ตำรับยาสมุนไพรล้านนา

88 ตารางท่ี 2.1 สมุนไพรท่พี บในคัมภรี ตาํ ราแพทยแผนไทยลา นนาและตํารายาสมนุ ไพรลา นนา (ตอ) ท่ี ช่ือภาษาลานนา ชือ่ ภาษาไทย 871. พานไสน พนั ไฉน 872. พันพอง พันพอง 873. พานดํา พานดาํ 874. พานนุ พานนุ 875. พานมะ พานมะ 876. พานมา พานมา 877. พายชะเมาดอกดํา พายชะเมาดอกดาํ 878. พายชะเลยี ง พายชะเลียง 879. พายซะเด็น พายซะเดน็ 880. แกว พกิ ลุ 881. พิดชะเมา พดิ ชะเมา 882. พิดเทาะ พดิ เทาะ 883. พินเครอื พินเครือ 884. พโิ พร พโิ พร 885. พมิ เสน พมิ เสน 886. ชาํ่ พลิ ัง 887. ชา่ํ ดาํ พิลังกาสาดาํ 888. พสิ นาด พิศนาด 889. พงุ แก พุงแก 890. พงุ เยยี่ วหมูเถือ่ น พุงเยี่ยวหมูเถอ่ื น 891. พุด พุด 892. พุดซอ น พดุ ซอ น 893. แพนําสา แพนาํ สา 894. แพนาํ้ สา แพนํา้ สา 895. พูเลยิ ตายแขวน ไพลตายแขวน 896. พูเลิยนา ไพลนา 897. ฟอง ฟอง 898. ฟองสมุทร ฟองสมุทร 899. ฟกขม ฟก ขม 900. ฟก เขา ฟกขาว Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

89 ตารางท่ี 2.1 สมนุ ไพรท่ีพบในคัมภรี ต าํ ราแพทยแ ผนไทยลานนาและตํารายาสมนุ ไพรลา นนา (ตอ ) ท่ี ช่ือภาษาลานนา ชื่อภาษาไทย 901. ภิ 902. เภอ ภิ 903. มดแกด เภอ 904. มนังคศลิ า มดแกด 905. มวกเขา มนังคศลิ า 906. กอก มวกเขา 907. กอกขาว มะกอกฝรัง่ 908. มะกา มะกอกฝรัง่ ขาว 909. หมากกายขัด มะกา 910. มะเก่ยี ว มะกายขัด 911. ขามควั ะ มะเก่ียว 912. เขือแจเครือ มะขามคัวะ 913. เขอื แจตตน มะเขือขนื่ เครอื 914. เขือดอกดาํ มะเขือขน่ื ตน 915. เขือทงั 2 มะเขือดอกดาํ 916. เขอื นอ ย มะเขือทง้ั 2 917. เขอื นา มะเขอื นอย 918. มะเขอื ยาวสีมวง มะเขอื นา 919. มะควัด มะเขอื ยาวสีมวง 920. มะคอม มะควัด 921. มะคะหลอ มะคอม 922. คัง มะคะหลอ 923. คงั ทงั 2 มะคงั 924. มะคูลอ มะคงั ทง้ั 2 925. หมากง่ัว มะคูลอ 926. หมากงวั่ ขาว มะงว่ั 927. หมากงัว่ หวาน มะงั่วขาว 928. จอ ม มะงว่ั หวาน 929. มะชวิ มะจอม 930. มะดวย มะชิว มะดวย Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

90 ตารางที่ 2.1 สมุนไพรทพี่ บในคัมภรี ตาํ ราแพทยแ ผนไทยลา นนาและตาํ รายาสมุนไพรลา นนา (ตอ ) ที่ ช่ือภาษาลา นนา ชื่อภาษาไทย 931. มะดะ 932. หมากดาํ มะดะ 933. หมากดกู ทัง 2 มะดาํ 934. หมากดกู บา น มะดูกทงั้ 2 935. หมากดกู ปา มะดูกบา น 936. เดอ่ื มะดกู ปา 937. เดอื่ ชา มะเดือ่ 938. เดอ่ื เตา มะเดอ่ื ชา 939. เดื่อทัง 3 มะเดอ่ื เตา 940. เดื่อน้าํ มะเดือ่ ท้ัง 3 941. หมากเดอื ย มะเดื่อนํา้ 942. เดือยหนิ มะเดือย 943. เด่ือเหนือ มะเดอื ยหนิ 944. เดื่อแหลง มะเดื่อเหนอื 945. มะแดง มะเดอ่ื แหลง 946. มะตาด มะแดง 947. มะตูตี มะตาด 948. มะพลับ มะตูตี 949. มะพลบั ใหญ มะพลับ 950. หมากไฟตวั พู มะพลับใหญ 951. ไมม ว ง มะไฟตวั ผู 952. มวง 3 ป มะมวง 953. มว งกลว ย มะมวง 3 ป 954. มว งกาสอ มะมว งกลวย 955. มวงฅนั มะมวงกาสอ 956. มว งเทศ มะมว งคนั 957. มวงแมงวัน มะมว งเทศ 958. มว งเลอื ด มะมวงแมงวัน 959. หมากมัน มะมว งเลือด 960. หมากมวั มะมัน มะมัว Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

91 ตารางท่ี 2.1 สมนุ ไพรทพ่ี บในคัมภรี ตาํ ราแพทยแ ผนไทยลา นนาและตาํ รายาสมนุ ไพรลานนา (ตอ) ท่ี ชือ่ ภาษาลา นนา ชอ่ื ภาษาไทย 961. เหมา ฅวาย 962. เหมาปอ ม มะเมาควาย 963. เหมา เลือด มะเมา ปอ ม 964. เหมาสรอ ย มะเมา เลือด 965. เหมา ใหญ มะเมา สรอย 966. หมากยม มะเมาใหญ 967. หมากยมตวั พู มะยม 968. ยมนํา้ มะยมตวั ผู 969. ยมหิน มะยมนํา้ 970. หอย มะยมหิน 971. หอ ยเรอื้ มะระ 972. มะรุง มะระเรื้อ 973. คอนกอม มะรุง 974. คอนกอมขาว มะรมุ 975. กลว ยเทส มะรมุ ยอดขาว 976. กลวยเทสพู มะละกอ 977. กลวยเทสเหลอื ง มะละกอตัวผู 978. มะลิ มะละกอเหลอื ง 979. มะลิซอ น มะลิ 980. มะลิซอนนอย มะลิซอ น 981. มะลซิ อนหลวง มะลิซอ นนอย 982. แฅวง ทัง 2 มะลซิ อ นหลวง 983. แฅวง เทศ มะแวงทัง้ 2 984. แฅวง ปา มะแวง เทศ 985. แฅวงผา มะแวงปา 986. แฅวง เผอื ก มะแวงผา 987. โวหวาน มะแวงเผอื ก 988. มะสุกลวก มะโวหวาน 989. มะสลุ วก มะสกุ ลวก 990. มะหยุม มะสุลวก มะหยุม Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

92 ตารางที่ 2.1 สมนุ ไพรที่พบในคัมภรี ต าํ ราแพทยแ ผนไทยลานนาและตํารายาสมนุ ไพรลา นนา (ตอ) ท่ี ชอื่ ภาษาลานนา ชือ่ ภาษาไทย 991. หมากหวด 992. หมากหวดขาว มะหวด 993. มะหา มะหวดขาว 994. มะหําบอง มะหา 995. มะหาํ เปลา มะหําบอง 996. มะเหิด มะหาํ เปลา 997. มะแห มะเหดิ 998. มะแหนง มะแห 999. มะแหลบ มะแหนง 1000. มะอกึ มะแหลบ 1001. มะอกึ ทงั 3 มะอึก 1002. มะแอบ มะอกึ ทง้ั 3 1003. มังหรุ า มะแอบ 1004. มันขน วัว มังหุรา 1005. มนั คันขาว มนั ขนววั 1006. มันดิน มันคนั ขาว 1007. มันเทศ มันดนิ 1008. มันแกวขาว มนั เทศ 1009. มนั แกวปา มนั เทศขาว 1010. มนั แกวลาว มนั เทศปา 1011. มันพุงหมู มนั เทศลาว 1012. ตาง มนั พุงหมู 1013. มันหมู มันสาํ ปะหลัง 1014. มนั อมี ู มันหมู 1015. มนั หอ มนั อีมู 1016. มา พู มันฮอ 1017. มา นไก มา ตวั ผู 1018. มานงั มานไก 1019. มาแมก าํ่ มานัง 1020. มูกนอย มาแมก าํ่ มูกนอ ย Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

93 ตารางที่ 2.1 สมนุ ไพรทีพ่ บในคัมภรี ตาํ ราแพทยแผนไทยลานนาและตาํ รายาสมุนไพรลานนา (ตอ) ที่ ชอ่ื ภาษาลา นนา ช่อื ภาษาไทย 1021. ขยุ ดินเหมอื ง มูลดินเหมอื ง 1022. ขยุ ข้ีเดือนหนอย มูลไสเ ดอื นตัวเลก็ 1023. เมอื งแกว ขาว เมอื งแกว ขาว 1024. เมอื งแกว ปา เมืองแกว ปา 1025. เมืองแกวละแวก เมอื งแกวละแวก 1026. เมอ่ื ยลวก เมอ่ื ยลวก 1027. แมงกน คว น แมงกนคว น 1028. แมงดาทะเล แมงดาทะเล 1029. แมงปอ ง แมงปอ ง 1030. แมงปองชา ง แมงปอ งชา ง 1031. แมงปองตายพราย แมงปอ งตายพราย 1032. แมงเมา แมงเมา 1033. แมงใย แมงใย 1034. แมงหลวก แมงหลวก 1035. แมข้ันได แมบ นั ได 1036. แมป ระตู แมประตู 1037. แมลงปก แข็ง แมลงปกแขง็ 1038. แมลงปก แขง็ ตาย แมลงปก แขง็ ตาย 1039. แมลงวนั แมลงวนั 1040. แมว แมว 1041. แมวดํา แมวดํา 1042. แมวปา แมวปา 1043. โมกเทศ โมกเทศ 1044. โมกนอย โมกนอ ย 1045. โมกมนั โมกมัน 1046. โมกมันทงั 2 โมกมนั ทัง้ 2 1047. โมกมนั นอย โมกมันนอ ย 1048. โมกหลวง โมกหลวง 1049. ไม 4 ขา ไม 4 ขา 1050. ไมก รอบบนั ได ไมก รอบบันได Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

94 ตารางท่ี 2.1 สมนุ ไพรที่พบในคัมภรี ตาํ ราแพทยแ ผนไทยลา นนาและตาํ รายาสมนุ ไพรลานนา (ตอ ) ที่ ช่ือภาษาลานนา ชอ่ื ภาษาไทย 1051. ไมก วาด ไมก วาด 1052. ไมแ กง ไมแ กง 1053. ไมขาวสาน ไมข า วสาน 1054. ไมแ ข ไมแข 1055. ไมค นขา ว ไมค นขา ว 1056. ไมค างนอย ไมค างนอ ย 1057. ไมค ้ํา ไมค าํ้ 1058. ไมช านบา น ไมช านบาน 1059. ไมทอง ไมท อง 1060. ไมแกงข้ี ไมทีใ่ ชป าดเชด็ อุจจาระ 1061. ไมเทา ไมเทา 1062. ไมแ ทกผี ไมแทกผี 1063. ไมแ ทงผี ไมแทงผี 1064. ไมน มวัว ไมน มวัว 1065. ไมเ นา ไมเ นา 1066. ไมเน้ือเหลือ ไมเ นอ้ื เหลือ 1067. ไมผ ู ไมผ ู 1068. ไมไ ผ ไมไ ผ 1069. ไมฝ ู ไมฝ ู 1070. ไมแ พน ไมแพน 1071. ไมม าขาว ไมม าขาว 1072. ไมเ รก ไมเ รก 1073. ไมส ีฟน ไมส ฟี น 1074. ไมส สี มุ ไมส สี มุ 1075. ไมห ดั ไมหดั 1076. ไมแหก ไมแ หก 1077. ไมย มหนิ ยมหิน 1078. ยวงฝา ย ยวงฝา ย 1079. ยวางดํา ยวางดํา 1080. ยองหอก ยองหอก Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

95 ตารางที่ 2.1 สมนุ ไพรท่ีพบในคัมภรี ตาํ ราแพทยแผนไทยลา นนาและตํารายาสมุนไพรลา นนา (ตอ) ท่ี ชื่อภาษาลา นนา ช่ือภาษาไทย 1081. ยอดดิน 1082. อยาแก ยอดดนิ 1083. อยาแก 3 ตน ยาแก 1084. อยาแกตนเดยี ว ยาแก 3 ตน 1085. อยาแกรากขม ยาแกต นเดยี ว 1086. อยาขา วเย็น ยาแกรากขม 1087. ยาง ยาขาวเย็น 1088. ยางขาว ยาง 1089. อยางเขยี ะ ยางขาว 1090. อยางดํา ยางเขยี ะ 1091. อยางดิบ ยางดํา 1092. อยางแดง ยางดบิ 1093. อยางทงั้ 5 ยางแดง 1094. ยางปลาย ยางท้งั 5 1095. ยางพราย ยางปลาย 1096. อยางสรี ยางพราย 1097. อยาดาํ ยางสรี 1098. อยาแดง ยาดํา 1099. ยาบ ยาแดง 1100. อยาผี ยาบ 1101. อยาฝน ยาผี 1102. อยามวน ยาฝน 1103. อยารากขาว ยามว น 1104. อยารากหัวดาํ ยารากขาว 1105. อยาเรี้ย ยารากหัวดํา 1106. อยาลกู กลอน ยาเรยี้ 1107. อยาเลอื่ ย ยาลกู กลอน 1108. อยาสรมี ูน ยาเล่ือย 1109. อยาสบู ยาสรีมูน 1110. ชา คอมคอ ยาสบู ยหี่ รา Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

96 ตารางที่ 2.1 สมุนไพรที่พบในคมั ภรี ตาํ ราแพทยแผนไทยลา นนาและตํารายาสมนุ ไพรลา นนา (ตอ ) ท่ี ช่อื ภาษาลา นนา ชื่อภาษาไทย 1111. ยู ยู 1112. เยน็ เยน็ 1113. โยวภานี โยวภานี 1114. รกชาง รกชาง 1115. รกสะดอื เดก็ ทารก รกสะดอื เดก็ ทารก 1116. รม รม 1117. รสสี มุ รสีสมุ 1118. รอกควาย รอกควาย 1119. รอกมา รอกมา 1120. รอ งทอง รองทอง 1121. รองรกไฟ รองรกไฟ 1122. ระงบั พษิ ระงับพิษ 1123. ระงบั พษิ ทงั้ 2 ระงบั พิษทั้ง 2 1124. ระมาด ระมาด 1125. ระสีสมุ ระสีสุม 1126. รัง รัง 1127. รังตอ รังตอ 1128. รงั ตอ ที่มตี วั ดว ง รงั ตอ ทีม่ ตี ัวดวง 1129. รงั นกนางแอน รังนกนางแอน 1130. รังปลวก รงั ปลวก 1131. รังมด รงั มด 1132. รงั มดแดง รังมดแดง 1133. รงั มดร่ี รังมดรี่ 1134. รังแมงแคบ รังแมงแคบ 1135. รังแมงใบ รงั หมารา 1136. รางหิง รางหิง 1137. รางเหลก็ รางเหลก็ 1138. รางแห รางแห 1139. ราชดัด ราชดัด 1140. ลมแลงดอกดํา ราชพฤกษด อกดาํ Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

97 ตารางที่ 2.1 สมุนไพรทพ่ี บในคัมภรี ตาํ ราแพทยแ ผนไทยลา นนาและตาํ รายาสมนุ ไพรลานนา (ตอ ) ที่ ชื่อภาษาลานนา ชอ่ื ภาษาไทย 1141. ราชสีห 1142. รายพาย ราชสีห 1143. ราวครกกระเด่อื ง รายพาย 1144. ราวบนั ได ราวครกกระเด่อื ง 1145. ราวมอง ราวบันได 1146. แกลบเขากํ่า ราวมอง 1147. ราํ พา รําขาวเหนยี วดาํ 1148. รินวาน รําพา 1149. รียาบันบอ็ ก รินวาน 1150. รงุ รยี าบนั บอ็ ก 1151. รงุ ดาว รงุ 1152. เรือ รุงดาว 1153. เรอ้ื ในดง เรือ 1154. แรง เรอ้ื ในดง 1155. แรงดาํ แรง 1156. แรตะกว่ั แรง ดาํ 1157. แรท องชนื แรตะกวั่ 1158. แรปาน แรท องชนื 1159. แรพอ แรปาน 1160. แรเ หล็ก แรพอ 1161. ไร แรเ หลก็ 1162. ไรล้ินหมา ไร 1163. ไรออกจอมปลวก ไรลิน้ หมา 1164. รสสี ม ไรออกจอมปลวก 1165. ลมคา ฤาษีสม 1166. ลมทัง 5 ลมคา 1167. ลวด ลมท้งั 5 1168. ลวด 3 ทรง ลวด 1169. ลวดแสนทรง ลวด 3 ทรง 1170. ละมาด ลวดแสนทรง ละมาด Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

98 ตารางที่ 2.1 สมนุ ไพรท่พี บในคัมภรี ต าํ ราแพทยแ ผนไทยลานนาและตาํ รายาสมนุ ไพรลา นนา (ตอ ) ที่ ชื่อภาษาลานนา ชอื่ ภาษาไทย 1171. หงุ เทศ ละหุงเทศ 1172. หงุ บา น ละหงุ บาน 1173. หุง เผอื ก ละหุงเผือก 1174. ลักแลนกลวย ลกั แลนกลว ย 1175. ลกั แลนกลวยดนั ลักแลนกลวยดนั 1176. ลกั แลนกลวยตบี ลักแลนกลวยตบี 1177. ลกั แลนขา ลักแลนขา 1178. ลักแลนขาแดง ลกั แลนขา แดง 1179. ลกั แลนคุก ลกั แลนคกุ 1180. ลกั แลนหมากพหู มากเมยี ลักแลนหมากผหู มากเมยี 1181. ลั่นทม ลน่ั ทม 1182. ลาคี ลาคี 1183. ลาน ลาน 1184. ลานคาํ ลานคํา 1185. ลาํ พรนั ลาํ พรนั 1186. ลําหัด ลําหัด 1187. ลน้ิ คู ล้นิ คู 1188. ลน้ิ จ่ปี า ลิ้นจปี่ า 1189. ลน้ิ ทะเล ลน้ิ ทะเล 1190. ลิลวา ลิลวา 1191. ลืมลาย ลืมลาย 1192. ลกู กาย ลกู กาย 1193. ลูกจันทน ลูกจนั ทน 1194. ลกู ตมุ ระฆงั ลูกตมุ ระฆงั 1195. ลูกบันได ลูกบนั ได 1196. ลูกปน ลูกปน 1197. ลกู ปน ไฟ ลูกปน ไฟ 1198. ลกู ระมาด ลกู ระมาด 1199. ลูกลาย ลกู ลาย 1200. ลูกหนู ลกู หนู Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

99 ตารางท่ี 2.1 สมนุ ไพรท่พี บในคัมภรี ต าํ ราแพทยแ ผนไทยลา นนาและตํารายาสมุนไพรลา นนา (ตอ) ท่ี ชอ่ื ภาษาลานนา ชื่อภาษาไทย 1201. ลบู ลีบเครอื 1202. ลูบลบี ตน ลูบลีบเครอื 1203. เลบ็ มือนางทัง 2 ลูบลีบตน 1204. เล็บมอื นางสีแดง เล็บมอื นางท้งั 2 1205. เลบ็ แมว เลบ็ มือนางสีแดง 1206. เล็บหัวแมมอื เลบ็ แมว 1207. เลบ็ เหยี่ยว เลบ็ หวั แมมอื 1208. เลม เล็บเหย่ยี ว 1209. เลา เลม 1210. เลาขาง เลา 1211. เลยี่ น เลาขาง 1212. เลอื ด เลี่ยน 1213. เลอื ดปลาเอยย่ี น เลือด 1214. เลือดฅนปวย เลอื ดปลาไหล 1215. เลอื ดแรดทัง 5 เลือดผปู วย 1216. เลอื ดลูกหัวสาว เลือดแรดทัง้ 5 1217. แลน เลือดลกู หวั สาว 1218. แลพอ แลน 1219. โลก แลพอ 1220. โลกแดง โลก 1221. งัว โลกแดง 1222. งัวดํา ววั 1223. งวั แดง วัวดาํ 1224. งัวบา น ววั แดง 1225. งวั หลวง วัวบาน 1226. หวานกําบดิ ววั หลวง 1227. หวานกบี แรดตวั ผู วานกาํ บิด 1228. หวานพระฉิม วา นกบี แรดตัวผู 1229. หวานหมากหนดั วานพระฉิม 1230. หวานสารพดั พษิ วา นสับปะรด วานสารพดั พิษ Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

100 ตารางท่ี 2.1 สมนุ ไพรทพี่ บในคัมภรี ต าํ ราแพทยแ ผนไทยลานนาและตาํ รายาสมนุ ไพรลา นนา (ตอ ) ที่ ช่ือภาษาลานนา ชอ่ื ภาษาไทย 1231. หวานหางจระเข 1232. เศษผา วานหางจระเข 1233. เศษเหลก็ เศษผา 1234. สน เศษเหลก็ 1235. สนิม สน 1236. สนมิ ขาง สนมิ 1237. สนมิ ดาบ สนิมขาง 1238. สนิมเหลก็ สนมิ ดาบ 1239. สนุนนํา้ สนมิ เหลก็ 1240. สบู สนนุ น้ํา 1241. สบขู าว สบู 1242. สบแู ดง สบูขาว 1243. สบูเทศ สบแู ดง 1244. สมกงุ สบูเ ทศ 1245. สมกงุ ทัง้ 2 สมกุง 1246. สม ช่นื สม กงุ ทง้ั 2 1247. สม สมอ สมเขยตาย 1248. สมสลอด สม สมอ 1249. สมอ สม สลอด 1250. สมอเทศ สมอ 1251. สมอไทย สมอเทศ 1252. สมออบแอบ สมอไทย 1253. สมโอ สม ออบแอบ 1254. สมีขาว สมโอ 1255. สมีเครือ สมีขาว 1256. สมแี ดง สมีเครอื 1257. สมตี น สมีแดง 1258. สมีทง้ั 2 สมตี น 1259. สมดุ แดง สมที ง้ั 2 1260. สมลุ แวง สมดุ แดง สมลุ แวง Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

101 ตารางท่ี 2.1 สมนุ ไพรทีพ่ บในคมั ภรี ตาํ ราแพทยแ ผนไทยลานนาและตาํ รายาสมนุ ไพรลานนา (ตอ ) ที่ ชอื่ ภาษาลา นนา ชือ่ ภาษาไทย 1261. สรกี ญั ชยั สรีกญั ชยั 1262. สรีเครอื สรีเครอื 1263. สรีพันตน สรพี ันตน 1264. สรีรองเมือง สรรี องเมอื ง 1265. สลอดนา้ํ สลอดน้ํา 1266. สลกั ไก สลกั ไก 1267. สลกั คน สลกั คน 1268. สลกั เปด สลกั เปด 1269. สลดั ได สลดั ได 1270. สลดิ เทศ สลดิ เทศ 1271. สลดิ บาน สลดิ บาน 1272. สวา สวา 1273. สหรณโี รด สหรณโี รด 1274. สะแกนา สะแกนา 1275. สะแกแสง สะแกแสง 1276. สะเดาชาง สะเดาชาง 1277. สะเดาดิน สะเดาดิน 1278. สะตุ สะตุ 1279. สะถาน สะถาน 1280. สะลกั ไก สะลักไก 1281. สะลักเปด สะลักเปด 1282. สัตตคณุ นํ้า สตั ตคณุ นํ้า 1283. สัตตบรรณ สัตตบรรณ 1284. สัตตบษุ ย สัตตบุษย 1285. สายเครือ่ งปน ดา ยท่ขี าดแลว สายเครอื่ งปน ดา ยที่ขาดแลว 1286. สาระแหน สาระแหน 1287. สีเทาะ สเี ทาะ 1288. สฟี นนางแอ สีฟน นางแอ 1289. สีสกุ สีสกุ 1290. สเี สยี ดเทศ สเี สยี ดเทศ Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

102 ตารางท่ี 2.1 สมนุ ไพรทพ่ี บในคมั ภรี ตาํ ราแพทยแ ผนไทยลา นนาและตํารายาสมนุ ไพรลา นนา (ตอ) ท่ี ช่อื ภาษาลานนา ชือ่ ภาษาไทย 1291. สแี สดตน 1292. สหี วาน สแี สดตน 1293. สุนน น้ํา สหี วาน 1294. สนุ ขั จงิ้ จอก สนุ นนํา้ 1295. หมาวอ สนุ ัขจ้งิ จอก 1296. หมาบาน สนุ ขั บา 1297. หมาปา สุนัขบา น 1298. สรุ พดิ คํา สุนัขปา 1299. สุรพิดทั้ง 2 สุรพดิ คํา 1300. สุรสี สุรพดิ ทงั้ 2 1301. สรุ ะ สุรสี 1302. สรุ ามะรดิ สรุ ะ 1303. เสนยี ด สุรามะริด 1304. เสนยี ดทงั้ 2 เสนยี ด 1305. เสมด็ ทงุ เสนียดท้งั 2 1306. เสาขาแมม าย เสมด็ ทงุ 1307. เส้ียนครก เสาขาแมม า ย 1308. เสี้ยนปก มอง เสี้ยนครก 1309. เส้ียนมอง เส้ยี นปก มอง 1310. เสย้ี นสาก เสย้ี นมอง 1311. เสย้ี นเสามอง เส้ียนสาก 1312. เส้ยี นเสอื่ เส้ยี นเสามอง 1313. เสีย้ วหวาน เส้ยี นเสือ่ 1314. แสดทงั้ 2 เสยี้ วหวาน 1315. แสนพระวาน แสดทัง้ 2 1316. แสมทะเล แสนพระวาน 1317. แสม า มาหอ หวั ปู แสมทะเล 1318. แสรก แสมา มาหอ หวั ปู 1319. แสลก แสรก 1320. แสลง แสลก แสลง Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

103 ตารางท่ี 2.1 สมนุ ไพรทพ่ี บในคมั ภรี ต าํ ราแพทยแ ผนไทยลา นนาและตํารายาสมนุ ไพรลา นนา (ตอ) ที่ ช่ือภาษาลา นนา ชอื่ ภาษาไทย 1321. หญาทิพเสน หญา ทิพเสน 1322. หญา พยบั เมฆ หญาพยับเมฆ 1323. หญา หางชางออกกวง หญาหางชา งออกกวง 1324. หญาหางรอน หญาหางรอน 1325. หญา หางเสือ หญาหางเสือ 1326. หญา หางหอน หญา หางหอน 1327. หญา หานชาง หญา หานชาง 1328. หญา หีหอม หญาหหี อม 1329. หญาหนุ ไห หญา หนุ ไห 1330. หญา หขู วาก หญาหขู วาก 1331. หญาเหยยี่ น หญา เหย่ยี น 1332. หญาแหลงคา หญา แหลงคา 1333. หญาแหวหมู หญา แหวหมู 1334. หญาอายุ หญาอายุ 1335. หญาอหี นู หญา อีหนู 1336. หญาอหี ุย หญา อหี ุย 1337. หญา อีเหนยี วเลก็ หญา อีเหนยี วเลก็ 1338. หดนังโกน หดนงั โกน 1339. หดรอง หดรอง 1340. หนวดแมว หนวดแมว 1341. หนอนตายยาก หนอนตายยาก 1342. หนอ ไม หนอ ไม 1343. หนอไมต ายพราย หนอ ไมต ายพราย 1344. หนอไมไ ผไ ร หนอไมไ ผไร 1345. หนงั หนงั 1346. หนังกางไพ หนงั กางไพ 1347. หนังตนี ไก หนงั ตีนไก 1348. หนังรวิ หนังริว 1349. หนังหชู า ง หนงั หูชาง 1350. หนาเขียง หนา เขียง Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

104 ตารางที่ 2.1 สมุนไพรท่ีพบในคัมภรี ตาํ ราแพทยแผนไทยลานนาและตํารายาสมุนไพรลา นนา (ตอ) ท่ี ชือ่ ภาษาลานนา ชือ่ ภาษาไทย 1351. หนาดคํา หนาดคาํ 1352. หนาดเงนิ หนาดเงนิ 1353. หนามชนดิ ตา งๆ หนามชนิดตา งๆ 1354. หนามพรมพรกพราย หนามพรมพรกพราย 1355. หนามเล็บเหยย่ี ว หนามเลบ็ เหยยี่ ว 1356. หนาเห้ียว หนาเหี้ยว 1357. หลองแหลง หลองแหลง 1358. หลอดฝา ยนลิ หลอดฝา ยนลิ 1359. หลกั นา หลกั นา 1360. หลางนกกลึงทั้ง 2 หลางนกกลึงทัง้ 2 1361. หลานคาํ นอย หลานคาํ นอย 1362. หวดหมอน หวดหมอ น 1363. หวดเหลา หวดเหลา 1364. หวดเหลา เลก็ หวดเหลา เลก็ 1365. หวา หวา 1366. หวาดาํ หวา ดํา 1367. หอมละเลิง หอมละเลิง 1368. หอยกาบ หอยกาบ 1369. หอยกาบลาน หอยกาบลาน 1370. หอยโขง หอยโขง 1371. หอยแครง หอยแครง 1372. หอยตนั หอยตนั 1373. หอยฝา หอยฝา 1374. หอยเรอื ด หอยเรือด 1375. หอยละแงบ็ หอยละแงบ็ 1376. หอยละเวอ หอยละเวอ 1377. หอยสมทุ ร หอยสมทุ ร 1378. หวั กง หัวกง 1379. หวั กา หัวกา 1380. หัวแขง็ หวั แข็ง Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

105 ตารางที่ 2.1 สมนุ ไพรทพ่ี บในคมั ภรี ตาํ ราแพทยแผนไทยลา นนาและตาํ รายาสมนุ ไพรลา นนา (ตอ ) ท่ี ชอื่ ภาษาลานนา ช่ือภาษาไทย 1381. หวั ครกมอง หวั ครกกระเดื่อง 1382. หวั คา หวั คา 1383. หัวใจพระญาอนิ ทร หวั ใจพญาอินทร 1384. หวั เตา หวั เตา 1385. หวั ปลวกเปด หวั ปลวกเปด 1386. หัวพระจัน หวั พระจนั 1387. หวั ยาขา วเย็น หัวยาขาวเย็น 1388. หวั ยาขาวเยน็ ใต หัวยาขา วเยน็ ใต 1389. หัวยาขาวเยน็ เหนือ หวั ยาขาวเย็นเหนอื 1390. หัวแรง หัวแรง 1391. หวั เลา หวั เลา 1392. หวั สะพาน หวั สะพาน 1393. หัวสาดทง้ั 2 หวั สาดทั้ง 2 1394. หวั หญา หัวหญา 1395. หัวหนาไมห กั หัวหนาไมหกั 1396. หวั หอม หวั หอม 1397. หวั หอมละเลิง หัวหอมละเลงิ 1398. หวั หาง หัวหาง 1399. หัวหางนา้ํ ปรอท หวั หางนาํ้ ปรอท 1400. หางครกมอง หางครกกระเดื่อง 1401. หางไคลหมอ นํ้า หางไคลหมอนํา้ 1402. หางสากมองแมห มา ย หางสากมองแมม า ย 1403. หางหมู หางหมู 1404. หําเปด หําเปด 1405. หิงหวด หิงหวด 1406. หง่ิ หาย หิ่งหาย 1407. หนิ ปา แพระ หินปา แพระ 1408. หนิ ผา หนิ ผา 1409. หินพละ หนิ พละ 1410. หินมะตมู หนิ มะตมู Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

106 ตารางที่ 2.1 สมุนไพรท่พี บในคัมภรี ตาํ ราแพทยแ ผนไทยลานนาและตํารายาสมนุ ไพรลา นนา (ตอ) ที่ ชอ่ื ภาษาลา นนา ชื่อภาษาไทย 1411. หนิ สม หินสม 1412. หนิ สีขาวกลางนาํ้ หินสีขาวกลางนาํ้ 1413. หมิ หนว ย หิมหนว ย 1414. หมื ไห หมื ไห 1415. หงุ ขาว หงุ ขาว 1416. หุงแดง หงุ แดง 1417. หุงเทศ หงุ เทศ 1418. หงุ ร้วั หุงรัว้ 1419. หุงลาว หงุ ลาว 1420. หงุ หมดั หุงหมัด 1421. หุงหาง หุงหาง 1422. หดู เด่ือ หูดเด่ือ 1423. หูวิน่ หูวน่ิ 1424. เห็ด เหด็ 1425. เหด็ กระดา ง เหด็ กระดาง 1426. เหด็ กระดางขางชานบาน เห็ดกระดา งขางชานบาน 1427. เห็ดกระดา งไมข อย เหด็ กระดางตนขอย 1428. เห็ดกระดา งไมแ ดง เหด็ กระดา งตนแดง 1429. เหด็ กระดางไมด ู เห็ดกระดา งตนประดู 1430. เหด็ กระดางไมผ เี สือ้ เหด็ กระดางตน ผเี สอ้ื 1431. เหด็ กระดางไมทงึ เห็ดกระดา งตนพลวง 1432. เหด็ กระดางไมภ มิ าน เห็ดกระดางตนภิมาน 1433. เห็ดกระดางไมข าม เห็ดกระดา งตนมะขาม 1434. เหด็ กระดา งไมหมากไฟ เหด็ กระดางตน มะไฟ 1435. เหด็ กระดา งไมล มแลง เห็ดกระดา งตน ราชพฤกษ 1436. เห็ดขี้ควาย เหด็ ขคี้ วาย 1437. เหด็ ขีว้ ัว เห็ดขว้ี ัว 1438. เห็ดเผาะ เห็ดเผาะ 1439. เหด็ ลม เห็ดลม 1440. เหด็ สม เห็ดสม Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

107 ตารางที่ 2.1 สมนุ ไพรทีพ่ บในคัมภรี ต าํ ราแพทยแผนไทยลานนาและตํารายาสมนุ ไพรลานนา (ตอ) ท่ี ชอ่ื ภาษาลา นนา ชอื่ ภาษาไทย 1441. เห็ดหลม เห็ดหลม 1442. เหด็ หาํ หมา เห็ดหาํ หมา 1443. อัคนีชวา อคั นีชวา 1444. อคั นที วาร อคั นที วาร 1445. กกหมากระสี กากหมากตาฤาษี 1446. กระชาว ขะชาว 1447. กระตาย ขะตาย 1448. กลวงฅองู กวงคองู 1449. กลวยน้วิ มอื นาง นิว้ มอื นาง 1450. กลวยออกกอน กลวยออกกอน 1451. กลว ยแอว กลว ยแอว 1452. กลอนประตู กลอนประตู 1453. กลอย กอย 1454. กลอยดํา กลอยดาํ 1455. กวัก กวัก 1456. กวาง กวาง 1457. กวางตวั พู กวางตัวผู 1458. กวางบต าย กวางบต าย 1459. กวางผา กวางผา 1460. กวางหนุม กวางหนมุ 1461. กวาดครดุ กวางครดุ 1462. กวานกาว กวานกาว 1463. กวาว กวาว 1464. กวาวเครือ กวาวเครอื 1465. กวาวตน กวาวตน 1466. กอ กอ 1467. กอก มะกอก 1468. กอก กอ พวง 1469. กอกเกลอื้ น มะกอกเกลอ้ื น 1470. กอกขาว มะกอกขาว Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

108 ตารางท่ี 2.1 สมนุ ไพรท่พี บในคมั ภรี ตาํ ราแพทยแผนไทยลานนาและตํารายาสมุนไพรลานนา (ตอ ) ท่ี ชอื่ ภาษาลานนา ชื่อภาษาไทย 1471. กอกขี้ชา ง มะกอกขช้ี า ง 1472. กอกฅํา มะกอกคาํ 1473. กอกชืน มะกอกตะกว่ั 1474. กอกในดนิ มะกอกในดิน 1475. กอกบา น มะกอกบา น 1476. กอกเผอื ก มะกอกเผือก 1477. กอกฟานซอม มะกอกฟานซอ ม 1478. กอกฟานซอ มเดอื น 5 มะกอกฟานซอมเดือน 5 1479. กอกฟานหลิ้ม มะกอกพรานหลม้ิ 1480. กอกหนมุ มะกอกหนมุ 1481. กอง กอง 1482. กองเขาหลวง มะกองขาวใหญ 1483. กอ นเสา กอนเสา 1484. กอนหิน กอนหนิ 1485. กอสา กอสา 1486. กอ หนัง ขยัน 1487. กอหลม้ิ กอ หลมิ้ 1488. กะถนิ กนั ถนิ 1489. กะวาน กะวาน 1490. กตั ตระ กัตตระ 1491. กา กา 1492. กา อีกา 1493. กากอก จอก 1494. กาแกด การะเกด 1495. กา งปลา กา งปลา 1496. กางปลาขาว กางปลาขาว 1497. กา งปลาขาว กางปลาเครือ 1498. กางปลาเครอื ยอดแดง กา งปลาเครอื ยอดแดง 1499. กางปลาดกุ กางปลาดกุ 1500. กางปลาแดง กางปลาแดง Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

109 ตารางท่ี 2.1 สมุนไพรทีพ่ บในคัมภรี ตาํ ราแพทยแ ผนไทยลานนาและตาํ รายาสมุนไพรลา นนา (ตอ) ท่ี ชือ่ ภาษาลา นนา ชื่อภาษาไทย 1501. กา งปลาตน กา งปลาตน 1502. กางปลานอย กา งปลานอย 1503. กางปลานํ้า กางปลาน้าํ 1504. กา งปลาพง กา งปลาพง 1505. กางปลาหลวง กางปลาหลวง 1506. กาจับหลกั กาจบั หลกั 1507. กานกาํ่ กา นก่ํา 1508. กานซา กญั ชา 1509. กานซาเทศ กญั ชาเทศ 1510. กานซาน กานซาน 1511. กานถง คันเถิง 1512. กานเสา กานเสา 1513. กาบหมากแหง กาบหมากแหง 1514. กาปากเผอื ก กาปากเผือก 1515. กาเผอื ก กาเผือก 1516. กาฝาก กาฝาก 1517. กาฝากกอกเผือก กาฝากตนมะกอกเผือก 1518. กาฝากเครอื ข่ัง กาฝากตน สลอดเถา 1519. กาฝากไคร กาฝากตน ไคร 1520. กาฝากงุนบง กาฝากเหงา ไมไผบง 1521. กาฝากจอมแค กาฝากตนจอมแค 1522. กาฝากชะเอียม กาฝากตนชะเอม 1523. กาฝากเด่ือเกล้ยี ง กาฝากตน มะเดอ่ื อุทุมพร 1524. กาฝากเดอื่ ปอ ง กาฝากตน มะเดอ่ื ปอ ง 1525. กาฝากตาล กาฝากตนตาล 1526. กาฝากตีนเปด เครือ กาฝากตน เถาเอน็ ออน 1527. กาฝากตึ่ง กาฝากตน ตมุ กาขาว 1528. กาฝากนา้ํ เตา กาฝากเครือนา้ํ เตา 1529. กาฝากปอม่นื กาฝากตน ปอมนื่ 1530. กาฝากปอหมน้ั กาฝากตน ปอหม้นั Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

110 ตารางท่ี 2.1 สมนุ ไพรท่พี บในคัมภรี ต าํ ราแพทยแผนไทยลา นนาและตํารายาสมุนไพรลา นนา (ตอ ) ท่ี ช่ือภาษาลานนา ชอ่ื ภาษาไทย 1531. กาฝากผกั หละ กาฝากตนชะอม 1532. กาฝากผกั โหม กาฝากตนผกั โขม 1533. กาฝากผีเส้อื นอย กาฝากตนคนทสี อ 1534. กาฝากฝงู ครอบ กาฝากตน ฝูงครอบ 1535. กาฝากพลู กาฝากตนพลู 1536. กาฝากพายชะเมา กาฝากตนพายชะเมา 1537. กาฝากมวงกลวย กาฝากตนมะมว งกลวย 1538. กาฝากมวงสดี า กาฝากตน มะมวงสีดา 1539. กาฝากมะโอ กาฝากตนสม โอ 1540. กาฝากไมก ระโดน กาฝากตนกระโดน 1541. กาฝากไมก ระสา กาฝากตนกระสา 1542. กาฝากไมก อก กาฝากตน มะกอก 1543. กาฝากไมก า งปลา กาฝากตนกางปลา 1544. กาฝากไมก าสะลอง กาฝากตน ปบ 1545. กาฝากไมก ุม กาฝากตนกมุ 1546. กาฝากไมข อ ย กาฝากตน ขอย 1547. กาฝากไมขาม กาฝากตนมะขาม 1548. กาฝากไมขามปอ ม กาฝากตน มะขามปอ ม 1549. กาฝากไมข เ้ี หลก็ กาฝากตนข้ีเหล็ก 1550. กาฝากไมข เี้ หลก็ บา น กาฝากตน ขีเ้ หลก็ บา น 1551. กาฝากไมขเ้ี หลก็ ปา กาฝากตนขีเ้ หล็กปา 1552. กาฝากไมข เ้ี หลก็ หลวง กาฝากตนข้ีเหลก็ หลวง 1553. กาฝากไมเขาสาน กาฝากตน ขาวสาน 1554. กาฝากไมค ราํ้ กาฝากตน ตะครา้ํ 1555. กาฝากไมค อ กาฝากตนทบั ทิม 1556. กาฝากไมค อนทา กาฝากตนคนทา 1557. กาฝากไมค อม กาฝากตน คอม 1558. กาฝากไมไครน าํ้ กาฝากตนสนุนนํา้ 1559. กาฝากไมไ ครน นุ กาฝากตน สนนุ 1560. กาฝากไมงิว้ กาฝากตนงิ้ว Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

111 ตารางท่ี 2.1 สมุนไพรท่พี บในคัมภรี ต าํ ราแพทยแ ผนไทยลานนาและตาํ รายาสมุนไพรลา นนา (ตอ ) ที่ ชือ่ ภาษาลา นนา ช่ือภาษาไทย 1561. กาฝากไมจ วง กาฝากตน สนภเู ขา 1562. กาฝากไมจ อม กาฝากตน จอม 1563. กาฝากไมด ู กาฝากตนประดู 1564. กาฝากไมเ ด่อื กาฝากตน มะเดอ่ื 1565. กาฝากไมต ัง่ ควม กาฝากตนตงั่ ควม 1566. กาฝากไมต นี นก กาฝากตนตีนนก 1567. กาฝากไมถ อ น กาฝากตน ทิ้งถอน 1568. กาฝากไมท ัน กาฝากตน พทุ รา 1569. กาฝากไมทนั ขอ กาฝากตนทันขอ 1570. กาฝากไมท งึ กาฝากตนพลวง 1571. กาฝากไมป อเกยี น กาฝากตน ปอเกยี น 1572. กาฝากไมป อบ กาฝากตนปอบ 1573. กาฝากไมเปด กาฝากตน เปด 1574. กาฝากไมเปลา กาฝากตนเปลา 1575. กาฝากไมเ ปลา หลวง กาฝากตนเปลาใหญ 1576. กาฝากไมผ ีเสอ้ื กาฝากตนผเี ส้อื 1577. กาฝากไมฝ าง กาฝากตน ฝาง 1578. กาฝากไมพระญายา กาฝากตน พญายา 1579. กาฝากไมพ ิน กาฝากตนมะตมู 1580. กาฝากไมภ มิ าน กาฝากตนภมิ าน 1581. กาฝากไมม ว ง กาฝากตน มะมว ง 1582. กาฝากไมม ว งกลว ย กาฝากตน มะมว งกลว ย 1583. กาฝากไมม อม กาฝากตนมอม 1584. กาฝากไมม ะตาด กาฝากตน มะตาด 1585. กาฝากไมม ะโว กาฝากตน มะโว 1586. กาฝากไมย าแกร ากขาว กาฝากตนยาแกร ากขาว 1587. กาฝากไมรกั กาฝากตนรกั 1588. กาฝากไมร ัง กาฝากตนรงั 1589. กาฝากไมร างฅาว กาฝากตนรางจดื 1590. กาฝากไมล มแลง กาฝากตนราชพฤกษ Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

112 ตารางที่ 2.1 สมุนไพรท่ีพบในคมั ภรี ต าํ ราแพทยแ ผนไทยลานนาและตาํ รายาสมนุ ไพรลา นนา (ตอ ) ท่ี ชอ่ื ภาษาลานนา ชอื่ ภาษาไทย 1591. กาฝากไมส ม กบขาว กาฝากตน สม กบขาว 1592. กาฝากไมส ม แกว กาฝากตน สม แกว 1593. กาฝากไมส ม ช่นื กาฝากตน เขยตาย 1594. กาฝากไมส าน กาฝากตน สาน 1595. กาฝากไมส ีเทอะ กาฝากตน สีเทาะ 1596. กาฝากไมส ีเสยี ด กาฝากตนสเี สยี ด 1597. กาฝากไมเ สา กาฝากตนเสลา 1598. กาฝากไมห นาด กาฝากตน หนาด 1599. กาฝากไมห มากแตก กาฝากตน กระทงุ ลาย 1600. กาฝากไมหมากมา กาฝากตนตะครอง 1601. กาฝากไมห ดั กาฝากตนหัด 1602. กาฝากไมหงุ บาน กาฝากตนละหงุ บา น 1603. กาฝากไมหุงรว้ั กาฝากตนละหงุ รัว้ 1604. กาฝากสม ปอย กาฝากตนสม ปอ ย 1605. กาฝากสรี กาฝากตนโพธ์ิ 1606. กาฝากสรที ัง 2 กาฝากตนโพธ์ิท้งั 2 1607. กาฝากสกั กาฝากตน สกั 1608. กาฝากหมากนาว กาฝากตนมะนาว 1609. กาฝากหมากนาวผี กาฝากตน มะนาวผี 1610. กาฝากหมากฝางหวาน กาฝากตนมะปรางหวาน 1611. กาฝากหมากเหมา กาฝากตนมะเมา 1612. กาฝากเหมยี้ ง กาฝากตนเมย่ี ง 1613. กาฝากเหมอื ดฅน กาฝากตนเหมือดคน 1614. กาม กาม 1615. กาม กา ม 1616. กายคอม หมนั 1617. กายแคน กายแคน 1618. การบรู การบรู 1619. การววย การะววย 1620. การเวยิ การเวย Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

113 ตารางที่ 2.1 สมนุ ไพรท่ีพบในคัมภรี ต าํ ราแพทยแ ผนไทยลานนาและตํารายาสมุนไพรลานนา (ตอ ) ท่ี ช่อื ภาษาลานนา ช่อื ภาษาไทย 1621. กาลพรกึ ษ 1622. กาแล กาลพฤกษ 1623. กาสลกั กาแล 1624. กาสลักแดง กาสลัก 1625. กาสะลอง กาสลักแดง 1626. กาสะลองฅํา ปบ 1627. กาสะลองเทศ กาสะลองคํา 1628. กาสะลองบา น กาสะลองเทศ 1629. กาสะลองเรื้อ ปบบาน 1630. กาหลง ปบ เร้ือ 1631. กาหลงขาว กาหลง 1632. กาหลวง กาหลงขาว 1633. กาํ่ กขี าว กาหลวง 1634. กา่ํ เขา กํา่ กขี าว 1635. ก่ําเครอื ก่าํ ขาว 1636. กาํ่ ดํา มะกลํา่ เครอื 1637. ก่ําแดง มะกลาํ่ ดาํ 1638. ก่ําแดง ก่ําแดง 1639. ก่ําตน มะกล่าํ แดง 1640. ก่ําตาชาง มะกล่ําตน 1641. ก่ํานอ ย มะกล่ําตาชาง 1642. กาํ บี้ กา่ํ นอ ย 1643. กาํ เบอิ้ แมงปอ 1644. กําเบิอ้ เครอื ผีเสื้อ 1645. กาํ เบอ้ิ ตน กาํ เบอเครือ 1646. ก่ําแปง กาํ เบอตน 1647. กาํ่ เผือก มะกลาํ่ แปง 1648. กาํ ไผ มะกลาํ่ เผอื ก 1649. กาํ พอง กาํ ไผ 1650. กาํ พองแดง กาํ พอง กาํ พองแดง Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

114 ตารางที่ 2.1 สมนุ ไพรที่พบในคมั ภรี ต าํ ราแพทยแผนไทยลานนาและตํารายาสมุนไพรลานนา (ตอ ) ที่ ชื่อภาษาลา นนา ช่ือภาษาไทย 1651. กาํ พองหลวง กําพองหลวง 1652. กําพือ กําพือ 1653. กําพงุ แมงมมุ 1654. กําพงุ ตายแขวน แมงมุมตายแขวน 1655. กาํ ยาน กาํ ยาน 1656. กาํ ยานเครอื กาํ ยานเครือ 1657. กาํ ยานดิน กํายานดิน 1658. กาํ ลงั ชา งสาร เครอื ชา งนอ ย 1659. กําลงั เสอื โครง กําลงั เสอื โครง 1660. ก่ําหลวง กาํ่ หลวง 1661. ก่ําหัวดาํ มะกลํ่าหวั ดํา 1662. กบี งัวดาํ กีบววั ดาํ 1663. กบี งวั แดง กบี ววั แดง 1664. กีบชาง กีบชาง 1665. กีบฟานลอดกน เสือ กีบฟานลอดกน เสอื 1666. กีบมา ลม กีบมาลม 1667. กบี มาลม วา นกีบแรด 1668. กีบมาลมดิน กีบมาลมดิน 1669. กบี มาลมบิน กบี มาลมบนิ 1670. กบี เยอื ง กีบเยอื ง 1671. กุงดิบ กุงดิบ 1672. กุม ผักกมุ 1673. กุมแดง กุมแดง 1674. กมุ นา้ํ กุมนํา้ 1675. กมุ บก กุมบก 1676. กุม หลวง กุมหลวง 1677. กุสน โกสน 1678. กูด ผักกดู 1679. กดู กวาง กูดกวาง 1680. กดู กอ ง กูดกอง Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

115 ตารางท่ี 2.1 สมนุ ไพรท่ีพบในคัมภรี ต าํ ราแพทยแ ผนไทยลา นนาและตํารายาสมนุ ไพรลานนา (ตอ ) ที่ ชอ่ื ภาษาลานนา ชือ่ ภาษาไทย 1681. กดู กานแดง 1682. กูดก่าํ กดู กา นแดง 1683. กูดกําแพง กูดก่ํา 1684. กูดแกว กูดกาํ แพง 1685. กดู ไก กดู แกว 1686. กูดขน กดู ไก 1687. กดู ขารอก กดู ขน 1688. กดู ขาว กดู ขารอก 1689. กดู ข้ีหลับ กูดขาว 1690. กูดครึ กูดขีห้ ลับ 1691. กดู เครือ กูดครึ 1692. กดู เคยี ะ กดู เครือ 1693. กูดฅวยเหงา กดู เคยี ะ 1694. กูดงอ กูดควยเหงา 1695. กดู งอ ง กูดงอ 1696. กดู เงนิ กูดงอ ง 1697. กูดแงก กดู เงนิ 1698. กูดซาง กดู แงด 1699. กูดดาํ กูดซาง 1700. กูดตงั่ กูดดํา 1701. กดู ตาด กูดตงั่ 1702. กูดตีนกวาง กูดตาด 1703. กูดแตม กดู ตนี กวาง 1704. กูดทอง กดู แตม 1705. กูดทัง 2 กูดทอง 1706. กูดทงั 3 กูดท้ัง 2 1707. กดู นา้ํ เขา กูดทั้ง 3 1708. กดู บก กูดน้ําขาว 1709. กดู เบย้ี กดู บก 1710. กดู ใบเดยี ว กดู เบย้ี กดู ใบเดยี ว Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

116 ตารางที่ 2.1 สมนุ ไพรทพี่ บในคมั ภรี ต าํ ราแพทยแ ผนไทยลา นนาและตาํ รายาสมนุ ไพรลา นนา (ตอ ) ที่ ชือ่ ภาษาลานนา ช่อื ภาษาไทย 1711. กดู ปด กดู ปด 1712. กูดผา กดู ผา 1713. กูดผี กดู ผี 1714. กูดผเี สื้อ กูดผีเส้อื 1715. กูดพราว กูดน้าํ 1716. กูดพลา ว กูดพลาว 1717. กูดพาน กูดพาน 1718. กดู ไม กดู ไม 1719. กดู ยอ ย กดู ยอย 1720. กดู รม ฅา กูดรม คา 1721. กดู รอก กดู รอก 1722. กดู รกู วาว กดู รกู วาว 1723. กดู ลอง กูดลอง 1724. กูดสอ ย กดู สอ ย 1725. กูดสาวทอง กูดสาวทอง 1726. กูดหก กูดหก 1727. กดู หงอด กูดหงอด 1728. กดู หมน กดู หมน 1729. กูดหมอน กูดหมอน 1730. กดู หมาก กดู หมาก 1731. กดู หมกึ กูดหมกึ 1732. กูดหลวง กูดหลวง 1733. กดู หว ย กดู หว ย 1734. กูดหอ ม กูดหอ ม 1735. กดู หอมปอ มใบยอย กดู หอมปอ มใบยอ ย 1736. กูดหวั คาง กดู หัวคาง 1737. กดู หวั เหลก็ กดู หวั เหล็ก 1738. กูดหางนกยงู กดู หางนกยงู 1739. กูดหางมา กูดหางมา 1740. กูดหฅู วาก กดู หคู วาก Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

117 ตารางที่ 2.1 สมุนไพรทีพ่ บในคมั ภรี ตาํ ราแพทยแ ผนไทยลานนาและตาํ รายาสมนุ ไพรลา นนา (ตอ) ท่ี ช่อื ภาษาลานนา ชื่อภาษาไทย 1741. กูดเหงา 1742. กูดอยาง กูดเหงา 1743. กดู อยาง กดู ชา ง 1744. กูบเกยี น กูดอยาง 1745. กอู ออม กบู เกยี น 1746. เกง กดู ออม 1747. เกงในทอ ง อเี กง 1748. เก็ด อีเกงในทอ ง 1749. เกลด็ เตา เกลด็ 1750. เกลด็ เตาฅาํ เกลด็ เตา 1751. เกลด็ ออน เกลด็ เตาคํา 1752. เกลือ เกลด็ ออน 1753. เกลือกระดา ง เกลือ 1754. เกลอื ขว้ั เกลือกระดา ง 1755. เกลือขัว้ เกลือควั่ 1756. เกลอื ฅา ง เกลอื สะตุ 1757. เกลือฅางกง เกลือคาง 1758. เกลอื ฅางตน เกลอื คา งกง 1759. เกลอื ธาตุ เกลอื คา งตน 1760. เกลือนา น เกลือธาตุ 1761. เกลอื เนา เกลือนาน 1762. เกลือพู เกลือเนา 1763. เกลอื เมด็ เกลอื ตัวผู 1764. เกลอื แม เกลอื เม็ด 1765. เกลอื สนิ ธอ เกลือตัวเมยี 1766. เกลือหุง เกลือสนิ เธาว 1767. เกลอื เหบ็ เกลือหุง 1768. เกวนนก เกลอื เห็บ 1769. เกาขา เกวนนก 1770. เกาโปง เกาขา เกา โปง Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

118 ตารางท่ี 2.1 สมนุ ไพรทีพ่ บในคัมภรี ตาํ ราแพทยแ ผนไทยลา นนาและตาํ รายาสมนุ ไพรลานนา (ตอ ) ที่ ชอื่ ภาษาลา นนา ชือ่ ภาษาไทย 1771. เก้ิม 1772. เกยี งเตยิ เกม้ิ 1773. เกียงบา น เกียงเตย 1774. เกยี งพรา เกยี งบาน 1775. เกียงพราชาง สันพราหอม 1776. เกยี งพรายาว เกียงพราชา ง 1777. เกยี งพราใย เกยี งพรายาว 1778. เกยี งพวยแดง เกยี งพราใย 1779. เกยี งหลวง เกียงพวยแดง 1780. เกยี งหอม เกยี งหลวง 1781. เกยี งหมู า เกยี งหอม 1782. เกียงหมู า ขาว เกยี งหมู า 1783. เกียงหมู า แดง เกียงหมู าขาว 1784. เกียนบาง เกียงหมู า แดง 1785. เกี้ยว เกียนบาง 1786. เกย่ี วฅาํ เกยี้ วคา 1787. แกก ัง เก่ยี วคํา 1788. แกกัง แกก ัง 1789. แกบเขา แกกงั 1790. แกเมอื งเพียง แกลบขา ว 1791. แกเมอื งลา แกเมืองเพียง 1792. แกรากกา น แกเ มอื งลา 1793. แกร ากขาว แกร ากกาน 1794. แกรากวอก แกร ากขาว 1795. แกรากหอม แกร ากวอก 1796. แกลบ แกรากหอม 1797. แกลบเนา ราํ 1798. แกว แกลบเนา 1799. แกว 9 สิ่ง แกว 1800. แกวกลางเมือง แกว 9 สง่ิ แกวกลางเมอื ง Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

119 ตารางที่ 2.1 สมนุ ไพรทพ่ี บในคมั ภรี ตาํ ราแพทยแผนไทยลานนาและตํารายาสมุนไพรลานนา (ตอ ) ที่ ช่อื ภาษาลานนา ชอื่ ภาษาไทย 1801. แกวเขา 1802. แกว เขา แกว ขา ว 1803. แกว ชุม แกว เขา 1804. แกวนอย แกว ชมุ 1805. แกวพระยาบ แกวนอ ย 1806. แกวลับฅมุ แกว พระยาบ 1807. แกว ลืมวาง แกว ลบั คมุ 1808. แกวหินหนอ แกว ลมื วาง 1809. แกะ แกว หนิ หนอ 1810. โกฏ แกะ 1811. โกฏกา โกฐ 1812. โกฏกา นพลา ว โกฐกา 1813. โกฏเขมา โกฐกานมะพรา ว 1814. โกฏจฬุ าลําพา โกฐเขมา 1815. โกฏชฏามังสี โกฐจุฬาลําพา 1816. โกฏช้นิ โกฐชฎามังษี 1817. โกฏเชยี ง โกฐช้ิน 1818. โกฏดกู โกฐเชยี ง 1819. โกฏดกู โกฐกระดูก 1820. โกฏตาตักแตน โกฐดูก 1821. โกฏปมุ ปา โกฐตาตก๊ั แตน 1822. โกฏปมุ เอย่ยี น โกฐพุงปลา 1823. โกฏสอ โกฐพุงปลาไหล 1824. โกฏสอขาว โกฐสอ 1825. โกฏสอแดง โกฐสอขาว 1826. โกฏเสยี้ นขาว โกฐสอแดง 1827. โกฏหนงั โกฐเสย้ี นขาว 1828. โกฏหัวงวั โกฐหนงั 1829. โกฏหวั บวั โกฐหัววัว 1830. โกฏเอน โกฐหวั บัว โกฐเอ็น Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

120 ตารางที่ 2.1 สมุนไพรทพ่ี บในคมั ภรี ต าํ ราแพทยแผนไทยลานนาและตํารายาสมุนไพรลา นนา (ตอ) ท่ี ช่อื ภาษาลา นนา ช่อื ภาษาไทย 1831. ไก ไก 1832. ไกก อม ไกก อม 1833. ไกแ จ ไกแจ 1834. ไกด าํ ไกด ํา 1835. ไกด ูกดาํ ไกก ระดูกดํา 1836. ไกต ายซง ไกต ายซง 1837. ไกท อง ไกทอง 1838. ไกปา ไกปา 1839. ไกเผอื ก ไกเผอื ก 1840. ไกล าย ไกล าย 1841. ขงขะเมา ขงขะเมา 1842. ขมฟาก ขม ฟาก 1843. ขม หวั ฟาก ขมหวั ฟาก 1844. ขว ง กําจัด 1845. ขวดดาํ แตก ขวดดําแตก 1846. ขวยข้ี ขยุ ดินกองอุจจาระคน 1847. ขวยข้ีฅู ขวยขีค้ ู 1848. ขวยข้ีแถ ขวยขแ้ี ถ 1849. ขวยเดือน ขยุ ดนิ รูไสเดือน 1850. ขวยปู ขุยดินรปู ู 1851. ขวาน้ํา ขวานนา้ํ 1852. ขอชาง ขอชา ง 1853. ขอดเกลา ไวใ นดง ขอดเกลา ไวในดง* 1854. ขอน ขอน 1855. ขอย ขอ ย 1856. ขอยดิน ขอยยอ ง 1857. ขอ ยแดง ขอยแดง 1858. ขอยนงั ขอยนงั 1859. ขอ ยฟอม ขอยฟอม 1860. ขอรอ ขอรอ Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

121 ตารางท่ี 2.1 สมุนไพรทพี่ บในคัมภรี ต าํ ราแพทยแผนไทยลา นนาและตํารายาสมนุ ไพรลานนา (ตอ ) ท่ี ชือ่ ภาษาลา นนา ช่อื ภาษาไทย 1861. ขะยอมตีนหมา ขะยอ มหลวง 1862. ขดั มอน ขัดมอน 1863. ขัดมอน หญาขดั มอน 1864. ขดั มอนนอ ย ขดั มอนนอย 1865. ขดั มอนหลวง ขดั มอนหลวง 1866. ขดั มอนหลวง หญาขดั มอนหลวง 1867. ขนั้ ได ขนั้ บันได 1868. ขนั หมาก ขนั หมาก 1869. ขั้นหมากไดลกู ซอ ย ขั้นบันไดลูกซอ ย 1870. ขา ขา 1871. ขา ขาว ขา ขาว 1872. ขา เครือ ขา เครอื 1873. ขาแคง ขา แคง 1874. ขาง ขาง 1875. ขางกระดา งเสาชาน ขางกระดา งเสาชาน 1876. ขางขาว ขางขาว 1877. ขางเขาสาน ขางขา วสาร 1878. ขางคร่ัง ดอกคร่ัง 1879. ขางคะมอย ขางคะมอย 1880. ขางแคง ขางแคง 1881. ขางฅน ขางคน 1882. ขางแฅงไก ขางแขง ไก 1883. ขางแฅงแคระ ขางแคงแคะ 1884. ขางแฅง แฅะ ขางแขงแคระ 1885. ขางใจแดง ขางใจแดง 1886. ขางชาง ขางชา ง 1887. ขางชาน ขางชาน 1888. ขางซาง ขางซาง 1889. ขางดอกดาํ ขางดอกดาํ 1890. ขางดิบ ขางดิบ Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

122 ตารางที่ 2.1 สมนุ ไพรทพี่ บในคัมภรี ตาํ ราแพทยแ ผนไทยลานนาและตาํ รายาสมุนไพรลา นนา (ตอ ) ที่ ช่อื ภาษาลานนา ชื่อภาษาไทย 1891. ขางแดง 1892. ขางตน ขางแดง 1893. ขางตน เดยี ว ขางตน 1894. ขางตยุ ขางตนเดียว 1895. ขางไถ ขางตยุ 1896. ขางทัง 2 ขางไถ 1897. ขางทงั 5 ขางทั้ง 2 1898. ขางทงั 7 ขางทง้ั 5 1899. ขางนางแยม ขางท้ัง 7 1900. ขางนาํ้ เขา ขางนางแยม 1901. ขางน้าํ ครัง่ ขางนา้ํ ขาว 1902. ขางบาน ขางน้ําคร่งั 1903. ขางปา แพระ ขางบา น 1904. ขางพอย ขางปา แพระ 1905. ขางราวหาง ขางพอย 1906. ขางหนบิ นม ขางราวหาง 1907. ขางหวั เรือ ขางนิบนม 1908. ขางหวั หมู ขางหวั เรือ 1909. ขางหัวเหล็ก ขางหวั หมู 1910. ขางหางเหลก็ ขางหวั เหล็ก 1911. ขา แดง ขางหางเหลก็ 1912. ขา ตน ขาแดง 1913. ขาตาแขง ขา ตน 1914. ขา ตาแดง ขาตาแขง็ 1915. ขามเครอื ขาตาแดง 1916. ขามโคง มะขามเครอื 1917. ขามทัง 2 มะขามเทศ 1918. ขามทงั 3 มะขามทั้ง 2 1919. ขามปอมดง มะขามทัง้ 3 1920. ขามยาว มะขามปอ มดง มะขามยาว Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

123 ตารางที่ 2.1 สมุนไพรทพ่ี บในคัมภรี ตาํ ราแพทยแผนไทยลานนาและตํารายาสมุนไพรลา นนา (ตอ ) ท่ี ชอื่ ภาษาลานนา ชอ่ื ภาษาไทย 1921. ขามเลา 1922. ขามสุก มะขามเลา 1923. ขายเหล็ก มะขามสกุ 1924. ขาแรง ขายเหล็ก 1925. ขาว ขาแรง 1926. ขาหนมุ ขาว 1927. ขงิ ขา หนมุ 1928. ขิงแคง ขงิ 1929. ขงิ งวก ขงิ แคง 1930. ขิงดอง ขิงงวก 1931. ขิงแดง ขงิ ดอง 1932. ขิงตน ขิงแดง 1933. ขงิ มวก ขิงตน 1934. ขงิ มา ขงิ มวก 1935. ขงิ แมงดา ขงิ มา 1936. ขงิ หลวง ขิงแมงดา 1937. ขี้ ขงิ หลวง 1938. ข้กี าขาว อจุ จาระ 1939. ข้กี าแดง ขี้กาขาว 1940. ขก้ี านอ ย ขก้ี าแดง 1941. ขก้ี าเผือก ขก้ี านอ ย 1942. ขก้ี าหลวง ขกี้ าเผือก 1943. ขี้กาเหล็ก ข้กี าหลวง 1944. ขี้ขา ขกี าเหลก็ 1945. ขี้ขากนํา้ มะพรา ว ขข้ี า 1946. ขี้ขางเหลก็ ขข้ี ากน้ํามะพราว 1947. ขี้ขา งอง ข้ีขางเหลก็ 1948. ขข้ี า งอง ขี้ขา งอง 1949. ข้ีขางอ ง หญา ยองไฟ 1950. ขี้เขียด ขี้ขางอ ง ขเ้ี ขียด Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

124 ตารางที่ 2.1 สมุนไพรท่พี บในคมั ภรี ต าํ ราแพทยแ ผนไทยลา นนาและตํารายาสมนุ ไพรลา นนา (ตอ ) ท่ี ช่ือภาษาลานนา ชอ่ื ภาษาไทย 1951. ขฅ้ี วาย ขี้ควาย 1952. ข้ีฅวายเผอื ก ขี้ควายเผือก 1953. ขี้ฅอ ขี้คอ 1954. ขี้งัวดาํ ขว้ี วั ดาํ 1955. ขี้งาดํา ขงี้ าดาํ 1956. ขี้ชา งนาํ้ ขี้ชา งนาํ้ 1957. ขี้ดากหอม ขี้ดากหอม 1958. ขเ้ี ดือน ไสเ ดือน 1959. ขเ้ี ดอื นตายพราย ไสเ ดือนตายพราย 1960. ขี้ตกโต ขีต้ ุกแก 1961. ข้ีตงั นีดนิ ขตี้ งั นดี ิน 1962. ขเ้ี ตา ขเ้ี ตา 1963. ข้แี ถ ขแ้ี ถ 1964. ขี้แถกอไมบ ง ขแ้ี ถท่อี อกบรเิ วณกอไมไ ผบง 1965. ขี้เบา ขเ้ี บา 1966. ขี้เบา ฅวาย ขี้เบาควาย 1967. ขี้เบางัว ขี้เบาววั 1968. ขเ้ี ปด ขเ้ี ปด 1969. ขีเ้ ผง้ิ ขผ้ี ง้ึ 1970. ขี้เผง้ิ แท ขี้ผง้ึ แท 1971. ข้เี ผ้งิ ปา ข้ีผ้ึงปา 1972. ขี้เผงิ้ เมือง ขี้ผง้ึ เมือง 1973. ขเ้ี ผอื ก ขี้เผอื ก 1974. ขฝ้ี น ข้ีฝน 1975. ขมี้ อด ขี้มอด 1976. ขย้ี องขา ขย้ี องขา 1977. ขร้ี กั ขี้รกั 1978. ขี้แรด ขแ้ี รด 1979. ขี้ลิ่น ขล้ี น่ิ 1980. ขี้เสือ ขเ้ี สอื Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

125 ตารางท่ี 2.1 สมุนไพรทีพ่ บในคมั ภรี ตาํ ราแพทยแผนไทยลา นนาและตาํ รายาสมนุ ไพรลา นนา (ตอ ) ท่ี ชือ่ ภาษาลา นนา ชอ่ื ภาษาไทย 1981. ขห้ี นอน 1982. ขี้หนา งเหล็ก ขี้หนอน 1983. ขี้หนู ขห้ี นา งเหล็ก 1984. ขี้หนูขาว ขห้ี นู 1985. ขี้หมาเปนสาร ขี้หนูขาว 1986. ขห้ี มู ข้ีสุนัขเปนสาน 1987. ขห้ี าฟาง ขหี้ มู 1988. ขเ้ี หลก ขห้ี าฟาง 1989. ขเ้ี หลก็ ขาว ขเ้ี หล็ก 1990. ขเ้ี หลก็ ดํา ขี้เหล็กขาว 1991. ขเ้ี หลก็ ทงั 2 ขี้เหลก็ ดํา 1992. ข้เี หลก็ ทงั 3 ข้เี หลก็ ท้ัง 2 1993. ขี้เหล็กทัง 5 ขี้เหล็กทงั้ 3 1994. ขเ้ี หลก็ เทศ ข้ีเหล็กทัง้ 5 1995. ข้เี หล็กนอ ย ขี้เหล็กเทศ 1996. ขีเ้ หลก็ นาํ้ ขี้เหลก็ นอย 1997. ขี้เหล็กบา น ข้เี หล็กนา้ํ 1998. ขเ้ี หล็กปา ขเ้ี หล็กบาน 1999. ขเ้ี หล็กเผอื ก ขี้เหล็กปา 2000. ข้เี หลก็ ยอดขาว ขเ้ี หล็กเผอื ก 2001. ขเ้ี หลก็ ยอดแดง ขี้เหลก็ ยอดขาว 2002. ขเ้ี หล็กรากข้เี ตา ขเ้ี หล็กยอดแดง 2003. ขี้เหล็กหลวง ข้เี หล็กรากข้เี ตา 2004. ขี้แหนงเหลก็ ขเ้ี หลก็ หลวง 2005. ขี้ไหมหอ ขีแ้ หนงเหล็ก 2006. ขี้อน ขไ้ี หมหอ 2007. ขี้อา ย ขอ้ี น 2008. ขณุ ณา ขี้อาย 2009. ขุยตุน ขณุ ณา 2010. เข็ดหมาก ขยุ ดนิ รตู นุ เขด็ หมาก Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

126 ตารางที่ 2.1 สมุนไพรที่พบในคัมภรี ตาํ ราแพทยแผนไทยลานนาและตาํ รายาสมนุ ไพรลานนา (ตอ ) ท่ี ชือ่ ภาษาลา นนา ชอ่ื ภาษาไทย 2011. เขมขาว 2012. เขมขาวปา แพระ เข็มขาว 2013. เขมแดง เขม็ ขาวปา แพระ 2014. เขมปา แพระ เขม็ แดง 2015. เขา เขม็ ปา แพระ 2016. เขา กุม ขาว 2017. เขา กุม ขา วกมุ 2018. เขา กุมสาร เขา กมุ 2019. เขาฅวาย ขา วกุมสาร 2020. เขาฅวายแมหงบู เขาควาย 2021. เขาฅางครก เขาควายแมหงบู 2022. เขาจา ว ขา วคา งครก 2023. เขา จาวสาน ขา วเจา 2024. เขาจี่ ขา วสารเจา 2025. เขาเจา เปลือก ขาวจ่ี 2026. เขา ตน ขาวเปลอื กเจา 2027. เขา ตม เขา ตน 2028. เขา ตอก ขาวตม 2029. เขาตอกเขา จา ว ขา วตอก 2030. เขา ตดิ ไห ขาวตอกขาวเจา 2031. เขาเบอื ขาวตดิ ไห 2032. เขา ปา ง ขาวเบือ 2033. เขา ปา ง ขา วปาง 2034. เขา เปลอื ก ขาวฟา ง 2035. เขา เปลือก ขา วเจาเปลอื ก 2036. เขาฝา ขาวเปลือก 2037. เขา พนั กอน เขา ฝา 2038. เขาโพด ขาวพนั กอ น 2039. เขาเมา ขา วโพด 2040. เขาเย็นแหง ขา วเมา ขาวเย็นแหง Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

127 ตารางที่ 2.1 สมนุ ไพรท่พี บในคมั ภรี ตาํ ราแพทยแ ผนไทยลา นนาและตํารายาสมนุ ไพรลา นนา (ตอ) ท่ี ชื่อภาษาลานนา ช่อื ภาษาไทย 2041. เขา เร้อื ขาวเรอื้ 2042. เขาลีบ ขาวลบี 2043. เขา สาน ขามปอมดนิ หลวง 2044. เขาสานนอย ขาวสารนอย 2045. เขาสานบาน ขา วสารบาน 2046. เขา สานปา ขาวสารปา 2047. เขาสานหลวง ขา วสารหลวง 2048. เขาสาร ขาวเจาสาร 2049. เขา สาร ขาวสาร 2050. เขา สาลี ขาวโพดสาลี 2051. เขาสาลี ขาวสาลี 2052. เขา สกุ ขา วสกุ 2053. เขาหนึ้ง ขา วนึ่ง 2054. เขาหมน้ิ ขม้นิ 2055. เขาหมนิ้ ไกล ขมน้ิ ไก 2056. เขา หมิ้นขาว ขมน้ิ ขาว 2057. เขาหมิ้นไข ขมิ้นไข 2058. เขาหมิ้นเครือ ขม้นิ เครอื 2059. เขาหมน้ิ เครือฅํา ขมนิ้ เครือคาํ 2060. เขาหมน้ิ ฅํา ขมิ้นคาํ 2061. เขา หมนิ้ ดํา ขมน้ิ ดาํ 2062. เขาหมิ้นแดง ขมิ้นแดง 2063. เขา หมน้ิ ตน ขมน้ิ ตน 2064. เขา หมิ้นแทง ขมิ้นแทง 2065. เขาหมิ้นนอ ย ขมน้ิ นอย 2066. เขา หมิน้ มัทรี ขม้นิ มทั รี 2067. เขาหมิน้ ออ ย ขม้นิ ออ ย 2068. เขาหลาม ขาวหลาม 2069. เขา เหนียว ขา วเหนียว 2070. เขา เหนียวดํา ขาวเหนียวดํา Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

128 ตารางที่ 2.1 สมุนไพรทพี่ บในคัมภรี ตาํ ราแพทยแผนไทยลา นนาและตาํ รายาสมนุ ไพรลานนา (ตอ ) ที่ ช่ือภาษาลานนา ช่อื ภาษาไทย 2071. เขาเหนยี วตน อยา ขาวเหนียวตน ยา 2072. เขา ใหม ขาวใหม 2073. เขาเอยน ขา วเย็น 2074. เขาเอยนใต ขา วเยน็ ใต 2075. เขาเอยนวอก ขาวเยน็ ลิง 2076. เขา เอยนเหนือ ขา วเย็นเหนือ 2077. เขยี ะ เขยี ะ 2078. เขยี ะกม เขยี ะกลม 2079. เขยี ะตน เขียะตน 2080. เขียะทงั 3 เขยี ะท้งั 3 2081. เขอื ง เขือง 2082. เขอื งเขาใหม เขืองขาวใหม 2083. เขอื งแดง เขอื งแดง 2084. เขืองนอย เขืองนอย 2085. เขืองพรา ว เขอื งพรา ว 2086. เขืองมาแลน เขอื งมาแลน 2087. เขืองหลวง เขืองหลวง 2088. เขืองหลวง เตา รา ง 2089. เขืองหมู า เขืองหมู า 2090. เขืองหมู าทงั 2 เขืองหมู า ทงั้ 2 2091. เขอื แจข าว มะเขือขนื่ ขาว 2092. เขือแจเ ครือ ชองระอา 2093. เขอื แจเครอื ฮนื มะเขอื แจเ ครอื ขื่น 2094. เขอื แจปา แพระ มะเขอื ขืน่ ปาแพระ 2095. เขอื แจส ุก มะเขือข่ืนสกุ 2096. เขอื แจห นามดํา มะเขือข่ืนหนามดาํ 2097. เขือเดอื นแจง มะเขือขาว 2098. เขอื นา้ํ มะเขือน้ํา 2099. เขือบา มะเขือลําโพง 2100. เขือบาดอกดาํ มะเขอื ลําโพงดอกดํา Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

129 ตารางท่ี 2.1 สมนุ ไพรทพ่ี บในคมั ภรี ตาํ ราแพทยแ ผนไทยลา นนาและตาํ รายาสมนุ ไพรลา นนา (ตอ ) ท่ี ชอ่ื ภาษาลา นนา ช่ือภาษาไทย 2101. เขอื ผอย มะเขอื เปราะ 2102. เขือหนาม มะเขอื หนาม 2103. แข แข 2104. แขฅาว แขคาว 2105. แขงรว้ั บาน แขงรัว้ บา น 2106. แขม แขม 2107. แขมกุง แขมกงุ 2108. แขมขาว แขมขาว 2109. แขมแดง แขมแดง 2110. แขมพง แขมพง 2111. แขมลอย แขมลอย 2112. แขมเหลือง แขมเหลอื ง 2113. โขงเขง โขงเขง 2114. โขมหนิ โขมหนิ 2115. ไข ไข 2116. ไขไ ก ไขไก 2117. ไขไ กขาว ไขไกขาว 2118. ไขไกฅ า งรงั ไขไ กคา งรัง 2119. ไขฅางราง ไขค า งรัง 2120. ไขแ ดง ไขแดง 2121. ไขนกแอนแหวน ไขน กแอน แวน 2122. ไขเปด ไขเปด 2123. ไขเหา ไขเ หา 2124. คงคาเดือด คงคาเดือด 2125. คนตายฟาผา คนท่ถี กู ฟา ผาตาย 2126. คน พนั ฮาก คนพันฮาก 2127. ครก ครก 2128. ครกมอง ครกกระเดื่อง 2129. ครกแมหมาย ครกแมม าย 2130. ครบแหน ครบแหน Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

130 ตารางท่ี 2.1 สมุนไพรท่ีพบในคัมภรี ต าํ ราแพทยแผนไทยลานนาและตาํ รายาสมนุ ไพรลา นนา (ตอ ) ท่ี ช่ือภาษาลานนา ชือ่ ภาษาไทย 2131. คระยาแขวน 2132. คระยา ชอ คะยาแขวน 2133. ครังครอบ คะยา ชอ 2134. คร่งั ปม ครังครอบ 2135. ครวั ครัง่ ปม 2136. คราด ครัว 2137. ครามปา คราด 2138. ครามปาสี ครามปา 2139. ครามหลวง ครามปาสี 2140. คราวแดง ครามหลวง 2141. คราวบวั คราวแดง 2142. ควน คราวบัว 2143. ควยชา ง ควน 2144. ควยแรด ควยชา ง 2145. คอ งแกลบ ควยแรด 2146. คอ งเขาเขยี ว คอ งแกลบ 2147. คอ งเครือ คองเขาเขียว 2148. คอ งดนิ คองเครอื 2149. คอดาํ คองดิน 2150. คอน คอดาํ 2151. คอบ คอน 2152. คอม คอบ 2153. คอมขม คอม 2154. คอมขาว กอมขม 2155. คอมยอดขาว คอมขาว 2156. คะธุม คอมยอดขาว 2157. คะลานกลางปาน คะธุม 2158. คงั หลอม คะลานกลางปาน 2159. คนั ดดี ฝาย คงั หลอม 2160. คนั ไถหัก คันดดี ฝาย คนั ไถหัก Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

131 ตารางที่ 2.1 สมนุ ไพรท่พี บในคมั ภรี ต าํ ราแพทยแ ผนไทยลานนาและตํารายาสมุนไพรลานนา (ตอ ) ที่ ชื่อภาษาลา นนา ชอื่ ภาษาไทย 2161. คนั ทรง คันทรง 2162. คันแรวนกกระทาดง คันแรวดักนกกระทาดง 2163. คา คา 2164. คาง คาง 2165. คา ง คาง 2166. คางงเู หลือม คางงเู หลอื ม 2167. คางแดง คางแดง 2168. คางแลน คางแลน 2169. คางหมู คางหมู 2170. คางเหลือง คางเหลือง 2171. คาด คาด 2172. คาย คาย 2173. คายคดั คายคดั 2174. คายหยมุ คายหยมุ 2175. คาหด คา หด 2176. คํา คํา 2177. ค้ํา คํา้ 2178. คาํ นึง คํานึง 2179. คาํ ปว ทองคาํ เปลว 2180. คาํ หมากเคี้ยว คําหมากเคยี้ ว 2181. คิ้ง คง้ิ 2182. คดิ แกวนอย เคด็ แกวนอย 2183. คิว ควิ 2184. คีม คีม 2185. คุกคะหลา คกุ คะหลา 2186. คกุ เครือ คุกเครอื 2187. คุกแดง คกุ แดง 2188. คุกนอ ย คุกนอ ย 2189. คกุ หลวง คุกหลวง 2190. คคุ กั คคุ กั Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

132 ตารางท่ี 2.1 สมุนไพรทีพ่ บในคมั ภรี ตาํ ราแพทยแผนไทยลา นนาและตาํ รายาสมุนไพรลา นนา (ตอ) ท่ี ชื่อภาษาลา นนา ชือ่ ภาษาไทย 2191. คุงคา คงุ คา 2192. คดุ คดุ 2193. คูน คูน 2194. คนู ดาํ คูนดาํ 2195. คูนทงั 5 คนู ทัง้ 5 2196. คหู อ คูหอ 2197. เคด็ เคา คดั เคา เครือ 2198. เครือขาเปย ตนี ต่งั ลม 2199. เครอื ขาลายน้าํ ย เครอื เขาลายนอย 2200. เครอื เขา เครอื เขา 2201. เครอื เขากาด เครอื เขากาด 2202. เครอื เขาแกบ เครือเขาแกลบ 2203. เครือเขาขม เครอื เขาขม 2204. เครือเขาขมหลวง เครอื เขาขมหลวง 2205. เครือเขาฅนั เครือเขาคัน 2206. เครอื เขาฅํา เครือเขาคํา 2207. เครือเขาตายเปน เครอื เขาตายเปน 2208. เครอื เขาตายเปนตวั พู เครือเขาตายเปน ตัวผู 2209. เครือเขาตายเปนตัวแม เครอื เขาตายเปน ตัวเมยี 2210. เครอื เขานาํ้ เครอื เขานํ้า 2211. เครือเขาปูน เครือเขาปนู 2212. เครือเขาไฟ เครอื เขาไฟ 2213. เครอื เขาลน เครือเขาลน 2214. เครอื เขาลอ เครอื เขาลอ 2215. เครอื เขาหนงั เครือเขาหนัง 2216. เครือเขาใหม เครือเขาใหม 2217. เครอื เขาเอน็ เครือเขาเอน็ 2218. เครอื ควน เครือควน 2219. เครอื คกุ ชา ง เครือคกุ ชาง 2220. เครอ่ื งชาน เครื่องชาน Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

133 ตารางที่ 2.1 สมุนไพรท่ีพบในคมั ภรี ตาํ ราแพทยแ ผนไทยลานนาและตํารายาสมุนไพรลา นนา (ตอ ) ที่ ชอื่ ภาษาลานนา ชื่อภาษาไทย 2221. เครื่องเทส 2222. เครอ่ื งมอง เครอ่ื งเทศ 2223. เครอื ชุม เครือ่ งมอง 2224. เครอื ดาํ เครือชุม 2225. เครือตอผี เครอื คํา 2226. เครือตังถี เครอื ตอผี 2227. เครือเทียน เครือตังถี 2228. เครือผกั เครือเทียน 2229. เครอื พลู เครอื ผกั 2230. เครอื พลูชง เครือพลู 2231. เครอื เพา เครอื พลชู า ง 2232. เครอื ฟอ น เครอื เพา 2233. เครือเมืองแกวปา เครือฟอ น 2234. เครือแมด เครือเมืองแกวปา 2235. เครอื สน เครือแมด 2236. เครอื ไสชาง เครือสน 2237. เครือไสช างหลวง เครอื ไสช าง 2238. เครือหมาก เครอื ไสช า งหลวง 2239. เครอื หลอบแหลบ เครือหมาก 2240. เครือหวาย เครือหล็อบแหลบ็ 2241. เครอื หวายดิน เครือหวาย 2242. เครอื หนั แดง เครือหวายดิน 2243. เครือไหล เครอื หันแดง 2244. เครือไหลขาว เครือไหล 2245. เครือออน เครือไหลขาว 2246. เครือเอยน เครอื ออน 2247. เคาะ เครือเยน็ 2248. เคียว เคาะ 2249. แค เคียว 2250. แคกงั แค แคกัง Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

134 ตารางท่ี 2.1 สมนุ ไพรที่พบในคมั ภรี ต าํ ราแพทยแ ผนไทยลานนาและตาํ รายาสมนุ ไพรลานนา (ตอ ) ที่ ชอ่ื ภาษาลา นนา ชือ่ ภาษาไทย 2251. แคขาว 2252. แคคอ ง แคขาว 2253. แคง แคคอ ง 2254. แคซาย แคง 2255. แคด แคทราย 2256. แคแดง แคด 2257. แคแดง แคแดง 2258. แคแถ แคบาน 2259. แคทัง 5 แคแถ 2260. แคน แคท้ัง 5 2261. แคปา แคน 2262. แคปุมหมู แคปา 2263. แคฝอย แคปุมหมู 2264. แครกฟา แคฝอย 2265. แคหัวหมู แครกฟา 2266. แคหางคาง แคหวั หมู 2267. ไคร แคหางคา ง 2268. ไครกา ไคร 2269. ไครเ ครอื ไครกา 2270. ไครงอย ไครเครอื 2271. ไครซ างฅาํ ไครงอย 2272. ไครซ ุง ไครซางคาํ 2273. ไครต น ไครชงุ 2274. ไครต ีนกอง ไครต น 2275. ไครท งั 2 ไครต นี กลอง 2276. ไครทงั 3 ไครทัง้ 2 2277. ไครทงั 5 ไครทง้ั 3 2278. ไครนวน ไครทงั้ 5 2279. ไครน าํ้ ไครน วน 2280. ไครนนุ ไครน้ํา สนุน Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

135 ตารางท่ี 2.1 สมุนไพรที่พบในคมั ภรี ตาํ ราแพทยแผนไทยลานนาและตํารายาสมนุ ไพรลานนา (ตอ ) ท่ี ชือ่ ภาษาลานนา ชอ่ื ภาษาไทย 2281. ไครบ ก ไครบก 2282. ไครม ด ไครม ด 2283. ไครสม เสด็ ไครส ม เสด็ 2284. ไครส ม เหด็ ไครสม เหด็ 2285. ไครหดั ไครหดั 2286. ไครหางนาค ไครหางนาค 2287. ไคล ไคล 2288. ไคลกลอง ไคลกลอง 2289. ไคลกอก ไคลกอก 2290. ไคลกอ นเสา ไคลทต่ี ดิ กอนเสา 2291. ไคลข้นั ได ไคลตดิ ราวบนั ได 2292. ไคลคอ ง ไคลฆอ ง 2293. ไคลดนิ ไคลดนิ 2294. ไคลตดิ กําแพง คราบไคลทตี่ ดิ กาํ แพง 2295. ไคลในหมอ นํา้ ไคลหมอ นาํ้ ดานใน 2296. ไคลในหมอ หนึ้งเขา ขี้ไคลทอี่ ยดู า นในของหมอนงึ่ ขาว 2297. ไคลบอน ไคลบอน 2298. ไคลปู ไคลปู 2299. ไคลผี ไคลผี 2300. ไคลผูเ ปนพยาธิ ขไี้ คลตามรางกายผปู ว ย 2301. ไคลพระธาตุ ไคลพระธาตุ 2302. ไคลพริก ไคลพรกิ 2303. ไคลพลดู นิ ไคลพลดู นิ 2304. ไคลแพ ไคลแพ 2305. ไคลมหาธาตุ ไคลมหาธาตุ 2306. ไคลระคัง ไคลระฆงั 2307. ไคลเรอื คราบไคลทต่ี ดิ เรอื 2308. ไคลเรือ ไคลเรือ 2309. ไคลลกุ ออน ข้ีไคลของทารก 2310. ไคลเล็บตนี ขไี้ คลเล็บเทา Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

136 ตารางท่ี 2.1 สมุนไพรทพี่ บในคัมภรี ต าํ ราแพทยแ ผนไทยลานนาและตาํ รายาสมุนไพรลานนา (ตอ ) ท่ี ช่ือภาษาลานนา ชื่อภาษาไทย 2311. ไคลเลบ็ มือ ขไ้ี คลเล็บมอื 2312. ไคลวิจ ไคลหอ งนํา้ 2313. ไคลสมิ มา ไคลหนิ พทั ธสมี า 2314. ไคลหนา ไม ไคลหนาไม 2315. ไคลหมอ คราบไคลทต่ี ดิ หมอ 2316. ไคลหมอ ไคลหมอ 2317. ไคลเหลา ไคลเหลา 2318. ไคลไห คราบไคลทต่ี ดิ ไห 2319. ไคลไห ไคลไห 2320. ไคลออ ลอยน้ํา ไคลออลอยนํา้ 2321. ไคลอโุ บสถ ไคลอโุ บสถ 2322. ฅง คง 2323. ฅน คน 2324. ฅนดายคมดาบ คนทีต่ ายดวยดาบ 2325. ฅนตายแขวนฅอ คนท่ตี ายแควนคอ 2326. ฅนตายลอยนาํ้ คนท่ีตายลอยนา้ํ 2327. ฅวยเกยี ง ควยเกยี ง 2328. ฅวยงูแดง พันงูแดง 2329. ฅวยงนู อ ย พันงนู อย 2330. ฅวยงูหลวง พันงใู หญ 2331. ฅวยหวย ควยหว ย 2332. ฅวดั ขวัด 2333. ฅวาย ควาย 2334. ฅวายดาํ ควายดาํ 2335. ฅวายดาํ ควายดาํ 2336. ฅวายเผือก ควายเผือก 2337. ฅอทงุ ขาวเมา นก 2338. ฅอ น ฆอ น 2339. ฅอนกลอง คอ นกลอง 2340. ฅอ นกลองเครือ คอนกลองเครอื Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc

137 ตารางท่ี 2.1 สมนุ ไพรที่พบในคัมภรี ต าํ ราแพทยแ ผนไทยลา นนาและตาํ รายาสมนุ ไพรลา นนา (ตอ) ที่ ช่ือภาษาลานนา ชื่อภาษาไทย 2341. ฅอ นกลองตน 2342. ฅอ นกลองทัง 2 คอ นกลองตน 2343. ฅอนไก คอ นกลองทง้ั 2 2344. ฅอนตอ คาน คอนไก 2345. ฅอนทา คอนตอ คา น 2346. ฅอนม้นิ คอนทา 2347. ฅอ นรอก คอนมิน้ 2348. ฅอ นสะเดน็ ลูกตมุ กระดึง 2349. ฅอ นเหลก็ ฆอนสะเด็น 2350. ฅะธาย คอ นเหลก็ 2351. ฅะธือ คะธาย 2352. ฅะยาชอ คะธือ 2353. ฅะยา ไมแ งะ คระยา ชอ 2354. ฅัง่ ยางไมเต็ง 2355. ฅ่งั ดิบ ครง่ั 2356. ฅันฅากนาํ้ ครงั่ ดบิ 2357. ฅาเขยี ว คางคกน้ํา 2358. ฅาคอง คาเขียว 2359. ฅางฅาก คาคอง 2360. ฅางฅากตายพราย คางคก 2361. ฅาเชียงชี่ คางคกตายพราย 2362. ฅาบกําพุง คาเชยี งช่ี 2363. ฅาบงู คราบแมงมมุ 2364. ฅาบเอือดถอย คราบงู 2365. ฅาวทอง คราบเออื ดถอย 2366. ฅาวหมากลูก คาวทอง 2367. ฅาํ ดิบ คาวหมากลกู 2368. ฅําทงั 5 คาํ ดบิ 2369. ฅาํ ฝอย คําทง้ั 5 2370. ฅาํ ฝอยในดนิ คาํ ฝอย คาํ ฝอยในดนิ Lab 09 C:\\Documents and Settings\\library1\\Desktop\\48ค012\\appen 2.doc