Касым Аманжолов

(Кул1мс1реп) Кайтермш? Анкау жанмын ем1рде, Ал, кызгансам — кулш болам... Нина Эрине. Арбенин Ашуландын рой деймш? Нина Ж ок, рахмет. А р б ё ни н Капаландын, байкаймын. Нина Тек — сен меш суймейтш нд! айтамын. Арбенин Нина? Нина Не дейаз? Арбенин ■. Тындашы... М эн гш кк е ceHi мен 6i3 / Bip тагдыр бугауымен танылганбыз... Б э л т ! сонда 6 ip хата болган шырар; — Сешмен мен е м е с т н оны сынар. ( П з е с ш е тартып c y iied i.) CeHiH Foft ж асы н да ж а с, жанын да жас. 0 м1рдщ зор ютабын ашып алраш — 418

Bipimui бетш FaHa окыранда-ак — Бурканып кез алдында жаткан тулап. Бакы т пен жауыздыктын мол айдыны. Т 1леген жолына туе: ку кайрыны, Ой !зде, ум1т 1зде, кудер узбе, Алыста yMiT квп-ак, ш лм ейсв бе? 0MipiH еткендег1 еш юрнпказ — Тап-таза екенд1гш бьлетш аз! 03iKHiii де, менщ де ж урепмд! туешбей, Маган пенде болдын сен. Суйесш де. Мен бьпмей жургешм ж ок. Иланам. BipaK есеп бермейсш, Тек сез1ммен ойнайсын. Б ебексщ 6ip мэз-майрам. Ал, мен болсам, — баскаш а суйем... Kerni кврген, коп сёзген. Пендемш мен ой езген. Суйе бьпгем, ж ек коре д е бипгемш. Квбшесе соккы жеген пендемш! Алгашкыда бэрше кушак ашкамын, Сонынан бэршен д е кашкамын. Кейде вз!м д1-вз!м тусш бед1м, Кейде журт меш туешбедь Мен (<3iMHiH OMipiMe басылран Мерш кврд1м каррыстын, Ж ер 6eTiHiH кызыгына ашылран Кушарымды кайта жаптым, карыстым, Осылайша талай жылдар K erri OTin, Толкымалы ж ас шагымды дергп етш, Уын жайган кундер еске тускенде — Ж аным шошып, ж ас TereMiH кеудемде. Амалым не, кадырынды Бшмей KenniH, мен бейбак! Сонынан мен1н жанымнык Кара бужыр кабины Кансып ту сп какырап. Н ак сонда менщ алдымнан Ашылган ед! жаркырап Bip ражайып кен жаИан. Суйтш мен — вм!р ансап, бакы т ансап, Кайтадан 6ip при том. BipaK кейде 6ip эзэзм Кеудеме экеп тастайды зит.

Азрырады, кетед1 алып ©таен кундер дауылына. Об-санамнан умыт калып К вз жанарын, даусын мына Эсер етпейд орт жаныма! Ауыр ой жуг1 астында ©з1ммен ез1м — Kypecin Ж ургенджтен жым-жыртпын, Каталмын мен, калган жаным cipecin, Ж акындауга коркамын, — Жанына д ак салман деп. Азап cbiFbin HJbiFapFaH Ш ерл1 дыбыс алкынран CeHi шошытар ма деп. Сол кезде сен уИлейсщ, «Суймейш бул меш!» дейсш. (Н ина еркелеп царап, ш аш ынан сыйпайды.) Нина Сен 6ip ражап адамсын! Махаббатын туралы Серп1ле свйлеп кеткенде — Акылын, ойын жалын боп ¥ш кы н атып коз1н,нен, Лапылдап жанын турады. Сол кез сеш оп-Онай Тус!нбеске жайым жок; Bipaic ылрый... Арбенин Ылрый ма?.. Нина Ж ок, эйтсе де кей кезде... Арбенин Ж урег1м мен!'н тым topi, Сен албыртсын. Сонда да E xi ж урек 6ip сорып,

Bip сез1мге келмес rie! Рас, мен сешн жасында Бэрше де иланрам. Нина Эл1 де риза емессш... О, жасаран! Арбенин О, жок... мен бакыттымын, бакыттымын... Каталмын, жалакормын, 6ip жындымын. Куниил, жауыз кауымнан аулак жерде Сен1мен отырранда... бакыттымын! Кояйыкшы еткендИ.. Мен де, сен де ¥мытайык кап-кара тамук кунш. Бигем Foft мен, аспаннан с е т маган Сыйга тарткан эзелде 6ip жасаган! (Н и н ан ы ц ц о л д а р ы н cyHedi. Кенет 6 ip Ылез'ь- гШ ц ж ок , ек еш н кврйг, ток,талып, ец1 к^ашады.) Нина 0 щц кашты, flipuueficiu... О, тэтрП Не кыл дейсш! А р б е н и н (ы р ш ы п кетш) Мен бе? Ж эй, сабыр айла! Bip бшезнгщ кайда? Ж ор а л тты м . Арбенин А! Жоралган екен рой. Нина Онда турран бетен ой, Твтен пэле жок, шыгар. 421

Азар болса ол вз! Ж ыйырма бес-ак, сом шырар. А р б е н и н (вз1не в зi) Жоралран... Н есш е мен кайрырамын, Шалынды-ау, кулагы ма 6ip ж а т сыбыс! Япырай, манары 6ip болды ма туе, Д эл осым болмаса игед1 оянраным! Нина Д эл ceHin сырынды укпай-ак, койдым мен. А р б е н и н (цолын кусырып, Н и н а га тес'иле ц а р а й д ы ) Бьлезж , — жоралды foA сонымен?.. Нина (ренж т ) Ж ок, жалран айтып турмын мен! А р б е н и н (взш е взi) Э, бэсе, ук,сас едЬау, ук сас едП Нина Сол ш анада туеш калм ады ма екен, П урсат еи ш , !здетем. Ж ораларын KiM бьлген, Б 1лген болсам, салы ас та ед1м оны мен... Т6РТ1НШ1 K6PIHIC Бурынгылар мен кызметкер!. (К ,о ц ы р ау K,aFbin, цы зм ет керш ш ац ы р а д ы .) ( К,ы змет керш е) Арбенин Сен, шананын актаршы бар асты-успн, 1здеп келпи. Tycin капты бшезш. 422

Соны таппай кайта корме сен буп'н! A, TSKipiM, бул ce3iriM — кай сез1к? (Н ин ага) О, ар-намыс! Моселе — Бэрымды 6ip сынамак па, немене... ( Кызмрткерi K eredi.) (А здан соц Н инага) Егер ол таппай кайтса... сонда-сонда?.. Нина Онда ол баска жерде жогалган да! Арбенин Б аска жерде? Кай жерде? Бш ерсщ сен? Нина BipiHiui рет тым саран; болдьщ мунша, Тым каталсын. Егер де к е к ш д тынса — Kyni сртен-ак аумаган сол сыкылды BipeyiH жасатайын, койшы енд|\\ (Кызметкер! келедй) Арбенин Ж э, не дейсщ? Кызметкер! ' Бую л шананы актардым. Арбенин Сонда да таппадым депн! Кызметкер! Таппадым. 423

Арб Б ш п ем гой мен муны... Бара тур. (HunciFa т еале царайды .) К ,ы з м е т к е р i М аскарадта ж огалган гой, о кургыр. Арбенин в А! Маскарадта ма!.. Солай дещз, солай ма? БЕС1НШ1 K6P1HIC Кызметкердеи баска екеук А р б е н и н ( цызметкерше) Барыныз ана жакка. (Эйелш е) Бул туралы бурын маган айтсаныз Н ен1з' ci3fliK кетер ед? Онда мен — Е р т т барып, epTin кайткан болар ем, Сактык жасап сыртыныздан Андымай-ак кояр ем. Э деп аздж ic жасап М азан ы зды алмас ем. Юммен болдын, айтшы сен? Нина Ci3 журттан суранызшы — айтар олар. Тэптш теп талдап-косып устеп coFap. K im бопты, к'м мешмен сейлесштй KiMre. cipa. 6epinniH б кл езж тк— Bapi де сонда саган мэл1м болар. Сен сол уакта М аскарадты к бар сырын Ж у з есе артык утарсын,— Бармай-ак. та. 424

(К у л л д 1 .) Кулерл1к Ic. кулерл!к! Болмашыдан зор бул1к Шыгаруын уят-ау! Куна гой, мунын. япырмау. Арбенин Тэшрден -плеген1м: Осымен тыйылмасын кулюн сен!н!.. Нина О, егер коймасаныз сандыракты,— Эл( талай кулу!м айдан ак-ты. Арбенин KiM б1лед1, MyMKin гой... Тында, Нина!.. Мен eeni Еш мулт1кс!э cyflaiM гой, — Мендей-ак суйер 6ip адам! Соным ymiH кулсчмн foK сен наган. Неткен гажап? Б1реулер бар дунисде Ушан-тешз мол ум1тке ол не Б1реулердщ байлыгы бар бетке устар, Ал, б1реулертылымга тым ынтызар. Б1реулер шен мен крест, мансап табад, Б1реулср той-тобырда рахаттанад, bipeyaep дуние кезген - - о 6ip кызык, Б1реулер жур карта ойнап, канын бузып... Мен де кезд1м ем!рдг карта ойнадым, Жел бас болдым, ic erriM, ой ойладым; Достар таптым, махаббаттын Кырсыгына болдым кеэ; Шен дэреже т1лейтш жан мен емес. Тал бойыма конбай койды данк-атак. Бай болайын, квк тыйынсыз болайын, Квжлаз боп журе берд1м тыйтыктап. Жауыздыкка лыка тольщанайым, Сонда даты тэкэппар боп шыдадым. Ешб1р жерде, euiKi»ire бас урмадым.

Б ар калганы OMipiMHin — сен едщ; B ip жаралган нэз1-п едщ пенденщ. Сулулыктын nepium ci ен... б|'рак сен... Ж анын жайнап, сен дем алсан, сен кулсен... М ен адаммын: сен тугелдей мендщ боп — TypFaH ш акта, — одан артык бакы т жок! Онсыз менде сез1м де ж о к, жан да жок, Онсыз менщ •прл1п'мде мэн де ж ок! Ал, егер де алданган... Алданган ж ан мен болсам... Егер менщ кеудемде узак уакыт жылынган Суы к жылан сен болсан... Егер д е мен тура бассам шындыкты... Балаш а уйктап, сезбей журсем кулыкты, Б аск а 6 ipey м а за к етсе сыртымнан!.. Ты нда, Нина... кайнап жаным мен турам, — Кетсе ол тасып, кем coFap ма таскыннан; Тасы м аса, та с байланар жанымда... Bipaic та. О л шын тасыран шагында — Ойнамандар, cipa, онын жолында! Онда, онда, KeuiipiM кутпе сеи онда, К ек опер деп ары з айтпан законга, Аямаспын. жыламаспын. орнатармын макшар кун. ©MipiMi3fli eKeyiMi3fliH жыртып-жыртып тастармын. (Н и н ан ы ц ц о л ы н а н устамак, б о л а д ы , о л ы рш ы п iceredi.) Нина Ж уы м а... ж ан шошырлык ж у зщ сешн! Арбенин Р а с па?... Кубыжыкпын ба? Не дегешн, — Ойнама!.. Туран жанмын м азак уш1н! Кэнеки кулишерип.. кул1ндер шын. М аксатка 6ip жеткен сон — энг1ме ме... Дегб1рЫз тыпыршудын Keperi не? Кайда элп от кушакты рашык сабаз! М аскарад ойынЛ ыры — 6 ip ж елбуаз. Келсшнп, кулсшш1 ол, болсыншы мэз.

Сол рана жетпей тур ед1. C is орнаткал Тамуктын бар азабы болып ед аз. Нина Е , бэсе! Не боп каллы деп ед1м-ау! Rapine 6ip б!лез1к бопты сылтау, Япырай, с!зд1н встш турраныныз— Мен тупл журт кулерлж, — иланыныз. Арбенин Рас солай! Кул1идерш1 енд1 маран Есс1здер, жер бетж де кыбырларан, Пл сорлы, ашыкауыз ерсымактар Сендерд1 мен де 6 ip кез кеп алдагам. Софыдай ужмактагы журандер Fofi, Амал не!.. Эуре-сарсан вишен дэнрой!.. Хош енд1 жер мен квктег1 ужмактарым, Хош ендИ Б1лд|'м барж, уктым бэр in! (Н инага) Кет eiifli, аулак менен зымьян залым! «Бул менж карсы алдымда жылап-боздап Актарар барлык сырын, кайры козгап...» Деп ойлаппын мен ecci3... Eani иланшы! Ж ас кврсем жалгы з тамшы... жалрыз тамшы Мен жМЛп кетпес пе ед1м' !? Не шара бар... Жыларан ж ок, кулд! foA бул батшарар, Нина Сен1 алдаган, Meni осынша жамандаган, KiM екен1н б1лмейм1н. Сонда да к е и т м саран. Алайда мен Бул мэселе ж ежнде кж алы емен. Эрине. сен1 каз1р жубата алман, Колымнан келмейд1 де... 6ipaK илан. Арбенин О, кыскарт TtoereHiM... жетер-жетер!. Еспе бекер. «7

Ж ок, тында... юналы емен. Бар рой тэц1р , _ Иланбасан,, ж азаласы н осы к.аз1р... Арбенин Сенщ не айтарывды ж а тк а бшем. Нина Мен сеш тындай-тывдай катты сшем, Евгений, суйем с е т ... Арбенин Па деген, келдЬау жень Нина Ж алынамын, тындашы тек... Уа TSHipiM! Не тигейс!з? Арбенин Кек! Н ин Юммен кектесемш д е й а з? Арбенин Ж етсш м езпл! Сонда ci3 Танражайып боларсыз. Нина Мешмен бе... онда неге созасыз. Арбенин Е р л ж c i3re келюпес. Н и н а (мыскрмдап) Сонда юмге? 428

Арбенин KiMre жанын ашып тур сонша мулде? Нина Япырай, мен1 алда купп турран Осындай азаптар кеп болмагай да? Койсаншы... Мундай катал болар ма адам? Сен меш мерт етерсш... Мен мундайда Ж алына да бьпмеймш... сен дары 6ip Кенбейтш жан екенсш... осы каз1р Тары да к е н т м саран. Арбенин Боска эуре! Нина Кешл Fofi 6ip жасаран!.. К 1нам болса, кеппрмес, хак. Арбенин Аянышты-ак! (Н ина ж ы лап ш ыгып кетедй) (Арбенин ж алгыз.) Мшеки, эйел деген!.. О, бм ем, бклемш мен бэрнии де. Б1лемш алдау-арбау, кэр1нд1 де. Солардын 6ociH, эттен, жете бьамен. Сондыктан кымбат телеп келемш мен!.. «Ол Meiii не деп суйер» десемнн\" 6ip!.. Даусым боран, ту а м кыс, сол уплн бе?.. (Эйелмщ есш нс келт, тыцдайды) HaFbin отыр екен ол, белмесшде: Кулш отырран шырар! Ж ок, жылап отыр. (Ш ыгып бар а жатып) Кеш калдык рой, амал не?.. BipiH iui пср д е н i к сокы. 429

II-ПЕРДЕ Б i p iн шI са х н а Б1Р1НШ1 K6PIHIC (Шаршаган баронесса орындыкта отыр. Колымаги ютапты тастап.) Баронесса Не уш'н eMip сурем1з бул дуниеде? Жалынып, жалбарынып элдеюмге, К,ул болып ету ушш журм 1з бе 6i3? Ж орж Занд рибратында бар-ау непз! Эйел не осы кунде? Еш хукыксыз Ж аралран пендем1з рой. Элдеюмшн Тансыгы мен ансыгын басу уилн Ж асал ган 6ip ойыншыкпыз... К,ауым деген сотый бар, Корраушыц ж о к е м 1рде, Бар жалынын сез!мшц Ж асы рам деп кен1лде, 1ш ку са боп етесш; Не м езгигаз cenflipjn, Туншыктырып тастайсьщ,— ©з гул!нд1 ceMflipin. Эйел деген не дейсщ? Ол сорлыны жасынан Юпширш баптайды — Пайдалы рып сатура. Курбандыкка шалады: ©3iH суйсе эм жаман, Баскаларды суюге Руксат жок, — ол куна! К ем репн де кей уакыт Кайнап тасса кумарлык Эдеп-жора, коркактык Ойын оньщ урк1тер. Ж урт буйырран не ж арлы к Умытылар кез жетсе, Сыпырылса бет нллтер, Б ар жанымен елж1реп, М ахаббатка берьпсе,— Хош бол онда тыныштык! Хош бол онда бар бакыт! 430

Ол кезде журт... Сырынды Ешуакытта укпас журт! Адалдык пен кунанын, Сырт бейнеа KepiHce — Болды — 6irri. Ж урт салтын Буздырмайды, жок амал. Ж азалаура тым катал... (Оцыгысы келедй) Окый алман мен ендь.. Жанаеы ойлар жанымды Ылайлап Kerri... Коркам одан жауымдай. Ес1ме алсам сол 6ip кез Не ic жасаранымды, Такраламын вз1ме е з 1м, япырай! (Н ина келедй) ЕК1НШ1 K6PIHIC Нина CyfliKTiM, шана теуш жур ед1м мен, Ой келд1 саран Kipe кетсем деген. Баронесса Ж аксы niKip ж аксы иесш табады. (О т ы р ы п .) Сыртта аяз, api ж ел. Эйтсе де 0 HiH кашкан, бурынрыдан куаксын. Кездерщ де кызарран. Эрине — Жыларан ж ок шырарсын? Нина ©ткен т у т тынышсыздау уйктаппын. Е вд! бупн эжептэу1р сыркатпын. Баронесса Дэргерщ сен1н жаксы емес, Б аск а 6ipiH алсаншы. 431

YIUIHUII K6PIH1C Князь Звездич келедГ Б а р о н е с с а (салцындау) Ах, князь! Князь Кеше мен а з г е келш кайткан ем, С аяхат болмайтынын айткан ем. Баронесса Отырыцыз, князь. Князь К апа болып ж аткан шырар деп ед!м, IpeH.iH.i3 Tayip екен, aflreyip. Баронесса Шынын айтсам, екшемш едэу1р. Князь М аскарадка риза болдым ез басым, Кыяр еД1м саяхатты н жыйырмасын. Нина Кеше ci3 маскарадта боп па едпйз? Князь Болып ем. Баронесса К ш м М з кандай ед1? Нина Кеп болды ма онда... 432

Князь P a d Bi3flin келшшектердщ кейб1реуш Мен сонда маска астынан керген ед1м. Эрине, азд е р , жасанура шебераздер. (К у л едй ) , Б а р о н е с с а (к,ызу) Бетще айтам, ал, князь, тупа-тура, Кулерлш ештеме ж ок, — мунын. ж ала! Ж ыйылган ойдан-кырдан бэр! сонда, Калайша кернекп эйел барар онда. Кез келген 6ip ж елбуаз сы как етш, KefliTin, кендлп1,е дак, салады, Танып койса, оран да мактанады. Япырай, — ci3 дары 6ip уялмассы з ба, Элгшдей созден аулак болмассыз ба. Князь Аулак бола алмаймын, ¥я л десен — тындаймын. (Чиновник келед1.) TepriHiui кврШс Бурынгылар мен чиновник. Баронесса Кайдан журбз? — Чиновник Баскармадан ж ац а рана ш ы ры п ем, 1сщ 1з жайлы сейлеспек ем мен азбеп . Баронесса О л icTi шештниздер ме? 2) к. Аманжолов, 11-том. 433

Ж ок, {мрак, жакында!.. О сы мен с!здерге Бегет болгаи жокпын ба? Баронесса Ж ок, еш кандай? (Т ерезе ж а щ а барьт сейлеcedi.) К н я з ь ( в з 1н е e 3 i) Ke3i келдьау оцаша сырласкандай! (Н инага) Мен с1зд1 магазинде корд1м бупн. Кайсысында? Князь Английские. Нина Коп болды ма? К ияз ь Цэл жаца. Нина Т а кга л а м ы н ,— Калайш а мен а з д ! опда байкамадым. Князь Колыныз тимей тур еде.. 434

Н и н а (тездете) Бш езш тандап тур ем, (редикюлш ен алып) Мынаран сай... Князь Суйк'мд1 бмюзж екен... Япырай! Ал, сынары кайда екен? Нина Жоралран! Князь Шынымен бе, кап эттец! Нина Танраларлык Heci бар? Князь Купыясы ж о к uibiFap, Кашан жорэлып ед1? Нина YiiiiHiui кун... Ж ок, кеше... апта болды. Кашан едк.. К ай теа з сурап оны... Князь Мумкш менщ ойлараным Тым epci.ney болтан uitJFap. ( б з ш е 93i) Уялып тур, бул сауалым Ko3Fan Kerri бшем жанын! Эх, осы 6ip момакандар! (Н инага)

Ецбек етер ш м c i3re Куп санаса пейшшз. Ж ок табылып калар бэлшм... Нина М ейлв дз... Кайда, 6ipaK? Князь Кайда ж огалган efli? Нина Еамде жок- Князь Б ал да болмаса — ип ед1? Нина О д а мумшн. Князь Элде мумшн 6ip адам га соны ci3 Ескертшш деп, сыйлап берген боларсыз? Нина Бул ойыныз кайдан шыккан далбаса? Ю мге оны сыйламакпын, KyfteyiMe болмаса? Князь Ж ок-ау, cipa, дуниеде, Куйеу1нен б аска жан! Абысын-ажын дегендер Bip yfiip Fofl, не куман! Мейл1, ж о гал ган -ак болсыншы, Тауып берген адам га — Берермещз суйшпи? 436

Н и н а (култ ) Ретше карай. Князь Егер ол езщ 1зге кумар болса, Ж огалтып тэ тп уйкысын кеп сандалса, Кеп )здеп оны азд е н тапкан болса, Ж уреп нагыз имандай болса, Кулющз, с е з ш з ушш, Дуниеш кыйгандай болса! ©3iHi3 6ip кездерде Ж ен тауып 6ip сездерде Алдагы 6ip лэззаттан Дэмеленткен болсаныз... Маска астында танылмай жур!п-ак та Белеп онын журепн махаббатка, Еркелеткен болсаныз... О ! Ещй ез1щз бшсешзил... Нина Осынын баршасынан тусшгешм: Шатасып тур екеназ. Енд! менщ Е н тунгыш, ен coitFbi рет плегеш м: Мешмен сейлеспещзип... Князь О , кудая! Арманым... Япырай, э! Ренжш калдыныз ба шынымен-ак? ( m in e в з 1) Кеттщ гой сырт айналып! Ж аксы ... Bipan, Жетермщ максатыма, саспа шырак! (Нина баронессага барады.) (Чиновник б ас шп ш ы т п кетеди) Нина С уйжпм хош бол,— ертенге дешн! Уакыт ж етп, мен кетейш. 437

баронесса Токтай туршы, nepiurreM, кап, япырай, Коштасатын болдык-ау, тчлдесе алмай. (C y u iced i.) Н и н а (Kerin бар а жатып) Ертен ертемен, Келгейсщ, кутем мен. (K eredi.) Баронесса Bip кун деген дэл маган Кем сокпайды аптадан. БЕС1НШ1 K6PIHIC Нина мен чиновникген баскалар. К н я з ь (в31не вз1) Берермш сы багавды ! Карай корни, Кайдан шыккан уялш ак бул десекнп... Мен акы м ак шыгармын, караш TinTi, Bipaic мен таныймын Foft бьлез1кть Баронесса Ойга батып кетпндз бе, князь? Князь О йлам аска болар емес, 61'раз. Баронесса Кыза сойлеп тарастыныздар, Неге сонша таластыныздар? 438

Князь Мен айттым — маскарадта кергем, де;нм. Баронесса К1мд1? Князь Э л п'ш . Баронесса Не дейдь Нинаны ма? Князь Я , мен оран дэлелдеп берд1м. Баронесса Байкаймын, уялмастан эрдайым ci3, Ж уртка тш типзуден тайынбайсыз. Князь Bip ражабым, — сондайра да бел буам. Баронесса Е ц болмаса, аянызшы сыртынан! Ж эне eui6ip дэлелщ де ж о к буран. Князь Ж ок... Шлезшщ кеше рана сыйлаган, EKiHiuici езшде жур, аумаран. Баронесса Дэлел екен... жауап екен табылран! Дукен сайын б 1лез1ктер аз болган! 439

Бэрш бугш аралап мен сабылрам. Dipi — езш де, 6ipi — менде, — жанылман. (А з г а н а тым-тырыстан с оц ) Баронесса Мен Нинара куш ертен жетюзейш , Ж ешл ауыз жандарра сенбе дейш. Князь Ал, маган не айтпаксыз? Баронесса Слзге ме? Бастал ган icxi ж аксы лап аяктай бш, Эйелдщ арын сакта, болма жешл. Князь Е ш кенес б ерд тоз, ею есе алрыс айтамын. (К ет едй) АЛТЫНШЫ KQPIHIC Баронесса Япырау, жеш л болып осыншама, Эйелдщ арын корлау ж араса ма? Сыр аш сам келгел! тур е з басыма... Сол сыймен хош бол князь! Расында! CeHi жен ге салаты н мен емесшн, Ж ур адасып осылай. TaHipiM кешсш! Эйтсе де танраламын, сол 6ip кеште — К алай таптым мен онык бшез1гш? Э, айтнакшы, Нина да болды емес пе — Юлтифаны шатактын сонда емес пе. Н еге екенш б!лмеймш, 440

Унатамын элпн!, Мумкш ж эй тек эншешн, IuiiM пыскандыктан ба, Кызганышпен ертенш, Ы за болгандыктан ба. Суйсшерлж ешнэрсе Журмш, MiHe, таба алмай, Ecci3 журттын кулю а Ж ат тиед! кулакка, Аягансып кулыкпен Сыбырласып туррандай. Ж ок, мен, cipa, 03iMfli Калдырмаспын уятка; Не азапка болса да Тэуекелмен барармын, — Bip айласын табармын. (О йга батады.) Не раламат эрекет торлары тур курулы. ЖЕТ1НШ1 KQPIHIC Баронесса мен Шприх Баронесса Ах, Шприх, куткен жерден шырасын-ау, эркашан. Шприх Мен дэл ci3re пайдалы Адамыныз бола алсам, — Куанам рой, — ceHini3. О зд щ маркум epini3... Баронесса Эрдайым-ак осындай Мархабатты жанбысын! Шприх Ж арыктык маркум барондай Пендс кайдан табылсын.,, 441

Баронесса Э л ! е а м д е дэл будан бес жыл бурын... Ш прих Карызра алып ед1 менен 6ip мык... Баронесса Бш ем оны, бес жылды к процент1нд1. Б у п н -ак 6epepiMe, ал -серлмдь Ш прих Рафу, гафу, мен жэй, те к еске алып эншейш, М ук таж емен, cipa да , акшаны мен кайтейш. Баронесса Нендей жаналыктар бар? Ш пр их Bip графтан жап-жана EcTin шыктым ж ат хабар. Кундей жаркын кауымда Тундей кара тарих бар. Баронесса Князь Звездич пен Арбенина жайында Е ст д о ц бе ешнэрсе? Ш п р и х ( сасы п к,алып) Ж ок... ecirriM... э, бэсе... Ол жайлы журт гуадеп Сейлеп барып басылран... (взш е езО Ондайды мен б1лмесем, М аскара Fofi расында!.. 442

Баронесса О, егер тускен. болса жон-женше, Онда еш сез козраудын кереп не? Ш прих Сонда да б ш тм келед, мысалы ci3, Калайша, жорура оны болад д ей аз? Баронесса Кауым 03!-ак, элдекашаи Соттап койран оларды; BipaK, та мен айтар ед!м, Айтар efliM 6ip кекес: Ерге айтар ем : эйел деген Суйед кайсар болганды, Жолында онын кездессе де Сансыз бегет, мыц белес 0 3 i суйген эйелше ¥мтылмаса — ер емес. Ал, эйелге айтар ед1м: Бола корме тым катал, Юшшейш бол Ke6iHece, Месье Шприх, Kerriм мен: Ал — Хош больщыз... с1нл1м мен1к Kyrin отыр тарамра, Эйтнегенде узарырак Болатын ем мен мунда. (K erin б ар а ж ат ып взш е вз1) Кутылдым-ау aiiTeyip, — Сабак бОлар бу да 6ip. СЕГ131НШ1 K dP IH lC Ш п р и х (ж алгы з) Саспадыз, мен уктым 6эр!н, ¥ктым ишаратыцызды; EKi айткызбан, болды мэл1м! Кандай шапшак ой арнасы, — 443

Ж аткан акы л толрэн басы. Б ар сыякты -ау, 6ip шлтифан... Т у с ш к а з осы арасы... Д э л осы 6ip шытырманра,— Шырмалайын, созд1н расы... Князьдан 6ip алрыс алсам... A renri боп орналассам... Сонда ушып буран келсем. Тура калып рапорт берсем, Бес ж ыл бойня проценДмдь — Д эл сол м езет — экел десем... Е к! ншi сахна Б1Р1НШ1 KQPIH1C (Арбениннт кабинет!) Арбенин жалгыз, содан сон кызметкерь Арбенин Bapi де айкын, кызганшактык, — Еш дэлел жок! Ката жасап Алам ба деп етем сактык. Т езе де алман, калдым шаршап. Бул куйшде 6apiH тастап, Bip минутт1к сандыракты — Умытсам не болар ед1? Бул ем1рден кабыр ж аксы , — Ж утып ж атса мола менН Ж ан ce3iMi муз боп наткан Адамдар бар неше алуан! Не кызыкка солар баткан, — Куйса несер дур1лдеген Оянбайды уйкысынан. Сол екен рой ем ip деген! К ы з м е т к е р (кел1п) Kici кутш тур теменде. Барыняра княгиня хат берген бе, Соны, cipa, ап келген бе... 444

Арбенин К а йсы сы н а н? Кызметкер Байкамадым. Арбенин Хат? Нинага!.. (K e r e d i; к^ызметкер1 ц а л а д ы .) ЕК1НШ1 K6P1HIC Афанасий Павлович Казарин мен кызметкер. Кызметкер Барин шыгып кетш ед ж аца тана... Сэл куте турынызшы... Казарин Куп, кутей!н. Кызметкер Меи барып — уйге Kici келд1 дейш. (K eredi.) Казарин Кашан келеек онда кел, Ж ыл кутуге бармын мен. Мосье Арбенин, кермей с е т еш кетпен. IciM менщ тым нашар, кешрепм шерленген Сол себептен енерл1 ж олдас керек. Кен пейвд1 боп келсе журттан ерек — TinTi жаксы . Bip 031 — Yin мын жанды билейтш болса... 445

Онын устше атактылар езш Эркашан да суйетш болса... Арбенинд! oiluHFa кайта тартсам Ж ам ан болмас ед1 рой. О л эр кашан Ecni дэстурлершен жанылмайды, Д о с cyfleriui мундай ж ан табылмайды — Балаларды ц алдында ah урмайды. Ал, мына ж астар нак,— 0н,м еш ме тенген пышак! бцш ец 6ip мыйкула, тук укпайды. Кушшл боп кек алуды да бмпиейд!, Мезгмнпде догаруды да бшмейдк Адал болрансып арандатуды да, Арамдык ж асап табандатуды да бишейдь Караныздаршы, — бурынры ecKi Ойыншылар калай ecri! KenuiLniri карта ойнап, Ш ен-дэреже утып ап, ¥ л ы к бопты KOflyecKi, 03 i шырып ластан — Зорлармен ауыз жаласкан. Сонын 6api неден? Эрдайым эдеп-салтын С актай б1лген, бздерш щ занын суйген, Ережелерш квкейлерше М ы ктап туйген... Каранызш ы!.. Абырой да соларда, Миллион да соларда!.. Y1U1HIH1 K9PIHIC Казарин мен Шприх. (Шприх келедг) Ш прих Ах! Афанасий Петрович, — Мше, керемет! Ах, осы екен рой куаныш. C i3fli кэрем деп, Ойларан да ж о к ед1ы. Казарин Мен де... Bip шаруамен келдж бе? 446

Шприх Я !.. Ал, а з ше? Казарин Мен де дэл Ызше. Шприх Ендеше 6i3 екеум1з Д еп кездескен екенб1з. Bip шаруамен келш ем, Сейлеспек ем мен шзбен. Казарин Суйрей-муйрей журунм едщ Шаруанын 6ip елуш. Bip шаруамен жургениш BipiHiui рет KepyiM. Шприх Калжын ci3re не керек, Шаруам менщ тым ерек. Казарин Мен де нагыз сешмен Сейлесуге муктаж ем. Шприх Олай болса — катып TycTi, колын бер. Казарин Кайдам, шырак, сейлеп кар. Шприх Руксат, мурсат етМ з Bip сауалым бар менщ, 447

Естйищз бе екеназ Д осы ныз а з д щ Арбенин... (Саусащтарымен м уш з ж асай ды .) Казарин Йемене? Кой... мумкш бе? Сен aHbiFbiH бйщщ бе? Ш прих Ж асаган нем! М ен ©3iM ж ен деспм , Б ес минут откен жок, Калайша бышесшн? Казарин О, сайтан, Сондай icKe тап боласын сен кайдан. Ш прих Байкайсыз ба, зйел! онын таяуда, Ес1мде ж о к, балда яки тойда ма, Н емесе 6ip м аскарадта болтан ба Bip князьбен кездестт1 ол сонда — Оны анау койса керек сыйкырлап, Т ез арада — князыма б а к орнап, М ахаббатка белшесшен батыпты! BipaK, кенет сулуымыз шатыпты, Bip кунi одан сыпырыла жаздапты; — Мен аспаннан келирем, деп элегш. Князь сонда Kyflin-жанып, маздапты... Кордпиз бе турран жерш пэленщ?! Сол icTi 6ip жондеп бер деп эрюмдер CypaFan сои, жеш м бар ма ipituiep — KipicTiM де, 6ip-aK кармап сенд1рд)м, Князьды да ауыз ашпаска кендфдш; Х ат ж азды ол, мына Fapbin пендец|з Тузешбреп койды азы рак: cyiiTin 6i3 Сол хатты алып ушып мунда келгенб1з. 448

Казарин Байка, байы кулагывды жулмасын! Ш прих Будан да зор гэпл керген бул басым, Талай icTi 6iTipreMi3 дуэлыйз... Казарин TinTi таяк жеп те керген ж о ксы к ба? Ш прих Ci3 эрдайым бурасыз-ау калжынра... BipaK MeHiH ез1мшн кагидам бар, тындакыз: Еш м аксатсы з еш каш ан катерл! icne урманыз. Казарин Шынында рас айтасыз! Б ага жетпес, ете каж ет пендес!з, Капылыста катерге урып, Кунэкар боп кайтеа'з. Шприх Бул енд! кал а турсын. Айтпакшы мен, Мэнд1рек шаруам жайын айтпакшы ем Казарин Ол не ед1? Шприх Анекдот! Ол былай... Казарин ктерщ мен 6ipre куры, Эне, Арбенин кел!п калды. 29

Ш прих Еш юм ж о к, кур беталды... Ж акы нда маган граф Врутидан Бес тазы ит экеп бердк Казарин ОллаЬи, анекдотын кел!ст1 ендП Ш прих Аганыз ацшы ед! рой, Сатып 6ip ал са ед1 гой! •Казарин Сонымен, Арбенин — акы м ак болган екен... Ш прих Тындацызшы. Казарин Каты п-ак калган екен Алданган да кулю болган сорлы ер! Осыдан сон эйел алып корвдер. Ш прих Бул олжага аганыз Кандай куанар едк Казарин Уйленуге келгенде Адалдык, бакыт дегенге, — Сене корме! Эй, Шприх, уйленбе. 450

Ш прих Мен увленгёЛ1 — кайда... Нарыз казна — пайда Осы 6ip зат кой, ойла. Казарин Эйел ме?.. Ш пр их Ит. Казарин Шыкты рой 6ip ит деген! Суйк1мд1 дос, соз тывда. Эйел1Рш 6ip кудай 0 3 i бшер... ал, 6ipaK Hirepiftai оп-онай ©тюзем деущ сандырак' ( К о л ы н д а хаты б а р А р бен ин Kipedi, о л аналарды байк,амайды.) Ойра баткан, кез1 хатта, Бьпер ме ед не екенш. Т6РТ1НШ1 K6PIHIC Бурынгылар мен Арбенин. А р б е н и н (буры нш ларды байщамай) Ж аксы лы к деген осы екен?.. Куш кеше рана мен — Оный арын-намысын, 0Mipin сактап калып ем, Алып ед1м алрысын. Юм екенш ез1м де Ж онд1 бшмеуцй ед|'м рой, Сонда да 6ip жаксылык —

IcrefliHiui дед1м foA. О, сур ж ы лан! Итп'к деген Осы екен foA, уктым мен. Ойнагансып, ыржындап О тырып-ак, ол неме ¥ры бон ту сп -а у yfiiMe! Кете барды ол арсыз ¥ятты маран уйд1 де!.. бткен сонау кундердщ — Ащы тэжрибелерш ¥мыттым да кенелд!м, — © з кэз1ме сенбед1м! Мен, 6ip бебек болыппын, Ж урт кулыгын тусшбес, Мундай кылмыс болар деп Куджтенген мен емес. Б арлы к KiHa ез1мн|'н Эйел1мде шыFaр деп, Бул эйел KiM екенш Билмей журген болар деп, ©3iHiK Tyuri элепн Керген тустей, ол малгун, ¥мытар да кояр деп. Ойлаппын мен, ойлаппын. ¥мытпады ол, !здеп бакты, 1здеп бакты — тездеп тапты; Онымен де токтамапты... Алрыс деген осы екен Fofi! Ken керш ем дуниеде мен Соныц бэр! бос екен foh. (Хатты о ц ы й д ы ) «Таптым а з д 1, 6ipaK та ci3 Болдыныз ба, мулэй1мсш...» Караш мунын сыпайысын! «О зди й ж ен , дурыс айтасыз... Пыш-пыш сэзден жам ан не бар? Ж урт деген ку, ecTin кояр. О здщ отты кезпш де Б айкал ем-ay урей барын; Tepic емесс1з, cipa, 6i3re. Теплмесш арыныз, — Сыр бицирмей журем1з де! 452

Ж олынызда немд1 аярмын, — ©луге де мен даярмын.» Шприх Хат! Солай, солай сол,!— Bopi де енд1 каран бол! Арбенин Ой-дой деген! Айналдыргыш екеи бул! Канды жауап жолдармын мен, куте тур. (Казаринге ) А, сен осында ма едщ? К а зарин Табандаган 6ip сагат кутудемш. Ш п р и х (взЫ е e3i) Баронессага барайын, мейл] курып кетсш,— 1зденсш, аз да болса енбек eTcin. (K eredi.) БЕС1НШ1 K9PIHIC Шприхтан баскалары. Казарин Bi3 Шприх екеум1з'. Шприх кайда. Ж ыттын ба... (в зш е вз1) Х а г екен рой! Солай ма:.. Уктым ба! (А р бен и н ге) OfiFa сукгш кегли Foil... Арбенин Ойы кэп кой дуниен1к. 453

И гш к , умгг дегенiH Ж алган екен дейсщ гой... Арбенин Солайлау! Кайран жаксылйк! Казарин Бул озi жаткан кайшылык, К ш калай жорыр муны, мейл! — рухсат. BipaK бул ойлануга турарлык, зат. Арбенин Ал, сеш н ш'юрщше? Казарин Досы м , мен1нше — Ж аксы лы к деген 6ip за т кой, онын 6aci — Ciw en ецбекке карай, создщ расы. Ж аксы лы к деген б1здщ е р т п з г е Унем1 коне бермейд, б и ш ей а з бе! М ысалы: кеше Слукин маган тагы ¥ткы зд ы ен кемш де б1р бес мынды. ОллаИи, coFan да айттым алгысымды. М1неки: ш пейш , жемешн, уйктамайын — Ойлайтыным сол болды. Арбенин Сен эрдайым Калжынга бурасын-ау, э, Казарин. Казарин Тындашы: мен ceHi гой ж аксы керем, Шындап 6ip сойлесеЙш сешменен; BipaK сен, курбым, сезге бак, Tyciiui жылытшы азырак, —

Сонда коале 6ip сейлермш, Дуниедеп данышпандык детеншн Бар сырын ашып алдында — Ж айратып 6ip тастайын. Ж аксы лы к деген не нэрсе, Дейсщ гой сен, — айтайын. BipaK 6ip шарт: Шыда, тында 6iTipreHUie. Мейл! Вольтер, мейл1 Декарт Сога берсш е з бепнше. Дуние деген — карта деймш мен ушш; 0 м ip 6ip банк, тагдыр улеспрупйк. Мен ойыншы — ойнаймын. Ойын шартын баскага Колданбай мен коймаймын. Нендей шарт ол туащ црем, Оган мен 6ip мысал келпрем Мейл!, тузга мен б!рден М ывды койган болайын: Карта ойнауга келгенде, — Сэуегеймш эрдайым. Айтайык, алдамай-ак салган жерден — Ол утып кеткен болсын, — мен куанам Ун-Т1лс!з казынамды жерлей!н мен, Ал, 6ipaK, тузга алгыс айта койман. Содан сон, басамын кеп, басамын кеп, Тыйтыктап uibiFa келем, шаршап-жудеп. Сол кезде картадан мен енпмд1 алам, Укалап лактырамын... Кисап тамам! Содан сон— ой-бой, — Сен тындамай турсын foA. А р б е н и н (ойда) Кайда барсак зулымдык, KiMre келсен — алдау, Сэл кешжсем ойыншык — Боларым тек калды-ау. Соныи 6api калай-калай болганын, 1штен тына тындадым да тол гады м! К а з а р и н (взш е eei) OfiFa Kerri. (Арбенинге )

Ещ ц б1здер баска женге кешелж — 1стщ жэш н шешелж. Асыкпалык, саспалык, Барыттан адасналык, Айталык, мысалы сен — Ойынра, ш к ш к к е Кайтадан тусем десен... Тагы да сол мезетте Bip досыц шыра келер: «Эй, туыс, сактан сен» дер. ©31 боп нагыз бшпр. MoHi ж о к кулакка i.'iep, Не кыйлы кенес берер. Сен оран бас иесщ, «Кеп ж аса, макул», дейан. Сеш ол ш кш ктен С актаса... сезш тындап... Арактыц бар уытын Каргадан кайтарып бак. Егер де карта ойнынан Ол ceHi сактап калса... Балдардан, той-думаннан Bip калма, жер болганша: Сен онын эйелше Еашык бол, жанын арба, Салып кер ор ебще, Айналдыр, капы калма. CyflTin сен 6ip сойкан сал, — Досыннан ece6iimi ал. Кайткен кунде де Сеш'к! дуры с боп, Шыга кслершде — Досы м , еш кумэн жок. Рибарагка рибарат Бергеннен баска кш ан жок. Арбенин Сен дары 6ip раклиятшыл екенсш! ( взше e3i) BipaK та мунын 6opi — Э рю мге-ак б ел гш рой, кайтерсш... 436

А, князь, саспа ал!! MaFaH берген сабарыныз уш!н cia Менен адал акынызды аларсыз. К а з а р и н (квщ л белместен) Мен ешй аржарыи — Е н coKFbi тармарын Талдап туашнрейш: Эйелд1 сен суйесщ д е й т ... Сен OFaH арывды да, Д остьты н мен барынды да , Мумкш Tinri жанынды да Курбан ететш шырарсын: Тым орынсыз мактап оны Еркелететш шырарсын, — BipaK та ол не ушш caFaH, Не ушш саран алгы с айтар? Сонын бэрш езщ ушш 1стедщ Fofi, не куман бар? Кумарлыктан, кейде -потен— Тек е з п ш суйгенджтен, Соны кайтсем билеп-тестеп Алам деген 6ip ниетпен, — Курбан еттщ кеп нэрсеш; BipaK сонын 6ipfle-6ipi, Bipfle-6ipi эйелщнш Бакы ты ymiH ем ес ед1. Осы rairri салкын канмен Ойлашы езщ : — бул жалганда Bapi де тек алдамшы екен, Дей тщ нде куман бар ма! А р б е н и н (квцл1 бузы лы п) Рас, рас, сенЫ жен: Эйел кайтсш махаббатты? Оран жана утыс керек, ¥ты с керек кун сайын Мейлщ жы ла, жалбарын сен, Шек аяусыз бар азапты. Кез жасынды, келбепщй Мазактаура ол дайын. 457

Дурыс айтасын, жер ж у м аган — Тек эйелден 1здесен, ...Акымаксын онда сен. — Казарин Сен езщ мэселеш Дурыс шешесщ. Уйленген болсан дары Бакытты екенсщ. Арбенин Ра с па? Казарин Рас болганда ше? Арбенин О ! бакыттымын ендеше... Казарин Мен caFan ризамын. Кап-кап, эттен Уйлешп калгандырын шатан екен! Арбенин Я , онын Heci бар? Казарин Д арига-ай, сол 6ip кездер калды-ау кейш ©Kiprin ©Tin ек кой 6i3 екеум1з. Аз ба ед1 екеум1зде акыл-зейш!.. Сонда да калып журдьау кур алем1з. ДПркш-ай, уйктаушы едж туске дейш! Суйсшш, еске алушы ек еткен тундь.. Одан сок сыйлы тарам кутупй едж ; Е ске 6ip алып маркум Р а у л а д — Ш арапты шалкалай кеп жутушы едж.

1шшде кырлы кумыра мелтклдесе... Аузыннан не 6ip ereip сез теплее... М эжлю кетуш! ед1 кызып-лаулап... Bip кезде турушы ед1К б'\\з, манаурап... Одан шыгып театрга К,ызара 6epTin келупи ек. Bi3 екеум1з сахна артында Н е кызыкты Kepyiui ек; Колын кысып актрисанын, Bnuii кыздык сипап санын... 1Шркш сол кез тускенде еске, Ж анын 6yriH ертенбес пе! Сол 6ip кезде дуние деген Неткен арзан, не деген кен! M ine, 6 irri пьеса да... Bi3 екеум1з 1ле-шала Зыр жупрш , 6ip таныска Келдж жетш, келдж Kipin... Ойын эбден кушке баскан! Карта уепнде уйген алтын Тау сыкылды: 6ipey нарттай, 0 р т боп жанган. Bipey салкын, Bipey куп-ку дэл аруактай. Bi3 екеум1з еш ж актаи Отыра калды к... кызды майдан!.. Нак, нак сол кез, элде кайдан — К ара куйын кумарлыгын Келш ж егп , согып orri, Тундей каптап кешш жатты Тапты жанын 6ip рахатты. Орын тепкен алып 6ip ой Шыйыршык атып, элсш-элсш Бурайтын кеп, бурайтын кеп, Асау акыл пружинасын... Сол майданда жауынды сен Айла асырып, женш кетсек, — Тагдыр саган тагзым етсе, Саган онда Наполеон да Адам кулер 6ip бишара Боп кершер, — ойлап кара! (А рбенин сырт а й н алады .)

Арбенин О ! Менщ асау толкын yMirrepiM, Ш ыдамсыз, жалын аткан сол кундер1м, Сендерд! юм кайырып берер маран, С адака етер ед1м сендер ушш — Наданнын бак пен тыйыштык дегендерш,— Олардын дэл осы 6ip xacHerrepi — Мен ушш жаралмаран, маран харам!.. Мен бе екем, куйеу болар, эке болар, Мен бе екем? Мен ондайра емен кумар; Кылмыс пен жауыздыктын карсы алдында Ешкашан калтырап мен тайсалдым ба? Солардын барлык Tarri дэмш таткан, Bip жанмын бул дуниеде каргыс аткан. Ж аксы лы к, аулак менен; -rimi ceHi Танымаймын: алдадын: сен де меш; Аз кунг1 ынтымакты дэл бугшнен Бастап узд1м б1ржола. Хош бол ендп (Столга к;улап, б е п н б асад ы .) Казарин Енд1 м енш !.. Князьяын 6ip балмеЫ. (Екишп белменщ eciri ашык турады. Князь сол белмедеп диванда уйктап жатады.) Б1Р1НШ1 K6PIHIC Иван, сонынан Арбенин. (Кызмепш сагатка каранды.) Иван CaFaT жет1 болура жакындапты. Ал, сег1зде оят деп, эм1р erri. ©3i орысша уйктап жатыр, — Мунысы модыра келюпей тур. Дукенге барып келсем, KemiKneAai екем. EciKKe кулып салам... Сол дурыс... Ал... кетпм... 460

Келд1 Fofi тары 6ipey... Мэссаран! Енд1 KafirriM! Y йде ж о к деп айтайыншы,— Суйтш кутылайыншы. (А рбенин Kipedi.) Арбенин Князь уйде ме? Иван Ж ок, unjFbin Kerri. Арбенин Сок, eripiKTi! Иван Б ес минут бурын кетш калган. Арбенин Жалган! Ол, MiHe, мунда! (К аби нет tcepceredi) Жатыр екен Tarri уйкыда, Калай-калай дем алады, тында-тьщда. (Эзш е ea t) BipaK ол кэп узамай табар тыным. И в а н (взш е e3i) Ол бэрш ecTin жатыр... (А рбен ин ге) М аган 6yriH О ят деп князь SMip еткен жок-ты. 461

Арбенин *йкы ны ол ж аксы керед... Дурыс, бопты: М эц гш к уйкыныц да койнына енер. (HeanFa ) Мен саган айттым бшем, уксан егер, Ол кашан оянганша кутемш мен!.. ( И в а н кетед1.) ЕК1НШ1 квР Ш С А р б е н и н (жалгыз) С эгп кез!.. Каз!р яки ешкашан да, Кауыпсыз, эм михнатсыз осы танда — Бэрш д е icren багам , именбеймш, Б ал агат дэнш ексен — жемю берер, — Bip адам бул заманда бар ед деймш. Бар ед деймш. Д эл 6yriH дэлелдеймш. О! Мен кулы емеспш булардьщ! Мен — Кешжкем, енд!, cipa, басымды имен... Егер де ойбай салып, алдарына Ж ауымды шакырсам мен, — булар кулген Болар ед... Куле алмайды енд1 булар! О, ж ок, мен ондай емен... Мен тэкэппар Корлыкка тезе алмаймын, 6ip сагат та. ' (EciKTi аш ады ) Бул уйктап жаты р, мш е!.. Сонгы шакта Тусшде neiii керш жатыр екен? (Р аж ап 6ip кумймен ) Тынар бул 6ip сокканда-ак пэрмешммен. Б асы да кеткен Tycin... AFap канга Bip кемектесейш мен. Бул жалганда — Bapi д е жаксылыктын кисабына. ( Б в л м е г е nipedi. Б1р-ек1 минуттен соц е ц 1 к,аш ып кбайта ш ы р ады .) Колымнан келыедо рой! 462

(Аз у к аз ) Енд1 бу да! Кажыран кайратка ауыр сокканы да! Буздым мен ез антымды: 6ipiHmi рет Калтырап, сескену!м, о, керемет!.. Кашаннан коркак ед1м?.. К оркак — езбш! KiM муны айтып турран?.. ©3iM-e3iM. М аскара, уят! ©ртен, каш антурран, Жексурын, журеп ж ок 6ip сорлы жан. CeHi де баскаларш а, б!здщ расыр Ж аныштап жерге тырып, куртты-ау акыр, Сен, cipa, мактаныпсын тек езщ е; О ! Сорлы... Р а с сорлы... кешпсш сен Окымысты кауымнын езгенше! Суйе де... бшмедщ сен... Ансадыц кек, — CaTi Tycri — одан корыктын, о, не керек! (Тым-тырыс. Отырады.) Тым жорары ушыппын мен, Д урыс 6ip жол тапкан жен рой... Калжыраран K8Kiperi.\\ie — TepenipeK конды 6ip ой. Болсын... Болсын... CypciH румыр. Kici елл р у дэстур емес: Kici еллрсен — дар Kyrin тур. Болсын... Болсын... Окымысты Е д! менщ туран халкым, 1Бул ортада бар жумысты Тындырушы Т’л мен алтын. Сол Foil б!'зд|'к канжарымыз, Сол Foil б1здщ у — дэр(м 1з! (К а л ам , сы яны а л ы п хат ж а з а д ы , ш л я п а сы н а л а д ы .) YuiiHuii K6PIHIC . . . . Арбенин мен баронесса. (Шыгып бара жатып, Kipin келе жаткан шмтерл! эйелмен согысып калады.) Ш iл те рл i эйел Ах! Курыды, калды адыра! 463

Арбенин Мунысы Heci ед тары да! Э й е л (булцынып) Б о с а т ы н ы з!.. Арбенин Ж ок, бул, cipa, шарапатты сайкалдык Жалран ойбайы емес бшем... байкармын... (Эйелге цатал) Тырс eTin кер! Д эл каз!р-ак жайпармын!... Неткен ку дж ! Тек екеум1з турранда Сыпыр мына иплтерадй уялма. Эйел Мен жанылыс KipinniH. Арбенин Я, сэл жанылыпсыз. Bipan та ci3 — М езгш н ен болмаса, орнынан жанылмапсыз. Эйел Кудай ушж босатыныз, жалынам. Мен ci3fli Tiirri таныман. Арбенин Састыныз Fofi... Ашылсаныз жен болар. Ол уйкыда... М ум кж Ka3ip оянар. ©3iM де бэрж бьлемш, Тек, коз ж етизу тмепм. Эйел Б1лерс1з!..

( А рбенин эй елдщ шитерсн аш ып, шегшшектсп т а^алады , содан соц еЫн ж ыйып а лады .) Арбенин Е ц болмаса осы бупн 6ip рет Каталастырганыц ушш куд!рет, Ш ум рлж етем мен саган! Баронесса О, не 1'стед1м мен? Булд1рд!м-ау, жасаган! Арбенин Кысылу, шошу келн:пейд1 бул жерде. Бул жардайды унатпайсыз, эрине. Ж алын аткан куш ак !здеп келгенде Суп-суык кол шыга келдРау алдыцнан... B ip a K бул 6ip коркыныш кой минуттж, Улкен залал келе коймас дэл будан. Туйык жанмын, жатпан осек жупртш, Б аск а болмай мен болраным уш1‘н ci3 — Tanipire алрыс айтарлыктай болдыныз,— Эйтпегенде букш кал а — Дабыл урса, не маскара! Баронесса Ах! Оянды ол, сейлеп жатыр Арбенин Сандырактап... сабыр-сабыр, Мен кетейш... А й ты ны зш ы -- Не кудретпен бул Купидон Билеп-тестеп алды а з д 1?.. Бул 6ip тем1р еш сез1мс1з, Неге букш эйел б1ткен Кумар болып, бул немеге Осыншама eci кеткен? Ж албарынып, ант су imin,

Ж ас aFbi3bin, к аа р е т кысып, Неге ол аздщ алдыцызда Аярынызды жатпайд кушып? Ал... Ci3... ужданды эйелс!з, — Ci3 03iHi3 1здеп кепаз, Ар-уяттан журдай болып, Соган eiu i берммеказ... Ci3 Tapi3fli тары да 6ip KepiKTi эйел махаббатын, Бар OMipin, ар-уятын Неге буран кыйгалы жур? Не ушш ? Неге? Б й ю аз бе? Жалрыз ауыз ce3i ушш бе? Жымындаран коз|‘ ушш бе? Айтынызшы, ci3 бьлераз. Не се б е т т? О, мен есаз! (Ы зам ен ) Ce6e6i не? Ce6e6i не? Б а р о н е с с а (батыл) Не деп турсыз... Не обмен мунда келдМз... 'TyciHAiK, бьлем, енд1 б!з... Арбенин Калай! Калай! KiMneH ecTin ед М з! (Ecin жыя ) Немд|‘ б1лес!з?.. Баронесса О. мен ci3re жалынам, Keuiipepci3. Арбенин Д ос адамсыз, не деп мен кшалармын, Бакытка ci3 жетсешз куанармын.

Баронесса Кумарлык меш алдап сокты, иланшы; Барлык. к1на тек ез!мде... тыцдашы... Арбенин Не керек? Bapi 6ip рой маган мунык... Мен 63iM катал уж дан душпанымын. Баронесса М ен болмасам, болар ма ед1 бул пэле. Х ат та болмак емес едь.. эрине... Арбенин А ! Муныкыз тым коп боп Kerri!.. Хат? А! Кандай? Ci3 бе едМ з! — Сондары enTi. О л eneyin кездесп'рген... Тэл|'м берген ci3 бе ед|'н!з? Бул MiHflerri коптен 6epi Аткарып-ак жур ме ед:'н1з? Н е максатпен 1стед1Н1з? Кунасыз пенделер1Н1'зд1 Осында ерп'п келуш! ме ец? Элде жастар ездер!- кеп Ж урген кез|'н керуш!- ме ен? Шынында да осы азд ер Конак уйдщ мулю'аздер, Сондыктан мен эйел деген Неге бузылды екен демен!.. Баронесса Ох, ж асаган... Арбенин Шынымды айттым — бул жерде... Сол мырзалар канша толейд1 с 1здерге? 467