Касым Аманжолов

IIAPTHHFA (Казахстан комсомолыныц 25 жылдыгына оказылган хаттыц OipiHiui тарауы) Партия! деп бастаймыз хатымызды,— Жангыртып жердь кекть шывды, кузды, Тербетш , Te6ipeHTin ел журегш, Партия, ардактаймыз данкынызды, Партия — жырымыздын бастамасы, Партия — жанымыздын нур шурласы, А скактап, эн эуелеп, aflFa шапса, Кайрылран Партия деп куй сарасы; Табы нар тары емесш з кэкте кунге, Есейген еркш ж анбы з жер бет!нде, Ардактап замананын акикатын, Караймыз кун сэулел! Кремльге, Бул б1здщ касиегй дастанымыз, — Ж ыр болган жаркын einip ж а с шарымыз, Алра устап адал журек махаббатын, Хат жазган 6is казактык жастарымыз. Бул хатка салган ернек мыцнын колы, М ын ойдан шыккан мунын эрб1р жолы; Ер ескен, ж асы жеткен жыйырма беске, Б1здщ Казакстан комсомолы! Ж ыйырма бес, ж а с ед1 бул болган арман, Ансаумен к а з а к ата шашы aFapFau, Куса да кобы з MiHin Коркыт баба

Адасып жыйырма бестен, капы калган. «Жыйырма бес кайта айналып келмес саган», Деген куй сардалада ыныранган; Сагым боп сылац еткен жыйырма беске Кадалып куба жонда койшы калган... Сол жасты кудык б1здер жыйырма бес жыл, Сол ж аска 6iaaep 6yriH ж ет тж кэм Ы Ж1г1тшз, жасым ы з бар жыйырма бесте, Толган кез ойда сана, кеудеде гул. Ж ел кайда, мухит дала дауылындай, Жер кайда Сарарканын сауырындай, Ш алкыгая сол далада шалкар шаттык Кен ем|'р арнасына ж атар сыймай. Тагы 6ip басталды той улан асыр, С акк eTin даусымыз тид1 кекке, Ж арк eTin, ш у м а шашты б1здш гасыр, Ж осылды жеН озендей жойкын 6ip жыр. Л к турып калык казак ел жырлайды, Аскар тау, Асан жорткан бел жырлайды, Жарысып жаркын Ж айы к, ерке EpTic, Te6peHin терен Балкаш кол жырлайды; Кер мыйык, кец иыкты ж а с жырлайды, Толкын шаш, томага кез кол булгайды, Аспаннан аса карап Алатау тур, Шакырып Орал, Кавказ, Гималайды, Жырлаймыз мэнп жастык жаркын жырын, Жангыртып жан тупмрш, ойдьщ шынын, - Ж амылып касиетп Ленин туын, Ж ырлаймыз партиянын улылыгын, Ж алт 6epin кеп алдаган дуние жалган, Алыста ойнактаган асау арман; Куат ап Ленинизм шупяласынан Казакпыз сол арманга курык салган. Мойны на тагы тагдыр салып курык, Шат кулш, uiipefi тартып, алды к бурып, Кетерш бакыт туын кетп к шауып, Кек cyHri найзамызбен бултты сырып. Шат кулш шанкай тусте шапкан кандай, Кез1н кун, ж узщ жайнап аткан тандай, Мол шаптык сол шапканнан дуб1рлет1п, Ж улде алдык, жен1м1з бар мактангандай. Не кыйлы болса дагы ем!р жолы, 15»

Адаспай, еркж аттап уткан соны, Е л ж асы , ел шурласы 6i3 боламыз Ер жеткен Казакстан комсомолы. Бул ж акты ц даласы кен, тауы б и т , Кеткендей келемш е дуние сыйып. Б у р и т те еркш ушып тапкан тоят, Ж айылтан малмен 6ipre аркар-кшк, Сарарка сап-сары алтын ол 6ip жаткан, Кумю су кернейлесш e3eni аккан, Ж ел! бар ж1бек канат ж ел еркеЫ, Айсулу аскар таура табак тарткан. «Керемет Кекше суду тускен кектен» Осылай 6i:i/iin к а з а к аныз еткен, «Ж уз m a i ж уз рашыктыц кез жасы екен Bip кездер мурадына жетпей еткен». «Басында Каркаралы жалрыз арша», Зенгер тау — жер жаннаты 6ip тамаша, «Баурынан Б аян аулы куып аркар», Б урш гп к даусы тауда ш анкылдаса... Бугылы-Тарылыта шыксак барып, EcuTin Е с!л aFap мьщ буралып, ¥лары улы таудын булт боп ушса, Аралда асыр салар тайдай балык. Ж аркылдап жалт-жулт карап жаралаура Асырып аккан Ж айы к Атырауга, Суарып куба кумды кен1 кепкен. Сыр ж аты р уксап алтын сырлы астаура. Алрэ алып кен даласын, дастарканын А латау отырран 6ip аксакалы м , Таулардыц патшасындай K3pi Талгар Б агады булт уст1нен д ал а манын. Осындай жерде ескен ж ас казакпыз, К ара к е з, кайсар Ж1г1т, караш аш кыз, Кыялдай калы ктаган тау бурк1тке — Кумарта кез1н Tirin ескен жаспыз. Ат MiHin алтын ж алды ай астында, Ш арк урып, асыр салып, шауып ты н са, О йнасак, ойымызра б1ткен канат, Ж ас каза к , туымыз бар алтын шурла.

Эн бар ма 6i3fliH эндей жаткан буркап Аламыз дауылдатып шыркап-ш ыркап. Куй бар ма б1здщ куйдей жаткан жосып, Тас балкып тыцдагандай тау таныркап. ©леншц 0лкес1м13 еткел бермес, «Сезд1 кой, еленге бас, жырмен сейлес» Деп ескен казекеннщ урпагымыз, _ ©лешпз oMip 6i3re 0Mip емес. Домбыра деген б1здщ мыктымыз бар, Толыксып колына алар ул мен кыздар, Косылып коныр салкы н эуенше Калыктап, канат б т п , шынга шыгар. Тамаш а ел1м1з де, жер1м!з де, . Кай тагдыр кыныраяр енд! 6i3re! Дуииеш сишнмрш , басылды апат, — Толастап TeMip топан, жер кулд! ш ат. — Буркггтей булттан шыккан ж арк-ж урк етш, Келер кун кумбезше какты к канат. Партия деген eciM ж еш с аты, Партия ел кайраты, ер айбаты, Жыр болып жайан жузш ж аткан орап. Партия миллион ж урек мрхаббаты. Партия, партия, деп кегли алга, Партия десек, жетпес жер калган ба! Партия десек, алмас камал бар ма, М ыктымыз партиямен бул заманда. Партия, деп бастадык бесжылдыкты, Ж астармыз суйаширген елдй журтты, Басамыз Бесжылдыктап алдан-алга, Аламыз, epKiH аттап не бшктй Болсын деп баскадан бай е з ел1м!з, Аксын.деп жылдамырак взешм1з, И п кун и п лИ ск е шыктык т а г ы ,— Бастай бер, партиямыз— KeceMiMi3. Отан деп, Партия деп ескен жаспыз, Кыйынды кыйып тусер ак алмаспыз, Сен уплн, Отан учли салам ы з жан, Кара кез, кайсар Ж1п т, карашаш кыз; Ж уздеген институт бар, мыцдап мектеп, Б ш м ге кандык деп, 6i3 жайнаймыз тек, — II —к. Аыаижолоа, Итон. 161

Сенше 1здеп, сснше 6ijiin дуние сырын, всени з 6niu Ылтеп, терен зерттеп. Жайнатып каламызды, аулымызды, Аламыз жерде жасап, ай-жулдызды, Улы екбек сорамыз б!з сарайларын! Алтындай копарып кен, жыгып кузды, . Каптатып кырда булттай мал багамыз, Qcipin, кетерге1Йис кем далам ыз, Бэйлырын жарты дуние мал Fbin айдап, Алтын ж ал аттар Minin, эн салам ы з; Теш здей толкынданып ж атса eriH, Ж а с ж т т , ашып тастап KeKiperin, Кемедей комбайнмен кеш in соны, Астыктын орнатамыз алтын бел in. И л есек, котарамы з колд1 шелге, \"Плесек, арызамыз езенд1 ерге, Ш ындасак кенлрем1з шынды-шыцра, Осыны уйреткенещ сен б!здерге. Каратып булт ycTineH Алатауды, Шырыста отырмыз 6i3 андып жауды, Картасы жер жузш щ калтамызда, Каруы кан майданныц тур октаулы. Басш ы мы з, KoceMiMi3, мактанымыз, Осы efli caFaii 6yriH айтпагымыз; Сен — 6i3flin жанымыздын. ен. жакыны, Сен — б!здщ алтын тулы ж ас шагымыз.

СЕРТ Туыскан дана партия, Кабылда б:зден бул хатты. Кабылда куй in конллдщ, Казаны ж ек!л ырракты. Миллион адал журектщ Куйылды жыры бул хатка. Миллион кара кездердщ Куйылды нуры.бул хатка. Тебфенд! мухит махаббат, Казактын байтак жержде, Партия, саган ж азды к хат, Отырып OMip тершде. Сайрады журек кус болып, Кошлде кектем бол Fan сон, Т орыштык TOfiFa eMipni Кемелге келлг, толрэн сон. Отыз жьш оты маздаган Отанда еокен халыкпыз, ETeri Е д 1Л — Ертште, Ер, еркш елм1з, алыппыз. Тулпары шапкам ойкастап, Жерден caFan 6ip сэлем, Жшгг шыккан той бастап, Елден саган бгр сэлем. Сэлем де сэлем, мыц сэлем Бакьгтты к аза к халкынан, Кек жасыл жаздай жасынан, Сары алтын куздей картынан. Тешздей терен бip куй бар Толкыса кешл тартылар, Кешлде жаткан 6ip сыр бар, 183

Тебренсе журек айтылар. Сол жырды халк,ым, сол куйд| Ленинге кундей арнаган. Арыл да теп л айтар соз Арыттык, 6yriH арнадан. Партидсы Лениннщ, Акылы, ойы заманнын, CeHreni букка елгмшн, Бакы ты сенсщ адамнын. Адамдык, пенен адалдык,, Ант 6epin туын уста Fan, Адаспас жолга гасырды Корсетш кунде нускаган, Дауылды кунде саспаган, Д ауры кса дуние сыр бермей, Шуакты кунде таспаган, Б астады н б\\за\\ Лениндей. Жанылып журер жолынаи, Зам ана кепи адасса, Ж внш е салдын, д у н и ет М эцгш к адал жолдасша. Шыйыршык атып шырмалып, Ш атасса вм!р,— сен жаздын, Адамра пархын бш и рдщ Дуние алтын жнИаздык, Курсаулы кзрлен кеседей Капитализм дуниесш, — Тенкере карап турмыз 6i3,— Кул-парша болсын, куйресш! Аспаннын алтын кездер1 Карайды кунге коп жулдыз, Енбекнп элем твршде Ж асарган жана ел болдык 6i3 Жадырап кулер жер-жаЬан; Аспанда жузсе алтын кун; K©3iMi3 сенде эркашан, У м т , кун1 халкымнын, Куйынды дала бетшде Канбактай кошкен ел едис, Емендей 6yriH бойладык., Даланы гулге болед1к. ©MipfliH алтын сакасын Yfiipin, алшы ту^рдж . И * 164

ЖаЬаннын iuemin жумбарын, Т1л;не дуние туЫядйк, ©MipfliK жолы кырсыкса, Кездесш талай тар кыя, Алып 6ip шыкты апаттан Ленишшл улы партия, Казактын дана даласы, Орыстын ойлы орманы; Достыктык болды дуниеа, Б ауы рлас елдщ корраны. Аталап ердж артынан Орыстын улы халкына, 0>мрдш аскар шынына Шабытпенен шарк ура. Азия менен Европа Катысар алтын квп1рдей, Казактын жатыр даласы, Дуние достык керюндей. Конактап Kyni Квкшеге, Асылып айы Алтайта, Кер1'л:п жаткан кен дала, Дарига, мундай жер кайда! Алатау, аскар жаркылда, Шабытты шадыман акындай, Ж азира дала, жалтылда, Кун:м :з несем алдында Халкымнын жазган хатындай! Семсерд! суйш серт етер Е л 1мнш e3ri салты бар. Серт еткен жерде мол кетер КаЬарман казак халкы бар. Толастап cofhc, басылды ерт, Душпанын ел!м жыкты урып. Сонда 6i3 саган берд1к' серт, Калын ел к аза к Tin турып. Канатйн жайды кызыл ту, Кырдары тандай кулпырып, Кун болып 6i3re сол тудан Карадын сонда сен турып . Нарт кызыл танга белен1п, Дарира, шыккан кун кандай! Кулпырып кетл ел б ел , Карсы алып кунд: туррандай.

Телегей тенлз терен куй Теб!рене женелд1, Журектер жузд1 сол куйгг, Тербегп сол куй денемд!. Кубылып кездщ алдынан Керуен тартты откен шак, Ж алт erri сэуле саплмнан, Ж ар К e rri сол кез болашак,. Сэулеге сол 6ip кол жайып, Арудай арман талпынды, Ш акырып турды ш арк урып, Келешек кундер халкымды. Келешек кундер сэулеа Ойнады елд1ц жузш де; Буркылдап тасты куаныш, Казактын уй мен тузшде. Кежрепнен халыктын Дауылдай тулап ун iKerri, Куflipe rri алып ун Жакгыртып жатты жер-кектТ Ант erri халкым т ж турып, Алдында Ленин кесемнш, YpnHTin шашын вш елдж, CyftciHTin жанын дос елд:н, Д ед :к те дереу «icKe сэт!» Жетектеп жылды, жер бастык. Суйсше сокты эр сагат, СекундТж у н т тындастык- 03iMi3 туып, ескен жер, Рахаттана кетердь CinreH кайрат, аккан тер, Береке болып втелдк BipiMi3 ж е р д т уст!нде, BipiMi3 ж е р д т астында, Б ш м мен б ж ек куш б:рге, Бермесш алдык тастын да. Шынырау шахта туб'шен Бултка дейш ерледж, Сакылдап турса сараяз, Буркырап бу боп терледж. Тулатып тайдай балыплн Балкаштын келш сапырдык, Аркыратып алыбын, 1бв

Енбекке елд1 шакырдык. Халкымнык кара казаны Сакылдап кырда кайнаган, Караганды кутты жер Казына толы айналам. Алатау бойы нур сэулет, К аратау бойы мол ырыс, ¥лы тау бойы ен дэулет, Темф тау бойы сом курыш. Каламыз канат жайган жер Бакшалы таудын бауыры, Саркылмас ырыс сайран жер, Сары алтын дала сауыры. Тутш1 тудай келбеген Колхозды к а з а к ауылы,— Емендей б ер к орнаган, Коркытпас дуние дауылы. ©Mipflin алтын д:н гепн Бойлата бултка орнаттык, Курекке салып тауларды, Бетпакты баса жол тарттык, Бетпакка емес, бакытка ©м!рдщ жолы тартылды, Заулаган заман — от арба Барады алып халкымды. Арнасы алтын, кум:с су Еркелеп Ерт:с агады, Ерт:стей аккан еселеп EaiMiiiH epKiH заманы. Ж аркылдап кенл1 Ж айыктай, Еркшдеп ойы Ес:лдей, Халкымнык кы зы к кундер1,— Бакыттын сэшп квш:ндей. Сагына б:зд! куткендей CapFaa ^аккан сан Facbip,— Сапырды кырда толкынын, Сагадан аса акты Сыр. Даланын дастарканына Толтыра токпк жем1сп, Мукиттай eriH толкыды, Ж акугтай жайнап жер уст!. Кырымыз кырман кулпырган Топ'лд1 coFaH а к бидай, 187

Теплд1 саулап алтын дэн,— TorLnai куншн нурындай. Астыктын алтын дариясын Дауылдай т и т сапырдык, Енбекпен кунд1 батырдык, Енбекпен танды атырдык,. Е д 1-л мен EpTic арасын Екпшдеп жайлап ел жатыр, Е п н ге толды бул кунде Keuieri сорлы ку такыр. К о тер т кундей кауынын, Кемп:р! к у л т жасарган, Береке болды бул дала Расырлар кансып касарган. Куи астында Куншайым, Ай астында Айсулу, Д алага теки кестесш, Кулпырды толкып калын ну. Тобылгы TycTi торьтны Торытып терге бэйН алган, Кара мурт кайсар ж ас казак, Каптатып булттай мал жайган. Ай муй!зд! ак азбан AftFa карап есшеп, Алтын ж алды сал курен, Кунге карап кганеп, Туяры алтын мал каптап, Д ал ам ы з жатыр дуб1рлеп; Твскейде тел! ойнактап, Тесекте б ала уйщеп. Ж амы рап кунде ж а с ewip, Манырап турган маркасы, Бауыры бакыт кутты жер Казактын Сарыаркасы. Конырау унд! кулыншак Ж елк!лдел желмен айдары, Ойнаган кырда acfap сап, Ж арысып тай мен тайлагы ,— Д аласы м ауы т — пулютей Дарья даркан думай жер, бзеш аккан кумктей, Дарига, б]зд!н туган жер! Кырымыз толы байлыкка, 168

К аламыз толы б ш м ге, Асылы елдш ашылды Теренн1н жаткан тубшде, Yftipin келш жаудырдык Кансыран шелге жанбырды, Буйырып келш барынттык Кабары катан дардырды. Партиямыз cyfliicri Бакы тка 6i3fli белеген, Б у р к М м в кореген! И к турып к аза к калын ел, Серт етехпз тары да, Неге де болса будык бел. Барына елдш, барына. Б аста 6i3fli тары да, Бакыттан апар бакытка, Дуние саран тур карап, Кырсыккан кыныр уакытта. Дуние сыймас бомбыга, «Атом!» дап айкай салганмен, Душпаннын жолы болды ма, Аяктан талай шалганмен. Он алты одак 6ip елм!з. Отызда бупн жасы бар, Ортамыз толран, тугелм1з, Кай душпан 6i3fli басынар! EHceci кеткен енкейш, Е с к ш к , енд1 ел1рме! Him шыккан топ жарып, И ем:з б!здер вм!рге! Адамнын абзал акылы Коррасыи емес куйылран, Керемет емес кор душпан, Кездер! шыккан тыйыннан. ЖаЬаннын буюл жарырын ЖасЫрган тунек сертлген, ЖаИаннам атса жалынын, Айрылран емес жер куннен. Каусаран карттын каукары Кашырмас ердщ ypefiiH, Каккамыз талай сайтанын, Кергем1з долы дулейж! Ойраны шыккан ем 1р' дщ

Ортасын оя конганбыз, Он алты одак ¥лы Отан — Он алты кабат корранбыз1 Б у р к т ушкан санкылдап, Ж :г т шапкан жаркылдап, Даладан дэме етсе жау, Алармыз тары алкымдап, Сайысар кезен келгенде Сакылдап талай серт бердш. Тау болса жолда тонкердж Тау болса буктеп бвктердпс! Ушырдык к а за к аулынан Канаты талмас кыран кус, Бурк1т кып б1зд ! баулытан Партияра мыц алгыс!

Алтын айна алдында, Караймын да кулпырам, Ражайып нур бар мунда, Журег1ммен ынтырам. Алтын айна колымда, Отырмын мен кун устап, ¥ з а к ем 1*р жолында, Рахат тауып, тыныстап. Алтын айна — алтын ай, Алаканда ойнаган, Айнадары шурладай Коншы кел in ой маран. KacHerri айнада Ойнайды OMip ш арк урып, H ri icKe майданга Ту кетерш шакырып. Керуен тартып еткен шак, Кызык керем, жай табам, Шурла шашып болашак, Карайды осы айнадан. Алтын айна бетшен Кореи енбек курес!н, Куанамын, бар екен 03iMHin д е у л еам . 1947 171

АРМАН (Шалдыц сыры) Атпен кудым арманды Keiueri 6ip заманда. Ж агадан ап жалганды. Б а к т1лед!м адамра. Арман Kerri булдырап, Ж ете алмады м, койдым мен. Кайта кайттым кулдырап, 6.\\ирдеп ойдыммен. ¥ш ты булттар кеудемнен. Кундер e r r i мендеумен. II Ж ака заман жаркырап, Келд! мешк барыма. Куат жыйып, ал курап, Кулшындым мен тары да. Самолетке — сункарра М!нд1м — кудым арманды; Араласып булттарра, Шолып erriM жаЬанды. Сециалитж заманда Ж егп м -а у бip арманра. 1947 172

KyfliM тасып барады, куй1М тасып, Ойнактайды он саусак, перне басып; Дуниеге караймын отты кезбен Терезесш жанымныц айкара ашып. Куйкылжыган 6ip куйдщ бастамасы Домбырама кел1п тур тайталасып... Куй деген 6ip сел екен женки аккан, Кыялымды барады алып кашып; Каршыгадай журег1м, алас уршы. Куй 6ip толкын, KerriM мен араласып. 178

ЭКСПРОМТ К ен ш м шарыктап 6ip кейде уйие, Жырлаймын шалкып, басып op6ip куйге. Шарпытан кызыл жалын м:нсз1м бар, М ейлщ суй, epiK е з в д е , мейлщ суйме. 174

БЕТПАК ДАЛА Баска жанра езжен Сыр ашып, тип катпаган. Жылайын лесе кезшен Bip тамшы ж а с акпаран, Болушы ед! каралы Талайсыз сорлы 6ip ана, Ж уРег> шерл!, жаралы, Арман болып б!р бала... Сол 6ip ана сыкылды Бед1рейген Бетпак шел Б уп н п кун ул туды, Бетпак шелд! — басты сел. Кулазы ган, кансыран, Шацыркаран, шак баскан, Кара курты кужынап, Ордалы жылан арбаскан. TyFbip болар кыранга Томары жок, 6ypi жок, Суат болар кыранра KaFH да ж о к, Tyri жок, Ызындаган тек кана Кыста боран, жазда жел, Сулап жаткан сур дала Сорлы ед! Foft Бетпак шел. Ешк!мге tui катпаган, Таулы бузып аккан сел Оран, cipa, батпатан. Ундеместен уст!нен Ж ылдар eTin KeTinn', 175

Кешкен булттай шубалып Расырлар да втштк Сол Бетпакка ел каптап, Ж елб1реп кызыл ту барды, Саркырап агып ойнактап, Кум!с кэусер су барды. Ж утты суды ciMipin, Тамырына кан журдь Б 1рте-б:рте Tipiafn, Бетпак шелге жан шрдь.. 1940— 1948

Б13 ОТАННЫН СОЛДАТЫ Батые бардык, Балкан бастык бвктерлеп, Карпат астык, Альп1 аттадык, квкке ерлеп, Европанын аспанынла турдык б!э, Кеудем1зд|' касиетг! кек кернеп. Жалба-жулба жауыздыктын тунеН Ж*р жасырран, Аласурган тун ед1. Сонда б|'зд!Н уралаган даусымыз Кектем келш, KypiKipereH кун ед1. Квкке карап шерл1 ж1г1т, мунлы кыз, Кврген кенет квк Tecinen квп жулдыз Сол 6ip тунде жулдыз болып квр!нген БиЫнде 6i3AiH жаккан отымыз Тауларында ту квтер1п 6i3 турдык; Тумен 6ipre Так кетерт кулпырдык. Танда жазып Тврт жыл туйген кабакты, Шыгар купит шапагында бip кулдш Гажайып кун квтер!лд1 шыгыстан, Бой ШЫМЫрЛаП, KerriK жырляп тус-тустан. Сол 6ip куннен кврдт отан дидарын, 0pi аке, api ага туыскан. €Ь1з Отаннын солдатымыз!» — дел шыркап. Турдык б1здер, Кеудем1зден куй буркап.

Жер еляореп, бакыт жырын жырлады, Ж аЬан турды тына карап, таныркап. IIIbiFuc бардык, Шымкай кызыл ту алып; Турды орнынан миллиондар куанып; — Ж огал,— дедж , — «Куннен тугаи кудайларЬ ¥лы Мухит калм ак емес суалып. Мунлы Хинган, Кайкан белш кайыскан, CeHi таптап, жер кылмакшы кай душпан? Сен калап па ен улы Кытай К,орранын, Тай тауында тайтандамай, Тай душпан! Таныркатып, Там аш а 6ip атты тан; Ражайып кун Катер !лд1 батыстан. Куннен керш улы Отанныц дидарын, K erri жырлап барлык шырыс тус-тустан. «Bi3 Отаннын солдатымыз!»— деп шыркап, Турды к б!здер, К ек дауылдай куй буркап. Кекке умтылды ¥ л ы мухит толкыны, Ж аЬан турды тына карап, таныркап. Б1з Отаннын солдатымыз, тында жер! Жерд1 — зират етем десе ж ау егер, Адамзаттын амаиатын арт 6i3re, Б1зб5з адал, дуниеге мурагер. 1948

Сэскеде сансыз кекек суцдылдатан, Неткен кез, дуние балкып куй тындаган! Еркелеп буйра булад жатыр аунап, Суйк1мд1 ж ас ун1мен сындылдаран. Алыста асау взеи курюреген, Ж ер жатыр ж алт-жулт етш 6ip тулеген, Аспанньщ врмеп'ндей ж ерге твккен Bip нэзЬс жупар жадбыр cipKiperen. 1948 179

елмЕс ем|р елЕН1 « Е з т{рл1кген ер ел1м Артык екен», дер едгм.— Д еп Kipfli ол майданра, 0 тД куздан, сайдан да... Ж ер бауырлап жырылды Табаны бip тайранда. Актык рет куш жыйып Кулш eai-ay жымыйып... Кайран 0Mip сэулес1 КелбеДнде калды уйып. Тоназыган болаттай Тынып 6ip кез, ок атпай, Турды коршап достары, А жалды оран жолатпай. Командир! свйледк — 1Шркш с абаз ер,— дед1, М ыктап турып 6ip туйд! Узак, жолын жердегь Ж ер денеЫ шымырлап, Елжгред1 куй тындап.. Ж.аура умтылды достары Кеудеде кек буркылдап. «Мумюн xipi жур шырар»— Деп жубанды сулу жар, Д эл осылай жадырап Ж анбырдан сон кун шыгар. 180

...Кещ лш де баска куй, Уклдейд! ж а с сэби, 0Keci кеп енгендей Нурра толы бастаFbi уй. вл у ипм ед ер ипркш! С1лмнд! о л 6ip дуркш, Келе жатты аралап 0 3 i туран ел-журтын. Кесемше ол барыпты. Алтын ж улды з алыпты, Келд1 таяу уйше Ертш букш халыкты... Ж ар ж уреп flipumen, Умтылды ана: «У лы м !»— деп. Арасында гулдердщ, Турды батыр кул1мдеп. Турды карап т1л катпай, Кысылрандай сез таппай... «© лмес ушш 6ip елд1м»,— Деген ойын турды айтпай. 1948

ТУТАН ХАЛЫК. ДАУСЫ TyFan ел, куанам эр жешсще, Ж ы р ж азам , жарар м а деп ел icine; Азамат, акын болып арманым жэк, Ере алсам шабысына, желюще. Талпынды журек бip куй ты кдау ушш, Ты ндады м TyFan хал ы к мен дауысын; Сайрады сансыз журек махаббатпен, Сайлады ел ер улдарын — тандаулысын. Алра устап адал т1лек, а к ниетга Сайлады ел в з Совет1н,— е з ©юметш; Алдында эр адам ны к турды 6ip кун Аркалап айлар мен жыл бар мшдет1н. Бетш де бюллетенн!н ж азы лган ат, Ардактап эр азамат артты аманат; Халкымнын колындагы бакыт кусы Алры ©Mip аспанына Какты канат! 1948 182

кектЕМ Сансыз кекек сундылдап, Кектем келд! ертелеп; Н эзж унмен сынкылдап, Буйра бу лак еркелеп. Асау эзен аркырап, Аскар таудан дурюреп, Айдын жатыр жаркырап, Алды дала dip тулеп. Кекте булттар, курк1реп, Ж ерге теки армегш; Ж ауды жакбыр cipKipen, МеШрленш жерге кун. Естш аспан дауысын Асыккандай гул шыгып; Андып булттар ауысын, Колхозды ауыл кулшынып. Алаканын тур жайып Ж ас,агаш та жапырак. Балгын e.Mip гажайып Ж ас дауыспен жамырап. Енбек ата жур елде Епн жайда ту устап, К ара буйра кшемге Алтын шашып уыстап. 183

Тем ip тепшш, ер терлеп, Тракте? суйреп даланы, Б упн пден ертенге Алып кетш барады... Кектем куйш бастады 0 з enepiii асыра; Кысты куып тастады Аскар таудьщ басына. 1948

МЕН комсомол Мен комсомол, ортаншы улы Лениннщ, Тулрам MeniH, тулрасындай ел{мшн, TereypiHiM TeMipinai жанышкан, Екп!н1ммен емен узген epiHMiH! Анам MeHi« тан алдында толгаткан, Кун шыкканда кундей кулген ул тапкан, Б ет1 кайтпас батыр болып ессш деп, BipiHiui рет майдан маршын тындаткан. — Бакы тты бол! — деп 6 e m ie нур сепкен. Эн элдилеп, куймен меш тербеткен, Онымнан кун, солымнан ай орнатып, Жалганынды ж алт каратып ержеткем. Бес жасымда батпан кару асынрам, Айбатыммен ж ау урейш кашыррам, Орден таккан командарм кеудеме, Кан майданда кайратымды асыррам. Тастулектей тулеп ушып, самрарам, Аспан астын айкыш-уйкыш шарлагам, Бейне мотор маран б1ткен ер журек, Болат топшым, тау кулатсам, талмарам. Тарих !здеп таппатанды тапканмын, Адамзаттын бар арманын аткардым, Бул дуниенщ бурып ж аткан байлырын в з yfliMHiH жиЬазындай актардым. Мен комсомол тэл1м алрам Лениннен, Эркашан да жекбей койман, жен1лмен! Мен жауынгер,— колбасшымыз партия! Кандай душпан келме1<м еш н шен1мнен!

Б13ДЩ ЖАСТЫК Бар 6Mip, бакыт, ж асты к 6ip езшде, Юрипк ж о к кеш лш де, м ш езжде, Ж а с к а з а к туган халы к туындай боп, Тур бугш трибунала — съезшде. Р и зам ы з, mipKiH ж асты к, б1здер саган, Осы ед1 арманымыз квп ацсаган, Келемш кец дуние квр дж epKiii, Бш кке шыктык ерлеп аласадан. Кор болып куба жонда кой бага алмай, Ж ас еткен жаксылап 6ip ойлана алмай; вм1рдщ еткен-кеткен ешшшш Мыктап 6ip кайтардык 6i3 кек алгандай. Кайран ел квп керш ен кун мен кулды, Е нд! 6ip cyfliui кы зды , cyflmi улды! Танытшы тарихка 6ip кш дш кд!, Айкайлап айтшы, халкым , шындыгынды! Айырмас дуниенщ он мен солын Bi3 емес, жанылатын журер жолын, Келед1 03i бастап компартия Куантып К азакстан комсомолын. 1948 180

КАРАГАНДЫ Б1р жер бар К азакстан даласында, Курбыжан, апарайын барасын ба? А ркага Алатаудан а к иыктай Bip ушсам, болат топшым, таласын ба! Ол ж ердщ тоны алтын, Tyri торка, Канша алсан казынасы туспес орта; бшпейтш ем1р1не о т беред1 Ж ^ гт Караганды, салсан колка. Карашы Караганды кумбезше Бойлаган мунарасы кун кезш е; Курбыжан, касиетт! ол 6ip казна, Куантып, тартпас с!рэ к1мд1 езш е. 1943 187

БАЛХАШ Кергешмде сеш алраш, Кел едщ 6ip жап-жалацаш ; Келд1м тары, койнынды аш, ¥л ы Б алхаш , нурлы Балхаш . ©згершсщ такражайып, Кушарывды ерюн жайып, С эулегп уй, сэнд1 сарай К ез тойрысыз карай-карай. CeHi мунша к1м езгерткен, Елщ калай тез ержеткен, ¥лы Балхаш, ойлы Балхаш, Туран жерге нурынды шаш. 1948

АКЫН МЕН ШАХТЕР Ш ахтер Колда бургым, Туепм 6ip кун Жет1 кат жер астына; ©rriM уцгш, KeiriM cyHrin, Кара макпал пластыра. Калын тынра, Кара алтынра Кадай салган буррыммен, Typin жецд!, «Эуп!» — деп, жерд1 Кетергендей турдым мен. Нак сол кезде Туспей кезге Кайда журдщ, акыным? Жер кулар деп, Мерт кылар деп Сызып па едщ акырын? Акын Ж олдас шахтер, Аз мурсат бер ¥йкас тауып алайын. Уйкаспаса, ¥йкы ашпаса, Айып етпе, арайын. AcnaHFa уштым, Шолпан куштым,

Ж ака ту сп м жерге ез1м; Кеп ансаган Келд|'м саган Енд! жырлар дер кез1м. Кеп сейлеумен, Кемейлеумен Кетшт1 етга кеп кушм; EpniH жырды Сертлд1рд| Сен1к, курбым, екп1нт. Шахтер Шахтер болмай Шабыт конбай, Аша алмассын жыр кенш; Б!збен 6ipre Туе теренге, Талабыннын тур жещн. Сырты жаркын, Imi салкын, Койсаншы кур сызуды; Тонба 03in, Болсын сезш Т а с кем1рдей кызулы. Акын Р ас айтасын, Юм байкасын, Ж азы ппы з Fofl He6ip «том»; Не жыр емес, KeMip д е емес, Кызуы ж ок быксык тон. Шахтер жолдас, Enai болмас, EpiKci3 мен женйццм; Ж азайын жыр, Казайы н 6ip Кен шахтасын ем 1рдш. 1948 1»0

AJIFbIC Армансыз адал кешл алрысы б ар ,— Кеудешк сарайынан куй боп шырар: Эшм бар алрыс атты, махаббатты Алка топ алдын керген ж ерде айтылар Ойлаймыз OMip жолын еткен-кеткен, ©TKi3in келенкесш кеюректен; Дуниен1н ен бакытты жандарымыз Айтамыз Ленинге элрыс сол себептен. 1948 191

TAHFbl ДАУЫС Таласа танмен дауыстап, Б арады хал ы к арылып, Ш ыгыста туын кун устап, Ж улды здар ж ерде жарылып. Саптама еп к аякта, Сыкырлап баскан i3flepi, Барады шалдар кай жакка, Ертемен н е т 1здед1? Байпандап каздай карт ана, Абысын-ажын э з1Лкой, Алпысты тастап аркара, Ашты м а бупн думан-той? Ж амы лы п туб1т ш эл кш , Басады кербез женгем1з; Ертемен ойлап эр iciH, Арамыз ойы 6ip тещз. Кызырып кы зды к бетшен Суйед1 келш тацры аяз; Ж улды здай жайнап шетшен Келед1 кы здар кенл1 ж а з. Шалкыран шайы шымылдык, Шырыста курды тан суду; Бергендей ж ерге 6ip буйрык Кадады таура алтын ту... Баяры халык 6ip халык Тол ассы з селдей арылран. 192

Дуние бугш тым жарык, Жулдыздар жерде жагылран. Айкара eciK кен сарай, Желпид! тулар канатын, Келш те Kerri журт талай, Соктырып журек саратын. CyfliKTi кы з бен улынык Ж уректе жаттап аттарын, Халкымыз сайлап жур бугш 031нщ депутаттарын. Аспанда ж у зш алтын кун Ж уртымыз ж у з! нур жайнап, Калаулысы халкымнын Депутатын жур сайлап. 1948 13—К. Ама

ЖАЗ ДИДАРЛЫ ЖАС АНА Ж аз дидарлы ж ас ана, Ж анынды тос эр куйге; Ж асара туе, жасара, Бебепщ й элдиле. Кыз жырлайды бакытын, Тегш тш шаш аркара; Ойлап откен уакытын Курсшед1 карт ана. ИНркщ ана кы з тауып, Кун ecipreH кун курсын. Hyp ycTitfe нур жауып, © з куш лш кулпырсын. «Тенд1к» атты терен куй Б1зден баска кай елде? Дуние 6yriH басынды и Ерюн азат эйелге. Коктен, жерден, тещзден Ж улдыз емес, кыз кердж; Е рке сэби елйзген Айдай ана 6i3 кердш. «С улулык пен махаббат Не?»,— деп эрюм таласар; Бакыты бар, басы азат Адамга олар жарасар.

К азак кызы кара шаш, Банд е ме «Кырык байтал?» Бупнще жай кулаш, ©ткенще бол катал. Ж аз дидарлы ж ас ана, Ж анынды тос эр куйге; Ж асар а туе, жа.сара, Бебепщн элдиле. 1948

АЛТЫН ЖУЛДЫЗ Койды мен к а з а к кы зы бакпадым ба, Антармай арайлы тан атканын да, С у зш п караушы ед1м ауыр оймен Аспанда алтын жулдыз акканын да. Б атсам д а , батпасам д а ауыр ofiFa, Койымды каптатушы ем коныр ойга... Кададым омырауыма алтын жулдыз Ансаган бугш ж етш абройра. Б акканы м кек жулды зын бекер екен, М уратка екбек еткен жетед1 екен, TeciM e берд1 кадап алтын жулдыз, Партия api кесем, api экем. 1948 190

МЕКТЕП-КЕМЕ, Б1Л1М-ТЕН13 Мектеп — кеме, Б ш м — тещз, Барар жерге Тез жетелпз! Адаспаймыз ¥лы жолда, Лениннк Туы колда! Капитандар — Мугал1мдер, Ж ас моряктар — Ж а с сэбилер, Кутты болсын сапарларын, Мыкты болсын катарларын! Туыскандар, Ту устандар Турып сапта, Тэртш сакта! Тербел1ндер толкындарда, Кеме б ер к , «орку бар ма! К ек тен!зден келбей OTin, Койнауы алтын жерге жетш, Актарындар eMip, кенш, Казынасын берекенщ! Кызыл тулы елщ yuiiH, Кы згалдакты ж ерщ ушш, Кызык дэурен OMip yuiiH Кызсын сешн ж1гер-куцлн! Мектеп — кеме, б ш м ,— теще, 197

Тынбай алга жузуденш, ЕИз жетпейтш кыйыр д а ж ок, Bi3 алмайтын кыйын да жок,! бнер-бш м теюзшде Bi3 мыктымыз жер жузшде, Лдаспаймыз улы жолда, JleniiHHiK туы -колда! 1948

БАЛАМ AYblPFAHflA Xa.iiM нашар. KiM урынар кайрымды... KepriM келмейд, куйзелгенде ай-кундП Жалрыз балам, Дарирашым, жалрызым!.. Bip сеш ойлап, кайрат кажып майрылды. Аурухана уйщ бе ед1 сен жатар. Ата-анандай kim бар сеш унатар; Т ш н де ж ок, ушдейсщ мунайып, Ж ылап ж атсан, KiM элпештеп ж убатар? Керд^м 6yriH; кермеп ед1м 6ip айдай; KiM болгансын? Мыйым катты yFa алмай. Ак, жуз1нде арай тавдай шалкыган Сэби нурын сейш ш ч тумандай. Тар капаста жудеген 6ip балапан Сыкылданып жатырсын сен, балакан. Кш-юшкентай кездер1нде кейю бар, Талпынбайсын, жаймайсын да алакан. Сондай халде умытпайсын сен меш, 0з1н де 6ip едщ сэби cepreri; Кергсн жерден кампиДщи усындын. Видом, балам, бары осы гой сендеп. BepfliM аршып, саусактарыц улб1реп, Алдын менен, 6ip с ез айттыц у1лдеп, Д эм ш алып, бердщ маран 6ip тютеп, М эз болдык 6i3 dip кампитп б ел in жеп. Сушим келш, шсщмен дем алдым; Ж ас мешрмен рахаттанып сен калдын, Ж айлап кана жайнап ж узщ , ж ан бопем, Ай, бурынры калпына 6ip келе алдын! Ойладын ба: «менен ещи кетпес» деп? Мен де ойлаушы ем не 6ip кез1м етпес деп. Кегпм акыр. К ала бердщ тары да 199

А к бепеилм арманымдай елестеп. О т шыгады KOKipcriMHeH, ойпырмай! Ауыр соккы Tiwi баска окдырмай; Кайтсем рана сактап калам OMipiH, Кулынымды курт aypyFa кор кылмай. Медицина, ж а с гылымсын эл1 сен! Кайдан 1здеп табам енд1 эд1с ем? Кандай адам тусш ер бул хал1мд1?1 Ащы кайры уытына зэр iuieM. 1948

БАУЫРЖАН Bip дауыл сапырды кеп ерт тещзш, Тенселтш TeMip топан дуние ж узш ; Бетш е туран ж ердщ ешпестей рып, Ер ж азды 03 канымен журген i3iH. Н ак сол кез естщ1м мен ер дуб1рш, Атаги атын алып келд1 бурын. Устшде туран елдщ турды толкып, «Бауы ржан М омышулы» деген 6ip ун. Акыннын ак сункардай журеп бар, Алкындым, 6ip керуге болып кумар, Коктемде курюреген кун даусын Ж ер ecTin, ж елкидеген гул ынтызар. Кан майдан каталатып, шелдегенде, Кез болдым жалтылдаган ею келге; Кол емес кездер1 рой Бауыржаннын Елестеп мын кершер 6ip кергенге. Бойы бар б1зден repi 6HiripeK, Tin-Tin боп абыройын турран Tipen, Топ ж ара кершсш деп ею иыры Т уран ел жаратыпты оны ipipeK. Ойы бар б1рде дауыл, б1рде жалын, Тешздей теб1ренткен терек жанын, Алгандай 6ofiFa жыйып бар куатын, Kemeri eai кешкен уакыйранын.. Кейде ол кек семсерл1 генералдай, Кейде ол куй кенйдо акын жандай. 201

©MipAiK ол шетч мен бул шетше ©peci ерен ойдын тартылгандай. Ж ан укпас жумбак емес 6ip жасырын, Айтады ол, тж е карап ж уртка сырын, Ж аратпас ж ам ап -ж асдап журт ecKiciH, Сорады ез дукеш сез асылын. Ойы бар кыялыныц канатында, А даспас апарып 6ip салсан тыдра... Bip дэурен ойнап-кулш отырраны Ж алты лдап eid K63i карсы алдында. «Баты ры м — Бауы ржаны м» дейд1 халкым, Алып уш, акын журек ердщ данкын, Келёщ ек келе ждтыр керемш деп TiK басып туран ж ерде журген калпын. Агамыз атарына аскар тау тек, Ж ау келсе — жаубуйректей етер жэукем, Емендей epericep сурапылмен, Басымен бултты жайпап 6i3flin Баукек! 1948 202

Танымаймын, каныкпын сыртыкыздан, Мен ризамын ел!ме ул тугызран. Таныстыктын пердесш аштым жырмен, Ж ат болмассы з акындык рурпымыздан. Куле nip in бул жерге эдеппенен, Кущрене шьгкпаспын эдетпенен; AFa керд1м вш'рде, iHi керд1м, Кайсысынан KeniaiM дэм е етпеген. Талай жанра койранмен адам атын, Ел таныйды езш щ азаматын; «Азамат!» деп ел Ci3re ат койыпты, Сол себепт1 бул жырды жазады акын. Ж асап керген емесшн сез саудасын, Тебренгеннен тереннен шырар даусым, Туран eni еленнен куя салган Алдыкызда отырран мынау Каеым. ©Mip-TeHi3 толкыны Teyin сыртка, Шырарып та тастап жур кей уакытта, Терещне \"кайтадан умтыламын, Толкынымен ойнаймын, акпай ы кка. Жаман, жаксы болсам да ел улымын, Ел1м деген ер болса — cepiriMiH, Туран елд!н намысын, абыройын 0 р ге тартар 6ip ж урдек кел!г1м1н. 1948

Берсен бер, бермесек кой, баспананды, Сонда да тастамаспын астанамды; бленш ц отын жарып жылытармын, 031МД1, эйел!мд1, ж а с баламды.

СЫРБАИГА Сырбаз досым сен едщ foA, Сырбайым, Сыррытайын, сырымды мен жырлайын, Сендей cepiK серуен курып 6ip журсе, Мен ем 1рде калай м эн п турмайын. Ж аным кумар ж ан ед1м 6ip досты кка, Б олды к cepiK, журепм1з косты к та; Кайран достык — дуниен1н тулгасы, Жанымызды жолында 6i3 тостык та. CepiriMciH, Сырбайымсын, акыным, Ж аксылыкпен KyTUii досты к акырын; Ж алкы жанмын жалгандары мен журген, Болшы досым, болшы курбым, жакыным. 1948 £05

Т... МЕН X...I B ip iii дос, 6ipiH жакы н карындасым, А ям ас сендер келеек, барын К,асым; «Ж ете ме ж окка жуйрж» деген евз бар, Ж окты кта К9нш нйркш тарылмасын. Артты кой, алдагыдан жарылкасын, Куаныш К0нл1м1зден арылмасын, Зы мы рап артка кетш ж а тк а н кундер, Б1лем13, кайта к у са к табылмасын. Турмыстын котерсек те ауыр тасын, Ж аншылып, ор кеудем1з ауырмасын; Барлыкта арзан табар агайын кэп, Ж октыкта тапсын д а шын бауырласын. BipiH дос, 6ipin ж акы н карындасым, Айтамын айт десендер сездщ расын: «Ею жарты — 6ip бутш» деген евз бар, B ip бут1н кай та ею ге жарылмасын. 1948 206

АЛАТАУ Алатау булт асырмай аскарынан Тур карап туран дала аспанынан; Асылып Алатаура ай менен кун, Ж аркы лдап шурыла шашкан тастарынан. Алга алып кен даласы — дастарканын, Алатау — ашканда той — аксакалы м , Жацрыртып жер сарайын эн шыркаймыз, Т у eTin туран халы к ж аксы атарын. Кушактап Казакстан астанасын, Алыска Алатауым, кез саласын. Алатау — айдын дала кариясы Кетерген тебесше вз баласын. 1948 207