caãm giacá tûå do trong nöåi têm àïí lûaå chonå phaãn ûná g cuãa mònh – thêmå chñ tacá àönå g laiå hoùcå àaão ngûúåc no.á Tûâ kïtë quaã cuãa yá tûúãng “caách manå g” naây, Sandra vaâ töi bùtæ àêìu thûcå hanâ h sûå giao tiïpë theo chiïìu sêu. Hanâ g ngayâ , töi àïnë àoán cö êëy trûúác 12 giúâ trûa bùnç g möåt chiïëc Honda cuä maâu àoã. Sau àoá, chuáng töi àeâo thïm hai àûaá con hocå mêîu giaáo chaåy qua caánh àöìng mña vïì nha.â Chuná g töi chaåy chêåm trong khoaãng möåt giúâ chó àïí noiá chuyïån. Cûá thïë, trong suötë mötå nùm trúiâ , chuáng töi danâ h ra möåt giúâ möîi ngayâ àïí trao àöíi nhûnä g têm tû nguyïån vonå g cuaã nhau.

4477 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THAN H ÀATÅ Thúiâ gian àêìu, chuná g töi noái vïì têtë caã caác àïì taâi – con ngûúâi, tû tûúnã g, cacá sûå kiïnå , con caiá , cöng viïåc viïtë sacá h cuaã töi, nhûäng cêu chuyïnå gia àònh, kïë hoaåch cho tûúng lai, v.v. Nhûng dêìn dênì , sûå trao àöíi cuaã chuáng töi ài vaâo chiïuì sêu. Chuáng töi bùæt àêìu troâ chuyïån ngaây caâng nhiïuì hún vïì thïë giúiá nöåi têm cuãa mònh – vïì nhûäng têm sûå vaâ nhûnä g àiïuì coân bùn khoùn. Khi àùæm mònh vaâo nhûnä g cuöåc trao àöií nhû vêåy, chuáng töi cuäng quan satá quaá trònh giao tiïëp lêîn nhau vaâ quan satá banã thên mònh trong quaá trònh ào.á Chuáng töi bùæt àêìu sûã duång “khoaãng tröëng giûäa kñch thñch vaâ phaãn ûáng” theo nhûäng caách múái vaâ lyá thuá. Chuáng töi bùæt àêìu möåt cuöåc thaám hiïím ài vaâo thïë giúái nöåi têm vaâ phaát hiïån thêëy chuáng coân hêëp dêîn vaâ thu huát hún nhiïìu so vúái nhûäng khaám phaá vaâ nhêån thûác vïì thïë giúái àaä biïët bïn ngoaâi. Nhûng quaá trònh àoá cuäng khöng hïì “ngoåt ngaâo vaâ nheå nhaâng” chuát naâo. Thónh thoaãng, nhûäng cuöåc tranh caäi laåi nöí ra. Chuáng töi cuäng coá nhûäng sûå traãi nghiïåm àau xoát, ngúä ngaâng – giuáp chuáng töi tûå böåc löå nhûng cuäng khiïën chuáng töi dïî bõ töín thûúng. Tuy nhiïn, chuáng töi nhêån ra laâ mònh coân muöën ài sêu vaâo àoá trong nhiïìu nùm nûäa. Khi ài vaâo nhûäng vêën àïì coá chiïìu sêu hún vaâ nhaåy caãm, thò àïën khi thoaát ra, chuáng töi caãm thêëy nhiïìu vêën àïì àaä àûúåc giaãi quyïët. Chuáng töi giupá àú,ä àönå g viïn vaâ thêëu hiïíu lênî nhau, nhúâ àoá taoå àiïuì kiïån vaâ giuáp nhau khamá phaá nöåi têm. Dênì dênì chuáng töi ài àïën thöëng nhêtë caác quy tùcæ cú baãn. Quy tùcæ thûá nhêtë laâ “khöng thùm do”â . Ngay caã khi ài vaâo nhûnä g vênë àïì dïî bõ töní thûúng trong nöiå têm, chuná g töi cunä g khöng chêtë vênë lênî nhau maâ chó àïí thêuë hiïíu. Chuná g

448 7 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ töi tön tronå g lêîn nhau, àïí möiî ngûúâi coá thïí tûå thöí löå vaoâ thúiâ àiïmí thñch húpå . Quy tùæc thûá hai laâ khi viïåc thöí löå lamâ ngûúiâ khacá töín thûúng thò chuáng ta nïn dûâng laåi vaâ àïí ngoã vênë àïì, cho àïnë khi ngûúâi àoá lêyë laiå sûå cên bùçng têm lyá thò seä tiïpë tuåc. Sûå giao tiïpë khoá khùn nhêtë nhûng cunä g coá kïët quaã nhêtë khi nhûäng vêën àïì dïî bõ töní thûúng cuãa Sandra vaâ töi gùpå nhau. Khi ào,á do sûå tham gia chuã quan cuaã mònh, chuná g töi phatá hiïån ra rùçng “khoanã g tröëng giûaä kñch thñch vaâ phanã ûná g” khöng coân nûaä . Mùåc duâ nhûäng caãm giacá khoá chõu coá xuêtë hiïnå , nhûng vò àaä chuêní bõ tinh thênì nïn chuáng töi coá thïí xûã lyá àûúcå chuáng vaâ tiïpë tuåc sûå giao tiïpë cho àïën khi giaiã quyïtë àûúcå vênë àïì. Chuáng töi àaä haiá àûúcå nhiïìu “traái ngotå ” trong nhûnä g ngaây thaáng ào.á Khi rúiâ khoiã Hawaii, chuáng töi quyïët àõnh vênî tiïpë tucå thûcå hanâ h giao tiïëp nhû vêyå . Nhiïuì nùm sau, chuná g töi vênî thûúnâ g xuyïn chúã nhau ài trïn xe maáy chó àïí noiá chuyïån vúiá nhau. Chuná g töi caãm thêyë chòa khoaá àïí duy trò tònh yïu laâ luön têm sûå vúái nhau, àùcå biïåt vïì vênë àïì tònh caãm. Àiïìu àoá giuáp chuná g töi thûåc sûå tòm vïì töí êmë cuãa mònh, núi caã töi vaâ Sandra àïìu tòm thêëy niïìm haånh phucá , sûå an toaân vaâ cacá giaá trõ maâ noá àaåi diïån. 1. CUÖCÅ SÖNË G LIÏN THÏË HÏÅ Nhûäng àiïìu Sandra vaâ töi phaát hiïnå ra vaoâ caái nùm tuyïåt vúiâ ào,á tûác biïët tênå dunå g “khoanã g trönë g giûäa kñch thñch vaâ phanã ûáng”, àöìng thúâi luyïån têåp böën khaã nùng thiïn phuá cuãa con ngûúiâ , àaä giupá chuná g töi coá sûcá manå h “bùtæ àêuì tûâ bïn trong”. Chuná g töi cunä g thûã caách tiïëp cênå tûâ ngoaiâ vaoâ trong.

4497 THOIÁ QUEN ÀÏÍ THANÂ H ÀATÅ Chuáng töi yïu thûúng nhau, vaâ cöë gùæng giaãi quyïët mêu thuênî , sûå khacá biïåt bùçng cacá h kiïmì chïë thaiá àö,å hanâ h vi cuaã mònh. Thïë nhûng, nhû cùn bïånh manä tñnh, nhûnä g vûúná g mùæc vênî cûá töìn taiå . Vúái caách tiïpë cêån “bùæt àêuì tûâ bïn trong”, chuná g töi àaä coá thïí coá àûúcå sûå tin cêyå vaâ cúãi mú,ã giaiã quyïët àûúcå nhûäng khacá biïtå bêët öní mötå caách coá chiïuì sêu vaâ lêu daiâ . Nhûnä g “traiá ngotå ” – möëi quan hïå cuâng thùæng phong phu,á sûå hiïuí nhau sêu sùcæ vaâ àöìng têm hiïåp lûcå tuyïtå vúiâ – àaä chñn muöìi do chuáng töi biïtë xem xeát laiå caác chûúng trònh cuãa mònh, àõnh hònh, sùæp xïëp laiå cuöcå söëng sao cho coá thïí danâ h nhiïuì thúâi gian cho caác hoaåt àöång quan tronå g thuöcå Phênì tû thûá hai: giao tiïpë vúiá nhau theo chiïuì sêu. Ngoaiâ ra, chuáng töi coá thïí nhòn mötå cacá h sêu sùæc hún vïì anã h hûúnã g cuaã cacá bêcå cha meå, cunä g nhû quan satá cuöcå söëng cuaã cacá con mònh, àang chõu aãnh hûúãng vaâ àûúåc àõnh hònh búiã chñnh chuná g töi, theo nhûäng cacá h maâ chuná g töi thêmå chñ chûa nhênå ra. Hiïuí àûúcå sûcá manå h cuaã sûå àõnh hònh trong cuöåc söëng, chuáng töi mong muönë laâm bêët cûá àiïìu gò coá thïí àïí truyïnì àïën cho caác thïë hïå con chauá tûúng lai nhûnä g nguyïn tùcæ àuáng àùæn. Trong cuöën saách naây, töi àùåc biïtå nhênë maånh nhûäng khuön mêîu maâ qua àoá chuáng töi àûúcå àõnh hònh, cunä g nhû mong muönë thay àöií khi nhênå ra chuná g khöng conâ phuâ húpå . Sûå tûå nhênå thûác giupá chuáng ta àïì cao nhûnä g khuön mêîu àoá vaâ biïtë ún nhûäng ngûúâi ài trûúcá àaä daåy döî chuáng ta bùçng nhûnä g nguyïn tùæc àuná g àùnæ . Möåt gia àònh coá nhiïuì thïë hïå göìm cha meå, con caái, öng ba,â chuá baác, anh em hoå haâng cunâ g söëng vúiá nhau seä taåo nïn sûác manå h siïu viïåt, seä laâ àönå g lûåc maånh meä giupá tûnâ g