["Ph\u1ee5 l\u1ee5c T r\u00edch s\u00e1ch V\u00e3n Hi\u1ebfn th\u00f4ng kh\u1ea3o', quy\u1ec3n 331, T \u1ee9 d u\u1ec7 kh\u1ea3o 8, Ph\u00f9 Nam, t\u1edd 1 - 2 [t\u1edd 1] N\u01b0\u1edbc Ph\u00f9 Nam \u1edf ph\u00eda nam qu\u1eadn Nh\u1eadt Nam, \u1edf trong v\u1ecbnh l\u1edbn v\u1ec1 ph\u00eda t\u00e2y bi\u1ec3n. C\u00e1ch Nh\u1eadt Nam kho\u1ea3ng 7.000 d\u1eb7m. N\u1eb1m \u1edf ph\u00eda t\u00e2y nam n\u01b0\u1edbc L\u00e2m \u00c2p, c\u00e1ch h\u01a1n 3.000 d\u1eb7m. Chu vi n\u01b0\u1edbc n\u00e0y kho\u1ea3ng 3.000 d\u1eb7m. T\u1ee5c n\u01b0\u1edbc \u1ea5y v\u1ed1n \u1edd tr\u1ea7n, v\u1ebd m\u00ecnh, b\u1ecf x\u00f5a t\u00f3c, kh\u00f4ng bi\u1ebft may qu\u1ea7n \u00e1o. Tr\u01b0\u1edbc kia, n\u01b0\u1edbc \u1ea5y c\u00f3 m\u1ed9t v\u1ecb vua \u0111\u00e0n b\u00e0 t\u00ean l\u00e0 Li\u1ec5u Di\u1ec7p, tu\u1ed5i c\u00f2n tr\u1ebb, c\u00f3 s\u1ee9c kh\u1ecfe nh\u01b0 \u0111\u00e0n \u00f4ng. C\u00f3 ng\u01b0\u1eddi n\u01b0\u1edbc Kh\u00edch t\u00ean l\u00e0 H\u1ed7n \u0110i\u1ec1n, \u1edf ph\u00eda Nam Ph\u00f9 nam, \u0111em qu\u00e2n t\u1edbi \u0111\u00e1nh. Li\u1ec5u Di\u1ec7p xin h\u00e0ng. H\u1ed7n \u0110i\u1ec1n c\u01b0\u1edbi n\u00e0ng l\u00e0m v\u1ee3. H\u1ed7n \u0110i\u1ec1n gh\u00e9t t\u1ee5c n\u01b0\u1edbc Ph\u00f9 Nam \u1edf tr\u1ea7n, m\u1edbi b\u1ea3o n\u00e0ng m\u1eb7c \u00e1o v\u1ea3i th\u00f4, v\u00e0 qu\u1ea5n \u0111\u1ea7u. H\u1ed7n \u0110i\u1ec1n cai tr\u1ecb Ph\u00f9 Nam, truy\u1ec1n cho con ch\u00e1u, \u0111\u1ebfn H\u1ed7n B\u00e0n Hu\u1ed1ng. Khi B\u00e0n Hu\u1ed1ng ch\u1ebft, ng\u01b0\u1eddi trong n\u01b0\u1edbc l\u1eadp vi\u00ean \u0111\u1ea1i t\u01b0\u1edbng c\u1ee7a y l\u00e0 Ph\u1ea1m S\u01b0 M\u1ea1n l\u00e0m vua. Ph\u1ea1m S\u01b0 M\u1ea1n kh\u1ecfe m\u1ea1nh l\u1ea1i c\u00f3 m\u01b0u l\u01b0\u1ee3c, \u0111em qu\u00e2n \u0111i \u0111\u00e1nh c\u00e1c n\u01b0\u1edbc l\u00e1ng gi\u1ec1ng. C\u00e1c n\u01b0\u1edbc n\u00e0y \u0111\u1ec1u ph\u1ea3i quy ph\u1ee5c v\u00e0 thu\u1ed9c v\u00e0o Ph\u00f9 Nam. S\u01b0 M\u1ea1n t\u1ef1 x\u01b0ng l\u00e0 Ph\u00f9 Nam \u0111\u1ea1i v\u01b0\u01a1ng, chi\u1ebfm \u0111\u1ea5t t\u1edbi 5, 6 ngh\u00ecn d\u1eb7m. Sau khi Ph\u1ea1m S\u01b0 M\u1ea1n ch\u1ebft, trong n\u01b0\u1edbc c\u00f3 lo\u1ea1n. \u0110\u1ea1i t\u01b0\u1edbng Ph\u1ea1m T\u1ea7m t\u1ef1 l\u1eadp l\u00e0m vua. Nh\u1eefng vi\u1ec7c tr\u00ean x\u1ea3y ra ngang v\u1edbi th\u1eddi Ng\u00f4 - T\u1ea5n \u1edf Trung Qu\u1ed1c. D\u00e2t \u0111ai \u1ea3 \u0111\u00e2y th\u00e2p m\u00e0 b\u0103ng ph\u0103ng, kh\u00ed h\u1eadu, phung t\u1ee5c, s\u1ea3n v\u1eadt r\u1ea5t gi\u1ed1ng L\u00e2m \u1ea4p. Trong n\u01b0\u1edbc c\u00f3 th\u00e0nh qu\u00e1ch, cung th\u1ea5t. Vua h\u1ecd \u1edf g\u00e1c nhi\u1ec1u t\u1ea7ng. H\u1ecd l\u1ea5y g\u1ed7 ken l\u00e0m th\u00e0nh. B\u1edd b\u1ec3 n\u01b0\u1edbc h\u1ecd c\u00f3 m\u1ed9t lo\u1ea1i c\u00e2y g\u1ecdi l\u00e0 \u0111\u1ea1i nh\u01b0\u1ee3c, l\u00e1 d\u00e0i t\u1edbi 8, 9 th\u01b0\u1edbc. Ng\u01b0\u1eddi ta b\u1ec7n l\u1ea1i \u0111\u1ec3 l\u1ee3p nh\u00e0. D\u00e2n th\u01b0\u1eddng c\u0169ng l\u00e0m nh\u00e0 g\u00e1c \u0111\u1ec3 \u1edf. Thuy\u1ec1n h\u1ecd \u0111\u00f3ng d\u00e0i t\u1edbi 8, 9 tr\u01b0\u1ee3ng, l\u00f2ng thuy\u1ec1n r\u1ed9ng 6, 7 th\u01b0\u1edbc, \u0111\u1ea7u v\u00e0 \u0111u\u00f4i gi\u1ed1ng h\u00ecnh con c\u00e1. Vua n\u01b0\u1edbc \u1ea5y \u0111i \u0111\u00e2u th\u00ec c\u01b0\u1ee1i voi. D\u00e2n ch\u00fang th\u01b0\u1eddng b\u00fai t\u00f3c, v\u1ebd m\u00ecnh, \u1edf tr\u1ea7n, \u0111i ch\u00e2n \u0111\u1ea5t. H\u1ecd l\u1ea5y vi\u1ec7c tr\u1ed3ng tr\u1ecdt l\u00e0m ngu\u1ed3n s\u1ed1ng ch\u00ednh. M\u1ed9t n\u0103m tr\u1ed3ng, ba n\u0103m thu ho\u1ea1ch. L\u1ea1i th\u00edch kh\u1eafc hoa v\u0103n ch\u1ea1m tr\u1ed5, th\u01b0\u1eddng d\u00f9ng b\u1ea1c l\u00e0m c\u00e1c \u0111\u1ed3 \u0111\u1ef1ng th\u1ee9c \u0103n. L\u1ea1i c\u00f3 th\u1ee9 1. M\u00e3 \u0110oan L\u00e2m, ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1eddi Nguy\u00ean, V\u0103n hi\u1ebfn th\u00f4ng kh\u1ea3o, B\u1eafc Kinh, Trung Hoa th\u01b0 c\u1ee5c, 1986. 599","L\u1ecaCH S \u1eeb VI\u1ec6T NAM - T\u1eacP 1 kim c\u01b0\u01a1ng c\u1ef1c k\u1ef3 c\u1ee9ng r\u1eafn, c\u00f3 th\u1ec3 d\u00f9ng \u0111\u1ec3 kh\u1eafc ch\u1ea1m v\u00e0o ng\u1ecdc, tr\u00f4ng t\u1ef1a nh\u01b0 \u0111\u00e1 th\u1ea1ch anh t\u00eda. N\u01a1i s\u1ea3n sinh ra \u0111\u00e1 \u1ea5y \u1edf t\u1eadn d\u01b0\u1edbi \u0111\u00e1y n\u01b0\u1edbc s\u00e2u t\u1edbi tr\u0103m tr\u01b0\u1ee3ng, tr\u00ean nh\u1eefng t\u1ea9m \u0111\u00e1 l\u1edbn c\u00f3 th\u1ea1ch nh\u0169 tr\u00f4ng h\u00ecnh nh\u01b0 v\u00fa chu\u00f4ng. Ng\u01b0\u1eddi ta l\u1eb7n xu\u1ed1ng m\u00e0 l\u1ea5y. C\u1ea3 m\u1ed9t ng\u00e0y m\u1edbi \u0111\u01b0\u1ee3c. L\u1ea5y d\u00f9i s\u1eaft xuy\u00ean v\u00e0o \u0111\u00e1 \u1ea5y th\u00ec d\u00f9i b\u1ecb nh\u1ee5t, nh\u01b0ng l\u1ea5y s\u1eebng d\u00ea \u0111\u1ef1c g\u00f5 v\u00e0o th\u00ec \u0111\u00e1 l\u1ea1i v\u1ee1 tan ra n\u01b0\u1edbc [t\u1edd 2] h\u1ebft. Hay \u0111\u00f3ng ph\u00fa thu\u1ebf b\u00e0ng v\u00e0ng, b\u1ea1c, tr\u00e2n ch\u00e2u, tr\u1ea7m h\u01b0\u01a1ng. N\u01b0\u1edbc n\u00e0y c\u0169ng c\u00f3 kho s\u00e1ch, ch\u1eef vi\u1ebft gi\u1ed1ng c\u1ee7a ng\u01b0\u1eddi H\u1ed3. \u0110\u1eddi Ng\u00f4 c\u00f3 sai Khang Th\u00e1i v\u00e0 Chu \u1ee9 n g sang s\u1ee9 n\u01b0\u1edbc T\u1ea7m. Ng\u01b0\u1eddi n\u01b0\u1edbc \u1ea5y khi \u0111\u00f3 c\u00f3 t\u1ee5c kh\u1ecfa th\u00e2n, ch\u1ec9 c\u00f3 \u0111\u00e0n b\u00e0 l\u00e0 ch\u00edt kh\u0103n. B\u1ecdn Khang Th\u00e1i, Chu \u1ee9 n g m\u1edbi b\u1ea3o r\u1eb1ng: \\\"Trong n\u01b0\u1edbc n\u00e0y th\u1eadt l\u00e0 \u0111\u1eb9p. Ri\u00eang c\u00f3 c\u00e1ch \u0103n m\u1eb7c h\u1edf hang nh\u01b0 th\u1ebf th\u1eadt l\u00e0 qu\u00e1i d\u1ecb\\\". Ph\u1ea1m T\u1ea7m t\u1eeb \u0111\u1ea5y m\u1edbi b\u1eaft \u0111\u00e0n \u00f4ng trong n\u01b0\u1edbc ph\u1ea3i qu\u1ea5n v\u1ea3i kh\u1ed5 r\u1ed9ng. V\u1ea3i kh\u1ed5 r\u1ed9ng nay l\u00e0 can m\u1ea1n. Nh\u00e0 gi\u1ea7u thi c\u1eaft g\u1ea5m l\u00e0m v\u1ea3i qu\u1ea5n. Nh\u00e0 ngh\u00e8o th\u00ec d\u00f9ng v\u1ea3i th\u00f4. L\u1ea1i c\u00f3 lo\u1ea1i chim k\u1ec1n k\u1ec1n. Khi gi\u00e0 thi l\u1eb7n xu\u1ed1ng bi\u1ec3n h\u00f3a ra \u0111\u1ed3i m\u1ed3i. Th\u1ee9 \u0111\u1ed3i m\u1ed3i n\u00e0y c\u00f3 th\u1ec3 c\u1eaft ra \u0111\u1ec3 n\u1ea1m v\u00e0o c\u01b0\u01a1ng ng\u1ef1a, t\u1ee5c g\u1ecdi l\u00e0 kha t\u00e2y. V\u00e0o nh\u1eefng n\u0103m Th\u00e1i Th\u1ee7y, Th\u00e1i Khang \u0111\u1eddi T\u1ea5n (265 - 280) nu\u1edbc \u1ea5y \u0111\u1ec1u c\u00f3 sai s\u1ee9 t\u1edbi c\u1ed1ng hi\u1ebfn. Th\u1eddi \u0110\u00f4ng T\u1ea5n c\u00f3 Tr\u00fac Chi\u00ean \u0110\u00e0n x\u01b0ng l\u00e0m vua, c\u0169ng c\u00f3 sai s\u1eed t\u1edbi Trung Qu\u1ed1c. Vua ti\u1ebfp theo l\u00e0 Ki\u1ec1u Tr\u1ea7n Nh\u01b0, v\u1ed1n l\u00e0 ng\u01b0\u1eddi B\u00e0 La M\u00f4n \u1edf n\u01b0\u1edbc Thi\u00ean Tr\u00fac, c \u1ecf l\u1eddi th\u1ea7n b\u00e1o cho l\u00e0 \u0111\u01b0\u1ee3c l\u00e0m vua Ph\u00f9 Nam. Ki\u1ec1u Tr\u1ea7n Nh\u01b0 \u0111i xu\u1ed1ng ph\u00eda nam, t\u1edbi n\u01b0\u1edbc B\u00e0n B\u00e0n. D\u00e2n Ph\u00f9 v\u1ec1Nam nghe tin, \u0111\u00f3n v\u1ec1 l\u00e0m vua. sau Ki\u1ec1u Tr\u1ea7n Nh\u01b0 c\u1ea3i ph\u00e1p \u0111\u1ed9 trong n\u01b0\u1edbc theo nh\u01b0 b\u00ean Thi\u00ean Tr\u00fac. T\u1ee5c n\u01b0\u1edbc n\u00e0y xung quanh n\u01a1i \u1edf kh\u00f4ng \u0111\u00e0o gi\u1ebfng. V\u00e0i ch\u1ee5c nh\u00e0 d\u00f9ng chung m\u1ed9t c\u00e1i ao. D\u00e3n n\u01b0\u1edbc \u1ea5y th\u1edd thi\u00ean th\u1ea7n. H\u1ecd l\u1ea5y \u0111\u1ed3ng \u0111\u00fac t\u01b0\u1ee3ng. T\u01b0\u1ee3ng hai m\u1eb7t th\u00ec c\u00f3 b\u1ed1n tay, t\u01b0\u1ee3ng b\u1ed1n m\u1eb7t th\u00ec c\u00f3 t\u00e1m tay. M\u1ed7i c\u00e1nh tay \u0111\u1ec1u c\u00f3 c\u1ea7m m\u1ed9t v\u1eadt, ho\u1eb7c hinh \u0111\u1ee9a tr\u1ebb con, ho\u1eb7c chim th\u1ee7, ho\u1eb7c m\u1eb7t tr\u1eddi, m\u1eb7t tr\u0103ng. Vua h\u1ecd ng\u1ed3i th\u00ec ng\u1ed3i nghi\u00eang, \u0111\u1ea7u g\u1ed1i b\u00ean tr\u00e1i ch\u1ea1m xu\u1ed1ng \u0111\u1ea5t. H\u1ecd l\u1ea5y v\u1ea3i tr\u1eafng tr\u1ea3i l\u00e0m chi\u1ebfu. Ph\u00eda tr\u01b0\u1edbc ch\u1ed7 vua ng\u1ed3i \u0111\u1eb7t c\u00e1i b\u1ed3n v\u00e0ng, tr\u00ean \u1ec9\u00e0 chi\u1ebfc l\u01b0 h\u01b0\u01a1ng b\u1eb1ng v\u00e0ng. Khi c\u01b0 tang th\u00ec h\u1ecd c\u00e1t h\u1ebft r\u00e2u, t\u00f3c. D\u00e2n kh\u00f4ng \u1ec9\u1ec5 ngh\u0129a, nam n\u1eef t\u00f9y \u00fd ph\u00f3ng t\u00fang. 600","Ph\u1ee5 l\u1ee5c C\u00e1c \u0111\u1eddi T\u1ed1ng, T\u1ec1, L\u01b0\u01a1ng th\u01b0\u1eddng c\u00f3 sai s\u1ee9 t\u1edbi c\u1ed1ng hi\u1ebfn ph\u01b0\u01a1ng v\u1eadt. V\u00e0o \u0111\u1eddi T\u00f9y, qu\u1ed1c v\u01b0\u01a1ng n\u01b0\u1edbc \u0111\u00f3 c\u00f3 h\u1ecd l\u00e0 c \u1ed5 Long. C\u00e1c n\u01b0\u1edbc c\u00f3 nhi\u1ec1u h\u1ecd c \u1ed5 Long, t\u00ecm h\u1ecfi c\u00e1c c\u1ee5 gi\u00e0, n\u00f3i r\u1eb1ng: \\\"kh\u00f4ng c\u00f3 h\u1ecd c \u1ed5 Long, nh\u1ea7m t\u1eeb C\u00f4n L\u00f4n\\\". \u0110\u1eddi T\u00f9y sai s\u1ee9 sang c\u1ed1ng hi\u1ebfn. T\u1eeb n\u0103m V\u0169 \u0110\u1ee9c (618 - 626) \u0111\u1eddi \u0110\u01b0\u1eddng tr\u1edf v\u1ec1 sau, n\u01b0\u1edbc n\u00e0y c\u00f3 nhi\u1ec1u l\u1ea7n sai s\u1ee9 t\u1edbi c\u1ed1ng hi\u1ebfn. N\u0103m Trinh Qu\u00e1n (627 - 649) h\u1ecd l\u1ea1i hi\u1ebfn hai ng\u01b0\u1eddi n\u01b0\u1edbc B\u1ea1ch \u0110\u1ea7u \u1edf L\u1ea1c D\u01b0\u01a1ng. N\u01b0\u1edbc B\u1ea1ch \u0110\u1ea7u \u1edf ph\u00eda t\u00e2y n\u01b0\u1edbc Ph\u00f9 Nam, \u1edf ph\u00eda t\u00e2y nam n\u01b0\u1edbc S\u00e2m (Tham) B\u00e1n. Con trai, con g\u00e1i l\u00fac m\u1edbi sinh ra \u0111\u00e3 b\u1ea1c \u0111\u1ea7u, th\u00e2n tr\u1eafng nh\u01b0 m\u1ee1 \u0111\u00f4ng. H\u1ecd s\u1ed1ng trong hang n\u00fai. B\u1ed1n m\u1eb7t l\u00e0 n\u00fai hi\u1ec3m n\u00ean kh\u00f4ng ai \u0111\u1ebfn \u0111\u01b0\u1ee3c. N\u01b0\u1edbc n\u00e0y gi\u00e1p gi\u1edbi n\u01b0\u1edbc Tham (S\u00e2m) B\u00e1n. T r\u00edch s\u00e1ch Th\u00e1i b\u00ecnh ho\u00e0n v\u0169 k \u00fd ', quy\u1ec3n 176, T \u1ee9 di 5, Nam m an 1, P h \u00f9 N am , tr.3359 - 3361 [t\u1edd 3359] N\u01b0\u1edbc Ph\u00f9 Nam \u1edf ph\u00eda nam qu\u1eadn Nh\u1eadt Nam, ngay tr\u00ean v\u1ecbnh ph\u00eda t\u00e2y bi\u1ec3n. T\u1ee5c n\u01b0\u1edbc \u1ea5y v\u1ed1n \u1edd tr\u1ea7n, v\u1ebd m\u00ecnh, b\u1ecf x\u00f5a t\u00f3c, kh\u00f4ng bi\u1ebft may qu\u1ea7n \u00e1o. Tr\u01b0\u1edbc kia, n\u01b0\u1edbc \u1ea5y c\u00f3 m\u1ed9t v\u1ecb vua \u0111\u00e0n b\u00e0 t\u00ean l\u00e0 Li\u1ec5u Di\u1ec7p, tu\u1ed5i c\u00f2n tr\u00e8, c\u00f3 s\u1ee9c kh\u1ecfe nh\u01b0 \u0111\u00e0n \u00f4ng. C\u00f3 ng\u01b0\u1eddi n\u01b0\u1edbc Kh\u00edch t\u00ean l\u00e0 H\u1ed7n \u0110i\u1ec1n, \u1edd ph\u00eda nam Ph\u00f9 Nam, \u0111em qu\u00e2n t\u1edbi \u0111\u00e1nh. Li\u1ec5u Di\u1ec7p xin h\u00e0ng. H\u1ed3n \u0110i\u1ec1n c\u01b0\u1edbi n\u00e0ng l\u00e0m v\u1ee3. H\u1ed7n \u0110i\u1ec1n gh\u00e9t [t\u1edd 3360] t\u1ee5c n\u01b0\u1edbc Ph\u00f9 Nam \u1edf tr\u1ea7n, m\u1edbi b\u1ea3o n\u00e0ng m\u1eb7c \u00e1o v\u1ea3i th\u00f4, v\u00e0 qu\u1ea5n \u0111\u1ea7u. H\u1ed7n \u0110i\u1ec1n cai tr\u1ecb Ph\u00f9 Nam, truy\u1ec1n cho con ch\u00e1u, \u0111\u1ebfn H\u1ed7n B\u00e0n Hu\u1ed1ng. Khi B\u00e0n Hu\u1ed1ng ch\u1ebft, ng\u01b0\u1eddi trong n\u01b0\u1edbc l\u1eadp vi\u00ean \u0111\u1ea1i t\u01b0\u1edbng c\u1ee7a y l\u00e0 Ph\u1ea1m S\u01b0 M\u1ea1n l\u00e0m vua. Ph\u1ea1m S\u01b0 M\u1ea1n kh\u1ecfe m\u1ea1nh l\u1ea1i c\u00f3 m\u01b0u l\u01b0\u1ee3c, \u0111em qu\u00e2n \u0111i \u0111\u00e1nh c\u00e1c n\u01b0\u1edbc l\u00e1ng gi\u1ec1ng. C\u00e1c n\u01b0\u1edbc n\u00e0y \u0111\u1ec1u ph\u1ea3i quy ph\u1ee5c v\u00e0 thu\u1ed9c v\u00e0o Ph\u00f9 Nam. S\u01b0 M\u1ea1n t\u1ef1 x\u01b0ng l\u00e0 Ph\u00f9 Nam \u0111\u1ea1i v\u01b0\u01a1ng, chi\u1ebfm \u0111\u1ea5t t\u1edbi 5, 6 ngh\u00ecn d\u1eb7m. Sau khi Ph\u1ea1m S\u01b0 M\u1ea1n ch\u1ebft, trong n\u01b0\u1edbc c\u00f3 lo\u1ea1n. \u0110\u1ea1i t\u01b0\u1edbng Ph\u1ea1m T\u1ea7m t\u1ef1 l\u1eadp l\u00e0m vua. Nh\u1eefng vi\u1ec7c tr\u00ean x\u1ea3y ra ngang v\u1edbi th\u1eddi Ng\u00f4 - T\u1ea5n \u1edf Trung Qu\u1ed1c. \u0110\u1eddi Ng\u00f4 c\u00f3 sai Khang Th\u00e1i v\u00e0 Chu \u1ee9 n g sang s\u1ee9 1. Th\u00e1i B\u00ecnh ho\u00e0n v\u0169 k\u00fd, Nh\u1ea1c S\u1eed so\u1ea1n.V\u01b0\u01a1ng V\u0103n S\u1edd \u0111i\u1ec3m hi\u1ec7u, B\u1eafc Kinh, Trung Hoa th\u01b0 c\u1ee5c, 2007. 601","L\u1ecaCH S \u1eed VI\u1ec6T NAM - T\u1eacP 1 n\u01b0\u1edbc T\u1ea7m. Ng\u01b0\u1eddi n\u01b0\u1edbc \u1ea5y khi \u0111\u00f3 c\u00f3 t\u1ee5c kh\u1ecfa th\u00e2n, ch\u1ec9 c\u00f3 \u0111\u00e0n b\u00e0 l\u00e0 ch\u00edt kh\u0103n. B\u1ecdn Khang Th\u00e1i, Chu \u1ee9 n g m\u1edbi b\u1ea3o r\u1eb1ng: \\\"Trong n\u01b0\u1edbc n\u00e0y th\u1eadt l\u00e0 \u0111\u1eb9p. Ri\u00eang c\u00f3 c\u00e1ch \u0103n m\u1eb7c h\u1edf hang nh\u01b0 th\u1ebf th\u1eadt l\u00e0 qu\u00e1i d\u1ecb\\\". Ph\u1ea1m T\u1ea7m m\u1edbi b\u1ea3o ng\u01b0\u1eddi trong n\u01b0\u1edbc qu\u1ea5n v\u1ea3i kh\u1ed5 r\u1ed9ng. Nh\u00e0 gi\u1ea7u th\u00ec c\u1eaft g\u1ea5m l\u00e0m qu\u1ea7n (v\u1ea3i qu\u1ea5n). Nh\u00e0 ngh\u00e8o th\u00ec d\u00f9ng v\u1ea3i. V\u00e0o nh\u1eefng n\u0103m Th\u00e1i Th\u1ee7y, Th\u00e1i Khang \u0111\u1eddi T\u1ea5n (265 - 280) n\u01b0\u1edbc \u1ea5y \u0111\u1ec1u c\u00f3 sai s\u1ee9 t\u1edbi c\u1ed1ng hi\u1ebfn. Th\u1eddi \u0110\u00f4ng T\u1ea5n c\u00f3 Tr\u00fac Chi\u00ean \u0110\u00e0n x\u01b0ng l\u00e0m vua, c\u0169ng c\u00f3 sai s\u1ee9 t\u1edbi Trung Qu\u1ed1c. Vua ti\u1ebfp theo l\u00e0 Ki\u1ec1u Tr\u1ea7n Nh\u01b0, v\u1ed1n l\u00e0 ng\u01b0\u1eddi B\u00e0 La M\u00f4n \u1edd n\u01b0\u1edbc Thi\u00ean Tr\u00fac. C\u00f3 l\u1eddi th\u1ea7n b\u00e1o cho l\u00e0 \u0111\u01b0\u1ee3c l\u00e0m vua Ph\u00f9 Nam. Ki\u1ec1u Tr\u1ea7n Nhu \u0111i xu\u1ed1ng ph\u00eda nam, t\u1edbi n\u01b0\u1edbc B\u00e0n B\u00e0n. D\u00e2n Ph\u00f9 Nam nghe tin, \u0111\u00f3n v\u1ec1 l\u00e0m vua. v\u1ec1sau Ki\u1ec1u Tr\u1ea7n Nh\u01b0 c\u1ea3i ph\u00e1p \u0111\u1ed9 trong n\u01b0\u1edbc theo nh\u01b0 b\u00ean Thi\u00ean Tr\u00fac. T\u1ee5c n\u01b0\u1edbc n\u00e0y xung quanh n\u01a1i \u1edf kh\u00f4ng \u0111\u00e0o gi\u1ebfng. V\u00e0i ch\u1ee5c nh\u00e0 d\u00f9ng chung m\u1ed9t c\u00e1i ao. D\u00e2n n\u01b0\u1edbc \u1ea5y th\u1edd thi\u00ean th\u1ea7n. H\u1ecd l\u1ea5y \u0111\u1ed3ng \u0111\u00fac t\u01b0\u1ee3ng. T\u01b0\u1ee3ng hai m\u1eb7t th\u00ec c\u00f3 b\u1ed5n tay, t\u01b0\u1ee3ng b\u1ed5n m\u1eb7t th\u00ec c\u00f3 t\u00e1m tay. M\u1ed7i c\u00e1nh tay \u0111\u1ec1u c\u00f3 c\u1ea7m m\u1ed9t v\u1eadt, ho\u1eb7c h\u00ecnh \u0111\u1ee9a tr\u1ebb con, ho\u1eb7c chim th\u00fa, ho\u1eb7c m\u1eb7t tr\u1eddi, m\u1eb7t tr\u0103ng. Vua h\u1ecd ng\u1ed3i th\u00ec ng\u1ed3i nghi\u00eang, \u0111\u1ea7u g\u1ed1i b\u00ean tr\u00e1i ch\u1ea1m xu\u1ed1ng \u0111\u1ea5t. H\u1ecd l\u1ea5y v\u1ea3i tr\u1eafng tr\u1ea3i l\u00e0m chi\u1ebfu. Ph\u00eda tnr\u1edbc ch\u1ed7 vua ng\u1ed3i \u0111\u1eb7t c\u00e1i b\u1ed3n v\u00e0ng, tr\u00ean l\u00e0 chi\u1ebfc l\u01b0 h\u01b0\u01a1ng b\u00e0ng v\u00e0ng. Khi c\u01b0 tang th\u00ec h\u1ecd c\u1eaft h\u1ebft r\u00e2u, t\u00f3c. Ph\u00e9p n\u01b0\u1edbc \u1ea5y kh\u00f4ng c\u00f3 lao t\u00f9, khi x\u00e9t k\u00e8 gian th\u00ec d\u00f9ng v\u00f2ng v\u00e0ng, tr\u1ee9ng g\u00e0 b\u1ecf v\u00e0o n\u01b0\u1edbc s\u00f4i r\u1ed3i b\u1eaft ng\u01b0\u1eddi b\u1ecb tinh nghi th\u00f2 tay v\u00e0o v\u1edbt ra. N\u00e9u qu\u1ea3 l\u00e0 gian manh th\u00ec tay b\u1ecb b\u1ecfng. N\u1ebfu l\u00e0 ng\u01b0\u1eddi v\u00f4 t\u1ed9i th\u00ec tay kh\u00f4ng vi\u1ec7c g\u00ec. L\u1ea1i nu\u00f4i c\u00e1 s\u1ea5u trong c\u00e1c khe ng\u00f2i \u1edf kinh th\u00e0nh. \u1ede chu\u1ed3ng ngo\u00e0i c\u1ed5ng kinh \u0111\u00f4 c\u00f3 nu\u00f4i th\u00fa d\u1eef. Ai c\u00f3 t\u1ed9i b\u1ecb qu\u1eb3ng cho c\u00e1 s\u1ea5u v\u00e0 m\u00e3nh th\u00fa \u0103n th\u1ecbt. N\u1ebfu c\u00e1 s\u1ea5u v\u00e0 th\u00fa d\u1eef kh\u00f4ng \u0103n th\u00ec l\u00e0 v\u00f4 t\u1ed9i, ba ng\u00e0y sau s\u1ebd \u0111\u01b0\u1ee3c tha. C\u00e1c \u0111\u1eddi T\u1ed1ng, T\u1ec1, L\u01b0\u01a1ng th\u01b0\u1eddng c\u00f3 sai s\u1ee9 t\u1edbi c\u1ed1ng hi\u1ebfn ph\u01b0\u01a1ng v\u1eadt. N\u01b0\u1edbc \u1ea5y c\u00f3 th\u1ee9 t\u00f3c Ph\u1eadt d\u00e0i m\u1ed9t tr\u01b0\u1ee3ng hai th\u01b0\u1edbc. \u0110\u1eddi L\u01b0\u01a1ng V\u0169 \u0111\u1ebf, ho\u00e0ng \u0111\u1ebf c\u00f3 chi\u1ebfu cho nh\u00e0 s\u01b0 r\u01b0\u1edbc v\u1ec1. Tr\u01b0\u1edbc \u0111\u00f3, V\u0169 \u0111\u1ebf c\u00f3 c\u1ea3i t\u1ea1o l\u1ea1i th\u00e1p \u1edf ch\u00f9a A D\u1ee5c V\u01b0\u01a1ng, l\u1ea5y x\u00e1 l\u1ecb v\u00e0 m\u00f3ng tay, t\u00f3c c\u1ee7a Ph\u1eadt \u1edf du\u1edbi th\u00e1p c\u0169 ra, th\u00ec c\u00f3 th\u1ea5y t\u00f3c m\u00e0u xanh \u0111en. Khi c\u00e1c s\u01b0 t\u0103ng l\u1ea5y tay k\u00e9o th\u00ec t\u00f3c d\u00e0i ra, t\u00f9y theo \u0111\u1ed9 c\u00e1nh tay ng\u1eafn d\u00e0i, 602","Ph\u1ee5 l\u1ee5c th\u1ea3 tay, t\u00f3c l\u1ea1i tran l\u1ea1i nh\u01b0 h\u00ecnh con tr\u00e3i. L\u1ea1i nh\u01b0 trong s\u00e1ch T\u00f9y th\u01b0 ch\u00e9p r\u1eb1ng: \\\"Vua n\u01b0\u1edbc Ph\u00f9 Nam h\u1ecd l\u00e0 c \u1ed5 Long. C\u00e1c n\u01b0\u1edbc c\u0169ng nhi\u1ec1u ng\u01b0\u1eddi h\u1ecd c \u1ed5 Long. H\u1ecfi c\u00e1c ng\u01b0\u1eddi gi\u00e0 \u0111\u1ec1u th\u1ea5y n\u00f3i: v\u00f9ng C\u00f4n L\u00f4n kh\u00f4ng c\u00f3 h\u1ecd, \u0111\u1ea5y [t\u1edd 3361] l\u00e0 nh\u1ea7m l\u1eabn v\u1eady\\\". T\u1eeb n\u0103m V\u0169 \u0110\u1ee9c (618 - 626) \u0111\u1eddi \u0110\u01b0\u1eddng tr\u1edf v\u1ec1 sau, n\u01b0\u1edbc n\u00e0y c\u00f3 nhi\u1ec1u l\u1ea7n sai s\u1ecf t\u1edbi c\u1ed1ng hi\u1ebfn. N\u0103m Trinh Qu\u00e1n (627 - 649) h\u1ecd l\u1ea1i hi\u1ebfn hai ng\u01b0\u1eddi n\u01b0\u1edbc B\u1ea1ch \u0110\u1ea7u \u1edf L\u1ea1c D\u01b0\u01a1ng. N\u01b0\u1edbc B\u1ea1ch \u0110\u1ea7u \u1edf ph\u00eda t\u00e2y n\u01b0\u1edbc Ph\u00f9 Nam, \u1edf ph\u00eda t\u00e2y nam n\u01b0\u1edbc S\u00e2m (Tham) B\u00e1n. C\u1ea3 \u0111\u00e0n \u00f4ng, \u0111\u00e0n b\u00e0 n\u01b0\u1edbc \u1ea5y khi sinh ra \u0111\u1ea7u \u0111\u00e3 b\u1ea1c, da th\u00ec tr\u1eafng nh\u01b0 m\u1ee1 \u0111\u00f4ng. H\u1ecd \u1edf tr\u00ean n\u00fai, b\u1ed1n m\u1eb7t n\u01b0\u1edbc \u1ea5y \u0111\u1ec1u r\u1ea5t hi\u1ec3m tr\u1edf. Ng\u01b0\u1eddi ngo\u00e0i kh\u00f4ng t\u1edbi \u0111\u01b0\u1ee3c. N\u01b0\u1edbc n\u00e0y ti\u1ebfp gi\u00e1p n\u01b0\u1edbc S\u00e2m (Tham) B\u00e1n. X\u00edch Th\u1ed5 Tr\u00edch s\u00e1ch Nh\u1ecb th\u1eadp t\u1ee9 s\u1eed1, T \u00f9 y th\u01b0 quy\u1ec3n 82, Li\u1ec7t truy\u1ec7n 47, Nam man, t\u1edd 2b-5a [t\u1edd 2b] X\u00edch Th\u1ed5 l\u00e0 m\u1ed9t chi nh\u00e1nh c\u1ee7a Ph\u00f9 Nam \u1edf v\u00f9ng bi\u1ec3n Nam H\u1ea3i. \u0110i thuy\u1ec1n hom 100 ng\u00e0y th\u00ec t\u1edbi kinh \u0111\u00f4 c\u1ee7a n\u01b0\u1edbc n\u00e0y. \u0110\u1ea5t \u1edf \u0111\u00f3 m\u00e0u \u0111\u1ecf n\u00ean g\u1ecdi l\u00e0 X\u00edch Th\u1ed5. Ph\u00eda \u0111\u00f4ng l\u00e0 n\u01b0\u1edbc Ba La Th\u00edch, ph\u00eda t\u00e2y l\u00e0 n\u01b0\u1edbc B\u00e0 La Sa. ph\u00eda nam l\u00e0 n\u01b0\u1edbc Kha La \u0110\u00e1n, ph\u00eda b\u1eafc gi\u00e1p bi\u1ec3n l\u1edbn. \u0110\u1ea5t n\u01b0\u1edbc h\u1ecd r\u1ed9ng v\u00e0i ngh\u00ecn d\u1eb7m. Vua n\u01b0\u1edbc \u1ea5y c\u00f3 h\u1ecd l\u00e0 C\u00f9 \u0110\u00e0m, t\u00ean l\u00e0 L\u1ee3i Ph\u00fa \u0110a T\u1eafc, kh\u00f4ng bi\u1ebft xa g\u1ea7n c\u00f3 n\u01b0\u1edbc n\u00e0o kh\u00e1c c\u1ea3. Ng\u01b0\u1eddi ta n\u00f3i r\u1eb1ng cha \u00f4ng b\u1ecf ng\u00f4i vua xu\u1ea5t gia tu \u0111\u1ea1o, truy\u1ec1n ng\u00f4i cho L\u1ee3i Ph\u00fa \u0110a T\u1eafc. \u00d4ng \u1edf ng\u00f4i 16 n\u0103m, c\u00f3 3 v\u1ee3, \u0111\u1ec1u l\u00e0 con g\u00e1i c\u1ee7a vua n\u01b0\u1edbc l\u00e1ng gi\u1ec1ng. Vua \u1edf th\u00e0nh T\u0103ng Chi, th\u00e0nh c\u00f3 3 l\u1edbp c\u1eeda, c\u00e1ch nhau g\u1ea7n 100 b\u01b0\u1edbc. M\u1ed7i c\u1eeda \u0111\u1ec1u v\u1ebd h\u00ecnh B\u1ed3 T\u00e1t v\u00e0 Ti\u00ean bay, treo hoa v\u00e0ng v\u00e0 chu\u00f4ng. C\u00f3 v\u00e0i ch\u1ee5c ng\u01b0\u1eddi \u0111\u00e0n b\u00e0, k\u1ebb th\u00ec t\u1ea5u nh\u1ea1c, ng\u01b0\u1eddi th\u00ec c\u1ea7m hoa v\u00e0ng. L\u1ea1i c\u00f3 4 ng\u01b0\u1eddi ph\u1ee5 n\u1eef \u0103n m\u1eb7c nh\u01b0 c\u00e1c H\u1ed9 ph\u00e1p kim c\u01b0\u01a1ng \u0111\u1ee9ng s\u00e1t c\u1eeda, canh th\u00e1p Ph\u1eadt. 1. Nh\u1ecb th\u1eadp t\u1ee9 s\u1eed, S\u00fac \u1ea5n b\u00e1ch n\u1ea1p b\u1ea3n, Th\u01b0\u01a1ng v\u1ee5 \u1ea5n th\u01b0 qu\u00e1n, Trung Qu\u1ed1c, Th\u01b0\u1ee3ng H\u1ea3i, 1958. 603","L\u1ecaCH S\u1eec VI\u1ec6T NAM - T\u1eacP 1 Ng\u01b0\u1eddi \u1edf ngo\u00e0i c\u1ed5ng th\u00ec c\u1ea7m g\u1eady g\u1ed9c, gi\u00e1o m\u00e1c. Ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1ee9ng trong th\u00ec c\u1ea7m ch\u1ed5i ph\u1ea5t tr\u1ea7n tr\u1eafng. \u1ede s\u00e1t \u0111\u01b0\u1eddng th\u00ec bu\u00f4ng r\u00e8m tr\u1eafng \u0111i\u1ec3m hoa. C\u00e1c nh\u00e0 trong cung vua th\u1ea3y \u0111\u1ec1u nhi\u1ec1u t\u1ea7ng, c\u00f9a m\u1edf v\u1ec1 ph\u01b0\u01a1ng b\u1eafc. [t\u1edd 3a] Nh\u00e0 vua ng\u1ed3i tr\u00ean s\u1eadp cao 3 t\u1ea7ng m\u1eb7t h\u01b0\u1edbng v\u1ec1 ph\u00eda B\u1eafc, m\u1eb7c \u00e1o v\u1ea3i m\u1ea7u r\u00e1ng \u0111\u1ecf, \u0111\u1ed9i m\u0169 hoa v\u00e0ng, \u0111\u00ednh nh\u1eefng chu\u1ed7i \u0111\u00e1 b\u00e1u. C\u00f3 b\u1ed1n ng\u01b0\u1eddi con g\u00e1i \u0111\u1ee9ng h\u1ea7u hai b\u00ean, l\u00ednh h\u1ed9 v\u1ec7 h\u01a1n 100 ng\u01b0\u1eddi. Sau s\u1eadp vua ng\u1ed3i c\u00f3 m\u1ed9t c\u00e1i h\u00f2m g\u1ed7 kh\u1ea3m v\u00e0ng b\u1ea1c v\u00e0 g\u1ed7 ng\u0169 h\u01b0\u01a1ng. Sau h\u00f2m treo m\u1ed9t chi\u1ebfc \u0111\u00e8n d\u00e1t v\u00e0ng, s\u00e1t v\u1edbi s\u1eadp vua l\u1ea1i c\u00f3 2 chi\u1ebfc g\u01b0\u01a1ng v\u00e0ng, tr\u01b0\u1edbc c\u00e1i g\u01b0\u01a1ng b\u1ea7y c\u00e1i chum v\u00e0ng. Tr\u01b0\u1edbc chum \u0111\u1ec1u c\u00f3 l\u00f2 h\u01b0\u01a1ng b\u1eb1ng v\u00e0ng, m\u1eb7t tr\u01b0\u1edbc \u0111\u1eb7t m\u1ed9t con b\u00e2u v\u00e0ng qu\u1ef3 ph\u1ee5c. Tr\u01b0\u1edbc con tr\u00e2u c\u1eafm m\u1ed9t c\u00e1i l\u1ecdng qu\u00fd. B\u00ean ph\u1ea3i, b\u00ean tr\u00e1i chi\u1ebfc l\u1ecdng \u0111\u1ec1u b\u00e0y qu\u1ea1t qu\u00fd. V\u00e0i tr\u0103m ng\u01b0\u1eddi B\u00e0 La M\u00f4n v\u1ec1x\u1ebfp th\u00e0nh hai h\u00e0ng ng\u1ed3i quay m\u1eb7t v\u00e0o nhau, quan ch\u1ee9c c\u1ee7a h\u1ecd g\u1ed3m c\u00f3: m\u1ed9t vi\u00ean T\u00e1t \u0111\u00e0 gi\u00e0 la, hai \u0110\u00e0 tr\u1eeb \u0111\u1ea1t thoa, ba vi\u00ean Gi\u00e0 l\u1ee3i m\u1eadt gi\u00e0, c\u00f9ng nhau n\u1eafm quy\u1ec1n h\u00e0nh ch\u00ednh; m\u1ed9t vi\u00ean C\u00e2u la m\u1ea1t \u0111\u1ebf n\u1eafm h\u00ecnh ph\u00e1p. M\u1ed7i th\u00e0nh \u0111\u1eb7t ra m\u1ed9t vi\u00ean Na t\u00ec gi\u00e0 v\u00e0 mu\u1eddi vi\u00ean B\u00e1t \u0111\u1ebf. T\u1ee5c h\u1ecd \u0111\u1ec1u x\u00e2u l\u1ed7 tai, c\u1ea5t t\u00f3c, kh\u00f4ng c\u00f3 l\u1ec5 qu\u1ef3 l\u1ea1y. H\u1ecd l\u1ea9y d\u1ea7u th\u01a1m b\u00f4i minh. H\u1ecd th\u1edd Ph\u1eadt r\u1ea5t s\u00f9ng, \u0111\u1eb7c bi\u1ec7t coi tr\u1ecdng B\u00e0 La M\u00f4n. Ph\u1ee5 n\u1eef b\u00fai t\u00f3c \u1edf sau g\u00e1y. Con trai, con g\u00e1i th\u01b0\u1eddng l\u1ea5y v\u1ea3i m\u00e0u xanh \u0111\u1ecf may qu\u1ea7n \u00e1o. Nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi gi\u1ea7u sang th\u00ec t\u1ee7y \u00fd v\u1ebd v\u1eddi, ch\u1ec9 ri\u00eang c\u00f3 d\u00e2y v\u00e0ng thi n\u1ebfu kh\u00f4ng ph\u1ea3i [t\u1edd 3b] do vua ban kh\u00f4ng \u0111\u01b0\u1ee3c \u0111eo. M\u1ed7i khi c\u00f3 c\u01b0\u1edbi g\u1ea3 th\u00ec ch\u1ecdn ng\u00e0y l\u00e0nh. Nh\u00e0 g\u00e1i tr\u01b0\u1edbc \u0111\u00f3 5 ng\u00e0y ch\u01a1i nh\u1ea1c, u\u1ed1ng r\u01b0\u1ee3u. R\u1ed3i cha c\u1ea7m tay con g\u00e1i trao cho ch\u00e0ng r\u1ec3, b\u1ea3y ng\u00e0y sau th\u00ec c\u01b0\u1edbi. Khi c\u01b0\u1edbi v\u1ee3 r\u1ed3i th\u00ec chia t\u00e0i s\u1ea3n \u1edf ri\u00eang. Ch\u1ec9 con c\u00f2n nh\u1ecf m\u1edbi \u1edf v\u1edbi cha. Cha m\u1eb9, anh em ch\u1ebft th\u1ec9 c\u1eaft t\u00f3c, m\u1eb7c \u0111\u1ed3 tr\u1eafng, l\u00e0m gi\u00e0n b\u1eb1ng tre \u0111an tr\u00ean m\u1eb7t s\u00f4ng, trong gi\u00e0n ch\u1ee9a c\u1ee7i, \u0111\u1eb7t thi h\u00e0i ng\u01b0\u1eddi ch\u1ebft l\u00ean r\u1ed3i \u0111\u1ed5t h\u01b0\u01a1ng, d\u1ef1ng c\u1edd phan, th\u1ed5i k\u00e8n \u0111\u00e1nh tr\u1ed1ng \u0111\u01b0a ma. Khi l\u1eeda ch\u00e1y thi c\u1ee7i r\u01a1i xu\u1ed1ng n\u01b0\u1edbc. Ng\u01b0\u1eddi sang, k\u1ebb h\u00e8n \u0111\u1ec1u nh\u01b0 th\u1ebf. Ch\u1ec9 c\u00f3 vua l\u00e0 khi thi\u00eau xong ng\u01b0\u1eddi ta nh\u1eb7t tro x\u01b0\u01a1ng v\u1ec1, ch\u1ee9a v\u00e0o b\u00ecnh b\u1eb1ng v\u00e0ng, \u0111\u1eb7t trong nh\u00e0 mi\u1ebfu. Kh\u00ed h\u1eadu c\u1ee7a h\u1ecd, m\u00f9a \u0110\u00f4ng m\u00f9a H\u00e8 \u0111\u1ec1u n\u00f3ng \u1ea5m, m\u01b0a nhi\u1ec1u, \u00edt khi t\u1ea1nh n\u1eafng. H\u1ecd tr\u1ed3ng tr\u1ecdt kh\u00f4ng k\u1ec3 th\u1eddi v\u1ee5. \u0110\u1ea5t \u0111ai r\u1ea5t th\u00edch nghi 604","Ph\u1ee5 l\u1ee5c v\u1edbi vi\u1ec7c tr\u1ed3ng l\u00faa, \u0111\u1eadu tr\u1eafng, v\u1eebng \u0111en. Ngo\u00e0i ra c\u00e1c s\u1ea3n v\u1eadt kh\u00e1c ph\u1ea7n nhi\u1ec1u gi\u1ed1ng v\u1edbi Giao Ch\u1ec9. H\u1ecd l\u1ea5y m\u00eda l\u00e0m r\u01b0\u1ee3u, cho l\u1eabn r\u1ec5 c\u00e2y d\u01b0a \u0111\u1ecf v\u00e0o, m\u00e0u r\u01b0\u1ee3u v\u00e0ng t\u01b0\u01a1i, m\u00f9i h\u01a1i th\u01a1m. H\u1ecd l\u1ea1i l\u1ea5y n\u01b0\u1edbc d\u1eeba l\u00e0m r\u01b0\u1ee3u, u\u1ed1ng c\u0169ng th\u01a1m ngon. \u0110\u1eddi T\u00f9y D\u01b0\u1ee1ng \u0111\u1ebf c\u00f3 chi\u00eau m\u1ed9 nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi th\u00f4ng hi\u1ec3u c\u00e1c v\u00f9ng \u0111\u1ea5t, n\u0103m \u0110\u1ea1i Nghi\u1ec7p th\u1ee9 ba (607) b\u1ecdn \u0110\u1ed3n \u0111i\u1ec1n Ch\u00f9 s\u1ef1 l\u00e0 Th\u01b0\u1eddng Tu\u1ea5n, Ngu b\u1ed9 Ch\u1ee7 s\u1ef1 l\u00e0 V\u01b0\u01a1ng Qu\u00e2n Ch\u00ednh xin \u0111i s\u1ee9 sang X\u00edch Th\u1ed5. Ho\u00e0ng \u0111\u1ebf r\u1ea5t m\u1eebng, ban cho b\u1ecdn Tu\u1ea5n 100 t\u1ea5m l\u1ee5a, m\u1ed9t b\u1ed9 \u00e1o d\u00e0i th\u1eddi ph\u1ee5c, \u0111\u1ed5ng th\u1eddi sai h\u1ecd \u0111em theo 5.000 t\u1ea5m \u0111o\u1ea1n sang [t\u1edd 4a] ban cho vua X\u00edch Th\u1ed5. Th\u00e1ng 10 n\u0103m \u1ea5y (607), b\u1ecdn Th\u01b0\u1eddng Tu\u1ea5n t\u1eeb qu\u1eadn Nam H\u1ea3i c\u01b0\u1ee1i thuy\u1ec1n \u0111i su\u1ed1t ng\u00e0y \u0111\u00eam trong hai tu\u1ea7n, \u0111\u1ec1u g\u1eb7p gi\u00f3 thu\u1eadn, \u0111\u1ebfn n\u00fai Ti\u00eau Th\u1ea1ch, qua ph\u00eda \u0111\u00f4ng nam, c\u1eadp b\u1ebfn L\u0103ng Gi\u00e0 B\u00e1t B\u1ea1t \u0110a Ch\u00e2u. Ch\u1ed7 n\u00e0y \u0111\u1ed1i di\u1ec7n v\u1edbi L\u00e2m \u1eaep v\u1ec1 ph\u00eda t\u00e2y, \u1edf tr\u00ean c\u00f3 \u0111\u1ec1n th\u1edd th\u1ea7n. Sau \u0111\u00f3 ti\u1ebfp t\u1ee5c \u0111i v\u1ec1 ph\u00eda nam, \u0111\u1ebfn h\u00f2n S\u01b0 T\u1eed. T\u1eeb \u0111\u00f3 li\u00ean ti\u1ebfp t\u1edbi c\u00e1c \u0111\u1ea3o, c\u00e1c n\u00fai. L\u1ea1i \u0111i hai, ba ng\u00e0y, tr\u00f4ng th\u1ea5y ng\u1ecdn n\u00fai c\u1ee7a n\u01b0\u1edbc Lang Nha Tu \u1edd ph\u00eda t\u00e2y, \u0111\u1ebfn \u0111\u1ea3o Nam \u0110\u1ea1t K\u00ea Lung, l\u00e0 \u0111\u1ebfn \u0111\u1ecba gi\u1edbi X\u00edch Th\u1ed5. Vua h\u1ecd sai vi\u00ean C\u01b0u Ma La, ng\u01b0\u1eddi B\u00e0 La M\u00f4n \u0111em 30 thuy\u1ec1n ra \u0111\u00f3n. H\u1ecd th\u1ed5i k\u00e8n, \u0111\u00e1nh \u1eef\u1ed1ng \u0111\u1ec3 l\u00e0m vui l\u00f2ng s\u1ee9 gi\u1ea3. H\u1ecd d\u00f9ng d\u00e2y v\u00e0ng \u0111\u1ec3 bu\u1ed9c thuy\u1ec1n s\u1ee9. H\u01a1n m\u1ed9t th\u00e1ng sau khi t\u1edbi kinh \u0111\u00f4, vua h\u1ecd l\u1ea1i sai con l\u00e0 Na T\u00e0 Gi\u00e0 xin l\u00e0m l\u1ec5 t\u01b0\u01a1ng ki\u1ebfn v\u1edbi b\u1ecdn Tu\u1ea5n. Tr\u01b0\u1edbc h\u1ebft h\u1ecd sai ng\u01b0\u1eddi \u0111\u01b0a m\u00e2m v\u00e0ng, \u0111\u1ef1ng hoa th\u01a1m v\u00e0 g\u01b0\u01a1ng, c\u00f9ng hai c\u00e1i tr\u00e1p v\u00e0ng \u0111\u1ef1ng d\u1ea7u th\u01a1m, 8 b\u00ecnh v\u00e0ng \u0111\u1ef1ng n\u01b0\u1edbc th\u01a1m, v\u00e0 4 m\u1ea3nh v\u1ea3i tr\u1eafng, \u0111\u1ec3 cho s\u1ee9 gi\u1ea3 t\u1eafm r\u1eeda. Gi\u1edd M\u00f9i h\u00f4m \u1ea5y, N a T\u00e0 Gi\u00e0 l\u1ea1i \u0111em hai con voi, hai c\u00e1i l\u1ecdng b\u1eb1ng l\u00f4ng c\u00f4ng t\u1edbi \u0111\u00f3n s\u1ee9 gi\u1ea3. L\u1ea1i d\u00e2ng m\u00e2m v\u00e0ng, hoa v\u00e0ng \u0111\u1ec3 l\u00f3t \u0111\u1ef1ng h\u00f2m chi\u1ebfu chi. H\u01a1n 100 con trai, con g\u00e1i t\u1ea5u k\u00e8n tr\u1ed5ng. Hai ng\u01b0\u1eddi B\u00e0 La M\u00f4n [t\u1edd 4b] d\u1eabn \u0111\u01b0\u1eddng t\u1edbi cung vua. B\u1ecdn Tu\u1ea5n b\u01b0ng chi\u1ebfu th\u01b0 d\u00e2ng \u1ec9\u00ean g\u00e1c nh\u00e0 vua, t\u1eeb nh\u00e0 vua \u1eeb\u1edf xu\u1ed1ng \u0111\u1ec1u ng\u1ed3i m\u00e0 nghe chi\u1ebfu. \u0110\u1ecdc chi\u1ebfu xong, h\u1ecd d\u1eabn b\u1ecdn Tu\u1ea5n c\u00f9ng ng\u1ed3i, t\u1ea5u nh\u1ea1c Thi\u00ean Tr\u00fac, xong r\u1ed3i, b\u1ecdn Tu\u1ea5n tr\u1edf v\u1ec1 s\u1ee9 qu\u00e1n. H\u1ecd l\u1ea1i sai ng\u01b0\u1eddi B\u00e0 La M\u00f4n t\u1edbi s\u1ee9 qu\u00e1n d\u00e2ng th\u1ee9c \u0103n. H\u1ecd l\u1ea5y l\u00e1 c\u1ecf l\u00e0m m\u00e2m, c\u00e1i to t\u1edbi m\u1ed9t tr\u01b0\u1ee3ng. Nh\u00e2n \u0111\u00f3 h\u1ecd b\u1ea3o b\u1ecdn Tu\u1ea5n r\u1eb1ng: \\\"T\u00f4i nay ch\u1eb3ng ph\u1ea3i l\u00e0 vua c\u1ee7a n\u01b0\u1edbc X\u00edch Th\u1ed5 n\u1eefa, m\u00e0 ch\u1ec9 l\u00e0 605","L\u1ecaCH S\u1eea VI\u1ec6T NAM - T\u1eacP 1 ng\u01b0\u1eddi d\u00e2n c\u1ee7a \u0111\u1ea1i qu\u1ed1c th\u00f4i. \u00c3n u\u1ed5ng \u0111\u1ea1m b\u1ea1c rau d\u01b0a, mong \u0111\u01b0\u1ee3c b\u00e0y d\u1ecdn theo \u00fd c\u1ee7a \u0111\u1ea1i qu\u1ed1c\\\". V\u00e0i ng\u00e0y sau, h\u1ecd m\u1eddi b\u1ecdn Tu\u1ea5n v\u00e0o d\u1ef1 y\u1ebfn. Nghi v\u1ec7 v\u00e0 ng\u01b0\u1eddi \u0111\u01b0a \u0111\u01b0\u1eddng \u0111\u1ea7y \u0111\u1ee7 nh\u01b0 bu\u1ed5i l\u1ec5 s\u01a1 ki\u1ebfn. Tr\u01b0\u1edbc ch\u1ed7 vua ng\u1ed3i th\u00ec \u0111\u1eb7t hai chi\u1ebfc gi\u01b0\u1eddng, tr\u00ean gi\u01b0\u1eddng \u0111\u1eb7t c\u00e1i m\u00e2m b\u1eb1ng l\u00e1 c\u1ecf, r\u1ed9ng 1 tr\u01b0\u1ee3ng 5 th\u01b0\u1edbc. Tr\u00ean c\u00f3 b\u00e1nh 4 m\u00e0u: v\u00e0ng, tr\u1eafng, t\u00eda, \u0111\u1ecf, th\u1ecbt tr\u00e2u, d\u00ea, c\u00e1, ba ba, th\u1ecbt l\u1ee3n, \u0111\u1ed3i m\u1ed3i, \u0111\u1ebfn h\u01a1n 100 m\u00f3n. H\u1ecd d\u1eabn b\u1ecdn Tu\u1ea5n l\u00ean gi\u01b0\u1eddng, nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi \u0111i theo tr\u1ea3i chi\u1ebfu d\u01b0\u1edbi \u0111\u1ea5t. H\u1ecd \u0111\u1ec1u l\u1ea5y chu\u00f4ng v\u00e0ng m\u00e0 \u0111\u1ef1ng r\u01b0\u1ee3u. \u0110\u1ed9i n\u1eef nh\u1ea1c thay nhau t\u1ea5u nh\u1ea1c, l\u1ec5 ti\u1ebft chi\u00eau \u0111\u00e3i r\u1ea5t h\u1eadu. Sau \u0111\u00f3, vua h\u1ecd l\u1ea1i sai Na T\u00e0 Gi\u00e0 theo b\u1ecdn Tu\u1ea5n sang c\u1ed5ng ph\u01b0\u01a1ng v\u1eadt, v\u00e0 d\u00e2ng ti\u1ebfn m\u0169 hoa sen d\u00e1t v\u00e0ng, long n\u00e3o h\u01b0ong. H\u1ecd l\u1ea5y v\u00e0ng d\u00e1t th\u00e0nh t\u1edd, kh\u1eafc ch\u1eef l\u00e0m th\u00e0nh bi\u1ec3u, r\u1ed3i l\u1ea5y h\u1ed9p v\u00e0ng phong l\u1ea1i, sai B\u00e0 La M\u00f4n mang hoa th\u01a1m, t\u1ea5u k\u00e8n tr\u1ed1ng t\u1ed1ng ti\u1ec5n. Khi ra bi\u1ec3n th\u1ea5y c\u00e1 l\u1ee5c [t\u1edd 5a] bay t\u1eebng \u0111\u00e0n tr\u00ean m\u1eb7t n\u01b0\u1edbc. H\u1ecd \u0111i tr\u00ean bi\u1ec3n h\u01a1n 10 ng\u00e0y th\u00ec t\u1edbi \u0111\u00f4ng nam L\u00e2m \u1ea4p r\u1ed3i \u0111i men theo n\u00fai. N\u01b0\u1edbc bi\u1ec3n m\u00eanh m\u00f4ng \u0111\u1ebfn v\u00e0i ngh\u00ecn b\u1ed9. N\u01b0\u1edbc bi\u1ec3n \u1edf \u0111\u00f3 m\u1ea7u v\u00e0ng, m\u00f9i tanh, \u0111i thuy\u1ec1n su\u1ed1t m\u1ed9t ng\u00e0y kh\u00f4ng h\u1ebft. Ng\u01b0\u1eddi \u0111i thuy\u1ec1n n\u00f3i r\u1eb1ng \u0111\u00f3 l\u00e0 ph\u00e2n c\u1ee7a gi\u1ed1ng c\u00e1 l\u1edbn. Theo d\u1ecdc b\u1edd bi\u1ec3n ph\u00eda b\u1eafc t\u1edbi Giao Ch\u1ec9. B\u1ecdn Tu\u1ea5n tr\u1edf v\u1ec1 n\u01b0\u1edbc v\u00e0o m\u00f9a xu\u00e2n n\u0103m \u0110\u1ea1i Nghi\u1ec7p th\u1ee9 6 (n\u0103m 610), \u0111em theo Na T\u00e0 Gi\u00e0 v\u00e0o y\u1ebft ki\u1ebfn Ho\u00e0ng \u0111\u1ebf Ho\u00e0nh N\u00f4ng. Ho\u00e0ng \u0111\u1ebf r\u1ea5t m\u1eebng, t\u1eb7ng b\u1ecdn Th\u01b0\u1eddng Tu\u1ea5n 200 t\u1ea5m \u0111o\u1ea1n, \u0111\u1ec1u trao cho ch\u1ee9c B\u00ednh Ngh\u0129a \u00fay1, b\u1ecdn Na T\u00e0 Gi\u00e0 \u0111\u1ec1u \u0111\u01b0\u1ee3c ban th\u01b0\u1edfng, ch\u1ee9c quan theo th\u1ee9 b\u1eadc. Tr\u00edch s\u00e1ch Th\u00f4ng ch\u1ebd, quy\u1ec3n 198, T\u1ee9 di truy\u1ec7n \u0111\u1ec7 ng\u0169, Nam man h\u1ea1, tr.3175-3176 [tr. 3175] N\u01b0\u1edbc X\u00edch Th\u1ed5 th\u00f4ng hi\u1ebfu v\u1edbi Trung Qu\u1ed1c t\u1eeb \u0111\u1eddi T\u00f9y. \u0110\u00e2y l\u00e0 m\u1ed9t nh\u00e1nh kh\u00e1c c\u1ee7a Ph\u00f9 Nam. \u0110i thuy\u1ec1n t\u1eeb Ch\u00e2u Nhai qua bi\u1ec3n Nam H\u1ea3i, th\u1eb3ng v\u1ec1 ph\u01b0\u01a1ng Nam h\u1ebft h\u01a1n 100 ng\u00e0y th\u00ec t\u1edbi 1. C\u00e1c s\u00e1ch Th\u00f4ng \u0111i\u1ec3n, Th\u00f4ng ch\u00ed, Th\u00e1i b\u00ecnh ho\u00e0n v\u0169 k\u00fd, V\u0103n hi\u1ec3n th\u00f4ng kh\u1ea3o, \u0111\u1ec1u ch\u00e9p: \u0111\u01b0\u1ee3c trao ch\u1ee9c Ch\u1ea5p k\u00edch \u0111\u00f4 \u1ee7y. ND. 2. (T\u1ed1ng) Tr\u1ecbnh Ti\u1ec1u, ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1eddi Nam T\u1ed5ng, Th\u00f4ng ch\u00ed, \u0110\u00e0i B\u1eafc th\u1ecb, \u0110\u00e0i Loan Th\u01b0\u01a1ngv\u1ee5 \u1ea5n th\u01b0 qu\u00e1n, \u1ec8987. 606","Ph\u1ee5 l\u1ee5c kinh \u0111\u00f4 n\u01b0\u1edbc \u1ea5y. \u0110\u1ea5t \u1edf \u0111\u00f3 s\u1eafc \u0111\u1ecf v\u00ec v\u1eady g\u1ecdi l\u00e0 X\u00edch Th\u1ed5 (\u0111\u1ea5t \u0111\u1ecf). Ph\u00eda \u0111\u00f4ng l\u00e0 n\u01b0\u1edbc B\u00e0 La Th\u00edch, ph\u00eda t\u00e2y l\u00e0 n\u01b0\u1edbc B\u00e0 La Sa, ph\u00eda nam l\u00e0 n\u01b0\u1edbc Kh\u00e3 La \u0110\u00e1n, ph\u00eda b\u1eafc gi\u00e1p bi\u1ec3n. \u0110\u1ea5t n\u01b0\u1edbc n\u00e0y r\u1ed9ng t\u1edbi v\u00e0i ngh\u00ecn d\u1eb7m vu\u00f4ng. Vua n\u01b0\u1edbc \u1ea5y c\u00f3 h\u1ecd l\u00e0 C\u00f4 \u0110\u00e0m, t\u00ean l\u00e0 L\u1ee3i Ph\u00fa \u0110a T\u1eafc. H\u1ecd kh\u00f4ng bi\u1ebft c\u00f3 n\u01b0\u1edbc n\u00e0o \u1edd xa, \u1edf g\u1ea7n n\u01b0\u1edbc m\u00ecnh. Ng\u01b0\u1eddi ta n\u00f3i r\u1eb1ng cha v\u1ecb vua n\u00e0y b\u1ecf ng\u00f4i vua \u0111i tu, truy\u1ec1n ng\u00f4i cho con l\u00e0 L\u1ee3i Ph\u00fa \u0110a T\u1eafc. \u00d4ng \u1edf ng\u00f4i 16 n\u0103m, c\u00f3 3 v\u1ee3, \u0111\u1ec1u l\u00e0 con g\u00e1i c\u1ee7a vua n\u01b0\u1edbc l\u00e1ng gi\u1ec1ng. Vua \u1edf th\u00e0nh T\u0103ng Chi. Th\u00e0nh c\u00f3 3 l\u1edbp c\u1eeda, c\u00e1ch nhau g\u1ea7n 100 b\u01b0\u1edbc. M\u1ed7i c\u1eeda \u0111\u1ec1u v\u1ebd h\u00ecnh B\u1ed3 T\u00e1t v\u00e0 Ti\u00ean bay, treo hoa v\u00e0ng v\u00e0 chu\u00f4ng. C\u00f3 v\u00e0i ch\u1ee5c ng\u01b0\u1eddi \u0111\u00e0n b\u00e0, k\u00e8 th\u00ec t\u1ea5u nh\u1ea1c, k\u1ebb th\u00ec c\u1ea7m hoa v\u00e0ng. L\u1ea1i c\u00f3 4 ng\u01b0\u1eddi ph\u1ee5 n\u1eef \u0103n m\u1eb7c nh\u01b0 c\u00e1c l\u1ef1c s\u0129 kim c\u01b0\u01a1ng \u0111\u1ee9ng canh th\u00e1p Ph\u1eadt, \u00e1p s\u00e1t c\u1eeda m\u00e0 canh. Ng\u01b0\u1eddi \u1edf ngo\u00e0i c\u1ed5ng th\u00ec c\u1ea7m g\u1eady g\u1ed9c, gi\u00e1o m\u00e1c. Ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1ee9ng trong c\u1ed5ng th\u00ec c\u1ea7m ch\u1ed5i ph\u1ea5t tr\u1ea7n tr\u1eafng. \u1eda gi\u00e1p hai b\u00ean \u0111\u01b0\u1eddng thi bu\u00f4ng l\u01b0\u1edbi tr\u1eafng c\u00e0i hoa. C\u00e1c nh\u00e0 trong cung vua th\u1ea3y \u0111\u1ec1u nhi\u1ec1u t\u1ea7ng, c\u1eeda m\u1edf v\u1ec1 ph\u01b0\u01a1ng b\u1eafc. Nh\u00e0 vua ng\u1ed3i tr\u00ean s\u1eadp cao 3 t\u1ea7ng m\u1eb7t h\u01b0\u1edbng v\u1ec1 ph\u00eda B\u1eafc, m\u1eb7c \u00e1o v\u1ea3i m\u00e0o r\u00e1ng \u0111\u1ecf, \u0111\u1ed9i m\u0169 hoa v\u00e0ng, \u0111\u00ednh nh\u1eefng chu\u1ed7i \u0111\u00e1 b\u00e1u. C\u00f3 b\u1ed1n ng\u01b0\u1eddi con g\u00e1i \u0111\u1ee9ng h\u1ea7u hai b\u00ean. L\u00ednh h\u1ed9 v\u1ec7 h\u01a1n 100 ng\u01b0\u1eddi. Sau s\u1eadp vua ng\u1ed3i c\u00f3 m\u1ed9t c\u00e1i h\u00f2m g\u1ed7 kh\u1ea3m v\u00e0ng ch\u1ea1m b\u1ea1c v\u00e0 g\u1ed7 ng\u0169 h\u01b0\u01a1ng. Sau h\u00f2m treo m\u1ed9t chi\u1ebfc \u0111\u00e8n d\u00e1t v\u00e0ng. S\u00e1t hai b\u00ean s\u1eadp l\u1ea1i treo hai c\u00e1i g\u01b0\u01a1ng v\u00e0ng tr\u01b0\u1edbc g\u01b0\u01a1ng \u0111\u1eb7t c\u00e1i chum v\u00e0ng. Tr\u01b0\u1edbc chum \u0111\u00e8u c\u1ecf l\u00f2 hu\u01a1ng b\u00e0ng v\u00e0ng, m\u1eadt tr\u01b0\u1edbc chum \u0111\u1eadt m\u1ed9t con tr\u00e2u v\u00e0ng qu\u1ef3 ph\u1ee5c. Tr\u01b0\u1edbc con tr\u00e2u l\u1ea1i c\u1eafm m\u1ed9t c\u00e1i l\u1ecdng qu\u00fd. B\u00ean ph\u1ea3i, b\u00ean tr\u00e1i chi\u1ebfc l\u1ecdng \u0111\u1ec1u b\u00e0y qu\u1ea1t qu\u00fd. V\u00e0i tr\u0103m ng\u01b0\u1eddi B\u00e0 La M\u00f4n x\u1ebfp th\u00e0nh hai h\u00e0ng theo h\u01b0\u1edbng \u0111\u00f4ng t\u00e2y, ng\u1ed3i quay m\u1eb7t v\u00e0o nhau, v \u1ec1 quan ch\u1ee9c c\u1ee7a h\u1ecd c\u00f3 m\u1ed9t vi\u00ean T\u00e1t gi\u00e0 la, hai vi\u00ean \u0110\u00e0 tr\u1eeb \u0111\u1ea1t thoa, ba vi\u00ean Gi\u00e0 l\u1ee3i m\u1eadt gi\u00e0 n\u1eafm quy\u1ec1n h\u00e0nh ch\u00ednh. M\u1ed9t vi\u00ean C\u00e2u la m\u1ea1t \u0111\u1ebf n\u1eafm h\u00ecnh ph\u00e1p. M\u1ed7i th\u00e0nh \u0111\u1eb7t ra m\u1ed9t vi\u00ean Na t\u00e0 gi\u00e0 v\u00e0 m\u01b0\u1eddi vi\u00ean B\u00e1t \u0111\u1ebf. T\u1ee5c h\u1ecd \u0111\u1ec1u x\u00e2u l\u1ed7 tai, c\u1eaft t\u00f3c v\u00e0 kh\u00f4ng c\u00f3 l\u1ec7 qu\u1ef3 l\u1ea1y. H\u1ecd l\u1ea5y d\u1ea7u th\u01a1m b\u00f4i m\u00ecnh. H\u1ecd th\u1edd Ph\u1eadt r\u1ea5t s\u00f9ng, \u0111\u1eb7c bi\u1ec7t coi tr\u1ecdng B\u00e0 La M\u00f4n. Ph\u1ee5 n\u1eef b\u00fai t\u00f3c \u1edd sau g\u00e1y. Con trai, con g\u00e1i \u0111\u1ec1u l\u1ea5y v\u1ea3i m\u00e0u xanh \u0111\u1ecf nhu\u1ed9m \u00e1o. Nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi gi\u1ea7u sang th\u00ec t\u00f9y \u00fd v\u1ebd v\u1eddi. Ch\u1ec9 ri\u00eang c\u00f3 607","L\u1ecaCH S\u1eec VI\u1ec6T NAM - T\u1eacP 1 d\u00e2y v\u00e0ng th\u00ec n\u1ebfu kh\u00f4ng ph\u1ea3i do vua ban kh\u00f4ng \u0111\u01b0\u1ee3c s\u1eed d\u1ee5ng. M\u1ed7i khi c\u00f3 c\u01b0\u1edbi g\u1ea3 th\u1ec9 ch\u1ecdn ng\u00e0y l\u00e0nh. Nh\u00e0 g\u00e1i tr\u01b0\u1edbc \u0111\u00f3 5 ng\u00e0y c\u1eed nh\u1ea1c, u\u1ed5ng r\u01b0\u1ee3u r\u1ed3i ng\u01b0\u1eddi cha c\u1ea7m tay con g\u00e1i trao cho ch\u00e0ng r\u1ec3. B\u1ea3y ng\u00e0y sau th\u00ec c\u01b0\u1edbi. Khi c\u01b0\u1edbi v\u1ee3 r\u1ed3i con trai chia c\u1ee7a ra \u1edf ri\u00eang. Ch\u1ec9 khi con c\u00f2n nh\u1ecf m\u1edbi \u1edd v\u1edbi cha. m\u1eb9, [tr. 3176] anh em ch\u1ebft thi c\u1eaft t\u00f3c, m\u1eb7c \u0111\u1ed3 tr\u1eafng, l\u1ea5y tre \u0111an th\u00e0nh gi\u00e0n, \u0111\u1ec3 tr\u00ean m\u1eb7t s\u00f4ng, trong d\u00e0n ch\u1ee9a c\u1ee7i, \u0111\u1ec3 thi h\u1ea3i ng\u01b0\u1eddi ch\u1ebft l\u00ean, r\u1ed3i \u0111\u1ed5t h\u01b0\u01a1ng, c\u1eafm c\u1edd phan, th\u1ed5i k\u00e8n \u0111\u00e1nh tr\u1ed1ng \u0111\u01b0a ma. Khi \u0111\u1ed1t l\u1eeda thi\u00eau, c\u1ee7i ch\u00e1y h\u1ebft r\u01a1i xu\u1ed1ng n\u01b0\u1edbc. Ng\u01b0\u1eddi sang, k\u1ebb h\u00e8n \u0111\u1ec1u nh\u01b0 v\u1eady. Chi c\u00f3 vua l\u00e0 khi thi\u00eau xong ng\u01b0\u1eddi ta nh\u1eb7t than x\u01b0\u01a1ng v\u1ec1, ch\u1ee9a v\u00e0o b\u00ecnh v\u00e0ng, \u0111\u1eb7t trong nh\u00e0 mi\u1ebfu. Kh\u00ed h\u1eadu c\u1ee7a h\u1ecd: m\u00f9a \u0110\u00f4ng, m\u00f9a H\u00e8 \u0111\u1ec1u n\u00f3ng \u1ea5m. Tr\u1eddi m\u01b0a nhi\u1ec1u, n\u1eafng \u00edt. H\u1ecd tr\u1ed3ng tr\u1ecdt kh\u00f4ng k\u1ec3 th\u1eddi v\u1ee5. \u0110\u1ea5t \u0111ai r\u1ea5t th\u00edch nghi v\u1edbi vi\u1ec7c tr\u1ed3ng c\u00e2y l\u00faa, \u0111\u1eadu tr\u1eafng, v\u1eebng \u0111en. Ngo\u00e0i ra, c\u00e1c s\u1ea3n v\u1eadt kh\u00e1c ph\u1ea7n nhi\u1ec1u gi\u1ed1ng v\u1edbi Giao Ch\u1ec9. H\u1ecd l\u1ea5y m\u1ec9a l\u00e0m r\u01b0\u1ee3u, cho l\u1eabn r\u1ec5 c\u00e2y d\u01b0a \u0111\u1ecf v\u00e0o, m\u00e0u r\u01b0\u1ee3u v\u00e0ng t\u01b0\u01a1i, m\u00f9i c\u0169ng th\u01a1m. H\u1ecd l\u1ea1i l\u1ea5y n\u01b0\u1edbc d\u1eeba l\u00e0m r\u01b0\u1ee3u, u\u1ed5ng c\u0169ng ngon. H\u1ecd c\u00f3 tr\u00f2 ch\u01a1i b\u00f3i g\u00e0, song l\u1ee5c (?). \u0110\u1eddi T\u1ee7y D\u01b0\u1ee1ng \u0111\u1ebf (605 - 618) c\u00f3 chi\u00eau m\u1ed9 nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi th\u00f4ng hi\u1ec3u c\u00e1c v\u00f9ng \u0111\u1ea5t. N\u0103m \u0110\u1ea1i Nghi\u1ec7p th\u1ee9 ba (607) b\u1ecdn ch\u1ee7 s\u1ef1 \u0111\u1ed3n \u0111i\u1ec1n l\u00e0 Th\u01b0\u1eddng Tu\u1ea5n, Ngu b\u1ed9 ch\u1ee7 s\u1ef1 l\u00e0 V\u01b0\u01a1ng Qu\u00e2n Ch\u00ednh xin \u0111i s\u1ee9 sang X\u00edch Th\u1ed5. Ho\u00e0ng \u0111\u1ebf r\u1ea5t m\u1eebng, sai \u0111em theo 5.000 t\u1ea9m \u0111o\u1ea1n sang ban cho vua X\u00edch Th\u1ed5. Th\u00e1ng 10 n\u0103m \u1ea5y, b\u1ecdn Th\u01b0\u1eddng Tu\u1ea5n t\u1eeb qu\u1eadn Nam H\u1ea3i c\u01b0\u1ee1i thuy\u1ec1n \u0111i su\u1ed1t ng\u00e0y \u0111\u00eam trong kho\u1ea3ng hai tu\u1ea7n, \u0111\u1ec1u g\u1eb7p gi\u00f3 thu\u1eadn, \u0111\u1ebfn n\u00fai Ti\u00eau Th\u1ea1ch. Qua ph\u00eda \u0111\u00f4ng nam, c\u1eadp b\u1ec3n L\u0103ng Gi\u00e0 B\u00e1t \u0110a Ch\u00e2u. Ch\u1ed7 n\u00e0y \u0111\u1ed1i di\u1ec7n v\u1edbi L\u00e2m \u1ea8p v\u1ec1 ph\u00eda t\u00e2y. \u1ede tr\u00ean c\u00f3 \u0111\u1ec1n th\u1edd th\u1ea7n. \u0110\u1ebfn \u0111\u00f3 r\u1ed3i l\u1ea1i \u0111i v\u1ec1 ph\u00eda Nam, \u0111\u1ebfn h\u00f2n S\u01b0 T\u1eed. T\u1eeb \u0111\u00f3 li\u00ean ti\u1ebfp t\u1edbi c\u00e1c \u0111\u1ea3o kh\u00e1c. L\u1ea1i \u0111i hai, ba ng\u00e0y, b\u00f4ng th\u1ea5y ng\u1ecdn n\u00fai c\u1ee7a nu\u1edbc Lang Nha Tu \u1edf ph\u00eda t\u00e2y. R\u1ed3i t\u1edbi \u0111\u1ea3o Nam \u0110\u1ea1t K\u00ea Lung, l\u00e0 \u0111\u1ecba gi\u1edbi X\u00edch Th\u1ed5. Vua h\u1ecd sai vi\u00ean C\u01b0u Ma La, ng\u01b0\u1eddi B\u00e0 La M\u00f4n \u0111em 30 chi\u1ebfc thuy\u1ec1n ra \u0111\u00f3n. H\u1ecd th\u1ed5i k\u00e8n, \u0111\u00e1nh tr\u1ed5ng \u0111\u1ec3 ch\u00e0o m\u1eebng. H\u1ecd d\u00f9ng x\u00edch v\u00e0ng \u0111\u1ec3 bu\u1ed9c thuy\u1ec1n, l\u01b0u s\u1ee9 gi\u1ea3 \u0111\u00f3 h\u01a1n m\u1ed9t th\u00e1ng. Sau t\u1edbi kinh \u0111\u00f4. Vua h\u1ecd sai con l\u00e0 608","Ph\u1ee5 l\u1ee5c Na T\u00e0 Gi\u00e0 xin l\u00e0m l\u1ec5 t\u01b0\u01a1ng ki\u1ebfn c\u00f9ng b\u1ecdn Tu\u1ea5n. Tr\u01b0\u1edbc h\u1ebft h\u1ecd sai ng\u01b0\u1eddi \u0111\u01b0a m\u00e2m v\u00e0ng, \u0111\u1ef1ng hoa th\u01a1m v\u00e0 g\u01b0\u01a1ng, c\u00f9ng hai c\u00e1i tr\u00e1p v\u00e0ng \u0111\u1ef1ng d\u1ea7u th\u01a1m, 8 b\u00ecnh v\u00e0ng \u0111\u1ef1ng n\u01b0\u1edbc th\u01a1m v\u00e0 4 m\u1ea3nh v\u1ea3i tr\u1eafng t\u1edbi \u0111\u1ec3 s\u1ee9 gi\u1ea3 t\u1eafm r\u1eeda. Gi\u1edd M\u00f9i h\u00f4m \u1ea5y, Na T\u00e0 Gi\u00e0 l\u1ea1i \u0111em hai con voi, hai c\u00e1i l\u1ecdng b\u1eb1ng l\u00f4ng c\u00f4ng t\u1edbi \u0111\u00f3n s\u1ee9 gi\u1ea3. L\u1ea1i d\u00e2ng m\u00e2m v\u00e0ng, hoa v\u00e0ng \u0111\u1ec3 l\u00f3t \u0111\u1ef1ng h\u00f2m chi\u1ebfu chi. H\u01a1n 100 con trai, con g\u00e1i th\u1ed5i k\u00e8n \u0111\u00e1nh tr\u1ed5ng. Hai ng\u01b0\u1eddi B\u00e0 La M\u00f4n d\u1eabn \u0111\u01b0\u1eddng \u0111\u1ebfn cung vua. B\u1ecdn Tu\u1ea5n b\u01b0ng chi\u1ebfu th\u01b0 d\u00e2ng l\u00ean g\u00e1c nh\u00e0 vua. T\u1eeb vua tr\u1edf xu\u1ed1ng \u0111\u1ec1u ng\u1ed3i m\u00e0 nghe chi\u1ebfu. \u0110\u1ecdc chi\u1ebfu xong, h\u1ecd d\u1eabn b\u1ecdn Tu\u1ea5n c\u00f9ng ng\u1ed3i, t\u1ea5u nh\u1ea1c Thi\u00ean Tr\u00fac. Xong r\u1ed3i, b\u1ecdn Tu\u1ea5n \u1eeb\u1edf v\u1ec1 s\u1ee9 qu\u00e1n. H\u1ecd l\u1ea1i sai ng\u01b0\u1eddi B\u00e0 La M\u00f4n t\u1edbi s\u1ee9 qu\u00e1n d\u00e2ng th\u1ee9c \u0103n. H\u1ecd l\u1ea5y l\u00e1 c\u1ecf l\u00e0m m\u00e2m, c\u00e1i to t\u1edbi m\u1ed9t tr\u01b0\u1ee3ng vu\u00f4ng. Nh\u00e2n \u0111\u00f3 h\u1ecd b\u1ea3o b\u1ecdn Tu\u1ea5n r\u1eb1ng: \\\"T\u00f4i nay ch\u1eb3ng ph\u1ea3i l\u00e0 vua c\u1ee7a n\u01b0\u1edbc X\u00edch Th\u1ed5 n\u1eefa, m\u00e0 chi l\u00e0 k\u1ebb t\u00f4i t\u1edb c\u1ee7a \u0111\u1ea1i qu\u1ed1c th\u00f4i\\\". V\u00e0i ng\u00e0y sau, h\u1ecd m\u1eddi b\u1ecdn Tu\u1ea5n v\u00e0o d\u1ef1 y\u1ebfn. Nghi v\u1ec7 v\u00e0 ng\u01b0\u1eddi \u0111\u01b0a \u0111\u01b0\u1eddng c\u0169ng nh\u01b0 h\u00f4m l\u00e0m l\u1ec5 s\u01a1 ki\u1ebfn. Tr\u01b0\u1edbc ch\u1ed7 vua ng\u1ed3i th\u00ec \u0111\u1eb7t hai chi\u1ebfc gi\u01b0\u1eddng. Tr\u00ean gi\u01b0\u1eddng \u0111\u1eb7t c\u00e1i m\u00e2m b\u1eb1ng l\u00e1 c\u1ecf, r\u1ed9ng 1 tr\u01b0\u1ee3ng 5 th\u01b0\u1edbc, c\u00f3 b\u00e0y b\u00e1nh 4 m\u00e0u: v\u00e0ng, tr\u1eafng, t\u00eda, \u0111\u1ecf, th\u1ecbt tr\u00e2u, d\u00ea, c\u00e1, ba ba, th\u1ecbt l\u1ee3n, \u0111\u1ed3i m\u1ed3i, \u0111\u1ebfn h\u01a1n 100 m\u00f3n. H\u1ecd d\u1eabn b\u1ecdn Tu\u1ea5n l\u00ean gi\u01b0\u1eddng, nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi \u0111i theo tr\u1ea3i chi\u1ebfu d\u01b0\u1edbi \u0111\u1ea5t. H\u1ecd \u0111\u1ec1u l\u1ea5y chu\u00f4ng v\u00e0ng m\u00e0 \u0111\u1ef1ng r\u01b0\u1ee3u. \u0110\u1ed9i n\u1eef nh\u1ea1c thay nhau t\u1ea5u nh\u1ea1c, l\u1ec5 ti\u1ebft chi\u00eau \u0111\u1eabi r\u1ea5t h\u1eadu. Sau, vua h\u1ecd l\u1ea1i sai Na T\u00e0 Gi\u00e0 theo b\u1ecdn Tu\u1ea5n sang c\u00f3ng ph\u01b0\u01a1ng v\u1eadt, v\u00e0 hi\u00e9n m\u0169 hoa sen, long n\u00e3o h\u01b0\u01a1ng. H\u1ecd l\u1ea5y v\u00e0ng d\u00e1t th\u00e0nh gi\u1ea5y, kh\u1eafc ch\u1eef l\u00e0m th\u00e0nh bi\u1ec3u, d\u00f9ng tr\u00e1p v\u00e0ng phong l\u1ea1i, sai B\u00e0 La M\u00f4n mang hoa th\u01a1m, n\u1ed5i k\u00e8n tr\u1ed1ng t\u1ed1ng ti\u1ec5n s\u1ee9 \u0111o\u00e0n. Khi ra bi\u1ec3n th\u1ea5y c\u00e1 l\u1ee5c bay t\u1eebng \u0111\u00e0n tr\u00ean m\u1eb7t n\u01b0\u1edbc. H\u1ecd \u0111i tr\u00ean bi\u1ec3n h\u01a1n 10 ng\u00e0y th\u00ec t\u1edbi n\u00fai B\u00e3ng S\u01a1n \u1edf \u0110\u00f4ng Nam L\u00e2m \u00c1p. M\u00e0u n\u01b0\u1edbc bi\u1ec3n \u1edf \u0111\u00f3 s\u1eafc v\u00e0ng, m\u00f9i tanh, \u0111i thuy\u1ec1n su\u1ed1t m\u1ed9t ng\u00e0y kh\u00f4ng h\u1ebft. Ng\u01b0\u1eddi tr\u00ean thuy\u1ec1n n\u00f3i r\u1eb1ng \u0111\u00f3 l\u00e0 ph\u00e2n c\u1ee7a gi\u1ed1ng c\u00e1 l\u1edbn. Theo d\u1ecdc b\u1edd bi\u1ec3n ph\u00eda B\u1eafc t\u1edbi Giao Chi. B\u1ecdn Tu\u1ea5n tr\u1edd v\u1ec1 n\u01b0\u1edbc v\u00e0o m\u00f9a Xu\u00e2n n\u0103m \u0110\u1ea1i Nghi\u1ec7p th\u1ee9 6 (n\u0103m 610), \u0111em theo Na T\u00e0 Gi\u00e0 v\u00e0o y\u1ebft ki\u1ebfn Ho\u00e0ng \u0111\u1ebf. Ho\u00e0ng \u0111\u1ebf r\u1ea5t th\u00edch, trao cho b\u1ecdn Tu\u1ea5n ch\u1ee9c Ch\u1ea5p k\u00edch \u0111\u00f4 \u00fay. B\u1ecdn Na T\u00e0 Gi\u00e0 l\u00e0m quan v\u00e0 \u0111\u01b0\u1ee3c th\u01b0\u1edfng theo th\u1ee9 b\u1eadc. 609","L\u1ecaCH S\u1eec VI\u1ec6T NAM - T\u1eacP 1 Tr\u00edch s\u00e1ch Th\u00f4ng \u0111\u00e9n1, quy\u1ec3n 188, Bi\u00ean ph\u00f2ng 4, tr.5098 - 5099 [tr. 5098] N\u01b0\u1edbc X\u00edch Th\u1ed5 th\u00f4ng hi\u1ebfu v\u1edbi Trung Qu\u1ed1c t\u1eeb \u0111\u1eddi Tu\u1ef3. N\u01b0\u1edbc n\u00e0y l\u00e0 m\u1ed9t nh\u00e1nh kh\u00e1c c\u1ee7a Ph\u00f9 Nam. T\u1eeb Ch\u00e2u Nhai th\u1eb3ng v\u1ec1 ph\u00eda nam b\u1eb1ng \u0111\u01b0\u1eddng bi\u1ec3n, thu\u1eadn gi\u00f3 th\u00ec chi h\u01a1n 10 ng\u00e0y, \u0111i qua \u0111\u1ea3o K\u00ea Lung (l\u1ed3ng g\u00e0) l\u00e0 t\u1edbi n\u01b0\u1edbc \u0111\u1ecf. \u0110\u1ea5t \u1edf n\u01b0\u1edbc n\u00e0y \u0111\u1ec1u v\u1ec1m\u00e0u \u0111\u1ecf, do \u0111\u00f3 ng\u01b0\u1eddi ta g\u1ecdi l\u00e0 X\u00edch Th\u1ed5. ph\u00eda \u0111\u00f4ng l\u00e0 n\u01b0\u1edbc Ba La L\u1ee3i, ph\u00eda t\u00e2y l\u00e0 n\u01b0\u1edbc La B\u00e0, ph\u00eda nam l\u00e0 n\u01b0\u1edbc Kha La Th\u1ea3. \u00c1n ng\u1eef ph\u00eda B\u1eafc l\u00e0 bi\u1ec3n l\u1edbn, \u0111\u1ea5t vu\u00f4ng m\u1ea5y ngh\u00ecn d\u1eb7m. Vua n\u01b0\u1ecfc \u1ea5y h\u1ecd C\u00f9 \u0110\u00e0m, t\u00ean l\u00e0 L\u1ee3i Ph\u1ee7 \u0110a T\u1eafc. Kh\u00f4ng bi\u1ebft xa g\u1ea7n c\u1ecf n\u01b0\u1edbc n\u00e0o n\u1eefa kh\u00f4ng. Vua \u1edf th\u00e0nh T\u0103ng Chi c\u0169ng g\u1ecdi l\u00e0 th\u00e0nh S\u01b0 T\u1eeb. Th\u00e0nh c\u00f3 ba l\u1edbp c\u1eeda, c\u1eeda n\u1ecd c\u00e1ch c\u1eeda kia 100 b\u01b0\u1edbc. C\u00e1c nh\u00e0 trong khu v\u1ef1c cung vua \u0111\u1ec1u l\u00e0 nh\u00e0 g\u00e1c, ngo\u1ea3nh m\u1eb7t v\u1ec1 ph\u01b0\u01a1ng B\u1eafc. Nh\u00e0 vua ng\u1ed3i \u1eeb\u00ean gi\u01b0\u1eddng ba t\u1ea7ng, m\u1eb7c \u00e1o v\u1ea3i m\u1ea7u r\u00e1ng \u0111\u1ecf, \u0111\u1ed9i m\u0169 hoa v\u00e0ng, \u0111\u00ednh nh\u1eefng chu\u1ed7i \u0111\u00e1 b\u00e1u. Sau gi\u01b0\u1eddng vua ng\u1ed3i c\u00f3 \u0111\u1eb7t m\u1ed9t c\u00e1i kh\u00e1m g\u1ed7, d\u00f9ng v\u00e0ng b\u1ea1c, g\u1ed7 ng\u0169 h\u01b0\u01a1ng kh\u1ea3m v\u00e0o. Sau kh\u1ea3m treo m\u1ed9t chi\u1ebfc \u0111\u00e8n v\u00e0ng, t\u1eeb \u0111\u1eb1ng xa tr\u00f4ng nh\u01b0 treo \u1edf sau c\u1ed5. Quan t\u01b0\u1edbc c\u00f3 m\u1ed9t vi\u00ean T\u00e1t \u0111\u00e0 gi\u00e0 la, ba ng\u01b0\u1eddi \u0110\u00e0 na \u0111\u1ea1t xoa, ba ng\u01b0\u1eddi Gi\u00e0 l\u1ee3i m\u1eadt gi\u00e0 c\u00f9ng coi ch\u00ednh s\u1ef1 v\u00e0 m\u1ed9t ng\u01b0\u1eddi C\u00e2u la m\u1ea1t \u0111\u1ebf coi vi\u1ec7c h\u1ec9nh ph\u00e1p. M\u1ed7i th\u00e0nh \u0111\u1eb7t m\u1ed9t vi\u00ean Na t\u00e0 gi\u00e0 v\u00e0 10 vi\u00ean B\u00e1t \u0111\u1ebf. T\u1ee5c h\u1ecd \u0111\u1ebbu x&u l\u1ed7 tai, c\u00e1t t\u00f3c, kh\u00f4ng c\u00f3 l\u1ec5 qu\u1ef3 l\u1ea1y. H\u1ecd l\u1ea5y d\u1ea7u th\u01a1m b\u00f4i m\u00ecnh. H\u1ecd th\u1edd Ph\u1eadt r\u1ea5t s\u1ee7ng k\u00ednh, \u0111\u1eb7c bi\u1ec7t coi tr\u1ecdng B\u00e0 La M\u00f4n. Ph\u1ee5 n\u1eef b\u00fai t\u00f3c \u1edf sau g\u00e1y. Con trai, con g\u00e1i th\u01b0\u1eddng l\u1ea5y v\u1ea3i m\u00e0u xanh \u0111\u1ecf may qu\u1ea7n \u00e1o. Nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi gi\u1ea7u sang [tr. 5099] th\u00ec t\u00f9y \u1ef7 v\u1ebd v\u1eddi, ch\u1ec9 ri\u00eang c\u00f3 d\u00e2y v\u00e0ng th\u00ec n\u1ebfu kh\u00f4ng ph\u1ea3i do vua ban kh\u00f4ng \u0111\u01b0\u1ee3c \u0111eo. Kh\u00ed h\u1eadu c\u1ee7a h\u1ecd, m\u00f9a \u0110\u00f4ng m\u00f9a H\u1ebb \u0111\u1ec1u n\u00f3ng \u1ea5m, m\u01b0a nhi\u1ec1u, \u00edt khi t\u1ea1nh n\u1eafng. H\u1ecd tr\u1ed3ng tr\u1ecdt kh\u00f4ng k\u1ec3 th\u1eddi v\u1ee5. \u0110\u1ea5t \u0111ai r\u1ea5t th\u00edch nghi v\u1edbi vi\u1ec7c \u1eeb\u1ed3ng l\u00faa, \u0111\u1eadu tr\u1eafng, v\u1eebng \u0111en. Ngo\u00e0i ra, c\u00e1c s\u1ea3n v\u1eadt kh\u00e1c ph\u1ea7n nhi\u1ec1u gi\u1ed1ng v\u1edbi Giao Chi. H\u1ecd l\u1ea5y m\u00eda l\u00e0m r\u01b0\u1ee3u, cho l\u1eabn r\u1ec5 c\u00e2y 1. \u0110\u1ed7 H\u1ef1u, ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1eddi \u0110\u01b0\u1eddng, Th\u00f4ng \u0111i\u1ec1n, Trung Hoath\u01b0c\u1ee5c, B\u1eafcKinh, 1988. 610","Ph\u1ee5 l\u1ee5c d\u01b0a \u0111\u1ecf v\u00e0o. H\u1ecd c\u00f3 tr\u00f2 ch\u01a1i b\u00f3i g\u00e0, song l\u1ee5c (?). Ng\u00e0y \u0110\u00f4ng ch\u00ed, n\u1eafng chi\u1ebfu th\u1eb3ng b\u00ean d\u01b0\u1edbi, ng\u00e0y H\u1ea1 ch\u00ed b\u00f3ng n\u1eafng \u1edf ph\u00eda nam. C\u00e1c nh\u00e0 \u0111\u1ec1u quay m\u1eb7t l\u00ean h\u01b0\u1edbng b\u1eafc. \u0110\u1eddi T\u00f9y D\u01b0\u1ee1ng \u0111\u1ebf (605 - 617) c\u00f3 k\u00e9n ng\u01b0\u1eddi th\u00f4ng hi\u1ec3u v\u1ec1 c\u00e1c n\u01b0\u1edbc ngo\u00e0i. N\u0103m \u0110\u1ea1i Nghi\u1ec7p th\u1ee9 3 (607), c\u00f3 vi\u00ean Ch\u1ee7 s\u1ef1 \u0111\u1ed3n \u0111i\u1ec1n t\u00ean l\u00e0 Th\u01b0\u1eddng Tu\u1ea5n v\u00e0 Ngu b\u1ed9 ch\u1ee7 s\u1ef1 l\u00e0 V\u01b0\u01a1ng Qu\u00e2n Ch\u00ednh nh\u1eadn chi\u1ebfu c\u1ee7a vua. B\u1ecdn Tu\u1ea5n, \u0111i thuy\u1ec1n t\u1eeb qu\u1eadn Nam H\u1ea3i, ng\u00e0y \u0111\u00eam \u0111i su\u1ed1t, m\u1ed7i khi g\u1eb7p chi\u1ec1u gi\u00f3 thu\u1eadn, trong hai tu\u1ea7n t\u1edbi n\u00fai Ti\u00eau Th\u1ea1ch. Xu\u00f4i v\u1ec1 h\u01b0\u1edbng \u0111\u00f4ng nam, v\u00e0o c\u1ed3n Lang Gi\u00e0 B\u00e1t B\u1ea1t \u0110a, \u0111\u1ed1i di\u1ec7n v\u1edbi n\u01b0\u1edbc L\u00e2m \u00c2p \u1edd ph\u00eda t\u00e2y, \u1edf tr\u00ean \u0111\u00f3 c\u00f3 \u0111\u1ec1n th\u1edd th\u1ea7n. L\u1ea1i \u0111i v\u1ec1 ph\u00eda nam, t\u1edbi h\u00f2n S\u01b0 T\u1eed. T\u1eeb \u0111\u00f3 l\u1ea1i li\u00ean ti\u1ebfp qua c\u00e1c \u0111\u1ea3o, c\u00e1c c\u1ed3n h\u1ebft hai, ba ng\u00e0y, tr\u00f4ng sang ph\u00eda t\u00e2y th\u1ea5y n\u00fai \u1edf n\u01b0\u1edbc Lang N ha Tu. R\u1ed3i \u0111i th\u1eb3ng v\u1ec1 ph\u00eda nam t\u1edbi \u0111\u1ea3o K\u00ea Lung (l\u1ed3ng g\u00e0), l\u00e0 t\u1edbi \u0111\u1ecba gi\u1edbi X\u00edch Th\u1ed5. L\u01b0u l\u1ea1i h\u01a1n m\u1ed9t th\u00e1ng th\u00ec t\u1edbi kinh \u0111\u00f4 n\u01b0\u1edbc \u0111\u00f3. B\u1ecdn Tu\u1ea5n b\u01b0ng Chi\u1ebfu th\u01b0 l\u00ean l\u1ea7u g\u00e1c. T\u1eeb nh\u00e0 vua tr\u1edf xu\u1ed1ng \u0111\u1ec1u ng\u1ed3i m\u00e0 nghe chi\u1ebfu. \u0110\u1ecdc chi\u1ebfu xong h\u1ecd d\u1eabn b\u1ecdn Tu\u1ea5n v\u00e0o \u0103n y\u1ebfn. Tr\u01b0\u1edbc ch\u1ed7 vua ng\u1ed3i \u0111\u1eb7t h\u00e3i c\u00e1i gi\u01b0\u1eddng, tr\u00ean c\u00f3 \u0111\u1eb7t chi\u1ebfc m\u00e2m vu\u00f4ng b\u1eb1ng l\u00e1 c\u1ecf r\u1ed9ng 1 tr\u01b0\u1ee3ng 5 th\u01b0\u1edbc, b\u00e0y b\u00e1nh 4 m\u00e0u: v\u00e0ng, tr\u1eafng, \u0111\u1ecf, t\u00eda v\u00e0 c\u00e1c lo\u1ea1i th\u1ecbt b\u00f2, d\u00ea, c\u00e1, ba ba, l\u1ee3n, \u0111\u1ed3i m\u1ed3i, c\u1ea3 th\u1ea3y h\u01a1n 100 m\u00f3n. H\u1ecd m\u1eddi b\u1ecdn Tu\u1ea5n ng\u1ed3i tr\u00ean gi\u01b0\u1eddng, c\u00f2n nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi kh\u00e1c \u0111i theo th\u00ec ng\u1ed3i \u1edf d\u01b0\u1edbi \u0111\u00e1t. K h i s\u1ee9 \u0111o\u00e0n v\u1ebb, vu a h\u1ecd c\u00f2n sai Na T\u00e0 Gi\u00e0 theo sang c\u1ed5ng ph\u01b0\u01a1ng v\u1eadt. Khi ra t\u1edbi bi\u1ec3n, ng\u01b0\u1eddi ta th\u1ea5y lo\u1ea1i c\u00e1 l\u1ee5c bay h\u00e0ng \u0111\u00e0n tr\u00ean m\u1eb7t n\u01b0\u1edbc. \u0110i su\u1ed1t 10 ng\u00e0y tr\u00ean bi\u1ec3n, h\u1ecd t\u1edbi L\u00e2m \u1ea4p. \u0110i theo ph\u00eda \u0111\u00f4ng nam men n\u00fai, h\u1ecd th\u1ea5y tr\u00ean bi\u1ec3n c\u00f3 m\u1ed9t kho\u1ea3ng r\u1ed9ng t\u1edbi h\u01a1n 1.000 b\u1ed9, m\u00e0u n\u01b0\u1edbc v\u00e0ng, m\u00f9i tanh. Thuy\u1ec1n \u0111i su\u1ed1t m\u01b0\u1eddi ng\u00e0y' m\u00e0 ch\u01b0a h\u1ebft. Ng\u01b0\u1eddi \u1edf \u0111\u00f3 n\u00f3i r\u1eb1ng \u0111\u00f3 l\u00e0 ph\u00e2n c\u1ee7a m\u1ed9t lo\u00e0i c\u00e1 l\u1edbn. Theo d\u1ecdc b\u1edd bi\u1ec3n \u0111i v\u1ec1 ph\u00eda B\u1eafc l\u00e0 t\u1edbi Giao Chi. V\u00e0o n\u0103m T\u00f9y \u0110\u1ea1i Nghi\u1ec7p th\u1ee9 6 (n\u0103m 610), h\u1ecd v\u1ec1 t\u1edbi Trung Qu\u1ed1c. 1. C\u00e1c s\u00e1ch T\u00f9y th\u01b0, Th\u00f4ng ch\u00ed, Th\u00e1i b\u00ecnh ho\u00e0n v\u0169 k\u00fd, V\u0103n hi\u1ebfn th\u00f4ng kh\u1ea3o, \u0111\u1ec1u ch\u00e9p m\u1ed9t ng\u00e0y. ND. 611","L\u1ecaCH S\u1eec VI\u1ec6T NAM - T\u1eacP 1 Tr\u00edch s\u00e1ch Th\u00e1i b\u00ecnh ho\u00e0n v\u0169 k\u00fd', quy\u1ec3n 177, T\u1ee9 di 6, Nam man 2, tr. 3373-3374 [tr.3373] X\u00edch Th\u1ed5 th\u00f4ng hi\u1ebfu v\u1edbi Trung Qu\u1ed1c t\u1eeb \u0111\u1eddi T\u00f9y. N\u01b0\u1edbc n\u00e0y l\u00e0 m\u1ed9t d\u00f2ng kh\u00e1c c\u1ee7a Ph\u00f9 Nam. T\u1eeb Ch\u00e2u Nhai th\u1eb3ng v\u1ec1 ph\u00eda nam b\u1eb1ng \u0111\u01b0\u1eddng bi\u1ec3n h\u1ebft 100 ng\u00e0y, thu\u1eadn gi\u00f3 th\u1ec9 chi h\u01a1n 10 ng\u00e0y, \u0111i qua \u0111\u1ea3o K\u00ea Lung (l\u1ed3ng g\u00e0) l\u00e0 t\u1edbi n\u01b0\u1edbc \u0111\u00f3. \u0110\u1ea5t \u1edf n\u01b0\u1edbc n\u00e0y \u0111\u1ec1u m\u00e0u \u0111\u1ecf, do \u0111\u00f3 ng\u01b0\u1eddi ta g\u1ecdi l\u00e0 Xich Th\u1ed5. Vua n\u01b0\u1edbc \u1ea5y h\u1ecd C\u00f9 \u0110\u00e0m, t\u00ean l\u00e0 L\u1ee3i Ph\u00fa \u0110a H\u00e0n. Kh\u00f4ng bi\u1ebft xa g\u1ea7n c\u00f3 n\u01b0\u1edbc n\u00e0o n\u1eefa kh\u00f4ng. Vua \u1edf th\u00e0nh T\u0103ng Chi c\u0169ng g\u1ecdi l\u00e0 th\u00e0nh S\u01b0 T\u1eed. Th\u00e0nh c\u00f3 ba l\u1edbp c\u1eeda, c\u1eeda n\u1ecd c\u00e1ch c\u1eeda kia 100 b\u01b0\u1edbc. C\u00e1c nh\u00e0 trong khu v\u1ef1c cung vua \u0111\u1ec1u l\u00e0 nh\u00e0 g\u00e1c, ngo\u1ea3nh m\u1eb7t v\u1ec1 ph\u01b0\u01a1ng b\u1eafc. Nh\u00e0 vua ng\u1ed3i tr\u00ean gi\u01b0\u1eddng ba t\u1ea7ng, [tr.3374] m\u1eb7c \u00e1o v\u1ea3i m\u00e0u r\u00e1ng \u0111\u1ecf, \u0111\u1ed9i m\u0169 hoa v\u00e0ng, c\u00f3 ch\u00f9m m\u1ea1ng \u0111\u00ednh v\u1eadt b\u00e1u. Sau gi\u01b0\u1eddng vua ng\u1ed3i c\u00f3 \u0111\u1eb7t m\u1ed9t c\u00e1i kh\u00e1m g\u1ed7, d\u00f9ng v\u00e0ng b\u1ea1c, g\u1ed7 ng\u0169 h\u01b0\u01a1ng kh\u1ea3m v\u00e0o. Sau kh\u1ea3m \u1eebeo m\u1ed9t chi\u1ebfc \u0111\u00e8n v\u00e0ng t\u1eeb \u0111\u1eb1ng xa tr\u00f4ng nh\u01b0 treo \u1edf sau c\u1ed5. Quan t\u01b0\u1edbc c\u00f3 m\u1ed9t vi\u00ean T\u00e1t \u0111\u00e0 gi\u00e0 la, hai ng\u01b0\u1eddi \u0110\u00e0 na \u0111\u1ea1t xoa, ba ng\u01b0\u1eddi Gi\u00e0 l\u1ee3i m\u1eadt gi\u00e0 c\u00f9ng coi ch\u00ednh s\u1ef1 v\u00e0 m\u1ed9t ng\u01b0\u1eddi C\u00e2u \u1ec9a m\u1ea1t \u0111\u1ebf coi vi\u1ec7c h\u00ecnh ph\u00e1p. M\u1ed7i th\u00e0nh \u0111\u1eb7t m\u1ed9t vi\u00ean Na t\u00e0 gi\u00e0 v\u00e0 10 vi\u00ean B\u00e1t \u0111\u1ebf. \u0110\u1eddi T\u00f9y D\u01b0\u1ee1ng \u0111\u1ebf (605 - 617) c\u00f3 k\u00e9n ng\u01b0\u1eddi th\u00f4ng hi\u1ec3u v\u1ec1 c\u00e1c n\u01b0\u1edbc ngo\u00e0i. N\u0103m \u0110\u1ea1i Nghi\u1ec7p th\u1ee9 3 (697), c\u00f3 vi\u00ean Ch\u1ee7 s\u1ef1 \u0111\u1ed3n \u0111i\u1ec1n t\u00ean l\u00e0 Th\u01b0\u1eddng Tu\u1ea5n v\u1ea3 N gu b\u1ed9 ch\u1ee7 s\u1ef1 1\u00c0 V\u01b0\u01a1ng Qu\u00e2n Ch\u00ednh nh\u1ec7n chi\u1ebfu c\u1ee7a vua. B\u1ecdn Tu\u1ea5n, \u0111i thuy\u1ec1n t\u1eeb qu\u1eadn Nam H\u1ea3i, ng\u00e0y \u0111\u00eam \u0111i su\u1ed1t, m\u1ed7i khi g\u1eb7p chi\u1ec1u gi\u00f3 thu\u1eadn, trong hai tu\u1ea7n t\u1edbi n\u00fai Ti\u00eau Th\u1ea1ch. Xu\u00f4i v\u1ec1 h\u01b0\u1edbng \u0111\u00f4ng nam, v\u00e0o c\u1ed3n Lang Gi\u00e0 B\u00e1t B\u1ea1t \u0110a, \u0111\u1ed1i di\u1ec7n v\u1edbi n\u01b0\u1edbc L\u00e2m \u00c1p \u1edf ph\u00eda t\u00e2y, \u1edf tr\u00ean \u0111\u00f3 c\u00f3 \u0111\u1ec1n th\u1edd th\u1ea7n. L\u1ea1i \u0111i v\u1ec1 ph\u00eda nam, t\u1edbi h\u00f2n S\u01b0 T\u1eed. T\u1eeb \u0111\u00f3 l\u1ea1i li\u00ean ti\u1ebfp qua c\u00e1c \u0111\u1ea3o, c\u00e1c c\u1ed3n h\u1ebft hai, ba ng\u00e0y, tr\u00f4ng sang ph\u00eda t\u00e2y th\u1ea5y n\u00fai \u1edf n\u01b0\u1edbc Lang Nha Tu. R\u1ed3i \u0111i th\u1eb3ng v\u1ec1 ph\u00eda nam t\u1edbi \u0111\u1ea3o K\u00ea Lung (l\u1ed3ng g\u00e0), l\u00e0 t\u1edbi \u0111\u1ecba gi\u1edbi X\u00edch Th\u1ed5. Vua X\u00edch Th\u1ed5 sai vi\u00ean C\u01b0u ma la ng\u01b0\u1eddi B\u00e0 La M\u00f4n \u0111em 30 chi\u1ebfc thuy\u1ec1n ra \u0111\u00f3n. H\u1ecd \u0111\u00e1nh tr\u1ed1ng, th\u1ed5i t\u1ee7 v\u00e0 \u0111\u1ec3 1. Th\u00e1i B\u00ecnh ho\u00e0n v\u0169 k\u00fd, Nh\u1ea1c S\u1eedso\u1ea1n, V\u01b0\u01a1ng V\u00e3n S\u1edf\u0111i\u1ec3m hi\u1ec7u, B\u1eafc Kinh, Trung Hoa th\u01b0 c\u1ee5c, 2007. 612","Ph\u1ee5 l\u1ee5c hoan ngh\u00eanh s\u1ee9 gi\u1ea3 nh\u00e0 T\u00f9y. H\u1ecd d\u00f9ng d\u00e2y v\u00e0ng \u0111\u1ec3 bu\u1ed9c thuy\u1ec1n s\u1ee9 gi\u1ea3. L\u01b0u l\u1ea1i h\u01a1n m\u1ed9t th\u00e1ng th\u00ec t\u1edbi kinh \u0111\u00f4 n\u01b0\u1edbc \u0111\u00f3. Vua sai con m\u00ecnh l\u00e0 Na T\u00e0 Gi\u00e0 xin l\u00e0m l\u1ec5 y\u1ebft ki\u1ebfn v\u1edbi b\u1ecdn Tu\u1ea5n. Tr\u01b0\u1edbc h\u1ebft h\u1ecd sai ng\u01b0\u1eddi d\u00e2ng m\u1ed9t m\u00e2m v\u00e0ng \u0111\u1ef1ng n\u01b0\u1edbc hoa, v\u00e0 g\u01b0\u01a1ng, h\u1ed9p \u0111\u1ef1ng d\u1ea7u th\u01a1m, b\u00ecnh n\u01b0\u1edbc th\u01a1m v\u00e0 b\u1ed1n m\u1ea3nh v\u1ea3i tr\u1eafng \u0111\u1ec3 s\u1ee9 gi\u1ea3 t\u1eafm r\u1eeda. V\u00e0o gi\u1edd m\u00f9i ng\u00e0y h\u00f4m \u0111\u00f3, 100 ng\u01b0\u1eddi v\u1eeba \u0111\u00e0n \u00f4ng v\u1eeba \u0111\u00e0n b\u00e0 t\u1ea5u tr\u1ed1ng, t\u00f9 v\u00e0, c\u1ecf hai ng\u01b0\u1eddi B\u00e0 La M\u00f4n d\u1eabn \u0111\u01b0\u1eddng cho s\u1ee9 \u0111o\u00e0n t\u1edbi cung vua. B\u1ecdn Tu\u1ea5n b\u01b0ng chi\u1ebfu l\u00ean g\u00e1c. T\u1eeb nh\u00e0 vua tr\u1edf xu\u1ed1ng \u0111\u1ec1u ng\u1ed3i m\u00e0 nghe chi\u1ebfu. \u0110\u1ecdc chi\u1ebfu xong h\u1ecd d\u1eabn b\u1ecdn Tu\u1ea5n v\u00e0o \u0103n y\u1ebfn. Tr\u01b0\u1edbc ch\u1ed7 vua ng\u1ed3i \u0111\u1eb7t hai c\u00e1i gi\u01b0\u1eddng, tr\u00ean c\u00f3 \u0111\u1eb7t chi\u1ebfc m\u00e2m vu\u00f4ng b\u1eb1ng l\u00e1 c\u1ecf r\u1ed9ng 1 tr\u01b0\u1ee3ng 5 th\u01b0\u1edbc, b\u00e0y b\u00e1nh 4 m\u00e0u: v\u00e0ng, tr\u1eafng, \u0111\u1ecf, t\u00eda v\u00e0 c\u00e1c lo\u1ea1i th\u1ecbt b\u00f2, d\u00ea, c\u00e1, ba ba, l\u1ee3n, \u0111\u1ed3i m\u1ed3i, c\u1ea3 th\u1ea3y hom 100 m\u00f3n. H\u1ecd m\u1eddi b\u1ecdn Tu\u1ea5n ng\u1ed3i tr\u00ean gi\u01b0\u1eddng, c\u00f2n nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi kh\u00e1c \u0111i theo th\u00ec ng\u1ed3i \u1edf d\u01b0\u1edbi \u0111\u1ea5t. Khi s\u1ee9 \u0111o\u00e0n v\u1ec1, vua h\u1ecd c\u00f2n sai Na T\u00e0 Gi\u00e0 theo sang c\u1ed1ng ph\u01b0\u01a1ng v\u1eadt. Khi ra t\u1edbi bi\u1ec3n, ng\u01b0\u1eddi ta th\u1ea5y lo\u1ea1i c\u00e1 xanh bay h\u00e0ng \u0111\u00e0n tr\u00ean m\u1eb7t n\u01b0\u1edbc. \u0110i su\u1ed1t 10 ng\u00e0y tr\u00ean bi\u1ec3n, h\u1ecd t\u1edbi ph\u00eda \u0111\u00f4ng nam L\u00e2m \u00c1p. \u0110i men theo qu\u1ea3 n\u00fai, h\u1ecd th\u1ea5y tr\u00ean bi\u1ec3n c\u00f3 m\u1ed9t kho\u1ea3ng r\u1ed9ng t\u1edbi h\u01a1n 1.000 b\u1ed9, m\u00e0u nir\u1edbc v\u00e0ng, m\u00f9i tanh b\u1ed1c l\u00ean. Thuy\u1ec1n \u0111i su\u1ed1t m\u1ed9t ng\u00e0y m\u00e0 ch\u01b0a h\u1ebft. Ng\u01b0\u1eddi \u1edf \u0111\u00f3 n\u00f3i r\u00e0ng \u0111\u00f3 l\u00e0 ph\u00e2n c\u00f9a m\u1ed9t lo\u00e0i c\u00e1 l\u1edbn. Theo d\u1ecdc b\u1edd bi\u1ec3n \u0111i v\u1ec1 ph\u00eda B\u1eafc l\u00e0 t\u1edbi Giao Chi. V\u00e0o n\u0103m \u0110\u1ea1i Nghi\u1ec7p th\u1ee9 6 (n\u0103m 610), h\u1ecd v\u1ec1 t\u1edbi Trung Qu\u1ed1c. Tr\u00edch s\u00e1ch: V\u0103n Hi\u1ebfn th\u00f4ng kh\u1ea3o', quy\u1ec3n 331, T\u1ee9 du\u1ec7 kh\u1ea3o 8, X\u00edch Th\u1ed5, t\u1edd 6 - 8 [t\u1edd 6] X\u00edch Th\u1ed5 l\u00e0 m\u1ed9t chi nh\u00e1nh c\u1ee7a Ph\u00f9 Nam \u1edf v\u00f9ng bi\u1ec3n Nam H\u1ea3i. \u0110i thuy\u1ec1n hom 100 ng\u00e0y th\u00ec t\u1edbi kinh \u0111\u00f4 c\u1ee7a n\u01b0\u1edbc n\u00e0y. \u0110\u1ea5t \u1edf \u0111\u00f3 m\u00e0u \u0111\u1ecf n\u00ean g\u1ecdi l\u00e0 X\u00edch Th\u1ed5. Ph\u00eda \u0111\u00f4ng l\u00e0 n\u01b0\u1edbc Ba La Th\u00edch, ph\u00eda t\u00e2y l\u00e0 n\u01b0\u1edbc B\u00e0 La Sa, ph\u00eda nam l\u00e0 n\u01b0\u1edbc Kha La \u0110\u00e1n, ph\u00eda b\u1eafc gi\u00e1p bi\u1ec3n l\u1edbn. \u0110\u1ea5t n\u01b0\u1edbc h\u1ecd r\u1ed9ng v\u00e0i ngh\u00ecn d\u1eb7m. Vua n\u01b0\u1edbc 1. M\u00e3 \u0110oan L\u00e2m, ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1eddi Nguy\u00ean, V\u0103n hi\u1ebfn th\u00f4ng kh\u1ea3o, B\u1eafc Kinh, Trung Hoa th\u01b0 c\u1ee5c, 1986. 613","L\u1ecaCH S\u1eec VI\u1ec6T NAM - T\u1eacP 1 \u1ea5y c\u00f3 h\u1ecd l\u00e0 C\u00f9 \u0110\u00e0m, t\u00ean l\u00e0 L\u1ee3i Ph\u1ee7 \u0110a T\u1eafc, kh\u00f4ng bi\u1ebft xa g\u1ea7n c\u00f3 n\u01b0\u1edbc n\u00e0o kh\u00e1c c\u1ea3. Ng\u01b0\u1eddi ta n\u00f3i r\u1eb1ng cha \u00f4ng b\u1ecf ng\u00f4i vua xu\u1ea5t gia tu \u0111\u1ea1o, truy\u1ec1n ng\u00f4i cho L\u1ee3i Ph\u00fa \u0110a T\u1eafc. \u00d4ng \u1edf ng\u00f4i 16 n\u0103m, c\u00f3 3 v\u1ee3, \u0111\u1ec1u l\u00e0 con g\u00e1i c\u1ee7a vua n\u01b0\u1edbc l\u00e1ng gi\u1ec1ng. Vua \u1edf th\u00e0nh T\u0103ng Chi, th\u00e0nh c\u00f3 3 l\u1edbp c\u1eeda, c\u00e1ch nhau g\u1ea7n \u1ec9 00 b\u01b0\u1edbc. M\u1ed7i c\u1eeda \u0111\u1ec1u v\u1ebd h\u00ecnh B\u1ed3 T\u00e1t v\u00e0 Ti\u00ean bay, treo hoa v\u00e0ng v\u00e0 chu\u00f4ng. C\u00f3 v\u00e0i ch\u1ee5c ng\u01b0\u1eddi \u0111\u00e0n b\u00e0, k\u1ebb th\u00ec t\u1ea5u nh\u1ea1c, ng\u01b0\u1eddi th\u00ec c\u1ea7m hoa v\u00e0ng. L\u1ea1i c\u00f3 4 ng\u01b0\u1eddi ph\u1ee5 n\u1eef \u0103n m\u1eb7c nh\u01b0 c\u00e1c H\u1ed9 ph\u00e1p Kim c\u01b0\u01a1ng \u0111\u1ee9ng s\u00e1t c\u1eeda, canh th\u00e1p Ph\u1eadt. Ng\u01b0\u1eddi \u1edf ngo\u00e0i c\u1ed5ng th\u00ec c\u1ea7m g\u1eady g\u1ed9c, gi\u00e1o m\u00e1c. Ng\u01b0\u1eddi \u0111\u00fang trong th\u00ec c\u1ea7m ch\u1ed5i ph\u1ea5t tr\u1ea7n tr\u1eafng. \u1ede s\u00e1t \u0111\u01b0\u1eddng th\u00ec bu\u00f4ng r\u00e8m tr\u1eafng \u0111i\u1ec3m hoa. C\u00e1c nh\u00e0 trong cung vua th\u1ea3y \u0111\u1ec1u nhi\u1ec1u t\u1ea7ng, c\u1eeda m\u1edf v\u1ec1 ph\u01b0\u01a1ng b\u1eafc. Nh\u00e0 vua ng\u1ed3i tr\u00ean s\u1eadp cao 3 t\u1ea7ng m\u1eb7t h\u01b0\u1edbng v\u1ec1 ph\u00eda b\u1eafc, m\u1eb7c \u00e1o v\u1ea3i m\u1ea7u r\u00e1ng \u0111\u1ecf, \u0111\u1ed9i m\u0169 hoa v\u00e0ng, \u0111\u00ednh nh\u1eefng chu\u1ed7i \u0111\u00e1 b\u00e1u. C\u00f3 b\u1ed5n ng\u01b0\u1eddi con g\u00e1i \u0111\u1ee9ng h\u1ea7u hai b\u00ean, l\u00ednh h\u1ed9 v\u1ec7 h\u01a1n 100 ng\u01b0\u1eddi. Sau s\u1eadp vua ng\u1ed3i c\u00f3 m\u1ed9t c\u00e1i h\u00f2m g\u1ed7 kh\u1ea3m v\u00e0ng b\u1ea1c v\u00e0 g\u1ed7 ng\u0169 h\u01b0\u01a1ng. Sau h\u00f2m treo m\u1ed9t chi\u1ebfc \u0111\u00e8n d\u00e1t v\u00e0ng, s\u00e1t v\u1edbi s\u1eadp vua l\u1ea1i c\u00f3 2 chi\u1ebfc g\u01b0\u01a1ng v\u00e0ng, tr\u01b0\u1edbc c\u00e1i g\u01b0\u01a1ng b\u00e0y c\u00e1i chum v\u00e0ng. Tr\u01b0\u1edbc chum \u0111\u1ec1u c\u00f3 l\u00f2 h\u01b0\u01a1ng b\u1eb1ng v\u00e0ng, m\u1eb7t tr\u01b0\u1edbc \u0111\u1eb7t m\u1ed9t con tr\u00e2u v\u00e0ng qu\u1ef3 ph\u1ee5c. Tr\u01b0\u1edbc con tr\u00e2u c\u1eafm m\u1ed9t c\u00e1i l\u1ecdng qu\u00fd. B\u00ean ph\u1ea3i, b\u00ean tr\u00e1i chi\u1ebfc l\u1ecdng \u0111\u1ec1u b\u00e0y qu\u1ea1t qu\u00fd. V\u00e0i tr\u0103m [t\u1edd 7] ng\u01b0\u1eddi B\u00e0 La M\u00f4n x\u1ebfp th\u00e0nh hai h\u00e0ng theo h\u01b0\u1edbng \u0111\u00f4ng t\u00e2y, ng\u1ed3i quay m\u1eb7t v\u00e0o nhau, v \u1ec1 quan ch\u1ee9c c\u1ee7a h\u1ecd g\u1ed3m c\u00f3: m\u1ed9t vi\u00ean T\u00e1t \u0111\u00e0 gi\u00e0 la, hai \u0110\u00e0 tr\u1eeb \u0111\u1ea1t thoa, ba vi\u00ean Gi\u00e0 l\u1ee3i m\u1eadt gi\u00e0, c\u00f9ng nhau n\u1eafm quy\u1ec1n h\u00e0nh ch\u00ednh; m\u1ed9t vi\u00ean C\u00e2u la m\u1ea1t \u0111\u1ebf n\u1eafm h\u00ecnh ph\u00e1p. M\u1ed7i th\u00e0nh \u0111\u1eb7t ra m\u1ed9t vi\u00ean Na t\u00e0 gi\u00e0 v\u00e0 m\u1ed9t vi\u00ean B\u00e1t \u0111\u1ebf1. T\u1ee5c h\u1ecd \u0111\u1ec1u x\u00e2u l\u1ed7 tai, c\u1eaft t\u00f3c, kh\u00f4ng c\u00f3 l\u1ec5 qu\u1ef3 l\u1ea1y. H\u1ecd l\u1ea5y d\u1ea7u th\u01a1m b\u00f4i m\u00ecnh. H\u1ecd th\u1edd Ph\u1eadt r\u1ea5t s\u1ee7ng, \u0111\u1eb7c bi\u1ec7t coi tr\u1ecdng B\u00e0 La M\u00f4n. Ph\u1ee5 n\u1eef b\u00fai t\u00f3c \u1edf sau g\u00e1y. Con trai, con g\u00e1i th\u01b0\u1eddng l\u1ea5y v\u1ea3i m\u00e0u xanh \u0111\u1ecf may qu\u1ea7n \u00e1o. Nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi gi\u1ea7u sang th\u00ec t\u00f9y \u00fd v\u1ebd v\u1eddi, ch\u1ec9 ri\u00eang c\u00f3 d\u00e2y v\u00e0ng th\u00ec n\u1ebfu kh\u00f4ng ph\u1ea3i do vua ban kh\u00f4ng \u0111\u01b0\u1ee3c \u0111eo. 1. C\u00e1c s\u00e1ch Th\u00f4ng \u0111i\u1ec3n, Th\u00f4ng ch\u00ed, Th\u00e1i b\u00ecnh ho\u00e0n v\u0169 k\u00fd, T\u00f9y th\u01b0, \u0111\u1ec1u ch\u00e9p l\u00e0 10 vi\u00ean B\u00e1t \u0111\u1ebf. ND. 614","Ph\u1ee5 l\u1ee5c M\u1ed7i khi c\u00f3 c\u01b0\u1edbi g\u00e0 th\u00ec ch\u1ecdn ng\u00e0y l\u00e0nh. Nh\u00e0 g\u00e1i tr\u01b0\u1edbc \u0111\u00f3 5 ng\u00e0y ch\u01a1i nh\u1ea1c, u\u1ed1ng r\u01b0\u1ee3u. R\u1ed3i cha c\u1ea7m tay con g\u00e1i trao cho ch\u00e0ng r\u1ec3, b\u1ea3y ng\u00e0y sau th\u00ec c\u01b0\u1edbi. Khi c\u01b0\u1edbi v\u1ee3 r\u1ed3i th\u00ec chia t\u00e0i s\u1ea3n \u1edf ri\u00eang. Chi con c\u00f2n nh\u1ecf m\u1edbi \u1edf v\u1edbi cha. Cha m\u1eb9, anh em ch\u1ebft th\u00ec c\u1eaft t\u00f3c, m\u1eb7c \u0111\u1ed3 tr\u1eafng, l\u00e0m gi\u00e0n b\u1eb1ng tre \u0111an tr\u00ean m\u1eb7t s\u00f4ng, trong gi\u00e0n ch\u1ee9a c\u1ee7i, \u0111\u1eb7t thi h\u00e0i ng\u01b0\u1eddi ch\u1ebft l\u00ean r\u1ed3i \u0111\u1ed1t h\u01b0\u01a1ng, d\u1ef1ng c\u1edd phan, th\u1ed5i k\u00e8n \u0111\u00e1nh tr\u1ed5ng \u0111\u01b0a ma. Khi l\u1eeda ch\u00e1y th\u00ec c\u1ee7i r\u01a1i xu\u1ed1ng n\u01b0\u1edbc. Ng\u01b0\u1eddi sang, k\u1ebb h\u00e8n \u0111\u1ec1u nh\u01b0 th\u1ebf. Ch\u1ec9 c\u00f3 vua l\u00e0 khi thi\u00eau xong ng\u01b0\u1eddi ta nh\u1eb7t tro x\u01b0\u01a1ng v\u1ec1, ch\u1ee9a v\u00e0o b\u00ecnh b\u1eb1ng v\u00e0ng, \u0111\u1eb7t trong nh\u00e0 mi\u1ebfu. Kh\u00ed h\u1eadu c\u1ee7a h\u1ecd, m\u00f9a \u0110\u00f4ng m\u00f9a H\u00e8 \u0111\u1ec1u n\u00f3ng \u1ea5m, m\u01b0a nhi\u1ec1u, \u00edt khi t\u1ea1nh n\u1eafng. H\u1ecd tr\u1ed3ng tr\u1ecdt kh\u00f4ng k\u1ec3 th\u1eddi v\u1ee5. \u0110\u1ea5t \u0111ai r\u1ea5t th\u00edch nghi v\u1edbi vi\u1ec7c tr\u1ed3ng l\u00faa, \u0111\u1eadu \u1eeb\u1eafng, v\u1eebng \u0111en. Ngo\u00e0i ra c\u00e1c s\u1ea3n v\u1eadt kh\u00e1c ph\u1ea7n nhi\u1ec1u gi\u1ed1ng v\u1edbi Giao Ch\u1ec9. H\u1ecd l\u1ea5y m\u00eda l\u00e0m r\u01b0\u1ee3u, cho l\u1eabn r\u1ec5 c\u00e2y d\u01b0a \u0111\u1ecf v\u00e0o, m\u00e0u r\u01b0\u1ee3u v\u00e0ng t\u01b0\u01a1i, m\u00f9i h\u01a1i th\u01a1m. H\u1ecd c\u0169ng l\u1ea5y n\u01b0\u1edbc d\u1eeba l\u00e0m r\u01b0\u1ee3u. T\u00f9y D\u01b0\u1ee1ng \u0111\u1ebf l\u00ean ng\u00f4i, c\u00f3 chi\u00eau m\u1ed9 nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi th\u00f4ng hi\u1ec3u c\u00e1c v\u00f9ng \u0111\u1ea5t, n\u0103m \u0110\u1ea1i Nghi\u1ec7p th\u1ee9 ba (607) b\u1ecdn \u0110\u1ed3n \u0111i\u1ec1n Ch\u1ee7 s\u1ef1 l\u00e0 Th\u01b0\u1eddng Tu\u1ea5n, Ngu b\u1ed9 Ch\u1ee7 s\u1ef1 l\u00e0 V\u01b0\u01a1ng Qu\u00e2n Ch\u00ednh xin \u0111i s\u1ee9 sang X\u00edch Th\u1ed5. Nh\u00e0 vua r\u1ea5t m\u1eebng, sai h\u1ecd \u0111em theo 5.000 t\u1ea5m \u0111o\u1ea1n sang ban cho vua X\u00edch Th\u1ed5. Th\u00e1ng 10 n\u0103m \u1ea5y (607), b\u1ecdn Th\u01b0\u1eddng Tu\u1ea5n t\u1eeb qu\u1eadn N am H\u1ea3i c\u01b0\u1ee1i thuy\u1ec1n \u0111i su\u1ed1t ng\u1ea3y \u0111cm trong hai tu\u1ea7n, \u0111\u1ec1u g\u1eb7p gi\u00f3 thu\u1eadn, \u0111\u1ebfn n\u00fai Ti\u00eau Th\u1ea1ch, qua ph\u00eda \u0111\u00f4ng nam, c\u1eadp b\u1ebfn L\u0103ng Gi\u00e0 B\u00e1t B\u1ea1t \u0110a Ch\u00e2u. Ch\u1ed7 n\u00e0y \u0111\u1ed1i di\u1ec7n v\u1edbi L\u00e2m \u1ea4p v\u1ec1 ph\u00eda t\u00e2y, \u1edf tr\u00ean c\u00f3 \u0111\u1ec1n th\u1edd th\u1ea7n. Sau \u0111\u00f3 ti\u1ebfp t\u1ee5c \u0111i v\u1ec1 ph\u00eda Nam, \u0111\u1ebfn h\u00f2n S\u01b0 T\u1eed. T\u1eeb \u0111\u1ecf li\u00ean ti\u1ebfp t\u1edbi c\u00e1c \u0111\u1ea3o, c\u00e1c n\u00fai. L\u1ea1i \u0111i hai, ba ng\u00e0y, tr\u00f4ng th\u1ea5y ng\u1ecdn n\u00fai c\u1ee7a n\u01b0\u1edbc Lang Nha Tu \u1edf ph\u00eda t\u00e2y, \u0111\u1ebfn \u0111\u1ea3o Nam \u0110\u1ea1t K\u00ea Lung, l\u00e0 \u0111\u1ebfn \u0111\u1ecba gi\u1edbi X\u00edch Th\u1ed5. Vua h\u1ecd sai vi\u00ean Cuu Ma La, ng\u01b0\u1eddi B\u00e0 La M\u00f4n \u0111em 30 thuy\u1ec1n ra \u0111\u00f3n. H\u1ecd th\u1ed5i k\u00e8n, \u0111\u00e1nh tr\u1ed1ng \u0111\u1ec3 l\u00e0m vui l\u00f2ng s\u1ee9 gi\u1ea3. H\u1ecd d\u00f9ng d\u00e2y v\u00e0ng \u0111\u1ec3 bu\u1ed9c thuy\u1ec1n s\u1ee9. H\u01a1n m\u1ed9t th\u00e1ng sau khi t\u1edbi kinh \u0111\u00f4, vua h\u1ecd l\u1ea1i sai ng\u01b0\u1eddi \u0111\u01b0a hai c\u00e1i tr\u00e1p v\u00e0ng \u0111\u1ef1ng d\u1ea7u th\u01a1m, 8 b\u00ecnh v\u00e0ng \u0111\u1ef1ng n\u01b0\u1edbc th\u01a1m, v\u00e0 4 m\u1ea3nh v\u1ea3i tr\u1eafng, \u0111\u1ec3 cho s\u1ee9 gi\u1ea3 t\u1eafm r\u1eeda. Gi\u1edd m\u00f9i h\u00f4m \u1ea5y, Na T\u00e0 Gi\u00e0 l\u1ea1i 615","L\u1ecaCH S\u1eec VI\u1ec6T NAM - T\u1eacP 1 \u0111em hai con voi, hai c\u00e1i l\u1ecdng b\u00e0ng l\u00f4ng c\u00f4ng t\u1edbi \u0111\u00f3n s\u1ee9 gi\u1ea3. L\u1ea1i d\u00e2ng m\u00e2m v\u00e0ng, hoa v\u00e0ng \u0111\u1ec3 l\u00f3t \u0111\u1ef1ng h\u00f2m chi\u1ebfu ch\u1ec9. H\u01a1n 100 con trai, con g\u00e1i t\u1ea5u k\u00e8n tr\u1ed1ng. Hai ng\u01b0\u1eddi B\u00e0 La M\u00f4n d\u1eabn \u0111\u01b0\u1eddng t\u1edbi cung vua. B\u1ecdn Tu\u1ea5n b\u01b0ng chi\u1ebfu th\u01b0 d\u1eb3ng l\u00ean l\u1ea7u g\u00e1c, t\u1eeb nh\u00e0 vua tr\u1edf xu\u1ed1ng \u0111\u1ec1u ng\u1ed3i m\u00e0 nghe chi\u1ebfu. \u0110\u1ecdc chi\u1ebfu xong, h\u1ecd d\u1eabn b\u1ecdn Tu\u1ea5n c\u00f9ng ng\u1ed3i, t\u1ea5u nh\u1ea1c Thi\u00ean Tr\u00fac, xong r\u1ed3i, b\u1ecdn Tu\u1ea5n tr\u1edf v\u1ec1 s\u1ee9 qu\u00e1n. H\u1ecd l\u1ea1i sai ng\u01b0\u1eddi B\u00e0 La M\u00f4n t\u1edbi s\u1ee9 qu\u00e1n d\u00e2ng th\u1ee9c \u0103n. H\u1ecd l\u1ea9y l\u00e1 c\u1ecf l\u00e0m m\u00e2m, c\u00e1i to t\u1edbi m\u1ed9t tr\u01b0\u1ee3ng. Nh\u00e2n \u0111\u00f3 h\u1ecd b\u1ea3o b\u1ecdn Tu\u1ea5n r\u1eb1ng: \\\"T\u00f4i nay l\u00e0 th\u1ea7n d\u00e1n c\u1ee7a \u0111\u1ea1i qu\u1ed1c, [t\u1edd 8] ch\u1eb3ng ph\u1ea3i l\u00e0 vua c\u1ee7a n\u01b0\u1edbc X\u00edch Th\u1ed5 n\u1eefa\\\". V\u00e0i ng\u00e0y sau, h\u1ecd m\u1eddi b\u1ecdn Tu\u1ea5n v\u00e0o d\u1ef1 y\u1ebfn. Nghi v\u1ec7 v\u00e0 ng\u01b0\u1eddi \u0111\u01b0a \u0111\u01b0\u1eddng nh\u01b0 bu\u1ed5i l\u1ec5 s\u01a1 ki\u1ebfn. Tr\u01b0\u1edbc ch\u1ed7 vua ng\u1ed3i th\u00ec \u0111\u1eb7t hai chi\u1ebfc gi\u01b0\u1eddng, tr\u00ean gi\u01b0\u1eddng \u0111\u1eb7t c\u00e1i m\u00e2m b\u1eb1ng l\u00e1 c\u1ecf, r\u1ed9ng 1 tr\u01b0\u1ee3ng 5 th\u01b0\u1edbc. Tr\u00ean c\u00f3 b\u00e1nh 4 m\u00e0u: v\u00e0ng, b\u0103ng, t\u00eda, \u0111\u1ecf, th\u1ecbt tr\u00e2u, d\u00ea, c\u00e1, ba ba, th\u1ecbt l\u1ee3n, \u0111\u1ed3i m\u1ed3i, \u0111\u1ebfn h\u01a1n \u1ec9 00 m\u00f3n. H\u1ecd d\u1eabn b\u1ecdn Tu\u1ea5n l\u00ean gi\u01b0\u1eddng, nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi \u0111i theo tr\u1ea3i chi\u1ebfu d\u01b0\u1edbi \u0111\u1ea5t. H\u1ecd \u0111\u1ec1u l\u1ea5y chu\u00f4ng v\u00e0ng m\u00e0 \u0111\u1ef1ng r\u01b0\u1ee3u. \u0110\u1ed9i n\u1eef nh\u1ea1c thay nhau t\u1ea5u nh\u1ea1c, l\u1ec5 ti\u1ebft chi\u00eau \u0111\u00e3i r\u1ea5t h\u1eadu. Sau \u0111\u00f3, vua h\u1ecd l\u1ea1i sai Na T\u00e0 Gi\u00e0 theo b\u1ecdn Tu\u1ea5n sang c\u1ed5ng ph\u01b0\u01a1ng v\u1eadt, v\u00e0 d\u00e2ng ti\u1ebfn m\u0169 hoa sen d\u00e1t v\u00e0ng, long n\u00e3o h\u01b0\u01a1ng. H\u1ecd l\u1ea5y v\u00e0ng d\u00e1t th\u00e0nh t\u1edd, kh\u1eafc ch\u1eef l\u00e0m th\u00e0nh bi\u1ec3u, r\u1ed3i l\u1ea5y h\u1ed9p v\u00e0ng phong l\u1ea1i, sai B\u00e0 La M\u00f4n mang hoa th\u01a1m, t\u1ea5u k\u00e8n tr\u1ed1ng t\u1ed1ng ti\u1ec5n. Khi ra bi\u1ec3n th\u1ea5y c\u00e1 l\u1ee5c bay t\u1eebng \u0111\u00e0n \u1eeb\u00ean m\u1eb7t n\u01b0\u1edbc. H\u1ecd \u0111i tr\u00ean bi\u1ec3n h\u01a1n 10 ng\u00e0y th\u00ec t\u1edbi \u0111\u00f4ng nam L\u00e2m' \u00c1p r\u1ed3i \u0111i men theo n\u00fai. N\u01b0\u1edbc bi\u1ec3n \u1edf \u0111\u00f3 m\u1ea7u v\u00e0ng, m\u00f9i tanh, \u0111i thuy\u1ec1n su\u1ed1t m\u1ed9t ng\u00e0y kh\u00f4ng h\u1ebft. Ng\u01b0\u1eddi \u0111i thuy\u1ec1n n\u00f3i r\u1eb1ng \u0111\u00f3 \u1ec9\u00e0 ph\u00e2n c\u1ee7a gi\u1ed1ng c\u00e1 l\u1edbn. Theo d\u1ecdc b\u1edd bi\u1ec3n ph\u00eda b\u1eafc t\u1edbi Giao Chi. B\u1ecdn Tu\u1ea5n tr\u1edd v\u1ec1 n\u01b0\u1edbc v\u00e0o m\u00f9a Xu\u00e2n n\u0103m sau2, \u0111em theo Na T\u00e0 Gi\u00e0 v\u00e0o y\u1ebft ki\u1ebfn Ho\u00e0ng \u0111\u1ebf Ho\u00e0nh N\u00f4ng. Ho\u00e0ng \u0111\u1ebf r\u1ea5t m\u1eebng, t\u1eb7ng b\u1ecdn Tu\u1ea5n ch\u1ee9c Ch\u1ea5p k\u00edch \u0111\u00f4 \u00fay, b\u1ecdn Na T\u00e0 Gi\u00e0 \u0111\u1ec1u \u0111\u01b0\u1ee3c ban th\u01b0\u1edfng, ch\u1ee9c quan kh\u00e1c nhau. 1. V\u0103n b\u1ea3n ch\u00e9p nh\u1ea7m l\u00e0 ch\u1eef H\u01b0u, ch\u00fang t\u00f4i s\u1eeda l\u1ea1i th\u00e0nh L\u1ea3m. ND. 2. C\u00e1c s\u00e1ch Th\u00f4ng \u0111i\u1ec3n, Th\u00f4ng ch\u00ed, Th\u00e1i b\u00ecnh ho\u00e0n v\u0169 k\u00fd, T\u00f9y th\u01b0, \u0111\u1ec1u ch\u00e9p v\u00e0o n\u0103mT\u00f9y \u0110\u1ea1i Nghi\u1ec7p th\u1ee9 6 (n\u0103m 610). ND. 616","Ph\u1ee5 l\u1ee5c Ch\u00e2n L\u1ea1p' Tr\u00edch s\u00e1ch Nh\u1ecb th\u1eadp t\u1ee9 SI\u00dd, T\u00f9y th\u01b0, quy\u1ec3n 82: Li\u1ec7t truy\u1ec7n 47, t\u1edd 5 b -7 b [t\u1edd 5b] N\u01b0\u1edbc Ch\u00e2n L\u1ea1p \u1edd ph\u00eda t\u00e2y nam L\u00e2m \u1ea8p. v\u1ed1n l\u00e0 m\u1ed9t thu\u1ed9c qu\u1ed1c c\u1ee7a Ph\u00f9 Nam. C\u00e1ch qu\u1eadn Nh\u1eadt Nam 60 ng\u00e0y \u0111i thuy\u1ec1n. Ph\u00eda nam gi\u00e1p n\u01b0\u1edbc Xa C\u1eeb, ph\u00eda t\u00e2y gi\u00e1p n\u01b0\u1edbc Ch\u00e2u Giang. Vua n\u01b0\u1edbc \u1ea5y h\u1ecd l\u00e0 S\u00e1t L\u1ee3i. T\u00ean l\u00e0 Ch\u1ea5t \u0110a T\u01b0 Na. T\u1eeb \u0111\u1eddi \u00f4ng t\u1ed5 c\u1ee7a vua n\u00e0y th\u1ebf n\u01b0\u1edbc \u0111\u00e3 d\u1ea7n d\u1ea7n c\u01b0\u1eddng th\u1ecbnh l\u00ean. \u0110\u1ebfn \u0111\u1eddi Ch\u1ea5t \u0110a T\u01b0 Na b\u00e8n ki\u00eam t\u00ednh n\u01b0\u1edbc Ph\u00f9 Nam. Khi vua n\u00e0y ch\u1ebft, con trai y l\u00e0 Y Sa Na Ti\u00ean l\u00ean thay. Vua \u1edd th\u00e0nh Y Xa Na, d\u01b0\u1edbi th\u00e0nh \u0111\u00f3 c\u00f3 h\u01a1n hai v\u1ea1n nh\u00e0. Trong th\u00e0nh c\u00f3 m\u1ed9t t\u00f2a nh\u00e0 l\u1edbn. \u0110\u00f3 l\u00e0 ch\u1ed7 vua coi ch\u1ea7u, vua th\u1ed1ng l\u0129nh 30 th\u00e0nh l\u1edbn. M\u1ed7i th\u00e0nh c\u00f3 v\u00e0i ng\u00e0n nh\u00e0, v\u00e0 \u0111\u1ec1u c\u00f3 b\u1ed9 [t\u1edd 6a] s\u00fay. T\u00ean g\u1ecdi c\u00e1c ch\u1ee9c quan gi\u1ed1ng nh\u01b0 L\u00e2m \u1ea2p. Vua n\u01b0\u1edbc \u1ea5y ba ng\u00e0y coi ch\u1ea7u m\u1ed9t l\u1ea7n. Khi ra th\u00ec ng\u1ed3i tr\u00ean gi\u01b0\u1eddng ng\u0169 h\u01b0\u01a1ng th\u1ea5t b\u1ea3o c\u00f3 v\u00e2y tr\u01b0\u1edbng b\u00e1u d\u00f9ng g\u1ed7 v\u00e2n l\u00e0m khung, ng\u00e0 voi, v\u00f2ng v\u00e0ng l\u00e0m v\u00e1ch gi\u1ed1ng nh\u01b0 m\u1ed9t chi\u1ebfc l\u1ec1u con, treo \u0111\u00e8n v\u00e0ng gi\u1ed1ng y nh\u01b0 \u1edf n\u01b0\u1edbc X\u00edch Th\u1ed5. Ph\u00eda tr\u01b0\u1edbc \u0111\u1eb7t c\u00e1i h\u01b0\u01a1ng \u00e1n n\u1ea1m v\u00e0ng, c\u00f3 hai ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1ee9ng h\u1ea7u hai b\u00ean. Nh\u00e0 vua m\u1eb7c \u00e1o t\u00eda nh\u01b0 \u0111\u1ed3i m\u1ed3i, d\u00e2y \u0111eo trang s\u1ee9c r\u1ee7 xu\u1ed1ng t\u1edbi c\u1ed5, \u0111\u1ea7u \u0111\u1ed9i m\u0169 hoa b\u00e1u d\u00e1t v\u1ea7ng, n\u1ea1m ng\u1ecdc, c\u00f3 ch\u00f9m b\u00e0ng m\u1ea1ng \u0111inh tr\u00e2n ch\u00e2u. Ch\u00e2n \u0111i gi\u1ea7y da, tai \u0111eo v\u00f2ng v\u00e0ng. Th\u01b0\u1eddng m\u1eb7c \u00e1o v\u1ea3i tr\u1eafng v\u00e0 l\u1ea5y ng\u00e0 voi l\u00e0m gu\u1ed1c. N\u1ebfu khi n\u00e0o \u0111\u1ec3 \u0111\u1ea7u tr\u00ean kh\u00f4ng \u0111\u1ed9i m\u0169 th\u00ec kh\u00f4ng tr\u00f9m m\u1ea1ng trang s\u1ee9c. C\u00e1c qu\u1ea7n th\u1ea7n \u0103n m\u1eb7c c\u0169ng t\u01b0\u01a1ng t\u1ef1 nh\u01b0 v\u1eady. C\u00f3 5 v\u1ecb \u0111\u1ea1i th\u1ea7n, m\u1ed9t l\u00e0 C\u00f4 L\u1ea1c Chi, hai l\u00e0 Cao T\u01b0\u1edbng B\u0103ng, ba l\u00e0 B\u00e0 H\u00e0 \u0110a L\u0103ng, b\u1ed1n l\u00e0 X\u00e1 Ma L\u0103ng, n\u0103m l\u00e0 Nhi\u1ec5m \u0110a L\u00e2u, 1. v\u1ec1 t\u00e1c ph\u1ea9m Ch\u00e2n L\u1ea1p phong th\u1ed5 k\u00ed, c\u1ee7a Ch\u00e2u (Chu) \u0110\u1ea1t Quan \u0111\u00e3 c\u00f3 b\u1ea3n d\u1ecbch c\u1ee7a L\u00ea H\u01b0\u01a1ng, xu\u1ea5t b\u1ea3n n\u0103m 1973, v\u00e0 b\u1ea3n d\u1ecbch c\u1ee7a H\u00e0 V\u0103n T\u1ea5n xu\u1ea5t b\u1ea3n n\u0103m 2006, H\u00e0 N\u1ed9i, Nxb.Th\u1ebf gi\u1edbi, n\u00ean ch\u00fang t\u00f4i xin kh\u00f4ng \u0111\u01b0a v\u00e0o ph\u1ea7n Ph\u1ee5 l\u1ee5c n\u00e0y.. 2. Nh\u1ecb th\u1eadp t\u1ee9 s\u1eed, S\u00fac \u1ea5n b\u00e1ch n\u1ea1p b\u1ea3n, Th\u01b0\u01a1ng v\u1ee5 \u1ea5n th\u01b0 qu\u00e1n, Trung Qu\u1ed1c, Th\u01b0\u1ee3ng H\u1ea3i, 1958. 617","L\u1ecaCH S \u1eed VI\u1ec6T NAM - T\u1eacP 1 c\u00f9ng c\u00e1c b\u1ec1 t\u00f4i c\u1ea5p th\u1ea5p. M\u1ed7i khi ch\u1ea7u vua, th\u00ec h\u1ecd d\u1eadp d\u1ea7u ba c\u00e1i d\u01b0\u1edbi th\u1ec1m, khi nh\u00e0 vua g\u1ecdi l\u00ean, thi h\u1ecd qu\u1ef3 xu\u1ed1ng, d\u00f9ng hai tay \u00f4m l\u1ea5y c\u1ed5, l\u1ebft quanh n\u01a1i vua ng\u1ed3i. B\u00e0n b\u1ea1c ch\u00ednh s\u1ef1 xong thi qu\u1ef3 ph\u1ee5c xu\u1ed5ng m\u00e0 lui ra. \u1ede th\u1ec1m \u0111i\u1ec7n v\u00e0 ngo\u00e0i c\u1ed5ng c\u00f3 h\u00e0ng ng\u00e0n qu\u00e2n th\u1ecb v\u1ec7 m\u1eb7c \u00e1o gi\u00e1p, c\u1ea7m tr\u01b0\u1ee3ng \u0111\u1ee9ng g\u00e1c. N\u01b0\u1edbc n\u00e0y th\u01b0\u1eddng h\u00f2a th\u00e2n v\u1edbi n\u01b0\u1edbc Tham (S\u00e2m) B\u00e1n v\u00e0 Ch\u00e2u Giang \u0111\u00e3 m\u1ea5y l\u1ea7n \u0111\u00e1nh nhau v\u1edbi hai n\u01b0\u1edbc L\u00e2m \u00c1p v\u00e0 \u0110\u00e0 Ho\u00e0n, [t\u1edd 6b] Ng\u01b0\u1eddi n\u01b0\u1edbc \u1ea5y \u0111i \u0111\u00e2u, l\u00e0m g\u00ec c\u0169ng mang \u00e1o gi\u00e1p, g\u1eady g\u1ed9c, n\u1ebfu c\u00f3 vi\u1ec7c chinh ph\u1ea1t l\u00e0 ti\u1ec7n d\u1ee5ng ngay. T\u1ee5c c\u1ee7a h\u1ecd: n\u1ebfu kh\u00f4ng ph\u1ea3i l\u00e0 con do v\u1ee3 c\u1ea3 c\u1ee7a vua \u0111\u1ebb ra th\u00ec kh\u00f4ng \u0111\u01b0\u1ee3c l\u00e0m vua. Ngay h\u00f4m vua m\u1edbi l\u00ean ng\u00f4i, n\u1ebfu c\u00f3 anh em, \u0111\u1ec1u \u0111em ra h\u00e0nh h\u00ecnh cho t\u00e0n ph\u1ebf, ho\u1eb7c ch\u1eb7t ng\u00f3n tay, ho\u1eb7c c\u1eaft m\u0169i, r\u1ed3i cho ra \u1edf ch\u1ed7 kh\u00e1c m\u00e0 s\u1ed1ng, kh\u00f4ng \u0111\u01b0\u1ee3c l\u00e0m quan. Ng\u01b0\u1eddi h\u1ecd v\u00f3c b\u00e9 m\u00e0 da \u0111en, \u0111\u00e0n b\u00e0 c\u0169ng c\u00f3 ng\u01b0\u1eddi da tr\u1eafng. H\u1ecd \u0111\u1ec1u b\u00fai t\u00f3c x\u1ed7a xu\u1ed1ng tai. T\u00ednh kh\u00ed nhanh nh\u1eb9n kh\u1ecfe m\u1ea1nh. C\u00e1ch \u0103n \u1edf, \u0111\u1ed3 d\u00f9ng trong nh\u00e0 \u0111\u1ec1u gi\u1ed1ng nh\u01b0 n\u01b0\u1edbc X\u00edch Th\u1ed5. H\u1ecd coi tay ph\u1ea3i l\u00e0 s\u1ea1ch s\u1ebd, c\u00f2n tay tr\u00e1i l\u00e0 d\u01a1 b\u1ea9n. S\u00e1ng s\u00e1ng h\u1ecd ph\u1ea3i r\u1eeda tay. H\u1ecd l\u1ea5y c\u00e0nh d\u01b0\u01a1ng li\u1ec5u m\u00e0 \u0111\u00e1nh r\u0103ng. Sau khi ni\u1ec7m ch\u00fa v\u00e0 \u0111\u1ecdc kinh r\u1ed3i, h\u1ecd d\u00f9ng r\u01b0\u1ee3u r\u1eeda tay r\u1ed3i m\u1edbi \u0103n. \u1ea2n xong l\u1ea1i d\u00f9ng c\u00e0nh li\u1ec5u \u0111\u00e1nh r\u0103ng, l\u1ea1i \u0111\u1ecdc kinh ni\u1ec7m ch\u00fa. Th\u1ee9c \u0103n th\u01b0\u1eddng d\u00f9ng l\u00e0 \u0111\u01b0\u1eddng c\u00e1t, g\u1ea1o t\u1ebb, b\u00e1nh. Khi \u0103n u\u1ed1ng, h\u1ecd l\u1ea5y th\u1ecbt tr\u1ed9n l\u1eabn v\u1edbi c\u01a1m, canh, b\u00e1nh, r\u1ed3i \u0103n. Khi c\u01b0\u1edbi v\u1ee3 thi ch\u1ec9 \u0111\u01b0a sang m\u1ed9t b\u1ed9 qu\u1ea7n \u00e1o. H\u1ecd ch\u1ecdn ng\u00e0y r\u1ed3i S\u00e3i ng\u01b0\u1eddi l\u00e0m m\u1ed1i \u0111\u00f3n d\u00e2u. Nh\u00e0 trai, nh\u00e0 g\u00e1i \u0111\u1ec1u kh\u00f4ng ra kh\u1ecfi c\u1eeda trong 8 ng\u00e0y c\u1ea3 \u0111\u00eam ng\u00e0y \u0111\u1ed1t \u0111\u00e8n trong nh\u00e0 kh\u00f4ng th\u00f4i. C\u01b0\u1edbi v\u1ee3 xong th\u00ec con trai ph\u1ea3i chia c\u1ee7a v\u1edbi cha m\u1eb9, ra \u1edf ri\u00eang. N\u1ebfu cha m\u1eb9 ch\u1ebft s\u1edbm, m\u00e0 c\u00f3 con trai ch\u01b0a c\u01b0\u1edbi v\u1ee3 th\u00ec \u0111em gia t\u00e0i c\u00f2n l\u1ea1i \u0111\u00f3 cho con. N\u00eau \u0111\u00e3 l\u1ea5y v\u1ee3 r\u1ed3i th\u00ec gia t\u00e0i \u0111\u00f3 nh\u1eadp v\u00e0o c\u1ee7a c\u00f4ng. Khi nh\u00e0 c\u00f3 tang, \u0111\u00e0n b\u00e0 [t\u00f2 7a] nh\u1ecbn \u0103n 7 ng\u00e0y, c\u1eaft t\u00f3c (\u0111\u1ec3 tang) v\u00e0 k\u00eau kh\u00f3c. C\u00e1c t\u0103ng ni, \u0111\u1ea1o s\u0129 v\u00e0 th\u00e2n b\u1eb1ng c\u1ed1 h\u1eefu \u0111\u1ec1u \u0111\u1ebfn t\u1ee5 t\u1eadp n\u1ed5i nh\u1ea1c \u0111\u1ec3 \u0111\u01b0a ti\u1ec5n. H\u1ecd l\u1ea5y g\u1ed3 ng\u0169 h\u01b0\u01a1ng thi\u00eau x\u00e1c, r\u1ed3i nh\u1eb7t than x\u01b0\u01a1ng \u0111\u1ef1ng v\u00e0o trong b\u00ecnh b\u1eb1ng v\u00e0ng b\u1ea1c, b\u1ecf ra s\u00f4ng l\u1edbn. Ng\u01b0\u1eddi ngh\u00e8o c\u00f3 th\u1ec3 d\u00f9ng b\u00ecnh g\u1ed5m c\u00f3 v\u1ebd m\u00e0u s\u1eafc. C\u0169ng c\u00f3 khi h\u1ecd kh\u00f4ng thi\u00eau x\u00e1c, m\u00e0 b\u1ecf v\u00e0o trong n\u00fai, m\u1eb7c cho d\u00e3 th\u00fa t\u1edbi \u0103n. 618","Ph\u1ee5 l\u1ee5c N\u01b0\u1edbc \u1ea5y ph\u00eda b\u1eafc nhi\u1ec1u n\u00fai \u0111\u1ed3i, ph\u00eda nam nhi\u1ec1u s\u00f4ng \u0111\u1ea7m. Khi \u0111\u1ea5t r\u1ea5t n\u00f3ng, kh\u00f4ng c\u00f3 s\u01b0\u01a1ng gi\u00e1, tuy\u1ebft r\u01a1i, r\u1eafn r\u1ebft r\u1ea5t nhi\u1ec1u. \u0110\u1ea5t th\u00edch h\u1ee3p tr\u1ed3ng l\u00faa, l\u00faa m\u1ea1ch, c\u0169ng c\u00f3 \u00edt k\u00ea. C\u00e1c lo\u1ea1i hoa qu\u1ea3, rau xanh gi\u1ed1ng nh\u01b0 \u1edd Nh\u1eadt Nam, C\u1eedu Ch\u00e2n. Ri\u00eang c\u00f3 lo\u1ea1i c\u00e2y B\u00e0 na sa kh\u00f4ng c\u00f3 hoa, l\u00e1 nh\u01b0 l\u00e0 th\u1ecb, qu\u1ea3 nh\u01b0 qu\u1ea3 b\u00ed \u0111ao. C\u00e2y Am la, hoa v\u00e0 l\u00e1 gi\u1ed1ng nh\u01b0 c\u00e2y t\u00e1o, nh\u01b0ng qu\u1ea3 l\u1ea1i nh\u01b0 qu\u1ea3 m\u1eadn. C\u00e2y T\u1ef3 d\u00e3, hoa gi\u1ed1ng hoa \u0111u \u0111\u1ee7, l\u00e1 nh\u01b0 l\u00e1 m\u1eadn, nh\u01b0ng qu\u00e0 l\u1ea1i nh\u01b0 qu\u1ea3 gi\u00f3. C\u00e2y B\u00e0 \u0111i\u1ec1u la, hoa l\u00e1 gi\u1ed1ng nh\u01b0 c\u00e2y t\u00e1o, nh\u01b0ng qu\u1ea3 nh\u1ecf h\u01a1n. C\u00e2y D\u1ecb ca t\u1ea5t \u0111\u00e0, hoa gi\u1ed1ng hoa l\u00e2m c\u1ea7m (T\u1eeb H\u1ea3i ch\u00fa l\u00e0 Pirus malus - kh\u00f4ng r\u00f5 l\u00e0 c\u00e2y g\u00ec - ND), l\u00e1 gi\u1ed1ng l\u00e1 du\u1ed1i m\u00e0 to, d\u1ea7y h\u01a1n. Qu\u1ea3 gi\u1ed1ng qu\u1ea3 m\u1eadn, m\u00e0 to nh\u01b0 c\u00e1i th\u0103ng. Ngo\u00e0i ra ph\u1ea7n l\u1edbn \u0111\u1ec1u gi\u1ed1ng \u1edf C\u1eedu Ch\u00e2n. \u1ede ngo\u00e0i bi\u1ec3n c\u1ee7a h\u1ecd c\u00f3 m\u1ed9t lo\u1ea1i c\u00e1 g\u1ecdi l\u00e0 ki\u1ebfn \u0111\u1ed3ng. C\u00e1 c\u00f3 b\u1ed1n ch\u00e2n, kh\u00f4ng c\u00f3 v\u1ea3y, m\u0169i nhu v\u00f2i voi, th\u01b0\u1eddng h\u00fat n\u01b0\u1edbc phun l\u00ean cao \u0111\u1ebfn 5, 6 th\u01b0\u1edbc, c\u00f3 c\u00e1 ph\u00f9 h\u1ed3 gi\u1ed1ng con c\u00e1 tr\u1ea1ch, c\u00f3 m\u1ecf nh\u01b0 m\u1ecf [t\u1edd 7b] v\u1eb9t, l\u1ea1i c\u00f3 8 ch\u00e2n. C\u00f3 nhi\u1ec1u gi\u1ed1ng c\u00e1 to, th\u01b0\u1eddng b\u01a1i n\u1ed5i l\u01b0ng l\u00ean m\u1eb7t n\u01b0\u1edbc, \u0111\u1ee9ng \u0111\u00e0ng xa tr\u00f4ng nh\u01b0 tr\u00e1i n\u00fai. C\u1ee9 \u0111\u1ebfn th\u00e1ng 5, th\u00e1ng 6, kh\u00ed \u0111\u1ed9c tr\u00e0n lan, ng\u01b0\u1eddi ta ph\u1ea3i d\u00f9ng l\u1ee3n tr\u1eafng, tr\u00e2u tr\u1eafng, d\u00ea tr\u0103ng t\u1ebf \u1edf ngo\u00e0i ph\u00eda t\u00e2y c\u1ed5ng th\u00e0nh. N\u1ebfu kh\u00f4ng th\u00ec ng\u00f4 l\u00faa kh\u00f4ng \u0111\u01b0\u1ee3c m\u00f9a, gia s\u00fac ch\u1ebft nhi\u1ec1u, ng\u01b0\u1eddi b\u1ecb t\u1eadt d\u1ecbch. G\u1ea7n kinh \u0111\u00f4 c\u00f3 n\u00fai L\u0103ng Gi\u00e0 B\u00e1t B\u00e0. Tr\u00ean n\u00fai c\u00f3 \u0111\u1ec1n th\u1edd th\u1ea7n, th\u01b0\u1eddng c\u00f3 5.000 qu\u00e2n \u0111\u00f3ng gi\u1eef. Ph\u00eda \u0110\u00f4ng th\u00e0nh c\u1ecf th\u1ea7n B\u00e0 L\u1ee3i \u0110a, t\u1ebf th\u1ea7n n\u00e0y ph\u1ea3i d\u00f9ng th\u1ecbt ng\u01b0\u1eddi. M\u1ed7i n\u0103m, vua n\u01b0\u1edbc \u00e1y ph\u1ea3i gi\u1ebft m\u1ed9t ng\u01b0\u1eddi, ban \u0111\u00eam \u0111em t\u00e1i \u0111\u00f3 c\u1ea7u \u0111\u1ea3o th\u1ea7n. \u1ede \u0111\u00e2y c\u0169ng C\u00d3hom 1.000 qu\u00e2n t\u00fac v\u1ec7 canh gi\u1eef. H\u1ecd k\u00ednh tr\u1ecdng qu\u1ef7 th\u1ea7n \u0111\u1ebfn nh\u01b0 v\u1eady. Ph\u1ea7n \u0111\u00f4ng nh\u00e2n d\u00e2n th\u1edd Ph\u1eadt, h\u1ecd c\u0169ng t\u00edn \u0111\u1ea1o s\u0129. Ph\u1eadt v\u00e0 \u0111\u1ea1o s\u0129 \u0111\u1ec1u l\u1eadp t\u01b0\u1ee3ng \u1edf qu\u00e1n. N\u0103m \u0110\u1ea1i Nghi\u1ec7p th\u1ee9 13 (617), vua h\u1ecd sai s\u1ee9 sang c\u1ed1ng. Ho\u00e0ng \u0111\u1ebf \u0111\u00e1p l\u1ec5 r\u1ea5t h\u1eadu. Sau \u0111\u00f3 c\u0169ng tuy\u1ec7t giao. Tr\u00edch s\u00e1ch V\u0103n Hi\u1ebfn th\u00f4ng kh\u1ea3o1, quy\u1ec3n 332, T\u1ee9 du\u1ec7 kh\u1ea3o 9, Ch\u00e2n L\u1ea1p, t\u1edd 1 - 3 [t\u1edd 1] N\u01b0\u1edbc Ch\u00e2n L\u1ea1p \u1edd ph\u00eda t\u00e2y nam L\u00e2m \u00c1p, v\u1ed1n l\u00e0 thu\u1ed9c qu\u1ed1c c\u1ee7a Ph\u00f9 Nam. Ch\u00e2n L\u1ea1p c\u00e1ch qu\u1eadn Nh\u1eadt Nam \u0111i thuy\u1ec1n m\u01b0\u1eddi s\u00e1u 1. M\u00e3 \u0110oan L\u00e2m, ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1eddi Nguy\u00ean, V\u0103n hi\u1ebfn th\u00f4ng kh\u1ea3o, B\u1eafc Kinh, Trung Hoa th\u01b0 c\u1ee5c, 1986. 619","L\u1ecaCH S\u1eea VI\u1ec6T NAM - T\u1eacP 1 ng\u00e0y th\u00ec \u0111\u1ebfn. Ph\u00eda nam ti\u1ebfp gi\u00e1p v\u1edbi n\u01b0\u1edbc Xa C\u1eeb, ph\u00eda t\u00e2y c\u00f3 n\u01b0\u1edbc Chu Giang. Vua Ch\u00e2n L\u1ea1p h\u1ecd S\u00e1t L\u1ee3i, t\u00ean l\u00e0 Ch\u1ea5t \u0110a T\u01b0 Na. T\u1eeb \u0111\u1eddi t\u1ed5 c\u1ee7a Ch\u1ea5t \u0110a T\u01b0 Na d\u1ea7n d\u1ea7n \u0111\u00e3 c\u01b0\u1eddng th\u1ecbnh l\u00ean. \u0110\u1ebfn Ch\u1ea5t \u0110a T\u01b0 Na b\u00e8n ki\u00eam t\u00ednh Ph\u00f9 Nam. Sau khi ch\u1ebft, con l\u00e0 Y Sa Na Ti\u00ean l\u00ean thay. Kinh th\u00e0nh c\u1ee7a Y Sa Na d\u01b0\u1edbi th\u00e0nh c\u00f3 hom hai v\u1ea1n nh\u00e0 \u1edf. Trong th\u00e0nh c\u00f3 m\u1ed9t t\u00f2a nh\u00e0 l\u1edbn, n\u01a1i \u1ea5y l\u00e0 ch\u1ed7 vua ra nghe vi\u1ec7c tri\u1ec1u ch\u00ednh. Vua \u0111\u1ee9ng \u0111\u1ea7u ba m\u01b0\u01a1i th\u00e0nh l\u1edbn. M\u1ed7i th\u00e0nh c\u1ecf v\u00e0i ng\u00e0n nh\u00e0 v\u00e0 t\u00ean g\u1ecdi c\u00e1c quan ch\u1ee9c b\u1ed9 so\u00e1i gi\u1ed1ng nh\u01b0 \u1edf L\u00e2m \u00c1p. Vua ba ng\u00e0y m\u1ed9t l\u1ea7n ra coi tri\u1ec1u. Khi ra tri\u1ec1u, vua ng\u1ed3i tr\u00ean gi\u01b0\u1eddng ng\u0169 h\u01b0\u01a1ng th\u1ea5t b\u1ea3o, bu\u00f4ng tr\u01b0\u1edbng qu\u00fd, l\u1ea5y g\u1ed7 v\u1ebd v\u0103n \u1ec9\u00e0tn c\u1ea7n, d\u00f9ng ng\u00e0 voi l\u00e0m v\u00e1ch, h\u00ecnh d\u00e1ng tr\u00f4ng nh\u01b0 c\u00e1i nh\u00e0 nh\u1ecf treo v\u00e0ng, \u00e1nh s\u00e1ng t\u1ecfa ra gi\u1ed1ng m\u00e0u \u0111\u1ea5t \u0111\u1ecf. Ph\u00eda tr\u01b0\u1edbc c\u00f3 \u0111\u1eb7t \u0111\u1ec9nh h\u01b0\u01a1ng b\u1eb1ng v\u00e0ng, l\u1ec7nh cho hai ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1ee9ng h\u1ea7u \u1edf b\u00ean. Nh\u00e0 vua m\u1eb7c trang ph\u1ee5c r\u1ef1c r\u1ee1 t\u1eeb l\u01b0ng, b\u1ee5ng r\u1ee7 \u0111\u1ebfn g\u00f3t; \u0111\u1ea7u \u0111\u1ed9i m\u0169 kim b\u1ea3o hoa \u0111\u00ednh tr\u00e2n ch\u00e2u, ch\u00e2n \u0111i gi\u1ea7y da th\u1ee7, tai \u0111eo \u0111\u1ed3 trang s\u1ee9c v\u00e0ng b\u1ea1c. Y ph\u1ee5c th\u01b0\u1eddng ng\u00e0y m\u1eb7c \u00e1o k\u00e9p tr\u1eafng, d\u00f9ng ng\u00e0 voi \u1ec9\u00e0m gu\u1ed1c. N\u1ebfu nh\u01b0 t\u00f3c tr\u1ea7n th\u00ec kh\u00f4ng th\u00eam gi\u1ea3i m\u0169 anh l\u1ea1c. B\u1ec1 t\u00f4i \u1edf d\u01b0\u1edbi, ph\u1ee5c ch\u1ebf \u0111\u1ea1i \u0111\u1ec3 m\u1ed9t lo\u1ea1i nh\u01b0 nhau. C\u00f3 n\u0103m \u0111\u1ea1i th\u1ea7n: m\u1ed9t l\u00e0 H\u1ed3 L\u1ea1c H\u1eefu, hai l\u00e0 Tr\u01b0\u01a1ng Cao Ph\u00f9ng, ba l\u00e0 B\u00e0 H\u00e0 \u0110a L\u0103ng, b\u1ed5n l\u00e0 X \u00e1 Man L\u00e3ng, n\u0103m l\u1ea3 Nhi\u1ec5m La L\u00e2u c\u00f9ng c\u00e1c tri\u1ec1u th\u1ea7n, gi\u1eadp \u0111\u1ea7u ba c\u00e1i. Vua h\u00f4: \\\"L\u00ean th\u1ec1m\\\" th\u00ec qu\u1ef3 th\u1eb3ng l\u01b0ng, hai tay \u00f4m \u0111\u00f9i di\u1ec5u \u0111i ng\u1ed3i v\u00e2y quanh nh\u00e0 vua. B\u00e0n vi\u1ec7c tri\u1ec1u ch\u00ednh xong qu\u1ef3 ph\u1ee5c m\u00e0 \u0111i. G\u00e1c \u1edf c\u1eeda s\u00e2n, th\u1ecb v\u1ec7 c\u00f3 h\u01a1n ng\u00e0n ng\u01b0\u1eddi m\u1eb7c \u00e1o gi\u00e1p, c\u1ea7m tr\u01b0\u1ee3ng. N\u01b0\u1edbc Ch\u00e2n L\u1ea1p c\u00f9ng v\u1edbi hai n\u01b0\u1edbc Tham (S\u00e2m) B\u00e1n, Chu Giang h\u00f2a th\u00e2n; m\u1ea5y l\u1ea7n c\u00f9ng hai n\u01b0\u1edbc L\u00e2m \u00c2p, \u0110\u00e0 Ho\u00e0n \u0111\u00e1nh nhau. Ng\u01b0\u1eddi Ch\u0103n L\u1ea1p \u0111i, \u0111\u1ee9ng \u0111\u1ec1u c\u1ea7m v\u0169 kh\u00ed, n\u1ebfu nh\u01b0 c\u00f3 chi\u1ebfn tranh th\u00ec s\u1eed d\u1ee5ng n\u00f3. Phong t\u1ee5c \u1edf Ch\u00e2n L\u1ea1p n\u1ebfu kh\u00f4ng ph\u1ea3i con v\u1ee3 ch\u00ednh c\u1ee7a vua th\u00ec kh\u00f4ng \u0111\u01b0\u1ee3c k\u1ebf t\u1ee5c l\u00e0m vua. Ng\u00e0y vua m\u1edbi l\u00ean ng\u00f4i, n\u1ebfu c\u00f3 anh em \u0111\u1ec1u d\u00f9ng h\u1ec9nh ph\u1ea1t t\u00e0n kh\u1ed1c, ho\u1eb7c ch\u1eb7t ng\u00f3n tay, ho\u1eb7c c\u1eaft m\u0169i \u0111\u1ea7y bi\u1ec7t x\u1ee9, kh\u00f4ng \u0111\u01b0\u1ee3c l\u00e0m quan. Ng\u01b0\u1eddi Ch\u00e2n L\u1ea1p 620","Ph\u1ee5 l\u1ee5c h\u00ecnh d\u00e1ng nh\u1ecf, da \u0111en. \u0110\u00e0n b\u00e0 c\u0169ng c\u00f3 ng\u01b0\u1eddi tr\u1eafng. T\u1ea5t th\u1ea3y \u0111\u1ec1u cu\u1ed1n t\u00f3c r\u1ee7 tai, t\u00ednh kh\u00ed c\u1ee9ng r\u1eafn. Ch\u1ed7 \u1edd, \u0111\u1ed3 v\u1eadt ph\u1ea7n nhi\u1ec1u l\u00e0m b\u1eb1ng \u0111\u1ea5t \u0111\u1ecf. Ng\u01b0\u1eddi Ch\u00e2n L\u1ea1p cho r\u1eb1ng tay ph\u1ea3i (h\u1eefu) s\u1ea1ch s\u1ebd c\u00f2n tay tr\u00e1i (t\u00e0) th\u00ec b\u1ea9n th\u1ec9u. M\u1ed7i s\u00e1ng \u0111\u1ec1u r\u1eeda tay, d\u00f9ng c\u00e0nh d\u01b0\u01a1ng x\u1ec9a s\u1ea1ch r\u0103ng. \u0110\u1ecdc Kinh ch\u00fa}, l\u1ea1i r\u1eeda tay r\u1ed3i m\u1edbi \u0103n. \u0102n xong l\u1ea1i d\u00f9ng c\u00e0nh d\u01b0\u01a1ng xia r\u0103ng s\u1ea1ch, l\u1ea1i \u0111\u1ecdc Kinh ch\u00fa. Th\u1ee9c \u0103n u\u1ed1ng ph\u1ea7n nhi\u1ec1u l\u00e0 b\u01a1, \u0111\u01b0\u1eddng c\u00e1t, b\u00e1nh b\u1ed9t g\u1ea1o. Khi mu\u1ed1n \u0103n, tr\u01b0\u1edbc l\u1ea5y th\u1ecbt v\u1ee5n n\u1ea5u canh, c\u00f9ng b\u00e1nh b\u1ed9t g\u1ea1o h\u00f2a l\u1eabn, d\u00f9ng tay \u0111\u1ec3 \u0103n. Khi l\u1ea5y v\u1ee3, ch\u1ed3ng, chi ti\u1ec5n \u0111\u01b0a [t\u1edd 2] ng\u01b0\u1eddi n\u1eef. Ph\u00eda n\u1eef ch\u1ecdn ng\u00e0y t\u1ed1t, sai ng\u01b0\u1eddi m\u1ed1i \u0111\u01b0a d\u00e2u v\u1ec1 nh\u00e0 ch\u1ed3ng. Hai h\u1ecd nh\u00e0 trai, nh\u00e0 g\u00e1i, m\u1ed7i b\u00ean \u0111\u1ec1u t\u00e1m ng\u00e0y kh\u00f4ng \u0111i \u0111\u00e2u. Su\u1ed1t \u0111\u00eam ng\u00e0y \u0111\u00e8n \u0111u\u1ed1c kh\u00f4ng t\u1eaft. Con trai l\u00e0m h\u00f4n l\u1ec5 xong, li\u1ec1n c\u00f9ng cha m\u1eb9 m\u00ecnh chia c\u1ee7a c\u1ea3i ra \u1edf ri\u00eang. Cha m\u1eb9 ch\u1ebft, \u0111\u1ee9a tr\u1ebb ch\u01b0a t\u1edbi tu\u1ed5i th\u00e0nh h\u00f4n th\u00ec \u0111em to\u00e0n b\u1ed9 c\u1ee7a c\u1ea3i chia cho n\u00f3. N\u1ebfu nh\u01b0 \u0111\u00e3 l\u1ea5y v\u1ee3 r\u1ed3i th\u00ec t\u00e0i s\u1ea3n \u0111\u00f3 thu\u1ed9c v\u1ec1 c\u1ee7a c\u00f4ng. Khi c\u00f3 tang ma, con g\u00e1i \u0111\u1ec1u b\u1ea3y ng\u00e0y kh\u00f4ng \u0103n, g\u1ecdt t\u00f3c m\u00e0 \u0111\u1ec3 tang. S\u01b0 ni, \u0111\u1ea1o s\u0129, th\u00e2n b\u1eb1ng c\u1ed1 h\u1eefu \u0111\u1ec1u t\u1ee5 h\u1ecdp l\u1ea1i c\u1eed h\u00e0nh \u00e2m nh\u1ea1c \u0111\u01b0a ti\u1ec5n ng\u01b0\u1eddi ch\u1ebft. D\u00f9ng g\u1ed7 ng\u0169 h\u01b0\u01a1ng thi\u00eau x\u00e1c, thu nh\u1eb7t t\u00e0n tro \u0111\u1ec3 trong b\u00ecnh v\u00e0ng, b\u1ea1c, l\u00e0m l\u1ec5 tr\u1ecdng th\u1ec3 b\u1ecf xu\u1ed1ng bi\u1ec3n. Ng\u01b0\u1eddi ngh\u00e8o th\u00ec d\u00f9ng b\u00ecnh \u0111\u1ea5t nung l\u1ea5y m\u00e0u ng\u0169 s\u1eafc v\u1ebd trang tr\u00ed l\u00ean. C\u0169ng c\u00f3 k\u1ebb kh\u00f4ng thi\u00eau x\u00e1c m\u00e0 \u0111\u01b0a thi h\u00e0i v\u00e0o trong n\u00fai b\u1ecf m\u1eb7c cho d\u00e3 th\u00fa \u0103n. N\u01b0\u1edbc Ch\u00e2n L\u1ea1p ph\u00eda b\u1eafc c\u00f3 nhi\u1ec1u n\u00fai l\u1edbn, ph\u00eda nam c\u00f3 nhi\u1ec1u \u0111\u1ea7m n\u01b0\u1edbc. Kh\u00ed h\u1eadu r\u1ea5t n\u00f3ng b\u1ee9c. Kh\u00f4ng c\u00f3 s\u01b0\u01a1ng tuy\u1ebft, nhi\u1ec1u kh\u00ed lam ch\u01b0\u1edbng \u0111\u1ed9c. Th\u1ed5 ng\u01a1i th\u00edch \u1ee9ng cho l\u00faa n\u1ebfp, rau, qu\u1ea3... (n\u00f3i chung) gi\u1ed1ng nh\u01b0 \u1edf Nh\u1eadt Nam, C\u1eedu Ch\u00e2n. Chi kh\u00e1c l\u00e0 Ch\u00e2n L\u1ea1p c\u00f3 c\u00e2y B\u00e0 la na sa kh\u00f4ng hoa, l\u00e1 gi\u1ed1ng l\u00e1 th\u1ecb, qu\u1ea3 gi\u1ed1ng qu\u1ea3 \u0111\u01b0a. C\u00e2y Am la, hoa l\u00e1 gi\u1ed1ng nh\u01b0 qu\u1ea3 t\u00e1o, qu\u1ea3 gi\u1ed1ng nh\u01b0 qu\u1ea3 m\u1eadn. C\u00e2y T\u00ed d\u00e3 hoa gi\u1ed1ng hoa \u0111u \u0111\u1ee7, l\u00e1 gi\u1ed1ng l\u00e1 h\u1ea1nh, qu\u1ea3 gi\u1ed1ng qu\u1ea3 gi\u00f3 (gi\u00f3 l\u00e0m gi\u1ea5y - ND). C\u00e2y Ba \u0111i\u1ec1n la, hoa, l\u00e1, qu\u1ea3 \u0111\u1ec1u gi\u1ed1ng nh\u01b0 t\u00e1o nh\u01b0ng c\u0169ng c\u00f3 kh\u00e1c t\u00ed ch\u00fat. C\u00e2y Ca t\u1ea5t \u0111\u00e0 hoa gi\u1ed1ng hoa l\u00e2m c\u1ea7m (T\u1eeb H\u1ea3i ch\u00fa l\u00e0 Pirus malus - kh\u00f4ng r\u00f5 l\u00e0 c\u00e2y 1. Kinh ch\u00fa c\u1ee7a ph\u00e1i M\u1eadt t\u00f4ng, Ph\u1eadt gi\u00e1o. 621","L\u1ecaCH S\u1eea VI\u1ec6T NAM - T\u1eacP 1 g\u00ec - ND), l\u00e1 gi\u1ed1ng \u1ec9\u00e1 d\u00e2u da, nh\u01b0ng d\u00e0y v\u00e0 to, qu\u1ea3 gi\u1ed1ng qu\u1ea3 m\u1eadn, to nh\u01b0 c\u00e1i th\u0103ng1. Ngo\u00e0i ra ph\u1ea7n nhi\u1ec1u gi\u1ed1ng v\u1edbi C\u1eedu Ch\u00e2n. \u1ede bi\u1ec3n c\u00f3 c\u00e1 t\u00ean g\u1ecdi l\u00e0 ki\u1ebfn \u0111\u1ed3ng. C\u00e1 n\u00e0y c\u00f3 b\u1ed1n ch\u00e2n, kh\u00f4ng c\u00f3 v\u1ea9y. M\u0169i nh\u01b0 voi h\u00fat n\u01b0\u1edbc phun l\u00ean, cao n\u0103m, s\u00e1u m\u01b0\u01a1i th\u01b0\u1edbc. C\u00f3 c\u00e1 ph\u00f9 h\u1ed3 h\u00ecnh nh\u01b0 c\u00e1 tr\u1ea1ch, m\u00f5m nh\u01b0 m\u1ecf v\u1eb9t, c\u00f3 t\u00e1m ch\u00e2n. Nhi\u1ec1u c\u00e1 to, n\u1eeda th\u00e2n nh\u00f4 l\u00ean, tr\u00f4ng nh\u01b0 tr\u00e1i n\u00fai. Th\u01b0\u1eddng \u0111\u1ebfn gi\u1eefa th\u00e1ng n\u0103m, th\u00e1ng s\u00e1u khi \u0111\u1ed9c lan tr\u00e0n, ng\u01b0\u1eddi ta li\u1ec1n l\u1ea5y l\u1ee3n tr\u1eafng, d\u00ea tr\u1eafng \u1edf ngo\u00e0i c\u1eeda T\u00e2y th\u00e0nh c\u00fang n\u00f3. Kh\u00f4ng l\u00e0m th\u1ebf th\u00ec ng\u0169 c\u1ed1c kh\u00f4ng l\u00ean, gia s\u00fac ch\u1ebft nhi\u1ec1u, ng\u01b0\u1eddi \u1ed5m \u0111au b\u1ec7nh t\u1eadt. \u1ede g\u1ea7n \u0111\u00f4 \u1ea5p c\u00f3 n\u00fai L\u0103ng Gi\u00e0 B\u1ea3n B\u00e0, tr\u00ean n\u00fai c\u00f3 mi\u1ebfu th\u1ea7n, th\u01b0\u1eddng l\u1ea5y binh l\u00ednh hai ng\u00e0n ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1ec3 canh g\u00e1c mi\u1ebfu. Th\u1ea7n \u1edf ph\u00eda \u0111\u00f4ng th\u00e0nh t\u00ean l\u00e0 B\u00e0 \u0110a L\u1ee3i, khi t\u1ebf d\u00f9ng th\u1ecbt ng\u01b0\u1eddi. M\u1ed7i n\u0103m, vua n\u01b0\u1edbc \u1ea5y ph\u1ea3i gi\u1ebft m\u1ed9t ng\u01b0\u1eddi, ban \u0111\u00eam \u0111em t\u1edbi \u0111\u00f3 c\u1ea7u \u0111\u1ea3o th\u1ea7n. \u1ede \u0111\u00e2y c\u0169ng c\u00f3 h\u01a1n 1.000 qu\u00e2n t\u00fac v\u1ec7 canh gi\u1eef. H\u1ecd k\u00ednh tr\u1ecdng qu\u1ef7 th\u1ea7n \u0111\u1ebfn nh\u01b0 v\u1eady. Ph\u1ea7n \u0111\u00f4ng nh\u00e2n d\u00e2n th\u1edd Ph\u1eadt, h\u1ecd c\u0169ng tin \u0111\u1ea1o s\u0129. Ph\u1eadt v\u00e0 \u0111\u1ea1o s\u0129 \u0111\u1ec1u l\u1eadp t\u01b0\u1ee3ng \u1edf qu\u00e1n. N\u0103m \u0110\u1ea1i Nghi\u1ec7p th\u1ee9 13 (617), vua h\u1ecd sai s\u1ee9 sang c\u1ed5ng. Ho\u00e0ng \u0111\u1ebf \u0111\u00e1p \u1ec9\u1ec5 r\u1ea5t h\u1eadu. Sau \u0111\u00f3 c\u0169ng tuy\u1ec7t giao \u0110\u1eddi \u0110\u01b0\u1eddng, t\u1eeb n\u0103m V\u0169 \u0110\u1ee9c (618 - 626) t\u1edbi n\u0103m Th\u00e1nh L\u1ecbch (698), t\u1ea5t c\u1ea3 b\u1ed1n l\u00e0n t\u1edbi tri\u1ec1u c\u1ed1ng. T\u1eeb ni\u00ean hi\u1ec7u Th\u1ea7n Long (705 - 706) v\u1ec1 sau (Ch\u00e2n L\u1ea1p) chia l\u00e0m hai ph\u1ea7n. N\u1eeda n\u01b0\u1edbc ph\u00eda b\u00e1c nhi\u1ec1u n\u00fai l\u1edbn n\u00ean g\u1ecdi l\u00e0 L\u1ee5c Ch\u00e2n L\u1ea1p. N\u1eeda n\u01b0\u1edbc ph\u00eda nam b\u1edd bi\u1ec3n, \u0111\u1ea5t th\u1ea5p, ph\u00ec nhi\u00eau, nhi\u1ec1u \u0111\u1ea7m, g\u1ecdi l\u00e0 Th\u1ee7y Ch\u00e2n L\u1ea1p. N\u1eeda Th\u1ee7y Ch\u00e2n L\u1ea1p \u0111\u1ea5t r\u1ed9ng t\u00e1m tr\u0103m d\u1eb7m. Vua \u1edf th\u00e0nh B\u00e0 La \u0110\u1ec1 B\u1ea1t. L\u1ee5c Ch\u00e2n L\u1ea1p ho\u1eb7c g\u1ecdi l\u00e0 V\u0103n \u0110an, c\u00f2n g\u1ecdi l\u00e0 B\u00e0 L\u1eadu (L\u0169), \u0111\u1ea5t r\u1ed9ng 700 d\u1eb7m. Vua g\u1ecdi l\u00e0 \u0110\u00e1t Khu\u1ea5t. Th\u1eddi Khai Nguy\u00ean Thi\u00ean B\u1ea3o, con vua d\u1eaft thu\u1ed9c h\u1ea1 hai m\u01b0\u01a1i s\u00e1u ng\u01b0\u1eddi t\u1edbi tri\u1ec1u, \u0111\u01b0\u1ee3c phong l\u00e0m Qu\u1ea3 ngh\u1ecb \u0111\u00f4 \u00fay th\u00e1i lang trung. Ph\u00f3 v\u01b0\u01a1ng B\u00e0 Di v\u00e0 v\u1ee3 \u0111\u1ebfn tri\u1ec1u, d\u00e2ng m\u01b0\u1eddi m\u1ed9t con voi \u0111\u00e3 thu\u1ea7n d\u01b0\u1ee1ng; d\u1eabn B\u00e0 Di l\u00ean Th\u00ed \u0111i\u1ec7n trung gi\u00e1m, ban t\u00ean l\u00e0 T\u00e2n H\u00e1n. Khi \u1ea5y \u0110\u1ee9c T\u00f4ng 1. Theo c\u00e1c T\u1eeb \u0111i\u1ec3n Trung Qu\u1ed1c: Th\u0103ng ho\u1eb7c Th\u01b0ng l\u00e0 \u0111\u01a1n v\u1ecb \u0111o l\u01b0\u1eddng, m\u1ed9t ph\u1ea7n 10 c\u1ee7a \u0111\u1ea5u. ND. 622","Ph\u1ee5 l\u1ee5c m\u1edbi l\u00ean ng\u00f4i, t\u1ea5t c\u1ea3 c\u00e1c gi\u1ed1ng c\u1ea7m qu\u00fd, th\u00fa l\u1ea1, \u0111\u1ec1u th\u1ea3 \u0111i h\u1ebft. T\u1ea5t c\u1ea3 ba m\u01b0\u01a1i hai con voi \u0111\u00e3 thu\u1ea7n d\u01b0\u1ee1ng m\u00e0 Man Di d\u00e2ng c\u1ed1ng nu\u00f4i trong v\u01b0\u1eddn th\u01b0\u1ee3ng uy\u1ec3n, \u0111em th\u1ea3 h\u1ebft t\u1edbi [t\u1edd 3] ph\u00eda Nam Kinh S\u01a1n. \u0110en gi\u1eefa ni\u00ean hi\u1ec7u Nguy\u00ean H\u00f2a, Th\u1ee7y Ch\u00e2n L\u1ea1p c\u0169ng sai s\u1ee9 v\u00e0o c\u1ed1ng. Thu\u1ed9c qu\u1ed1c \u1edf ph\u00eda T\u00e2y B\u1eafc V\u0103n \u0110an l\u00e0 Tham B\u00e1n, ni\u00ean hi\u1ec7u V\u0169 \u0110\u1ee9c n\u0103m th\u1ee9 t\u00e1m, s\u1ee9 gi\u1ea3 c\u0169ng t\u1edbi. \u0110\u1ea1o Minh c\u0169ng l\u00e0 thu\u1ed9c qu\u1ed1c, kh\u00f4ng mang qu\u1ea7n \u00e1o, khi th\u1ea5y ng\u01b0\u1eddi m\u1eb7c \u00e1o qu\u1ea7n, \u0111\u1ec1u c\u01b0\u1eddi h\u1ecd. Kh\u00f4ng c\u00f3 mu\u1ed1i, s\u1eaft, d\u00f9ng tre l\u00e0m n\u1ecf b\u1eafn chim th\u00fa t\u1ef1 c\u1ea5p. Th\u00e1ng m\u01b0\u1eddi hai, ni\u00ean hi\u1ec7u Ch\u00ednh H\u00f2a n\u0103m th\u1ee9 s\u00e1u \u0111\u1eddi T\u1ed1ng, sai ch\u1ee9c Ti\u1ebfn ph\u1ee5ng s\u1ee9 ph\u1ee5ng h\u00f3a lang t\u01b0\u1edbng l\u00e0 C\u01b0u Ma T\u0103ng Ca, Ph\u00f3 s\u1ee9 An h\u00f3a lang t\u01b0\u1edbng Ma Qu\u00e2n Minh C\u1ea7m T\u01b0, t\u1ea5t c\u1ea3 b\u1ecdn m\u01b0\u1eddi b\u1ed1n ng\u01b0\u1eddi t\u1edbi tri\u1ec1u. Vua ban cho tri\u1ec1u ph\u1ee5c. T\u0103ng Ca n\u00f3i: N\u01b0\u1edbc phi\u00ean xa x\u00f4i v\u1ea1n d\u1eb7m, ng\u01b0\u1edbc theo gi\u00e1o h\u00f3a c\u1ee7a th\u00e1nh tri\u1ec1u, song c\u00f2n b\u1ecb c\u00e2u th\u00fac b\u1edfi \u00e1o c\u1ecf, ch\u01b0a x\u1ee9ng v\u1edbi l\u00f2ng th\u00e0nh h\u01b0\u1edbng m\u1ed9, nguy\u1ec7n xin nghe theo l\u1eddi chi\u1ebfu l\u00fac ban t\u1eb7ng tri\u1ec1u ph\u1ee5c c\u1ee7a nh\u00e0 vua v\u00e0 \u0111em s\u1ef1 vi\u1ec7c n\u00e0y giao cho s\u1eed qu\u00e1n ghi v\u00e0o s\u00e1ch. Th\u00e1ng ba n\u0103m sau th\u00ec t\u1eeb bi\u1ec7t \u0111i. N\u0103m th\u1ee9 hai ni\u00ean hi\u1ec7u Tuy\u00ean H\u00f2a l\u1ea1i sai s\u1ee9 \u0111\u1ebfn. Tri\u1ec1u \u0111\u00ecnh phong cho vua n\u01b0\u1edbc \u1ea5y ngang v\u1edbi Chi\u00eam Th\u00e0nh. (N\u0103m \u0111\u00f3, phong cho vua Chi\u00eam Th\u00e0nh l\u00e0 Ki\u1ec3m hi\u1ec7u T\u01b0 kh\u00f4ng ki\u00eam Ng\u1ef1 s\u1eed \u0111\u1ea1i phu th\u1eadn vi\u1ec5n qu\u00e2n Ti\u1ebft \u0111\u1ed9 s\u1ee9, \u0111\u1eb7t ra L\u00e2m ch\u00e2u qu\u1ea3n n\u1ed9i quan s\u00e1t s\u1eed, sai s\u1ee9 sang phong cho Qu\u1ed5c v\u01b0\u01a1ng Chi\u00eam Th\u00e0nh, sau n\u00e0y l\u1ea1i phong th\u00e2m \u00e1p). \u0110\u1ea5t n\u01b0\u1edbc \u00e1y ti\u00e9p gi\u00e1p ph\u00eda Nam Chi\u00eam Th\u00e0nh, ph\u00eda \u0110\u00f4ng t\u1edbi bi\u1ec3n, ph\u00eda T\u00e2y \u0111\u1ebfn B\u1ed3 Cam, ph\u00eda Nam t\u1edbi Gia La Hy. Huy\u1ec7n tr\u1ea5n n\u01b0\u1edbc \u1ea5y v\u1ec1 phong t\u1ee5c c\u0169ng gi\u1ed1ng nh\u01b0 Chi\u00eam Th\u00e0nh. \u0110\u1ea5t vu\u00f4ng h\u01a1n b\u1ea3y ng\u00e0n d\u1eb7m, c\u00f3 \u0111\u00e0i \u0111\u1ed3ng. Tr\u00ean c\u00f3 h\u00e0ng th\u00e1p \u0111\u1ed3ng hai m\u01b0\u01a1i b\u1ed1n c\u00e1i. Tr\u1ea5n b\u1eb1ng t\u00e1m con voi \u0111\u1ed3ng. M\u1ed7i con n\u1eb7ng b\u1ed5n ng\u00e0n c\u00e2n. Voi chi\u1ebfn ng\u1ed7 h\u1ea7u t\u1edbi hai m\u01b0\u01a1i v\u1ea1n con. Ng\u1ef1a nhi\u1ec1u m\u00e0 nh\u1ecf. N\u0103m th\u1ee9 ba ni\u00ean hi\u1ec7u Ki\u1ebfn Vi\u00eam l\u1ea5y \u00e2n ch\u1ebf \u0111\u1ed1i v\u1edbi ph\u01b0\u01a1ng xa trao cho vua n\u01b0\u1edbc \u1ea5y, gia phong th\u1ef1c \u1ea5p. v\u1ec1 sau theo th\u1ebf l\u00e0m th\u01b0\u1eddng l\u1ec7. N\u0103m th\u1ee9 nh\u1ea5t ni\u00ean hi\u1ec7u Thi\u1ec7u H\u01b0ng, ty thuy\u1ec1n \u1edf Qu\u1ea3ng Nam n\u00f3i r\u1eb1ng n\u01b0\u1edbc \u1ea5y g\u1eedi \u0111\u1ebfn Phi\u00ean t\u00edn nh\u1edd tri ch\u00e2u \u0111\u01b0a l\u00ean. Chi\u1ebfu ban xu\u1ed1ng b\u1ea3o ch\u1edb nh\u1eadn. N\u1ebfu nh\u01b0 ph\u1ee7 quan \u0111\u00e3 d\u00f9ng h\u1ebft th\u00ec h\u00e3y theo tr\u1ecb gi\u00e1 b\u1ed3i th\u01b0\u00f2ng 623","L\u1ecaCH S\u1eec VI\u1ec6T NAM - T\u1eacP 1 cho h\u1ecd. L\u1ea5y s\u1ea3n v\u1eadt \u0111\u1ecba ph\u01b0\u01a1ng ban t\u1eb7ng l\u1ea1i. N\u0103m th\u1ee9 m\u01b0\u1eddi b\u1ea3y, t\u1ec3 th\u1ea7n t\u00e2u vua n\u01b0\u1edbc \u1ea5y v\u1ec1 vi\u1ec7c gi\u00e1ng ban \u00e2n ch\u1ebf. Nh\u00e0 vua n\u00f3i r\u1eb1ng sau ng\u00e0y t\u1ebf giao, kh\u00e1 l\u1ec7nh cho tr\u00ean d\u01b0\u1edbi kh\u1eafp th\u1ee9 d\u00e2n bi\u1ebft c\u00e1i \u00fd m\u1ec1m m\u1ecfng \u0111\u1ed1i v\u1edbi n\u01b0\u1edbc xa c\u1ee7a b\u1ea3n tri\u1ec1u. Nu\u1edbc \u1ea5y x\u01b0a c\u00f9ng v\u1edbi Chi\u00eam Th\u00e0nh \u1ec9\u00e0 l\u00e1ng gi\u1ec1ng h\u00f2a h\u1ea3o, tu\u1ebf c\u1ed1ng v\u00e0ng ngh\u00ecn l\u1ea1ng. Ng\u00e0y r\u1eb1m th\u00e1ng n\u0103m, n\u0103m th\u1ee9 t\u01b0 ni\u00ean hi\u1ec7u Thu\u1ea7n Hy, ch\u00faa Chi\u00eam Th\u00e0nh \u0111em binh thuy\u1ec1n \u0111\u00e1nh \u00fap kinh \u0111\u00f4 n\u01b0\u1edbc \u1ea5y. (N\u01b0\u1edbc \u1ea5y) th\u1ec1 ph\u1ea3i b\u00e1o th\u00f9. N\u0103m K\u1ef7 M\u1ee7i ni\u00ean hi\u1ec7u Kh\u00e1nh Nguy\u00ean, c\u1eed \u0111\u1ea1i qu\u00e2n x\u00e2m nh\u1eadp Chi\u00eam Th\u00e0nh, l\u1ea1i l\u1eadp ng\u01b0\u1eddi Ch\u00e2n L\u1ea1p l\u00e0m ch\u00faa Chi\u00eam Th\u00e0nh. Nay c\u0169ng l\u00e0 thu\u1ed9c qu\u1ed1c c\u1ee7a Ch\u00e2n L\u1ea1p. N\u01b0\u1edbc \u1ea5y \u1edf g\u00f3c t\u00e2y nam. Ph\u00eda \u0111\u00f4ng nam ti\u1ebfp gi\u00e1p v\u1edbi Ba T\u01b0 Lan. Ph\u00eda T\u00e2y Nam c\u00f9ng v\u1edbi n\u01b0\u1edbc \u0110\u0103ng L\u01b0u Mi l\u00e0 l\u00e1ng gi\u1ec1ng, cai quan tr\u00ean s\u00e1u m\u01b0\u01a1i x\u1ee9. N\u0103m th\u1ee9 s\u00e1u ni\u00ean hi\u1ec7u Kh\u00e1nh Nguy\u00ean, ph\u1ee7 Kh\u00e1nh Nguy\u00ean n\u00f3i vua n\u01b0\u1edbc \u1ea5y l\u00ean ng\u00f4i. N\u0103m th\u1eed hai m\u01b0\u01a1i sai s\u1ee9 d\u00e2ng bi\u1ec3u c\u1ed1ng voi t\u1ed5t hai con c\u00f9ng s\u1ea3n v\u1eadt \u0111\u1ecba ph\u01b0\u01a1ng. Chi\u1ebfu ban xu\u1ed1ng b\u00e1o \u0111\u00e1p h\u1ecd \u01b0u h\u1eadu v\u00e0 d\u1ee5 r\u1eb1ng n\u01b0\u00f3c \u1ea5y v\u1ed1n ph\u1ea3i v\u01b0\u1ee3t \u0111\u01b0\u1eddng bi\u1ec3n xa x\u00f4i, t\u1eeb nay v\u1ec1 sau mi\u1ec5n vi\u1ec7c v\u00e0o n\u1ed9p c\u1ed5ng. Tr\u00edch s\u00e1ch Th\u00f4ng ch?, quy\u1ec3n 198, T\u1ee9 d\u1ec9 truy\u1ec7n \u0111\u1ec7 ng\u0169, Nam man hy, tr.3177-3178 [\u1eeb. 3177] Ch\u00e2n L\u1ea1p th\u00f4ng hi\u1ebfu v\u1edbi Trung Qu\u1ed1c t\u1eeb \u0111\u00f2i T\u00f9y (581 - 617). N\u01b0\u1edbc n\u00e0y \u1edf ph\u00eda t\u00e2y nam n\u01b0\u1edbc L\u00e2m \u00c2p, v\u1ed1n l\u00e0 m\u1ed9t n\u01b0\u1edbc phi\u00ean thu\u1ed9c c\u1ee7a Ph\u00f9 Nam. C\u00e1ch qu\u1eadn l\u1ef5 Nh\u1eadt Nam 60 ng\u00e0y \u0111i thuy\u1ec1n. Ph\u00eda nam gi\u00e1p n\u01b0\u1edbc Xa C\u1eeb. Ph\u00eda t\u00e2y gi\u00e1p n\u01b0\u1edbc Ch\u00e2u Giang. Vua n\u01b0\u1edbc \u1ea9y, h\u1ecd l\u00e0 S\u00e1t L\u1ee3i, t\u00ean l\u00e0 Ch\u1ea5t \u0110a T\u01b0 N a2. T\u1eeb \u0111\u1eddi \u00f4ng t\u1ed5 c\u1ee7a v\u1ecb vua n\u00e0y, th\u1ebf n\u01b0\u1edbc \u0111\u00e3 d\u1ea7n d\u1ea7n c\u01b0\u1eddng th\u1ecbnh. \u0110\u1ebfn \u0111\u1eddi Ch\u1ea5t \u0110a T\u01b0 Na b\u00e8n th\u00f4n t\u00ednh n\u01b0\u1edbc Ph\u00f9 Nam. Khi Ch\u1ea5t \u0110a T\u01b0 Na ch\u1ebft, con \u00f4ng l\u00e0 Y Sa Na Ti\u00ean l\u00ean thay. \u1ede kinh th\u00e0nh Y Sa Na, 1. (T\u1ed1ng) Tr\u1ecbnh Ti\u1ec1u ng\u01b0\u1eddi Nam T\u1ed1ng, Th\u00f4ng ch\u00ed, \u0110\u00e0i B\u1eaec th\u1ecb, \u0110\u00e0i Loan Th\u01b0\u1eddng v\u1ee5 \u1ea5n th\u01b0 qu\u00e1n, 1987. 2. Ch\u1eef n\u00e0y trong T\u1eeb H\u1ea3i, v\u00e0 Khang Hy t\u1ef1 \u0111i\u1ec3n \u0111\u1ec1u kh\u00f4ng c\u00f3, c\u0103n c\u1ee9 v\u00e0o s\u00e1ch Tuy th\u01b0 ch\u00e9p l\u00e0 Na, n\u00ean \u0111\u1ecdc t\u1ea1m l\u00e0 Na. ND. 624","Ph\u1ee5 l\u1ee5c d\u01b0\u1edbi th\u00e0nh c\u00f3 hai v\u1ea1n nh\u00e0 \u1edf, trong th\u00e0nh c\u00f3 m\u1ed9t t\u00f2a nh\u00e0 l\u1edbn. \u0110\u00f3 l\u00e0 ch\u1ed7 vua coi ch\u1ea7u. Vua \u0111\u1ee9ng \u0111\u1ea7u 30 th\u00e0nh l\u1edbn. M\u1ed7i th\u00e0nh c\u00f3 v\u00e0i ng\u00e0n nh\u00e0, v\u00e0 \u0111\u1ec1u c\u00f3 c\u00e1c b\u1ed9 s\u00fay (ng\u01b0\u1eddi ch\u00ec huy m\u1ed9t th\u00e0nh). Quan ch\u1ee9c c\u1ee7a n\u01b0\u1edbc \u1ea5y c\u0169ng gi\u1ed1ng nh\u01b0 \u1edf n\u01b0\u1edbc L\u00e2m \u1ea4p. Vua c\u1ee7a h\u1ecd ba ng\u00e0y ra coi ch\u1ea7u m\u1ed9t l\u1ea7n. Khi ra tri\u1ec1u ng\u1ef1 gi\u01b0\u1eddng th\u1ea5t b\u1ea3o x\u00f4ng h\u01b0\u01a1ng, v\u00e2y tr\u01b0\u1edbng b\u00e1u, d\u00f9ng g\u1ed7 v\u00e2n l\u00e0m c\u1ed9t; d\u00f9ng ng\u00e0 voi, v\u00f2ng v\u00e0ng l\u00e0m v\u00e1ch, gi\u1ed1ng m\u1ed9t c\u0103n nh\u00e0 nh\u1ecf, treo \u0111\u00e8n v\u00e0ng, nh\u01b0 \u1edf n\u01b0\u1edbc X\u00edch Th\u1ed5. Tr\u01b0\u1edbc m\u1eb7t c\u00f3 \u0111\u1eb7t chi\u1ebfc h\u01b0\u01a1ng \u00e1n n\u1ea1m v\u00e0ng; c\u00f3 hai ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1ee9ng h\u1ea7u hai b\u00ean. Vua m\u1eb7c \u00e1o t\u00eda nh\u01b0 \u0111\u1ed3i m\u1ed3i, d\u00e2y \u0111eo trang s\u1ee9c r\u00f9 xu\u1ed1ng, \u0111\u1ea7u \u0111\u1ed9i m\u0169 hoa d\u00e1t v\u00e0ng, n\u1ea1m ng\u1ecdc, tr\u00f9m b\u1eb1ng m\u1ea1ng \u0111\u00ednh tr\u00e2n ch\u00e2u. Ch\u00e2n \u0111i gi\u1ea7y da, tai \u0111eo v\u00f2ng v\u00e0ng. Vua th\u01b0\u1eddng m\u1eb7c \u00e1o v\u1ea3i tr\u1eafng, l\u1ea5y ng\u00e0 voi l\u00e0m gu\u1ed1c, khi \u0111\u1ec3 t\u00f3c tr\u1ea7n th\u00ec kh\u00f4ng \u0111eo m\u1ea1ng. B\u1ec1 t\u00f4i \u0103n m\u1eb7c \u0111\u1ea1i kh\u00e1i c\u0169ng th\u1ebf. C\u00f3 n\u0103m v\u1ecb \u0111\u1ea1i th\u1ea7n: m\u1ed9t l\u00e0 C\u00f4 L\u1ea1c Chi, hai l\u00e0 Tr\u01b0\u01a1ng Cao B\u1eb1ng, ba l\u00e0 B\u00e0 H\u00e0 \u0110a L\u0103ng, b\u1ed1n l\u00e0 S\u00e1 Ma L\u0103ng, n\u0103m l\u00e0 Nhi\u1ec5m \u0110a L\u00e2u c\u00f9ng c\u00e1c tri\u1ec1u th\u1ea7n c\u1ea5p th\u1ea5p v\u00e0o ch\u1ea7u vua, h\u1ecd d\u1eadp \u0111\u1ea7u ba c\u00e1i \u1edf d\u01b0\u1edbi th\u1ec1m. Khi nh\u00e0 vua g\u1ecdi l\u00ean th\u00ec h\u1ecd qu\u1ef3 xu\u1ed1ng, d\u00f9ng hai tay \u00f4m l\u1ea5y vai b\u00f2 l\u1ebft quanh ch\u1ed7 vua ng\u1ed3i. Khi b\u00e0n b\u1ea1c ch\u00ednh s\u1ef1 xong, th\u00ec qu\u1ef3 ph\u1ee5c m\u00e0 lui ra. \u1ede th\u1ec1m \u0111i\u1ec7n v\u00e0 ngo\u00e0i c\u1ed5ng c\u00f3 h\u00e0ng ng\u00e0n qu\u00e2n th\u1ecb v\u1ec7 m\u1eb7c \u00e1o gi\u00e1p, c\u1ea7m tr\u01b0\u1ee3ng \u0111\u1ee9ng g\u00e1c. N\u01b0\u1edbc n\u00e0y th\u01b0\u1eddng th\u00e2n h\u00f2a v\u1edbi n\u01b0\u1edbc Tham (S\u00e2m) B\u00e1n v\u00e0 Ch\u00e2u Giang. M\u1ea5y l\u1ea7n \u0111\u00e1nh nhau v\u1edbi hai n\u01b0\u1edbc L\u00e2m \u1ea4p v\u00e0 \u0110\u00e0 Ho\u00e0n. Ng\u01b0\u1eddi n\u01b0\u1edbc n\u00e0y \u0111i \u0111\u00e2u, l\u00e0m g\u00ec c\u0169ng mang gi\u00e1o tr\u01b0\u1ee3ng. N\u00eau c\u00f3 vi\u1ec7c chinh chi\u1ebfn l\u00e0 s\u1eb5n s\u00e0ng. T\u1ee5c l\u1ec7 c\u1ee7a h\u1ecd l\u00e0: N\u1ebfu kh\u00f4ng ph\u1ea3i con do v\u1ee3 c\u1ea3 c\u1ee7a vua \u0111\u00e8 ra, th\u00ec kh\u00f4ng \u0111\u01b0\u1ee3c n\u1ed1i ng\u00f4i. Ng\u00e0y h\u00f4m vua m\u1edbi l\u00ean ng\u00f4i, n\u1ebfu c\u00f3 anh em g\u00ec, \u0111\u1ec1u \u0111em ra h\u00e0nh h\u00ecnh cho t\u00e0n ph\u1ebf ho\u1eb7c ch\u1eb7t m\u1ed9t ng\u00f3n tay, ho\u1eb7c c\u1eaft m\u0169i r\u1ed3i cho ra ch\u1ed7 kh\u00e1c m\u00e0 s\u1ed1ng, kh\u00f4ng \u0111\u01b0\u1ee3c l\u00e0m quan. Ng\u01b0\u1eddi h\u1ecd v\u00f3c nh\u1ecf m\u00e0 nu\u1edbc da h\u01a1i \u0111en. \u0110\u00e0n b\u00e0 c\u0169ng c\u00f3 ng\u01b0\u1eddi da tr\u1eafng. H\u1ecd \u0111\u1ec1u \u0111\u1ec3 b\u00fai t\u00f3c x\u00f2a xu\u1ed1ng tai. T\u00ednh kh\u00ed nhanh nh\u1eb9n, kh\u1ecfe m\u1ea1nh. C\u00e1ch \u0103n, \u1edf, \u0111\u1ed3 d\u00f9ng \u1eebong nh\u00e0 \u0111\u1ec1u gi\u1ed1ng n\u01b0\u1edbc X\u00edch Th\u1ed5. H\u1ecd coi tay ph\u1ea3i l\u00e0 s\u1ea1ch s\u1ebd, c\u00f2n tay tr\u00e1i l\u00e0 d\u01a1 b\u1ea9n. S\u00e1ng s\u00e1ng h\u1ecd ph\u1ea3i r\u1eeda tay. H\u1ecd l\u1ea5y c\u00e0nh d\u01b0\u01a1ng li\u1ec5u \u0111\u1ec3 \u0111\u00e1nh r\u0103ng, [tr. 3178] Sau khi \u0111\u1ecdc kinh v\u00e0 ni\u1ec7m ch\u00fa r\u1ed3i, l\u1ea1i d\u00f9ng r\u01b0\u1ee3u r\u1eeda tay, xong m\u1edbi \u0103n. \u0102n xong l\u1ea1i d\u00f9ng c\u00e0nh d\u01b0\u01a1ng li\u1ec5u \u0111\u00e1nh r\u0103ng, 625","L\u1ecaCH S\u1eec VI\u1ec6T NAM - T\u1eacP 1 l\u1ea1i \u0111\u1ecdc kinh, ni\u1ec7m ch\u00fa. Th\u1ee9c \u0103n th\u01b0\u1eddng d\u00f9ng l\u00e0: r\u01b0\u1ee3u, \u0111\u01b0\u1eddng c\u00e1t, b\u00e1nh, g\u1ea1o t\u1ebb. Khi \u0103n u\u1ed5ng, h\u1ecd l\u1ea9y th\u1ecbt, c\u00f9ng c\u01a1m, canh tr\u1ed9n l\u1eabn v\u1edbi nhau, r\u1ed3i d\u00f9ng tay b\u1ed1c \u0103n. Kh\u1ec9 c\u01b0\u1edbi g\u1ea3 th\u00ec nh\u00e0 trai ch\u1ec9 \u0111\u01b0a sang m\u1ed9t b\u1ed9 qu\u1ea7n \u00e1o, ch\u1ecdn ng\u00e0y t\u1ed1t ng\u01b0\u1eddi m\u1ed1i \u0111\u00f3n d\u00e2u, nh\u00e0 trai, nh\u00e0 g\u00e1i 8 ng\u00e0y kh\u00f4ng ra kh\u1ecfi nh\u00e0. Ng\u00e0y \u0111\u00eam \u0111\u1ed1t \u0111\u00e8n trong nh\u00e0. Khi xong h\u00f4n l\u1ec5, th\u00ec con trai chia gia t\u00e0i v\u1edbi cha m\u1eb9 \u0111\u1ec3 ra \u1edf ri\u00eang. N\u1ebfu cha m\u1eb9 ch\u1ebft, con trai c\u00f2n nh\u1ecf, ch\u01b0a l\u1ea5y v\u1ee3 th\u00ec \u0111\u01b0\u1ee3c h\u01b0\u1edfng c\u1ea3 gia t\u00e0i. N\u00eau \u0111\u00e3 \u1ec9\u1ea5y v\u1ee3 r\u1ed3i th\u00ec t\u00e0i s\u1ea3n \u0111\u00f3 thu\u1ed9c c\u1ee7a c\u00f4ng. Khi nh\u00e0 c\u00f3 tang, th\u00ec \u0111\u00e0n b\u00e0 10 ng\u00e0y kh\u00f4ng \u0103n, g\u1ecdt t\u00f3c m\u00e0 c\u01b0 tang. C\u00e1c t\u0103ng ni, \u0111\u1ea1o s\u0129 c\u00f9ng th\u00e2n b\u1eb1ng c\u1ed1 h\u1eefu \u0111\u1ebfn t\u1ee5 t\u1eadp, t\u1ea5u nh\u1ea1c \u0111\u1ec3 t\u1ed5ng bi\u1ec7t. H\u1ecd l\u1ea5y g\u1ed7 ng\u0169 h\u01b0\u01a1ng thi\u00eau x\u00e1c, r\u1ed3i l\u1ea5y than x\u01b0\u01a1ng \u0111\u1ef1ng trong b\u00ecnh b\u1ea1c, qu\u0103ng xu\u1ed1ng s\u00f4ng c\u00e1i. Ng\u01b0\u1eddi ngh\u00e8o th\u01b0\u1eddng d\u00f9ng b\u00ecnh g\u1ed1m, c\u00f3 v\u1ebd ng\u0169 s\u1eafc. C\u0169ng c\u00f3 khi h\u1ecd kh\u00f4ng thi\u00eau x\u00e1c m\u00e0 \u0111em b\u1ecf v\u00e0o trong n\u00fai cho d\u00e3 th\u00fa \u0103n th\u1ecbt. N\u01b0\u1edbc n\u00e0y v\u00f9ng ph\u00eda b\u1eafc c\u00f3 nhi\u1ec1u \u0111\u1ed3i n\u00fai, ph\u00eda nam c\u00f3 s\u00f4ng, \u0111\u1ea7m. \u1ede \u0111\u00e2y kh\u00ed \u0111\u1ea5t r\u1ea5t n\u00f3ng kh\u00f4ng c\u00f3 s\u01b0\u01a1ng tuy\u1ebft, ch\u01b0\u1edbng kh\u00ed v\u00e0 n\u1ecdc \u0111\u1ed9c r\u1ea5t nhi\u1ec1u. \u0110\u1ea5t \u1edf \u0111\u00e2y tr\u1ed3ng l\u00faa, \u1ec9\u00faa m\u1ea1ch, c\u00f3 tr\u1ed3ng \u00edt k\u00ea. Rau qu\u1ea3 c\u0169ng gi\u1ed1ng nh\u01b0 \u1edf C\u1eedu Ch\u00e2n, Nh\u1eadt Nam. K\u1ec3 v\u1ec1 th\u1ee9 l\u1ea1 c\u00f3 c\u00e2y La na b\u00e0. C\u00e2y n\u00e0y kh\u00f4ng c\u00f3 hoa, \u1ec9\u00e1 nh\u01b0 c\u00e2y th\u1ecb, qu\u1ea3 nh\u01b0 qu\u1ea3 b\u00ed \u0111ao. C\u00e2y Am la, l\u00e1 nh\u01b0 l\u00e1 t\u00e1o, qu\u1ea3 nh\u01b0 qu\u1ea3 m\u1eadn. C\u00e2y T\u1ef3 d\u00e3, hoa gi\u1ed1ng hoa \u0111u \u0111\u1ee7, l\u00e1 nh\u01b0 l\u00e1 m\u1eadn, qu\u1ea3 nh\u01b0 qu\u1ea3 gi\u00f3. C\u00e2y B\u00e0 \u0111i\u1ec1n la, hoa, l\u00e1, qu\u1ea3 c\u1ee7a n\u00f3 \u0111\u1ec1u gi\u1ed1ng c\u00e2y t\u00e1o, nhung nh\u1ecf h\u01a1n. C\u00e2y Di ca t\u1ea5t \u0111\u00e0, hoa gi\u1ed1ng hoa l\u00e2m c\u1ea7m (T \u1eeb H\u1ea3i ch\u00fa l\u00e0 Pirus malus - kh\u00f4ng r\u1ed7 l\u00e0 c\u00e2y g\u00ec - ND), l\u00e1 gi\u1ed1ng l\u00e1 du\u1ed5i m\u00e0 to d\u00e0y h\u01a1n, qu\u1ea3 gi\u1ed1ng qu\u1ea3 m\u1eadn m\u00e0 to nh\u01b0 c\u00e1i th\u0103ng. Ngo\u00e0i ra c\u00e2y qu\u1ea3 ph\u1ea7n nhi\u1ec1u gi\u1ed5ng \u1edf C\u1eedu Ch\u00e2n. \u1ede bi\u1ec3n c\u00f3 m\u1ed9t lo\u1ea1i c\u00e1 t\u00ean g\u1ecdi l\u00e0 ki\u1ebfn \u0111\u1ed3ng, c\u00f3 b\u1ed5n ch\u00e2n, kh\u00f4ng c\u1ecf v\u1ea9y, m\u0169i n\u00f3 nh\u01b0 v\u00f2i voi, th\u01b0\u1eddng h\u00fat n\u01b0\u1edbc v\u00e0o r\u1ed3i phun l\u00ean cao 50, 60 th\u01b0\u1edbc. C\u00f3 lo\u1ea1i c\u00e1 ph\u00f9 h\u1ed3, h\u00ecnh nh\u01b0 c\u00e1 tr\u1ea1ch, m\u00f5m nh\u01b0 m\u1ecf v\u1eb9t, c\u00f3 t\u00e1m ch\u00e2n. Nhi\u1ec1u gi\u1ed5ng c\u00e1 to th\u01b0\u1eddng b\u01a1i n\u1ed5i, ch\u00eca l\u01b0ng l\u00ean, tr\u00f4ng nh\u01b0 tr\u00e1i n\u00fai. C\u1ee9 \u0111\u1ebfn th\u00e1ng s th\u00e1ng 6, kh\u00ed \u0111\u1ed9c lan tr\u00e0n ra. Ng\u01b0\u1eddi ta mang l\u1ee3n tr\u00e1ng, tr\u00e2u tr\u1eafng t\u1ebf \u1edf ngo\u00e0i c\u1ed5ng th\u00e0nh ph\u00eda t\u00e2y. N\u1ebfu kh\u00f4ng th\u00ec ng\u0169 c\u1ed1c s\u1ebd kh\u00f4ng t\u1ed1t, gia s\u00fac ch\u1ebft nhi\u1ec1u, ng\u01b0\u1eddi b\u1ecb b\u1ec7nh d\u1ecbch. G\u1ea7n kinh \u0111\u00f4 c\u1ecf n\u00fai L\u0103ng Gi\u00e0 B\u00e1t B\u00e0, tr\u00ean c\u1ecf \u0111\u1ec1n th\u1edd th\u1ea7n, 626","Ph\u1ee5 l\u1ee5c th\u01b0\u1eddng c\u00f3 5.000 qu\u00e2n l\u00ednh \u0111\u00f3ng gi\u1eef. Ph\u00eda \u0110\u00f4ng th\u00e0nh c\u00f3 th\u1ea7n B\u00e0 \u0110a L\u1ee3i. Khi t\u1ebf th\u1ea7n n\u00e0y ph\u1ea3i d\u00f9ng th\u1ecbt ng\u01b0\u1eddi. H\u00e0ng n\u0103m vua n\u01b0\u1edbc n\u00e0y gi\u1ebft m\u1ed9t ng\u01b0\u1eddi, ban \u0111\u00eam \u0111em ra \u0111\u1ec1n \u1ea5y c\u1ea7u \u0111\u1ea3o c\u00fang th\u1ea7n, \u1edf \u0111\u00e2y c\u0169ng c\u00f3 h\u01a1n 1.000 qu\u00e2n t\u00fac v\u1ec7 canh gi\u1eef. H\u1ecd k\u00ednh tr\u1ecdng qu\u1ef7 th\u1ea7n \u0111\u1ebfn nh\u01b0 th\u1ebf. Ph\u1ea7n \u0111\u00f4ng nh\u00e2n d\u00e2n th\u1edd Ph\u1eadt. H\u1ecd c\u0169ng tin ph\u00f9 th\u1ee7y (\u0111\u1ea1o s\u0129), Ph\u1eadt v\u00e0 \u0111\u1ea1o s\u0129 \u0111\u1ec1u l\u1eadp t\u01b0\u1ee3ng \u1edf qu\u00e1n. Ni\u00ean hi\u1ec7u \u0110\u1ea1i Nghi\u1ec7p \u0111\u1eddi T\u00f9y (605 - 617) nu\u1edbc n\u00e0y sai s\u1ee9 sang c\u1ed1ng hi\u1ebfn. \u0110\u1eddi Tu\u1ef3 D\u01b0\u1ee1ng \u0110\u1ebf (605 - 617), l\u1ec5 v\u1eadt r\u1ea5t h\u1eadu. N\u0103m V\u0169 \u0110\u1ee9c th\u1ee9 6 \u0111\u1eddi \u0110\u01b0\u1eddng (618-627) l\u1ea1i d\u00e2ng bi\u1ec3u v\u00e0 c\u1ed1ng v\u1eadt. Tr\u00edch s\u00e1ch Th\u00f4ng \u0111i\u1ec3n \\\\ quy\u1ec3n 188, Bi\u00ean ph\u00f2ng 4, t\u1eeb tr. 5099 - 5101 [tr. 5099] Ch\u00e2n L\u1ea1p th\u00f4ng hi\u1ebfu v\u1edbi Trung Qu\u1ed1c t\u1eeb \u0111\u1eddi T\u00f9y (581-617). N\u01b0\u1edbc n\u00e0y \u1edf ph\u00eda t\u00e2y nam n\u01b0\u1edbc L\u00e2m \u1eaep v\u1ed1n l\u00e0 m\u1ed9t n\u01b0\u1edbc phi\u00ean thu\u1ed9c c\u1ee7a Ph\u00f9 Nam. C\u00e1ch qu\u1eadn ly Nh\u1eadt Nam 60 ng\u00e0y \u0111i thuy\u1ec1n. Ph\u00eda nam [tr. 5100] gi\u00e1p n\u01b0\u1edbc Xa C\u1eeb. Ph\u00eda t\u00e2y gi\u00e1p n\u01b0\u1edbc Ch\u00e2u Giang. Vua n\u01b0\u1edbc \u1ea5y, h\u1ecd l\u00e0 S\u00e1t L\u1ee3i, t\u00ean l\u00e0 Ch\u1ea5t \u0110a T\u01b0 Na. T\u1eeb \u0111\u1eddi \u00f4ng t\u1ed5 c\u1ee7a v\u1ecb vua n\u00e0y, th\u1ebf n\u01b0\u1edbc \u0111\u00e3 d\u1ea7n d\u1ea7n c\u01b0\u1eddng th\u1ecbnh. \u0110\u1ebfn \u0111\u1eddi Ch\u1ea5t \u0110a T\u01b0 Na b\u00e8n th\u00f4n t\u00ednh n\u01b0\u1edbc Ph\u00f9 Nam. Khi Ch\u1ea5t \u0110a T\u01b0 Na ch\u1ebft, con \u00f4ng l\u00e0 Y Sa Na Ti\u00ean l\u00ean thay. \u1ede kinh th\u00e0nh Y Sa Na, d\u01b0\u1edbi th\u00e0nh c\u00f3 hai v\u1ea1n nh\u00e0 \u1edf, trong th\u00e0nh c\u00f3 m\u1ed9t t\u00f2a nh\u00e0 l\u1edbn. \u0110\u00f3 l\u00e0 ch\u1ed7 vua coi ch\u1ea7u. Vua \u0111\u1ee9ng \u0111\u1ea7u 30 th\u00e0nh l\u1edfn. M\u1ed7i th\u00e0nh c\u1ecf v\u1ea3i ng\u00e0n nh\u00e0, v\u00e0 \u0111\u1ec1u c\u00f3 c\u00e1c b\u1ed9 s\u00fay (ng\u01b0\u1eddi chi huy m\u1ed9t th\u00e0nh). Quan ch\u1ee9c c\u1ee7a n\u01b0\u1edbc \u1ea5y c\u0169ng gi\u1ed1ng nh\u01b0 \u1edf n\u01b0\u1edbc L\u00e2m \u00c1p. Vua ng\u1ed3i tr\u00ean gi\u01b0\u1eddng ng\u0169 h\u01b0\u01a1ng th\u1ea5t b\u1ea3o, bu\u00f4ng tr\u01b0\u1edbng qu\u00fd, \u1ec9\u1ea5y g\u1ed7 v\u1ebd v\u0103n l\u00e0m c\u1ea7n, d\u00f9ng ng\u00e0 voi l\u00e0m v\u00e1ch, h\u00ecnh d\u00e1ng tr\u00f4ng nh\u01b0 c\u00e1i nh\u00e0 nh\u1ecf treo v\u00e0ng, \u00e1nh s\u00e1ng t\u1ecfa ra gi\u1ed1ng m\u00e0u \u0111\u1ea5t \u0111\u1ecf. Quan ch\u1ee9c c\u00f3 s v\u1ecb \u0111\u1ea1i th\u1ea7n v\u00e0 c\u00e1c quan nh\u1ecf. Qu\u1ea7n th\u1ea7n v\u00e0o ch\u1ea7u, tr\u01b0\u1edbc h\u1ebft t\u1edbi d\u01b0\u1edbi th\u1ec1m d\u1eadp \u0111\u1ea7u ba c\u00e1i. Vua h\u00f4: \\\"L\u00ean th\u1ec1m\\\" th\u00ec qu\u1ef3 th\u1eb3ng l\u01b0ng, hai tay \u00f4m \u0111\u00f9i di\u1ec5u \u0111i ng\u1ed3i v\u00e2y quanh nh\u00e0 vua. B\u00e0n vi\u1ec7c tri\u1ec1u ch\u00ednh xong, qu\u1ef3 ph\u1ee5c m\u00e0 l\u00f9i ra. 1. \u0110\u1ed7 H\u1ef1u, ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1eddi \u0110\u01b0\u1eddng, Th\u00f4ng \u0103\u1ea7i, Trung Hoa th\u01b0 c\u1ee5c, B\u1eafc Kinh, 1988. 627","L\u1ecaCH S\u1eec VI\u1ec6T NAM - T\u1eacP 1 N\u01b0\u1edbc Ch\u00e2n L\u1ea1p c\u00f9ng v\u1edbi hai n\u01b0\u1edbc Tham (S\u00e2m) B\u00e1n, Chu Giang h\u00f2a th\u00e2n; m\u1ea5y l\u1ea7n c\u1ee7ng hai n\u01b0\u1edbc L\u00e2m \u1ea4p, \u0110\u00e0 Ho\u00e0n \u0111\u00e1nh nhau. Ngay h\u00f4m vua m\u1edbi l\u00ean ng\u00f4i, n\u1ebfu c\u00f3 anh em, \u0111\u1ec1u \u0111em ra h\u00e0nh h\u00ecnh cho t\u00e0n ph\u1ebf, ho\u1eb7c ch\u1eb7t ng\u00f3n tay, ho\u1eb7c c\u1eaft m\u0169i, r\u1ed3i cho ra \u1edf ch\u1ed7 kh\u00e1c m\u00e0 s\u1ed5ng, kh\u00f4ng \u0111\u01b0\u1ee3c l\u00e0m quan. Ng\u01b0\u1eddi h\u1ecd v\u00f3c b\u00e9 m\u00e0 da \u0111en, \u0111\u00e0n b\u00e0 c\u0169ng c\u1ecf ng\u01b0\u1eddi da tr\u1eafng. H\u1ecd \u0111\u1ec1u b\u00fai t\u00f3c x\u1ed7a xu\u1ed1ng tai. T\u00ednh kh\u00ed nhanh nh\u1eb9n kh\u1ecfe m\u1ea1nh. C\u00e1ch \u0103n \u1edf, \u0111\u1ed3 d\u00f9ng trong nh\u00e0 \u0111\u1ec1u gi\u1ed5ng nh\u01b0 n\u01b0\u1edbc X\u00edch Th\u1ed5. H\u1ecd coi tay ph\u1ea3i l\u00e0 s\u1ea1ch s\u1ebd, c\u00f2n tay tr\u00e1i l\u00e0 d\u01a1 b\u1ea9n. Th\u1ee9c \u0103n th\u01b0\u1eddng d\u00f9ng l\u00e0 \u0111\u01b0\u1eddng c\u00e1t, g\u1ea1o t\u1ebb, b\u00e1nh. Khi \u0103n u\u1ed5ng, h\u1ecd l\u1ea5y th\u1ecbt tr\u1ed9n l\u1eabn v\u1edbi c\u01a1m, canh, b\u00e1nh, r\u1ed3i d\u00f9ng tay b\u1ed1c \u0103n. N\u01b0\u1edbc n\u00e0y v\u00f9ng ph\u00eda b\u1eafc c\u00f3 nhi\u1ec1u \u0111\u1ed3i n\u00fai, ph\u00eda nam c\u00f3 s\u00f4ng, \u0111\u1ea7m, kh\u1ec9 \u0111\u1ea5t r\u1ea5t n\u00f3ng. C\u00f3 c\u00e2y B\u00e0 na sa, kh\u00f4ng c\u00f3 hoa, l\u00e1 nh\u01b0 c\u00e2y th\u1ecb, qu\u1ea3 nh\u01b0 qu\u1ea3 b\u00ed \u0111ao. C\u00e2y Am la, l\u00e1 nh\u01b0 l\u00e1 t\u00e1o, qu\u1ea3 nh\u01b0 qu\u1ea3 m\u1eadn. C\u00e2y T\u1ef3 d\u00e3, hoa gi\u1ed1ng hoa \u0111u \u0111\u1ee7, l\u00e1 nh\u01b0 \u1ec9\u00e1 m\u1eadn, qu\u1ea3 nh\u01b0 qu\u1ea3 c\u00e2y gi\u00f3. C\u00e2y B\u00e0 \u0111i\u1ec1n la, hoa, l\u00e1, qu\u1ea3 c\u1ee7a n\u00f3 \u0111\u1ec1u gi\u1ed1ng c\u00e2y t\u00e1o, nh\u01b0ng nh\u1ecf h\u01a1n. C\u00e2y Ca t\u1ea5t \u0111\u00e0, hoa gi\u1ed1ng hoa l\u00e2m c\u1ea7m (T\u1eeb H\u1ea3i ch\u00fa l\u00e0 Pirus malus - kh\u00f4ng r\u00f5 l\u00e0 c\u00e2y g\u00ec - ND), l\u00e1 gi\u1ed5ng l\u00e1 du\u1ed1i m\u00e0 to d\u00e0y h\u01a1n, qu\u1ea3 gi\u1ed1ng qu\u1ea3 m\u1eadn m\u00e0 to nh\u01b0 c\u00e1i th\u0103ng. Ngo\u00e0i ra, c\u00e2y qu\u1ea3 ph\u1ea7n nhi\u1ec1u gi\u1ed1ng \u1edf C\u1eedu Ch\u00e2n. \u1ede bi\u1ec3n c\u00f3 m\u1ed9t lo\u1ea1i c\u00e1 t\u00ean g\u1ecdi l\u00e0 ki\u1ebfn \u0111\u1ed3ng, c\u00f3 b\u1ed1n ch\u00e2n, kh\u00f4ng c\u00f3 v\u1ea9y, m\u0169i n\u00f3 nh\u01b0 v\u00f2i voi, th\u01b0\u1eddng h\u00fat n\u01b0\u1edbc v\u00e0o r\u1ed3i phun l\u00ean cao 50, 60 th\u01b0\u1edbc. C\u00f3 lo\u1ea1i c\u00e1 ph\u00f9 h\u1ed3, hlnh nh\u01b0 c\u00e1 tr\u1ea1ch, m\u00f5m nh\u01b0 m\u1ecf v\u1eb9t, c\u00f3 t\u00e1m ch\u00e2n. Nhi\u1ec1u gi\u1ed1ng c\u00e1 to th\u01b0\u1eddng b\u01a1i, n\u1ed5i n\u1eeda th\u00e2n l\u00ean m\u1eb7t n\u01b0\u1edbc, tr\u00f4ng nh\u01b0 tr\u00e1i n\u00fai. C\u1ee9 \u0111\u1ebfn th\u00e1ng s, th\u00e1ng 6, khi \u0111\u1ed9c lan tr\u00e0n ra. Ng\u01b0\u1eddi ta mang l\u1ee3n tr\u00e1ng, [\u1eeb. 5101] tr\u00e2u tr\u1eafng t\u1ebf \u1edf ngo\u00e0i c\u1ed5ng th\u00e0nh ph\u00eda t\u00e2y. N\u1ebfu kh\u00f4ng th\u1ec9 ng\u0169 c\u1ed5c s\u1ebd kh\u00f4ng t\u1ed1t, gia s\u00fac ch\u1ebft nhi\u1ec1u, ng\u01b0\u1eddi b\u1ecb b\u1ec7nh d\u1ecbch. Ph\u00eda \u0111\u00f4ng th\u00e0nh c\u00f3 th\u1ea7n B\u00e0 \u0110a L\u1ee3i. Khi t\u1ebf th\u1ea7n n\u00e0y ph\u1ea3i d\u00f9ng th\u1ecbt ng\u01b0\u1eddi. H\u00e0ng n\u0103m, vua n\u01b0\u1edbc n\u00e0y gi\u1ebft m\u1ed9t ng\u01b0\u1eddi, ban \u0111\u00eam \u0111em ra \u0111\u1ec1n \u1ea5y c\u1ea7u \u0111\u1ea3o c\u00fang th\u1ea7n. \u1ede \u0111\u00e2y c\u0169ng c\u00f3 hom \u1ec9 .000 qu\u00e2n t\u00fac v\u1ec7 canh gi\u1eef. H\u1ecd k\u00ednh \u1eeb\u1ecdng qu\u1ef7 th\u1ea7n \u0111\u1ebfn nh\u01b0 th\u1ebf. Ph\u1ea7n \u0111\u00f4ng nh\u00e2n d\u00e2n th\u1edd Ph\u1eadt. H\u1ecd c\u0169ng t\u00edn ph\u00f9 th\u1ee7y (\u0111\u1ea1o s\u0129), Ph\u1eadt v\u00e0 \u0111\u1ea1o s\u0129 \u0111\u1ec1u l\u1eadp t\u01b0\u1ee3ng \u1edf qu\u00e1n. N\u0103m V\u0169 \u0110\u1ee9c th\u1ee9 6 \u0111\u1eddi \u0110\u01b0\u1eddng (623) sai s\u1ee9 sang c\u1ed1ng s\u1ea3n v\u1eadt. 628","Ph\u1ee5 l\u1ee5c Tr\u00edch s\u00e1ch Ch\u01b0Phi\u00ean ch t, Quy\u1ec3n th\u01b0\u1ee3ng, Ch\u00ed qu\u1ed1c, t\u1edd 18-19 [t\u1edd. 18] N\u01b0\u1edbc Ch\u00e2n L\u1ea1p \u1edf ph\u00eda nam n\u01b0\u1edbc Chi\u00eam Th\u00e0nh. Ph\u00eda \u0110\u00f4ng gi\u00e1p bi\u1ec3n. Ph\u00eda t\u00e2y gi\u00e1p n\u01b0\u1edbc B\u1ed3 Cam. Ph\u00eda nam gi\u00e1p Gia La Hy. T\u1eeb Tuy\u1ec1n Ch\u00e2u \u0111i thuy\u1ec1n g\u1eb7p gi\u00f3 thu\u1eadn th\u00ec h\u01a1n m\u1ed9t th\u00e1ng t\u1edbi n\u01b0\u1edbc \u1ea5y. N\u01b0\u1edbc n\u00e0y r\u1ed9ng \u0111\u1ed9 7.000 d\u1eb7m. Kinh \u0111\u00f4 g\u1ecdi l\u00e0 L\u1ed9c Ng\u1ed9t. Kh\u00ed tr\u1eddi \u1ea5m \u00e1p. Vua h\u1ecd \u0103n m\u1eb7c \u0111\u1ea1i kh\u00e1i gi\u1ed1ng Chi\u00eam Th\u00e0nh. Nghi v\u1ec7 khi ra v\u00e0o c\u00f3 sang hom Chi\u00eam Th\u00e0nh. Th\u1ec9nh tho\u1ea3ng c\u0169ng c\u00f3 d\u00f9ng xe \u0111\u00f3ng hai ng\u1ef1a ho\u1eb7c d\u00f9ng b\u00f2 k\u00e9o. T\u1ed5 ch\u1ee9c huy\u1ec7n tr\u1ea5n c\u1ee7a h\u1ecd kh\u00f4ng kh\u00e1c g\u1ec9 Chi\u00eam Th\u00e0nh. T\u1eeb quan t\u1edbi d\u00e2n \u0111\u1ec1u \u0111an ph\u00ean tre, v\u00e0 d\u00f9ng c\u1ecf l\u1ee3p nh\u00e0. Ri\u00eang Qu\u1ed1c v\u01b0\u01a1ng th\u00ec \u0111\u1ebdo \u0111\u00e1 l\u00e0m nh\u00e0. H\u1ecd c\u00f3 m\u1ed9t th\u1eafng c\u1ea3nh l\u00e0 c\u00e1i h\u1ed3 l\u00e1t \u0111\u00e1 xanh th\u1ea3 hoa sen, b\u1eafc c\u1ea7u v\u00e0ng v\u01b0\u1ee3t qua, d\u00e0i \u0111\u1ed9 h\u01a1n ba m\u01b0\u01a1i tr\u01b0\u1ee3ng. Cung \u0111i\u1ec7n l\u00e2u \u0111\u00e0i r\u1ea5t tr\u00e1ng l\u1ec7 xa hoa. Nh\u00e0 vua ng\u1ed3i tr\u00ean gi\u01b0\u1eddng ng\u0169 h\u01b0\u01a1ng th\u1ea5t b\u1ea3o, v\u00e2y tr\u01b0\u1edbng b\u00e1u, l\u1ea5y g\u1ed7 v\u00e2n l\u00e0m c\u1ed9t, ng\u00e0 voi l\u00e0m t\u01b0\u1eddng. Qu\u1ea7n th\u1ea7n v\u00e0o ch\u1ea7u, tr\u01b0\u1edbc h\u1ebft t\u1edbi d\u01b0\u1edbi th\u1ec1m d\u1eadp \u0111\u1ea7u ba c\u00e1i, r\u1ed3i l\u00ean th\u1ec1m qu\u1ef3 g\u1ed1i, \u00f4m vai, xoay quanh n\u01a1i vua ng\u1ed3i. B\u00e0n ch\u00ednh s\u1ef1 xong th\u00ec qu\u1ef3 ph\u1ee5c xu\u1ed1ng m\u00e0 lui ra. \u1ede g\u00f3c t\u00e2y nam \u0111\u00f4 th\u00e0nh tr\u00ean \u0111\u00e0i b\u1eb1ng \u0111\u1ed3ng c\u00f3 b\u1ea7y 24 chi\u1ebfc th\u00e1p \u0111\u1ed3ng. H\u1ecd \u0111\u1eb7t t\u00e1m con voi \u0111\u1ed3ng \u1eeb\u1ea5n \u1edf b\u00ean ngo\u00e0i. M\u1ed7i con n\u1eb7ng 4.000 c\u00e2n. Vua n\u01b0\u1edbc \u1ea5y c\u00f3 g\u00e0n hai v\u1ea1n con voi chi\u1ebfn. Ng\u1ef1a c\u0169ng nhi\u1ec1u nh\u01b0ng nh\u1ecf con. H\u1ecd th\u1edd Ph\u1eadt r\u1ea5t k\u00ednh c\u1ea9n chu \u0111\u00e1o. H\u00e0ng ng\u00e0y d\u00f9ng 300 ph\u1ee5 n\u1eef Phi\u00ean \u0111\u1ec3 m\u00faa v\u00e0 d\u00e2ng c\u01a1m cho Ph\u1eadt. B\u1ecdn \u0111\u00f3 g\u1ecdi l\u00e0 A Nam, t\u1ee9c l\u00e0 ca k\u1ef9. T\u1ee5c n\u01b0\u1edbc \u1ea9y: gian d\u00e2m kh\u00f4ng b\u1eaft t\u1ed9i. Tr\u1ed9m c\u01b0\u1edbp th\u00ec c\u00f3 h\u00ecnh ph\u1ea1t nh\u01b0 ch\u1eb7t tay, ch\u1eb7t ch\u00e2n, nung \u0111\u1ecf con d\u1ea5u \u0111\u00f3ng v\u00e0o ng\u1ef1c. S\u01b0 t\u0103ng, ph\u00f9 th\u1ee7y c\u1ee7a h\u1ecd ni\u1ec7m ch\u00fa r\u1ea5t linh. V\u1ecb s\u01b0 n\u00e0o m\u1eb7c \u00e1o v\u00e0ng l\u00e0 s\u01b0 c\u00f3 v\u1ee3 con, ng\u01b0\u1eddi m\u1eb7c \u00e1o \u0111\u1ecf l\u00e0 \u1edf ch\u00f9a, [t\u1edd. 19] Gi\u1edbi lu\u1eadt c\u1ee7a h\u1ecd r\u1ea5t tinh nghi\u00eam. Th\u00e0y ph\u00f9 th\u1ee7y c\u1ee7a h\u1ecd l\u1ea5y l\u00e1 c\u00e2y l\u00e0m \u00e1o. Nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi \u1ea5y c\u00f3 v\u1ecb th\u1ea7n c\u1ee7a h\u1ecd t\u00ean l\u00e0 B\u00e1 \u0110a L\u1ee3i. H\u1ecd th\u1edd c\u00f9ng r\u1ea5t c\u1ea9n th\u1eadn. H\u1ecd coi tay ph\u1ea3i l\u00e0 s\u1ea1ch s\u1ebd, tay \u1ee9\u00e1i l\u00e0 \u00f4 u\u1ebf. H\u1ecd l\u1ea5y c\u00e1c th\u1ee9 canh th\u1ecbt tr\u1ed9n l\u1eabn v\u1edbi c\u01a1m r\u1ed3i d\u00f9ng tay ph\u1ea3i b\u1ed1c \u0103n. \u0110\u1ea5t \u0111ai c\u1ee7a h\u1ecd r\u1ea5t ph\u1ec9 nhi\u00eau. Ru\u1ed9ng kh\u00f4ng c\u00f3 b\u1edd, t\u00f9y s\u1ee9c m\u00e0 l\u00e0m. 1. Tri\u1ec7u Nh\u1eef Qu\u00e1t, ng\u01b0\u1eddi \u0111\u1eddi T\u1ed1ng, Ch\u01b0 Phi\u00ean ch\u00ed, D\u01b0\u01a1ng B\u00e1c V\u00e3n, Ch\u01b0phi\u00ean ch\u00ed hi\u1ec7u th\u00edch, Trung Hoa th\u01b0 c\u1ee5c, B\u1eafc Kinh, 1996. 629","L\u1ecaCH S\u1eec VI\u1ec6T NAM - T\u1eacP 1 G\u1ea1o th\u00f3c gi\u00e1 r\u1ebb, m\u1ed7i l\u1ea1ng ch\u00ec \u0111en (ti\u1ec1n) c\u00f3 th\u1ec3 mua \u0111\u01b0\u1ee3c hai h\u1ed9c g\u1ea1o. Th\u1ed5 s\u1ea3n c\u00f3 ng\u00e0 voi, t\u1ea1m t\u1ed5c t\u1ebf h\u01b0\u01a1ng. Th\u1ed5 th\u1ee5c c\u00f3 h\u01b0\u01a1ng, s\u00e1p ong, l\u00f4ng tr\u1ea3, nh\u1ef1a c\u00e2y nh\u0169 h\u01b0\u01a1ng, b\u1ea7u nh\u0169 h\u01b0\u01a1ng, d\u1ea7u phi\u00ean, kh\u01b0\u01a1ng b\u00ec, kim nhan h\u01b0\u01a1ng, t\u01a1 m\u1ed9c, t\u01a1 s\u1ee3i, v\u1ea3i. Kh\u00e1ch bu\u00f4n n\u01b0\u1edbc ngo\u00e0i \u0111\u1ed5i ch\u00e1c th\u00ec d\u00f9ng v\u00e0ng b\u1ea1c. H\u1ecd th\u01b0\u1eddng bu\u00f4n \u0111\u1ed3 g\u1ed1m, g\u1ea5m gi\u1ea3, d\u00f9 che, \u01b0\u1ed1ng da, r\u01b0\u1ee3u, d\u1ea5m, m\u1eafm. N\u01b0\u1edbc n\u00e0y th\u01b0\u1eddng bao \u0111\u1ed5i bu\u00f4n b\u00e1n v\u1edbi c\u00e1c n\u01b0\u1edbc nh\u01b0 \u0110\u0103ng L\u01b0u Mi, Ba T\u01b0 Lan, La H\u1ed9c, T\u1ea1m L\u1ea1c, Ch\u00e2n L\u00fd, Ph\u00fa Ma La v\u1ea5n, Duy\u00ean D\u01b0\u01a1ng, Th\u00f4n L\u00fd Ph\u00fa, B\u1ed3 Cam, Oa L\u00fd, T\u00e2y S\u00e1ch, \u0110\u00f4 Ho\u00e0i, T\u1ea7m Phi\u00ean. \u0110\u1ec1u l\u00e0 thu\u1ed9c qu\u1ed1c c\u1ee7a h\u1ecd. N\u01b0\u1edbc n\u00e0y v\u1ed1n giao hi\u1ebfu v\u1edbi n\u01b0\u1edbc Chi\u00eam Th\u00e0nh h\u00e0ng n\u0103m c\u1ed1ng v\u00e0ng. N\u0103m Thu\u1ea7n Hy th\u1ee9 t\u01b0 (1177) ng\u00e0y 15 th\u00e1ng 5, vua Chi\u00eam Th\u00e0nh \u0111em th\u1ee7y qu\u00e2n t\u1eadp k\u00edch kinh \u0111\u00f4 n\u01b0\u1edbc \u1ea5y, xin h\u00f2a, Chi\u00eam kh\u00f4ng cho l\u1ea1i gi\u1ebft vua c\u1ee7a n\u00f3. V\u1ec9 v\u1eady sinh m\u1ed5i th\u1ee7 s\u00e2u s\u1eafc. N\u01b0\u1edbc \u1ea5y th\u1ec1 s\u1ebd ph\u1ee5c th\u00f9. N\u0103m Kh\u00e1nh Nguy\u00ean K\u1ef7 M\u00f9i (1199) n\u01b0\u1edbc \u1ea5y \u0111em qu\u00e2n v\u00e0o \u0111\u00e1nh Chi\u00eam Th\u00e0nh, b\u1eaft \u0111\u01b0\u1ee3c vua Chi\u00eam, h\u1ecd gi\u1ebft h\u1ebft c\u1ea3 b\u1ec1 t\u00f4i, k\u1ebb h\u1ea7u, kh\u00f4ng \u0111\u1ec3 s\u00f3t m\u1ed9t ng\u01b0\u1eddi d\u00f2ng d\u00f5i vua Chi\u00eam r\u1ed3i l\u1eadp ng\u01b0\u1eddi Ch\u00e2n L\u1ea1p l\u00ean l\u00e0m vua. Chi\u00eam Th\u00e0nh nay c\u0169ng l\u00e0 thu\u1ed9c qu\u1ed1c c\u1ee7a Ch\u00e2n L\u1ea1p. B\u1ea3n tri\u1ec1u (T\u1ed1ng) n\u0103m Nguy\u00ean H\u00f2a th\u1ee9 hai ((807), n\u01b0\u1edbc Ch\u00e2n L\u1ea1p sai s\u1ee9 v\u00e0o c\u1ed1ng. Ph\u1ec9a nam Ch\u00e2n L\u1ea1p gi\u00e1p x\u1ee9 Gia Ba Hy, m\u1ed9t thu\u1ed9c qu\u1ed1c c\u1ee7a Tam Ph\u1eadt T\u1ec1. Tr\u00edch s\u00e1ch Th\u00e1i b\u00ecnh ho\u00e0n v\u0169 k \u00fd x, quy\u1ec3n 177, T\u1ee9 d\u1ec9 6, Nam man 2, Ch\u00e2n L\u1ea1p, tr3375-3376 [\u1eeb 3375] N\u01b0\u1edbc Ch\u00e2n L\u1ea1p th\u00f4ng hi\u1ebfu v\u1edbi Trung Qu\u1ed1c t\u1eeb \u0111\u1eddi T\u00f9y, \u1edf ph\u00eda t\u00e2y nam n\u01b0\u1edbc L\u00e2m \u1ea8p, v\u1ed1n l\u00e0 thu\u1ed9c qu\u1ed1c c\u1ee7a Ph\u00f9 Nam. H\u1ecd vua n\u01b0\u1edbc \u0111\u00f3 l\u00e0 S\u00e1t L\u1ee3i. T\u1eeb \u0111\u1eddi \u00f4ng n\u1ed9i c\u1ee7a v\u1ecb vua n\u00e0y, n\u01b0\u1edfc \u1ea5y d\u1ea7n d\u1ea7n c\u01b0\u1eddng th\u1ecbnh l\u00ean. C\u00f3 5.000 con voi chi\u1ebfn. \u0110en \u0111\u1eddi vua Ch\u1ea5t \u0110a T\u01b0 Na, b\u00e8n ki\u00eam t\u00ednh n\u01b0\u1edbc Ph\u00f9 Nam. Khi Ch\u1ea5t \u0110a T\u01b0 Na ch\u1ebft, con l\u00e0 Y Sa Na l\u00ean thay. N\u0103m \u0110\u1ea1i Nghi\u1ec7p (605 - 617) c\u00f3 sai s\u1ee9 tri\u1ec1u c\u1ed1ng. Vua \u1edf th\u00e0nh Y Sa Na. \u1ede d\u01b0\u1edbi th\u00e0nh c\u00f3 h\u01a1n hai 1. Th\u00e1i B\u00ecnh ho\u00e0n v\u0169 k\u00fd, Nh\u1ea1c S\u1eed so\u1ea1n, V\u01b0\u01a1ng v&n S\u1edf \u0111i\u1ec3m hi\u1ec7u, B\u1eafc Kinh, Trung Hoa th\u01b0 c\u1ee5c, 2007. 630","Ph\u1ee5 l\u1ee5c v\u1ea1n nh\u00e0. Trong th\u00e0nh c\u00f3 m\u1ed9t t\u00f2a nh\u00e0 l\u1edbn, \u0111\u00f3 l\u00e0 n\u01a1i nh\u00e0 vua coi ch\u1ea7u. C\u1ea3 n\u01b0\u1edbc c\u00f3 30 th\u00e0nh l\u1edbn, m\u1ed7i th\u00e0nh c\u00f3 v\u00e0i ngh\u00ecn nh\u00e0 v\u00e0 \u0111\u1ec1u c\u00f3 b\u1ed9 su\u00fd. Quan ch\u1ee9c c\u1ee7a h\u1ecd c\u0169ng nh\u01b0 L\u00e2m \u00c1p. Vua h\u1ecd ng\u1ed3i tr\u00ean gi\u01b0\u1eddng ng\u0169 h\u01b0\u01a1ng th\u1ea5t b\u1ea3o, v\u00e2y tr\u01b0\u1edbng b\u00e1u, l\u1ea5y g\u1ed7 v\u00e2n l\u00e0m c\u1ed9t, ng\u00e0 voi v\u00f2ng v\u00e0ng l\u00e0m v\u00e1ch, t\u1ea1o th\u00e0nh m\u1ed9t t\u00f2a nh\u1ecf nh\u01b0 c\u00e1i l\u1ec1u, treo \u0111\u00e8n v\u00e0ng, gi\u1ed1ng nh\u01b0 b\u00ean n\u01b0\u1edbc X\u00edch Th\u1ed5. H\u1ecd c\u00f3 n\u0103m v\u1ecb \u0111\u1ea1i th\u1ea7n v\u00e0 c\u00e1c v\u1ecb quan nh\u1ecf. Khi v\u00e0o ch\u1ea7u vua th\u00ec d\u1eadp \u0111\u1ea7u ba c\u00e1i d\u01b0\u1edbi b\u1ec7, khi vua cho g\u1ecdi l\u00ean th\u00ec qu\u1ef3 xu\u1ed1ng, hai tay \u00f4m vai xoay quanh ch\u1ed7 vua ng\u1ed3i. B\u00e0n ch\u00ednh s\u1ef1 xong th\u00ec qu\u1ef3 xu\u1ed1ng m\u00e0 lui ra. N\u01b0\u1edbc n\u00e0y th\u01b0\u1eddng li\u00ean minh v\u1edbi hai n\u01b0\u1edbc Tham (S\u00e2m) B\u00e1n v\u00e0 Ch\u00e2u Giang \u0111\u1ec3 \u0111\u00e1nh L\u00e2m \u1ea4p v\u00e0 \u0110\u00e0 Ho\u00e0n. Ng\u00e0y h\u00f4m v\u1ecb vua m\u1edbi c\u1ee7a h\u1ecd l\u00ean ng\u00f4i, n\u1ebfu c\u00f3 anh em g\u00ec \u0111\u1ec1u \u0111em h\u00e0nh h\u00ecnh cho t\u00e0n ph\u1ebf, ho\u1eb7c l\u00e0 c\u1eaft ng\u00f3n tay, ho\u1eb7c c\u1eaft m\u0169i, \u0111\u1ea7y ra m\u1ed9t n\u01a1i kh\u00e1c, kh\u00f4ng cho l\u00e0m quan. [tr 3375] N\u0103m V\u0169 \u0110\u1ee9c th\u1ee9 6 \u0111\u1eddi \u0110\u01b0\u1eddng (623) h\u1ecd c\u00f3 sai s\u1ee9 t\u1edbi c\u1ed1ng ph\u01b0\u01a1ng v\u1eadt. N\u0103m Trinh Qu\u00e1n th\u1ee9 hai (628) h\u1ecd l\u1ea1i c\u00f9ng v\u1edbi n\u01b0\u1edbc L\u00e2m \u00c2p t\u1edbi tri\u1ec1u c\u1ed1ng. L\u00fac \u0111\u00f3 vua \u0110\u01b0\u1eddng Th\u00e1i T\u00f4ng khen ng\u1ee3i v\u00e0 ban c\u1ea5p r\u1ea5t h\u1eadu. Ng\u00e0y nay, ng\u01b0\u1eddi ph\u01b0\u01a1ng Nam g\u1ecdi n\u01b0\u1edbc Ch\u00e2n L\u1ea1p l\u00e0 n\u01b0\u1edbc C\u00e1t Mi\u1ec7t. T\u1eeb n\u0103m Th\u1ea7n Long (705 - 706) tr\u1edf v\u1ec1 sau, Ch\u00e2n L\u1ea1p chia l\u00e0m hai n\u1eeda. N\u1eeda ph\u00eda nam gi\u00e1p bi\u1ec3n c\u00f3 nhi\u1ec1u \u0111\u1ea7m h\u1ed3, nay g\u1ecdi l\u00e0 n\u01b0\u1edbc Th\u1ee7y Ch\u00e2n L\u1ea1p. N\u1eeda ph\u00eda b\u1eafc, c\u00f3 nhi\u1ec1u \u0111\u1ed3i n\u00fai, g\u1ecdi l\u00e0 n\u01b0\u1edbc L\u1ee5c Ch\u00e2n L\u1ea1p, c\u0169ng g\u1ecdi l\u00e0 n\u01b0\u1edbc V\u0103n \u0110an. N\u0103m V\u0129nh Huy th\u1ee9 hai (606), h\u1ecd c\u00f3 d\u00e2ng con voi \u0111\u00e3 thu\u1ea7n d\u01b0\u1ee1ng. N\u0103m Th\u00e1nh L\u1ecbch (698), n\u0103m Khai Nguy\u00ean th\u1ee9 n\u0103m (717), n\u0103m Thi\u00ean B\u1ea3o th\u1ee9 ch\u00edn (750), h\u1ecd \u0111\u1ec1u c\u00f3 sai s\u1ee9 v\u00e0o tri\u1ec1u c\u1ed1ng v\u00e0 d\u00e2ng t\u00ea ng\u01b0u. N\u01b0\u1edbc \u1ea5y chia l\u00e0m hai n\u01b0\u1edbc: Th\u1ee7y Ch\u00e2n L\u1ea1p v\u00e0 L\u1ee5c Ch\u00e2n L\u1ea1p, di\u1ec7n t\u00edch \u0111\u1ea5t \u0111ai c\u1ee7a hai n\u01b0\u1edbc \u0111\u1ec1u r\u1ed9ng kho\u1ea3ng 800 d\u1eb7m. N\u01b0\u1edbc Th\u1ee7y Ch\u00e2n L\u1ea1p: ph\u00eda \u0111\u00f4ng t\u1edbi ch\u00e2u B\u00f4n \u0110\u00e0 L\u00e3ng, ph\u00eda t\u00e2y t\u1edbi n\u01b0\u1edbc \u0110\u1ecda La B\u00e1t \u0110\u1ec3, ph\u00eda nam t\u1edbi bi\u1ec3n con, ph\u00eda B\u1eafc t\u1edbi n\u01b0\u1edbc L\u1ee5c Ch\u00e2n L\u1ea1p. Vua n\u01b0\u1edbc \u1ea5y \u1edf t\u00f2a th\u00e0nh g\u1ecdi l\u00e0 B\u00e0 La \u0110\u1ec1 B\u1ea1t. \u1ede bi\u00ean gi\u1edbi ph\u00eda \u0111\u00f4ng n\u01b0\u1edbc \u1ea5y c\u00f3 m\u1ed9t th\u00e0nh nh\u1ecf c\u0169ng g\u1ecdi l\u00e0 m\u1ed9t n\u01b0\u1edbc. N\u01b0\u1edbc \u1ea5y r\u1ea5t nhi\u1ec1u voi. Ngo\u00e0i ra, v\u1ec1 ng\u00f4n ng\u1eef v\u00e0 v\u1eadt s\u1ea3n c\u1ee7a n\u01b0\u1edbc n\u00e0y c\u0169ng gi\u1ed1ng 631","L\u1ecaCH S\u1eec VI\u1ec6T NAM - T\u1eacP 1 nh\u01b0 L\u1ee5c Ch\u00e2n L\u1ea1p. \u0110\u1ebfn n\u0103m Nguy\u00ean H\u00f2a th\u1ee9 t\u00e1m (813), h\u1ecd c\u00f3 sai s\u1ee9 l\u00e0 L\u00fd Ma Na t\u00f3i tri\u1ec1u c\u1ed1ng. Tr\u00edch s\u00e1ch Nh\u1ecb th\u1eadp t\u1eed s\u1eed\u1ef6, M\u00ecnh s\u1eed quy\u1ec3n 324, Li\u1ec7t \u1eebuy\u1ec7n 212, Ngo\u1ea1i qu\u00e9c 5, t\u1edd 12b - 14b [t\u1edd 12b] Ch\u00e2n L\u1ea1p \u1edf ph\u00eda t\u00e2y nam Chi\u00eam Th\u00e0nh t\u1eeb Trung Qu\u1ed1c \u0111i thuy\u1ec1n, thu\u1eadn gi\u00f3 th\u00ec ba ng\u00e0y, ba \u0111\u00eam c\u00f3 th\u1ec3 t\u1edbi n\u01b0\u1edbc \u1ea5y. C\u00e1c \u0111\u1eddi T\u00f9y, \u0110\u01b0\u1eddng v\u00e0 T\u1ed1ng, n\u01b0\u1edbc n\u00e0y \u0111\u1ec1u c\u00f3 tri\u1ec1u c\u1ed1ng. N\u0103m Kh\u00e1nh Nguy\u00ean \u0111\u1eddi T\u1ed1ng (1195-1201), n\u01b0\u1edbc n\u00e0y ti\u00eau di\u1ec7t n\u01b0\u1edbc Chi\u00eam Th\u00e0nh v\u00e0 chi\u1ebfm \u0111\u1ea5t c\u1ee7a h\u1ecd, n\u00ean \u0111\u1ed5i t\u00ean n\u01b0\u1edbc l\u00e0 Chi\u00eam L\u1ea1p. \u0110\u1eddi Nguy\u00ean m\u1edbi g\u1ecdi \u1ec9\u00e0 Ch\u00e2n L\u1ea1p. N\u0103m H\u1ed3ng V\u0169 th\u1ee9 3 \u0111\u1eddi Minh (1370), Trung Qu\u1ed1c sai s\u1ee9 th\u1ea7n l\u00e0 b\u1ecdn Qu\u00e1ch Tr\u01b0ng mang chi\u1ebfu sang ph\u1ee7 d\u1ee5 n\u01b0\u1edbc \u1ea5y. N\u0103m H\u1ed3ng V\u0169 th\u1ee9 4 (1371), vua n\u01b0\u1edbc h\u1ecd l\u00e0 Ba S\u01a1n H\u1ed1t Nh\u0129 Na sai s\u1ee9 d\u00e2ng bi\u1ec3u m\u1eebng v\u00e0 c\u1ed1ng s\u1ea3n v\u1eadt c\u1ee7a \u0111\u1ecba ph\u01b0\u01a1ng, Ch\u00fac m\u1eebng T\u1ebft Nguy\u00ean \u0111\u00e1n n\u0103m sau. Ho\u00e0ng \u0111\u1ebf (Minh H\u1ed3ng V\u0169) xu\u1ed1ng chi\u1ebfu ban l\u1ecbch \\\"\u0110\u1ea1i th\u1ed1ng\\\" v\u00e0 l\u1ee5a m\u00e0u cho h\u1ecd. Nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi \u0111i s\u1ee9 \u0111\u1ec1u \u0111\u01b0\u1ee3c ban th\u01b0\u1edfng theo th\u1ee9 b\u1eadc. N\u0103m H\u1ed3ng V\u0169 th\u1ee9 6 (1373) l\u1ea1i ti\u1ebfn c\u1ed1ng. N\u0103m H\u1ed3ng V\u0169 th\u1ee9 12 (1379), vua n\u01b0\u1edbc \u1ea5y l\u00e0 Tham \u0110\u00e1p Cam V\u0169 Gi\u1ea3 Tri \u0110\u1ea1t Ch\u00ed sai s\u1ee9 v\u00e0o c\u1ed1ng. Nh\u00e0 vua ban y\u1ebfn cho nh\u01b0 th\u01b0\u1eddng l\u1ec7. N\u0103m H\u1ed3ng V\u0169 13 (1380) l\u1ea1i c\u1ed1ng. N\u0103m H\u1ed3ng V\u0169 th\u1ee9 16 (1383), ho\u00e0ng \u0111\u1ebf sai s\u1ee9 mang v\u0103n s\u00e1ch kh\u00e1m h\u1ee3p ban cho vua n\u01b0\u1edbc \u1ea5y. Ph\u00e0m s\u1ee9 gi\u1ea3 \u0111i trong n\u01b0\u1edbc kh\u00e1m x\u00e9t kh\u0103p ph\u00f9 m\u00e0 kh\u00f4ng kh\u1edbp th\u00ec \u0111\u00f3 l\u00e0 gi\u1ea3 m\u1ea1o, cho ph\u00e9p b\u1eaft t\u00e2u l\u00ean. L\u1ea1i sai s\u1ee9 ban cho 32 [t\u1edd 13a] s\u00fac g\u1ea5m hoa th\u00eau kim tuy\u1ebfn. G\u1ea7n m\u1ed9t v\u1ea1n \u0111\u1ed3 d\u00f9ng b\u1eb1ng g\u1ed1m T\u1eeb Ch\u00e2u, vua n\u01b0\u1edbc \u1ea5y sai s\u1ee9 v\u00e0o c\u1ed1ng. N\u0103m H\u1ed3ng V\u0169 th\u1eed 19 (1386), ho\u00e0ng \u0111\u1ebf sai h\u00e0nh nh\u00e2n (phi\u00ean d\u1ecbch vi\u00ean) l\u00e0 b\u1ecdn L\u01b0u M\u1ea9n v\u00e0 \u0110\u01b0\u1eddng K\u00ednh \u0111i theo quan trung s\u1ee9 \u0111em \u0111\u1ed3 g\u1ed1m T\u1eeb Ch\u00e2u t\u1edbi ban cho vua h\u1ecd. Sang n\u0103m sau (1387), b\u1ecdn \u0110\u01b0\u1eddng K\u00ednh tr\u1edf v\u1ec1. Vua n\u01b0\u1edbc h\u1ecd sai s\u1ee9 \u0111em c\u1ed1ng 59 con voi, 6 v\u1ea1n c\u00e2n h\u01b0\u01a1ng li\u1ec7u. Sau ho\u00e0ng \u0111\u1ebf l\u1ea1i sai s\u1ee9 \u0111em \u1ea5n v\u00e0ng b\u1ea1c ban 1. Nh\u1ecb th\u1eadp t\u1ee9 s\u1eed, S\u00fac \u1ea5n b\u00e1ch n\u1ea1p b\u1ea3n, Th\u01b0\u01a1ng v\u1ee5 \u1ea5n th\u01b0 qu\u00e1n, Trung Qu\u1ed1c, Th\u01b0\u1ee3ng H\u1ea3i, 1958. 632","Ph\u1ee5 l\u1ee5c cho vua h\u1ecd. Vua v\u00e0 c\u00e1c phi t\u1ea7n n\u01b0\u1edbc \u1ea5y \u0111\u1ec1u \u0111\u01b0\u1ee3c ban c\u1ea5p. Vua Tham Li\u1ec7t B\u1ea3o C\u00f4n T\u00e0 Cam B\u1ed3 Gi\u1ea3 sai s\u1ee9 c\u1ed5ng voi v\u00e0 s\u1ea3n v\u1eadt \u0111\u1ecba ph\u01b0\u01a1ng. N\u0103m sau (1390) h\u1ecd l\u1ea1i c\u1ed1ng 28 con voi, 34 ng\u01b0\u1eddi qu\u1ea3n t\u01b0\u1ee3ng, 45 t\u00ean n\u00f4 t\u1ef3 ng\u01b0\u1eddi Phi\u00ean \u0111\u1ec3 t\u1ea1 l\u1ea1i om ban \u1ea5n tnr\u1edbc \u0111\u00e2y. N\u0103m H\u1ed3ng V\u0169 th\u1ee9 22 (1389), h\u1ecd c\u1ed1ng t\u1edbi ba l\u1ea7n. N\u0103m sau (1390) l\u1ea1i c\u1ed1ng. N\u0103m V\u0129nh L\u1ea1c nguy\u00ean ni\u00ean (1403), ho\u00e0ng \u0111\u1ebf sai h\u00e0nh nh\u00e2n l\u00e0 T\u01b0\u1edfng T\u00e2n H\u01b0ng, V\u01b0\u01a1ng Khu \u0111em chi\u1ebfu b\u00e1o tin ho\u00e0ng \u0111\u1ebf l\u00ean ng\u00f4i sang cho vua n\u01b0\u1edbc h\u1ecd. N\u0103m sau, vua n\u01b0\u1edbc \u1ea5y l\u00e0 Tham Li\u1ec7t B\u00e0 T\u00ec Nha sai s\u1ee9 v\u00e0o ch\u1ea7u, v\u00e0 c\u1ed1ng ph\u01b0\u01a1ng v\u1eadt. Tr\u01b0\u1edbc \u0111\u00e2y trong s\u1ee9 \u0111o\u00e0n c\u1ee7a quan Trung s\u1ee9 sang Ch\u00e2n L\u1ea1p, c\u00f3 ba k\u1ebb b\u1ed9 t\u1ed1t b\u1ecf tr\u1ed1n l\u1ea1i n\u01b0\u1edbc \u1ea5y, t\u00ecm kh\u00f4ng \u0111\u01b0\u1ee3c. Vua h\u1ecd b\u00e8n b\u1eaft ba ng\u01b0\u1eddi d\u00e2n Ch\u00e2n L\u1ea1p thay th\u1ebf; \u0111\u1ebfn nay \u0111em sang n\u1ed9p. Ho\u00e0ng \u0111\u1ebf n\u00f3i: Ng\u01b0\u1eddi Trung Hoa t\u1ef1 \u00fd b\u00f2 tr\u1ed1n \u1edf n\u01b0\u1edbc \u1ea5y th\u00ec can g\u00ec m\u00e0 \u0111\u00f2i b\u1ed3i th\u01b0\u1eddng? V\u00e0 l\u1ea1i ng\u00f4n ng\u1eef b\u1ea5t \u0111\u1ed3ng, phong t\u1ee5c kh\u00f4ng quen, ta d\u00f9ng ch\u00fang l\u00e0m g\u00ec? R\u1ed3i ho\u00e0ng \u0111\u1ebf ra l\u1ec7nh c\u1ea5p qu\u1ea7n \u00e1o, l\u1ed9 [t\u1edd 13b] ph\u00ed, cho h\u1ecd v\u1ec1. N\u0103m th\u1ee9 ba (1405) h\u1ecd l\u1ea1i sai s\u1ee9 sang c\u00e1o tang C\u1ef1u V\u01b0\u01a1ng, Ho\u00e0ng \u0111\u1ebf V\u0129nh L\u1ea1c ph\u00e1i H\u1ed3ng l\u00f4 t\u1ef1 ban l\u00e0 V\u01b0\u01a1ng T\u01b0 sang Ch\u00e2n L\u1ea1p k\u00ednh t\u1ebf, sai quan c\u1ea5p s\u1ef1 trung l\u00e0 T\u1ea5t Ti\u1ebfn, Trung quan l\u00e0 V\u01b0\u01a1ng T\u00f4ng, \u0111em chi\u1ebfu sang phong cho t\u1ef1 v\u01b0\u01a1ng (vua n\u1ed1i ng\u00f4i) l\u00e0 Tham Li\u1ec7t Chi\u00eau B\u00ecnh Nha l\u00e0m vua. Khi b\u1ecdn T\u1ea5t Ti\u1ebfn tr\u1edf v\u1ec1, vua h\u1ecd sai s\u1ee9 gi\u1ea3 theo sang t\u1ea1 \u01a1n. N\u0103m th\u1ee9 s\u00e1u (1408) v\u00e0 n\u0103m th\u1ee9 12(1414) n\u01b0\u1edbc \u1ea5y l\u1ea1i v\u00e0o c\u1ed1ng. V\u00ec l\u00fd do n\u01b0\u1edbc h\u1ecd lu\u00f4n b\u1ecb Chi\u00eam Th\u00e0nh v\u00e0o x\u00e2m l\u01b0\u1ee3c qu\u1ea5y nhi\u1ec5u, n\u00ean s\u1ee9 gi\u1ea3 c\u1ee7a h\u1ecd l\u01b0u l\u1ea1i l\u00e2u kh\u00f4ng v\u1ec1. Ho\u00e0ng \u0111\u1ebf sai Trung quan \u0111\u01b0a h\u1ecd v\u1ec1, v\u00e0 s\u1eafc cho Chi\u00eam Th\u00e0nh b\u00e3i binh, ti\u1ebfn h\u00e0nh h\u00f2a hi\u1ebfu. N\u0103m th\u1ee9 15 (1417) v\u00e0 n\u0103m th\u1ee9 17 (1419) h\u1ecd \u0111\u1ec1u c\u00f3 v\u00e0o c\u1ed1ng. \u0110\u1eddi Tuy\u00ean \u0110\u1ee9c (1426 - 1435) v\u00e0 C\u1ea3nh Th\u00e1i (1450 - 1456) \u0111\u1ec1u c\u00f3 sai s\u1ee9 v\u00e0o c\u1ed1ng. T\u1eeb \u0111\u00f3 v\u1ec1 sau kh\u00f4ng t\u1edbi th\u01b0\u1eddng xuy\u00ean n\u1eefa. Kinh th\u00e0nh n\u01b0\u1edbc h\u1ecd c\u00f3 h\u00e0o bao quanh, chu vi h\u01a1n 70 d\u1eb7m. B\u1edd c\u00f5i r\u1ed9ng \u0111\u1ebfn v\u00e0i ngh\u00ecn d\u1eb7m. Trong n\u01b0\u1edbc c\u00f3 th\u00e0nh v\u00e0ng, c\u1ea7u v\u00e0ng v\u00e0 cung \u0111i\u1ec7n h\u01a1n 30 n\u01a1i. Vua h\u1ecd m\u1ed7i n\u0103m m\u1edf h\u1ed9i m\u1ed9t l\u1ea7n, tnmg b\u00e0y v\u01b0\u1ee3n tr\u1eafng, c\u00f4ng, voi tr\u1eafng, t\u00ea ng\u01b0u, g\u1ecdi l\u00e0 B\u00e1ch \u0111\u01b0\u01a1ng ch\u00e2u. H\u1ecd \u0111\u1ef1ng th\u1ee9c \u0103n b\u1eb1ng m\u00e2m v\u00e0ng, b\u00e1t v\u00e0ng, cho n\u00ean c\u00f3 c\u00e2u ng\u1ea1n ng\u1eef r\u1eb1ng: 633","L\u1ecaCH S\u1eec VI\u1ec6T NAM - T\u1eacP 1 \\\"Gi\u1ea7u sang nh\u01b0 Ch\u00e2n L\u1ea1p\\\". D\u00e2n h\u1ecd r\u1ea5t gi\u1ea7u c\u00f3. N\u01b0\u1edbc n\u00e0y ti\u1ebft tr\u1eddi th\u01b0\u1eddng n\u00f3ng, kh\u00f4ng c\u00f3 s\u01b0\u01a1ng gi\u00e1, tuy\u1ebft. M\u1ed7i n\u0103m l\u00faa ch\u00edn v\u00e0i v\u1ee5. Con trai, con g\u00e1i \u0111\u1ec1u t\u1ebft t\u00f3c, m\u1eb7c \u00e1o ng\u1eafn, qu\u1ea5n [t\u1edd 14a] v\u1ea3i n\u00f5n. v\u1ec1h\u00ecnh ph\u1ea1t c\u00f3 c\u00e1c lo\u1ea1i nh\u01b0 c\u1eaft m\u0169i, ch\u1eb7t ch\u00e2n, th\u00edch ch\u1eef v\u00e0 \u0111\u1ea7y \u0111i xa, k\u1ebb n\u00e0o \u0103n tr\u1ed9m th\u1ec9 b\u1ecb ch\u1eb7t ch\u00e2n, tay. Ng\u01b0\u1eddi Phi\u00ean gi\u1ebft ng\u01b0\u1eddi \u0110\u01b0\u1eddng th\u00ec ph\u1ea3i t\u1ed9i ch\u1ebft, ng\u01b0\u1eddi \u0110\u01b0\u1eddng gi\u1ebft ng\u01b0\u1eddi Phi\u00ean th\u00ec ph\u1ea3i ph\u1ea1t b\u1eb1ng v\u00e0ng. N\u1ebfu kh\u00f4ng c\u00f3 v\u00e0ng th\u00ec ph\u1ea3i b\u00e1n m\u00ecnh chu\u1ed9c t\u1ed9i. \\\"\u0110\u01b0\u1eddng\\\" t\u1ee9c l\u00e0 t\u00ean m\u00e0 ng\u01b0\u1eddi Phi\u00ean d\u00f9ng \u0111\u1ec3 g\u1ecdi ng\u01b0\u1eddi Hoa, t\u1ea5t c\u1ea3 c\u00e1c n\u01b0\u1edbc ngo\u00e0i \u0111\u1ec1u g\u1ecdi nh\u01b0 th\u1ebf. T\u1ee5c c\u1ee7a h\u1ecd khi c\u01b0\u1edbi g\u1ea3 th\u00ec nh\u00e0 trai, nh\u00e0 g\u00e1i kh\u00f4ng ra kh\u1ecfi c\u1eeda trong 8 ng\u00e0y, h\u1ecd th\u1eafp \u0111\u00e8n c\u1ea3 ban ng\u00e0y, ban \u0111\u00eam. Ng\u01b0\u1eddi ch\u1ebft th\u00ec b\u1ecf ra ngo\u00e0i \u0111\u1ed3ng, m\u1eb7c cho qu\u1ea1, di\u1ec1u h\u00e2u t\u1edbi r\u1ec9a. N\u1ebfu trong ch\u1ed1c l\u00e1t, chim \u0103n h\u1ebft th\u1ecbt th\u00ec h\u1ecd coi l\u00e0 c\u00f3 ph\u00fac. C\u01b0 tang thi c\u1eaft h\u1ebft t\u00f3c, con g\u00e1i th\u00ec c\u1eaft m\u1ed9t \u0111\u00e1m t\u00f3c tr\u00ean tr\u00e1n to nh\u01b0 v\u1ec1\u0111\u1ed3ng ti\u1ec1n, l\u00e0m nh\u01b0 th\u1ebf \u0111\u1ec3 \\\"b\u00e1o hi\u1ec3u\\\", ch\u1eef vi\u1ebft, h\u1ecd d\u00f9ng c\u00e1c th\u1ee9 da h\u01b0\u01a1u, nai nhu\u1ed9m \u0111en r\u1ed3i d\u00f9ng m\u1ed9t th\u1ee9 ph\u1ea5n vi\u1ebft l\u00ean, v\u0129nh vi\u1ec5n kh\u00f4ng bao gi\u1edd phai. H\u1ecd l\u1ea5y th\u00e1ng 10 l\u00e0m \u0111\u1ea7u n\u0103m, n\u0103m nhu\u1eadn l\u00e0 th\u00e1ng 9. Ban \u0111\u00eam chia l\u00e0m b\u1ed1n canh. H\u1ecd c\u0169ng c\u00f3 ng\u01b0\u1eddi hi\u1ec3u h\u1ebft v\u1ec1 thi\u00ean v\u00e3n, bi\u1ebft t\u00ednh ng\u00e0y th\u00e1ng nh\u1eadt th\u1ef1c, nguy\u1ec7t th\u1ef1c. H\u1ecd g\u1ecdi nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi c\u00f3 v\u0103n h\u00f3a l\u00e0 Ban c\u1eadt. G\u1ecdi s\u01b0 t\u0103ng l\u00e0 Tr\u1eef c\u00f4, \u0111\u1ea1o s\u0129 l\u00e0 B\u00e1t t\u1ee9. Nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi Ban c\u1eadt kh\u00f4ng r\u1ed7 \u0111\u1ecdc s\u00e1ch gi, v\u00e0o Trung Qu\u1ed1c l\u00e0m quan g\u1ecdi l\u00e0 Hoa qu\u00e1n. Tr\u01b0\u1edbc khi l\u00e0m quan, h\u1ecd \u0111eo chi tr\u1eafng \u1edf c\u1ed5 \u0111\u1ec3 ph\u00e2n bi\u1ec7t. Khi ph\u00fa qu\u1ef7 c\u0169ng v\u1eabn \u0111eo nh\u01b0 v\u1eady. T\u1ee5c c\u1ee7a h\u1ecd s\u1ee7ng th\u01b0\u1ee3ng Ph\u1eadt gi\u00e1o. S\u01b0 t\u0103ng \u0111\u1ec1u \u0103n c\u00e1, th\u1ecbt, c\u0169ng c\u00f3 khi \u0111em [t\u1edd 14b] c\u00fang Ph\u1eadt, h\u1ecd chi kh\u00f4ng u\u1ed1ng r\u01b0\u1ee3u. N\u01b0\u1edbc h\u1ecd t\u1ef1 xung l\u00e0 Cam B\u1ed9t Tr\u00ed. Sau \u0111\u1ecdc sai ra l\u00e0 Cam Ph\u00e1 Gi\u00e1. Sau \u0111\u1eddi V\u1ea1n L\u1ecbch (1573 - 1619) l\u1ea1i \u0111\u1ed5i l\u00e0 Gi\u1ea3n Ph\u1ed5 Tr\u1ea1i. 634","T\u00c0I LI\u1ec6U THAM KH\u1ea2O Ti\u1ebfng Vi\u1ec7t 1. Anne - Valerie. \\\"Th\u1edd n\u1eef th\u1ea7n Po Nagaz \u1edf Schweyer Nha Trang\u201d, T\u1ea1p ch\u00ed X\u01b0a \u00e1 Nay, s\u1ed1 233, th\u00e1ng 4 - 2005. 2. B\u1eafc Ninh tinh ch\u00ed, Nguy\u1ec5n Kim H\u01b0ng d\u1ecbch. 3. Ban Nghi\u00ean c\u1ee9u v\u00e0 bi\u00ean so\u1ea1n L\u1ecbch s\u1eed Thanh H\u00f3a, L\u1ecbch s\u1ee9 Thanh H\u00f3a, T\u1eadp I, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 1994. 4. B\u1ea3o t\u00f2n, t\u00f4n t\u1ea1o v\u00e0 x\u00e2y d\u1ef1ng khu di t\u00edch l\u1ecbch s\u1ee9 - v\u0103n h\u00f3a \u0110\u01b0\u1eddng L\u00e2m, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 2005. 5. B\u00f9i Minh Tr\u00ed, Th\u00e0nh Luy L\u00e2u, Lu\u1eadn v\u0103n t\u1ed1t nghi\u1ec7p Khoa S\u1eed, \u0110\u1ea1i h\u1ecdc T\u1ed5ng h\u1ee3p, H\u00e0 N\u1ed9i, 1986. 6. B\u00f9i Thi\u1ebft, \\\"C\u00f3 m\u1ed9t ph\u00f2ng tuy\u1ebfn s\u00f4ng \u0110\u00e1y trong cu\u1ed9c kh\u1edfi ngh\u0129a kh\u00e1ng chi\u1ebfn c\u1ee7a Hai B\u00e0 Tr\u01b0ng\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Nghi\u00ean c\u1ee9u l\u1ecbch s\u1eed, s\u1ed1 2, 1983. 7. B\u00f9i V\u0103n K\u00edn, Mai V\u0103n Tri, Nguy\u1ec5n Ph\u1ee5ng, G\u00f3p ph\u1ea7n t\u00ecm hi\u1ebfu t\u00ecnh H\u00f2a B\u00ecnh, Ty van h\u00f3a th\u1ee1ng tin tinh H\u00f2a Binh, 1972. 8. B\u00f9i V\u0103n Nguy\u00ean, Nguy\u1ec5n Ng\u1ecdc C\u00f4n, L\u1ecbch s\u1eed v\u0103n h\u1ecdc Vi\u1ec7t Nam, T\u1eadp I, II, Nxb. Gi\u00e1o d\u1ee5c, H\u00e0 N\u1ecdi, 1978. 9. Cao H\u00f9ng Tr\u01b0ng An Nam ch\u00ed [nguy\u00ean], B\u1ea3n \u0111\u00e1nh m\u00e1y, Th\u01b0 vi\u1ec7n Vi\u1ec7n S\u1eed h\u1ecdc. 10. Cao H\u00f9ng Tr\u01b0ng, \\\"M\u1ed9t \u00edt t\u00e0i li\u1ec7u l\u1ecbch s\u1eed trong An Nam ch\u00ed\\\", V\u0103n S\u1eed \u0110\u1ecba, s\u1ed1 20, 1956. 11. Cao Xu\u00e2n Ph\u1ed5, \\\"\u0110i\u00eau kh\u1eafc Ch\u0103mpa \u1edf Binh \u0110\u1ecbnh\\\", T\u1ea1p ch\u00ed X\u01b0a v\u00e0 Nay, s\u1ed1 268, th\u00e1ng 9 - 2006. 12. Cao Xu\u00e2n Ph\u1ed5, Ng\u01b0\u1eddi Ch\u0103m v\u00e1 \u0111i\u00eau kh\u1eafc Ch\u0103m, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 1988. 635","L\u1ecaCH S\u1eea VI\u1ec6T NAM - T\u1eacP 1 13. Chu \u0110\u1ea1t Quan, Ch\u00e2n L\u1ea1p phong th\u1ed1 k\u00fd, Nxb. Th\u1ebf gi\u1edbi, H\u00e0 N\u1ed9i, 2006. 14. Chu Kh\u1ee9 Phi, L\u0129nh ngo\u1ea1i \u0111\u1ea1i \u0111\u00e1p, Tu li\u1ec7u Khoa S\u1eed, Tr\u01b0\u1eddng \u0110\u1ea1i h\u1ecdc Khoa h\u1ecdc X\u00e3 h\u1ed9i v\u00e0 Nh\u00e2n v\u0103n, \u0110\u1ea1i h\u1ecdc Qu\u1ed1c gia H\u00e0 N\u1ed9i. 15. Ch\u1eeb V\u0103n T\u1ea7n, V\u0103n h\u00f3a \u0110\u00f4ng Scm - v\u0103n minh Vi\u1ec7t c\u1ed5, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 2003. 16. C\u01b0 s\u0129 Qu\u1ea3ng Tu\u1ec7, \\\"D\u00e2u - Keo n\u01a1i kh\u1edfi ngu\u1ed3n Ph\u1eadt gi\u00e1o Vi\u1ec7t Nam\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Khu\u00f4ng Vi\u1ec7t, s\u1ed1 1, th\u00e1ng 12 - 2007. 17. D.G.E. Hall, L\u1ecbch s\u1eed \u0110\u00f4ng Nam \u00c1, Nxb. Ch\u00ednh tr\u1ecb Qu\u1ed1c gia, H\u00e0 N\u1ed9i, 1997. 18. D.v. \u0110i\u00f4p\u00edc,Z^c\/t\u00edtrVi#M\u1ec9m(ti\u1ebfngNga)) Ph\u1ea7nI,Matxc\u01a1va, 1994. 19. \u0110\u1ea1i Vi\u1ec7t s\u1eed k\u00fd t\u1ee5c bi\u00ean, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 1991. 20. \u0110\u1ea3ng b\u1ed9 x\u00e3 D\u01b0\u01a1ng N\u1ed9i - huy\u1ec7n Ho\u00e0i \u0110\u1ee9c - tinh H\u00e0 T\u00e2y, L\u1ecbch s\u1eed c\u00e1ch m\u1ea1ng c\u00f9a \u0110\u1ea3ng b\u1ed9 v\u1ed5 nh\u00e2n d\u00e2n x\u00e3 D\u01b0\u01a1ng N\u1ed9i (1930 - 2000), D\u01b0\u01a1ng N\u1ed9i, 2003. 21. \u0110\u1eb7ng Nghi\u00eam V\u1ea1n (Cb), c\u1ea7m Tr\u1ecdng, Kh\u00e0 V\u0103n Ti\u1ebfn, T\u00f2ng Kim \u00c2n, T\u01b0 li\u1ec7u v\u1ec1 l\u1ecbch s\u1eed x\u00e3 h\u1ed9i d\u00e2n t\u1ed9c Th\u00e1i, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 1977. 22. \u0110\u1eb7ng Phong, Kinh t\u1ebf th\u1eddi nguy\u00ean th\u1ee7y \u1edf Vi\u1ec7t Nam, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ecdi, H\u00e0 N\u1ed9i, 1970. 23. \u0110\u1eb7ng Sa D\u00e2n, Trung Qu\u1ed1c x\u00e3 h\u1ed9i s\u1eed gi\u00e1o tr\u00ecnh, 1941. 24. \u0110\u1eb7ng Thai Mai, X\u00e3 h\u1ed9i s\u1eed Trung Qu\u1ed1c, Gi\u00e1o trinh \u0110\u1ea1i h\u1ecdc H\u00e1n h\u1ecdc, 1965-1968, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 1994. 25. \u0110\u1eb7ng V\u0103n Lung, Nguy\u1ec5n Th\u1ecb Hu\u1ebf, Tr\u1ea7n Gia Linh, V\u0103n h\u00f3a Luy L\u00e2u v\u00e0 Kinh D\u01b0\u01a1ng V\u01b0\u01a1ng, Nxb. H\u1ed9i Nh\u00e0 v\u0103n, H\u00e0 N\u1ed9i, 1998. 26. \u0110\u1eb7ng V\u0103n Tu, Nguy\u1ec5n T\u00e1 Nh\u00ed (\u0111\u1ed3ng cb), \u0110\u1ecba ch\u00ed H\u00e0 T\u00e2y (T\u00e1i b\u1ea3n c\u1ecf s\u1eeda ch\u1eefa b\u1ed5 sung), Nxb. H\u00e0 N\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 2011. 27. \u0110\u1eb7ng Xu\u00e2n B\u1ea3ng, S\u1eed h\u1ecdc b\u1ecb kh\u1ea3o, Nxb. V\u0103n h\u00f3a th\u00f4ng tin - Vi\u1ec7n S\u01b0 h\u1ecdc, H\u00e0 N\u1ed9i, 1997. 28. \u0110\u1eb7ng Xu\u00e2n B\u1ea3ng, Vi\u1ec7t s\u1eed c\u01b0\u01a1ng m\u1ee5c ti\u1ea5 y\u1ebfu, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 2000. 636","T\u00e0i li\u1ec7u tham kh\u1ea3o 29. \u0110\u00e0o Duy Anh, \\\"C\u00e1i bia c\u1ed5 Tr\u01b0\u1eddng Xu\u00e2n v\u1edbi v\u1ea5n \u0111\u1ec1 nh\u00e0 Ti\u1ec1n L\u00fd\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Nghi\u00ean c\u1ee9u l\u1ecbch s\u1eed, s\u1ed1 50, 1963. 30. \u0110\u00e0o Duy Anh, Ch\u1ebf \u0111\u1ed9 Lang \u0110\u1ea1o c\u00f9a ng\u01b0\u1eddi M\u01b0\u1eddng Thanh H\u00f3a, B\u1ea3n \u0111\u00e1nh m\u00e1y - Vi\u1ec7n S\u1eed h\u1ecdc. 31. \u0110\u00e0o Duy Anh, \u0110\u1ea5t n\u01b0\u1edbc Vi\u1ec7t Nam qua c\u00e1c \u0111\u1eddi, Nxb. V\u0103n h\u00f3a th\u00f4ng tin, H\u00e0 N\u1ed9i, 2005. 32. \u0110\u00e0o Duy Anh, L\u1ecbch s\u1eed c\u1ed5 \u0111\u1ea1i Vi\u1ec7t Nam, Nxb. V\u0103n h\u00f3a th\u00f4ng tin, H\u00e0 N\u1ed9i, 2005. 33. \u0110\u00e0o Duy Anh, L\u1ecbch s\u1eed Vi\u1ec7t Nam t\u1eeb ngu\u1ed3n g\u1ed1c\u0111\u1ebfnth\u1ebf k\u1ef3 XIX, Nxb. V\u0103n h\u00f3a th\u00f4ng tin, H\u00e0 N\u1ed9i, 2006. 34. \u0110\u00e0o Duy Anh, \\\"T\u00ecnh h\u00ecnh n\u01b0\u1edbc Chi\u00eam Th\u00e0nh tr\u01b0\u1edbc sau th\u1ebf k\u1ef7 X\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Nghi\u00ean c\u1ee9u l\u1ecbch s\u1eed, s\u1ed1 51, 1963. 35. \u0110\u00e0o Duy Anh, Vi\u1ec7t Nam v\u0103n h\u00f3a s\u1eed c\u01b0\u01a1ng. Nxb. T\u1ed5ng h\u1ee3p TP. H\u1ed3 Ch\u00ed Minh, 1992. 36. \u0110\u00e0o H\u00f9ng, \\\"Ho\u00e0ng th\u00e0nh Th\u0103ng Long - Nh\u1eefng ph\u00e1t hi\u1ec7n m\u1edbi c\u1ee7a Kh\u1ea3o c\u1ed5 h\u1ecdc\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Nghi\u00ean c\u1ee9u l\u1ecbch s\u1eed, s\u1ed1 1(332), 2004. 37. \u0110\u00e0o Th\u1ecb Thanh Tuy\u1ec1n, \\\"Ng\u01b0\u1eddi gi\u1eef kho t\u00e0ng v\u0103nh\u00f3aCh\u0103m\\\",T\u1ea1p ch\u00ed X\u01b0a v\u00e0 Nay, s\u1ed1 279, thang 3 - 2007. 38. \u0110\u00e0o T\u1ed1 Uy\u00ean (cb), L\u1ecbch s\u1eed Vi\u1ec7t Nam t\u1eeb ngu\u1ed3n g\u1ed1c \u0111\u1ebfn th\u1ebf k\u1ef7 X, Nxb. Tr\u1ebb, TP. H\u1ed3 Ch\u00ed Minh, 2008. 39. \u0110\u1ebb \u0111\u1ea5t \u0111\u00e8 n\u01b0\u1edbc, Ty V\u0103n h\u00f3a Thanh H\u00f3a xu\u1ea5t b\u1ea3n, Thanh H\u00f3a, 1975. 40. \u0110\u1ecba ch\u00ed H\u00e0 B\u1eafc, Ty V\u0103n h\u00f3a Th\u00f4ng tin, H\u00e0 B\u1eafc, 1982. 41. \u0110\u1ecba ch\u00ed v\u0103n h\u00f3a TP. H\u1ed3 Ch\u00ed Minh, T\u1eadp I, Nxb T\u1ed5ng h\u1ee3p TP. H\u1ed3 Ch\u00ed Minh, 1998. 42. \u0110inh Gia Kh\u00e1nh (cb), V\u0103n h\u1ecdc d\u00e2n gian Vi\u1ec7t Nam, Nxb. Gi\u00e1o d\u1ee5c, H\u00e0 N\u1ed9i, 2006. 43. \u0110inh Gia Kh\u00e1nh, \\\"Huy\u1ec1n tho\u1ea1i v\u1ec1 s\u1ef1 ra \u0111\u1eddi n\u01b0\u1edbc Ph\u00f9 Nam, Chi\u00eam Th\u00e0nh v\u00e0 Campuchia\\\", T\u1ea1p ch\u00ed V\u0103n h\u00f3a d\u00e2n gian, s\u1ed1 1, 1991. 44. \u0110inh Gia Kh\u00e1nh, \\\"X\u00e1c \u0111\u1ecbnh gi\u00e1 tr\u1ecb c\u1ee7a truy\u1ec1n thuy\u1ebft \u0111\u1ed1i v\u1edbi vi\u1ec7c t\u00ecm hi\u1ec3u l\u1ecbch s\u1eed th\u1eddi k\u1ef3 H\u00f9ng Vuomg\\\", H\u00f9ng V\u01b0\u01a1ng d\u1ef1ng n\u01b0\u1edbc, T\u1eadp II, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed8I, 1972. 637","L\u1ecaCH S\u1eec VI\u1ec6T NAM - T\u1eacP 1 45. \u0110inh Kh\u1eafc Thu\u00e2n, \\\"V\u0103n b\u1ea3n chu\u00f4ng Thanh Mai th\u1ebf k\u1ef7 VIII\\\", T\u1ea1p ch\u00ed H\u00e1n N\u00f4m, s\u1ed1 1 (2), 1987. 46. \u0110inh Ng\u1ecdc Vi\u1ec7n, \\\"Qua th\u00e0nh B\u1ea3n Ph\u1ee7 tr\u1edf l\u1ea1i v\u1ea5n \u0111\u1ec1 Th\u1ee5c Ph\u00e1n - An D\u01b0\u01a1ng Vu\u01a1ng trong l\u1ecbch s\u1eed Vi\u1ec7t Nam\\\", K\u1ef7 y\u1ebfu H\u1ed9i th\u1ea3o Vi\u1ec7t Nam h\u1ecdc l\u1ea7n th\u1ee9 III: Vi\u1ec7t Nam h\u1ed9i nh\u1eadp v\u00e0 ph\u00e1t tri\u1ec1n, H\u00e0 N\u1ed9i, Nxb. \u0110\u1ea1i h\u1ecdc Qu\u1ed1c gia, H\u00e0 N\u1ed9i. 2010 47. \u0110inh V\u0103n Hi\u1ebfn, \\\"C\u1ea7n ph\u1ea3i kh\u0103ng \u0111\u1ecbnh: Kh\u1edfi ngh\u0129a Hoan Ch\u00e2u n\u1ed5 ra v\u00e0o n\u0103m Qu\u00fd S\u1eedu - 713\\\", T\u1ea1p ch\u00edXua v\u00e0 Nay, s\u1ed1 283, th\u00e1ng 5 - 2007. 48. \u0110inh V\u0103n Hi\u1ebfn, \u0110inh L\u00ea Hi\u00ean, Mai H\u1eafc \u0110\u1ebf, truy\u1ec1n thuy\u1ebft v\u00e0 l\u1ecbch s\u1eed, Nxb. Ngh\u1ec7 An, 1997, In l\u1ea7n 2, n\u0103m 2003; l\u1ea7n 3, n\u0103m 2005. 49. \u0110inh V\u0103n Nh\u1eadt, \\\"\u0110\u1ea5t c\u1ea9m Kh\u00ea, c\u0103n c\u1eed cu\u1ed1i c\u00f9ng c\u1ee7a Hai B\u00e0 Trung trong cu\u1ed9c kh\u1edfi ngh\u0129a M\u00ea Linh n\u0103m 40-43\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Nghi\u00ean c\u1ee9u l\u1ecbch s\u1eed, s\u1ed1 148-149,1973. 50. \u0110inh V\u0103n Nh\u1eadt, \\\"\u0110\u1ea5t M\u00ea Linh - Trung t\u00e2m ch\u00ednh tr\u1ecb, qu\u00e2n s\u1ef1 v\u00e0 kinh t\u1ebf huy\u1ec7n M\u00ea Linh v\u00e0o th\u1eddi Hai B\u00e0 Tr\u01b0ng\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Nghi\u00ean c\u1ee9u l\u1ecbch s\u01b0, s\u1ed1 190-191, 1980. 51. \u0110inh V\u0103n Nh\u1eadt, \\\"\u0110i t\u00ecm qu\u00ea h\u01b0\u01a1ng g\u1ed1c c\u1ee7a L\u00fd B\u00ed\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Nghi\u00ean c\u1ee9u l\u1ecbch s\u1eed, s\u1ed1 1,1989. 52. \u0110inh V\u0103n Nh\u1eadt, \\\"Huy\u1ec7n M\u00ea Linh th\u1eddi Hai B\u00e0 Trung\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Nghi\u00ean c\u1ee9u l\u1ecbch s\u1eed, s\u1ed1 180,1978. 53. \u0110inh van Nh\u1eadt, \\\"Huy\u1ec7n M\u00ea Linh th\u1eddi H\u00e1n\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Nghitn c\u1ee9u l\u1ecbch s\u1eed, s\u1ed1 172,1977. 54. \u0110inh V\u0103n Nh\u1eadt, \\\"Th\u00e0nh c\u1ed5 M\u00ea Linh c\u1ee7a qu\u00e2n H\u00e1n - v\u00e0 v\u1ebft t\u00edch qu\u00e2n chi\u1ebfm \u0111\u00f3ng ph\u01b0\u01a1ng B\u1eafc \u1edf tr\u00ean b\u1edd tr\u00e1i s\u00f4ng Con\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Nghi\u00ean c\u1ee9u l\u1ecbch s\u1eed, s\u1ed1 224 - 1985. 55. \u0110inh V\u0103n Nh\u1eadt, \\\"V\u00f9ng L\u00e3ng B\u1ea1c th\u1eddi Hai B\u00e0 Trung\\\", T\u1ee3p ch\u00edNghi\u00ean c\u1ee9u l\u1ecbch s\u1eed, S\u1ed0 155-156,1974. 56. \u0110\u1ed7 Danh Hu\u1ea5n, \\\"B\u00e0n th\u00eam v\u1ec1 qu\u00ea h\u01b0\u01a1ng h\u1ecd Kh\u00fac tr\u00ean \u0111\u1ea5t H\u1ed3ng Ch\u00e2u\\\". T\u1ea1p ch\u00ed Nghi\u00ean c\u1ee9u l\u1ecbch s\u1eed, s\u1ed5 10,2009. 57. \u0110\u1ed7 Danh Hu\u1ea5n, \\\"S\u1eed li\u1ed9u vi\u1ebft v\u1ec1 h\u1ecd Kh\u00fac\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Nghi\u00ean c\u1ee9u l\u1ecbch s\u1eed, s\u1ed1 6 (422), 2011. 638","T\u00e0i li\u1ec7u tham kh\u1ea3o 58. \u0110\u1ed7 Danh Hu\u1ea5n, v\u1ec1 m\u1ed9t s\u1ed1 ng\u01b0\u1eddi h\u1ecd Kh\u00fac trong v\u0103n bia h\u1ecd Ph\u1ea1m - H\u1eadu th\u1ea7n nh\u1ecb v\u1ecb bi k\u00fd. Th\u00f4ng b\u00e1o H\u00e1n N\u00f4m h\u1ecdc n\u0103m 2008, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 2009. 59. \u0110\u1ed7 \u0110\u1ee9c H\u00f9ng, Tim hi\u1ec3u cu\u1ed9c kh\u1edfi ngh\u0129a L\u00fd B\u00ed (542-548), Kh\u00f3\u00e3 lu\u1eadn t\u1ed1t nghi\u1ec7p \u0110\u1ea1i h\u1ecdc ni\u00ean h\u1ecdc 1969 - 1973, T\u01b0 li\u1ec7u Khoa L\u1ecbch s\u1eed, \u0110\u1ea1i h\u1ecdc Khoa h\u1ecdc X\u00e3 h\u1ed9i v\u00e0 Nh\u00e2n v\u0103n, 1973. 60. \u0110\u1ed7 \u0110\u1ee9c H\u00f9ng, \\\"V\u1ec1 t\u00ean \u0111\u1ea5t Th\u00e1i B\u00ecnh, qu\u00ea h\u01b0\u01a1ng c\u1ee7a L\u00fd B\u00f4n trong cu\u1ed9c kh\u1edfi ngh\u0129a ch\u1ed1ng qu\u00e2n L\u01b0\u01a1ng\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Nghi\u00ean c\u1ee9u l\u1ecbch s\u1eed, s\u1ed1 2 (191), 1980. 61. \u0110\u1ed7 V\u0103n Ninh (cb), L\u1ecbch s\u1ee9 Vi\u1ec7t Nam t\u1eeb kh\u1edfi th\u1ee7y \u0111\u1ebfn th\u1ebf k\u1ef7 X, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 2001. 62. \u0110\u1ed7 V\u0103n Ninh, \\\"Ch\u1ea1c g\u1ed1m v\u00e0 t\u1ee5c u\u1ed1ng r\u01b0\u1ee3u c\u1ee7a ng\u01b0\u1eddi Vi\u1ec7t c\u1ed5 th\u1eddi H\u00f9ng V\u01b0\u01a1ng\\\", T\u1ea1p ch\u00ed D\u00e2n t\u1ed9c h\u1ecdc, s\u1ed1 2,1980. 63. \u0110\u1ed7 V\u0103n Ninh, Th\u00e0nh c\u1ed1 Vi\u1ec7t Nam, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 1983. 64. \u0110\u1ed7 V\u0103n Ninh, Ti\u1ec1n c\u1ed1 Vi\u1ec7t Nam, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e2 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 1992. 65. \u0110o\u00e0n Nhu Khu\u00ea, \\\"Ch\u1eef c\u1ed5 n\u01b0\u1edbc Nam\\\", Trung B\u1eafc t\u00e2n v\u0103n, 1937. 66. Dohamie v\u00e0 Dorohi\u00ean, D\u00e2n t\u1ed9c Ch\u0103m v\u00e0 l\u01b0\u1ee3c s\u1eed, S\u00e0i G\u00f2n, 1965. 67. D\u01b0\u01a1ng Qu\u1ea3ng H\u00e0m, Vi\u1ec7t Nam v\u0103n h\u1ecdc s\u1eed y\u1ebfu (Trung h\u1ecdc s\u1eed y\u1ebfu), Nxb. B\u1ed9 Qu\u1ed1c gia Gi\u00e1o d\u1ee5c, S\u00e0i G\u00f2n, 1950. 68. G.Cadie. c \u1ed5 s\u1eed c\u00e2c qu\u1ed1c gia \u1ea8n \u0110\u1ed9 h\u00f3a \u1edf Vi\u1ec5n \u0110\u00f4ng. Nxh Th\u00e9 gi\u1edbi, H\u00e0 N\u1ed9i, 2008. 69. H\u00e0 B\u1eafc ng\u00e0n n\u0103m v\u0103n hi\u1ebfn, Ty V\u0103n h\u00f3a H\u00e0 B\u1eafc xu\u1ea5t b\u1ea3n, 3 t\u1eadp. 70. H\u00e0 V\u0103n Ph\u00f9ng, V\u0103n h\u00f3a G\u00f2 Mun, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 1996. 71. H\u00e0 V\u0103n T\u1ea5n (cb), Kh\u1ea3o c\u1ed5 h\u1ecdc Vi\u1ec7t Nam, Kh\u1ea3o c\u1ed5 h\u1ecdc l\u1ecbch s\u1eed Vi\u1ec7t Nam, T\u1eadp III, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 2002. 72. H\u00e0 V\u0103n T\u1ea5n (cb), Kh\u1ea3o c\u1ed5 h\u1ecdc Vi\u1ec7t Nam, Th\u1eddi \u0111\u1ea1i \u0111\u00e1 Vi\u1ec7t Nam, T\u1eadp I, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 1998. 73. H\u00e0 V\u0103n T\u1ea5n (cb), Kh\u1ea3o c\u1ed5 h\u1ecdc Vi\u1ec7t Nam, Th\u1eddi \u0111\u1ea1i l\u00e0m kh\u00ed Vi\u1ec7t Nam, T\u1eadp II. Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 1999. 639","L\u1ecaCH S\u1eec VI\u1ec6T NAM - T\u1eacP 1 74. H\u00e0 V\u0103n T\u1ea5n, Theo d\u1ea5u c\u00e1c v\u0103n h\u00f3a c\u1ed5, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 1997. 75. H\u00e0 V\u0103n T\u1ea5n, \\\"v\u1ec1 ba y\u1ebfu t\u1ed1 Ph\u1eadt gi\u00e1o Vi\u1ec7t Nam: Thi\u1ec1n - T\u1ecbnh - M\u1eadt\u201d, M\u1ea5y v\u1ea5n \u0111\u1ec1 Ph\u1eadt gi\u00e1o v\u00e0 l\u1ecbch s\u1eed t\u01b0 t\u01b0\u1edfng Vi\u1ec7t Nam, Vi\u1ec7n Tri\u1ebft h\u1ecdc, H\u00e0 N\u1ed9i, 1996. 76. H\u00e0 V\u0103n Th\u00f9y, \\\"Ng\u01b0\u1eddi Vi\u1ec7t c\u00f3 b\u1ecb H\u00e1n h\u00f3a kh\u00f4ng?\\\" T\u1ea1p ch\u00ed X\u01b0a v\u00e0 Nay, s\u1ed1 268, th\u00e1ng 9 - 2006. 77. H\u00e0 V\u0103n Th\u00f9y, \\\"Tri\u1ec7u \u0110\u00e0, ng\u00e0i l\u00e0 ai?\\\", T\u1ea1p ch\u00ed X\u01b0a v\u00e0 Nay, s\u1ed5 253, th\u00e1ng 2 - 2006. 78. H\u00e1n V\u0103n Kh\u1ea9n, C\u01a1s\u1edf kh\u1ea3o c\u1ed3 h\u1ecdc, Nxb. \u0110\u1ea1i h\u1ecdc Qu\u1ed1c gia, H\u00e0 N\u1ed9i, 2008. 79. H\u00e1n V\u0103n Kh\u1ea7n, V\u0103n h\u00f3a Ph\u00f9ng Nguy\u00ean, Nxb. \u0110\u1ea1i h\u1ecdc Qu\u1ed1c gia H\u00e0 N\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 2005. 80. Ho\u00e0ng Anh Tu\u1ea5n, \\\"C\u1ee7 Lao Ch\u00e0m v\u00e0 ho\u1ea1t \u0111\u1ed9ng th\u01b0\u01a1ng m\u1ea1i \u1edf bi\u1ec3n \u0110\u00f4ng th\u1eddi V\u01b0\u01a1ng qu\u1ed1c Ch\u0103mpa\\\", M\u1ed9t ch\u1eb7ng \u0111\u01b0\u1eddng nghi\u00ean c\u1ee9u l\u1ecbch s\u1eed (1995-2000), Nxb. Ch\u00ednh tn Qu\u1ed1c gia, H\u00e0 N\u1ed9i, 2000. 81. Ho\u00e0ng Cao Kh\u1ea3i, Vi\u1ec7t s\u1eed y\u1ebfu, Nxb. Ngh\u1ec7 An - Trung t\u00e2m V\u0103n h\u00f3a Ng\u00f4n ng\u1eef \u0110\u00f4ng T\u00e2y, 2007. 82. Ho\u00e0ng H\u01b0ng, \\\"Th\u1eddi \u0111\u1ea1i H\u00f9ng V\u01b0\u01a1ng trong th\u01b0 t\u1ecbch x\u01b0a\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Nghi\u00ean c\u1ee9u l\u1ecbch s\u1eed, s\u1ed1 123,1969. 83. Ho\u00e0ng Tranh, \\\"V\u1ea5n \u0111\u1ec1 M\u00e3 Vi\u1ec7n Nam chinh Giao Chi\\\". T\u1ea1p ch\u00ed X\u01b0a v\u00e0 Nay, s\u1ed1 333, th\u00e1ng 6 - 2009. 84. Ho\u00e0ng Xu\u00e2n Chinh, V\u0169 Th\u1eafng, \\\"\u0110i\u1ec3m qua t\u00ecnh h\u00ecnh nghi\u00ean c\u00fau tr\u1ed1ng \u0111\u1ed3ng c\u1ed5\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Kh\u1ea3o c\u1ed3 h\u1ecdc, s\u1ed1 13,1974. 85. Ho\u00e0ng Xu\u00e2n Ph\u01b0\u01a1ng, \\\"Nghi \u00e1n v\u1ec1 t\u00ean g\u1ecdi Ph\u00f9 Nam trong V\u0103n h\u00f3a c\u1ed5 \u00d3c Eo\\\", T\u1ea1p ch\u00ed X\u01b0a v\u00e0 Nay, s\u1ed1 234, th\u00e1ng 4 - 2005. 86. Ho\u00e0ng Xu\u00e2n Ph\u01b0\u01a1ng: \\\"Giao th\u01b0\u01a1ng \u1edf \u0111\u1ed3ng b\u1eb1ng Nam B\u1ed9 th\u1eddi k\u1ef3 V\u0103n h\u00f3a \u00d3c Eo\\\", T\u1ea1p ch\u00ed X\u01b0a v\u00e0 Nay, s\u1ed1 286, th\u00e1ng 9-2006. 87. H\u1ed9i Khoa h\u1ecdc L\u1ecbch s\u1eed TP. H\u1ed3 Ch\u00ed Minh, Nam B\u1ed9 - \u0110\u1ea5t v\u00e0 Ng\u01b0\u1eddi, T\u1ea1p v r a , Nxb. \u0110\u1ea1i h\u1ecdc Qu\u1ed1c gia TP. H\u1ed3 Ch\u00ed Minh, 2011. 88. H\u1ed9i Khoa h\u1ecdc L\u1ecbch s\u1eed Vi\u1ec7t Nam, V\u0103n h\u00f3a \u00d3c Eo &V\u01b0\u01a1ng qu\u1ed1c Ph\u00f9 Nam, Nxb. Th\u1ebf gi\u1edbi, H\u00e0 N\u1ed9i, 2008. 640","T\u00e0i li\u1ec7u tham kh\u1ea3o 89. H\u1ed9i V\u0103n h\u1ecdc Ngh\u1ec7 thu\u1eadt V\u0129nh Ph\u00fa, Truy\u1ec1n thuy\u1ebft H\u00f9ng V\u01b0\u01a1ng, V\u0129nh Ph\u00fa, 1987. 90. H\u1ed3ng Lam, H\u1ed3ng L\u0129nh, Nh\u1eefng trang s\u1eed v\u1ebb vang c\u00f9a d\u00e2n t\u1ed9c Vi\u1ec7t Nam ch\u1ed1ng phong ki\u1ebfn Trung Qu\u1ed1c x\u00e2m l\u01b0\u1ee3c, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0N\u1ecdi, 1984. 91. H\u1ee3p tuy\u1ec3n th\u01a1 v\u0103n Vi\u1ec7t Nam, T\u1eadp I, Nxb. V\u0103n h\u1ecdc, H\u00e0 N\u1ed9i, 1978. 92. Hu\u1ef3nh C\u00f4ng B\u00e1. L\u1ecbch s\u1eed Vi\u1ec7t Nam, Nxb. Thu\u1eadn H\u00f3a, Hu\u1ebf, 2001. 93. Jeanne Cuirsinier, Ng\u01b0\u1eddi M\u01b0\u1eddng, \u0111\u1ecba l\u00fd nh\u00e2n v\u0103n v\u00e0 x\u00e3 h\u1ed9i h\u1ecdc, Nxb. Lao \u0111\u1ed9ng, H\u00e0 N\u1ed9i, 1995. 94. Kh\u00fac Th\u1eeba D\u1ee5 v\u00e0 h\u1ecd Kh\u00fac trong l\u1ecbch s\u1eed d\u00e2n t\u1ed9c, B\u1ea3o t\u00e0ng H\u1ea3i D\u01b0\u01a1ng xu\u1ea5t b\u1ea3n n\u0103m 1999. 95. K\u1ef7 y\u1ebfu Kinh t\u1ec3 - v\u0103n h\u00f3a Ch\u0103m, TP. H\u1ed3 Ch\u00ed Minh, 1992. 96. L\u00e3 Tr\u1ea5n V\u0169, Gi\u1ea3n minh Trung Qu\u1ed1c th\u00f4ng s\u1eed, Nxb. Ngo\u1ea1i v\u0103n, B\u1eafc Kinh, 1961 97. L\u00e3 V\u0103n L\u00f4, \\\"Chung quanh v\u1ea5n \u0111\u1ec1 An D\u01b0\u01a1ng V\u01b0\u01a1ng, Th\u1ee5c Ph\u00e1n hay l\u00e0 truy\u1ec1n thuy\u1ebft c\u1ea9 u ch\u00f9a cheng v\u00f9a c\u1ee7a \u0111\u1ed3ng b\u00e0o T\u00e0y\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Nghi\u00ean c\u1ee9u l\u1ecbch s\u1eed, s\u1ed1 50, s\u1ed1 51, 1963. 98. L\u00e2m H\u00e1n \u0110\u1ea1t, T\u00e0o Du Ch\u01b0\u01a1ng, L\u1ecbch s\u1eed Trung Qu\u1ed1c 5000 n\u0103m, Tr\u1ea7n Ng\u1ecdc Thu\u1eadn (d\u1ecbch), Nxb. V\u0103n h\u00f3a d\u00e2n t\u1ed9c, H\u00e0 N\u1ed9i, 2000, T\u1eadp I. 99. L\u00e2m H\u00e1n \u0110\u1ea1t, T\u00e0o Du Ch\u01b0\u01a1ng, L\u1ecbch s\u1eed Trung Qu\u1ed1c 5000 n\u0103m, T\u1eadp n, Tr\u1ea7n Ng\u1ecdc Thu\u1eadn (d\u1ecbch), Nxb. V\u0103n h\u00f3a th\u00f4ng tin, H\u00e0 N\u1ed9i, 1997. 100. L\u00ea Anh D\u0169ng, Con \u0111\u01b0\u1eddng tam gi\u00e1o Vi\u1ec7t Nam: T\u1eeb kh\u1edfi nguy\u00ean \u0111\u1ebfn th\u1ebf ki XIX, TP. H\u1ed3 Ch\u00ed Minh, 1994. 101. L\u00ea B\u00e1 Th\u1ea3o, Thi\u00ean nhi\u00ean Vi\u1ec7t Nam, Nxb. Khoa h\u1ecdc k\u1ef9 thu\u1eadt, H\u00e0 N\u1ed9i, 1990. 102. L\u00ea Gi\u1ea3ng, C\u00e1c tri\u1ec1u \u0111\u1ea1i Trung Hoa, Nxb. Thanh Ni\u00ean, H\u00e0 N\u1ed9i, 2000. 103. L\u00ea H\u01b0\u01a1ng, S\u1eeb li\u1ec7u Ph\u00f9 Nam, S\u00e0i G\u00f2n, 1974. 104. L\u00e8 H\u01b0\u01a1ng, Ph\u00f9 Nam, Nxb. Nguy\u1ec7n Nhi\u1ec1u, S\u00e0i G\u00f2n, 1970. 105. L\u00ea H\u01b0\u01a1ng, S\u1eed Cao Mi\u00ean, Nh\u00e0 s\u00e1ch Khai Tr\u00ed, S\u00e0i G\u00f2n, 1970. 641","L\u1ecaCH S \u1eed VI\u1ec6T NAM - T\u1eacP 1 106. L\u00ea M\u1ea1nh H\u00f9ng, Nh\u00ecn l\u1ea1i s\u1eed Vi\u1ec7t t\u1eeb ti\u1ec1n s\u1ee9 \u0111\u1ebfn t\u1ef1 ch\u1ee7, T\u1ed5 h\u1ee3p xu\u1ea5t b\u1ea3n mi\u1ec1n \u0110\u00f4ng Hoa K\u1ef3 2007. 107. L\u00ea M\u1ea1nh Th\u00e1t, L\u1ecbch s\u1eed Ph\u1eadt gi\u00e1o Vi\u1ec7t Nam, T\u1eadp I, II, Nxb. T\u1ed5ng h\u1ee3p TP. H\u1ed3 Ch\u00ed Minh, 2002. 108. L\u00ea M\u1ea1nh Th\u00e1t, L\u1ee5c \u0111\u1ed9 t\u1eadp kinh v\u00e0 l\u1ecbch s\u1eed kh\u1edfi nguy\u00ean c\u1ee7a d\u00e2n t\u1ed9c ta, Nxb. T\u1ed5ng h\u1ee3p TP. H\u1ed3 Ch\u00ed Minh, PL 2549- 2005. 109. L\u00ea M\u1ea1nh Th\u00e1t, Nghi\u00ean c\u1ee9u v\u1ec1 Thi\u1ec1n uy\u1ec3n t\u1eadp anh, Nxb. T\u1ed5ng h\u1ee3p TP. H\u1ed3 Ch\u00ed Minh, 1999. 110. L\u00ea Ng\u00f4 C\u00e1t, Ph\u1ea1m \u0110\u00ecnh To\u00e1i, \u0110\u1ea1i Nam qu\u1ed1c s\u1ee9 di\u1ec5n ca, Nxb. V\u0103n h\u00f3a th\u00f4ng tin, H\u00e0 N\u1ed9i, 1999. 111. L\u00ea Ng\u1ecdc Canh, Ngh\u1ec7 thu\u1eadt m\u00faa Ch\u0103m, Nxb. V\u0103n h\u00f3a d\u00e2n t\u1ed9c, H i N\u1ed9i, 1982. 112. L\u00ea Qu\u00ed \u0110\u00f4n, Ki\u1ebfn v\u0103n ti\u1ec3u l\u1ee5c, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 1977, T\u00e1i b\u1ea3n, Nxb.V\u0103n h\u00f3a th\u00f4ng tin, H\u00e0 N\u1ed9i, 2007. 113. L\u00ea Qu\u00fd \u0110\u00f4n, V\u00e2n \u0111\u1ea3i lo\u1ea1i ng\u1eef, T\u1eadp I, Nxb. V\u0103n h\u00f3a, H\u00e0 N\u1ed9i, 1962. 114. L\u00ea Th\u00e0nh L\u00e2n, \\\"Qu\u00ea h\u01b0\u01a1ng v\u00e0 ng\u00e0y gi\u1ed7 c\u1ee7a L\u00fd Nam \u0110\u00ea\\\", T\u1ea1p ch\u00ed L\u1ecbch s\u1eed qu\u00e2n s\u1ef1, s\u1ed1 35, 1988. 115. L\u00ea Th\u00e0nh L\u00e2n, Tr\u1ea7n Ng\u1ecdc D\u0169ng, \\\"L\u1ea1i b\u00e0n v\u1ec1 qu\u00ea h\u01b0\u01a1ng L\u00fd B\u00ed\\\", T\u1ea1p ch\u00ed X\u01b0a v\u00e1 Nay, s\u1ed1 307, th\u00e1ng 5 - 2008. 116. L\u00ea Th\u01b0\u1edbc, Tr\u1ea7n Huy B\u00e1, \\\"T\u1ea5m bia \u0111\u1ea3 tr\u01b0\u1edbc s\u00e2n \u0111\u1ec1n Hai B\u00e0 Trung \u1edf H\u00e0 N\u1ed9i\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Nghi\u00ean c\u1ee9u l\u1ecbch s\u1eed, s\u1ed1 149, 1973. 117. L\u00ea Tr\u1eafc, An Nam ch\u00ed lu\u1ee3c. Phan Huy Ti\u1ebfp d\u1ecbch, H\u00e0 N\u1ed9i, 1960, Nxb Thu\u1eadn H\u00f3a, Trung t\u00e2m V\u0103n h\u00f3aNg\u00f4n ng\u1eef \u0110\u00f4ng T\u00e2y t\u00e1i b\u1ea3n n\u0103m 2003. 118. L\u00ea V\u0103n Lan, Ph\u1ea1m V\u0103n K\u00ednh, Nguy\u1ec5n Linh, Nh\u1eefng v\u1ea3 t\u00edch \u0111\u1ea7u ti\u00ean c\u00f9a th\u1eddi \u0111\u1ea1i \u0111\u1ed3 \u0111\u1ed3ng thau \u1edf Vi\u1ec7t Nam, Nxb. Khoa h\u1ecdc, H\u00e0 N\u1ed9i, 1963. 119. L\u00ea V\u0103n Lan. \\\"Kh\u1ea3o c\u1ed5 h\u1ecdc v\u00e0 nghi\u00ean c\u1ee9u th\u1eddi k\u1ef3 Hai B\u00e0 Trung\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Nghi\u00ean c\u1ee9u l\u1ecbch s\u1eed, s\u1ed1 148, 1973. 120. L\u00ea V\u0103n Si\u00eau, Vi\u1ec7t Nam v\u0103n minh s\u1eed l\u01b0\u1ee3c kh\u1ea3o. T\u1eadp th\u01b0\u1ee3ng: T\u1eeb ngu\u1ed3n g\u1ed1c \u0111\u1ebfn th\u1ec3 k\u1ec9 X, Trung t\u00e2m h\u1ecdc li\u1ec7u B\u1ed9 Gi\u00e1o d\u1ee5c, 1972. 121. L\u00ea Xu\u00e2n Di\u1ec7m, \u0110\u00e0o Linh C\u00f4n, V\u00f5 S\u0129 Kh\u1ea3i, V\u0103n h\u00f3a \u00f3 c Eo, nh\u1eefng kh\u00e1m ph\u00e1 m\u1edbi, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 1995. 642","T\u00e0i li\u1ec7u tham kh\u1ea3o 122. L\u00ea Xu\u00e2n Di\u1ec7m, Ho\u00e0ng Xu\u00e2n Chinh, Di ch\u1ec9 kh\u1ea3o c\u1ed5 h\u1ecdc \u0110\u1ed3ng \u0110\u1eadu, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 1983. 123. L\u1ecbch \u0110\u1ea1o Nguy\u00ean, Th\u1ee7y kinh ch\u00fa s\u1edb, Nguy\u1ec5n B\u00e1 M\u00e3o d\u1ecbch, Nxb Thu\u1eadn H\u00f3a - Trung t\u00e2m V\u0103n h\u00f3a Ng\u00f4n ng\u1eef \u0110\u00f4ng T\u00e2y, H\u00e0 N\u1ed9i, 2005. 124. L\u1ecbch s\u1eed H\u00e0 B\u1eafc, T\u1eadp I, H\u1ed9i \u0111\u1ed3ng l\u1ecbch s\u1eed tinh H\u00e0 B\u1eafc, 1986. 125. L\u1ecbch s\u1eed t\u01b0 t\u01b0\u1edfng Vi\u1ec7t Nam - V\u0103n tuy\u1ebfn: T\u01b0 t\u01b0\u1edbng Vi\u1ec7t Nam t\u1eeb \u0111\u1ea7u C\u00f4ng nguy\u00ean \u0111\u1ebfn cu\u1ed1i th\u1eddi L\u00fd, T\u1eadp I, Nxb. Ch\u00ednh tr\u1ecb qu\u1ed1c gia, H\u00e0 N\u1ed9i, 2002. 126. L\u1ecbch s\u1eed v\u0103n h\u1ecdc Vi\u1ec7t Nam, T\u1eadp I, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 1980. 127. L\u1ecbch s\u1eed v\u0103n h\u1ecdc Vi\u1ec7t Nam, S\u00e0i G\u00f2n, 1956. 128. L\u01b0\u1ee3c s\u1eed v\u00f9ng \u0111\u1eaft Nam B\u1ed9 Vi\u1ec7t Nam, Nxb. Th\u1ebf gi\u1edbi, H\u00e0 N\u1ed9i, 2008. 129. L\u01b0\u01a1ng Ninh (cb), L\u1ecbch s\u1eed \u0110\u00f4ng Nam \u1ea2, Nxb. Gi\u00e1o \u0111\u1ee5c, H\u00e0 N\u1ed9i, 2005. 130. L\u01b0\u01a1ng Ninh, \\\"C\u00e1c \u0111\u00f4 th\u1ecb c\u1ed5 Ph\u00f9 Nam\\\", Nh\u1eefng ph\u00e1t hi\u1ec7n m\u1edbi v\u1ec1 kh\u1ea3o c\u1ed5 h\u1ecdc n\u0103m 1996, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 1997. 131. L\u01b0\u01a1ng Ninh, L\u1ecbch s\u1eed v\u01b0\u01a1ng qu\u1ed1c Ch\u1ea3mpa, Nxb. \u0110\u1ea1i h\u1ecdc qu\u1ed1c gia, H\u00e0N\u1ecdi, 2004. 132. L\u01b0\u01a1ng Ninh, \\\"N\u01b0\u1edbc Ch\u00ed T\u00f4n - m\u1ed9t qu\u1ed1c gia c\u1ed5 tr\u00ean mi\u1ec1n T\u00e2y s\u00f4ng H\u1eadu\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Kh\u1ea3o c\u1ed1 h\u1ecdc, s\u1ed1 2, 1981. 133. L\u01b0\u01a1ng Ninh, \\\"N\u01b0\u1edbc Ph\u00f9 Nam - M\u1ed9t th\u1ebf k\u1ef3 nghi\u00ean c\u1ee9u\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Nghi\u00ean c\u1ee9u l\u1ecbch s\u1ee9, s\u1ed1 3, 2002. 134. L\u01b0\u01a1ng Ninh, \\\"N\u01b0\u1edbc Ph\u00f9 Nam xem l\u1ea1i: Th\u00e1o d\u1ee1 nh\u1eefng c\u1ed5 x\u01b0a\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Nghi\u00ean c\u1ee9u l\u1ecbch s\u1eed, s\u1ed1 7, 2005. 135. L\u01b0ong Ninh, \\\"\u00d3c Eo v\u00e0 Ph\u00f9 Nam\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Kh\u1ea3o c\u1ed5 h\u1ecdc, s\u1ed1 2,1987. 136. L\u01b0\u01a1ng Ninh, 'Ti\u1ec1n Ph\u00f9 Nam\\\", Nh\u1eefng ph\u00e1t hi\u1ec7n m\u1edbi v\u1ec1 Kh\u1ea3o c\u1ed1 h\u1ecdc n\u0103m 1999, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 2000. 137. L\u01b0\u01a1ng Ninh, \\\"V\u00e0i n\u00e9t v\u1ec1 v\u0103n bia Ch\u0103mpa\\\", Nh\u1eefng ph\u00e1t hi\u1ec7n m\u1edbi v\u1ec1 kh\u1ea3o c\u1ed5 h\u1ecdc n\u0103m 1985, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 1986. 138. L\u01b0\u01a1ng Ninh, \\\"V\u0103n h\u00f3a c\u1ed5 \u0111\u1ed3ng b\u1eb1ng s\u00f4ng C\u1eedu Long, v\u0103n h\u00f3a \u00d3c Eo v\u00e0 c\u00e1c v\u0103n h\u00f3a c\u1ed5 Long Xuy\u00ean\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Nghi\u00ean c\u1ee9u l\u1ecbch s\u1eed, s\u1ed1 4, 1999. 643","L\u1ecaCH S\u1eec VI\u1ec6T NAM - T\u1eacP 1 139. L\u1ee5\u01a1ng Ninh, \\\"V\u0103n h\u00f3a \u00d3c Eo v\u00e0 V\u0103n h\u00f3a Ph\u00f9 Nam\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Kh\u1ea3o c\u1ed1 h\u1ecdc, s\u1ed1 3, 1992. 140. L\u01b0\u01a1ng Ninh, \\\"V\u0103n h\u00f3a Ph\u1ee7 Nam - V\u0103n h\u00f3a \u0111\u1ed3ng b\u1eb1ng s\u00f4ng C\u1eedu Long\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Nghi\u00ean c\u1ee9u l\u1ecbch s\u1eed, s\u1ed1 4,1999. 141. L\u01b0\u01a1ng Ninh, \\\"v\u1ec1 v\u1ea5n \u0111\u1ec1 t\u1ed9c ng\u01b0\u1eddi Ph\u00f9 Nam v\u00e0 c\u01b0 d\u00e2n \u1edf Nam B\u1ed9 - Vi\u1ec7t Nam\\\", T\u1ea1p ch\u00ed D\u00e2n t\u1ed9c h\u1ecdc, s\u1ed1 2, 2001. 142. L\u01b0\u01a1ng Ninh, 'V\u01b0\u01a1ng qu\u1ed1c Ph\u00f9 Nam - Nh\u0169ng hi\u1ec3u bi\u1ebft m\u1edbi, nh\u1eadn th\u1ee9c m\u1edbi\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Nghi\u1ec1n c\u1ee9u l\u1ecbch s\u1eed, s\u1ed1 8,2004. 143. L\u01b0\u01a1ng Ninh, V\u01b0\u01a1ng qu\u1ed1c Ph\u00f9 Nam l\u1ecbch s\u1eed v\u00e0 v\u00e3n h\u00f3a, Vi\u1ec7n V\u0103n h\u00f3a - Nxb. V\u0103n h\u00f3a th\u00f4ng tin, H\u00e0 N\u1ed9i, 2005. 144. Liru H\u00e2n K\u1ef3, Giao Ch\u00e2u k\u00fd, Giao Chi s\u1ef1 l\u1ee5c, B\u1ea3n th\u1ea3o d\u1ecbch, Vi\u1ec7n S\u1eed h\u1ecdc, 1974. 145. L\u00fd T\u1ebf Xuy\u00ean, Vi\u1ec7t \u0111i\u1ec7n u linh, Nxb. V\u0103n h\u1ecdc, H\u00e0 N\u1ed9i, 1972. Nxb. V\u0103n h\u00f3a t\u00e1i b\u1ea3n n\u0103m 1988. 146. Minh T\u00fa, \\\"V\u1ec1L\u00fdNam\u0111\u1ebf\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Nghi\u00ean c\u1ee9u l\u1ecbch s\u1eed, s\u1ed1 1,1991. 147. Nam B\u1ed9 t\u1eeb kh\u1edfi ngu\u1ed3n \u0111\u1ebfn th\u1ec3 k\u1ef7 VII (B\u00e1o c\u00e1o T\u1ed5ng quan k\u1ebft qu\u1ea3 nghi\u00ean c\u1ee9u, Ch\u1ee7 nhi\u1ec7m \u0111\u1ec1 t\u00e0i: GS.TSKH. V\u0169 Minh Giang, H\u00e0 N\u1ed9i. 2011, B\u1ea3n th\u1ea3o). 148. Ng\u00f4 \u0110\u1ee9c Th\u1ecd, Nguy\u1ec5n Th\u00fay Nga, Thi\u1ec1n uy\u1ec3n t\u1eadp anh, Nxb. V\u0103n h\u1ecdc, H\u00e0 N \u1ed9i, 1990. 149. Ng\u00f4 S\u0129 Li\u00ean v\u00e0 c\u00e1c s\u1eed th\u1ea7n tri\u1ec1u L\u00ea, \u0110\u1ea1i Vi\u1ec7t s\u1eed k\u00ed to\u00e0n th\u01b0, T. I, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 1993. 150. Ng\u00f4 Thi S\u0129, \u0110\u1ea1i Vi\u1ec7t s\u1eed k\u00fd ti\u1ec1n bi\u00ean, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 1997. 151. Ng\u00f4 Thi S\u0129, Vi\u1ec7t s\u1eed ti\u00eau \u00e1n, B\u1ea3n d\u1ecbch c\u1ee7a H\u1ed9i Li\u00ean l\u1ea1c Nghi\u00ean c\u1ee9u V\u0103n h\u00f3a \u00c1 Ch\u00e2u, Nxb. Thanh ni\u00ean, H\u00e0 N\u1ed9i, 2001. 152. Ng\u00f4 V\u0103n Doanh, \\\"Th\u00e0nh Khu T\u00fac v\u00e0 nh\u1eefng d\u1ea5u \u1ea5n \u1edf Cao Lao H\u1ea1\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Nghi\u00ean c\u1ee9u l\u1ecbch s\u1eed, s\u1ed1 327,2003. 153. Ng\u00f4 V\u0103n Doanh, \\\"Th\u00e0nh L\u1ed3i \u1edd Hu\u1ebf\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Nghi\u00ean c\u1ee9u l\u1ecbch s\u1eed, s\u1ed1 335, 2004. 644","T\u00e0i li\u1ec7u tham kh\u1ea3o 154. Ng\u00f4 V\u0103n Doanh, V\u0103n h\u00f3a Ch\u0103mpa, Nxb. V\u0103n h\u00f3a th\u00f4ng tin, Ha N\u1ed9i, 1994. 155. Ng\u00f4 V\u0103n Doanh, V\u0103n h\u00f3a c\u1ed5 Ch\u0103mpa, Nxb. V\u0103n h\u00f3a d\u00e2n t\u1ed9c, Ha N\u1ed9i, 2002. 156. Nguy\u1ec5n Anh Tu\u1ea5n, Tr\u1ed1ng \u0111\u1ed3ng v\u00f9ng \u0111\u1ea5t t\u1ed5 Ph\u00fa Th\u1ecd, S\u1edf V\u0103n h\u00f3a th\u00f4ng tin, 2001. 157. Nguy\u1ec5n C\u00f4ng B\u00ecnh, L\u00ea Xu\u00e2n Di\u1ec7m, M\u1ea1c \u0110\u01b0\u1eddng, V\u0103n h\u00f3a v\u00e0 c\u01b0 d\u00e2n \u0111\u1ed3ng b\u1ea3ng s\u00f4ng C\u1ee9u Long, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 1990. 158. Nguy\u1ec5n C\u00f4ng L\u00fd, \\\"G\u00f3p ph\u1ea7n t\u00ecm hi\u1ec3u di\u1ec7n m\u1ea1o v\u0103n h\u1ecdc Ph\u1eadt gi\u00e1o Vi\u1ec7t Nam tr\u01b0\u1edbc th\u1ebf k\u1ef3 X\\\", T\u1ea1p ch\u00ed H\u00e1n N\u00f4m, s\u1ed1 4(41), 1999. 159. Nguy\u1ec5n Danh Phi\u1ec7t, \\\"H\u00e0nh tr\u00ecnh l\u1ecbch s\u1eed c \u1ed5 Loa - Hoa L\u01b0 - Th\u0103ng Long\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Nghi\u00ean c\u1ee9u l\u1ecbch s\u1ee9, s\u1ed1 6,2000. 160. Nguy\u1ec5n Danh Phi\u1ec7t, \\\"Qu\u00e1 tr\u00ecnh nghi\u00ean c\u1ee9u v\u1ec1 ph\u01b0\u01a1ng th\u1ee9c s\u1ea3n xu\u1ea5t ch\u00e2u \u00c1 \u1edd Vi\u1ec7t Nam\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Nghi\u00ean c\u1ee9u l\u1ecbch s\u1eed, s\u1ed1 1,1982. 161. Nguy\u1ec5n Do\u00e3n Tu\u00e2n, L\u1ecbchs\u1eeddit\u00edch c\u1ed5Loa, Nxb. H\u00e0 N\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 1997. \u00fa162. Nguy\u1ec5n Do\u00e3n Tu\u00e2n, \\\"V\u0103n bia di t\u00edch c \u1ed5 Loa\\\", T\u1ea1p ch\u00ed H\u00e1n N\u00f4m, s\u1ed1 1995. 163. Nguy\u1ec5n Duy, \\\"C\u01b0 d\u00e2n \u1edd Vi\u1ec7t Nam tr\u01b0\u1edbc, trong v\u00e0 sau th\u1eddi H\u00f9ng V\u01b0\u01a1ng\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Kh\u1ea3o c\u1ed5 h\u1ecdc, s\u1ed1 2,1979. 164. Nguy\u1ec5n Duy Ch\u00ednh, \\\"L\u0103ng m\u1ed9 Tri\u1ec7u V\u0103n \u0111\u1ebf \u1edf Qu\u1ea3ng Ch\u00e2u\\\", T\u1ea1p ch\u00ed X\u01b0a v\u00e0 Nay, s\u1ed1 275 th\u00e1ng 1 - 2007. 165. Nguy\u1ec5n Duy Hinh, \\\"H\u1ec7 t\u01b0 t\u01b0\u1eddng tr\u01b0\u1edbc L\u00fd\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Nghi\u00ean c\u1ee9u l\u1ecbch s\u1eed, s\u1ed1 5- 6 (236-237), 1987. 166. Nguy\u1ec5n Duy Hinh, \\\"Kinh t\u1ebf x\u00e3 h\u1ed9i tr\u01b0\u1edbc L\u00fd\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Nghi\u00ean c\u1ee9u l\u1ecbch s\u1ee9, s\u1ed1 5 (282), 1995. 167. Nguy\u1ec5n Duy Hinh, Ng\u01b0\u1eddi Vi\u1ec7t Nam v\u1edbi \u0110\u1ea1o gi\u00e1o, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ecdi, H\u00e0 N\u1ed9i, 2003. 168. Nguy\u1ec5n Duy Hinh, Suy ngh\u0129 v\u1ec1 m\u1ed1i quan h\u1ec7 v\u0103n h\u00f3a Ch\u0103m v\u1edbi v\u0103n h\u00f3a Sa Hu\u1ef3nh, H\u1ed9i ngh\u1ecb Nghi\u00ean c\u1ee9u V\u0103n h\u00f3a Sa Hu\u1ef3nh l\u1ea7n th\u1ee9 nh\u1ea5t, H\u00e0 N\u1ecdi, 1981. 645","L\u1ecaCH S\u1eec VI\u1ec6T NAM - T\u1eacP 1 169. Nguy\u1ec5n Duy Hinh, Th\u00e1p c\u1ed1 Vi\u1ec7t Nam, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 1992. 170. Nguy\u1ec5n Duy Hinh, \\\"T\u00ednh ch\u1ea5t cu\u1ed9c kh\u1edfi ngh\u0129a Hai B\u00e0 Trung\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Nghi\u00ean c\u1ee9u l\u1ecbch s\u1eed, s\u1ed1 72,1965. 171. Nguy\u1ec5n Duy Hinh Tr\u1ed1ng \u0111\u1ed3ng qu\u1ed1c b\u1ea3o Vi\u1ec7t Nam, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ecdi, H\u00e0 N\u1ed9i, 2001. 172. Nguy\u1ec5n Duy Hinh, T\u01b0 t\u01b0\u1edfng Ph\u1eadt gi\u00e1o Vi\u1ec7t Nam, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 1999. 173. Nguy\u1ec5n Duy Hinh, V\u0103n minh \u0110\u1ea1i Vi\u1ec7t, Nxb. V\u0103n h\u00f3a th\u00f4ng tin v\u00e0 Vi\u1ec7n V\u0103n h\u00f3a, H\u00e0 N\u1ed9i, 2005. 174. Nguy\u1ec5n Duy Hinh, V\u0103n minh L\u1ea1c Vi\u1ec7t, Nxb. V\u0103n h\u00f3a th\u00f4ng tin, H\u00e0 N\u1ed9i, 2004. 175. Nguy\u1ec5n \u0110\u0103ng, \\\"S\u1ef1 t\u00edch th\u00e1nh T\u1ea3n Vi\u00ean di\u1ec5n ca\\\", T\u1ea1p ch\u00ed H\u00e1n N\u00f4m s\u1ed1 1(12), 1992. 176. Nguy\u1ec5n \u0110\u0103ng Th\u1ee5c, L\u1ecbch s\u1eed t\u01b0 t\u01b0\u1edfng Vi\u1ec7t Nam, S\u00e0i G\u00f2n, Ph\u1ee7 Qu\u1ed1c v\u1ee5 khanh \u0111\u1eb7c tr\u00e1ch v\u0103n h\u00f3a, \u1ec9 969. 177. Nguy\u1ec5n \u0110\u00e3ng'Hi\u1ee5c, Thi\u1eaf\u0129 h\u1ecdc Vi\u1ec7tNan^\u00ec\u1ec9xb. L\u00e1 B\u1ed5i, S\u00e0i G\u00f2n, 1976. 178. Nguy\u1ec5n \u0110\u0103ng Ti\u1ebfn (Cb), L\u1ecbch s\u1eed gi\u00e1o d\u1ee5c Vi\u1ec7t Nam tr\u01b0\u1edbc C\u00e1ch m\u1ea1ng th\u00e1ng T\u00e1m -1945, Nxb. Gi\u00e1o d\u1ee5c, H\u00e0 N\u1ed9i, 1996. 179. Nguy\u1ec5n \u0110\u00ecnh H\u01b0ng, \\\"Qu\u00ea h\u01b0\u01a1ng L\u00fd Nam \u0110\u1ebf qua c\u00e1c di t\u00edch \u1edf huy\u1ec7n Ho\u00e0i \u0110\u1eedc - H\u00e0 T\u00e2y\\\", T\u1ea1p ch\u00ed X\u01b0a v\u00e0 Nay, s\u1ed1 335, th\u00e1ng 7 - 2009. 180. Nguy\u1ec5n \u0110\u00ecnh Khoa, \\\"Th\u00e0nh ph\u1ea7n nh\u00e2n ch\u1ee7ng c\u00e1c t\u1ed9c ng\u01b0\u1eddi \u1edf Vi\u1ec7t Nam v\u00e0 v\u1ea5n \u0111\u1ec1 ngu\u1ed3n g\u1ed1c ng\u01b0\u1eddi Vi\u1ec7t\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Nghi\u00ean c\u1ee9u \u0110\u00f4ng Nam \u00c1, s\u1ed1 2,1996. 181. Nguy\u1ec5n \u0110\u1ecbch D\u0129, \u0110inh V\u0103n Thu\u1eadn, \\\"L\u1ecbch s\u1eed ph\u00e1t tri\u1ec3n c\u1ed5 \u0111\u1ecba l\u00fd trong \u0110\u1ec7 t\u1ee9 k\u1ef3 \u1edf \u0111\u1ed3ng b\u1eb1ng Nam B\u1ed9\\\", V\u0103n h\u00f3a \u00d3c Eo & V\u01b0\u01a1ng qu\u1ed1c Ph\u00f9 Nam, Nxb. Th\u1ebf gi\u1edbi, H\u00e0 N\u1ed9i, 2008. 182. Nguy\u1ec5n \u0110\u1ed5ng Chi, \\\"Qua tr\u1ea1ng th\u00e1i kinh t\u1ebf th\u1eed x\u00e9t t\u00ednh ch\u1ea5t x\u00e3 h\u1ed9i Vi\u1ec7t Nam trong th\u1eddi k\u1ef3 B\u1eafc thu\u1ed9c\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Nghi\u00ean c\u1ee9u l\u1ecbch s\u1eed, s\u1ed1 20,1960. 646","T\u00e0i li\u1ec7u tham kh\u1ea3o 183. Nguy\u1ec5n \u0110\u1ed3ng Chi, \\\"Th\u01b0 m\u1ee5c H\u00e1n N\u00f4m v\u00e0 ngu\u1ed3n th\u01b0 t\u1ecbch c\u0169 c\u1ee7a Vi\u1ec7t Nam\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Kh\u00e1o c\u1ed5 h\u1ecdc, s\u1ed1 20, 1976. 184. Nguy\u1ec5n \u0110\u1ed3ng Chi, Vi\u1ec7t Nam c\u1ed5 V\u0103n h\u1ecdc s\u1eed, H\u00e0n Thuy\u00ean, H\u00e0 N\u1ed9i, 1942. 185. N guy\u1ec5n \u0110 \u1ee9 c Q u\u1ef3, Anh h\u01b0\u1edbng N ho g i\u00e1 o trong l\u1ecbch s\u1eeb t\u01b0 t\u01b0\u1edbng Vi\u1ec7t Nam, in trong Nho gi\u00e1o t\u1ea1i Vi\u1ec7t Nam, Vi\u1ec7n Tri\u1ebft h\u1ecdc, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 1994. 186. Nguy\u1ec1n Gia Phu - Nguy\u1ec5n Huy Qu\u00fd, L\u1ecbch s\u1ee9 Trung Qu\u1ed1c, Nxb. Gi\u00e1o d\u1ee5c, H\u00e0 N \u1ed9i. 2003. 187. Nguy\u1ec5n Hi\u1ebfn L\u00ea, S\u1ee9 Trung Qu\u1ed1c, Nxb. V\u0103n h\u00f3a, H\u00e0 N\u1ed9i, 1997. 188. Nguy\u1ec1n H\u1ed3ng Phong, \\\"v\u1ec1 \\\"phu\u01a1ng th\u1ee9c s\u00e0n xu\u1ea5t ch\u00e2u \u00c1\\\" - l\u00fd thuy\u1ebft v\u00e0 th\u1ef1c ti\u1ec5n\\\", T\u1ea1p ch\u00ed Nghi\u00ean c\u1ee9u l\u1ecbch s\u1eed, s\u1ed1 1(202), 1982. 189. Nguy\u1ec5n H\u1eefu Kh\u00e1nh, \\\"L\u00fd B\u00ed v\u00e0 \u1ea5p Th\u00e1i B\u00ecnh ch\u00f9a H\u01b0\u01a1ng \u1ea4p\\\", T\u1ea1p ch\u00ed X\u01b0a v\u00e0 Nay, s\u1ed1 303, th\u00e1ng 3 - 2003. 190. Nguy\u1ec5n H\u1eefu T\u00e2m, \\\"Kh\u00e1i qu\u00e1t v\u1ec1 Ph\u00f9 Nam - Ch\u00e2n L\u1ea1p qua ghi ch\u00e9p c\u00f9a c\u00e1c th\u01b0 t\u1ecbch c\u1ed3 Trung Qu\u1ed1c\\\", V\u0103n h\u00f3a \u00d3c Eo \u00e1 V\u01b0\u01a1ng qu\u1ed1c Ph\u00f9 Nam, Nxb. Th\u1ebf gi\u1edbi, H\u00e0 N\u1ed9i, 2008. 191. Nguy\u1ec5n H\u1eefu T\u00e2m, \\\"Th\u00f4ng tin th\u00eam v\u1ec1 Kh\u00fac Ho\u00e0n, m\u1ed9t nh\u00e2n v\u1eadt l\u1ecbch s\u1eed \u0111\u1eddi \u0110\u01b0\u1eddng th\u1ebf k\u1ef3 VIII\\\", Th\u00f4ng b\u00e1o H\u00e1n N\u00f4m h\u1ecdc n\u0103m 2008, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 2009. 192. Nguy\u00ean H\u1eefu Th\u00f4ng (cb), Ch\u0103mpa: T\u1ed5ng m\u1ee5c c\u00e1c c\u00f4ng trinh nghi\u00ean c\u1ee9u, Vi\u1ec7n Nghi\u00ean c\u1ee9u v\u0103n h\u00f3a ngh\u1ec7 thu\u1eadt Vi\u1ec7t Nam, Ph\u00e2n vi\u1ec7n mi\u1ec1n Trung t\u1ea1i th\u00e0nh ph\u1ed1 Hu\u1ebf, Hu\u1ebf, 2002. 193. Nguy\u1ec5n H\u1eefu To\u00e0n, Luy L\u00e2u - di t\u00edch v\u00e0 l\u1ecbch s\u1eed, Lu\u1eadn v\u0103n t\u1ed1t nghi\u1ec7p Khoa S\u1eed, \u0110\u1ea1i h\u1ecdc T\u1ed5ng H\u1ee3p, H\u00e0 N\u1ed9i, 1980. 194. Nguy\u1ec5n Kh\u1eafc S\u1eed, Kh\u00e1o c\u1ed5 h\u1ecdc v\u00f9ng duy\u00ean h\u00e0i \u0110\u00f4ng B\u1eafc Vi\u1ec7t Nam, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 2005. 195. Nguy\u1ec5n Kh\u1eafc X\u01b0\u01a1ng, Truy\u1ec1n thuy\u1ebft H\u00f9ng V\u01b0\u01a1ng, Chi h\u1ed9i V\u0103n ngh\u1ec7 d\u00e2n gian V\u0129nh Ph\u00fa, 1971. 196. Nguy\u1ec5n Lang, Vi\u1ec7t Nam Ph\u1eadt gi\u00e1o s\u1ee9 lu\u1eadn, T\u1eadp I, II, III, Nxb. V\u0103n h\u1ecdc, H\u00e0 N\u1ed9i, 2000. 647","L\u1ecaCH S\u1eec VI\u1ec6T NAM - T\u1eacP 1 197. Nguy\u1ec5n Phan Quang, V\u00f5 Xu\u00e2n \u0110\u00e0n, L\u1ecbch s\u1eed Vi\u1ec7t Nam t\u1eeb ngu\u1ed3n goc \u0111\u1ebfn n\u0103m 1884, Nxb. T\u1ed5ng h\u1ee3p TP H\u1ed3 Ch\u00ed Minh, 2000. 198. Nguy\u1ec5n Phi Hoanh, L\u01b0\u1ee3c s\u1eed m\u1ef9 thu\u1eadt Vi\u1ec7t Nam, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 1970. 199. Nguy\u1ec5n Quang H\u1ed3ng (cb), V\u0103n kh\u0103c H\u00e1n N\u00f4m Vi\u1ec7t Nam, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 1992. 200. Nguy\u1ec5n Quang L\u1ee5c, H\u00e0 N\u1ed9i (Nh\u1eefng Idnh th\u00e0nh c\u00f3 tr\u01b0\u1edbc H\u00e0 N\u1ed9i: Th\u00e0nh c \u1ed5 Loa, Luy L\u00e2u, Long Bi\u00ean), Quy\u1ec3n I, Gi\u00f3 Vi\u1ec7t, 1953. 201. Nguy\u1ec5n Quang Ng\u1ecdc (cb), Ti\u1ebfn tr\u00ecnh l\u1ecbch s\u1eed Vi\u1ec7t Nam, Nxb. Gi\u00e1o \u0111\u1ee5c, H\u00e0 N\u1ed9i, 2000. 202. Nguy\u1ec5n Quang Ng\u1ecdc - V\u0169 V\u0103n Qu\u00e2n (\u0111\u1ed3ng ch\u1ee7 bi\u00ean), \u0110\u1ecba ch\u00ed Co Loa, Nxb. H\u00e0 N\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i. 2010. 203. Nguy\u1ec5n T\u00e0i Th\u01b0 (cb), L\u1ecbch s\u1eed t\u01b0 t\u01b0\u1edfng Vi\u1ec7t Nam, T\u1eadp I, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 1993. 204. Nguy\u1ec5n Th\u1ebf Long, Nho h\u1ecdc \u1edf Vi\u1ec7t Nam, Nxb. Gi\u00e1o \u0111\u1ee5c, H\u00e0 N\u1ed9i, 1995. 205. Nguy\u1ec5n Th\u1ecb H\u1eadu, \\\"Nh\u00e2n k\u1ef7 ni\u1ec7m 60 n\u0103m ph\u00e1t hi\u1ec7n khai qu\u1eadt v\u00e0 nghi\u00ean c\u1ee9u V\u0103n h\u00f3a \u00d3c Eo\\\", T\u1ea1p ch\u00ed X\u01b0a v\u00e0 Nay, s\u1ed1 214, th\u00e1ng 6 - 2004. 206. Nguy\u1ec5n Th\u1ecb Hu\u1ebf, \\\"Ng\u01b0\u1eddi d\u00e2n H\u00e0 B\u1eafc k\u1ec3 chuy\u1ec7n L\u1ea1c Long Qu\u00e2n - Au C\u01a1\\\", T\u1ea1p ch\u00ed V\u0103n h\u00f3a, s\u1ed1 4,1980. 207. Nguy\u1ec5n Tr\u00e3i to\u00e0n t\u1eadp, Nxb. Khoa h\u1ecdc xa h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 1976. 208. Nguy\u1ec5n Tr\u00e3i, D\u01b0 \u0111\u1ecba ch\u00ed, Nxb. S\u1eed h\u1ecdc, H\u00e0 N\u1ed9i, 1960. 209. Nguy\u1ec5n Trung Hi\u1ec1n, \\\"Truy\u1ec1n thuy\u1ebft v\u1ec1 c\u1ed9t \u0111\u1ed3ng M\u00e3 Vi\u1ec7n \u1edf n\u00fai Lam Th\u00e0nh l\u00e0 hoang \u0111\u01b0\u1eddng\\\", T\u1ea1p ch\u00ed X\u01b0a v\u00e0 Nay, s\u1ed1 333, th\u00e1ng 6 - 2009. 210. Nguy\u1ec5n V\u0103n H\u1ed3ng, \\\"Trung Qu\u1ed1c nghi\u00ean c\u1ee9u l\u1ecbch s\u1eed Vi\u1ec7t Nam\\\", T\u1ea1p ch\u00ed H\u00e1n N\u00f4m, \\\\s\u1ed1 1-1991. 211. Nguy\u1ec5n V\u0103n Huy\u00ean, H\u00e0 V\u0103n T\u1ea5n...., G\u00f3p ph\u1ea7n nghi\u00ean c\u1ee9u v\u0103n h\u00f3a Vi\u1ec7t Nam, T\u1eadp I, Nxb. Khoa h\u1ecdc x\u00e3 h\u1ed9i, H\u00e0 N\u1ed9i, 1995. 212. Nguy\u1ec5n V\u0103n Si\u00eau, \u0110\u1ea1i Vi\u1ec7t \u0111\u1ecba d\u01b0 to\u00e0n bi\u00ean, Vi\u1ec7n S\u1eed h\u1ecdc - Nxb. V\u0103n h\u00f3a th\u00f4ng tin, H\u00e0 N\u1ed9i, 1997. 648"]
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
- 187
- 188
- 189
- 190
- 191
- 192
- 193
- 194
- 195
- 196
- 197
- 198
- 199
- 200
- 201
- 202
- 203
- 204
- 205
- 206
- 207
- 208
- 209
- 210
- 211
- 212
- 213
- 214
- 215
- 216
- 217
- 218
- 219
- 220
- 221
- 222
- 223
- 224
- 225
- 226
- 227
- 228
- 229
- 230
- 231
- 232
- 233
- 234
- 235
- 236
- 237
- 238
- 239
- 240
- 241
- 242
- 243
- 244
- 245
- 246
- 247
- 248
- 249
- 250
- 251
- 252
- 253
- 254
- 255
- 256
- 257
- 258
- 259
- 260
- 261
- 262
- 263
- 264
- 265
- 266
- 267
- 268
- 269
- 270
- 271
- 272
- 273
- 274
- 275
- 276
- 277
- 278
- 279
- 280
- 281
- 282
- 283
- 284
- 285
- 286
- 287
- 288
- 289
- 290
- 291
- 292
- 293
- 294
- 295
- 296
- 297
- 298
- 299
- 300
- 301
- 302
- 303
- 304
- 305
- 306
- 307
- 308
- 309
- 310
- 311
- 312
- 313
- 314
- 315
- 316
- 317
- 318
- 319
- 320
- 321
- 322
- 323
- 324
- 325
- 326
- 327
- 328
- 329
- 330
- 331
- 332
- 333
- 334
- 335
- 336
- 337
- 338
- 339
- 340
- 341
- 342
- 343
- 344
- 345
- 346
- 347
- 348
- 349
- 350
- 351
- 352
- 353
- 354
- 355
- 356
- 357
- 358
- 359
- 360
- 361
- 362
- 363
- 364
- 365
- 366
- 367
- 368
- 369
- 370
- 371
- 372
- 373
- 374
- 375
- 376
- 377
- 378
- 379
- 380
- 381
- 382
- 383
- 384
- 385
- 386
- 387
- 388
- 389
- 390
- 391
- 392
- 393
- 394
- 395
- 396
- 397
- 398
- 399
- 400
- 401
- 402
- 403
- 404
- 405
- 406
- 407
- 408
- 409
- 410
- 411
- 412
- 413
- 414
- 415
- 416
- 417
- 418
- 419
- 420
- 421
- 422
- 423
- 424
- 425
- 426
- 427
- 428
- 429
- 430
- 431
- 432
- 433
- 434
- 435
- 436
- 437
- 438
- 439
- 440
- 441
- 442
- 443
- 444
- 445
- 446
- 447
- 448
- 449
- 450
- 451
- 452
- 453
- 454
- 455
- 456
- 457
- 458
- 459
- 460
- 461
- 462
- 463
- 464
- 465
- 466
- 467
- 468
- 469
- 470
- 471
- 472
- 473
- 474
- 475
- 476
- 477
- 478
- 479
- 480
- 481
- 482
- 483
- 484
- 485
- 486
- 487
- 488
- 489
- 490
- 491
- 492
- 493
- 494
- 495
- 496
- 497
- 498
- 499
- 500
- 501
- 502
- 503
- 504
- 505
- 506
- 507
- 508
- 509
- 510
- 511
- 512
- 513
- 514
- 515
- 516
- 517
- 518
- 519
- 520
- 521
- 522
- 523
- 524
- 525
- 526
- 527
- 528
- 529
- 530
- 531
- 532
- 533
- 534
- 535
- 536
- 537
- 538
- 539
- 540
- 541
- 542
- 543
- 544
- 545
- 546
- 547
- 548
- 549
- 550
- 551
- 552
- 553
- 554
- 555
- 556
- 557
- 558
- 559
- 560
- 561
- 562
- 563
- 564
- 565
- 566
- 567
- 568
- 569
- 570
- 571
- 572
- 573
- 574
- 575
- 576
- 577
- 578
- 579
- 580
- 581
- 582
- 583
- 584
- 585
- 586
- 587
- 588
- 589
- 590
- 591
- 592
- 593
- 594
- 595
- 596
- 597
- 598
- 599
- 600
- 601
- 602
- 603
- 604
- 605
- 606
- 607
- 608
- 609
- 610
- 611
- 612
- 613
- 614
- 615
- 616
- 617
- 618
- 619
- 620
- 621
- 622
- 623
- 624
- 625
- 626
- 627
- 628
- 629
- 630
- 631
- 632
- 633
- 634
- 635
- 636
- 637
- 638
- 639
- 640
- 641
- 642
- 643
- 644
- 645
- 646
- 647
- 648
- 649
- 650
- 651
- 652
- 653
- 654
- 655
- 656
- 657
- 658
- 659
- 660
- 661
- 662
- 663
- 664
- 665
- 666
- 667
- 668
- 669
- 670
- 671
- 672
- 673