คลังธรรมเล่ม๑

๓๘ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ อทฬิททกถา ว่าด้วยคนไม่จน ที่มา : ท?iททสูตร ส์'กกส์'งยุต สํ.ส.๑(5^๒๖0 ยสุส สทธา ดลาคเด อจลา ^ปดิฏฮิดา สีลผจ ยสส คฤยาณํ อริยกนุดํ ปสํสิดํ สงฺเฆ ปสาโท ยสฺสดุลิ อุชุฏดผจ ทสฺสนํ อทฬิฑโทติ ตํ อาห อโมฆํ ดสส ชีวิตํ ฯ แปล บุคคลใดมีศรัทธามั่นคงไม่หวั่นไหวในพระตถาคต มี สิลงาม ที่พระอริยเจ้าพอใจสรรเสริญ มีความเลื่อมใส ในพระสงฆ์ และมีความเห็นตรง บัณฑิตเรียกบุคคลนั้น ว่า \"คนไม่จน\" ชีวิตของเขาไม่สูญเปล่า ฯ พุฑธานุสาสนืกถา ว่าด้วยพระพุทธานุสาสนื ที่มา : สติสูตร สติปัฏฐานส์งยุต สํ.ม. ๑๙/ฅ๖๘ สโด ภิฤขเว ภิคุชุ วิหเรยุย สมุปชาโน อยํ โว อมุหากํ อนุสาสนี ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภิกษุพึงเป็นผู้มีสติมีสัมปชัญญะอยู่ นี้เป็นคำสอนของเราสำหรับเธอทั้งหลาย ฯ www.kalyanamitra.org

ณะ] หมวด ร o)g อาหุเนยยกลา ว่าด้วยอาหุไนยบุคคล ทมา : สมจิตตวรรค ปฐมปัณณาสก์ อง.ทุก. ๒อ/๖๔๔ เสโข จ อเสโข จ อิมสฺมี โลเก อาชุเนยุยา ยชมานานํ โหนติ ฯ เต อุชุ/!ตา กาเยน วาจาย อุท เจตสา เฃตุตนตํ ยชมานานํ เอตฺถ ฑินุนํ มหปผลํ ฯ แปล พระเสขะกับพระอเสขะในโลกนี้เป็นผู้ควรแก่ของ ต้อนรับของทายกผู้ถวาย ท่านเหล่านั้นเป็นผู้ตรงทั้งทางกาย ทางวาจา และ ทางใจ นี้เป็นเขตบุญของทายกผู้ถวาย ทานที่ถวายใน เขตนี้มีผลมาก ฯ เสวนากถา ว่าด้วยการคบหา ที่มา : เสวิตัพพสูตร ปฐมปัณณาสก์ อง,ติก. ๒๐/๘๘อ นิหียติ โส นิหีนเสวื น จ หาเยถ กทาจิ ลุลุยเสวี เสฏฺฟิบุปนมํ อุเทติ ขิปฺมี ตสุมา อลุตโน อุลุตรึ ภเชถ ฯ www.kalyanamitra.org

๔0 คลังธรรม [พระธรรมกิตติวง แปล ทุกยุคทุกสมัยมา ผู้คบกับคนเลวย่อมเลวตาม คบ กับคนเสมอกันย่อมไฝเสิยหาย คบกับคนที่ดีย่อมเด่น เนทันใด เพราะฉะนั้น พึงคบกับคนที่ดีกว่าตัว ฯ สันตกลา ว่าด้วยผู้อยู่สงบสุข ที่มา หัตถกสูตร ปฐมปัณณาสก์ อง..ดิก. ๒อ/๘๘๙ สพพา อาสตฺติโย เฉดวา วิเนยุย หทเย ฑรํ ลูปสนุโฅ ธุ[ฃํ เสติ สนตึ ปปปยย เจตใส ฯ แปล ผู้ที่ตัดสิงข้องเกี่ยวทั้งปวงได้ บรรเทาความกระวน กระวายได้ ถึงความสงบใจได้ ย่อมอยู่สงบสุข ฯ อุปนิสสยกลา ว่าด้วยผู้เป็นหลักพึ่งพิง ที่มา : ปัพพตราซสูตร ปฐมปัณณาสก์ อง.ดิก. ๒อ/๙๐๔ ยถาปี ปพุพโต เสโล อรญถเสุมี พรหาวเน ตํ รคุฃํ ลูปนิสสาย วๆาฒนุเต เต วนปปติ ตเถว สีลสมฺปนฺนํ สทธํ ลูลปตึ อิร ลูปนิสสาย วฑฒน.ติ ใ^ตุตทารา จ พนุธวา อมจ.จา ณาติสง.ฆา จ เย จสุส อทุชีวิโน ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๑ ๔๑ แปล : ภูเขาสิลามีอยู่ในป้าใหcy หมู่ไม้ได้อาสิ'ยภูเขานั้น เจริญเติบโตงอกงามอยูโนป้า ฉันโด ผู้นำ ตระกูลผู้มีศรัทธา ถึงพร้อมด้วยสืลในโลกนี้ ก็ฉันนั้น พวกบุตรภรรยา พวก พ้อง อำ มาตย์ หมู่ญาติ และเหล่าผู้พึ่งพิง ก็ได้อาสิ'ย เขาเจริญอยู่ ฯ จักกธัมมกถา ว่าด้วยธรรมดุจล้อ ทมา : จักกสูตร ปฐมปัณณาสก์ องฺ.จตุทก. ๒6>/(ท๑ ปฎิรูเป วเส เทเส อริยมิตุตกโร สิยา สมมาปณิธิสมปนโน 1]พฺเพ ใ]ณฌกโฅ นโร ธญผํ ธนํ ยโส คิตุติ ^ขญเจตํธิวฅดดิ ฯ แปล พึงอยูโนภูมิประเทศที่เหมาะ พึงมีไมตรีกับอารยชน พึงถึงพร้อมด้วยการตั้งตนไว้ชอบ พึงทำบุญไว้ล่วงหน้า ธัญชาติ ธนทรัพย์ ยศ เกียรติ และความสุขย่อมหลั่ง ไหลมาสู่ผู้นั้น ฯ www.kalyanamitra.org

๔๒ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงค อัคคปุคคลกลา ว่าด้วยลักษณะอัครบุคคล ที่มา : ฉวาลาตสูตร ทุติยปัณณาสก์ อง..จตุทก. ๒๑/๙๕ ตตุร ภิฤขเว ยวายํ ใ^คคโล อตตหิตไย จ ปฎิปนฺโน ปรหิตาย จ, อยํ อิเมสํ จดูนฺนํ ใ คลไนํ อคฺโค จ เสฎโฮ จ ปาโมฤโฃ จ อุตุตโม จ ปวโร จ ฯ แปล : ภิกษุทั้งหลาย ในบุคคลเหล่านั้น บุคคลผู้ปฏิบัติทั้งเพี่อ ประโยชน์ตนทั้งเพี่อประโยชน์ผู้อื่นนี้ เป็นผู้เลิศ เป็นผู้ประเสริฐ เป็น ประธาน เป็นผู้สูงสุด เป็นบวรบุคคลกว่าบุคคลที่เหลือจากนี้ ฯ สัปปริสกลา ว่าด้วยลัตบรษ จ จิ ที่มา : ส์ปปุริสสูตร ปฐมปัณณาสก์ อง..ปณจก.๒๒/๔๒ สปฺใ]ริโส ภิคุฃเว ณุล ชายมาโน พใjโน ชนสุส อตุถาย หิตาย อ[ุ ขาย โหติ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ลิ'ตบุรุษเมื่อเกิดมาในตระกูล ย่อม เกิดมาเพี่อประโยชน์ เพี่อเกื้อกูล เพี่อความสุขแก่คนเป็นอันมาก ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๑ ๔๓ ปสังสมียปุคคลคลา ว่าด้วยผู้ควรยกย่องสรรเสริญ ที่มา ส์'ปปุริสสูตร ปฐมปัณณาสก์ องฺ.ปญจก.๒๒/๔๒ ธมมฏุฮํ สืลสมปนุนํ สจจวาทึ หิรีมนํ ฌกฃํ ชมฺโพนทสุเสว โก ตํ นินุทิตุมรหติ เทวาปี นํ ปสํสนุติ พฺรห3^นาปี ปสํสิโต ฯ แปล : ผู้ดำ รงอยู่ในธรรม ถึงพร้อมด้วยสืล มีวาจาส์'ตย์ มีหิริในใจ ผู้เปรียบเหมือนแท่งทองชมพูนุท ใครเล่า จะสมควรติเตียน แม้เทวดาก็ซม แม้พรหมก็สรรเสริญ เขา ฯ อัคคทานกถา ว่าด้วยทานอันเลิศ ที่มา : มนาปทายีสูตร ปฐมปัณณาสก์ อง..ปฌ.จก. ๒๒/๔๔ อคุคทไยี วรทายี เสฎฺฮทายี จ โย นโร ทีฆายู ยสวา โหติ ยตุถ ยตุถูปปชุชติ ฯ แปล : ผู้ใดให้สิงทเลิศ ให้สิงทตี และให้สิงทประเสริ; ผู้นั้นจะเกิดในที่ใด ๆ ย่อมมีอายุยีน มียศสักดิ้ ฯ www.kalyanamitra.org

๔๔ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ สารธัมมกถา ว่าด้วยธรรมที่เป็นแก่นสารของชีวิต ที่มา : ปฐมวัฑฒิสูตร ทุติยปัณณาสก์ องฺ.ปฌฺจก. ๒!๙๖ฅ สทธาย สีเลน จ โย ปวฑฒติ ปณณาย จาเคน ส[ุ เดน ^ภยํ โส ตาทิโส สใ]ปุริโส วิจกฃโณ อาทียติ สารมิเธว อตตโน ฯ แปล : บุคคลใดเจริญยิ่งด้วยศรัทธา สิล สุตะ จาคะ และ ปัญญาทั้งสองฝ่าย (คือฝ่ายโลกิยะและฝ่ายโลกุตตระ) บุคคลเซ่นนั้นจัดเรนส์ตบุรุษ มีปริซาเห็นประจักษ์ ซื่อว่า ย่อมถือเอาสาระแห่งตนในโลกนึ้1ว1ด้ทีเดียวฯ อุปาสิกากลา ว่าด้วยลักษณะอุบาสิกา ที่มา : ทุติยวัฑฒิสูตร ทุติยปัณณาสก์ องฺ.ปฌฺจก. ๒๒/๖๔ สทธาย สีเลน จ ยา ปวฑฺฒดิ ปญผาย จาเคน ส[ุ เคน ฐภยํ สา ฅาฑิสี สีลวตี อุปาสิกา อาฑียตี สารมิเธว อตุฅโน ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๑ ๔๕ แปล สตรีใดเจริญยิ่งด้วยศรัทธา สืล สุตะ จาคะ และ ปัญญาทั้งสองฝ่าย สตรีเซ่นนั้นจัดเป็นผู้มีสืล เป็นอุบาสิกา ซื่อว่าย่อมถือเอาสาระแห่งตนในโลกนั้1ว1ด้ทีเดียว ฯ ทานเจตนากถา ว่าด้วยเจตนาในการให้ทาน ที่มา : ฉฟ้งคทานสูตร ปฐมปัณณาสก์ อง..ฉทก. ๒๒/๓๗ ใ^พฺเพว ทานา ล[ุ มโน ททํ จิตตํ ปสฺาทพ ทฅฺวา อๆตมโน โหติ เอสา ยณุฌลุ[ส สมปทา ฯ แปล ทายกก่อนให้ทานเป็นผู้มีจิตยินดี กำ ลังให้อยู่ก็ยังจิต ให้เลื่อมใส ครั้นให้แล้วก็ปลื้มใจ นี้เป็นความสมบูรณ์ แห่งทาน ฯ อเวรีกถา ว่าด้วย^ม่มีเวร ที่มา : เมตตาสูตร ปฐมปัณณาสก์ องฺ.อฏ'ร่[ก. ๒๓/๑ โย น หนติ น ฆาเตติ น ชินาติ น ชาปเย เมๆตํโส สพฺพฎตานํ เวรนฺตสุส น เกนจิ ฯ www.kalyanamitra.org

๔๖ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ แปล : ผู้มีจิตประกอบด้วยเมตตาในส์'ตว์ทุกหมู่เหล่า ไม่ฆ่า เอง ไม่ใฟ้ห้คนอื่นฆ่า ไม่ชนะเอง ไม่ใฟ้ห้คนอื่นชนะ ย่อมไม่มีเวรภัยกับใคร ๆ ฯ นาถกถา ว่าด้วยที่พึ่ง ทีมา : ปฐมนาถสูตร ปฐมปัณณาสก์ องฺ.ทสก. ๒๔/๑๗ สนาถา ภิฤขเว วิหรถ, มา อนาถา, ชุทุขํ ภิกขท อนาโถ วิหรติ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลายจงเป็นผู้มีที่พึ่งอยู่เถิด อย่าเป็นผู1ม่มีที่พึ่งอยู่เลย เพราะว่า^ม่มีที่พึ่งย่อมอยู่เป็นทุกข์ ฯ เมตตากถา ว่าด้วยเรื่องเมตตา ทีมา : เมตตสูดร ชุ.ชุ. ๒๙๗ มาดา ยถา นิยํ ปุฅฺตํ อาทุสา เอกาJตดมษุรค&ข เอวมปี สพพดูเดลุ[ มานสมภาวเย อปริมาณํ ฯ แปล : กุลบุตรผู้ฉลาดในประโยชน์พึงแผ่เมตตาจิตอย่างไม่มี ขอบเขตไปในกัตว์ทั้งปวง เหมีอนแม่รักถนอมลูกในไสัที่ มีอย่เพึยงคนเดียว แม้ชีวิตก็ยอมสละให!ด้ฉะนั้น ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๑ ๔๗ มโนกลา ว่าด้วยใจ ทมา : - จักชุปาลเถรวัตถุ ยมกวรรค ชุ,ธ. 1อ(ร/๑ มโนljพฺพงคมา ธมมา มโนเสฏธา มโนมยา มนสา เจ ปใ}ฎเสน ภาสติ วา กโรติ วา ตโต ใร ใฐกขมเนุวติ จกุกํว วหโต ปทํ ฯ แปล : ธรรมทั้งหลายมีใจเป็นหัวหน้า มีใจประเสริฐที่สุด สำ เร็จแล้วด้วยใจ ล้าบุคคลมีใจชั่วแล้ว จะพูดหรือทำ ก็ตาม ทุกข์ย่อมตามเขาไปเพราะทุจริต 6ฤ อย่างนั้น (คือ กายทุจริต วจีทุจริต มโนทุจริต) เหมีอนล้อหมุนไป ตามรอยเท้าโคที่กำลังลากเกวียนไปฉะนั้น ฯ เวรกถา ว่าด้วยเรื่องเวร หมา : ติสสเถรวัตถุ ยมกวรรค ชุ.ธ. ๒๕/ฅ อกโกชุฉิ มํ อวธิ มํ อรนิ มํ อหาสิ เม เย จตํ อุปนยฺหนุติ เวรํ เตสํ น สนุมติ ฯ แปล : คนเหล่าใดจองเวรกันไว้ว่าเขาด่าเราไว้ เขาตีเราไว้ เขาชนะเราไว้ เขาลักของของเราไป เวรของคนเหล่านั้น ย่อมไม่ระงับได้ www.kalyanamitra.org

คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ อสารปุคคลคฝืา ว่าด้วยคนไร้แก่น ที่มา : ส์'ญซยวัตอุ ยมกวรรค ชุ.ธ. ๒๕/0๑ อสาเร สารมติโน สาเร จาสารทสสิโน เต สารํ นาธิคชุฉนุติ มิจุฉาสงกปปโคจรา ฯ แปล : ผู้ที่เข้าใจธรรมที่โม่มีสาระว่ามีสาระ และเห็นธรรมที่ มีสาระว่าไม่มีสาระอยู่เสมอ เป็นผู้มีความดำริผิดเปีน อารมณ์ ย่อมไม่บรรลุธรรมที่มีสาระ ฯ กตปุญณกถา ว่าด้วยผลของบุญ ที่มา : สุมนาเทวีวัตอุ ยมกวรรค ชุ.ธ. ๒๙๑๘ อิธ นนทติ เปชุจ นนทติ กฅijถ!โณ อุภยต.ล นนุทติ ปุญณํ เม กตนฺติ นนุทติ ภิถ!โถเ นนทติ ลุ[ค.คตี คโต ฯ แปล บุคคลผู้ทำแต่บุญย่อมเพลิดเพลินในโลกนี้ ตายแล้ว ก็ไปเพลิดเพลินในโลกหน้า ซื่อว่าเพลิดเพลินในโลก ทั้งสอง เขาย่อมเพลิดเพลินว่า 'เราทำบุญไว้แล้ว' เขา ถึงสุคติแล้วย่อมเพลิดเพลินอย่างยิ่ง ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๑ ๔g ปมัตตคฝืา ว่าด้วยคนประมาท ทมา : เทวสหายกภิกขุวัตถุ ยมกวรรค ขุ.ธ. ๒(ะ/๑๙ พทุมปี เจ สหิตํ ภาสมาโน น ตกกโร โหติ นโร ปมตุโต โคโปว คาโว คณยํ ปเรสํ น ภาควา สามณณสส โหติ ฯ แปล ถึงแม้ว่าจะฟ็นคนที่กล่าวสอนพุทธพจน!ด้เป็นอันมาก แต่เป็นผู้ประมาท ไม่ปฏิบัติตามพุทธพจน์นั้น เขาย่อม เป็นผู้!ม่มีล่วนแห่งสามัญญผล ดุจคนเลี้ยงโคได้แต่นับ โคของคนอื่น (แต่ไม่มีล่วนแห่งปัญจโครส) ฉะนั้น ฯ อัปปมาทกถา ว่าด้วยความไม่ประมาท ทมา : สามาวตีวัตถุ อัปปมาทวรรค ขุ.ธ. เอ(ะ/๒๑ อปปมาโท อมตํ ปฑํ ปมาโท มชุจุโน ปทํ อปฺปมตุตา น มียนุติ เย ปมตุตา ยถา มตา ฯ แปล ความไม่ประมาทเป็นทางให้ถึงอมตะ ความประมาท เป็นทางแห่งความตาย ผู้!ม่ประมาทซื่อว่าย่อมไม่ตาย ผู้ที่ประมาทแล้วย่อมเป็นเหมือนคนที่ตายแล้ว ฯ www.kalyanamitra.org

คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ ยสวัฑฒนกถา ว่าด้วยธรรมเป็นเครื่องเจริญยศ ที่มา ; กุมภโฆสกวัตถุ อัปปมาทวรรค ชุ.ธ. ๒๕/!อ๔ อุฏ®านวโต สตีมโฅ ลุ[จิกมุมสุส นิสมุมการิโน สผผดสุส จ ธมมชีวิโน อปุปมดตสุส ยโสภิวฑุฒตี ฯ แปล : ยศย่อมเจริญโดยยิ่งแก่บุคคลผู้มีความขยันหมั่นเพียร มีสติ มีการงานบริสุทธี้ ใคร่ครวญก่อนแล้วจึงทำ สำ รวมระวัง เลี้ยงชีพโดยธรรม และไม่ประมาท ฯ พาลฟ้ณฑิตกถา ว่าด้วยความแตกต่างระหว่างคนพาลกับบัณฑิต ที่มา : พาลนักขัตตวัตถุ อัปปมาทวรรค ชุ.ธ. ๒๕/๒๖ ปมาฑมมุยูณุชนติ พาสา ชุมุฌธิโน ชนา อปปมาทญจ เมธาวี ธนํ เสฎุรว รๆขตี แปล : พวกคนพาลผู้ด้อยปัญญาย่อมประกอบเนือง 1 ชีง ความประมาท ส่วนผู้มีปัญญาดีย่อมรักษาความไม่ ประมาทไว้ เหมีอนรักษาทรัพย์ที่ประเสริฐสุดไว้ฉะนั้น ฯ www.kalyanamitra.org

นละคณะ] หมวด ๑ ๕๑ {[ญญาปาสาทกฝิา ว่าด้วยผู้ขึ้นปราสาทปัญญา ที่มา : มหากัสสปเถรวัตถุ อัปปมาทวรรค ชุ.ร. ๒4/๒๘ ปมาทํ อปปมาเทน ยทา นุทติ ปณุฑิโต ปณณาปาสาทมาเยห อโสโก โสกินี ปชํ ปพุพฅฏุโฮว ฦมมฏเฮ ธีโร พาเล อเวกขดิ ฯ แปล : เมื่อโด บัณฑิตบรรเทาความประมาทเสียได้ด้วยความ ไม่ประมาท เมื่อนั้น บัณฑิตนั้นฃึ้นส่ปัญญาดุจปราสาท เป็น^ม่มีความโศก ย่อมพิจารณาเห็นหมู่ส์โตว์ผู้มีความ โศกได้ ธีรซนย่อมพิจารณาเห็นคนพาลทั้งหลายได้ เหมือนคนที่อยู่บนภูเขามองเห็นคนที่อยู่บนพื้นดินฉะนั้นฯ อัปปมัดตกลา ว่าด้วยคนไม่ประมาท ที่มา : เทวสหายกภิกขุวัตถุ อัปปมาทวรรค ขุ.ธ. ๒๕/๒๙ 1 จ่ อปุปมตฺโต ปมตุเตธุ[ อุ[ตุเตลุ[ พชุชาคโร อพลสุสํว สีฆอุf[ส หิตุวา ยาติ อ[ุ เมธโส ฯ แปล คนมืปัญญาดี เมื่อคนอื่น ๆ มัวประมาทกัน ตัวเอง ไม่ประมาท เมื่อคนอื่น ๆ มัวหลับกัน ตัวเองตื่นอยู่โดย มาก ย่อมทิ้งคนเหล่านั้นไป เหมือนม้าที่มืกำลังเร็วทิ้ง ม้าที่ไม่มืกำลังไปฉะนั้น ฯ www.kalyanamitra.org

๕๒ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ จิตตทมถกลา ว่าด้วยการแกฝนจิต ที่มา : อัญญตรภิกชุวัตลุ จิตตวรรค ชุ.ธ.๒๕/ต๕ ชุนนิคุคหสส ลทุโน ยตถ กามนิปาติโน จิตุตสฺส ทมโถ สาธุ จิตตํ ทนุตํ อุ[ขาวหํ ฯ แปล : การแกจิตที่ข่มได้ยาก รวดเร็ว มักแส่ไปหาอารมณ์ น่าใคร่เสมอ เป็นความดี เพราะว่าจิตที่แกดีแล้วนำสุข มาให้ ฯ จิฅฅรักขกถา ว่าด้วยการรักษาจิต ที่มา : อุกกัณฐิตกิกชุวัตลุ จิตตวรรค ชุ.ธ. ๒๙ต๖ อุ[ชุชุทสํ อุ[นิาเณํ ยตถ กามนิปาตินํ จิตตํ รณขถ เมธาวี จิตตํ คุตตํ อุ[ขาวหํ ฯ แปล ผู้มีปัญญาพึงรักษาจิตที่เห็นได้ยาก ละเอียดยิ่งนัก มักแส่ไปหาอารมณ์น่าใคร่เสมอ เพราะว่าจิตที่ด้มครอง แล้วนำสุขมาให้ ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวฺด ๑ ๕๓ กายจิต มาคลา ว่าด้วยอุปมากายและจิต ที่มา : ปัญจสตภิกขุวัตถุ จิตตวรรค ขุ.ธ. ๒๙๔0 คมฺฎปมํ คายมิทํ วิทิตวา นครูปมํ จิตฅมิทํ ณกตุวา โยเธล มารํ ปผผาวุเธน ชิตญจ รณฃ อนิเวสโน สิยา ฯ แปล : กุลบุตรพึงรู้จักกายนี้ซึ่งเปรียบเสมือนหม้อนํ้า กั้นจิตนี้ ซึ่งเปรียบเสมือนนครเสีย แล้วพึงรบกะมารคือกิเลสด้วย อาวุธคือปัญญา พึงรักษาชัยชนะ;ข้าไว้ และพึงเป็นผู้ ไม่ติดที่อยู่ ฯ กายกถา ว่าด้วยร่างกาย ที่มา ปูติคัตตดิสฝึเถรวัตถุ จิตตวรรค ขุ.ธ.๒๙๔๑ อจิรํ วตยํ กาโย ปฮวึ อธิ&สสุสติ ชุฑุโฑ อเปตวิณุฌาโณ นิรตถํว กสิงครํ ฯ แปล ร่างกายนี้!ม่นานก็จะไร้วิญญาณ ถูกทอดทิ้งให้นอน บนแผ่นติน เหมือนท่อนไม้ที่ไร้ประโยชน์ ฯ www.kalyanamitra.org

๕๔ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ มิจฉาปณิหิดจิตตคลา ว่าด้วยจิตที่ตั้งไว้ผิด ที่มา : นันทโคปาลกวัตชุ จิตตวรรค ชุ.อ. ๒๕/๔๒ ทิโส ฑิสํ ยนุตํ กยิรา เวรี วา ปน เวรินํ มิชุฉาปณิหิตํ จิตตํ ปาปีโย นํ ตโต ณร ฯ แปล : จิตที่บุคคลตั้งไว้ผิดแล้วย่อมทำเจ้าตัวให้เลวยิ่งกว่าความ พินาศฉิบหายและความทุกข์ที่โจรเห็นโจรหรือคนมีเวร เห็นคนคู่เวรกันแล้วทำให้แก่กันเสิยอีก ฯ มุนีคลา ว่าด้วยปฏิปทามุนี ที่มา : มัจฉริโกสิยเสฎฐิวัตชุ ปุปผวรรค ชุ.อ. ๒๕/๔๙ ยถาปี ภมโร ใ^ปผํ วถเณวนุตํ อฌฮยํ ปเลติ รสมาทาย เอวํ คาเม บุนื จเร ฯ แปล : บรรพข์ตพึงเที่ยวไปบิณฑบาตตามหมู่บ้าน เหมีอน แมลงผึ้งไม่ทำดอกไม้ที่มีสิและทรวดทรงสมบูรณ!ห้ซอกซํ้า ลิ้มเอาแต่ใเาหวานแล้วบินไปฉะนั้น ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๑ ๕๕ อัตตโนก้มมคลา ว่าด้วยมองแต่เรึ่องตัวเอง ทมา ; ปาฏิกาปึวกวัตถุ ปุปผวรรค ชุ.ธ. ๒๕/๕0 น ปเรสํ วิโลมานิ น ปเรสํ กตากตํ อตุฅใน ว ณวคุเข!เย กฅานิ อกตานิ จ ฯ แปล ะ ไม่ควรใส่!จถึงคำก้าวร้าวของคนอื่นไม่ควรไปมองการ งานของคนอื่นว่าเขาทำแล้วหรือยังไม่ได้ทำ ควร พิจารณาดูแต่การงานของตนว่าทำแล้วหรือยังไม่ได้ทำ เท่านั้น ฯ พาลกถา ว่าด้วยคนโง่ที่แท้ ทมา ะ คัณฐเภทกโจรวัตถุ พาลวรรค ชุ.ธ. ๒๕/ร)ต ใย พาใล มญฌตี พาอุยํ ปณฑิใต วาปี เตน ใส พาใล จ ปณฑิตมานี ส เว พาใลติ -เจจตี ฯ แปล : คนโง่ที่รู้ตัวว่าโง่ ยังพอนับว่าเป็นบัณฑิตได้บ้าง ส่วน คนโง่แต่ถึอตัวว่าเป็นบัณฑิต นี่ฑิเรืยกว่าคนโง่แท้ ฯ www.kalyanamitra.org

^Vj คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ ชิวหากถา ว่าด้วยลิ้นรู้รสอาหาร ที่มา : ปาเฐยยกกิกชุวัตถุ พาลวรรค ชุ.ธ. ๒๕A>๕ ดมปี เจ วิญญ ปณฺฑิตํ ปยิ';ปาสติ ขิปุป็ ธมฺมํ วิชานาติ ชิวหา สูปรสํ ยดา ฯ แปล : วิญฌูซนอยู่ใกล้ชิดกับบัณฑิตแม้เพียงชั่วครู่ ก็รูถึง คุณธรรมได้ฉับพลัน เหมือนลิ้นเพียงได้ลัมผัสแกงก็รู้รส V v. ฯ ญัตตกถา ว่าด้วยวิชาความร้ ที่มา : ส์ฏรถูฎเ.ปดวัตถุ พาลวรรค ชุ•ธ. ๒๕/๗๒ ยาวเฑว อนตดาย ดเตตํ พาลสูส ชายติ หนุติ พาลสูส สูกกํสํ นุฑธํ อสูส วิปาตยํ ฯ แปล : ความรู่ (สืลปะ ยศ และซื่อเสิยง) ย่อมเกิดแก่คนพาล เพียงเพื่อทำความฉิบหายให้เทำนั้น ความรู่นั้นย่อมทำ ให้ปัญญาของคนพาลนั้นตกไป ฆ่าส่วนที่เป็นกุศลธรรม ของเขาเสีย ฯ www.kalyanamitra.org

นละคณะ] หมวด ๑ ๕(ท) พาลภิกขุกถา ว่าด้วยภิกษุพาล ที่มา : สุรมมเถรวัตถุ พาลวรรค ชุ,ธ. ๒๙๗ท,๗๔ อสนฺตํ ภาวมิจเฉยุย ใ]เรกขารญจ ภิคุชุธ[ุ อาวาเสธุ[ จ อิสสริยํ ชุ]ชา ปรถูเลธุ[ จ อิติ พาลสุส สงฺกใjโป อิสฺสา มาโน จ วฑฒติ ฯ แปล : ภิกษุพาลมักปรารถนาความสรรเสริญที่ไม่มีจริง ความห้อมล้อมในหมู่ภิกษุ ความเป็นใหญ่ในอาวาส และ การบูชาในตระกูลของคนเหล่าอื่น ภิกษุพาลย่อมมีความ ดำ ริดังนี้ ความอยากและความถือดัว{ของเธอ)จึงขยาย ดัวขึ้นเรื่อย ๆ ฯ นิธิปวัฅตากถา ว่าด้วยผับอกขมทรัพย์ ที่มา : ราธเถรวัตถุ ปัฌฑิตวรรค ขุ.ธ.๒๙๗๖ นิธีนํว ปวดตารํ ยํ ปสเส วชุชทสุสินํ นิคุคยหวาทึ เมธาวึ ตาทิสํ ปฌฺฑิตํ ภเช ตาฑิสํ ภชมานสส เสยโย โหติ น ปาปีโย ฯ www.kalyanamitra.org

๕๘ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ แปล : บุคคลพึงคบหาแต่บัณฑิตผู้ที่ตนเห็นว่าช่วยซี้ฃ้อผิด พลาดใหแแหมือนคนที่บอกชุมทรัพย์ให้ ที่งเป็นผู้ที่ซอบ กล่าวขู่ มืป้ญญา เพราะเมื่อคบหาบัณฑิตเช่นนั้น ย่อมมืแต่ข้อดี ไม่มืข้อเสิย ฯ ปียไ]คคลกถา ว่าด้วยบคคลฝ็เป็นที่รักของคนดี ที่มา : อัศส^ปุนัพพสุกวัตธุ ปัณฑิตวรรค ชุ.ธ. ๒๕/๗๗ โอวเทยยาบุสาเสยย อสพุภา จ นิวารเย สตํ หิ ใส ปีโย โหติ อสตํ โหติ อปใเโย ฯ แปล : คนเราควรเตือนสติกัน ควรแนะนำกัน และควรห้าม ปรามกันจากอกุศลธรรม คนที่ทำเช่นนั้นย่อมเป็นที่รัก ของพวกคนดี แต่ไม่เป็นที่รักของพวกคนไม่ดี ฯ กิจจกถา ว่าด้วยกิจกรรมของคน ที่มา : ปัณฑิตสามเณรวัตอุ ปัณฑิตวรรค ชุ.ร.๒๕/๔0 อุทกณหิ นยบุติ เนตติกา อุชุการา นมยบุติ เตชนํ ทาชุ๊ นมยบุติ ตชุฉกา อตุตานํ ทมยบุติ ปณฺฑิตา ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๑ ๕& แปล : แท้จริง คนทดนํ้าย่อมซักนํ้าไปได้ ช่างศรย่อมดัด ลูกศรใท้ตรงได้ ช่างถากย่อมถากไมใท้ตรงได้ ฉันใด บัณฑิตทั้งหลายก็ย่อมแกฝนตนให้ตรงได้ ฉันนั้น ฯ สัปใ]ริสกลา ว่าด้วยส์'ตบุรุษบัณฑิต ที่มา : ปัญจสตภิกขุวัตลุ ปัณฑิตวรรค ขุ.ธ. ๒๕/๔ต สพฺพตถ ท สปุ!เริสา วชนฺติ น กามกามา ลปยนุติ สนโด ธ[ุ เขน ตุฎุฮา อถวา ทุกเขน น อุชุจาวจํ ปณฑิตา ทสสยนุติ ฯ แปล : ส์ตบุรุษทั้งหลายย่อมละฉันทราคะ (ความกำหนัดด้วย อำ นาจความพอใจ) ในธรรมทั้งปวงได้ ดัดบุรุษทั้งหลาย ย่อมไฝพราเฟ้อเพราะเหตุแห่งกาม บัณฑิตทั้งหลายถูก สุขหรือทุกข์กระทบแล้วย่อมไม่แสดงอาการขึ้นลง ฯ ปริพาหกถา ว่าด้วยความเร่าร้อน ที่มา ะ ปึวกวัตลุ อรหันตวรรค ขุ.ธ.๒๕/๙0 คดทธิโน วิโสกสุส วิปุปทุตฺดสฺส สพุพธิ สพพคนถปุปหืนสส ปริฬาโห น วิชุชติ ฯ www.kalyanamitra.org

bo คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ แปล : ผู้ที่มีการเดินทางไกลถึงแล้ว ปราศจากความโศก พ้นได้แล้วโนธรรมทั้งปวง ละกิเลสเครื่องร้อยรัดได้ทั้ง หมดแล้ว ย่อมไม่มีความเร่าร้อน ฯ ภูมิราม&ณยยกลา ว่าด้วยภูมิภาคอันน่ารื่นรมย์ ที่มา : ขทิรวนิยเรวดเถรวัตถ อรหันตวรรค ชุ.ธ.๒๕/๙๘ คาเม วา ยทิ วารญเณ นินฒ วา ยทิ วา ถเล ยตถ อรหนุโต วิหรนุติ ตํ ฎมิรามเณยยกํ ฯ แปล : สถานที่ที่พระอรหันต์ทั้งหลายอยู่ จะเป็นหมู่บ้านหรือ ปาก็ตาม จะเป็นที่ลุ่มหรือที่ดอนก็ตาม ย่อมเป็นสถานที่ น่ารื่นรมย์ทั้งนั้น ฯ สังคามชุตตมกถา ว่าด้วยผ้ยอดเยี่ยมในสงคราม <น ที่มา : กุณฑลเกสีเถรีวัตถุ สหัสสวรรค ชุ.ธ. ๒๕/๑อต โย สหสสํ สหณุสน สงคาเม มานุเส ชิเน เอกผจ เชยุยมดฅานํ ส เว สงคามชุดฺดโม ฯ แปล บุคคลใดพึงชนะหมู่มนุษย์ตั้งหนึ่งล้านคนในสงครามได้ ยังไม่ซื่อว่าเป็นยอดแห่งผู้ชนะในสงคราม ส่วนบุคคลใด www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๑ ๖๑ ชนะตนเองได้เพียงคนเดียว บุคคลนั้นแลซื่อว่าเป็นยอด แห่งผ้ซนะในสงคราม ฯ อายุวัฑฒนธัมมกถา ว่าด้วยธรรมเป็นเครื่องเจริญอายุ ที่มา : อายุวัฑฒนกุมารวัตถุ ฝึหัสสวรรค ชุ.ธ. ๒๕/๑0๙ อภิวาทนสีลิสส นิจจํ ^ฑฺฒาปจายิโน จฅตาโร ธมมา วฑฒนุติ อายุ วณโณ อุ[ขํ พลํ ฯ แปล : ธรรม(พร)๔ ประการ คือ อายุ วรรณะ สุข พละ ย่อมเจริญแก่ผู้มีปกติกราบไหว้ อ่อนน้อมถ่อมตนต่อท่าน ^หญ่เป็นนิจ ฯ ทุสสีลกถา ว่าด้วย^ม่มีสืล ที่มา ฟ้งกิจจสามเณรวัตถุ สหัสสวรรค ชุ.ธ. ๒๙๑๑0 โย จ วสสสตํ ชีเว ชุสสีโล อสมาหิโฅ เอกาหํ ชีวิตํ เสยุโย สีลวนฺฅสุส ฌายิโน ฯ แปล : ก็การมีชีวิตอยู่เพียงวันเดียวของบุคคลผู้มีดีล เพ่ง พินิจอยู่ ยังประเสริฐกว่าการมีชีวิตอยู่ตั้ง ๑00 ปีของ บุคคลผู้ทุสืล มีจิตไม่มั่นคง ฯ www.kalyanamitra.org

๖๒ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ กุสีตกถา ว่าด้วยคนเกียจคร้าน ที่มา : ลัปปทาสเถรวํโตชุ สหัสสวรรค ชุ.ธ. ๒๕/๑๑๒ โย อ วสุสสตํ ชีเว คูสีโต หีนวีริโย เอกาหํ ชีวิตํ เสยุโย วีริยํ อารภโต ทฬหํ ฯ แปล ก็การมีซีวิตอยู่เพียงวนเดียวของบุคคลผู้ปรารภความ เพียรมั่นยังประเสริฐกว่าการดำรงชีพอยู่ตั้ง ๑00 ปีของ บุคคลผู้เกียจคร้าน มีความเพียรตั้า ฯ ไเญญคลา ว่าด้วยการทำบุญ ที่มา : ดูเฟิกสาฎกวัตชุ ปาปวรรค ชุ.ธ.๒๕/๑๑๖ อภิตฺลเรถ กลยาเณ ปาปา จิตุดํ นิวารเย ทนุธํ หิ กรโต รุเณณํ ปาปสุมึ รมตี มโน ฯ แปล พีงริบทำความดี พีงหักห้ามจิตจากบาป เพราะเมื่อ บุคคลทำบุญชีาอยู่ จิตย่อมยินดีในบาป ฯ www.kalyanamitra.org

นละคณะ] หมวด ๑ ben ปาปอุจจยกฝืา ว่าด้วยการส์งสมบาป ทมา : เสยยสกเถรวัตถุ ปาปวรรค ชุ.ธ, ๒(ร/๑๑๗ ปาฟ่ญเจ ปุริโส กยิรา น นํ กยิรา ปุนปุiJtS ห ตมหิ ฉนทํ กยิราถ ชุกโข ปาปสฺส ลูจจโย ฯ แปล ถ้าบุคคลจำต้องทำบาป ก็ไม่พึงทำบาปนั้นปอย ๆ ไม่ พึงทำความพอใจในบาปนั้น เพราะการส์งสมบาปนำ ทุกข์มาให้ ฯ ปุญผอุจจยกฝืา ว่าด้วยการส์งสมบุญ ที่มา : ลาขเทวธีตาวัตถ ปาปวรรค ขุ.ร. ๒(ะ/๑๑๘ บุริไส กยิรา กยิราเถนํ บุนปุชุน ตมหิ ฉนทํ กยิราถ อุ[โข ใ^ญณสฺส คูจจโย ฯ แปล : ถ้าบุคคลจะทำบุญ ก็พึงทำบุญนั้นปอย ๆ พึงทำ ความพอใจในบุญนั้น เพราะการส์งสมบุญนำสุขมาให้ ฯ www.kalyanamitra.org

คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ ปาปกถา ว่าด้วยคนชั่ว ที่มา : อนาถปีณฑิกเฝึฏเวัดถุ ชุ.ธ. ๒๕/๑๑๙ ปาโปปี ปสสติ ภทุรํ ยาว ปาป๋ น ปสฺสติ ยทา จ ปจจติ ปาป๋ อถ (ปาโป) ปาปานิ ปสุสติ ๚ แปล คนชั่วย่อมมองเห็นบาปว่าเป็นสิงดี ตราบเท่าที่บาป ยังไม่ให้ผล แต่เมื่อใดบาปให้ผล เมื่อนั้นคนชั่วจึงจะ มองเห็นบาป ฯ ปุญญาจินกถา ว่าด้วยผู้สังสมบุญ ที่มา : พิฟิาลปทกเสฏฐิวัตลุ ปาปวรรค ชุ.อ. ๒๕/๑๒๒ มาวมญเผล 1^ณณสุส น มตตํ อาคมิสฺสติ ยูทพินุชุนิปาเตน ชุทภูมุโภปี ชุเรติ ชุเรติ ธีโร ใ]ณฺณสุส โถกํ โถก๊ปี อาจินํ แปล : ไม่ควรดูหมื่นบุญว่ามีประมาณน้อยจักไม่มาถึง แม้ หม้อนํ้ายังเต็มด้วยนํ้าที่ตกลงทีละหยดได้ ผู้มีป้ญญาเมื่อ ส์งสมบุญไว่ทีละน้อย ๆ ก็ย่อมเต็มด้วยบุญได้เหมีอนกัน ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๑ นัตลิปาปกลา ว่าด้วยบาปไม่มีผลแก่^ม่ทำ ทมา : qnqflมิตดวัตถุ ปาปวรรค ชุ.ธ. ๒๕/๑๒๔ ปาฌิมุหิ เจ วโณ นาสฺส หเรอุย ปาณินา วิสํ นาพฺพณํ วิสมเนฺวติ นตุลิ ปาป๋ อกพพโต ฯ แปล ถ้าที่ฟ้ามือของเขาไม่มีแผล เขาก็พึงกอบยาพิษนำไปได้ เพราะว่ายาพิษจะไม่ซึมเข้าไปในฟ้ามือที่!ม่มืแผล บาปก็ เซ่นเดียวกัน ย่อมไม่มืแก่คนทีไม่ได้ทำ ฯ ปจเจติปาปกลา ว่าด้วยบาปตามสนอง ทมา : โกกสุนขลุททกวัตถุ ปาปวรรค ชุ.ธ. ๒๕/๑๒๕ โย อปฺปชุฏุจสส นรลุ[ส ชุสสติ สูทฺธสุส โปสสส อนงุคณสฺส ฅเมว พาลํ ปอเอติ ปาป็ ธุ[ชุโม รโช ปฎิวาตํว ฃิตุโต ฯ แปล ะ ประทุษร้ายคนที่ไม่ประทุษร้ายตอบ เป็นผู้บร้สุทธิ้ ไม่มืกิเลสเครื่องยั่วยวน บาปกรรมย่อมตามสนองเขาผู้ เป็นพาลนั้นแหสะ เหมือนฟ้นละอองที่ถูกเป่าทวนลมไป ย่อมปลิวกลับมาหาผู้เป่านั้นเองฉะนั้น ฯ www.kalyanamitra.org

คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ ชรามัจจุกถา ว่าด้วยความแก่และความตาย ทีมา : อุโปสถกัมมวัตลุ ทัณฑวรรค ชุ.ธ. ๒๙๑๓๕ ยถา ทณฺเฑน โคปาโถ คาโว ปาเชติ โคจรํ เอวํ ชรา จ มจุชุ จ อาคู๊ ปาเชนติ ปาณินํ *1 แปล ความแก่และความตายย่อมต้อนอายุของส์'ตว์ ทั้งหลายไป เหมือนคนเลี้ยงโคโซ1ม้ต้อนฝูงโคไปยังที่หากิน ฉะนั้น ฯ สัพภิธัมมกลา ว่าด้วยธรรมของสัตบุรุษ ที่มา : มัลลิกาเทวีวัตลุ ชราวรรค ชุ.อ. ๒๙๑๕๑ ชีรนุติ เว ราชรลา อุ[จิตตา อโถ สรีรมฺปี ชรํ รุเปติ สตญจ ธมฺโม น ชรํ อุเปติ สนุโต หเว สพฺภิ ปเวทยนติ ฯ แปล ะ ราชรถที่งดงามยังเก่าไต้ แม้ร่างกายก็ยังเข้าถึง ความชรา แต่ธรรมของสัตบุรุษ(พระนิพพาน)ย่อมไม่ เข้าถึงความชรา สัตบุรุษนั่นแลย่อมประกาศอย่างนี้กับ สัตบรษต้วยกัน ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๑ b๗ อัปฟ้ส^ตคลา ว่าด้วยคนเฟ้อย ทมา : โลใ^ทายิเถรวํโตอุ ชราวรรค ชุ.ธ. ๒๕/๑๕๒ อปุปสอุ[ตายํ 1^ริโส พลิพทุโฑว ชืรติ มํสานิ ฅสส วๆาฒนฺติ ปญณๆ ฅสส น วฑุฒติ ฯ แปล คนที่มีการสิกษาน้อยนี้ แก่ตัวเข้าก็เหมือนโคถึก คือ เนี้อของเขาย่อมเจริญเติบโต ส่วนปัญญาของเขาหา เจริฌเติบโตไม่ ฯ อัตตนาถกถา ว่าด้วยการพึ่งตน ทมา : กุมารfYสสปเถรมาตุวัดอุ วัตตวรรค ชุ.ธ. ๒๕/๑๖0 อตุตา หิ อตุตใน นาโถ โก หิ นาโถ ปโร สิยา อตุตนา หิ ธ[ุ ทนฺเตน นาลํ ลภติ ทุลุลภํ ฯ แปล : ตนแลเป็นที่พึ่งของตน คนอื่นใครเล่าจะเป็นที่พึ่งได บุคคลผู้มืตนแกดีแล้วย่อมได้ที่พึ่งที่ได!ดยยาก ฯ www.kalyanamitra.org

b๘ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ ทุสสีลกถา ว่าด้วยผู้ทุสืล ที่มา : เทวทัตตวัตลุ อัตตวรรค ชุ.ธ.๒๕/๑๖๒ ยสุส อจจนุตทสุสีลยํ มาฤวา สาลมิโวฅถตํ กโรติ ใส ฅลตุฅานํ ยถา นํ อิชุฉติ ทิโส ฯ แปล ; ความทุสืลครอบงำผู้ใดไว้เหมือนต้นไทรครอบคลุม ต้นสาละ ผู้นั้นที่อว่าทำตนเหมือนถูกสัตรูควบคุมตัวไว้ ฉะนั้น ฯ อสาธุกถา ว่าด้วยความไม่ดีทำได้ง่าย ที่มา : ส์งฆ๓ทปริกัสสนวัตลุ อัตตวรรค ชุ.ธ. ๒๕/๑๖(ท อุ[กรานิ อสาเนิ อตุฅโน อหิฅานิ จ ยํ เว หิฅญจ สาธุญจ ส์ เว ปรมชุฤกรํ ฯ แปล การที่ไม่ดีและไม่เป็นประโยซนแก่ตน ทำ ไต้ง่าย ส่วนการใตแลเป็นประโยชน์ต้วยดีต้วย การนั้นแลทำไต้ ยากยิ่ง ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๑ b๙ สุทธิอสุทธิกถา ว่าด้วยความบริสุทธิ้และไม่บริสุทธึ๊ ที่มา : จุลลกาลอุปาสกวัตถ อัตตวรรค ชุ.ธ. ๒๙๑๖๕ อดดนา ว คดํ ปาป็ อตฅนา สงุคิลิสฺสติ อตุฅนา อกตํ ปาป็ อตุฅนา ว วิอุ[ชุฌติ %'ทธิ ออุ[ทธิ ปจุจตตํ นาญโฌ อญณํ วิโสธเย ฯ แปล : บุคคลทาชั่วไว้เอง ก็เศร้าหมองเอง ไม่ทำชั่วไว้เอง ก็บริสุทธี้เอง ความบริสุทธิ้ความไม่บริสุทธิ้เป็นของ เฉพาะตัว คนอื่นจะทำคนอื่นให้บริสุทธี้หาได!ม่ ฯ อัตตทัตถกถา ว่าด้วยประโยชน์ตน ที่มา : อัดตทัตถเถรวัตถุ อัตตวรรค ชุ.ธ.๒๙๑๖๖ อดฅทฅุลํ ปรดฺเลน พหุนาปี น หาปเย อดฅทฅถมภิผฺผาย สทตถปqโด สิยา ฯ แปล ไม่พึงนำประโยชน์ของผู้อื่นแม้จะมากมาทำให้ประโยชน์ ตน (การทำความดีให้ตน) เสิยไป รู้จักประโยชน์ตนเอง แล้วพึงขวนขวายในประโยชน์ตนเถิด ฯ www.kalyanamitra.org

๗o คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ นโลควัฑฒนคลา ว่าด้วยไฝควรเป็นคนรกโลก ที่มา : ทหรกิกชุว้ตอุ โลกวรรค ชุ.ธ. ๒๕/๑๖๗ หีนํ ธมมํ น เณวยย ปมาเทน น สํวเส มิจฉาทิฏเ น เสทยย น สิยา โลกวฑฒโน ฯ แปล : ไม่พึงเสพธรรมอันเลว(กามคุณ ๕)ไม่พึงอยู่สัวยความ ประมาท ไม่พึงเสพความเห็นผิด ไม่พึงเป็นคนรกโลก (ด้วยการทำเซ่นนั้น) ฯ ลุ[จริตธัมมกถา ว่าด้วยการปฏิฟ้ตหน้าที่ใด้ดี ที่มา : สุทโธทนวัตถุ โลกวรรค ชุ.ธ. ๒๙๑๖๙ ธมมํ จเร ถุ[จริฅํ น นํ ชุจจริดํ จเร ธมฺมจารี สูฃํ เสติ อสฺมึ โลเก ปรมุหิ จ ฯ แปล บุคคลพึงประพฤติธรรม(หนาที่)ให้สุจริตไว้ อย่า ประพฤติธรรมนั้นให้ทุจริต ผู้ประพฤติธรรมเป็นปกติ ย่อมอยู่เป็นสุขทั้งในโลกนี้และโลกหน้า ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๑ ๗๑ กิจฉกถา ว่าด้วยส์งที่ไ^ดยยาก ทมา : เอรกปัตตนาคราชวัตชุ ทุทธวรรค ชุ.ธ. ๒๕/๑๘๒ กิจโฉ มบุชุสปฎิลาโภ กิจฉํ มจจาน ชีวิตํ กิจุฉํ สทุธมมสสวนํ กิจโฉ ชุทุธานชุปปาโท ฯ แปล : การที่จะได้อัตภาพเป็นมนุษย์นี้แสนยาก การที่จะมี ชีวิตอยู่ได้ของเหล่าส์ตว์นี้ก็แสนยาก การที่จะได้ฟ้งพระ ส์ทธรรมก็แสนยาก การที่พระพุทธเจ้าจะเสด็จอุบัติขึ้นก็ แสนยาก ฯ 1]ริสาชัญญกลา ว่าด้วยบุรุษอาชาไนย ทมา ะ อานันทเกรปัญหวัตชุ ทุทธวรรค ชุ.ธ. ๒๕/๑๙ฅ ทุลลโภ ไ^ริสาชญโฌ น โส สพพตถ ชายติ ยตุถ โส ชายติ ธีโร ตํ คูลํ อุ[ขเมธติ ฯ แปล บุรุษอาชาไนยหาได้ยาก เพราะบุรุษอาชาไนยนั้นไม่ เกิดในที่ทั่วไป บุรุษอาชาไนยนั้นจัดเป็นธรชน เกิดใน ตระกูลใด ตระกูลนั้นย่อมถึงความสุข ฯ www.kalyanamitra.org

cjlg, คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ สุขกถา ว่าด้วยสิงนำสุขมาให้ ที่มา : ส์มพทุลภิกชุวัตชุ ทุทธวรรค ขุ.ธ. ๒๕/๑๙๔ อุ[โข ทุทธานชุปฺปาโท อุ[ขา สทุธมมเทสนา อ[ุ ขา สงฆสฺส สามคดี สมคคานํ ตโป อุ[โข ฯ แปล การเสด็จอุบัติของพระพุทธเจ้าทุทพระองค์นำสุขมาให้ การแสดงธรรมของสัตบุรุษนำสุขมาให้ ความพร้อม เพรียงของหมู่นำสุขมาให้ ความเพียรของผู้พร้อมเพรียง กันนำสขมาให้ ฯ สุปสันตกลา ว่าด้วยผ้อย่สงบสุข ที่มา : โกสลรัญโญปราชยวัตชุ สุขวรรค ชุ.ธ.๒๙๒0๑ ชยํ เวรํ ปสวติ ชุฤขํ เสติ ปราชิโต รุปสนุโฅ อุ[ขํ เสติ หิตุวา ชยปราชยํ ฯ แปล ผู้ชนะย่อมก่อเวร ผู้แฟ้ย่อมอยู่เป็นทุกข์ ผู้ละความ ซนะและความพ่ายแพ!ด้แล้วย่อมอยู่สงบสุข ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๑ ๗๓ ปรมกลา ว่าด้วยส์งที่เป็นอย่างยํ่ง ที่มา : ปเสนทิโกสลวัตถุ สุขวรรค ชุ.ธ.๒๕/๒0๔ อาโรคยปรมา ลาภา สนฺดูฎุสิปรมํ ธใ3 วิสฺสาสปรมา ณาตี นิพพาน ปรมํ อุ[ฃํ ฯ แปล ลาภทั้งหลายมีความไม่มีโรคเป็นอย่างยิ่ง ทรัพย์มี ความส์นโดษเป็นอย่างยิ่ง หมู่ญาติมีความคุ้นเคยกันเป็น อย่างยิ่ง สุขมีนิพพานเป็นอย่างยิ่ง ฯ สังวาสกถา ว่าด้วยการอยู่ร่วมกัน ที่มา ; ส์'กกวัตถุ สุขวรรค ชุ.ธ.๒๙๒อ๗ พาลสงฺคตจารี หิ ทีฆมทุธาน โสจติ ชุกโข พาเลหิ สํวาโส อมิฒฺตฌว สพฺพทา ธึโร จ อุ[ขสํวาโส ฌาตีนํว สมาคโม ฯ แปล แท้จริง คนที่ชอบเที่ยวคบหากับคนพาลย่อมเสิยใจ ไม่มีที่สินสุด เพราะการอยู่ร่วมกับคนพาลเป็นเหตุนำ ทุกข์มาใท้ทุกเมื่อเหมีอนอยู่ร่วมกับส์'ตรู ส่วนบัณฑิตอยู่ ร่วมด้วยได้สบายเหมีอนสมาคมกับหมู่ญาติ ฯ www.kalyanamitra.org

(ท)๔ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ โเยกลา ว่าด้วยยามหาเสน่ห์ ที่มา : ปัญจสตทารกวัตถุ ป็ยวรรค ชุ.ธ. ๒๕/๒๑๗ สีลทสฺสนสมปนฺนํ ธมุมฏฺ^ สจจวาทินํ อตตโน กมุมกพฺพาฟ้ ตณชโน คูแต ปียํ ฯ แปล ะ ท่านผู้สมบูรณ์ด้วยสืลและหัสสนะ ผู้ตั้งอยูในธรรม กล่าวคำส์โตย์เสมอ ผู้ทำการงานของตน ผู้คนย่อมทำ บุคคลนั้นให้เป็นที่รัก ฯ ตมปฏิคาหกกลา ว่าด้วยผู้ด้อนรับที่สำคัญ ที่มา : น'นทิยวัตถุ ป็ยวรรค ชุ.ธ. ๒๕/๒๒© ฅเถว กดญผมุปี อสุมา โลกา ปรํ คดํ ใเผฺผานิ ปฏิคณฺหมุติ ปียํ ผาดีว อาคฅํ ฯ แปล บุญทั้งหลายก็เหมือนกัน ย่อมต้อนรับคนที่ทำบุญไว้ ผู้จากโลกนั้1ปฟ้ลกหน้า ดุจหมู่ญาติเห็นญาติผู้เป็นที่รัก มาแต้วต้อนรับอย่ฉะนั้น ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๑ ๗๕ ชยกถา ว่าด้วยวิธีเอาชนะคน ที่มา อุดตราอุปาสิกาวัตอุ โกธวรรค ชุ.ธ.๒๙10๒ต อๆโคเธฬ ชิฌ โกธํ อสา]; สา^นา ชฌ ชิฌ กฑริยํ ทาฌน สจุเจนาลิกวาทิใ5 ฯ แปล พึงชนะคนโกรธดายความไม่โกรธ พึงชนะคนไม่ดี ด้วยความดี พึงชนะคนตระหนี่ด้วยการให้ พึงชนะคน เหลวไหลด้วยคาส์'ตย์ ฯ ติฐานกถา ว่าด้วยฐานะ ฅ ประการ ที่มา ; โมคคัลลานเถรปัญหาวัตอุ โกธวรรค ชุ.ธ.๒๙๒๒๔ สจจํ ภเณ น ๆชุฒยย ทชุชา อปปืปี ยาจิโด รอเฅหิ ดีหิ จารนหิ คจุรฉ รทวาน สนุดิรก ฯ แปล ะ พึงกล่าวคำลํโตย์ ๑ ไม่พึงโกรธ ๑ ถูกขอแล้ว แม้ ของเล็กน้อยก็พึงให้ ๑ บุคคลจะไปยังสำนักของพวก เทวดาได้ก็ด้วยเหตุ (หลักฐาน) ๓ ประการนี้ ฯ www.kalyanamitra.org

๗๖ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ นินทากถา ว่าด้วยการนินทา ที่มา ะ อดุลอุปาสกวัตลุ โกธวรรค ชุ.ธ. เอ๙10๒๗ นินฑนฺติ ดูณุหิมาสึนํ นินุทนติ พชุภาสินํ มิดภาณิม!! นินทนุติ นดลิ โลเค อนินทิโฅ ฯ แปล ผู้ที่นั่งเฉย า คนก็ยังนินทา ผู้ที่พูดมาก คนก็นินทา ถึงผู้ที่พูดพอประมาณคนก็นินทา คนที่ไม่ถูกนินทาไม่มี ในโลก ฯ อนินทิตกถา ว่าด้วย^ม่สมควรถูกตำหนิ ที่มา : อดุลอุปๆสกวัตลุ โกธวรรค ชุ.อ. ๒๕/เอ๒๙-๒ต0 อจฉิทท'}ฅฅึ เมธาวี ปผผาสีลสมาหิตํ เนฤขํ ชมุโพนทสเสว โก ตํ นินุทิดูมรหติ เทวา!] นํ ปสํสนฺติ พรทุยุนา!! ปสํสิโค ฯ แปล บุคคลผู้มีความประพฤติไม่มีซ่องโหว่ มีปัญญา ตั้ง มั่นในปัญญาและสืล ใครเล่าสมควรที่จะนินทาเขาผู้ เปรียบเหมีอนแท่งทองชมพูนุช เทวดาและมนุษย์ย่อม ชื่นชมเขา แม้พรหมก็ยังสรรเสริญ ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๏ นัตถิกถา ว่าด้วยสิงที่ไม่มีอะไรเสมอ ที่มา : ปัญจอุปาสกวัดอุ มลวรรค ชุ.ธ.๒๕/๒๕๑ นตถิ ราคสโม อคคิ นตถิ โทสสโม คโห นตุลิ โมหสมํ ชาลํ นตฺถิ ตณฺหาสมา นที ฯ แปล ไฝมีไฟใดเสมอด้วยไฟคือราคะ ไม่มีผู้จับใดเสมอด้วย ผู้จับคือโทสะ ไม่มีข่ายใดเสมอด้วยข่ายคือโมหะ ไม่มี แม่ใ!าใดเสมอด้วยแม่นํ้าคือตัณหา ฯ วัชชกถา ว่าด้วยโทษ ที่มา ; เมณฑกเสฏเวัตอุ มลวรรค ชุ.ธ. ๒๕/๒๕๒ ลุ[ทสฺส์ วชุชมญเณส์ อตตโน ปน ชุททสํ ปเรสํ หิ โส วชุชานิ โอนาติ ยถาอุสํ อตตโน ปน ฉาเทติ กลีว ทิตวา สโ® ฯ แปล โทษของคนอื่นเห็นได้ง่าย ส่วนโทษของตนเห็นได้ ยาก เพราะว่าคนเรา'นั้นชอบโปรยโทษของคนอื่น เหมีอนคนโปรยแกลบ แต่กลับปกป็ดความผิดของตนไว้ เหมีอนพรานนก'หักกิ่งไม้มาปกป็ดร่างพรางกายตนไว้ ฉะนั้น ฯ www.kalyanamitra.org

๗๘ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ ifMฑิตกลา ว่าสัวยผู้เป็นบัณฑิต ที่มา : ฉัพพัคคิยวัตลุ ธัมมัฏฐวรรค ชุ.ธ.๒(ะ/๒«๘ น เตน ปฌุฑิโค โหติ ยาวตา พชุ ภาสติ เขมี อเวรื อภโย ปณฑิโตติ ป'}ชุจติ ฯ แปล : บุคคลจะซื่อว่าเป็นบัณฑิตเพราะเหตุเพียงพูดได้มากก็ หาไม่ ส่วนผู้ที่มีความเกษม ไม่มีเวร ไม่มีภัย จึงเรียก ได้ว่าเป็นบัณฑิต ฯ ธัมมธรกลา ว่าด้วยผู้ทรงธรรม ที่มา : เอลุทานเถรวัตลุ ธัมมัฏฐวรรค ชุ.ธ. ๒(ะ/๒๕๙ โย จ อปุปมปี สุ[ตฺวาน ธมมํ คาเยน ปสุ[สติ ส เว ธมฺมธโร โหติ โย ธมมํ นปปมชุชติ ฯ แปล ผู้ใดได้ฟ้งธรรมแม้เล็กน้อยแต่ก็เห็นธรรมด้วยนามกาย ผู้นั้นแลซื่อว่าผู้ทรงธรรมซื่งเป็นผู้ไม่ประมาทธรรม ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๑ ๗๙ เถรธัมมคลา ว่าด้วยคุณสมบัติของเถรบุคคล ทีมา : ลกุณฏกภัททิยเถรวัตถุ อัมมัฏฐวรรค ชุ.ร. ๒๙เอ๖๑ ยมุหิ สชุจณจ ธมฺโม จ อหีสา สญผไม ทโม ส ท วนตมโล ธึโร ไส เถไรติ ปๅชุจติ ฯ แปล : ^ดมีส์จจะ ๑ ธรรม ๑ อทีงสา ๑ ส'์ ญญมะ ๑ ทมะ ๑ ผู้นั้นซื่อว่าเป็นนักปราชญ์ ปราศจากมลทิน ผู้นั้น เรียกได้ว่าเป็นเถระ ฯ อาตัปปกถา ว่าด้วยความเพียร ที่มา : ป้ญจสตภิกชุวัตถุ มัคควรรค ชุ.ธ.๒๙๒๗๕-๒๗๖ อๆขาไต ไว มยา มคไค อผณาย สสุลสดฺถนํ ดูมุฌหิ กิจจํ อาตปป็ อๆขาตาไร ตถาคตา ปฎิปนุนา ปไมๆขนุติ ฌายิไน มารพนุธนา ฯ แปล เราตถาคตรู้แจ้งทางเป็นเครื่องสลัดกิเลสเพียงดัง ลูกศรแล้วจึงบอกทางแก'พวกท่าน ท่านทั้งหลายพีงทำ ความเพียรเครื่องเผากิเลสเองพระตถาคตเจ้าทั้งหลายเป็น แต่เพียงผู้บอก (ทางให้) ชนทั้งหลายผู้ดำเนินไปตาม มี ความเพ่งพินิจ จักพ้นจากเครื่องผ.กแห่งมารได้ ฯ www.kalyanamitra.org

๘๐ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ อนิจจกลา ว่าด้วยเรื่องอนิจจัง ที่มา : อปรังปัญจสตภิกชุว้ตลุ มัคควรรค ชุ.ธ. ๒๕/๒๗๗ สพุเพ สงุขารา อนิจจาติ ยทา ปญณาย ปสสติ อถ นิพฺพินทติ ชุกเข เอส มคฺโค วิธุ[ทุธิยา ฯ แปล เมื่อใดบุคคลเห็นด้วยปัญญาว่า 'สังขารทั้งปวงไม่ เที่ยง' เมื่อนั้นย่อมเบื่อหน่ายในทุกข์ นี้เป็นทางแห่ง ความหมดจด ฯ ทุกฃกถา ว่าด้วยเรื่องทุกขัง ที่มา ะ อปรังปัญจสตภิกชุวัตถุ มัคควรรค ชุ.ธ. ๒๕/๒๗๘ สพเพ สงุขารา ชุกขาติ ยทา ปญณาย ปสุสติ อก นิพุพินทติ ชุฤเข เอส มคฺโค วิธุ[ทุธิยา ฯ แปล เมื่อใดบุคคลเห็นด้วยปัญญาว่า 'สังขารทั้งปวงเป็น ทุกข์' เมื่อนั้นย่อมเบื่อหน่ายในทุกข์ นี้เป็นทางแห่ง ความหมดจด ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๑ ๘๑ อนัตตากถา ว่าด้วยเรื่องอนัตตา ทีมา : อปรังปัญจสตภิกขุวัตอุ มัคควรรค ขุ.ธ. ๒๕/๒๗๙ สพฺเพ ธมฺมา อนตฺดาติ ยทา ปญผาย ปสุสติ อถ นิพพินฺทติ ใ3กเฃ เอส มคฺโค วิอุ[ทุธิยา ฯ แปล : เมื่อใดบุคคลเห็นด้วยปัญญาว่า 'ธรรมทั้งปวงเป็น อนตตา' เมื่อนั้นย่อมเบื่อหน่ายในทุกข์ นี้เป็นทางแห่ง ความหมดจด ฯ อลสกถา ว่าด้วยคนเกียจคร้าน ที่มา : ปธานกัมมิกติสสเถรวัตอุ มัคควรรค ขุ.ธ. ๒๕/๒๘© คูฎฺฮานกาลมุหิ อบุฎฺฮหาโน บุวา พลี อาสสิยํ บุเปโต สํสนนสงุกปุปมโน บุสีโฅ ปผผาย มคคํ อลโส น วินุทติ ฯ แปล คนที่ไม่ลุกขึ้นทำงานในเวลาที่ควรลุกขึ้น ทั้งที่ยัง หนุ่มแน่น ยังมีกำลัง แต่กลับเฉื่อยซา จมอยู่แค่ความคิด มัวแต่เกียจคร้านอืดอาดอยู่ ย่อมไม่พบทางแห่งปัญญา ฯ www.kalyanamitra.org

๘๒ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ วนกถา ว่าด้วยป่ากิเลส ที่มา : มหัลลกเถรวัตถุ มัคควรรค ชุ.ธ. ๒๕/๒๘ต วนํ ฉินฑถ มา ชุกฃํ วนโต ชายเต ภยํ เฉตวา วนฉ!จ วนถณุจ นิพพนา โหถ ภิกขโว ฯ แปล : ท่านทั้งหลายจงตัดป่า(กิเลส) แต่อย่าตัดต้นไม้(จริง) ภัยย่อมเกิดจากป่า ท่านผู้เห็นภัยทั้งหลาย พวกท่านจง ตัดป่าและหฝไม้ในป่าแล้วจงเป็นผ1ม่มีป่ากันเถิด ฯ วิ1]ลถุขคฝืา ว่าด้วยสุขอันไพบูลย์ ที่มา อัตตโนปุพพกัมมวัตถุ ปกิณณกวรรค ชุ.ธ. ๒๕/๒๙0 มดุตาPปริจุจาคา ปสุเส เจ วิใ^ลํ สุ[ขํ จเช มตฺตาสุ[ฃํ ธืโร สม.ปสสํ วิใ^ลํ สุ[ฃํ ฯ แปล ถ้าเมื่อมองเห็นสุขอันไพบูลย์ เพราะสละสุขพอ ประมาณ นักปราชญ์ผู้เห็นสุขอันไพบูลย์อยู่ ก็พึงสละ สขพอประมาณเสิย ฯ www.kalyanamitra.org

นละคณะ] หมวด ๑ ๘๓ เวราปริร^ตตกลา ว่าด้วย^ม่พ้นจากเวร ที่มา : กุกกุฏัณฑขาทิกาวัตชุ ปกิณณกวรรค ชุ.ธ. ๒๕/๒๙๑ ปรชุฤ^ปธาฌน โย อดุฅโน pSจฉติ !วรสํสคคสํสฏโ« เวรา โส น ปริ3^จจติ ฯ แปล บุคคลที่ปรารถนาความสุขเพื่อตนด้วยการก่อความทุกข์ ให้ผู้อี่น ย่อมเป็นผู้พัวพันเกี่ยวข้องอยู่กับเวร ไม่พันจาก เวรไปได้ ฯ ตัฅฝืไ^ซิฅกถา ว่าด้วย^ด้รับการบูชาในที่นั้น ๆ ที่มา จํตดคหปติวัดชุ ปกํณณกวรรค ชุ.ร. ๒๕/คซฅ สทโธ สึเลน สมปนโน ยโสโภคสมป!!โด ยํ ยํ ปเทสํ ภชดิ ฅดุถ ฅดุเลว ชุเชิโต ฯ แปล : ผู้มีศรัทธา สมบูรถ!ด้วยสืล เพียบพร้อมด้วยยศ และโภคสมบัติ จะไปยังสถานที่ใด ๆ ย่อมได้รับการบูชา ในสถานที่นั้น ๆ ทีเดียว ฯ www.kalyanamitra.org

๘๔ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ ปากฏปุคคฝืกลา ว่าด้วย^ดดเด่น ที่มา : จูฟิสุภัททาวัตถุ ปกิณณกวรรค ชุJ.๒๕/ฅ0๕ ชุแร สนุโต ปกาเสนฺติ หิมวนฺโตว ปพฺพโต อสนเตตถ น ทิสุสนติ รตุตี ฃิตตา ยลา สรา ฯ แปล : คนดี แม้จะอยู่ไกลก็ปรากฏชัดเจน เหมือนภูเขา หิมาลัย ส่วนคนไม่ดี แม้จะนั่งอยู่ตรงนี้ คนก็มองไม่เห็น เหมือนลูกศรที่ถูกยิงไปตอนกลางคืน ฯ ฟ้จจันตนครกลา ว่าด้วยปัจจันตนคร ที่มา : ส์มพทุลภิกชุวัตถุ นิรยวรรค ชุ.ธ. ๒๕/ต๑๕ นครํ ยถา ปจจนตํ ดูตุตํ สนุตรพาหิรํ เอวํ โคเปล อดตานํ ขโณ โว มา อุปจจคา ฯ แปล เขาคุ้มครองป้จจันตนคร (เมืองชายแดน) ทั้งภายใน และภายนอก ฉันใด ท่านทั้งหลายก็จงคุ้มครองตน ฉันนั้น ขณะเวลาอย่าได้ล่วงเลยท่านทั้งหลายไปเสีย ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๑ ๘๕ ทันตกถา ว่าด้วยผู้ที่แกแล้ว ที่มา : อัตตโนวัตลุ นาควรรค ชุ.ธ. ๒(รร/ฅ๒๑ ทนฺตํ นยนติ สมิตึ ฑนตํ ราชาภิรูหติ ทนฺโต เสฏฺใ« มบุลุ[เสอุ[ โยติวากยนุติติกฃติ ฯ แปล : คนทั้งหลายสามารถนำส์'ตว์พาหนะที่ติกแล้วเข้าไปในที่ ชุมนุมซนได้ พระราชาย่อมทรงส์'ตว์พาหนะที่สิกแล้ว ในหมู่มนุษย์ ผู้ที่ลกตนแล้ว อดทนถ้อยคำล่วงเกินได้ จัดเป็นผู้ประเสริฐสุด ฯ กุญชรกถา ว่าด้วยช้างตกหล่ม ที่มา : ปาเวยยกหัตถิวัตลุ นาควรรค ชุ.อ. ๒๕/ต๒๗ อปฺปมาทรตา โหถ สจิตุตมนุรกฃล ชุคุคา อุทุธรถตุตานํ ปง.เก สนุโมว คูณ.ชโร ฯ แปล ท่านทั้งหลายจงยินดีความไม่ประมาท คอยรักษาจิต ของตนไว้ จงถอนตัวขึ้นจากหล่ม เหมือนช้างที่ตกหล่ม ถอนตัวขึ้นจากหล่มฉะนั้น ฯ www.kalyanamitra.org

๘๖ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ สุขกถา ว่าสืวยสิงนำสุขมาให้ ที่มา : มารวัตถุ นาควรรค ชุ.ธ. ๒๕/ฅฅฅ ลุ[ฃํ ยาว ชรา สีลํ ลุ[ขา สฑธา ปติฏุเตา ลุ[โข ปญณาย ปฎิลาโภ ปาปานํ อกรณํ ลุ[ขํ ฯ แปล : สิลนาสุขมาให้ตราบเท่าชรา ศรัทธาตั้งมั่นแล้วนำสุข มาให้ การได้ปัญญานำสุขมาให้ การไม่ทำบาปทั้งปวง นำ สุขมาให้ ฯ ภิกขุกถา ว่าด้วยลักษณะของภิกษุ ที่มา : หังสฆาตกภิกชุวัตถุ ภิกชุวรรค ชุ.ธ. ๒๕/ต๖๒ หตลสฌณโต ปาทสญผโต วาจาย สญผโต สผผสุดตโม อชุฌตุตรโต สมาหิโต เอโก สนฺสุสิโต ตมาชุ ภิฤชุ ฯ แปล : บัณฑิตทั้งหลายเรียกท่านผู้สำรวมมือ สำ รวมเห้า สำ รวมวาจา สำ รวมตน ยินดีธรรมภายใน มืจิตตั้งมั่น สันโดษ อย่ผ้เดียว ว่าเป็นภิกษ ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๑ ๘๗ มธุรภาสิตกถา ว่าด้วยถ้อยคำที่ไพเรา; ที่มา ; โกกาลิกวัตถ ภิกขุวรรค ขุ.ธ. ๒(ร/ต๖ต โย ชุฃสฌณโต ภิคุชุ มนุตภาณี อนุทุธโฅ อดุอํ ธมมผจ ทีเปติ ม1รรํ ฅสุส ภาสิดํ ฯ แปล : ภิกษุใดสำรวมปาก พูดโดยใช้ปัญญาเสมอ มีจิต ไม่ฟ้งซ่าน แสดงอรรถและธรรม คำ พูดของท่านย่อม ไพเราะ ฯ เมตตาวิหารีกถา ว่าด้วยผ้อย่ด้วยเมตตา ทีมา : ส์มพทุลภิกขุวัตอุ ภิกขุวรรค ขุ.ธ. ๒๕/ต๖(i เมตตาวิหารี โย ภิกชุ ปสนุโน ชุทุธสาสเน อธิคจุเฉ ปฑํ สนุตํ สงขารูปสมํ อุ[ขํ ฯ แปล : ภิกษุที่อย่ด้วยเมตตาเป็นอาจิณ เลื่อมใสในพระพุทธ ศาสนา พึงบรรลุบทอันสงบ เป็นที่เช้าไประงับอังขาร อันนำสุขมาให1ด้ ฯ www.kalyanamitra.org