Касым Аманжолов

ЕЛГЕ ХАТ Elpitnui cei «М еш к 6 ip бар efli ерке тентек улым, 0л 1 ме, Tipi ме екен сол кулыным?» — Дент1ндеи болдыц гой сем, туган ел!м, Ж огалды м зы м-зы я боп, шыкпай yHiM. Арада e rri уш ж ы л ойран-топыр, Тещ здей Te6 ipeiiAi к а л а мен кыр, Ш арыктап аспанында журген шыгар Канатын орт шарпыган олен мен жыр. Коре алмай содан MeHin карш ыгамды, «Кдн болып ж аты р м а,— деп,— кушып шавды» Астынан алаканнын алые карап, 1здер ме ата казак, аксакалды? Бармын мен бул дуниеде, ж урмш Tipi, Ж оксьщ , — деп ж а л а ж абар кудын. 6 ipi, Туссем де отка, суга тозар емен, Солдаттын еигшдей жаным dpi. Ек!пш1 саз Е ам д е жвнелгешм майдан жолга: Туган жер кыймагандай меш сонда, Ж алтактап, ж алпак дала, карай бердщ, Жуг1рш, epin зорга эшелонга. Сыкылды сынып-кулап аккан жулдыз, Мен KeiriM карауытып ун аз-тич аз, 56

Б1лмед1м кош дер1мдь кут дер!м д1 , — Елестеп ек1 жактан мыстан мен кыз. Айнала HypFa шомып 6 ip керемет, Ашылды жайнап сол кез гажап сурет: Болдым мен туып-ескен тау, даламды Кергендей туцгыш рет, не сонры рет. YujIhuiI сез Тутюлеп жапырарын ок жегенде, Караушы ем аянышпён сорлы еменге: Жанымнын жаннат нуын жалын шарпып, Достарым, сол емендей болдым мен де. Кан сокта арасында елттердщ , Ажалды оз кез1ммен талай керд!м. Достасып 6 ip ыдыстан тагам iluin, Асгында 6 ipre уйктадык сур шинельдщ. Тертший сез Жулып жеп жер мен KOKTi от тумсыгы, Долынын устаганда кояншыры, Канатын акш а булттар канга малып, в р т е н т куп-курен боп таудын шыны. Сырылдап кос OKneci, 1здеп жем тж, Самолет сумак етш, келсе жетш, Бултгары долы сайтан найзасындай \"Кадалса кара бомба жерге кеп tik. Жылытып бауырымды ып-ыстык кан, Кез1мде ел! досты барып кушкан, YcTiMe сен кеп TOHin туррандай-ак Болушы ем, туран жер1м Казакстан! Е с жыйып турушы ед]'м мен орнымнан, Караушы ем жалыц шарпып жанарымнан, IIIeriHin сен кетунл ен биццрместен, Бултка усап аспандагы аударылран. Жалын боп калушы ед1м жерд! шарпып, Kepynri ем сонда анык кез кумартып, 67

Алтын ту, арайлы та к теккен нурыи, Шугла боп аспанында жузген шалкып. Туган ел, бул дуниеде сен болмасац, 0 з1 мд1 отка атар ем элдекашан; Сен деген касиетт! 6 ip м ахаббат Ж ур сактап, к е м р е п м е жуытпай шан. Бсс1нш! сез Ж албыр тон ж еп м болып жургешмде, Кэтерш каратып ец Meni кунге, Экем де, анам да сен, туган ел1м, Сен yuiiH ырысым да , Kacipem i де. Болганда сен ж ас оке, мен сэбимш, Ашылган ж ана гана гулмш, куймш, — Bopi6 ip кутылмайсын,— десе дагы , Келмейд! сум ел1мге еш бас HriM. Ж анымды куйд!рсем д е ж алы нга сап, Каскыр боп таласа да мен! азап, Туган ж ер топырагында тш-тГк оскен, К ара емен дасары скан мен 6 ip казак . Сагындым, тутан ел1м! © г п жылдар. Б!лмейм!н, достары мн ан'к!м ж ок, kim бар? Кус болса, ушырар ем журепмд!, Ап кел деп, туган елден сен 6 ip хабар. Сарарка, самалды тау, сырнайлы озен, Сагындын. сен д е’ мен!, айтпай сезем, Айбарлы аксакалым — Алатауым, К ут меш сабырлы оймен, туц!лме сен. Кус болып ушар жырым ой-кырында, Конактар сен in, алтын тугырында. Кымбатым — халкым деген махаббатым, Сенем!н, кал м ас mipin кабырымда. 1S44

«0л'1М» деген арсыз сез, Кайдан маган болдын кез. в л ш — жауым , вмф — ДОС, Неге елейш бостан-бос!

KAPAFAIIJ Кашанры кайсар кария, К ам К0 1 ил жалры з карараш! Ж агасында дария Кыстай турдын жаланаш. Жасартып ceni келд1 жаз, Бутарында булбул кус; Колында нэз1 к хат-кагаз, Келенкенде отыр кыз... Б!здщ де отер кысымыз, Б 1здщ де келер жазы мы з; Б1зге де сайрар булбул кус, Б1зге де келер суду кыз. 1944

¥ЛЫ KYTIC Кутудем1з! Асырып эшелондай: ©Tin жатыр зулап кун, шубалып ай. Кутудем13 тыкыршып, мын кубьмып, Ka3ip, Ka3ip бар тш ек болатындай. Тутылран кун дэл к а з1р шыратындай, Талып жаткан досын. ес жыятындай, Ауыр азап устшде кыйналран жан Р ахат тауып, талыксып тынатындай. Кутудекш турсак т а эзитдесш, Арпалысып журсек те кан-сел кешш, Кутудем1з сонау сур окоптарда, б л ш бара ж атсан да талып euiin. M efljii, кутш, шыдамай телйр сынсын; Мейл! квлдер суалсын, тас уплсш , Касарысып Сиз куттж! Шыда, журек, Бул акыргы, ек ауыр болсын 6 ip сын. Жараланран жауыздык кашты ан боп; Атылса екен тез1рек ен сонры ок. -ЭД1Л сарат, сын сагат сенсш журек, Сезш -бш п турсын foh, каттырак сок!

FAJ1HFA ЖАУАП Bipinini сез С эл Fana саябырда тауып рахат, О т урлеп сур окопта отыр солдат... Ki-M б1лер сол солдат мен екешмд1, Алтын от алдымдагы — дос жазган хат? Акын дос, адал ниет аратайым, Мен ушш токсан толкып, шепп уайым, Шолдеген ж1бершсш ж ан сусынын, Бойы ма куйылды OMip жуткан сайын. Каткан муз кэюрепмде кан аралас, Б алкы п 6 ip Kerri тамып боп ы стык ж ас, О т шаш цан жанартаудай теб]‘ренд1м, Туксиген Tyci суы к ед1м куз тас, Айырып жаркырады ой аспаным, Алыста акты езендей ерке сарым, Досымдай йдеп тапкан кущты меш, Бакытым, суйМипм, ж асты к шагым. Кан каткан канатымдай шинел1мд1, Кайыра cepnin, ашып KOKiperiMfli, Кушып 6 ip туррандаймын нак осы кез, Н азы мды , сырымды айтып, мен ел 1мдь Караймын отты кезбен жан-жарыма, Ой тастап, арттарыма, алдарыма. К арлы ккан cofuc даусын KHin-жарып, Куйкылжып куй келед1 кулагыма. 62

Тындаймын осы куйд1 жаным уйып, Барады журепме жылы Tain, Улы OMip, улан байтак туран ел!м, Калайша кемрепме KerriK сыйып. Туран ел, сен дегенде жаным жайлау, Орнашы зердеме кеп, улы Алатау, Куйылшы ж урепме Е а л мен Сыр, бтейш каптатып сел, кыйратып жау. Ажалдан ата душпан алайын кек, Мэцгкш'к тынбастай бон сокшы, журек, Майданда таска каткан достар канын Ту Fbin мен квтерешн, кврсш жер-кек. EkIhuiI свз К ец ш м д! Te6 ipeHTTiH, акын aFa! Жыршы емен жалтактарыш, жалтырама; Е л 1'мн1Ц солдатымын карапайым, С ез шайнап турганым ж о к сахнада. Жулдызым бупн менщ жузбей ерге, Аласа кержсем де «бшктерге», Bip келме конагындай замананын Сыр бугш, сыландаман туган жерде. Мен емес сыртын сылар, 1 штен ipin, Кимёймш тумылдырык, коз1лд1'рж, в т ю зш ез кез1 мнен бар exiipfli, Аралап, жерде ж а яу келем журш... Нырырак басамын мен аягымды, Алга устап журепмд1, аянымды, в з журген жолдарыма келем жазып, Сырымды, барлык ем!рбаянымды. Кулдыктын курсауы емес— баста бврюм, Табигат бебепм1н ескен ерюн, Журег1м торда отырран емес тоты. Кулем бе, жылаймын ба, тек вз ерюм. Табират — анама мен турам тартып, Кун болып кулемш мен балкып, шалкып,

Кок дауыл кок1репмде курсшгенде, Б улт болып арпалысам, жалы н шарпып. Квц л1М — шыц, тершкешм — ызгарлы аяз, Кунгешм — тас балкыткан 6 ip алтын ж а з, KiM келер кай жарымнан, мейл! е з ерш, Отты сез — душпанга зш , досыма наз. YuiIhuiI сез Х а т ж азды м , кан тамызып мен 'сыяма, Айт сэлем туран елге, Бали aFa, Мен ушш суй бетшен сэбилерд1 , Бер сэлем жолыккан эр кэрияга. Жанымнын жалын шалран жапырарын Ж !берд1м салы п хатка, ара жаным, Жый дары достарымды керсет e 3 in, Жапсырып кеудесше домбыранын. Айтар ем туран ж ердщ суй, — деп, — тасын, Аяймын, кетер тамып ы сты к жасын;, . Жанымыз ci3 бен б1здщ жаткан майдан, Тамшы ж а с талып тусер 6 ip коррасын. Ажалды н мен бе кенер дегенше! Келермш , кутил, достар, мен ел1ме. Б1реулер жанарымнан жанымды урып, Б1реулер карар ecKi шинел1ме. Тынар ма кеудем межи, жутса да ок? Куйер ме т ш м Meniii, шайнасам шок? Тутаи ел кеудеЫнде арпалысып, Согар'мын ы сты к канды журег1 боп. 1944

КАПАНГА Кан кактаган жалпак дала Жанымдай боп ж атгы ертенш. Кешю аспан кызыл ала Темен тусш , турды т е н т . Оралгандай тумша бултка Отырдым мен бейне куз тас; IuiKi толкьш теу!п сыртка Шашырады кез1мнен ж ас. Отты жел1 еагыныштын 0 тп карпып, шарпып жалап. 0 з жасымды 03iM imTiM Кеуде кансып, жан каталап. Сол кез, досым, бакыт кусы Кауырсынын малран канра, ■Пршшктщ хабаршысы 1 здеп MeHi кан майданда; Ж арк erri де, келд1, конды, MeHin алаканыма кеп, Эмма сайрарандай болды, Жайып канат, уш елж!реп. Ак канатты бакы т кусы Ак каразра жазылран хат, Канды сапар жолаушысы Хат KaAipiH 6 inep солдат, «Х ат KaflipiH 61'лер солдат» Деген оймен м е т ecKepin, Досым, курбым, жазыпсын хат, Ж урепме болды cepiK. • Тапты уя KOKiperiMHeH; Bip жанардым, кайта тулеп, 0 pmin, каулап т1р!лд1м мен, Катар сорып е м журек. 1944

Дуние кандай жап-жарык! Осындай м а efli бурын да? Байкамаппын ангарып, Ойдын тапшылыгында. Дуние кандай жап-жарык! К ед ш м неге жабыркау? Кекрепме дак салып, K e rri ме cofuc япырмау?! Дуние кандай жап-жарык! Жырдын алтын булагы — Ж ал т-ж ул т eTin ж атш ы агып, Жаркылдайын мен дагы.

УСТ1МДЕ CVP ШИНЕЛ1М Уст1мде сур шинашм, Аксандай басып келемш. Канды кыррын, кы зы л от, Каптап жур аж ал деген!ц. Успмде сур шинел!М, Аксандай басып келемш, Карып-оорып жы гар ма Окайлыкпен меш wiiM. Успмде сур шинел!м, Аксандай басып келемш, Баяры Касым, 6 ip Касым, Баяры куй1м, елешм. Успмде сур шинел1м, Аксандай басып келемш. Умытса да достарым, Умытар ма меш ел1м. 1944 87

Сен фашиссщ, мен каза.кпын. Сен айткандан «азиатпын». Сен аспаннан «жулдыз кактыц», Мен далада туйе бактым. Енд1 мынау карайсыц тек, Дэрменщ ж о к К0 з;нмен жеп. Арланасын, корланасын, «Туткын болдым TaFbiFa», деп. Егерде мен туссем долга, К амар ец-ау TCMip торга. Олай болмай, булан болды, Б1здщ бакыт, азд щ copra. Сен фашиссщ, мен казакпын. 03iu айткан «азиатпын». Тангаларсы н «философым», Еажабына табигаттыц. 1944 6S

CoFbicTHK, кыстын ызгары Бойымнан кетпей, боп сыркат, Емендей жалгыз куздагы, Айналага болдым жат. Кайсарлыкпен сыр бермей, Отырмын карап бижке;_ Ушкан куска тау квлбеи, К,ыяда жорткан кшкке. 1944

K.Y3 К,а6 агыи туйш куз та с тур, ToHiperine парык сап; Шыцында шулап кустар жур, Айнала ушып, шарыктап. Keyfleci жалы н кара булт Келед! т е н т аспаннан. Алып куз тас суп-суррылт Ж амылып шапан — боз туман. Шык моншактап — шыпшып тер, Сорталайд жасы жузш де... Сол кузды кер д е — меш кер, Ойра 6 ip шомран кез1 мде. 1\"944

Кекте зырлап барады Алтын жулдыз. Ж ерде турып парады 9лия кыз. Алтын жулдыз алыска Kerri aFbin, K erri aFbin, ж а с кызга Б!р ой салып. Алтын жулдыз зымырап Kerri алые. K erri алые мылтык ап Bip жап-жас кыз... Майдан Кент мылтык ап Элия кыз, — 0 р твс!нде жаркырап Алтын жулдыз.

СЫРЛАСЫМ Хат жок елден: достан да, жакыннанда, Шынымен-ак, ийрюндер умыткан ба? Ж ап а-ж ал гы з туцрыйык oftFa батып, Уксаймын су тубшде OTbipFaHFa. Ж алгыз сенсш сырласым, осы елен; Акын жары, туысы, досы — елец, М ейл1 M.eHi умытсын дуние жуз1, Жырлай тудым анадан, жырлап елем- 1944

Аспанымды булт торлап, Курыстырды денемдй К ез1 мнен ж а с домалап, Текпм сонда елендь Жырымды да жасымды B ip сырып мен тастадым. Жайнап кайта ашылды Ойым мешн, аспаным. 1944 73

Ойлаймын да ж азам ы н эр неменг, Д ам ы лсы з-ак есед1 кец1л ж ель Байтак жаткан сардала сыкылдымын, Кен ем!рдзн кадырын бшер ел!. 1944

Кураулап жылкы шакырран, Кокырау унд! келжшек; Куалап кулын кайырран Кайда журсщ, жетюншек? 1944

1945-ЖЫЛ Ж ана ж ы л м ык tofh3 ж у з кы рык 6eciHiui, Куйшы, дос! Кыран кеш л, 6ip желпшшП Кан кыррын кызыл сокта толастар ма? Ж ан а ж ы л, айт т а , менен ал суйшшП \"Племен ж етсе екен деп жасым жузге, П лем ен нур жаудыр деп кектен 6i3re. Ж ана жыл, жаршысы бол игшктщ, Ж ауды жен ш , 6i3 кайткандай ел!м1зге. 1945 76

«МАЙДАН»1 Терт жыл кутим кор жыйнап келдщ кайдан? 1шщ — шеж1ре, влец-жыр, атын — «Майдан» CeHi жансыз за т десе сенерм1н бе? Сен TipiciH кей iHi, ней арайдан. Туран елдщ жан сырын куйып жырра, Алып келш, жайнайсын квз алдымда. Эттен mipKiH, дарига, кайда уакыт, Кайда бакыт отырып сеш окырра? Кусша тырып койныма келем журш, Кете ме деп ж а у ofu cypinaipin; Тек корыймын балапан журналымды, Кыррый октар кетер деп жыртып-ш п. Койнымда сен жатырсын, жылтып журек, Козралрандай боласын сэл булюлдеп. Мен келемш: кайтсем 6 ip окырмын, — деп, Кызыл-ала сурапыл жатыр жер-квк. 1945 Казахстан жазушылар Одагынык альманары. 77

КДЛМАКАНРА Алдым aFa хатыдызды, Таксам ба екен бой тумар гып? Слздш махаббатынызды K©KiperiMe куйдым нэр Fbin. Кеш репме куйдым нзр рып, Тапкандай-ак жаным дауа, Орынымнан турдым каррып, Шырып естен ауыр жара. Тэн жарасын алдым жазып, Алдым жазып, ж ок уакасы, Квщ л H33iK, ойлап кажып, Катты бап ы жан жарасы. Ж асыра алман кааретчмдк Ж асыра алман журт кулер деп, © згерте алман мен бетсмдд Бояп-сылап «меш кер» деп. Кулыры ж о к мен 6 ip солдат, Шинелшен сыккан канын; Сызып ж ал ау, койып нокат Картасына Европанын. Отыррам ж ок кабинепе, Карындашпен кыйратып ж ау... AFa жаны м, айып етпе, К етсе шырып co3 iM шашау. 1945 78

ДОСТАР, КАИДА ЖУРСЩДЕР Достар, Кайда журЫндер, кай майданда? Мен де келе жатырмын малтып канга. Ен болмаса 6 ipeyin кездессен ед, Ыстык, суык кундерде сагынранда. Кундер ет и , ун1лд1 м сендерд1 !здеп, Айлар e rri: «кермедж, б1лмейм1з» деп, Жылдар етп, таппадым, кайдасындар? MeHi куантсандаршы — 6ipiK кез кеп? 1945 7*



AFAHFA Жан aFa, жазыпсыз хат, жан елж!реп. «Кайда жур, кайда менщ бауырым»,— деп. Дарига, бар екен рой еаркеуиим, Алыстан адал т 1леп, журген жебеп. Ж ан aFa, Ызден жакын табам m in i? Тебрентш Ж1'берд|'шз кеюрепмд)', Ес!ме ержазден туардМ э, Ж ылдардын артында умыт калган кундк ...Кыс. Кыстау, Болтан мекен Кызылдагы, Ерттеул! аттар толы кора маны. Томпацдап уйге жалрыз келе жатты м, Тойдырып куресшнщ сырганары. Ж армасып 6ocaFaFa уйге енгенде, Тускендей болды журек ыршып жерге, — .Суп-сулык жатты экем алдынызда, Буркенш жайнамазын он ж ак терде. Кол-Kecip жы лау-сыктау уйдщ iini, Неткен куй, Кушренген улкен-юшП Кушактап жыладыныз Ыз кеп меш, Ж алын боп влген эке куйшнм. Ж ыламай, карай берд!м ынтамды сап, Квз1ме кершдщ1з экеме уксап... Дарира, ewtf 6yriH кан майданда, Тары да ci3ci3 MeHi журген ансап. 6- К Аманжолов. Итон. 81

Аркалап долы cofuc канды жугш, Алдыцры сапта ж урш келед1 iniu. Шырыстык шолпанындай тартады коз Ж уккан кап ещ рш е шииелипц. 6згерд1м, агатайым, мен азы рак: KepiHew бурынрымнан сэл жасырак; Карая Tycri кайта шашым менin, EcripeK болдым енд!, акылдырак. 1945

EPKIH IHIME Ойлаймын да жудеймш, Сагындырдын, Ерюнш; Тез жетсш деп тьпеймш «Ара келд|» дер кунщ. Ж алан аяк жарысып, Ойын салып, ойнактап, Ж ас шарынмен алысып Ж ургешнде, ю'лт токтап Карайсын рой, бшемш, 9p6ip откен солдатка; Шым етш ж ас журепц, MeHi ойлайсын сол уакта. Сэл турасын елж1реп, К абак шытып, ойланып, «Арам мен1к келдЬ»— деп М актана алмай, корланып. Ойлаймын да жудеймш, Жеткшшег1м, Е рйш м ! Тез жетсе екен, тшеймш, «AFa кел дЬ дер кун in. 1945

АКШАЛЫК Af3m берген акш алык Журер1мде майданра, Кунды зат ец каншалык Ой салрандай адамра? Bip жапырак былгары Курай салган элде KiM, О , дарига, бул дары Болды менщ ермепм. Терт жыл болды, калтамда Келем сактап, жоралтпай, MeHi коррар майданда Т1лаз туыс болаттай. Ж ан таласта жоралып, Не кад1рл]' калды зат. Тек осы 6 ip акш алык! О , ку дрегп махаббат! — Тее калтамнан орын ап, Ж ур weein жоралмай, KeKiperiMe уя сап, Паналаран торрайдай. Агам берген акш алык Ж урер1мде майданра, Кунды зат ен каншалык Ой салрандай адамра? Колра аламын, караймын, Караймын кеп KypciHin. Сенде туран арамнын М ахаббаты тур ciwin. 1945

ТбЛЕУТАИРА Твлеутай? Досым, курбым, Япырай, Tipi екенсщ! Калы к врт, канды кыррын, Умытпай ж ур екенс1к- Умытпай жур екенсщ. Достарым 6 ipi екенсщ. Солдатпын мен де ез в д е й , Кан наткан шинелше; Касарып келем кенбей А жалды к дегенше. Касарып келем кенбей, Кажы сам , еш сыр бермей. Уланса акыл-сана Устшде epericTiK, Болсам мерт капияда О рынэн 6ip neMicTiH, Кешер ме досым менщ. Кешер ме тугая елйм! Корыкпаймыя жутар, деп .ок Каршыга ж аз журепм; Корыкпаймын, 6 ip есерсок Салар,— дел,— кан шецгелш, Коркамын журт сезшен: «Тым арзан ел д Ь деген. Телеутай, досым, курбым! Тынбаса кан журекте, Астында алты кырдын Ж урешк 6 ip т!лекте. Маран да келер, саран Бейбгг кун б!з ансаран. 1945 85

«АК.ШЛ БУЛТ» (Б1р ацынныц влец1 жайлы) Аскар тауда акша булт Жузуил ед1 жалтылдап; К егпм алые, калды умыт, Bip жалтылдак кызра усап. Кызыл майдан, алтын ту, К ы за жортып келем мен. Булдыр булттар, кыз-кыйку Алдарандай ж а с емен. Акын кыял — ак сункар, Канатынды канга мал, Акша булт — ак орамал Шын ж1берсе суйген жар. Туссш ж ерге улб1реп, Танайын мен жарам ды , Не ж акбы р боп cipnipen, Б ассы н ерт пен тозанды. Не Tepi боп солдатгын CiHciH туран жер1не; Не ж асы боп сан карттын Куйсын каЫрет келше. Аспандама, акш а булт, Алдандырма акынды. Ж ер деп жанын тосты журт, Ж ерде октар атылды. 1945

ЖЕЦ1С ДАУСЫ К азарма лы к тыныштык. Жатыр уйктап солдат достар. Жотарры нар кандай ыстык, Ж ан екем 6 ip монша кумар. Эм децбекшш, эм курюлдеп, Арпалысам уйкылы-ояу... Тамып-тамып, тамылжып кеп Е сп л ед 6 ip куй конырау. * Е с т л е д 6 ip куй конырау, Элдилейд1 журег!мд!... Мезгьч ед1 тацра таяу, Неткен куй бул, ki'm не б 1лд1 ? Неткен куй бул, жанра тэ гп , Неткен куй бул, тым мезп'ла'з? KiM ж 1берд1 бул л э ззэ гп ? Жаным-жаным, рахатка жуз. II Кайда, кайда кеттщ куЙ1М, Таусылдыц ба, саркылдыи ба? Енд1 канша декбекшиш... Тыныштал жаным, тында-тыцда: Болды маран есплгендей ¥лы Москва дем алысы! KeTuii api уйкы, тунше тенбей! Япырай бул диктор даусы — Kyfii Fofl 6 ip куаныштын! Санк-сунк етш сонау кектен, 87

Кыйкуындай кыран кустын Ражап дауыс шымды ектем. Ж алгыз кезген жер-жаИанды Куй канатты 6 ip жолаушы, Т 1р1лткендей ел! жанды, Санкылдайды женю даусы! Ж еню даусы — куд!ретп ун Куйылды кеп кеудегДзге, К алды к уйып. Дунис нпркш, 0л1иш бе, TiptMi3 бе? III TiK к е т е р т ш атты к дауыл, 0 рт боп каулап шыктык сыртка. (0 скен кала, туган ауыл, Не куйде екен осы уакытта?) К ек тэсш де жуздд оттар, Куаныштай жаркылдаган; Kerri атылып актык октар Винтовкадан, нагандардан. Келед.1 атып гажайып тан, Асыккандан игш кке; Керд1м ceni, байтак Отан, Ш ыгып сол кез 6 ip бшкке. Керд1м ceHi, жайдым кушак, Токтата алмай кез жасымды, Куштым, суйд1м, гаш ы кка усап, М айдандас 6 ip жолдасымды. IV Ж еню даусы — куд!регп ун Санкылдайды, тебрентедк 1Шркш адам , уктым бупн Жаны кандай нэзж едк Конл1 кандай шалкар едк Иендей ы стык махаббаты! Кушактасып ушар едк Зттен гана ж ок канаты. 1945

ЭШ1М — Ойбай, мынау Малрун фрау! Неге маган кез кысад, KaFbin касы н?! — Дейд1 де Эш ш Сыгад жасын. Есш е алып ©зшн. Жэмиласын. 1945 89

ЖЫЛКАИДАР Берлиннщ тар кешесжде Салып жвн ге фаШистерд1, Жайнап жулдыз кеудесшде, Кезей устап К0К семсердд Орнатып нык в з TapTi6iH, — О лай емес, булай жур! — деп Асауынык басып ж ел т , Шабандарын етш журдек, Ж ылкайдар жур ез1м1зд1ц, Ж ау ыркына MiHin аттай, Тигеннен сод долга т1зпн, Коюшы ма ед майпандатпай! 1945 00

КЫЗРАЛДАК ©ртенген уй орнында ©скен жалрыз кызралдак; Кез боп калдын жолымда, Аялдаттын азырак- ©ртенген уй журтында Кып-кызыл боп ж ел б 1реп, К,алай е с п ц сен мунда? Нендей сыр бар, нендей кеп? Кансын ба элде тамган 6 ip К у н э аз ж а с журектен?... Сен екенс!н ж а с eiaip EcKi журтты кузеткен. 1945

АЛМАТЫ Келд1м сеж сарынып, Алтын уям — Алматым, Кен квшенде басар нык Мен 6 ip акын солдатын. О т пен TeMip сайыскан Келд1м майдан тержен; Ж ер кушам деп кер кушкан Ж ауды ж еж п келд1'м мен. Сарынышын солдаттын Сен сурам а, мен айтпан; Kerri шыгып 6 ip ушкын Кеудемдег1 шыцайттан. Кулж-жасы аралас, Акын да 6 ip ж а с бала; Тербет езщ , маукын бас, Алтын 6cciK — астана. Ж урм1н жортып кызыктап, Кеше коймай баспаган; Сыбырлайды жапырак, Ж а л т карайды тас маран. Неткен суду eMip ен! Карай берем ун1л 1 п. Ражайып 6 ip мешрмен Келешег1Н тур кулш. 1945

CEHIH, АЛМА BAFblKA... Сенщ алма барына Ш ыбык шаншып Kerin ем, Алдагы eMip барына Соны белг1 erin ем. Келд1м кайтып майданная, Таптым 1'здеп сен! алгаш; Сол шыбыктан жайкалран © cinri 6 ip алмаеаш. Тур жайкалып багында Кызыгамын, тамсанам. 03iH де бул шарында Кем ем ессщ дэл сонан. Неткен ж аксы ж ер ед1 Ж ас шыбырым жайкалран! Bip свз айткым келед1 , Tin жетпейдЁ айта алман. 1945

е з БИ1Г1М— 93 COBETIM Болсам да мен канша туйык, Bip мактанар келд| рет1м: Ую м ет ж о к сенен артык, © з 6 HiriM — е з С ов еем ! Устап колга суккардайын, Кызыл канат жалауымды, Ж урепм от, жуз1м жалын, Карсы аламын сайлауымды. Ж ен ш п ж ау, 6 i3 есен-сау Кайтты к елге, басылды ашу. Карсы аламын сайлауымды, Колымда ту, жырым шашу. KiMfli калар бул ж урепм , Б1лем ез1м, б1лед1 ел1м; Ел арманын, акын жанын KiM укса — сол ти егеш м . Болса туы eMipiHHiK К асиета Ленин аты, Сендж елщ, сендж сешм, Саган акын махаббаты. — Ленинше суй eniiuii сен, — Ленинше енбек ет халкына, Лениндей б о л !— деген несем, Кесемше адал бол антыца.

ЖЫЙЫРМА БЕС Ж асымыз бар жыйырма бесте, Гмздер к а за к баласымыз, Дуб1рлегпк сан куресте Едш , EpTic арасын 6i3: Кун туганда 6 1 3 туранбыз, ¥лы Октябрь дауылынан, Кен дуниеге умтылранбыз, Каптап казак ауылынан, Туымыз бар тан manaFU, Ж ер тебренткен уранымыз, Сайын дала 6 i3 санлары. Аскар таудын кыранымыз. Кызыл тулы Казакстан Мынау жаткан алтын дала, Мекешипз бала жастан, Кен пеййцц — кек сахара. Гулденсш деп осы дала Ж ер суардык тер1м!збен, Нур жайнатып салды к кала, Атып алтын жер!.\\шден. Тез ессш деп туган халык Еылым ект1к, ралым ест1, Ж ас ер ж ет1'п, карт жасарып, Кайта айналттык жыйырма 6ecTi. Тепсе тем1р узер жасты Bi3 ecipfliK тулек етш, Кара кезд!, толкын шашты Кыз ecipfliK еркелет!п. Ж аумен ж ауш а жулыстык 6 i3 , Доска жайдык дастарканды, Адал туран 6 ip халыкпыз 95

Ж акын тарткан жср-жаЬанды. Мактанамыз казакпыз деп, Куйсш iuii жауымыздын, Bi3 жасаймыз мындап-жуздеп. Жер1м1з кек, тауымыз шын. Куле карал куншыгыстан Кез саламыз жер-жаЬанра, Жыйырма бесте Казакстан Нырыз басып баоады ал Fa. 1945

КАЗАКСТАН Елу ж аста «Ел1м бар деп айта алмай» Кетпес естен куйшгенщ муклы Абай. Ел1м бар деп айтатын 6ip туды кун, Ел!м бар деп шыркатайын мен бугш. К,ойсын енд1 Коркыт Kyfti сарнамай. Атам Абай арманына бер тыным, Сен таппасан, б1здер тапты к жер тынын «Гулжазира», «Ж еруйыктан» кем бе екен? Мынау дала б1здер ескен кен мекен — Кызыл тулы ел.— К азакстан дейтугын! Кекше баян, Каркаралы, Алатау, Тоны — алтын, туп — торка жер мынау! Караганды кара казан кайнаран, Дуние байлык турран жайнап айналам, Елд1г1ме етер шубэ кандай ж ау! Дуралдейд1 сонау Балкаш жагасы, Баршы 03in, кеш л койып тындашы! Тур рой сорып туран д а л а журегк KiM кызыктап мактан етпес бул жерд!, Бакытьща куан казак баласы! / Кен далалы , кен пешлд1 казакпы з, Кул емесшз, еркш жанбы з, азатпы з; Ел намысын eiu6ip жаура бермейм1з, 0Mipfli ална бастырамыз, орлейм1з! ^ Серт1н осы азат Ж1г1т, азат кы з! Байтак О тан — туып-ескен е з ел1 м, 6м1р1мдей epmin аккан езеш'м! Артым жаксы, Алдым кандай тамаша, «Ботен елдщ падишасы болганша — 0 з ел!мнщ терсем артык тезелн!>

Аралашы Алматыныц кешесш, Емендермен егесе сен осесш, Талгар тауда тудай жайнап талабыц, Бой урасын мухитына даланыц, Кайтарам деп OMipiimiit ececiH. TyFaH бала куба кумда, жер уйде, Токсан томды алдына алып Казпиде, Отыр дуние архивтарын актарып, Соны керш cyiicineM де мактанып — Кетем жырлап, косылам да 6ip куйге. Т ау копарран, колд1 колге котарран, Б1з ерлерм1з алрыс алган Отаннан. Т>тан ж ердщ салм актап сом алтынын, Содан yFbm келешегш халкымнын Ж урген ж асты жырлап отсем ж ок арман. Кемшр корем кок езендей куй теккен, Ш алды корем жыр ушырран кок1ректен, Кызымыз бар куралай коз, кара шаш, К у л ю а — кун, сайрап кетсе — сандураш, Ж 1 г т м !з барабар ж а с тулекпен. К ек курыштан куйылрандай 6ip елм1з, 9 p i бшк, api Ken6i3, Tepen6i3. 0HiMi3 бар аскак жалау сыкылды, 0 11Кетертсе — лк котсрер журтымды; Bi3 дуниеге М цг л кке келгенб!з. Е лу ж а ста ел1м бар деп айта алмай, Кетпес естен куй1нген1ц мунлы Абай.. Е л 1м бар деп айтатын 6ip туды кун, Ел1м бар деп шыркатамын мен 6yriH. Еркелейм1н кен, далам да баладай. С С РО дейтш Menin бар ел!м, Ж атыр алып жарты дуние элемш! Бул даланы анам жаспен суарран, Бул далада атам колра ту алган, Бул дал ага ж ы лап келш уанрам, Бул даланы керш алраш куанрам, Осы Отанда еокен жанда жок арман!

ЭДГЛЕТ АИНАСЫ Юрист емен, акынмын, соддадары Кез алдымда, колымда ел1м зады. EcKi таныс сездермен сырласамын, Ж ырдай конып кедшге эр тармары. Калам найзгГ 6ip кездер, сы ясы кан, в р т п , ceprri кундерде жасалран за д, Мен окысам — жосылып жолдарымен Ж атады етш кеп eMip кез алдымнан. Ашылады ж ар к eTin ел1м менщ, Кореи оныц еткенш, келешегш, Алып айкас, аккан дан, теплген тер, Ер KypeciH керем1н, дос едбеп'н. Сол кез менщ ж а р к етш ж асты к шарым, М агад карап ашады от кушарын; Сол себеггп эд1лет айнасына, Кайта-кайта караймын балкып жадым. 1945

СОРЫСТАН COHFbl БЕСЖЫЛДЫК Сапырды сорыс дауылы ©инрдщ 6efl6iT тещзш ; Солкылдап дала сауыры, К,аптады 6ip ерт ж ер жузш . Каскара шыктык майданра, К,асакы ж ауды мерт кылдык, Х алкы м ы з анттан тайран ба! Кулш ына TycTiK, серт кылдык. — Кыйраран сэнд1 калам ы з, Каусаган алып заводтар, Кулпыртып кайта саламыз, Ж арамыз,— дедш,— жана. оттар! — ©ртенген орман кушнбе, CeHi де кай та ereMi3. Баяры балрын куйще К елесщ кай та, дегенпз! — Кайрырма, туран ж ер 1м1з, Жиренген жауьщ жешлдй Белейм1з нуга сеш 6i3, Ж айкалты п алтын егшдП — TepiMi3 тамшы тамран жер, К ы згал дак атар кулпыртып! — Д еп, icKe басты алуан ер, ©Mipfli алта умтылтып. Партия бастап, 6i3 костап, Kipicin KerriK енбекке; юо

Дуниеге буюл ой тастап, Данкымыз Kerri жер-кекке. Акылды, ойды, кайратты К аскара салды к кыйынра, КаЬарман ел Mia айбатты, Кыйындык ерге буйым ба! Кыйраган эбден, кул болган Т 1р1лд! кал а, заводтар; Толкыды кай га нулы орман, Епнде калды окоптар. Бесжы лды к б1здщ терт жылда, К атанная берп дардымыз; Кыймылда, досгар, серт кыл да, Текпедж боска канды 6i3! — Д еп бастык 1ске ер халык- Калпына келд1 улы OMip: 3HiMi3 жатыр шыркалып, Ж узгм1з — жалы н, кеуде — нур! Б асам ы з алга тары да, Жауымыз, ертен, кундесен! Барына елдщ , барына Баста, Партия,— кун кесем!

ДОСТАР B i3 квп ед ж отырранда Демалыс кун м эж ш сте,— Ж ау тид! де Улы OraHFa, Бузды шырыкты шанкай тусте. «C ofhc» деген 6ip з 1лдей сез, K erri басып ецсем13Д1, Ап-ауыр рып TycipTTi тез Колымыздан кесешзд!. Сарасында домбыранык Сынсыды да узЬ-ци куй, Ауыртты да акын жанын Тынды сулык кайран «Мэди». Айтар с езш б т р м е й жар, Карай берд! жасы ipKtain, Кеткендей-ак кайры-канжар Ж ар 0зег1н т ш п -т ш п . Шала жыйып дастарканды Кош тасарда сэл к!д!рш , Сактаймыз деп Улы Отанды Кан майданга кетп к журш ... II Ж алындаган жалынды ертке Котарылдык каптап селдей, Келш жаумен бетпе-бетке, К ак тумсыктан урдык дэлдей.

Сапырылды ерсш-карсыл Ж оры к жолы — майдан тен1з, Айлап сынып, таусылды жыл, Айрылысып калыппыз 6i3. Ж удемедж сонда 61'рак, Ж аркылдадык салган жерден, Жана достык алдык курап Шар тараптан келгендерден. Ж ауды ж ауш а карсы алды к 6i3, Шыныктырып алды к жанды, Тулап тещз, шайкалды куз, Алдык барып не камалды !.. Ж урдж ансап еткен кунд!, Шала жыйган дастарканды, Юлт у зш п калган куйд!, Аяксыз эн, мунлы жарды. Ill Ж ендж жауды, алдык кекп; Менкш тулап басылды апат. М ен-зеч eTin ж ер мен кект1 Тынды-ау акыр 6ip галамат. Туран елдщ жарасындай, Кыйрап, каусап калды кала. »KyMic кумбез, алтын сарай» Калды сонан терт барана. К енбк ана бул кара жер Сезе ме екен мын жарасын? Сезер болса, ед ж суйер Эр тебесш, эр куз, тасын. Кашанда 613 кайратты елм 1з. Болса дары не раламат, Кул1п турып кетергенб!з, Жанымызга жабыркау жат! Ж ен1п жауын, достар уйге Келш жатыр жеке-жеке. юз

Ш алкып тэты басты к куйге, Бейбгг 6Mip 6ip мереке. Ж айдык кайта дастарканды, Колда ойнатып кеселйздк Куш ты к кайта суйген жарды, KiM айырар енд1 б1здН Домбыраны бурап кайта, Кушырлана суртп к шацын, Bip ж арк етер осындайда 0ткен шагьщ, болашагыц! Кайта жалрап тартты к б1здер К1лт уз!лген кещл куйш, 0Tri, Kerri катал кундер. — Келер куншк, KyrriK сыйын. Квп ед ж 6i3, кэп едж 6i3 Д ем алы с кун м э ж ш ст е ,— Б1з эл1 д е кэп екенб1з — Кел, достарым, кеттж icnel 1946

МАИ КЕЛД1 Май келед1, май келед1, шык тыска! Кып-кызыл кун денгелед! Ш ы р ы ста . Май келед!, май келедр Май сулу! Кек алацда Канаттарын жайды ту. Какпаларга конды кызыл жалаулар. Май келедП Ерте турып каравдар... Бул елкенщ Таны неткен арайлы! Адам тупл, Т ас кул1мдеп карайды. Алып завод Bepin таннын хабарын, Шымырлатты Ж ан-жуйеан каланын. Алтын KipniK, Денгелек кез кушмдеп. М ай келедП Желкшдейд1 кок желек, Кыз ершндей Кызралдактар д!ршдеп, Буйра булак Ж атыр аунап еркелеп. Май келед1— Ж ер анасын жасартып, 105