คลังธรรมเล่ม๑

๒«''๘ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ อนิมิตดคลา ว่าด้วยสิงที่ไม่มีเครื่องหมายบอก ทมา : มรณัสสติกถา อนุสสติกัมมัฏฐานนิทเทส วิสุทธิ. ๑/๑๗๔/๒๕๘ ชีวิตํ พุยาธิ กาโล จ ฒหนิๆฃิปนํ คติ ปญเจเต ชีวโลกสุมึ อนิมิตุตา น นายเร ฯ แปล ะ ชีวิต ๑ ความเจ็บไข้ ๑ กาลเวลา ๑ ที่ทอดร่างตาย ๑ คติที่ไป ๑ สภาวะ ๕ ประการในโลกของชีวิตนี้ไม่มีนิมิต เครื่องหมาย ไม่มีใครรู!ด้ ฯ มาตุคามวสกถา (๑) ว่าด้วยอำนาจของสตรี ทมา : มุทุปาณิชาดก ติกนิบาต อรรถกถาชาดก ชุ.ชา.อ. ๔A>๗ พลวนโต ตุพุพลา โหนุติ ถามวนุโตปี หายเร จกชุโน อนุธกา โหนุติ มาตุคามวสงคตา ฯ แปล ผู้ตกอยู่ในอำนาจของสตรีถึงจะมีกำลังก็เหมีอนไม่มี กำ ลัง ถึงจะมีเรื่ยวแรงก็อ่อนแอ ถึงจะมีตาก็เหมีอน ตาบอด ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมๆด ร ๒๓ร มาตุคามวสกถา (๒) ว่าด้วยอำนาจของสตรี ทมา : ยุทุปา(รซาลก ติกนิบาค อรรทกทาซาคก ซุ.ซา.อ.(i/smi คูณวนุโต นิคุคูณา โหนุติ ปณฺณวนุโฅปี หายเร ปชุฅตา ปาเส พนุธนุติ มาคูคามวสงุคตา ฯ แปล : ผู้ตกอยู่ในอำนาจของสตรีถึงจะมีคุณความดีก็เหมือน ไร้คุณความดี ถึงจะมีปัญญาก็เส์อมทราม ถึงจะ หลุดปวงได้ก็ยังติดอยู่ในปวง ฯ สุจิภาวกถา ว่าด้วยความสะอาด ฬ3^า : กุฏิVjสกชาดก จตุกกนิบาต อรรถกถาชาดก ข.ชา.อ. ๔/ฅ๑๙ อนวฎเตจิตตสส ลทุจิคูตสส ชุพุภิโน นิจจํ อทุธุวสีลสส สูจิภาโว น วิชุชติ ฯ แปล ความสะอาดย่อมไม่มีแก่ผู้มีจิตไม่มั่นคง มีจิตกลับกลอก มักประทุษร้ายมิตร มีปกติไม่ยั่งยืนเป็นนิจ ฯ www.kalyanamitra.org

ธรรมหมวด ๑ ปุริสจิตตปริยาทานกลา ว่าด้วยสิงครอบงำ บุรุษ ที่มา : รูปาทิวรรค องฺ.เอกก. ๒0/๑ นาหํ ภิคุขเว อณณํ เอกรูป็ป้ สมใเปสุสามิ, ยํ เอวํ ใเริสสุส จิตตํ ปริยาทาย ติฎ®ติ, ยถยิทํ ภิคุฃเว อิตฺถีรูป็ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เราไม่เล็งเห็นรูปอื่นแม้อย่างหนึ่งที่ จะครอบงำจิตของบุรุษอยู่ได้เหมือนรูปสตรีเลย ฯ อิฅลีจิตตปริยาทานกลา ว่าด้วยสิงครอบงำจิตสตรี ที่มา : รูปาทิวรรค องฺ.เอกก. ๒0/๖ นาหํ ภิคุฃเว อณุณํ เอกรูปีปี สมนุปสุสามิ, ยํ เอวํ อิตรยา จิตตํ ปริยาทาย ติฎ®ติ, ยถยิทํ ภิชุฃเว นึ่ริสรูปี ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เราไม่เล็งเห็นรูปอื่นแม้อย่างหนึ่งที่ จะครอบงำจิตของสตรีอยู่ได้เหมือนรูปบุรุษเลย ฯ (หมายเหตุ เสิยง กลิ่น รส สัมผัสของบุรุษและสตรีก็เป็นลิ่งครอบงำ จิตของกันและกันโดยนัยนี้ ดูหมวด ๕ เทียบ) www.kalyanamitra.org

หมวด ๑ ๒๔๑ อิตตภาวนากถา ว่าด้วยอานิสงส์จิตตภาวนา ที่มา : อกัมมนิยวรรค องฺ.เอกก. ๒0/๒๘.ต0,๔0 (๑) จิตุตํ ภิคุฃท ภาวิตํ พชุลีกตํ มหโต อฅถไย สํวตุคติ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย จิตที่อบรมแล้ว ทำ ให้มากแล้ว ย่อม ฟ็นไปเพื่อประโยซ'นใหญ่หลวง ฯ (๒) จิตตํ ภิกฃเว ภาวิตํ พ'ijลีกตํ ธุ[ขาธิวา'หํ โหติ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย จิตที่อบรมแล้ว ทำ ให้มากแล้ว ย่อมนำสุขมาให้ ฯ (๓) จิตตํ ภิคุขเว ทนตํ คูตตํ รกฃิตํ สํๅตํ มหโต อดถาย สํวตุตติ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย จิตที่แกแล้ว คุ้มครองแล้ว รักษาแล้ว สังวรแล้ว ย่อมเป็นไปเพื่อประโยซนํใหญ่หลวง ฯ จิตตปกติกลา ว่าด้วยปกติของจิต ที่มา : ปเนหิตอัจฉวรรค องฺ.เอกก. ๒0/๔๘ นาหํ ภิคขท อญฌํ เอกธมมํริเ สม'สุปสฺสามิ, ยํ เอวํ สษุปริวตตํ, ยถยิฑํ ภิคุขท จิตุตํ ฯ ยาวณจิทํ ภิคุขเว ลูปมาปี น อ[ุ กรา ยาว ลชุปริวตส์ จิตตํ ฯ www.kalyanamitra.org

๒๔๒ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เราไม่เล็งเห็นธรรมอื่นแม้อย่างหนึ่ง ที่เปลี่ยนแปลงเร็วเหมือนจิต ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย จิตเปลี่ยนแปลงเร็วเท่าใดนั้น แม้จะเปรียบเทียบ(กับอะไร)ก็ทำมิได้ง่าย ฯ จิตตภาวกลา ว่าด้วยสภาวะของจิต ที่มา : ปณิหิตอัจฉวรรค อง..เอกก. ๒0/๕๙ ปภสสรมิทํ ภิฤฃท จิตตํ, ฅญจ โข อาคนฺดูเกหิ ลูปคุกิเลเสหิ ลูปคคิลิฎฺรํ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย จิตนื้ผุดผ่อง แต่ว่าจิตนั้นแล เศร้าหมองไปด้วยอุปกิเลสที่จรมา ฯ เมฅฅจิฅฅกถา ว่าด้วยผู้เจริญเมตตาจิต ที่มา : อัจฉราลังฆาตวรรค อง..เอกก. ๒0/๕๔ อจฉราสงุฆาฅมฅดมฺปี เจ ภิกขท ภิกชุ เมตดจิตฺดํ ภาเวติ, อยํ วจจติ ภิฤขเว ภิกุชุ อริตุตชุฌาโน วิหรติ สตลูสาสนกโร โอวาทปฏิกโร อโมฆํ รฏฮปีณฑํ ชุญชติ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ถ้าภิกษุเจรีญเมตตาจิตแม้เพียงชั่ว เวลาดีดนิ้วมือ ภิกษุนิ้เรากล่าวว่าอยู่ไม่ห่างจากฌาน ทำ ตามคำสอนของ พระศาสดา ปฏิบัติตามโอวาท ไม่ฉันบิณฑบาตของราษฎรเปล่า ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๑ ๒๔๓ ปมาทคฝิา ว่าด้วยความประมาท ที่มา : อัจฉราส์งฆาตวรรค องฺ.เอกก. ๒0/๕๘ นาหํ ภิฤขท อญผํ เอกธมุมํปี สมปสุสามิ, เยน อใ4ปปนนไ วา อคูสลา ธมมา รุปปชุชนติ, อุปปนุนา วา ภูสลา ธมฺมา ปริหายนติ, ยถยิทํ ภิภูฃเว ปมาโท ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เราไม่เล็งเห็นธรรมอื่นแม้อย่างหนึ่ง ที่จะเมินเหตุให้อกุศลธรรมที่ยังไม่เกิดย่อมเกิดขึ้นหรือกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเส์อมไป เหมือนความประมาทเลย ฯ (หมายเหตุ มืหัวข้อธรรมอื่นที่มืลักษณะเดียวกันนี้ คือ โกสชุชํ ความเกียจคร้าน มหิจฉตา ความมักมาก อสนตุฏฺรตา ความไม่ลันโดษ อโยนิโส มนสิกาโร ความไม่ใส่ใจโดยแยบคาย อสมํปชญฌํ ความไม่รู้ตัว ปาปมิตุตตา ความมืมืตรซั่ว เมื่อต้องการแสดงหัวข้อธรรมใด พึงเปลี่ยน คำ ว่า ปมาโท เมินหัวข้อธรรมนั้นเทอญ) ปมัตตกลา ว่าด้วยผู้ประมาท ที่มา : อัจฉราอังฆาตวรรค อง..เอกก. ๒0/๕๘ ปมตุตสุส ภิภูฃเว อษุปุปนนา เจว อภูสลา ธมุมา อุปุปชุชนติ, อุปฺปนนา จ ภูสลา ธมมา ปริหายนติ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เมื่อบุคคลประมาทแล้ว อกุศลธรรม ที่ยังไม่เกิดย่อมเกิดขึ้น และกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้วย่อมเลี่อมไป ฯ www.kalyanamitra.org

๒๔๔ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ อัปปมาทคฝืา ว่าด้วยความไม่ประมาท ที่มา : อัจฉราส์งฆาตวรรค อง..เอกก. ๒©/๕๙ นาหํ ภิกขท อญผํ เอกธมฺ3ท1 สมปฤ[สามิ, เยน อนุปฺปนฺนา วา ถูสลา ธมมา รุปปชชนุติ, รุปุปนุนา วา อถูสลา ธมมา ปริหายนุติ, ยถยิทํ ภิกุฃเว อปปมาโท ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เราไม่เล็งเห็นธรรมอื่นแม้อย่างหนึ่ง ที่จะเ{เนเหตุให้กุศลธรรมที่ยังไม่เกิดย่อมเกิดขึ้น หรืออกุศลธรรมที่เกิดขึ้น แล้วย่อมเส์อมไป เหมือนความไม่ประมาทเลย ฯ (หมายเหตุ มืหัวข้อธรรมอื่นที่มืลักษณะเดียวกันนี้ คือ วิริยารมโภ การปรารภความเพียร อปุปีจฉตา ความมักน้อย สนุตุฎเตา ความ ลันโดษ โยนิโส มนสิลาโร การใลั!จโดยแยบคาย สมฺปชฌลร ความรู้ตัว กสุยาณมิตุตตา ความมีมิตรดี เมื่อต้องการแสดงหัวข้อธรรมใด พีงเปลี่ยน คำ ว่า อปุปมาโท เป็นหัวข้อธรรมนั้นเทอญ) อัปปมัตตกลา ว่าด้วย^ม่ประมาท ที่มา : อัจฉราอังฆาตวรรค อง..เอกก. ๒©/๕๙ อปุปมตุตสุส ภิกขเว อนุปฺปนุนา เจว ถูสลา ธมมา ถูปุปชุชนุติ, ถูปปนุนา จ อถูสอา ธมมา ปริหายนุติ ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๑ \\sid& แปล : ดูก่อนรกษุทั้งหลาย เมี่อบุคคลไม่ประมาทแล้ว กุศล ธรรมที่ยังไม่เกิดย่อมเกิดขึ้น และอกุศลธรรมที่เกิดขีนแล้วย่ยรJเสิรรJไม่ 'า ฟ้ญญาปริหานิกลา ว่าด้วยความเส์อมปัญญา ที่มา ; กัลยาณมิตตาทิวรรค อง..เอกก. ๒0/๗๘ อปุปมตฺติทา เอสา ภิท.ขเว ปริหานิ, ยทิาา โภคปริหานิ ค เอตํ ปฎิกิฎรํ ภิทขเว ปริหานินํ, ยทิาา ปฌฺทเาปริหานิ า แปล ะ ดูก่อนภิกชุทั้งหลาย ความเที่อมโภคะกิยังนอยไม่ ความ เส์อมปัญญาเลวริายที่สุดกว่าความเที่อมทั้งหราย า นิญญาวุฑฒิกลา ว่าด้วยความเจริญด้วยปัญญา ที่มา : กัลยาณมิตตาทิวรรค อง..เอกก. ๒0/๗๙ อปฺปมตฺติกา เอสา ภิกฃเว ๅฑุฒิ, ยทิทํ โภควุฑฒิ ฯ เอตฑคคํ ภิคุฃเว ๅฑฒีนํ, ยฑิทํ ปญณาวุฑุฒิ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ความเจริญด้วยโภคะก็ยังน้อยไป ความเจริญด้วยป้ญญาเป็นเลิศกว่าความเจริญพั''^^®'^^ www.kalyanamitra.org

๒๔๖ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ สัทธัมมสัมใมสกลา ว่าด้วยธรรมที่เป็นเหตุให้พระสัทธรรมเส์อม ทมา : ทุติยปมาทาทิวรรค อง..เอกก. ๒0/๑๑๔ นาหํ ภิคุขท อณฺลร เอกธมุมํปี สมนุปสุสามิ, โย เอวํ สทุธมมสส สมโมสาย อนฺตรธานาย ส์วตตติ, ยถยิฑํ ภิกขเว ปมาโท ๘! แปล : ดูก่อนภิกษุทังหลาย เราไม่เล็งเห็นธรรมอื่นแม้อย่างหนึ๋ง ทเปนไปเพือความเส์อมสูญ เพื่อความอันตรธานไปแห่งพระทัทฐรรม เหมือน ความประมาทเลย ฯ {หมายเหตุ มืทัวข้อธรรมอื่นทีมลักษณะเดียวกันนี้ คือ โกสชุ^ ความเกียจคร้าน มหิชุฉตา ความมักมาก อสนุตฎเตา ความไม่ลันโดํษ อโยนิโส มนสิกาโร ความไม่ใฟ้จโดยแยบคาย อํสมฺปธญณํ ความไม่รู้ตัว ปาปมิตุตตา ความมืมืตรซว เมื่อต้องการแสดงทัวข้อธรรมโด พึงเปลี่ยน คำ ว่า ปมาโท เป็นทัวข้อธรรมนั้นเทอญ) สัทธัมมฐิติกถา ว่าด้วยธรรมทีเป็นเหตุให้พระส์ทธรรมดํๅรงมั่น ทมา : ทุติยปมาทาทิวรรค องฺ.เอกก. ๒0/๑๑๔ นาหํ ภิกฺฃเว อณฌํ เอกธมมํปี สมนุปสุสามิ, โย เอวํ สทุธมมสฺส ฮิติยา อสมฺโมสาย อนนฺตรธานาย สํวตุตติ, ยกยิทํ ภิกฃเว อปปมาโท ๘! แปล : ดูก่อนภิกษุทังหลาย เราไม่เล็งเห็นธรรมอื่นแม้อย่างหนึ่ง ที่เป็นไปเพื่อความคำรงมั่น เพื่อความไม่เลี่อมสูญ เพื่อความไม่อันตรธาน ไปแห่งพระลัทธรรม เหมือนความไม่ประมาทเสย ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๑ ๒๔๗ {หมายเหตุ มีหัวข้อธรรมอื่นที่มีลักษณะเดียวกันนี้ คือ วิริยารมโภ การปรารภความเพียร อป!เจฉตา ความมักน้อย สนดุฏฮิตา ความ ลันโดษ โยนิโส มนสิกาโร การใส่ใจโดยแยบคาย สมปชญณ ความรู้ตัว กลยาณมิฅตฅา ความมีมิตรดี เมื่อต้องการแสดงหัวข้อธรรมโด พึงเปลี่ยน คำ ว่า อปฺปมาโท เป็นหัวข้อธรรมนั้นเทอญ) เอิกปุคคลคฝืา ว่าด้วยบคคลผ้เป็นเอก ที่มา : เอกปุคคลวรรค อง..เอกก. ๒0/๑๗๐ เอกใ]คคโล ภิคุฃเว โลเก อุปปชุชมาโน อุปปชุชติ พาJชนหิตาย พา3ชนอุ[ขาย โลกาา3กมปาย อตถาย หิตาย ล[ุ ขาย เหวมา3สุสานํ ฯ กตโม เอกา]คุคโล ฯ ตถาคโต อรหํ สมมาสมพทุโธ ฯ แปล : ดูก่อนภิกา^ทั้งหลาย า^คคลผู้เป็นเอกเมื่อเกิดขึ้นในโลก ย่อมเกิดขึ้นเพื่อเกื้อกูลแก่ซนเป็นอันมาก เพื่อความสุขแก่ซนเป็นอันมาก เพื่ออนุเคราะห์ซาวโลก เพื่อประโยซน์ เพื่อเกื้อกูล เพื่อความสุขแก่ เทวดาและมนุษย์ทั้งหลาย บุคคลผู้เป็นเอกคือใคร คือพระตถาคตอรหันต ลัมมาลัมพทธเจ้า ฯ www.kalyanamitra.org

๒๔๘ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ มิจฉาทิฏเกถา ว่าด้วยโทษปัจจุบันแห่งมิจฉาทิฐิ ที่มา : ทุติยวรรค เอกธรรมบาลี อง..เอกก. ๒0/๒๙๘ นาหํ ภิกขท อผผํ &อคธมุมํ!) สม){ปสสามิ, พน อ)jปุป'นนไ วา อภูสลา ธมมา อปุปชุชนติ, รุปุป'พนา วา อถูสลา ภิยุโยภาวาย เวปุลุลาย สํวตด'นติ, ยลยิ'ทํ ภิกขท มิจฉาทิฎฺอิ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุ'ทั้งหลาย เราไม่เล็งเห็นธรรมอื่นแม้อย่างหนึ่ง ที่เป็นเหตุให้อกุศลธรรมที่ยังไม่เกิดย่อมเกิดขึ้น หรืออกุศลธรรมที่เกิดขึ้น แล้วย่อมเป็นไปเ'พื่อความเจริญไพบูลย์ยิ่งขึ้น เหมือนมิจฉาทิฐินี้เลย ฯ มิจฉาฑิฏเกถา ว่าด้วยโทษอนาคตแห่งมิจฉาทิฐิ ที่มา : ทุติยวรรค เอกธรรมบาลี อง..เอกก. ๒๐/ฅฮ๔ นาหํ ภิฤขเว อญผํ เอคธมมิ!! สม)jปสสามิ, เยเนวํ สตตา กายสุส เภทา ปรมมรณา อปายํ 'ตุคุคติ วินิปาตํ นิรยํ ลุปปชุช'นติ, ยลยิ)) ภิฤฃเว มิจฉาฑิฎฺฮิ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เราไม่เล็งเห็นธรรมอื่นแม้อย่างหนึ่ง ที่จะเป็นเหตุให้สัตว์ทั้งหลายหลังจากกายแตกตายไป ย่อมเ'ข้าถึงอบาย 'ทุคติ วินิบาต นรก เหมือนมิจฉาทิฐินี้เลย ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๑ ๒๔๙ สัมมาฑิฏเกถา ว่าด้วยอานิสงส์ปัจจุบันแห่งสัมมาทิฐิ ที่มา : ทุติยวรรค เอกธรรมบาลี อ<!.เอกก. ๒0/๒๙๙ นาหํ ภิกฃท อญณํ เอกธมมํปี สมบุปสสามิ, เยน อนุปปนนา วา ภูสลา ธมมา ลูปปชุชนุติ, ลูปปนนา วา ภูสลา ธมมา ภิยโยภาวาย เวijaลาย สํวตุตนุติ, ยถยิทํ ภิฤฃเว สมุมาทิฏธิ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เราไม่เล็งเห็นธรรมอื่นแม้อย่างหนึ่ง ที่เป็นเหตุให้กุศลธรรมที่ยังไม่เกิดย่อมเกิดขึ้น หรือกุศลธรรมที่เกิดขึ้นแล้ว ย่อมเป็นไปเพื่อความเจริญไพบูลย์ยิ่งขึ้น เหมือนส์'มมาทิฐินี้เลย ฯ สัมมาฑิฏฐิกถา ว่าด้วยอานิสงส์อนาคตแห่งสัมมาทิฐิ ที่มา : ทุติยวรรค เอกธรรมบาลี องฺ.เอกก. ๒อ/ฅอ๕ นาหํ ภิฤขเว อญฌํ เอกธมุมํปี สมนุปสสามิ, เยเนวํ สตุตา กายสส เภทา ปรมมรณา อุ[คติ สคคํ โลกํ ลูปปชุชนติ, ยถยิฑํ ภิกฃเว สมมาทิฎร ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เราไม่เล็งเห็นธรรมอื่นแม้อย่างหนึ่ง ที่จะเป็นเหตุให้ส์ตว์ทั้งหลายหลังจากกายแตกตายไป ย่อมเข้าถึงสุคติโลก สวรรค์ เหมือนลัมมาทิฐินี้เลย ฯ www.kalyanamitra.org

๒๕๐ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ พหุชนาหิตกถา ว่าด้วยผู้ก่อความทุกข์ให้แก่ซาวโลก ที่มา : ตติยวรรค เอกธรรมบาลี องฺ.เอกก. ๒0/๓0๔ เอกใ]คุคโล ภิกฃเว โลเล อุใ]ปชุชมาโน อุใ]ปชุชติ พใJชนาหิตไย พใjชนาอุ[ขาย พใ}โน ชนสส อนตุลาย อหิคาย ใาฤขาย เทวมใ}ชุสาใJ ฯ กดโม เอกใ]คคโล ฯ มิจฉาทิฏริโก โหติ วิปรีฅทชุสโน ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุใฬั้หลาย บุคคลคนหนึ๋งเมื่อเกิดในโลกย่อมเกิดขึ้น เพื่อไม่เกื้อกูลแก่ชนเป็นอันมาก เพื่อไม่ใช่ความสุขแก่ซนเป็นอันมาก เพื่อ ความฉิบหาย เพื่อไม่เกื้อกูล เพื่อความทุกข์แก่เทวดาและมนุษย์ทั้งหลาย บุคคลคนหนึ่งนั้นคือใคร คือบุคคลผู้เป็นมิจฉาทิฐิ ผู้มีความเห็นวิปริต (เขา ทำ ให้ผู้คนเป็นอันมากออกจากส์ทธรรม ให้ตั้งอยู่ในอส์ทธรรม) ฯ พหุชนหิตกถา ว่าด้วยผู้ก่อความสุขให้แก่ซาวโลก ทมา ตติยวรรค เอกธรรมบาลี องฺ.เอกก. ๒0/ต0๙ เอกใ]คุคโล ภิฤขเว โลเก อุใ]ปชุชมาโน อุใ]ปชุชติ พใ}ชนหิตาย พใ}ชนชุขาย พใ}โน ชนชุส อตลาย หิตาย ชุขาย เทวมนุชุสา'นํ ฯ กตโม เอกใ]คคโล ฯ สมมาทิฎฮิโก โหติ อวิใ]รีตทชุสโน ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคลคนหนึ่งเมื่อเกิดในโลกย่อมเกิดขึ้น เพื่อเกื้อกูลแก่ซนเป็นอันมาก เพื่อความสุขแก่ซนเป็นอันมาก เพื่อประโยซ'น์ เพื่อเกื้อกูล เพื่อความสุขแก่เทวดาและมนุษย์ทั้งหลาย บุคคลคนหนึ่งนั้น www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๑ ๒๕๑ คือใคร คือบุคคลผู้เป็นส์'มมาทิฐิ ผู้มีความเห็นไม่วิปริต (เขาทำให้ผู้คนเป็น อันมากออกจากอส์ทธรรม ให้ตั้งอยู่ในสัทธรรม) ฯ มิจฉาฑิฏเวัชชกถา ว่าด้วยโทษของมิจฉาทิฐิ ที่มา : ตติยวรรค เอกรรรมบาลี อง..เอกก. ๒อ/ฅ๑0 นาหํ ภิกฃเว อญณํ เอกธมุม๊ปี สมบุปสุสามิ, ยํ เอวํ มหาสาวชชํ, ยลยิทํ ภิคุฃเว มิจฉาทิฏเ, มิจฉาทิฎุเปรมานิ ภิฤขเว วชชานิ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เราไม่เล็งเห็นธรรมอื่นแม้อย่างหนึ่ง ซึ่งมีโทษมากเหมือนมิจฉาทิฐินี้ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย โทษทั้งหลายมี มิจฉาทิจิเป็นอย่างยิ่ง ฯ อมตปริ^ตตกลา ว่าด้วยผู้บริโภคอมต: ที่มา อมตวรรค อง..เอกก. tooA)oo อมตนเต ภิกฃเว น ปริภุฌชนติ, เย กายคตาสติ น ปริอุญชนุติ ฯ อมตนเต ภิฤฃเว ปริอุณชนติ, เย กายคตาสติ ปริอุณชนติ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ซนเหล่าใดไม่บริโภคกายคตาสติ ซนเหล่านั้นซึ่อว่าไม่บริโภคอมตะ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ซนเหล่าใดบริโภค กายคตาสติ ซนเหล่านั้นซึ่อว่าบริโภคอมตะ ฯ จบ หมวด ๑ www.kalyanamitra.org

คอังธรรม หมวด ๒ www.kalyanamitra.org

หมวด ๒ อันตกฝืา ว่าด้วยที่สุดโต่ง ๒ ร). กามธุ[ฃัaเกาชุโยค การประกอบตนใฟ้พัวพันอยู่กับสุขทางกาม tel. อัตตกิลมสา'สุโยค การประกอบตนใฟ้ลำบาก ที่มา : ปัญจวัคคิยกถา มหาขันรกะ วิ.มหา. ๔/ตฅ เฑวเม ภิฤฃเว อนฺตา ปพุพชิเตน น เสวิตพุ'พา ฯ โย า!ายํ กาเมฐ กามธุ[ขลุลิกานุโยโค ... โย จายํ อฅฺตกิลมถานุโยโค ... ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุ'ทั้งหลาย ส่วนสุด๒อย่าง'นี้อันบรรพชิตไม่ควร ซ่องเสพ คือ การประกอบตนให้ใรว'พันด้วยกามสุขในกามทั้งหลาย - ๑ การประกอบความลำบากแก่ตน ... ๑ ฯ ปาวจนกถา ว่าด้วยปาพจน์ ๒ ๑. ธรรม คำ ส์งสอนของพระพุทธเจ้า ๒. วินัย คำ บัญญัติของพระพุทธเจ้า www.kalyanamitra.org

๒๕๔ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ ทมา : ตถาคตปัจฉิมวาจา มหาปรินิพพานสูตร ที.ม. ๑©/๒๑๖ อดีตสตฺธุกํ ปาวจนํ, นตุถิ โน สตถาดี ฯ น โข ปเนตํ อานนุท (อวํ ทฎฺรพฺฟ: โย โว อานนฺท มยา ธมฺโม จ วินโย จ (นสิโต ปฌฺณตฺโต, โส โว มมจุปีเยน สฅฺอา... ฯ แปล : ปาพจน์มีพระศาลดาล่วงไปแสัว พระศาสดาของเราไม่มี ดูก่อนอานนน์ ก็ฟ้อนี้พวกเธอไม่พึงเส์นอย่างนั้น ดูก่อนอานนท์ ธรรม และวินัยที่เราแสดงแล้ว บัญญัติแล้วแก่พวกเธอ ธรรมและวินัยอันนั้นจัก เป็นศาสดาของพวกเธอโดยกาลล่วงไปแห่งเรา ฯ ทุกฃกถา ว่าด้วยทุกข์ ๒ ๑. กายิกชุกฃ์ ทุกข์ทางกาย ๒. เจตสิกทุกข์ ทุกข์ทาง!จ ทมา : ธัมมานุปัสสนา มหาสติปัฏฐานสูตร ที.ม. ๑©/ต๙{ท-ต๙๔ กตมณจ ภิคุขเว ทุกฺฃํ ฯ ยํ โฃ ภิฤขเว กๅยิกํ ทุกฺขํ ... กตมลเข ภิกขเว โทมนสุสํ ฯยํ โข ภิกขเว เจตสิกํ ทุกขํ ฯ แปล ดูก่อนภิกษุทังหลาย ทุกข์เป็นไฉน คีอ ทุกข์ทางกาย ... ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย โทมนัสเป็นไฉน คือ ทุกข์ทางใจ ... ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๒ ๒๕๕ lJ1ญเญยยธัมมกลา ว่าด้วยธรรมที่ควรกำหนดรู้ ๒ ๑. นาม ขันซ์ที่ไม่มีรูป คีอ เวทนา ส์'ญญา ส์งฃาร วิญญาณ ๒. รูป ขันธ์ที่มีรูป คีอ มหาภูตรูป ๔ ไดแก่ สิน นํ้า ไฟ ลม ทมา : ธรรมหมวด IQ ส์งคีติสูตร ที.ปา. ๑๑/ฅ0๔ อตถิ โข อาวุโส เฅน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมมา- สมทุทฺเธน เฑว ธมมา สมุมฑกขาตา ... กตฌ เทว ธมุมา นามลเจ ฐปณจ ฯ แปล : ดูก่อนผู้มีอายุทั้งหลาย มีธรรม ๒ ประการที่พระผู้มีพระ ภาคเจ้าผู้ทรงรู้ทรงเห็นเปีนพระอรหันตส์มมาส์มพุทธเจ้าพระองค์นั้นตรัสไว้ โดยชอบแล้ว ... ธรรม ๒ ประการคืออะไรบ้าง คือ นาม ๑ รูป ๑ ฯ ปหาตัพพธัมมกลา ว่าด้วยธรรมที่ควรละ ๒ ๑. อวิชชา ความไม่รู้ ๒. ภวตัณหา ความอยากอยู่ในภพ ทมา : ธรรมหมวด ๒ ส์งคีติสูตร ที.ปา. ๑๑/ฅ0๔ อตุถิ โข อาวุโส เตน ภควตา ... เฑว ธมุมา สมมทคุขาตา ... กตเม เทุว ธมุมา ฯ อวิชชา จ ภวตณหา จ ฯ www.kalyanamitra.org

คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ แปล ะ ดูก่อนฟ้กษุทั้งหลาย มีรรรม ๒ ประการที่พระเมี พระภาคเจ้า ... ตรัลไวโดยชอบแล้ว ... ธรรม เอ ประการคีออะไรปัาง คีอ อจ้ซซา ๑ ภวตัณหา 0 ฯ ปาปตากลา ว่าด้วยธรรมอันทำให้เป็นคนชั่ว ๒ ๑. โทวจัสสตา ความว่ายากสอนยาก ๒. ปาปมิฅตตา ความมีมิตรชั่ว ที่มา : ธรรมหมวด ๒ ส์งคีติสูตร ที.ปา.๑๑/ฅ0๔ อตถิ โข อาวุโส เตน ภควตา ... เทว ธมมา สมมทฤขาตา ... กตเม เทุว ธํมมา ฯ โทวจสสตา จ ปาปมิตตตา จ ฯ แปล : ดูก่อนผู้มีอายุทั้งหลาย มีธรรม ๒ ประการที่พระผู้มี พระภาคเจ้า ... ตรัสไว!ดยซอบแล้ว ... ธรรม ๒ ประการคืออะไรบ้าง คือ ความว่ายากสอนยาก ๑ ความมีมิตรชั่ว ๑ ฯ กัลยาณตากถา ว่าด้วยธรรมอันทำให้เป็นคนดี ๒ ๑. โสวจัสสตา ความว่าง่ายสอนง่าย ๒. กัลยาฌมิตตตา ความมีมิตรดี www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๒ ๒๕๗ ที่มา ธรรมหมวด ๒ ล่โงคีติสูตร ที.ปา.๑๑/ฅ0๔ อตถิ โข อาวุโส เตน ภควตา เฑฺว ธมุมา สมฺมทคุขาตา... กตเม เฑว ธมฺมา ฯ โสวจสสตา จ กลยาณมิตตตา จ ฯ แปล : ดูก่อนผู้มีอายุทั้งหลาย มีธรรม ๒ ประการที่พระผู้มี พระภาคเจ้า ... ตรัสไวโดยชอบแล้ว ... ธรรม ๒ ประการคืออะไรบ้าง คือ ความว่าง่ายสอนง่าย ๑ ความมีมิตรดี ๑ ฯ กุสลตากถา ว่าด้วยธรรมอันทำให้เป็นคนฉลาด ๒ ๑. ฐานถูสลตา ความฉลาดในฐานะที่ควร ๒. อัฏฐานกุสลตา ความฉลาดในอฐานะ ที่มา : ธรรมหมวด ๒ ส์งคีติสูตร ที.ปา.๑๑/ฅ0๔ อตฺถิ โข อาวุโส เตน ภควตา ... เทุว ธมฺมา สมมทฤขาตา ... กตเม เทว ฯ ฮานกุสลตา จ อฎุฮานกุสลตา จ ฯ แปล : ดูก่อนผู้มีอายุทั้งหลาย มีธรรม ๒ ประการที่พระผู้มี พระภาคเจ้า ... ตรัสไวโดยชอบแล้ว ... ธรรม ๒ ประการคืออะไรบ้าง คือ ความฉลาดในฐานะที่ควร ๑ ความฉลาดในอฐานะ ๑ ฯ www.kalyanamitra.org

\\s)๕๘ คลังซรรม [พระธรรมกิตติวงส์ กัมมัฏฐานกถา ว่าด้วยกรรมฐาน ๒ ๑. สมถกัมมัฏฐาน กรรมฐานเป็นอุบายสงบใจ ๒. วิฟ้สสนากัมมัฏฐาน กรรมฐานเป็นอุบายโห้รู้แจ้งเห็นจริง ที่มา : ธรรมหมวด ๒ ส์งคีติสูตร ที.ปา. ๑๑/ฅ0๔ อตถิ โข อาวใส เดน ภควตา ... เทุว ธมมา สมมทกขาตา ... กตเม เทุว ฯ สมโถ จ วิปสสนา จ ฯ แปล : ดูก่อนผู้มีอายุทั้งหลาย มีธรรม ๒ ประการที่พระผู้มี พระภาคเจ้า ... ตรัสไวโดยชอบแล้ว ... ธรรม ๒ ประการคืออะไรบ้าง คือ สมถะ ๑ วิปัสสนา ๑ ฯ @1]ญญลาภิกฝืา ว่าด้วย^ด้สิงที่มิใช่บุญ ๒ ๑. ผู้ซักซวนให้นับถือคำสอนนอกศาสนา ๒. ผู้ที่ถูกซักซวนแล้วปฏิบัติไปตามคำสอนนั้น ที่มา : ตติยวรรค เอกธรรมบาลี องฺ.เอกก. ๒0/ต๑๒ ชุรกขาเต ภิกขเว ธมมวินเย โย จ สมาฑเปติ, ยณจ สมาฑเปติ, โย จ สมาทปีโต ตถตตาย ปฎิปชุชติ, สพุเพ เต พหํ อใ]ญฌํ ปสวนฺติ ฯ www.kalyanamitra.org

นละคณะ] หมวด ๒ ๒๕๙ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ผู้ที่ซักซวนให้เข้าใจธรรมวินัยที่ กล่าวไว้ชั่ว (คือคำสอนนอกศาสนา) ๑ ผู้ที่ถูกซักซวนแล้วปฏิบัติเพี่อความ เป็นอย่างนั้น (หมายถึงคืษย์) ๑ คนทั้งหมดนั้นย่อมประสบส์งที่ไม่เป็นบุญ มิใซ่น้อย ฯ ปุญญลาภิกถา ว่าด้วย^ด้บุญมาก ๒ a, ผู้ที่ฟ้ทซวนใฟ้ฟ้บทือคำสอนที่สี ๒. ผู้ที่ถูกซักซวนแล้วปฏิบัติไปตามคำสอนนั้น ที่มา : ตติยวรรค เอกธรรมบาลี อง..เอกก. ๒0/ฅ๑ต สฺวากฃาเต ภิกฃเว ธมมวินเย โย จ สมาทเปติ, ยณจ สมาฑเปติ, โย จ สมาทโเโค ฅถตฺตาย ปฎิปชุชติ, สพ.เพ เต พหุ 1]ณณํ ปสวน.ติ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ผู้ที่ซักซวนให้เข้าใจธรรมวินัยที่กล่าว ไว้คืแล้ว (คือคำสอนในหลักศาสนา) ๑ ผู้ที่ถูกซักซวนแล้วปฏิบัติเพี่อความ เป็นอย่างนั้น (หมายถึงคืษย์) ๑ คนทั้งหมดนั้นย่อมประสบบุญมิใซ่น้อย ฯ กัณหธัมมกถา ว่าด้วยธรรมฝ่ายดำ ๒ ๑. อหิริกะ ความไม่ละอายแก่ใจ ๒. อโนตตัปปะ ความไม่เกรงกลัว www.kalyanamitra.org

๒๖๐ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ ที่มา : กัณหสูตร ปฐมปัณณาสก์ อง..ทุก. ๒0/รว๑๘ เทุวเม ภิกฃเว ธมมา กณหา ฯ กดเม เทุว ฯ อหิริกฌจ อโนฅตปปฌจ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษทั้งหลาย ธรรมฝ่ายดำมี ๒ อย่างนี้ ๒. อย่างคืออะไรบ้าง คือ อหิริกะ ๑ อโนตตัปปะ ๑ ฯ สุกคธัมมกลา ว่าด้วยธรรมฝ่ายขาว ๒ ๑. หิริ ความละอายแกโจ ๒. โอตตัปปะ ความเกรงกลัว ที่มา : สุกกสูตร ปฐมปัณณาสก์ องฺ.ทุก. ๒0/๖๑๙ เฑวเม ภิคุฃเว ธมฺมา ธ[ุ กกา ฯ กดเม เทุว ฯ หิริ จ โอตุดปุปฌจ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ธรรมฝ่ายขาวมี ๒ อย่างนี้ ๒ อย่างคืออะไรบ้าง คือ หิริ ๑ โอตตัปปะ ๑ ฯ โลคปาลธัมมคฝิา ว่าด้วยธรรมคุ้มครองโลก ๒ ๑. หิริ ความละอายแก่ใจ ๒. โอตตัปปะ ความเกรงกลัว www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๒ ๒๖๑ ที่มา : จริยสูตร ปฐมปัณณาสก์ องฺ.ทุก. tooA)tao เทุวเม ภิคุขเว อ[ุ กกา ธมุมา โลกํ ปาเลนฺติ ฯ กดเม เทุว ฯ หิรี จ โอดตปปญจ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ธรรมฟ้ายขาวมี ๒ อย่างนี้ย่อม คุ้มครองโลก ๒ อย่างคืออะไรบ้าง คือ หิริ ๑ โอตตัปปะ ๑ ฯ พลกถา ว่าด้วยกำลัง ๒ ๑. ปฎิสังฃานพละ กำ ลังการพิจารณาวิบากกรรมโนภพนี้และภพหน้า ๒. ภาวนาพละ กำ ลังการเจริญโพซณงค์ ที่มา : อธิกรณวรรค ปฐมปัณณาสก์ องฺ.ทุก. ๒©/๖๒ฅ เทุวมานิ ภิกฃเว พลานิ ฯ กดมานิ เทุว ฯ ปฎิสงุขานพลณจ ภาวนาพลญจ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย กำ ลังมี ๒ อย่างนี้ ๒ อย่างคือ อะไรบ้าง คือ ปฎิลังขานพละ กำ ลังการพิจารณา ๑ ภาวนาพละ กำ ลัง การเจริญ ๑ ฯ พาลกถา ว่าด้วยคนพาล ๒ (นัยที่ ๑) ๑. คนที่ไม่เห็นโทษโดยความเป็นโทษ ๒. คนที่เมื่อผู้อี่นขอโทษ ไม่ยอมรับตามธรรมเนียม www.kalyanamitra.org

๒๖๒ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ ที่มา พาลวรรค ปฐมปัณณาสก์ อง..ทุก. tooA)n๒ ฒุวฌ ภิคขท พาลา ฯ คดเม เทว ฯ โย จ อจจยํ อจฺจยโฅ น ปสฺสติ, ใย จ อจจยํ เทเสนฺตสฺส ยลาธมฺมํ น ปฎิคฺคณุหาติ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย คนพาลมี๒ ประเภท ๒ ประเภทคือ อะไรบ้าง คือ คนที่ไม่เห็นโทษโดยความเป็นโทษ ๑ คนที่เมื่อผู้อื่นขอ โทษ ไม่ยอมรับตามธรรมเนียม ๑ ฯ พาลกถา ว่าด้วยคนพาล ๒ (นัยที่ ๒) ๑. คนที่นำพาภาระที่ยังไม่มาถึง ๒. คนที่ไม่นำพาภาระที่มาถึงแล้ว ที่มา : พาลวรรค ทุติยปัณณาสก์ องฺ,ทุก. ๒0/๗0๗ เทุวเม ภิคุฃเว พาลา ฯ กดเม เทฺว ฯ โย จ อนาคตํ ภารํ วหติ, โย จ อาคตํ ภารํ น วหติ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย คนพาลมี ๒ ประ๓ท ๒ ประเภท คืออะไรบ้าง คือ คนที่นำพาภาระที่ยังไม่มาถึง ๑ คนที่ไม่นำพาภาระที่มา ถึงแล้ว ๑ ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๒ ๒๖๓ {[ณฑิตคลา ว่าด้วยบัณฑิต ๒ (นัยที่ ๑) ๑. คนที่เห็นโทษโดยความฟ็นโทษ ๒. คนที่เมื่อผู้อี่นขอโทษ ยอมรับตามธรรมเนียม ที่มา : พาลวรรค ปฐมปัณณาสก์ องฺ.ทุก. ๒0/๖ฅ๒ เทวฌ ภิกขรว ปณฑิตา ฯ คฅเม เทว ฯ โย จ อจจยํ อจจยโฅ ปสฺสติ, โย จ อจุจยํ เทเสนฅสุส ยถาธมฺมํ ปฎิคคณุหาติ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุที่งหลาย บัณฑิตมี๒ ประเภท ๒ประเภทคือ อะไรบ้าง คือ คนที่เห็นโทษโตยความเป็นโทษ ๑ คนที่เมื่อผู้อี่นขอโทษ ยอมรับตามธรรมเนียม ๑ ฯ ปัณฑิตคลา ว่าด้วยบัณฑิต ๒ (นัยที่ ๒) ๑. คนที่นำพาภาระที่มาถึงแล้ว ๒. คนที่ไม่นำพาภาระที่ยังไม่มาถึง ที่มา : พาลวรรค ทุติยปัณณาสก์ อ';!.ทุก. ๒©/๗0๘ เทฺวเม ภิคุฃเว ปณุฑิตา ฯ กตเม เทุว ฯ โย จ อาคตํ ภารํ วหติ, โย จ อนาคต ภารํ น วหติฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บัณฑิตมี ๒ ประเภท ๒ ประเภท คืออะไรบ้าง คือ คนที่นำพาภาระที่มาถึงแล้ว ๑ คนทีไม่นำพาภาระที่ยัง ไม่มาถึง ๑ ฯ www.kalyanamitra.org

๒๖๔ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ อัพภาจิกฃกกถา ว่าด้วยคนกล่าวต่พระตถาคต ๒ ฆ ๑. คนเจ้าโทสะท4ม'ีโทสะอยู่ภายใน ๒. คนที่เส์อโดยถือผิด ที่มา : พาลวรรค ปฐมปัณณาสก์ องุ.ทุก. taoA)ทฅ เทุวเม ภิกขเว ตถาคตํ อพภาจิฤขนฺติ ฯ กดเม เทว ฯ ชุฏฺโร วา โทสนฺฅโร สทุโธ วา ชุคุคหิเคน ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคล ๒ ประเภทนี้ย่อมกล่าวสู่ พระตถาคตได้ ๒ ประเภทคืออะไรบ้าง คือ คนเจ้าโทสะที่มีโทสะอยู่ภาย โน ๑ คนที่เที่อโดยถือผิด ๑ ฯ คหกถา ว่าด้วยที่รองรับ ๒ ๑. ที่รองรับคนชุศีล ได้แก่ นรกหรือกำเนิดสํโตว์ดิรัจฉาน ๒. ที่รองรับคนมีศีล ได้แก่ เทวดาหรือมนุษย์ ที่มา : พาลวรรค ปฐมปัณณาสก์ องฺ.ทุก. ชุสฺสีลสส ภิกขเว เทุว ปฎิคุคหา นิรโย วา ติรจฉานโยนิ วา, สีลวโด ภิฤฃเว เทุว ปฏิคคหา เทวา วา มนุลุ[สา วา ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ที่รองรับคนทุคืลมี ๒ อย่าง คือ นรก หรือกำเนิดส์'ตว์ดิรัจฉาน ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ที่รองรับคนมีคืลมี ๒ อย่าง คือ เทวดาหรือมนษย์ ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๒ ๒๖๕ ภูมิกถา ว่าด้วยภูมิ ๒ ๑. อสัป1jริสฎมิ ได้แก่ อกตัญฌุตา อกตเวทิตา ๒. สัปใjริสฎมิ ได้แก่ กตัญญุตา กตเวทิตา ที่มา : สม^ตตวรรค ปฐมปัณณาสก์ อง..ทุก. ๒0/๖๔๑ เกวลา เอสา ภิคุฃเว อสปฺริสดูมิ, ยทิฑํ อกตญญตา อกตเวทิตา ฯ ... เกวลา เอสา ภิกฃเว สปใเริสฎมิ, ยทิทํ กตญญุตา กตเวทิตา ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ความเป็นคนอกตัญฌูอกตเวทีนี้เป็น ภูมิของอส์ตบุรุษทั้งสิน ... ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ความเป็นคนกตัญญกตเวที นี้เป็นภูมิของสัตบุรุษทั้งสิน ฯ สมยกถา ว่าด้วยสมัย ๒ ๑. สมัยที่ปาปภิกษุเข้มแข็ง ๒. สมัยที่เปลลภิกษุเข้มแข็ง ที่มา : สมจ๊ตตวรรค ปฐมปัณณาสก์ อง..ทุก. ๒อ/๖๔๘ ยสมึ สมเย ปาปภิก'แ พลวนโต โหนติ, เปสลา กิกรุ! ตสมึ สมเย ทพพลา โหนุติ ... ยสมี สมเย เปสลา กิกรุ] พลวนุโต โหนุติ, ปาปกา กิกรุ! ตสุมี สมเย ชุพพลา โหนุติ ฯ www.kalyanamitra.org

๒๖๖ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย สมัยใดพวกภิกษุเลวทรามเข้มแข็ง สมัยนั้นเหล่าภิกษุผู้มีสืลเป็นที่รักจะถอยกำลัง (เป็นผู้นั้งนิ่งเงียบในท่าม กลางสงฆ์ หรือหนิ่ไปอยู่ตามซนบท) ... ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย สมัยใดเหล่า ภิกษุผู้มีสืลเป็นที่รักเข้มแข็ง สมัยนั้นพวกภิกษุเลวทรามจะอ่อนกำลัง (เป็นผู้นั้งนิ่งเงียบในท่ามกลางสงฆ์ หรือออกไปทางใดทางหนิ่ง) ฯ ปริสากลา ว่าด้วยบริษัท ๒ (นัยที่ ๑) ๑. อตตานบริษัท บริษัทตื้น ๒. คัมภีรบริษัท บริษัทลึก ทีมา : ปริสวรรค ปฐมปัณณาสก์ อง.ทุก. ๒0^๕๑ เทฺวมา ภิคุฃท ปริสา ฯ กตมา เทุว ฯ ^ตฅานา จ ปริสา คมภืรา จ ปริสา ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บริษัทมี ๒ ประเภท ๒ ประเภท คืออะไรบ้าง คือ บริษัทตื้น (คือฟ้งซ่าน เย่อหยิ่ง กลับกลอก ฯลฯ) ๑ บริษัทลึก (คือ ไม่ฟ้งซ่าน ไม่เชิดตัว ไม่ปากกล้า ฯลฯ)๑ ฯ ปริสากลา ว่าด้วยบริษัท ๒ (นัยที่ ๒) ๑. อษัคควตีบริษัท บริษัทมีผู้นำไม่เลิศ ๒. อัคควดีบริษัท บริษัทมีผ้นำเลิศ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๒ ๒๖๗ ที่มา ะ ปริสวรรค ปฐมปัณณาสก์ องฺ.ทุก. taoA)«m เทุวมา ภิกฃท ปริสา ฯ กตมา เฑว ฯ อนคฺควตี จ ปริสา อคควตื จ ปริสา ฯ แปล ; ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บริษัทมี ๒ ประ๓ท ๒ ประ๓ทคือ อะไรบ้าง คือ บริษัทมีผู้นำไม่เลิศ (คือ มีผู้นำ มักมาก ย่อหย่อน นำ ไป ในทางตา) ๑ บริษัทมีผู้นำเลิศ (คือ มีผู้นำ มักน้อย ไม่ย่อหย่อน นำ ไปโน ทางสูง) ๑ ฯ ปริสากลา ว่าด้วยบริษัท ๒ (นัยที่ ๓) ๑. คสฏบริษัท บริษัทกากเดน ๒. ษัณฑบริษัท บริษัทโปร่งใส ที่มา : ปริสวรรค ปฐมปัณณาสก์ องฺ.ทุก. ๒oA)๕๕ เทุวมา ภิกุฃเว ปริสาฯ กตมา เทุวฯ ปริสกสโฎ จ ปริสมณุโฑ จ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บริษัทมี ๒ ประเภท ๒ ประเภท คืออะไรบ้าง คือ บริษัทกากเดน (คือ มีอคติ ๔)๑ บริษัทโปร่งใส (คือ ไม่มี อคติ ๔) ๑ ฯ www.kalyanamitra.org

๒๖๘ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ ปริสากลา ว่าด้วยบริษัท ๒ (นัยที่ ๔) ๑. บริษัทที่หนักในอามิส ไม่หนักในพระส์ทธรรม ๒. บริษัทที่หนักในพระส์โทธรรม ไม่หนักในอามิส ที่มา : ปริสวรรค ปฐมปัณณาสก์ อง..ทุก.๒0^๕๗ เฑวมา ภิคุขท ปริสา ฯ กตมา ฌุว ฯ อามิสครุ ปริสา โน สทธมุมครุ, สทธมุมครุ ปริสา โน อามิสครุ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บริษัทมิ ๒ ประเภท ๒ ประเภทคือ อะไรบ้าง คือ บริษัทที่หนักในอามิส ไม่หนักในพระส์ทธรรม ๑ บริษัทที่หนัก ในพระส์ทธรรม ไม่หนักในอามิส ๑ ฯ อัจฉริยมนุสสกถา ว่าด้วยอัจฉริยมนษย์ ๒ ๑. พระพุทธเจ้า ๒. พระเจ้าจักรพรรดิ ที่มา : ijfiคลวรรค ทุติยปัณณาสก์ อง..ทุก. ๒oA>๖๒ ฒวฒ ภิกุขท ใเคุคลา โลเก รุปปชุชมานา อุปุปชุชมุติ อชุฉริย- มมุสสา ฯ กดเม เทว ฯ ฅถาคโฅ จ อรหํ สมุมาสมุพุฑโธ ราชา จ จกกวดติ ฯ • • www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๒ ๒๖๙ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคล ๒ ประเภทนี้เมื่ออุบัติในโลก ย่อมอุบัติเป็นอัจฉริยมนุษย์ บุคคล ๒ ประเภทไหนบ้าง คือ พระตถาคต อรหันตส์มมาสัมพทธเจ้า ๑ พระเจ้าจักรพรรดิ ๑ ฯ มาตุคามมรณกถา ว่าด้วยเหตุที่ทำให้มาตุคามตาย ๑. การเสพเมถุน ๒. การคลอดบุตร ที่มา ปุคคลวรรค ทุติยปัณณาสก์ อง..ทุก. tooA)rto ทุวินุนํ ภิกฃเว ธมมานํ อติตโต อปปฎิวาโณ มาดูคาโม กาอํ กโรติ ฯ กดเมสํ ทุวินฺนํ ฯ เมธุนธทุมสมาปฅติยา จ วิชายนสส จ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย มาตุคาม^ม่อิ่มไฝท้อถอยต่อธรรม๒ อย่าง จึงทำกาละ ธรรม ๒ อย่างคืออะไรบ้าง คือ การเสพเมถุนธรรม ๑ การคลอดบุตร ๑ ฯ สุขกถา ว่าด้วยสุข ๒ {นัยที่ ๑) ๑. คิหิธ[ุ ข สุขเกิดจากการครองเรือน ๒. ปีพฟัชชาอุ[ข สุขเกิดจากการบวช www.kalyanamitra.org

๒๗๐ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงลั ที่มา ะ สุขวรรค ทุติยปัณณาสก์ องฺ.ทุก.๒0^๗ต เฑวมานิ ภิกขท ลุ[ขานิ ฯ กฅมานิ เทว ฯ คิหิธ[ุ ขญจ ปพฺพชุชา- ล[ุ ขณจ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย สุขมี ๒ อย่าง ๒ อย่างคีออะไรบ้าง คือ คืหิสุข ๑ ป้พพัชซาสข ๑ ฯ สุขกถา ว่าด้วยสุข ๒ (นัยที่ ๒) ๑. กามลุ[ข สุขเกิดจากกาม ๒. เนกขัมมลุ[ข สุขเกิดจากการออกจากกาม ที่มา : สุขวรรค ทุติยปัณณาสก์ องฺ.ทุก. ๒0^๗๔ เทุวมานิ ภิฤขเว อุ[ขานิ ฯ กตมานิ เทุว ฯ กามอุ[ขณจ เนกขมม- ล[ุ ขญจ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย สุขมี ๒ อย่าง ๒ อย่างคืออะไรบ้าง คือ กามสุข ๑ เนกขัมมสุข ๑ ฯ สุขกถา ว่าด้วยสุข ๒ (นัยที่ ฅ) ๑. สามิสอุ[ข สุขอิงอามิส ๒. นิรามิสลุ[ข สุขไม่อิงอามิส www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๒ ๒๗๑ ที่มา : สุขวรรค ทุติยป้ณณาสก์ องฺ.ทุก. ๒0^๗๗ เทุวมานิ ภิกฃท ลุ[ขานิ ฯ กฅมานิ เทุว ฯ สามิสญจ ลุ[ฃํ นิรามิสญจ ลุ[ฃํ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย สุขมี ๒ อย่าง ๒ อย่างคืออะไรบ้าง คือ สามีสสุข ๑ นิรามีสสุข ๑ ฯ สุขกถา ว่าด้วยสุข ๒ (นัยที่ ๔) ๑. สาดลุ[ข สุขเกิดจากความยินดี ๒. รุเปกขาธุ[ข สุขเกิดจากอุเบกขาวางเฉย ที่มา : สุขวรรค ทุติยปัณณาสก์ อง..ทุก. tooA>๘๑ เทุวมานิ ภิฤฃเว ลุ[ขานิ ฯ กดมานิ เท.ว ฯ สาดลุ[ขญจ รุเปฤขาลุ[ขญจ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย สุขมี ๒ อย่าง ๒ อย่างคืออะไรบ้าง คือ สาดสุข ๑ อุเปกขาสุข ๑ ฯ วิมุตติกถา ว่าด้วยวิมุตติ ๒ ๑. เจโดวิษุดติ ความหลุดฟันด้วยอำนาจแกฝนจิต ๒. ฟ้ญญาวิษุดติ ความหลุดฟันด้วยป้ญญา www.kalyanamitra.org

๒๗๒ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ ที่มา : ธัมมวรรค ทุติยปัณณาสก อง..ทุก. ๒0^๙๖ เทฺวฌ ภิคฺขเว ธมมา ฯ คดเม เทว ฯ เจโตวิมุตติ จ ปณผา- วิมุตุติ จ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ธรรมมี ๒ อย่างนี้ ๒ อย่างคีอ อะไรบ้าง คือ เจโตวิมุตติ ๑ ปัญญาวิมุตติ ๑ ฯ อาสวกถา ว่าด้วยผู้ทf*มีอาสวะเจริญ ๒ ๑ ^รังเสืยจสิงviไฝน่ารังเ^ยจ ๒. ^ม่รังเกียจสaิงทน่.ารังเกียจ ที่มา : พาลวรรค ทุติยปัณณาสก์ องุ.ทุก. ๒0/๗๑๗ ทุวินนํ ภิกฃเว อาสวา วฑฒนติฯ กตเมสํ ทุวินุนํ ฯ โย จน ถูกฺคูชุจายิตพุพํ คูกภูชุจายติ, โย จ คูกคูชุจายิตพุพํ น คูกุคูชุจายติ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย อาสวะย่อมเจริญแก่บุคคล ๒ ประเภท ๒ ประเภทคืออะไรบ้าง คือ ผู้รังเกียจสิงทีไม่น่ารังเกียจ ๑ ผ1ม่รังเกียจสิงที่น่ารังเกียจ ๑ ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๒ ๒๗๓ อาสากถา ว่าด้วยความหวังที่ละได้ยาก ๒ ๑. ลาภาสา ความหวังในลาภ ๒. ชึวิตาสา ความหวังโนชีวิต ที่มา : อาสาทุปปซหวรรค ตติยปัณณาสก์ องฺ.ทุก. ๒0/ฅ1๒๗ เฑวมา ภิกฃท อาสา ทุปปชหา ฯ กดมา เทุว ฯ ลาภาสา จ ชีวิตาสา จ ฯ แปล ะ ดูก่อนภิกษุที่งหลาย ความหวัง ๒ อย่างนี้ละได้ยาก ๒ อย่างคืออะไรบ้าง คือ ความหวังในลาภ ๑ ความหวังในชีวิต ๑ ฯ ทุลลภกลา ว่าด้วยบุคคลที่หาได้ยาก ๒ (นัยที่ ๑) ๑. ษุพการี บุคคลผู้ทำอุปการะก่อน ๒. กตญญกตเวที บุคคลผู้รู้อุปการะแล้วตอบแทน ที่มา : อาสาทุปปขหวรรค ตติยปัณณาสก์ อง..ทุก. ๒0/๗๒๘ เฑฺวเม ภิกขเว า^คคลา ทุลุลภา โลกสฺมึ ฯ กตเม เทุว ฯ โย จ ใเพพการี, โย จ กตญญกตเวที ฯ แปล ะ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคลที่หาได้ยากในโลกมี ๒ ประเภทเหล่านี้ ๒ประเภทคืออะไรบ้าง คือ บุพการีบุคคล ๑ กตัญญกตเวที บคคล ๑ ฯ www.kalyanamitra.org

๒๗๔ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ ทุลลภกถา บุคคลที่หาได้ยาก ๒ (นัยที่ ๒) ๑. ดิดตคคล ผู้อิ่มแล้ว คือผู้พอใจโนตนเอง ๒. ตัปเปตบุคคล ผู้ทำ ให้คนอื่นอิ่ม คือผู้ทำให้คนอื่นพอใจ ที่มา : อาสาทุปปซหวรรค ตติยปัณณาสก์ องฺ.ทุก. ๒0/๗๒๙ เทุวเม ภิกขเว บุคุคลา ชุอุลภา โลกสฺมี ฯ กดเม เทุว ฯ ติตุโต จ ฅปฺเปตา จ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคลที่หาได้ยากในโลกมี ๒ ประเภท เหล่านี้ ๒ ประเภทคืออะไรบ้าง คือ ผู้อิ่มแล้ว ๑ ผู้ทำ ให้คนอื่นอิ่ม ๑ ฯ ทุตัปปยกลา ว่าด้วยบุคคลที่ทำให้อิ่มไสัยาก ๒ ๑. ผู้ชอบเก็บสิงที่ตนได้ ๆ มา ๒. ผู้ชอบสละสิงที่ตนได้ ๆ มา ที่มา : อาสาทุปปซหวรรค ตติยปัณณาสก์ องฺ.ทุก. ๒อ/๗ตอ เทุวเม ภิคุขเว บุคคลา ชุตฺตบุปยา ฯ กตเม เฑว ฯ โย จ ลทธํ ลทุธํ นิคขิปติ, โย จ ลทธํ ลทุรํ วิสฮชเชติ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคล ๒ ประเภทเหล่านี้ทำให้อิ่ม ได้ยาก ๒ ประเภทคืออะไรบ้าง คือ ผู้ชอบเก็บสิงที่ตนได้ ๆ นา ๑ ผู้ชอบ สละสิงที่ตนได้ ๆ มา ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๒ ๒๗๕ ^ตัปปยคลา ว่าด้วยบุคคลที่ทำใ'!^อิ่มได้ง่าย ๒ 0. เก็บสิงทึ๋ตนไส์ ๆ มา ๒. ^ม่ฝิละสิงที่ดนไสั 1 มา ที่มา : อาสาทุปปซหวรรค ตติยปัณณาสก อง..ทุก.๒0/๗ต๑ เทุวเม ภิคุขเว ใ]คคลา อ[ุ ตปฺปยา ฯ กดเม เทุว ฯ โย จ ลทฺธํ ลฑธํ น นิกฃิปติ, โย จ ลฑธํ ลฑธํ น วิสสชุเชติ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บุคคล ๒ ประเภทเหล่านี้ทำให้อิ่ม ได้ยาก ๒ ประเภทคืออะไรบ้าง คือ เก็บส์งที่ตนได้ ๆ มา ๑ ^ม่สละสิง ที่ตนได้ ๆ มา ฯ ราคฟ้จจยกถา ว่าด้วยเหตุปัจจัยที่ทำให้เกิดราคะ ๒ ๑. อุ[ภนิมิต การกำหนดหมายว่างาม ๒. อโยนิโสมนสิการ การทำไว่ในใจโดยไม่แยบคาย ที่มา : อาสาทุปปชหวรรค ตติยปัณณาสเ อง.ทุก. ๒0/๗ต๒ เทุวเม ภิฤฃเว ปจจยา ราคสุส ลูปปาทาย ฯ กดเม เท.ว ฯ อุ[ภนิมิตุดญจ อโยนิโส จ มนสิกาโร ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เหตุปัจจัยเพื่อความเกิดขึ้นแห่งราคะ มี ๒ อย่างนี้ ๒ อย่างคืออะไรบ้าง คือ สุภนิมิต ๑ อโยนิโสมนสิการ ๑ ฯ www.kalyanamitra.org

๒๗๖ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ โทสifจจยกถา ว่าด้วยเหตุปัจจัยที่ทำให้เกิดโทสะ ๒ ๑. ปฏิฆนิมิต การกระทบกระทั่ง ๒. อโยนิโสมนสิการ การทำไว[นใจโดยไฝแยบคาย ทีมา : อาสาทุปปซหวรรค ตติยปัณณาสก์ องฺ.ทุก. ๒0/๗ตต เทุวเม ภิฤฃเว ปจจยา โทสสุส ลูปปาทาย ฯ กดเม เทุว ฯ ปฎิฆนิมิตฅณจ อโยนิโส จ มนสิกาโร ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เหตุปัจจัยเพี่อความเกิดขึ้นแห่งโทสะ มี ๒ อย่างนี้ ๒ อย่างคืออะไรบ้าง คือ ปฏิฆนิมิต ๑ อโยนิโสมนสิการ ๑ ฯ มิจฉาทิฏเปัจจยกถา ว่าด้วยเหตุปัจจัยที่ทำให้เกิดมิจฉาทิฐิ เอ ๑. ปรโตโฆสะ กระแสเสิยงจากผู้อี่น ๒. อโยนิโสมนสิทใร การทำไ■โในใจโดยไฝแยบคาย ที่มา : อาสาทุปปซหวรรค ตติยปัณณาสก์ องฺ.ทุก. ๒0/๗ฅ๔ เฑุวเม ภิกุฃเว ปชุจยา มิจฉาทิฎเยา ลูปปาทาย ฯ กตเม เทว ฯ ปรโต จ โฆโส อโยนิโส จ มนสิกาโร ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เหตุปัจจัยเพี่อความเกิดขึ้นแห่ง มิจฉาทีเมี ๒ อย่างนี้ ๒ อย่างคืออะไรบ้าง คือ ปรโตโฆสะ ๑ อโยนิโส มนสิการ ๑ ฯ www.kalyanamitra.org

ฬะคณะ] หผวค 13 ๒๗๗ สัมมาฑิฎเกถา ว่าด้วยเหตุปัจจัยที่ทำใฟ้เกิดสัมมาทิฐิ ๒ ๑. ปรโตโฆสะ กระแสเสียงจากผู้อื่น ๒. โยนิโสมนสิการ การทำไวtนใจโดยแยบคาย ที่มา : อาสาทุปปซหวรรค ตติยปัณณาสก์ อง.ทุก. ๒อ/๗ฅ๕ เทุวเม ภิกฃเว ปชุจยา สมมาทิฏุริยา อุปปาทาย ฯ กดเม เท.ว ฯ ปรโต จ โฆโส โยนิโส จ มนสิกาโร ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เหตุปัจจัยเพื่อความเกิดขึ้นแห่ง สัมมาทิฐิมี ๒ อย่างนี้ ๒ อย่างคืออะไรบ้าง คือ ปรโตโฆสะ ® โยนิโส มนสิการ ๑ ฯ อโยนิโสปริหารกกลา (๑) ว่าด้วยด้บริหารตนไม่ถูก ๒ ๑. ไม่พิจารณาไตร่ตรองพูดสรรเสริญคนที่ไม่ควรสรรเสริญ ๒. ไม่พิจารณาไตร่ตรองาพูดตำหนิคนที่ควรสรรเสริญ ที่มา : อายาจนวรรค ตติยปัณณาสก์ อง..ทุก. ๒0/๗๔ต ทฺวึหิ ภิฤขเว ธมุเมหิ สมน.นาคโต พาโล อพุยตโต อสปปุริโส ขตํ อุปหตํ อต.ตานิ ปริหรติ ... กตเมหิ ทุวืหิ ฯ อนษุวิชุจ อปริโยคาเหตุวา อวณณารหสส วฉเณํ ภาสติ, อนษุวิจ.จ อปริโยคาเหตุวา วณุณารหสุส อวณณํ ภาสติ ฯ www.kalyanamitra.org

๒๗๘ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ^ง่เขลา ไม่ฉลาด เป็นอส์ตบุรุษ ประกอบด้วยธรรม ๒ ประการ ย่อมบริหารตนให้ถูกกำจัดให้ถูกทำลาย ... ๒ ประการคืออะไรบ้าง คือ ไม่พิจารณาไตร่ตรองพูดลรรเลริญคนที่ไม่ควร สรรเสริญ ๑ ไม่พิจารณาไตร่ตรองพูดตำหนิคนที่ควรลรรเสริญ ๑ ฯ โยนิโสปริหารกกลา (๑) ว่าด้วยผู้บริหารตนถูก ๒ ๑. พิจารณาไตร่ตรองแล้วจึงพูดตำหนิคนที่ควรตำหนิ ๒. พิจารณาไตร่ตรองแล้วจึงพูดสรรเสริญคนที่ควรสรรเสริญ ทมา : อายาจนวรรค ตติยปัณณาสก์ องฺ.ทุก. ๒0/๗๔ต ทุวีหิ ภิกฃท ธมฌหิ สมนนาคโต ปณฺฑิโต พยตุโต สปฺใ]ริโส อๆฃตํ อบุปหตํ อตุตานํ ปริหรติ ... กตเมหิ 'ทวีหิ ฯ อบุวีจจ ปริโยคาเหตุวา อวณณารหสุส อวสเณํ ภาสติ, อนุวิจจ 1|ริโยคาเหตุวา วณฺณารหสส วณณํ ภาสติ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ผู้เป็นบัณ'ทิต ฉลาด เป็นส์ตบุรุษ ประกอบด้วยธรรม ๒ ประการ ย่อมบริหารตนไม่ให้ถูกกำจัดไม่ให้ถูกทำลาย ... ๒ ประการคืออะไรบ้าง คือ พิจารณาไตร่ตรองแล้วจึงพูดตำหนิคนที่ ควรตำหนิ ๑ พิจารณาไตร่ตรองแล้วจึงพูดสรรเสริญคนที่ควรสรรเสริญ ๑ ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๒ ๒๗๙ อโยนิโสปริหารกกถา(๒) ว่าด้วยฟ้บริหารตนไม่ถูก ๒ ๑. ไม่พิจารณาไตร่ตรองให้ดี เลื่อมใสในสิงfiไม่ควรเลื่อมใส ๒. ไม่พิจารณาไตร่ตรองให้ดี ไม่เลื่อมใสในสิงที่ควรเลื่อมใส ที่มา : อายาจนวรรค ตตยปัณณาสก์ องฺ.ทุก. ๒อ/ฝ๔๕ ทุวีหิ ภิคุฃท ธมุฌหิ สมนุนาคโต พาโล อพุยตฺโฅ อสปุปุริโส ฃตํ รุปหตํ อตุฅานํ ปริหรติ ... กฅฌหิ ทุวีหิ ฯ อนนุวิชุจ อปริโยคาเหฅวา อปฺปสาทนืพ «าฌ ปสาทํ รุปทํเสติ, อนนุวิจจ อปริโยคาเหตุวา ปสาทนืเย ฮาเน อปฺปสาฑํ รุปฑํเสติ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ^ง่เขลา ไม่ฉลาด เ{เนอสิ'ตบุรุษ ประกอบด้วยธรรม ๒ ประการ ย่อมบริหารตนให้ถูกกำจัดให้ถูกทำลาย ... ๒ ประการคืออะไรบ้าง คือ ไม่พิจารณาไตร่ตรองให้ดี เลื่อมใสในสิงที่ไม่ควร เลื่อมใส ๑ ไม่พิจารณาไตร่ตรองให้ดี ไม่เลื่อมใสในสิงที่ควรเลื่อมใส ๑ ฯ โยนิโสปริหารกกลา(๒) ว่าด้วยผ้บริหารตนถก ๒ V ๑. พิจารณาไตร่ตรองดีแล้วไม่เลื่อมใสในสิงที่ไม่ควรเลื่อมใส ๒. พิจารณาไตร่ตรองดีแล้วเลื่อมใสในสิงที่ควรเลื่อมใส www.kalyanamitra.org

\\ร)do คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ ที่มา : อายาจนวรรค ตติยปัณณาสก์ อง..ทุก. ๒0/๗๕๔ ทุวีหิ ภิฤฃท ธมุเมหิ สมน.นาคโต ปณฑิโต พ.ยตโต สป.ljริโส อฃตํ อบุปหตํ อต.ตานํ ปริหรฅิ ... กตเมหิ ทุวืหิ ฯ อบุวิจ.จ ปริโยคาเหต.วา อป.ปสาทนีเย ฮาเน อป.ปสาฑํ รุปทํเสติ, อบุวิจ.จ ปริโยคาเหต.วา ปสาทนีเย ฮาเน ปสาทํ อุปทํเสติ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ผู้เป็นบัณฑิต ฉลาด เป็นส์'ตบุรุษ ประกอบด้วยธรรม ๒ ประการย่อมบริหารตนไมให้ถูกกำจัดไม่ให้ถูกทำลาย ... ๒ ประการคืออะไรบ้าง คือ พิจารณาไตร่ตรองดีแล้วไม่เลื่อมใสโนส์งที่ไม่ ควรเลื่อมใส ๑ พิจารณาไตร่ตรองดีแล้วเลื่อมใสในลื่งที่ควรเลื่อมใส ๑ ฯ สีตลธัมมคลา ว่าด้วยธรรมที่ทำให้เกิดความเย็น ๒ ๑. สจิตตโวทาน ชำ ระจิตของตนให้ผ่องแผ้ว ๒. อนุปาทาน ไม่ยึดมั่นถือมั่นอะไร ร ที่มา : อายาจนวรรค ตติยปัณณาสก์ อง..ทุก. ๒อ/๗๔๗ เทุวเม ภิคุฃเว ธมมา ฯ กตเม เท.ว ฯ สจิตุตโวทานญจ น จ กิณ.จิ โลเก อุปาทิยติ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ธรรม ๒ ประการเหล่านี้ ๒ ประการ คืออะไรบ้าง คือ การชำระจิตของตนให้ผ่องแผ้ว ๑ การไม่ยึดมั่นถือมั่น อะไร า ๑ ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๒ ๒๘๑ อุณหธัมมกถา ว่าธรรมที่ทำให้เกิดความร้อน ๒ ๑. โกธะ ความโกรธ ๒. ลูปนาหะ ความผูกโกรธ ที่มา : อายาจนวรรค ตติยปัณณาสก์ อง..ทุก. ๒อ/๗๔๔ เทุวเม ภิฤขเว ธมฺมา ฯ กฅเม เทุว ฯ โกโธ จ ลูปนาโห จ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ธรรม ๒ ประการเหล่านี้ ๒ ประการ คืออะไรบ้าง คือ ความโกรธ ๑ ความผูกโกรธ ๑ ฯ ทานกถา ว่าด้วยการใฟ้ ๒ ๑. อามิสทาน การให้วัตอุส์งของ ๒. ธรรมทาน การให้ธรรม ที่มา ะ ทานวรรค ตติยปัณณาสก์ อง..ทุก. ๒อ/๗๔อ เทุวมานิ ภิคุฃเว ทานานิ ฯ กดมานิ เทว ฯ อามิสทานถเจ ธมมทานณจ ... เอตทคคํ ภิกฃเว อิเมสํ ทุวิน.นิ ทานานิ, ยทิทํ ธม.มทานิ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ทานมี ๒ อย่างนี้ ๒ อย่างคืออะไร บ้าง คือ อามิสทาน ๑ ธรรมทาน ๑ ... ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บรรดาทาน ๒ อย่างนี้ ธรรมทานจัดเป็นเลิศ ฯ www.kalyanamitra.org

๒๘๒ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ ปริจาคกลา ว่าด้วยการเสิยสละ ๒ ๑. อามิสปริจาคะ การเสียสละวัตลุสิงของ ๒. ธรรมปริจาคะ การเสียสละธรรม ทีมา ะ ทานวรรค ตติยปัณณาสก์ องฺ.ทุก. ๒©/๗๕ฅ เทุวเม ภิๆฃเว ปริจจาคา ฯ กตเม เฑว ฯ อามิสปริจจาโค จ ธมมปริชุจาโค จ ... เอตทคฺส์ ภิฤฃเว อิเมสํ ทุวินฺนํ ปริชุจาคานํ, ยทิทํ ธมมปริชุจาโค ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย การเสียสละมี ๒ อย่างนี้ ๒ อย่างคือ อะไรบ้าง คือ อามิสปริจาคะ ๑ ธรรมปริจาคะ ๑ ... ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บรรดาการเสียสละ ๒ อย่างนี้ ธรรมปริจาคะจัดเป็นเลิศ ฯ สมโภคกลา ว่าด้วยการคบหา ๒ ๑. อามิสสมโภค การคบหากันโนทางอามิส ๒. ธรรมสมโภค การคบหากันในทางธรรม ที่มา : ทานวรรค ตติยปัณณาสก์ องฺ.ทุก. ๒0/๗๕๕ เทุวเม ภิฤขเว สมโภคา ฯ กตเม เทุว ฯ อามิสสมฺโภโค จ ธมมสมฺโภโค จ ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๒ ๒๘๓ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย การคบหากันมี ๒ อย่างนี้ ๒ อย่าง คืออะไรบ้าง คือ อามิสสมโภค ๑ ธรรมสมโภค ๑ ฯ สังคหกถา ว่าด้วยการสงเคราะห์ ๒ ๑. อามิสสังคหะ สงเคราะห์กันด้วยวัตลุส์งของ ๒. ธรรมสังคหะ สงเคราะห์กันด้วยธรรม ที่มา : ทานวรรค ตติยปัณณาสก์ อง..ทุก. ๒0/๗๕๗ เฑวเม ภิกฃเว สงุคหา ฯ กตเม เทุว ฯ อามิสสงฺคโห จ ธมุม- สงคโห จ ฯ แปล ะ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย การสงเคราะห์กันมี ๒ อย่างนี้ ๒ อย่างคืออะไรบ้าง คือ อามิสสังคหะ ๑ ธรรมสังคหะ ๑ ฯ ปฏิสันถารกลา ว่าด้วยการต้อนรับ ๒ ๑. อามิสปฏิสันถาร การด้อนรับด้วยวัตลุสิงของ ๒. ธรรมปฏิสันถาร การด้อนรับด้วยธรรม ที่มา : ส์นถารวรรค ตติยปัณณาสก์ องฺ.ทุก. ๒0/๗๖๑ เทุวเม ภิกฃเว ปฏิสนุถารา ฯ กตเม เท.ว ฯ อามิสปฏิสนุถาโร จ ธมุมปฏิสนุถาโร จ ฯ www.kalyanamitra.org

๒๘๔ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย การต้อนรับกันมี ๒ อย่างนี้ ๒ อย่างคืออะไรบ้าง คือ อามิสปฏิส์นถาร ๑ ธรรมปฏิสันถาร ๑ ฯ ปริเยสนากฝืา ว่าด้วยการแสวงหา ๒ ๑. อามิสปริเยสนา การแสวงหาอามิส ๒. ธรรมปริเยสนา การแสวงหาธรรม ที่มา : ส์นถารวรรค ตติยปัณณาสก์ องฺ.ทุก. ๒0/๗๖ต เทุวมา ภิกขเว ปริเยสนา ฯ กตมา เทุว ฯ อามิสปริเยสนา จ ธมฺมปริเยสนา จ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย การแสวงหามี ๒ อย่างนี้ ๒ อย่าง คืออะไรบ้าง คือ อามิสปริเยสนา ๑ ธรรมปริเยสนา ๑ ฯ ^ชากลา ว่าด้วยบูชา ๒ (นัยที่ ๑) ๑. อามิสษุชา การบูชาต้วยรัตอุสิงของ ๒. ธรรมบูชา การบูชาต้วยธรรม ที่มา ลํโนถารวรรค ตติยปัณณาสก์ องฺ.ทุก. ๒0/๗๖๕ เฑุวมา ภิกฃเว ช]ุ ชา ฯ กตมา เทุว ฯ อามิสชุ]ชา จ ธมุมชุ]ชา จ... เอตทคุคํ ภิฤขเว อิมาสํ ทรินนํ ชุ]ชานํ, ยทิฑํ ธมุมชุ]ชา ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๒ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย การบูซามี ๒ อย่างนี้ ๒ อย่างคือ อะไรบ้าง คือ อามีสบูซา ๑ ธรรมบูชา ๑ ... ดูก่อนภิกษุทังหลาย บรรดาการบูชา ๒ อย่างนี้ ธรรมบูชาจัดเป็นเลิศ ฯ ปูชากลา ว่าด้วยบูชา ๒ (นัยที่ ๒) ๑. อามิสบูชา การบูชาด้วยวัตถุลิงของ ๒. ปฎิบ้ติบูชา การบูชาด้วยการปฏิบัติ ที่มา : มังคลัตถทีปนี ๑/๕๗ ชุ]ชา นาม อามิสปฺปฏิปตฺติวเสน ทุวิธา โหติ ๚ ตตล 1]ปผาทินา จลุปุปชุจเยน จ ชุ]ชนํ อามิสชุ]ชา นาม ฯ ปฏิปตติยา ชุ]ชนํ ปฎิปตุติ- ชุ]ชา นาม ฯ แปล : ซื่อว่าบูชามี ๒ อย่าง คือ อามิสบูชาและปฏิบัติบูชา ใน ๒ อย่างนั้น การบูชาด้วยดอกไม้เป็นด้นและด้วยจตุบ้จจัย ซื่อว่าอามิสบูชา การบูชาด้วยการปฏิบัติ ซื่อว่าปฏิบัติบูชา ฯ วุฑฒิกถา ว่าด้วยความเจริญ ๒ ๑ อามิสวุฑฒิ ความเจริญด้วยวัตถุลิงของ ๒. ธรรมวุฑฒิ ความเจริญด้วยธรรม www.kalyanamitra.org

๒๘๖ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ ที่มา : ส์นถารวรรค ตติยปัณณาสก์ องฺ.ทุก. ๒0/๗๖๔ เทฺวมา ภิชุฃท วุฑฺฒิโย ฯ กดมา เฑุว ฯ อามิสวุๆๅฒิ จ ธมุม^ๆาฒิ จ ... เอฅฑคคํ ภิกฃท อิมาส์ ทุวินุนํ ฒีนํ, ยทิฑํ ธมุม^ฑุฒิ ฯ แปล ะ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ความเจริญมี ๒ อย่างนี้ ๒ อย่าง คืออะไรบ้าง คือ อามิสวุฑฒิ ๑ ธรรมวุฑฒิ ๑ ... ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บรรดาความเจริญ ๒ อย่างนี้ ธรรมวุฑฒิจัดเป็นเลิศ ฯ สันนิจยกถา ว่าด้วยการสั่งสม ๒ ๑. อามิสสันนิจยะ การสังสมวัตถูส์งของ ๒. ธรรมสันนิจยร จ่ การสั่งสมธรรม ทมา : ลันถารวรรค ตติยปัณณาสก์ องฺ.ทุก. ๒0/๗๗0 เทุวเม ภิคุฃเว สนฺนิจยา ฯ กดเม เทุว C/I อามิสสนนิอโย จ ธมฺมสนุนิจโย จ ... เอดทคคํ ภิกขเว อิเมสํ ทุวินนํ สนนิจยานํ, ยทิฑํ ธมุมสนุนิจโย ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย การสั่งสมมี ๒ อย่างนี้ ๒ อย่างคือ อะไรบ้าง คือ อามิสส์นนิจยะ ๑ ธรรมส์'นนิจยะ ๑ ... ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย บรรดาการสั่งสม ๒ อย่างนี้ ธรรมส์นนิจยะจัดเป็นเลิศ ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๒ ๒๘๗ ปียธัมมคฝืา ว่าด้วยธรรมอันทำให้เป็นคนน่ารัก ๒ ๑. อาชวะ ความซื่อตรง ๒. มัทวะ ความอ่อนโยน ที่มา : สมาปัตติวรรค ตติยปัณณาสก์ อง..ทุก. ๒0/๗๗ต เทุวเม ภิกฃเว ธมมา ฯ กดเม เทุว ฯ อาชุชวฌจ มททวณจ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ธรรมมี ๒ อย่างนี้ ๒ อย่างคืออะไร บ้าง คือ อาซวะ ๑ มัทวะ ๑ ฯ โสภณธัมมคลา ว่าด้วยธรรมอันทำให้งาม ๒ ๑. ขันติ ความอดทน ๒. โสรัจจะ ความเสงี่ยม ที่มา : สมาปัตติวรรค ตติยปัณณาสก์ อง..ทุก. ๒อ/๗๗๔ เทุวเม ภิคุฃเว ธมุมา ฯ กดเม เทุว ฯ ฃนุติ จ โสรจจญจ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ธรรมมี ๒ อย่างนี้ ๒ อย่างคือ อะไรบ้าง คือ ขันติ ๑ ใสรัจจะ ๑ ฯ www.kalyanamitra.org