Б. Нұржекеұлы т13

______________ __________ Cydicmdi doc — Водрек елгел1 жатыр деймш, подагра ж урегш е eTin KerinTi. Н е кггемексщ ендд? Мадлена куп-ку болып кета, бет Tepid жыбырлай ж внелдк орны нан туры п, к рлы м ен б е т ш баск,ан о л солкдллдап жылап ж!бердд. Кдтгы кдйгырган о л 6ipa3 уакдгг крзгалыссыз турып кдлды, тек eici HiHi Fana ддр-ддр етедд. Bip кезде езш е е з1 келгендей болып, кезш сурта. — М ен барайын... мен барайьш OFaH... Сен алан; болма... кдшан келер1м белпаз... м е т кутпей-ак, крй... — Жак,сы. Бара гой, — дедд Ж орж . О л а р 6 ip -6 ip iH in к рлд ар ы н кд,1сты да, а с ь т ы с т а крлгабын алуды да умыткдн эй ел уйден шьша женелдд. Ж о р ж тамагы н iuiin, м акала ж азуга оты рды . О л мйпспрдщ нускдуын катан, сак,тап, MapoKKOFa жорык, болмайтындырын окушылардыц ездер! тусшетш дей етш жазды, Содан к е т н макаланы саралкага апарып 6epin, бастыгымен 6ipa3 эц п м е л ес и де, н еге осынша кец1лдд екенше мэн берместен, тем ею сш езуш е кдлстырран куш ушне кайтгы. Эйел1 эл1 келмептг О л тесекке жатты да уйкаша Kipicri. М адлена тун жарымында келдк ¥йкдлсы шайдай ашылран Ж о р ж басын кетердд. — Не болды? — деп сурады ол. — Кайтгы, — деп куб1рледд эйелг — Э ! Кайтем1з ендд... саган ештеце айтпады ма? — Ештеце. М ен келгенде о л е с т бглмейттн едд. Ж о р ж о й л а н ы п к,алды. BipaK, т г л ш е о р а л г а н сурак,тарын крыжа батпады. — Ж а т ендд, уйк,та, — дедд ол. Эйел! жылдам memiHin, керпе астына крйып кета. — О л кайтканда касында туыскандарынан 6ipey-Mipey болды ма? — деп, сурагын жалгастырды куйеуг — Bip ж иеш FaHa. — Э ! О л жиеш жш келупп ме едд OFaH? — Ешкашан келген емес. Олар он жылдан 6epi керкжен жок, — А л оньщ баска туыскандары бар ма? — Жок,.. Жок, крй деймш. 301

Ъвксутт Ифкекв-уям____________________ — Демек... 6epi ж иенш е кдлганы ма? — Бглмеймш. — Водрек соншалыкды бай ма едд? — © т е бай. — О ньщ кднша акдпасы бар екенш сен б ш ю й с щ бе? — Анык, бдлмеймш. Bip нем есе eKi м иллионны е мелшершде болар. Будан кеш н о л кдйтып еш теце сурамады. Мадлена майшамды сенддрдд. Eneyi д е у н й з , элдеб1р ойлардьщ жетегшде жатгы. Д и у Руаньщ уйкдясы ашылып кеткен. Вэлтер ханым айтк,ан ж ет ш с м ы ц ф р ан к к,аз1р о л у ш ш мацы зы н жогалткдн. К ен ет оган М адлена жылап жаткдндай болып кершдд. OFaH к ез ж етю зу уш ш о л ттл кдтты: — С ен уйк,тап кдлдын, ба? — Жок, Даусынан жылаганы бшндд. — М ен саган айтуды ум ьпы п кетшпш, сен щ мпйспрщ 6i3,ai акдямак, кдялып жур. — Кдлайша? Ж о р ж OFaH Вэлтер мен Лароштыц кдггуркылары жайлы асыкдай, рет-реттмен тусшддрщ айта бастады. — С ен муны кдйдан бь\\есщ? — деп сурады Мадлена о л эцгш есш аякуаган кезде. — Бул туралы ундем ей кдлуыма рук,сат ет, — дедд Ж ор ж . — С енщ ез акдарат алу кездерщ бар, мен ол туралы сурамаймын гой. М ен д е купия сакуасам деймш. Д ег е н м ен б у л мэл1меттщ анык,тыгына кепмддк бер е аламын. — Иэ, мумкш, — деп М адлена сыбырлай сейледд. — М ен оларды ц б1зден ж асырып б1рдеце жасап ж ургендерш ен куддктенетш еддм. Ж о р ж д ь щ уйкдясы келмедд; о л э й елш е жакдяндап, к улагы нан акдярын FaHa errri. О л б о лс а муны итерш тастады: — ©тш ем, к,ойшы! Epirin жаткдм жок, K yfteyi бойсунып, кдбыргара бурылып жатгы да, узамай уйкдята кетть 302

СиШжк doc VI ИПркеу тугел царага оранран, eciK мацдайшасына ш нген улкен, таждд кдлкдн еткен-кеткенге кдйтыс болтан жанньщ акруйек екешн эйп леп турды. Ж е р ле у рурпы жаца рана аяцталран, ендд жиналгандар табытгыц кдсынан ж эне ездерш щ крлдарын т л е турып цыскдн граф д е Водректщ ж и е т алдынан салтанатпен erin, тарай бастады. Ж орж бен М адлена уйге 6ipre кдйтты. Eneyi де алденеге мазасызданган турмен ун-тунсаз келедд. — Дегенмен бу л т у с ш ш л з ! — дедд кенет Ж о р ж ез1мен e3i сейлескендей. — Не туй тк аз, досгым? — деп сурады Мадлена. — Водректщ 6i3re епггеце кдлдырмаранын айтам да. М адлена к енет кддзарып Kerri, — сы р т кдраранда тамагынан бастальш, бетш е деш нп ап п акдеркш кдгзгылт бояу жуып еткендей болды. — О л неге 6i3re б 1рдеце кдлдыруы керек едд? — деп сурады ол. — О л уппн де 6ip н еп з болуы керек ем ес пе? Bipa3 унс1з журш барып: — Осиет кдразы 6ip нотариуста жаткдн шыгар. Bi3 ел: епггеце бымейипз гой, — дедд. — Ие, мумкш, — деп келкгп Ж о р ж ойлы турмен, — ендд о л бвдщ , с е т мен м е т ц ец ж а к д т досымыз едд рой, Аптасына eiti рет б1збен тамак, пнетш, е з уш не келгендей емш-ерюн журетш. С еш туран экецдей жак,сы кердд, е з отбасы, не балалары, н е aFa-iHiAepi — ешгам! жок, тек ж ацага 6ip алыстан туысатын ж и е т болмаса. Ие, есиет кдразы болуы керек. Ipi б1рдецеден деметпеймш, 6ipaK, о л естелж ретшде, б1здд ойлаганы, жакры к е р г е т , езш е бауыр басып кдлранымызды багалараны ретшде сыйлык, жасауы керек едд гой. Кдндай да 6ip достык, бел п с ш кдлдырады деп кутуге кдкдллымыз гой деп ойлаймын. — Шынында да, о л есиет кдлдыруы мумкш, — дей салды Маддена езш е кдтысы жокдай ойлы унмен. Уйге келгенде малай оран хат усынды. О л оцып кердд де, куйеуше усьшды. \"Нотариус Ламанердщ кецсеа, Вогезов Keuieci, 17 Мархабатгы ханым, 303

Ш ст м н Н ф кЛ х-ш ы ______________ © зп узге кдтысы бар icKe байланысты менщ кецсеме сейсенбД, сэрсенб1ж эн е бейсенб1 кундершщ б1ршде сагат 2 мен 4-тщ арасында бас сугуыцызды етшемш. К&был влыцыз, Ламанер\". ЕндД Ж о р ж К£1зарды. — Бул, cipa, жацагы айткднымыз болуы керек. Алайда оныщ м е т , зацды уй иесш емес, с е т шакдфганы ней? Б1раз унс1з кдлган М адлена OFaH бурылды: — М акул кореец, кдз1р барайык,. — Иэ, барайык, Аукдттанып алкан соц олар нотариуекд беттедД. Ламанер кецсесДнщ табалдырьтын аттасымен, ага кДлерк орнынан атып турып, аекдн сыпайыгершшкпен бастырына е р т т барды. Нотариус кш-юшкентай, доп-домалак,адам екен. Оныц mapFa украган басы екДншД 6ip улкеш рек mapFa бурап б е к т л г е н д е й де, осы ньщ бэрДн кетерш турган сондай к д т-кц ткд , кш-юшкентай аяцтарында да элдекдндай mapFa украстык, кезге урады. ИДле амандаекдн о л буларга креслоны нуекдды да, Мадленага кдрап тДл кдтгы: — Ханым! М ен сДздД граф де Водректщ сДзге кдтысы бар есиеттмен таныстыру уш ш maKjbipFaH едДм. — ©зДм д е бДлДп едДм, — деп сыбырлады шыдай алмаган Ж орж . — Ko3ip мен осы, ете цыекд кужатгы окдш берешн. Нотариус папкадан есиет кдгазды алып, окц бастады: \"М е н , теменде цолымды крйван, Пел-ЕмДл-Сиприен- Гонтран граф де Водрек, ацыл-есДм б у п н кезшде езДмнщ соцры кдлауымды быдДремш. Аж алды ц ешкдшан айтып келмейтшДн бДлетшдДктен, оныц алдын ал у ушш, мен нотариус Ламанерде сак^алатын осиет кдгазымды ж асап крюды ж ен кердДм. ТДкелей мурагерДм жок, болгандык,тан, м ен взДмнщ барлык, — пайыздык, кдгазда алты ж уз мыц франк болатын ж эн е ж ы лж ы м ай ты н мулДкте ш амамен б ес ж уз мыц франк болатын байльнымды Клер-Мадлена Диу Руа 304

ханымга есиет етемш ж эне бутан крсымша оган ешкдндай шарт крйып, мшдетгер артпайтынымды мэл1мдеймш. О л м енщ б ул сыйлырымды бермгенддпм ж эн е курметпен жак,сы к ер ген д д п м н щ 6 eA rici р е т ш д е к,абыл ал уы н етшемш.\" — Бар-жогы осы, — дедд нотариус. — Бул есиетгщ аярына еткен жылры тамыз айында крл крйылран, буньщ алдындагы ею ж ы л бурын жасалран кужат Клер-Маддена Ф орестиенщ атына жасалран болатын. — Алрашкдл е си ет т е менде сак,таулы тур, егер туыскдндары тарапынан кдрсылык, бола кдлган жардайда граф де Водректщ кдлауында езгерю болмаганын дэлелдеп бер е алады. Кдраздай аппак, болы п кеткен М адлена куныса тусш отыр. Ж о р ж куйгелектене муртын шиыра бередд. — Есте болатын 6ip нэрсе, — дедд нотариус 6ipa3 уназддктен соц, — а з д щ келгсЬпщз болмаса, зайыбьщ ыз мураны кдбылдай алмайды. Д и у Руа орнынан турды. — М ен ойлануым керек, — дедд о л салкдш рана. Нотариус суйюмдд кул1мареп, басын идд. — О з г е юнэмшьлддк бегет болы п турранын тусшемш. Крсымша ескертейш дегешм — бугш тацертен, нарашы агасыныц кдлауымен таныскдн граф де Водректщ ж иеш е г е р ж у з м ьщ ф р ан к т е л е й т ш б о л с а ц ы з , KeAiciM крзталсаберетшддгш быддрдд. Менщше, есиетке дау жок, 6ipaK, ic ш у шыруы мумюн, ал азд ер ге оны ц кджетД аз гой деймш. Кррамда Tepic ниетп с ез таралып Keryi мумюн. Кдлскдртып айткднда, о з д е р с е н б н е деш н маган бар тармак, бойынша жауаптарьщызды берсещ здер, жакры болар едт Диу Руа келюкенддпн быддрш бас изедд: — Жакры. О л салтанатпен ишп, манадан 6epi 6ip ауыз ттл кдтпаган эйелш алга оздырды да, абыройьгаа дак, тускен адамньщ к е й т м е н шыга берд1, TinTi нотариус к у м м а р е у т е де батпады. Ушне кел1с1мен Д и у Руа eciicri таре жауып, кдлпарын кереуетке лак,тырып ж1бердд. — Сен Водректщ ашынасы болрансыц ба? 20-1050 305

Ш с т и н И ф / h d l-p m ________ _____ БетшДлтерш сыпырып жаткдн Мадлена жалт бурылды. — М е н бе? О!.. — Иэ, сен. Аш ынасы болмаса, ю м бар байльпын бетен эйелге кдлдырып кетедд... К,алшылдап к еткен М а д лен а ж укд мата бек1т1лген Tyftpeyinrri агъгга алмай-ак, крйды. — Ж етер... жетер... — дедд 6iраздан кейш о л даусыньщ ддршн баса алмай, — есщ нен ауыскднбысыц... езщ... емес пе... батана... 6i3re б1рдеце кдлдыруы керек едд деген. Кдсында турран Ж о р ж айыпкердд мулт еткен жерш ен устап алмак, болтан тергеупндей-ак, оны ц бет-элпетшен к ез алмай бакдллаумен болды. — Иэ, Водрек маган б1рнэрсе кдлдыруына болар едд... — деп, о л ep6ip ce3iH ш егелей сейледд, — маган, сенщ куйеуще... маган, езш щ сыйласына... угамысьщ?.. тек кдна саган емес... э й ел сыйласьша емес... м ен щ эйел1ме емес... Ак р уйек тер салты... ж эн е кргамдык, niKip тургысынан кдраганда, б у л ж ер д еп айырма айтарлыкдай улкен. М адлена да он ьщ мелддр кездерш ен к ез алмай кддала, 6ipTypAi кдрады — д эл 6ip одан й р д е ц еш угып алгысы келгендей, адам санасыньщ е ш к м туеш е алмайтын, тек кдна 6i3 асып-сасып, ез1м1здд устай алмай абдырап кдлган с э л гана сэтге, ж урек купиасыньщ шымылдыгы с эл гана ж елп еткен мезетшде Tynci3 терендне кез ж упрте крйгысы келгендей мукцат угцлдд. — Д егенмен, м енщ ойымша,.. — деп акдлрын, 6ipaK, ш егелей сейледд ол, — к е л -Kecip байлыкдыц саган кдлды ры луы да д эл осындай угымсыз болы п керш ер едд... — Н еге олай деп ойлайсыц? — деп сурады Ж орж ж ульш алгандай. — ©йткеш... — Э й е л айтар сезш таба алмагандай бегелш барып жалгастырды: — ©йткеш сен менщ KyfieyiMciH,... ейткеш , шындыгына келгенде, о л ceHi аз бДлетш... ейткеш мен он ьщ есю досымын... сен емес, мен,.. ейткеш оны ц Ф о р е сти е Tipi кезш де ж азы лган 6ipiHmi есиетз де менщ атыма арналган болатын. Ж о р ж б елм е н щ imiHAe ipi адымдап ж уре бастады. — С ен мурадан бас тартуыц керек, — дедд ол. — Ж акры , — дедд эйелг немкурайды унмен, — онда 306

________________ ___________Суйк&иН doc сенбии кутш кдйтем1з, Ламанерге кдз1р-ак,барып хабардар етутшзге болады. Ж о р ж ейелш щ кдрсы аддына тура кдлды. E xeyi та га да 6ipcbiribipa 6ip-6ipiHe тес1ле кдрасты, — эркдисысы екшнпсшщ ж урепндеп купианы ашып Keprici келгендей, оньщ ойыньщ тукшрше бойламакуы кездегендей, екеуш щ д е кездер!нде еюншюшщ ар-уятыныц терецдйтн аньщтап алгысы келетш у н а з сурак, тунып турды. Бул 6ip уйде 6ipre турса да, 6ip-6ipiHe жатгыгы сак,талып кдлган, 6ip- 6ipiHeH унеш куджтенш, сезжтенш, ацдысып жургешмен, 6ip-6ipiHiH, ылайлы кею ректерш е бойлап коре алматан жандардыц у н а з арбасуы едь — Ж ок , сен Водректщ ашынасы болтанынды мойында, — деп, баяу дауыспен-ак, е й елш щ б етш е бы лш епаздд Жорж. О л иытын кетердь — С е з емес айтып туртанын,... Водрек м еш кдтты сыйлайтын... баскд еш теце жок,.. болтан да емес... ешкдшан... Kyfteyi жерд1 Teyin кдлды. — ©ripiK айтасыц. О лай болуы мумкш емес! — Дегенмен шыным осы, — дед1 М адлена сабырлы унмен. Ж о р ж та г а да уйдд кезш ж ур е бастады, т а га токуады. — Онда о л б ую л байлы ган сатан кдлдыртанын немен тусшдДресщ... — Оп-оцай, — дед1 М адлена бета б ул к етпестен. — © з щ айтгьщ той, б1зден баскд, дурысы, менен баскд оньщ достары болтан жок, — а л м е т о л бала кез1мнен б1\\едь М ен щ анам оньщ туыскдндарымен серж тес болтан-ды. О л 6i3re ж ш келш туратын, содан тж елей Myparepi болматандык,тан, о л меш eciHe алтан. О л маган аздап гашык, болтан болуы мумкш. BipaK, кдй ей елд щ ондай кезгашыгы болмапты? Мумкш , он ьщ нак, о сы купиа, жасырын сыры о л кдлауын быддрмек болы п крлына кдлам алтан кезде менщ атымды аузына салтан бо луы да, онда туртан не бар? ©p6ip дуйсенб1 куш о л маган гул экелетш. Сен OFan Tirrri мэн берген емессщ, ал сатан о л гул экелген жок, крй, солай емес пе? О сы себеггп о л бай лы ган да 307

Шсутан Нфквкв-ты____________________ маган кдлдырып кетп, е й т к е т баска калдыратьш euiKiMi I де жок, крй. Kepicim ue, егер о л саган каддырса, сол нагыз | орапггык, болы п керш ер едд той. О л уццн сен юмсщ? \\ Оны ц даусынан еш бегде ой сезглмедь сондай ; жайбаракат, Ж о р ж толкц бастады. — Bapi6ip, — дедд ол, — мундай шартпен 6i3 мураны кабылдай алмаймыз. Бул 6i3re зияньш типзу1 мумюн. ©сек таралады, ж урт меш сан-сакда жупртш, сыртымнан кулю е т е т ш болады . Кдлзметтестер^м о н сы з да MeHi коре алмайды, кдгг етш шалые басканымды андып журедд. М ен баекдлардан да re p i е з арымды таза устап, бедел1мдд сакд-ауым керек. Бейш л ауыздар онсыз да ашьгаасына балап ж урген адамныц мына сыйлырын зйел1мнщ кабылдауына ж ол бере алмаймын. Форестие, мумюн, кел1сер д е едд, ал мен ей те алмаймын. — Жак,сы, достым, — дедд М адлена жуас кдна, — бар- жоры 6ip м иллион акдиамыз болмайды, сол-ак, Ж о р ж бурыштан-бурышкд адымдай ж у р т , ез1мен 63i ойша дауыстап сейлескендей болып жургешмен, сез1 тугелдей д ерлж эйелш е арналган едд: — Иэ, 6ip миллионра!.. Солай болса ше... Н е ютеуге болады... © з ш щ еси етш осы лай жасаганда ол, cipe, муны сы еш эдепке ж атпайтындыгын, дагдыга сай к ел м е й т т н д т н ойламаран б о лу ы керек. M eH i кдндай туйыкдд TipeHriHAiriH бы м еген болуы керек... Сэл-пэл езгерк: болса, ж етш жатыр едд рой... Ж арты сы н маган кдлдырса, 6epi дурыс болы п шыра келер едд. О л куйрык, басьш отырып, 6ip аягын екшнп аягына крйды да, ренжлген, толкд.1ган нем есе терец ойра баткдн кез1нде кггейтш эдетш ен, муртьга тынымсыз ширатуга Kipicri. Маддена анда-санда айналысатын кестесш крльша алды да, т р ы г е н ж1бш ж ондеуге Kipicri. — М ен щ шаруам жок, Ш еппм кдбылдайтын сен. Ж о р ж узак, yHci3 оты рды , содан к е ш н ceHiMCi3 дауы спен сейлей бастады: — Ж урт Водректщ неге с е т жалгыз Myparepi деп таныранын, менщ оран неге келюкешмдд туешбейдд. Ke3ipri жардай мынадай, егер 6i3 мураны кдбылдасак, мунымыз... 308

___________________ ________Cydkbidi doc сен щ к£1лмысты байланысынды мойындаганьщ, ал мен OFaH к е з ж ум а кдрараны м б о л ы п шырады... Б1зд1ц KeAiciMiMi3Ain кдндай ойларр'а ж етелейтш ш к ердщ бе? Осыньщ берш е лайык,ты сылтау боларлык,тай айла ойлап табуымыз керек. М ысалы, о л байлырын екеу1м1зге тен, белш кдлдырды: жартысы куйеуше, жартысы эй елш е деп жазыпты деген с ез таратуымызга болар едд. — Нак,гы есиетшде ондай с ез болмагандык,тан, муны кдлай етуге болатыны миыма юрш-шыгар емес, — де,ад Мадлена. — О, бул оп-оцай! Сен мураньщ жартысынан менщ пайдама бас тартьш, сыйлык, ретанде р еа м деущ е болар е д ь Б а ла м ы з жок,, сонды к,тан е щ к ш к дрсы лы к, та бьуцрмейдь Сейтш 6i3 кере алмаушылардьщ аузын жабар едж. — М е н 6 ep i6 ip В од рек тщ e3i к,ол к,ойган к уж а т турранда, белекррлардьщ аузын кдлай жабура болатынын тусш е алмадым. — М адленаньщ даусьшан сабырсыздык, сез1дад. — К,алай ту сш б ей сщ ! — деп Ж о р ж к уй гелектен е жауап бердг — © сиет кдразды керсет нем есе жарра ш п крй деп 61здД 6ipey зорлай ма? Граф Водрек байлырын екеу1м1зге тен, белш кдлдырды деп e3iMi3 айтамыз... Бар болтаны сол... А л м е н щ KeAiciMiMci3 с е н о л м ураны кдбылдай алмас едщ гой. А л мен саган келМмд1 6ip рана шартпен — тец бел1су шаргымен 6epeMiH, эйтпесе мен ж уртгьщ мазарьша айналамын. Мадлена OFaH тары да сынай кдрады. — © з щ б)л. М ен кел1спм. М уны ecTireH Ж о р ж тары орнынан турып, б елм еш кезш ж уре бастады. О л тары кудж торына шырмалрандай, 6ipaK, б у л ж олы эйел1шн, к ддала кдраран кезк,арасы нан к,ашк,ак,тап жургендей сезыдг — Жок,.. — дед! ол. — Ж ок, жок, жок,.. М енщше, м ул л е бас тарткдны мы з артык,.. М ун ы м ы з адалдык, орынды, лайьщты болмак,.. Д егенм ен 6i3re кдндай Min TaFyFa болады, не ушш? Ец 6ip кшамшьл жандардыц e 3i б ул жерден с ез к*ллура турарлык, ештеце таппайды. О л Мадленаньщ алдына келш ток,тады. 309

Ъексутан fttfolceke-ym_______________________ — Бы лай б о лсы н , кдлмбаттым, м ак ул десен, мен Ламанерге жалгыз барып, неге олай екенш тусшддрейш. Оран е з кудптмдд а йтьт, артык, с ез болмас упнн бел:суге к е л г с к е т м о д ж ет ю зе тн . А л мураныц жартысы маган ти есш болрандык,тан, е ш и м езу тартып та куле алмайды. Б у л д е г е н , м е н ж у р т т ы ц 6epiHe: \" М е н м ур ан ы кэбылдагандык^ан, эйел^м де кдбылдады, оньщ ар-уяты таза екенше мен куэмш \", — деген ceHiMiM болып шыгады. Эйтпесе жанжал тууы мумкш. М адлена кыскэ кдйырды. — © з щ 61л, — дедд акдлрын FaHa. А л Kyfteyi тары да узын-сонар толгауга тусш кета: — Иэ, осы марынадагы 6eAicy кез1нде 6epi тайга тадба баскдндай анык, болады. Б а дщ досымыз екеу1м1здд беле- жармай, б1рдей керш, е з есиеттмен: “М ен ем1рдеп сиякды, елген н ен кейш д е 6ipeyiH артык, жак,сы керем ш \" деп айткргсы келмеген болып шыгады. ©рине, о л ейелш артык, жакры кергега белгш , 6ipaK, байльпъш екеуш е тен, белш кдлдыру аркрглы о л мунысы тек кдна алыстан кдлзыгу болтаны й aHFapTKjbicbi келгеш . Егерде о л булай ойлай алганда, мш дета турде осылай жасар едд. Бул оньщ басына юрщ-шыкдтаган, акдлрына к ез ж уп рте алмаган. Сен ете дуры с айттьщ, о л апта сайын гулдд д е саган экелетии сияк,ты, мына сыйльпын да езш е 63i есеп берместен саган FaHa арнаган... — Б ул ш еп п лген м е се ле, — деп шытынынкд>1рай сейлеген эйел1 оньщ сезш белш кета. — М ен берш тусшддм. Буйтш егжей-тегжейм кдйталай бергенш ч кереп жок, Тез1рек нотариускд бар. — Д ур ы с айтасыц, — деп, кдлзара туск ен куйеуь кдлпагын алып, шьнар алдында ейелше тары кдйырыдды: — М е н анау ж иеш е л у мьщга келшетшдей етемш. Ж арай ма? — Ж о к , — дедд М адлена иегш кетере тусш. — Оньщ е з сураганын ж уз мьщ франк бер. Егер кджет деп тапсац, берш мешц у л е о м н е н ал. Ж т т уялы п кдлды. — Ж о-ж ок, б1рдей шыгарамыз. Эркдйсы мыз елу мырщан 6epreHHi4 езш де б1зде тутас 6ip миллион кдлады. Керюкенш е, гашкентайым мешц, — дедд Ж орж . 310

_________ _________________ G M nii be Нотариуске келген ол бул ойын эйелш щ кдлауы етш ж етю зд. К е л е а кун! олар сыйлык, ж азб а га к,ол крйып, о л бойынша Мадлена Дну Руа куйеуше бес ж уз мьщ франк телед. Дала тамылжып тур едд, кецседен ш ы щ н соц Ж о р ж Мадленага ж аяу ж уруге усы ныс жасады. О л кдмкрршы, ыкдиасты, жак,сы керетш с у т к и куй еу болы п KepiHyre тырысты. О ньщ кец ш кетерш п, алып-ушып келе жатты, ал Мадленанын, Typi ойлы, аздап кдтацаду кер1нд. Салкдндау куздщ куш е д . Ж урпнш1лер 6ip жакдд асыкддндай екпш дей басады. Д иу Руа эй елш е з т щ арманына айналган хроном ейрге карал ту р у уш ш жш аялдайтын дукеннщ алдына алып келд . — Сатан 6ip зат сыйлауыма рукрат eniii, — д е д ол. — © з щ 61л, — д е д эйел! немкурайды унмен. Олар дукенге юрд. — Н е алгыц к еле д : сырта, жузж, б1лезж? Алтын эшекейлер мен багалы тастарды керген кезде эйелдщ бояма салкдшдыгы д ер еу жоталып, еуескрйлык, ойнап шыга келген жанарын зергерлне буйымдар толы жаймадан ала алмады. — М ына 6ip эсем 6iAe3iKTi, — д е д кдгзыгуын жасыра алматан турмен. Онысы курдел1 жасалган, ap6ip орамын эртурл1 багалы таспен кемкерген шынжыр ед. — М ына 6L\\e3iK кднша турады? — деп сурады Ж орж . — Yin мын, франк, — д е д зергер. — Ею жарым мьщга келгссещз, аламын. — Ж ок , мырза, бере алмаймьш, — д е д сал ойлантан зергер. — Тындацызшы, бутан крсымша мына хронометзрд мьщ жарымга аламын, — сонда барлыты терт мьщ болады, крлма-крл телеймш. Ке/испк пе? Келгспесещ з — ез1щз бш щ з, мен баска дукенге барамьш. Зергер ю ш кене кумьлжш турды да, а к д р аягында багасын туеipд : — Солай-ак, болсын, мырза! 311

Ш си т т M y jM t-y m ______________ Ж урна лш ы е з эддасш 6epin жатып: — XpoHOMeTipre барондыд тэждд ойып салып, астына м енщ е о м ш н щ баскдл apiirrepi: Ж . Р. К. жазылсын. М адлена тад кдлрандыдган, ж ымия кулш ж1бердд. А л далага шыддан кезде о л сондай 6ip еркелж пен Ж орж ды ц крлтыгына жабысты. О л к уйеуш щ шынында да кунгп де ептейл1 адам екенш е K63i ж етп. Каз1рпдей адшалы болтан кезде OFaH атадтыд кдж етп п де ce3ci3. З ергер оларды т л е шыгарып салды. — М азасызданбадыз, барон мырза, бейсенб1 куш 6api даяр болады. О лар Ведевил тиатырыньщ кдсынан етш бара жатты. Онда ж ада пиеса журш жатыр екен. — Кеш ке тиатырра баррыд келе ме? — деп усыныс жасады Д н у Руа. — Лож а болса, алып крю керек. Л о ж а бар екен, олар оны сатып алды. — М ейрамханага гарсек крйтедд? — дедд Ж орж . — Кдрсы емесшн. ©3iH би леуп од ей бакдггты сезш ген о л тары б1рдеде ойлап тапты. — М э р е л ханымра сорьш, к еп ш 6ipre етю зуге усыныс ж асасад дайтедд? О н ы д Kyfieyi келдд деп есттгем. Онымен KepicnereAi де кеп болды. О лар сонда беттедк Ж о р ж аш ынасымен алгаш кер1суден дордты , сондыдтан кдсында эйелш щ ж у р ге н ш далаган едь е ц болм аса, ypbic-Kepicci3 бет аш ып алады. А лай да К1летилдэ буран TinTi ренж1меген сиядты, усьш ы сты кдбылдаура к уй еуш e3i кенддрдд. Кед1лдд оты рыс болып, кепгп олар жадсы етгаздД. Ж о р ж б е н М ад лен а уй л е р ш е кеш оралды. Баспал- дадтагы газ сенген екен. Ж урналш ы арщ кеш д шиш 6ipiHeH с о д 6ipiH ж агум ен болды. EKiHmi кдбатгары аладшада жард етш сенген арщке жарырында дарадгыдан айна жалт eTin, ондагы eKi адамныд сулбасы да кершш кдлды. Д эп 6ip eKi е л е е к е л б е д eTin дар адгы лы дда сщ ш жоралгандай болды. 312

___________________________ Cif&idndi doc Оларды анык,тап к еру ушш, Д и у Руа крлын жогары кетере тусш, жаркдга кулю мен даусын шыгара ттл кдтты: — Мше, миллионерлер келе жатыр! V II М арокконы барындыргалы да ею ай e iri. Танжердд жаулап алган Франция Ж ерорта тещ зш щ Триполиге деш нп барлык, Африкалык, жаралауыньщ кржайынына айналып, кушпен басып алынран елдердщ бер ш щ зайымын кдмтамасыз erri. Ж у р т е ю MiHicrip будан жиырма миллионнан пайда тауыпты десш, Ларош -М этиенщ eciMiH ашьщтан-ашык, ауызра алып журдд. А л Валтердщ 6ip окден е ю крянды б1рден атып алранын б у ю л П ариж 6iAeAi — зайы мнан о л отыз-кдфык, миллиондай, мыс ж эн е тем1р кешиггершен ceri3 бен торыз миллионныц арасында пайда Tycipce, жаулап алынранра д е й ш б о л ы м с ы з акднара саты п алган , а л ф р а н с у з отарлауыныц к е л е а куга-ак, отарлаушы компанияларра кдйта сатылран орасан ip i ж ер улестер ш ен пайданыц астында кдлды. Б а р-ж оры 6ipHeuie к у н н щ ш ш д е о л э л е м д ! б и л е у п п л е р д щ 6ipiH e, TinTi к э р е л д е р д е н д е KyniTi кдржыгерлердщ б1регешне,— алдында ж урт басьга ran, ауыз аша алмай туратын, адамзат жаратылысынын, терец туктр1нде бутып жататын уждансыздык, оцбаран- дык, ж эн е кдшраныш тэр1зд1 ж а гы м сы з сез1м дерш жарыкда алып шыратын кдрж ыгер алпауыттардыц 6ipiHe айналды. Бул ендд буран деш н еш юмнщ ceraMiHe ене алмаран банктщ дерею прр кумэнд1 гэзеттщ ш ырарушысы, узынкулакдд сенсек, ылас гатерге белш есш ен баткдн депутат жид Балтер емес, б ул ендд Балтер мырза, бай еврей. Ол мунысын элемге жария етудд ойлады. Ф обур-С ент-О норе кешесшдег1 Елисей булвэрш е шыратын бауы бар ец салтанатты оцаша уйлердщ б1р тщ Heci ю нэз К арлсбургскийдщ кды н жардайра душар болганын бьлген о л оран жиырма терт сараттьщ шинде 313

Ъекутпан 'Нфквке-ты__________ _________ бул жылжымайтын мулисп барлык, затгарымен, 6ipAe-6ip креслосына тиместен тугел езше сатура усыныс жасады. О л уинн уш миллион акдяа беретш болды. AiyuaFa кызыдкдн кшэз KeAiciM бердд. Екшпп кут-ак, Вэлтер ж ада жайра кеппп алды. Сол-ак, екен оньщ басына жада 6ip ой келдд — бул тек Бонапарт сиядты Парижд1 ж аулап алрысы келген жещ мпаздьщ рана басына келетш ой едд. О л к езд е бук гл П а р и ж в ен гер cypeTuiici К арл М ар ков и ч ей су б е з м е н ж урш келе жатдан Иса бейнеленген картинасын кору ушш, Ж ак Ленобмдщ делдалдык. дукенш е баратын-ды. С ур ет сыншылары оны ауыздарыньщ суы кури мадтап, б у л б1здщ расырымыздьщ мадтанышына айналатын ец уздпс туынды деп журетш. Балтер картинаны бес ж уз мыц франкке сатып алып, е з уй ш е а л ь т келдд, с е й т т , кепш ш ктщ эуескрй назарын е зг е арнага бурып, б у ю л Париж тек езш е дызыгатын, долдайты н нем есе даралайтын, дысдасын айтданда, 6apiHiH аузындагы с е з тек e3i болатьш етп. Содан кеш н о л гэзеттерге жарнама берш, енер туьшдысьш жасырьш устап оты р деген свзге кдлмас ушш, ж ады н арадагы кештерддд 6ipiHAe П ари ж кррамыныц кернектз егалдерш уш не, шетелддк суретш ш щ тамаша картинасын тамашалауга шакдяратынын бйлддрдь О н ы ц у ш ш д e c iri 6apiHe а ш ы д б о ла д ы . К,ош келдщ 1здер . Т е к дан а Kipe6epicTe ш а ды р у б е л е т ш к ерсетсещ з болды. ТПакыру белетш е былай деп жазылды: \"М ы рза жэне ханым Ввлтерлер оздд отызьшшы желтодсан куш кешю торыз б ен он екшщ арасында елек-пр жарырымен Карл М аркови чей \"С у беттмен ж урш келе жатдан Иса\" картинасы н тамаш алаура даты су ардылы дурмет керсетупцздд етзиедд\". А ярынэ Kimi эрш термен \"О н ек 1ден кешн би болады\" деп ескертшшз. Д ем е к ы нта бьдддргендер кдлуы на болады, олардыч imiHeH В элтерлер ездерш е ж ада таныстар таддап алады. ©згелер1 акруйектерге тэн эуесдойлыкден, бетпадгыд- 314

___________________________ СцШмМ doc пен н ем есе немкурайды турм ен картинаны, уйдц УЙ иелерш кдрап кередд де, уйлерш е кдйтады. Алайда Валтер кария оларды ц узамай кдйта к ел е тш ш би\\ед1, е з ш щ тайпаластары - a3i сияцты байып кеткен иудейлердщ айналасынан о л мундай адамдарды ылри керш ж ур рой. А л K£3ipre Keperi — он ы ц у ш н е аттары гэз ет тщ алрашкдя б ет т е р ш ен т у сп е й тш атакды ларды ц к е л е бастауы. Олар, эрине, келедд, — олар 6ip жарым айдьщ шпнде е лу милдионра не болтан адамды кару ушш, оны ц крнацтарына каз жупртш, санын шамалау уппн-ак, келедд, ейткеш ол енегелр зешндд жан екенддпн быддрш, оларды езше, Израил улыныц ушне, 1ююл такдлрыбына салынран суретп керуге шакд>1рып отыр гой. Б ул эрекетачен о л езгелерге: \"Кдрацдар, м ен Марко- вичтщ “ С у бет1мен журш келе жаткдн И са\" картинасы ушш, христиан енерш щ жауйары уинн бес ж уз мыц франк теледдм. Бул ж ауЬар будан бы лай м ен щ к ез алдымда турады, ол ж ид Вэлтерд щ и е л т \" дегендд быддргкп келген-дд. H ri жакрылар, герцогинялар мен Ж окей -клуб мушелер1 б ул шакдфуды узак, талкдгра салып, акдлрында шындап келгенде, о л буларра еш мшдет артпайды деген шеппмге келдд. Барлыры буры н Пети мырзара барып, эквэрелдд кергендершдей рана мэн бер уге тырысады. Вэлтерлерддц крлына 6ip жау • ар дуние тускен екен; олар 6ip кеш eciriH айкдра ашып, ж уртты ц тамаш алауы на м ум кш дж жасатысы келген екен, онда турран не бар? Exi апта бойы \"Ф р а н су з eMipi\" кррамныц эуескрй- лырын крздыру ушш, отызыншы ж елтокранга тагайын- далган осы кеш ж айлы кдндай да 6ip хабарлар жариялаумен болды. Бастырыныц салтанатгы жецкп Д и у Руаны жындан- дырып ж1бере жаздады. Эйелшен бес ж уз мыц ф ранка тартып алгандай болтан о л озш бай адам санай бастаран, бпрак, кдз1р о л езш щ болмашы акдпасыныц кдсынан ете шыкдфн миллиондар жацбырымен салыстырганда, езш тукке турмайтын кедей адам сез1ндд. Оныц кдлзганышы куннен-кунге улгая бердд. О л бэрш е 315

ызалы едД: уш не баруды AOFapFaH Вэлтерлерге де, Ларошкд сенш, марокколык, заиымды алдырмай крйган эйел1не де, ец бастысы езш алдап TycipreHiMeH крймай, бурынрыша езш щ щязметш пайдаланып, бурынрыша уш не келш, аптасына е ю рет тамак, iiuin ж урген MiHicripre де ашуы кдра кдзандай болатын. Ж о р ж Лароппъщ аткрсшысы, оньщ хатшысы, жазрышы сияк,ты едД, э р ж олы оньщ айткдндарын кдразра Tycipin отырранда, осы 6ip юсшсшген немеш кд!лрындырып ел-riprici келедд. M iHicrip ретшде Л а р о ш атакдсд iAiHe крймады, сондык,тан партпелден айырылып кдлмас ушш, OFaH б ул партпел1 алтынра лык, толы екенш мущият жасырура тура келдд. А л Д и у Руа оньщ айналасынан тугел, осы 6ip мансапкумар адвокаттьщ соцры кезде аскдк,тай сейлеуш ен, шектен шыга бастаран арсыздырынан, узглдд-кесыдд сарындары сездершен, езш е ш екоз сешмдшгшен де алтынньщ буын сезшетш. Ларош Д и у Руаньщ уйшде билеугшге айналды: о л граф де Водректщ орнын басты, сол келетш кундер! туспкке келш, кызметшыермен кржайынындай сейлеседд. Ж о р ж оны ж ек керш Kerri; о л барда кдуып алгысы келгеш мен, батылы бармайтын иттей ызадан кдлшылдап кететш. Оньщ есесш е Мадленага жш-жш мшез керсетш кдлатын болды, а л о л оны т э р б и е а нашар баладай рана кдбылдап, иырын кетерш кдна крятын. Дегенмен ол к уй еуД ш ц унемД K,a6aFbi Tycin ж у р е т ш болга н ы н а тацыркдйтын. — М ен с е т тусшбеймш, — дейдД Мадлена. — СДркец с у кетермейдД д е журедД. А л жагдайьщ ете жак,сы рой сенщ. О л ун-тунсДз бурылы п кетедД. Алгаш о л бастыгыньщ уш ндеп кеш ке бармайтыньш, ол ж идтщ уш н е будан бы лай аттап баспайтынын мвл1мдедД. Вэлтер ханым ею ай бойы буран кун сайын хат жазып, уш не тндкырлы, e3i б у л уш ш утып алган жетшс мьщ франк акщаны крлына устату унпн кдй ж ерде болса да кездесуге шакдяруын етш умен болды. ЖДггг б у л ж алы ныш ты xarrapFa жауап кдтпады, алы сымен откд ертеп ж Д берт отырды. М ун ы сы ортак, 316

_________Су'Шндг doc угыстары е з улесш ен еш бас тарткдны емес, алайда эй елд1 е зш щ немкурайды лы гы мен ciAeciH катырып, ж ер ге таптагысы келдд. О л Kp3ip шылкыган бай! Ж ш т OFaH езш щ тэкаппар екенш K epceryi керек. Картинаны керетш куш М адлена оны, егер ол Вэлтерлерге бармайтын болса, улкен кдтелж болып шыратынын айтьш, упттеп банды. — Мазамды алмашы, — деп бурк, е тп Д н у Руа. — М ен ешкдйда да бармаймын. Алайда тамакданьш болтанная кейш о л кен ет езгердп — Дегенмен б ул м1ндеткерлж-п де аткдру керек. Киш. Э йелдщ де куткеш осы болатын. — Он бес минетте даяр боламын. К ш нш жатып та Ж о р ж к уц к и д еум ен болды , TinTi куймеде де кейуш крймады. Карлсбург уш нщ салтанатты ауласыныц терт бурышында KiuriripiM кегтлддр айра украган терт електзр панарлар ш н н ш . Бшк Kipe6epic баспаддакда ражап эдем1 ю лем тесел1 гт де, оньщ эр сатысында тас мусш дей кдтып зерл! баскшм киген малайлар турды. — Кездд арбауын! — деп кунк eTri Д и у Руа. О л жаратпагандай и ы ры н кикдйтты, 6ipaK, ж урегш кызганыш уыты сьпъшдап жаткдн едд. - Осындай уйде турсац м м крй дешз, ал OFaH д е й т ттлще ие б о д — дед! эйел1 жакдырмай. Уйге KipiciMeH олар ауыр сырт кшмдерш жугзрш келген малайларга устатгы. Бул жерде шеппнш жаткдн ерльзайыптылар кеп екен. — Тамаша! Тамаша! — деген сыбы р сездер еспледд. Зэуллм K ipe6ep ic за лды ц к,абыррасы М а р с пен Венераны ц хикаялары к естелен ш бед е р л е н ген зерл1 матамен кдпталыпты. О н жакта да, с о л жакта да eKiHuii кдбаткэ барып крсылатын шалкдрдай кец баспалдактар Канаты керш едк Тем1рден куйылран баспалдак жактаулары кездщ жауын алады; оран жалатылган алтынный бояуы кь1зы л мэрмэрдан жасалран сатыларра KynripT сэулесш Tycipin турды. Залга Kipe6epicTe eKi кы з бала — 6 ip e yi делдиген Кы зры лт к ей лек, eKiH niici KeriAAip к ей л е к к и ген - 317

Шсутан НфкеЬ-уяы_______________________ ханымдарга г у л ул е сп р ш турды. Bapi бутан ризашылык, б1лддрш жатгы. З ал адамта лык, толы екен. Эйелдердщ Ke6i жабык, кейлек K H iirri,- cipa, олар мунысымен бул шакырумен келген кепгп кэдшН жеке карме деп кдбылдаган сьщай таныткысы келгендей. А л бите даярланып келгендер ашык,-шашык, кейлекпен жур. Вэлтер ханым екш пи залда сыйлас эйелдердщ крршауында, келупплердщ кутгы щ ауы на жауап кдйтарып оты р екен. О ны танымайтындар уй и елер ш е кец1л аудармастан, мураж айта келгендей, б1рден балм елерд! аралап к ер уге Kipicri. Д н у Р уаны к ер ген д е э й е л к уп -ку б о лы п к е т п де, алдынан ш ы к дасы келгендей умтылып кдлды, 6ipaK, ол e3 i келедД д еп ойлады ма, Дркиис жасады. О л эй елге салтанатты турмен т л е амандасты, ал М адлена отан мадак, сездердд жацбырш а жаудырды. Э й елш Вэлтер ханымньщ кдсында кдлдырып, Д и у Руа кеп ке араласып ке-rri: ол осы ндагы ларды ц к е ш ш л т e3i сияк,ты Tepic н и етп лер деген сен1ммен олардыц жамандатан сездерш ecririci келдд. К о м б а т маталармен, италиандык, зерлД кестелермен, турлД-тусп жинак,тагы шытыс юлемдерДмен ж ен е кене ш еб ер лер картиналарымен эш екейленген бес зал 6ipiHeH 6ipiHe ете беретш дей етш жасальппы. К ерерменге acipece X V I —Л ю довик стилш де жабдьпргалган, шет-шетше ашык, кеплддр р ец к ж у п р т ш , к ^ з г ы л т туст1 ж1бек матамен кдпталган ж аты нж ай деуге боларлык, балм е к д п ы унады. А л т ы н жалатылып, тажап нэз1кт1кпен жасалтан ж и •аз да нак, осындай матамен кдпталыпты. Ж орждын, кез алдьгнан атакуы адамдар: де Феррачини герцогиня, граф ж эне графиня де Равенелдер, генерал к ш эз д ’Андремон, сулуларды ц с улуы маркиза д е Диун ж эн е баскд тиатыр премиераларынан тана туракуы керуге болатын ип жакрылар erin жатгы. B ip ey о н ьщ крльш ан шап берш , кулагына ж ас адамнын, куаныпггы уш сыбыр етп: — Ах, сзздд д е керетш кун болады екен-ay, кырсыкддн Суйкдмдд дос! Н е ге сонш а к ер ш бей кеттпцз? 318

___________________________ С^ШмМ doc Буркрфаган акдгыл шаштьщ астынан oFaH Сиузанна Валтердщ ж ылтыр кез1 кддалып турды. Ж о р ж оны кергенш е куаньш кдлды да, крлын кдтты кдлсып, KemipiM етш е бастады: — Еш крлым тимедд. Ею ай бойы жан-жашма KppayFa шамам болмай, ешкдйда uibiFa алмадым. — Ж акры емес, жакры емес, жакры емес, — деп кдйталады кдлз шын ниетомен. — Ci3 б1здд рен ж гтн дз, 6i3 ci3Ai шын жакры керем1з гой, — м ен де, апам да. Мен, мысалы, ci3ci3 eMip с уре алмаймын. Ci3 жок, кезде, мен сарынраннан асылып е лп м келедд. М е н муны эдеш, а з будан былай буйтш ж огалып кетпесгн деп ашык, айтып турмын. Крлыцызды берпрз, \"С у бетзмен ж урш келе жаткдн Исаны \" ci3re мен е з1м керсетсем деймш, о л анау шетте, жылыжайдьщ артында. Э к ем нщ о л орынды тавдагандары макраты — крнак,тар OFaH жеткенше барлык, заддарды басып етуш кдларандыкуан. Ол осы уйдд мак,тан еткенде бар рой, TinTi сумдык,! О лар акдфындап топты жарьш келе жатты. О сы 6ip с ул у жзггг пен суйюмдд куыршак, Kpi3Fa 6epi бурыльга кдрап кдлып жатты. — К еремет жуп! С ирек кездесетш ж уп! — дедд 6ip бел гш cypenni. \"Егер мен, шынында, ку адам болсам, осыган уйленген болар еддм го й ,— деп ойлады Ж о р ж . — Крлымнан да к ел ш ту р еде К,алай ойы м а к елм е ге н ? Ан а ган н еге уйленд1м десецпп! Неткен жосыкрыздык,! Алды м ен жакрылап ойланып алып, сонан сон; барып эрекет етухм керек едд\". Кдлзганыш, зэрл1 кдлзганыш ж уреп н щ тубш е тамшы болы п тамран сайын оны ц барлык, куанышын, жан дуниесш уландьфа бастады. — Рас айтам, Суйюмдд дос, ж ш келш турьщызшы, — дедд Сиузанна. — Э к ем байы п к ет а, ендд 6i3 кднша тентектж жасап, кдлай асыр саламыз десек те болады. А л ж т т т щ ойы е з багытынан ауыткдлран жок, — Ендд ci3 куйеуге шыгасыз! © знрзге сай 6ip керемет, бфак, с эл кедейленген ханзаданы тауып аласыз, сонда ойынымыз жайына кдлады. 319

Ъвксушт Нфэквкв-улы_____________ _____ — О, жок, 93ipre ондай ойым жок,! — дед! кди шын кецишен. — М ен тек кдна е з 1ме унаган, шын унаган адамра рана куйеуге шыгамын. М енщ байлыгым ею адамра жетедь Кекесшдд, жымыскд1 кулюмен Ж ор ж кдсынан етш жатк,ан адамдардьщ аттары н атай бастады: б ел гШ ацсуйектер езд ер ш щ тот баскдн атацтарын мына Сиузанна сияк,ты бай кдржыгерлердщ кдкзмна сатып, содан кейш эйелдер1мен 6ipre немесе белек 6ip-6ipiHe байланыссыз, бузыкцыкдстермен айналысады, алайда сый- курметтен кенде болмайды. — Ж арты ж ы л етпей-ак, азд щ де осылардай кдрмакдд тусетпнщ зге сешмддмш, — дедД Ж ор ж . — Маркиза, герцогиня, княгиня болып аласыз да, суйюмд! кдрындас, маран аспандай кдрайтын боласыз. Кд1з кдрсылык, 6iAaipin, оны ц крлына желпушнмен сокды лады, тек журег1 налагай адамра рана куйеуге шыратынын айтып ант нпкендей болды. — KepepMi3, KepepMi3, ci3 махаббат ушш тым акдгалысыз, — деп шымшылай тусп жшт. — Ci3 де байсыз, а з мурагер болдыцыз Foft, — деп жалтарды кдгз. — Айтуга турмайды! — деп тыжырына сейледд Жорж. — Бар-жоры жиырма мыц рента. Ke3ipri уакдггга бул тук емес. — Ж ок, а з д щ эйелпцз де мурагер болды емес пе? — Иэ, eKeyiMi3re 6ip миллион. К^лрык, мыц жылдык, табыс. М уны мен 6ip жакдд шыга да алмайсыц. О лар соцры залга енгенде, алдарынан жылыжай — неше турл1 кептеген тропикалык, араштыц темен И1лген бутак,тары к,аулап е с к е н с и р е к к ез д е с ет ш гулд ер таскдшымен астасып кеткен улкен кдгскщ бак, KepiHici ашылды. Арасынан кун ceyAeci кумк: толцындай тегшп турран осынау кдлыц жасыл есю н астынан дымкмл топыракзыц жарымды m ci мен еамддктердщ хош nici араласа бурнырап тур. BipaK, осы Terri де кушырлы шстерден 6ipTypAi кджырэндык, жасандылык, кшератгык, сезш п, денеш турппк-претсндей. Ею кдтар буталардыц арасындагы аяцжолра теселген юлемдер кэддмп цынадан

___________________________ Cydfawk doc айырып алгысыз болып кершедд. С о л жак,та, бш к пелмэ араштарыньщ бутакдарынан иш келт1р 1лген кец кум без астынан Д иу Руаныц кезш е шалынган, сондай улкен, адам шомылута да боларлыкдай хауы з ак, мэрмэрмен ер!лш, ж аралауына т е р т д е у ж анан акдсулар орн аты лы п ты ; акдсулардыц ашык, ауыздарынан с у аткдглап тур. Ty6 i алтындай жаркдыраган куммен жабылган хауызда улкен-улкен кдлзыл балыкдар — кездер1 шарасынан шыга адырайган, кдбыршак,тарына кегтлддр туе жалатылрандай, курдел1 кдгтай кестелер1ндей кулпырып, б 1ркдтары api- 6epi ж узш журсе, б 1ркдтары алтын кум Fa w in крйрандай крзгалыссыз тур. Д и у Руа токдай кдлды, оньщ ж уреп аткдкдай coFbin кетп. \"М ш е, салтанат! — дедд о л езш е езь — М ше, кдндай уйде туру керек. Ж урттьщ к,олы жетедд. М е н щ н еге крлымнан келмеу1 керек?\" О л крл ж етю зу тэ сш н дереу ойлап таппак, болды, 6ipaK, ойына ештеце тусе крймаран о л езш щ 3Aci3AiriHe ызаланды. Оныц cepiKTeci де аз ойымен болып у н а з кдлран. Д иу Руа OFaH кираштай к ез салды. \"Бар-жоры мына жанды куыршакдед уйленсем жетш жатыр едд-ау!\" — деп оклады ол. Сиузанна кенет езгердд. — Дайындальщыз! — дедд де, о л алдарында турран топты жарып erin, шурыл ощ>а бурылды. Жапыракдары адамньщ ашылган алакднындай жщппке саусакды тацражайып еш м дж тер арасында, тещ з толкдлндарыныц усгш де крзгалмай турран адам кершдд. Алрашкд.1 эсер айтып ж етю згкзз керемет болды. Ш ет- iueii Tipi есюндермен кемкер1лген картина белгкпз 6ip киял-ражайып дуниесше ж етелеп ала ж енелетш кдкдта, кара теспстей болып кар1ндд. Тек картинага тесш п Караганда рана шынайы eMipre орала бастайсьщ. Ж акдау кдйыкды exire белш тастапты, а л о л к,айык,та кдягаш т у с к е н ш ам ж а р ы р ы н ьщ келенкеанде калган апостолдар отыр да, олардьщ 6 epri uieTKici шам жарыгын жакдлндап KeAin калган Исага багытгапты. Исаньщ 6ip аярын толкдшра TKri3ep-THri36ec шары, ал толкдш езше такай берген кудай табанына a3i жабыса -1050 321

кетердей ебек теп ж айы ла цалган. Кудай-адамныц айналасы кдракелецкеге айналран. Тек кдна аспанда жулды здар жымындайды. Кудайра багытталран ш амны ц солрын жарырында шэюртгердщ ж уздер1 кдсиетп урейден кцсайып кеткендей кершедд. Бул шын мешнде куаты куигп, ойды астан-кестен етш, санада м эцп сацталып кдлатын, нагыз шеберддц крлынан шыккдн acepAi туынды екен. Ж у р т картинага ун -т ун аз тес1ле кдрап, ойлы кдлыппен буры лы п кетедд, содан 6ipa3 уакдгг еткеннен кешн рана ттлге келш, оны ц ерекш елж терш с аз кдлла бастайды. Д н у Руа картинага кдрап турып: — М ундай картинага не б о л у салтанаты — ец тамаша нэрсе! — дедд. Б1рак,оны баскд да Keprici келш узддккендер итермелеп шьпарып ж1бердд, содан кейш о л эл1 д е алакднында журген Сиузаннаньщ крлын кдлса тускен куш кешн шегшдд. — Ш ампан пнкицз келе ме? — деп сурады Сиузанна. — Ж уриц з дэмхана жакрд барайык, Экем де сол жерде. О лар аяцдап кейш кдрай журдд. М унда езш уйдегтдей сезш ген адамдар тобынын, — сэндд кшнген, дабыр-дубыры м о л кещлдд топтар кдрасьгны арта Tycirrri. К ен е т Ж о р ж д ы б1реудщ даусы е ле ц етюздд. — Э н е Ларош пен Д иу Руа ханым. Бул сез оныц Кулагина алыстан ж елмен жеткен сыбы рдай б ольш есттлдд. KiM екен муны айткдн? Айналасына к е з салган ол, шынында, ей елш кердд, — о л MiHicrip eKeyi крлтыкд-асып алыпты. Bip-6ipiHeH коз алмай ацырын купиалай сейлесш , KyAiMcipen кряды. Ж о р ж га ж уртгы ц 6api тек соларра кдрап сыбырласып жаткдндай болы п кершдд. Кдны кдйнап шьиа келген о л аналарга тап 6 epin, екеуш щ д е быт-шытын гиьнаррысы келш кетп. 0 й ел1 ез1н ы црайсы з жардайга цалдырды. О л Ф о р ести еш ойы на алды. Мумкш , м уны ц сыртынан да: \" 0 л п мушздд Д и у Руа” десетш шьнар. Сондай-ак, о л и м е л i ? Айтарлык,тай еггплш бар, 6ipaK, дарыннан куралакдн кдлран мансапкумар. О н ы ц уш н е крнакцд келедд, ейткеш 322

_________________ __________CydiawH doc одан крркдды, оньщ купгп екенш сезедд, алайда осы ерлТ зайыпты журналшылар туралы с ез бола кдлса, е ш и м де аянып кдлмас-ау. М ына сиякды у н е т езш е с е з келтсретш, барлык, кылыгы ж урттьщ назарын аударумен болатын, уш не абырой епермейтш эйелм ен б у л ешкдшан все алмайды. Т ек аягана оралгы болады. Ах, осы ны ц берш аддын ала б!лгенде гой! Кдндай ipi д е батыл ойындарра барар едд. K e 3ip re мына юшкентай Сиузаннаны салганда, кдндай утыскд ие болтан болар едд! Бурын к ез1 кдйда кдраган, неткен керсокдлрльпр! Олар асханата — кдбырталары к ен е зерл1 маталармен кдпталран, мэрмар батаналары бар зэул1м залта юрдд. К дязм еткерш к е р г е н В э л т е р OFaH к у ш а гы н ж ая умтылды. О л шатгыкдъщ шыцына шыгып алган екен. — C i3 берш керддщз бе? Сиузанна, сен OFaH берш керсеттщ бе? Халык, деген кдлррын,— солай ем ес пе, Суйимдд дос? К ш эз де Гериги керддщз бе? Ж ац а рана осында келш, 6 ip ыстакдн пунш iuiin шыкды. Осы кезде о л сенатор Риселендд керш, кдрсы умтыл­ ды, оньщ кдсында жермецкедеп сатушы кусал алем-желем кишген айел! бар екен; ейелш щ eci шыгып келе жаткдны б 1рден байкдлады. Сиузаннара узын бойлы, ж арау аттай ж ас ж !п т келш шлдд,— акдиыл жакракдлы мен аздап селддрей бастаган шашы бар оньщ шаруасы шайкдлган акруйектер е к ш екеш б 1рден байкдлып турды. Bipey оньщ атын атады: \"М аркиз де К а зо л \",— сол-ак, екен Ж о р ж Сиузаннаны одан кызгана бастады. EKeyi кептен таныс па екен? Эрине, кдлздьщ байлыры б е л г ш болтанная кей ш шырар? О л ж ш тгщ yMincep екешн сездд. Bipey Жорждын, крлтьпынан устады. Бул Н орбер де Варен екен. Немкурайды, шаршацкдл жуздд кдрт акдлнньщ майлы шашы мен кенетоз ф рап кезге урып турды. — Осыны олар кещ л кетеру деп атайды, — лелд ол. — K e3ip би басталады, содан кейш 6 epi уйдд-уйше тарасып, yftKpiFa жатады, кдлздарра сол да ж етш жатыр. Шампан жакры екен, п п еаз бе? Осылай деп, о л езш щ бокалына шарап куйып алды, Ж ор ж да крлына бокал алды. 323

Ъексутан Нфзкеке-улы________________________ — Рухани байлыкдъщ миллиондарды ж ецу1 ушш пнемш, — деп Н о р б е р Ж о р ж га шлдд де, даусын жумсарта Tycin с е з ш ж алгады: — Б етен кдлтадагы акдиа маран кед ерп емес, врине, м ен оны м е с т е кдлзганбаймын, мен п р и н ц и гт турде кдрсымын. Д ну Руа оны тыцдаган жок, М аркиз де Казолмен ж ога лы п к еткен С и узан н ан ы кез1мен 1здеп турран о л Н орбердщ кдсынан ьны сы п шы ръш, оларды 1здеуге Kipicri. Ш е л кдндырура асыкдсдн кдльщ топ онын, ж олы н бегедд. О ларды KHin-ж арып етк ен свтте о л М эрелдерм ен бетпе- б ет ж олы гы п кдлды. Эйе/ймен о л ж т кездесш турады, а л куйеуш кептен к ер м еген едд. О л буран крс крлы н б 1рдей созды: — К,ымбаттым м енщ , с ен щ Кь/штилдэ аркдллы айткдн к ец есщ е м ен сондай ризамьш ! М арокколык, зайымнан м ен ж у з мындай утгым. Б ул уш ш тек кдна ci3 re борыш- тармын. Н агы з д ос деп аздд айтура болар! Е ркектер суп-суйгамдд н э зж кураторы эй елге буры- лы п к/арап е тш жатты. — К^1змет1 ме кдлзмет, кдлмбаттым м е н щ ,— дедд оран Д н у Руа, — мен а з д щ эйелпцздд алып кетсем деп турмын, дур ы сы м ен о л Kicire крлымды усынамын. Ж убайларды yHeMi белш экету керек. М э р е л мы рза басьш идд: — Д ур ы с айтасыз. Егер 6ip-6ipiMi3Ai таба алмай кдлсак, 6ip саратган кеш н осы ж ерде жольпысайык, — © т е жакры. Д и у Р уа мен Кдлетилдэ квп арасына суц п п Kerri, ал к уй еу ! оларды ц соцы нан ердд. — В э лтерлерд щ ж олы болды , — дедд Кглетилдэ. — Шамдагай юкер адам осындай болады. — Иа, мык,ты адамдар кдйткенде д е кдларанына крл жетюзедд. — Кдлздарыньщ эркдйсысына жиырма-отыз миллион- нан ж асау берь\\едд, — деп с ез ш ж алгады айел. — А л С иу-заннасы о н ьщ устш е эп-эдем1 кдлз. Ж 11тт ундемедд. © з ш щ ой ы н 6 ip e y кдйталауы оны ц ы засы н келтррдд. М э р е л ханым \" С у беттмен ж урш к ел е жаткдн Исаны\" 324

______________________ _____Qfikkndi doc вм к е р м е г т . Ж ш т оны сонда epTin 6apyFa усы н ы с жасады. Ж о л бойы олар бейтаныс жандарды келекелеп кулумен болды. Кдстарынан вткен Сен-Потен фрагшщ ещ р ш е ордендерш жыпырлатып кддап алыпты, — о л булардыц кулю сш келтардд. Tiirri оньщ соцы н ала вткен бурынгы елш ш щ ©3i д е мына журналшыдай орденге бай емес квршед|. — Кррам емес, кедэык, ж амау курак,! — дедд Д и у Руа. Буларра амандасу уш ш бурылран Буаренар да ж екпе- жек кун1 киген capFbiui ж асы л таспабауьш татып алыпты. Bip кпшрек эйелдер белм есш де элем -ж элем кшнген сем1з виконтесса де П ерсмиур 6ip герцогпен ецгтм елест отырды. — М ахаббат шырралацы, — деп сыбырлады Ж ор ж . А л жылыжайда кдтарласып отырран е з эйел1 мен Ларош-М этиега кердд, — еамддктердщ кдлкдсынан олар анык, байкдлмайды. Сонда да олардьщ туршде: \"Bi3 осы жерде журтгын, квз алдында кездесуге келккенб1з. Ж у р т н е д ес е де, т у ю р г е ш м 1з б а р ” , — д еге н о й ж а зу лы туррандай. М эр ел ханым К арл Марковичттц \"И сасы \" керемет екен деген niKipre келдд. Олар Kepi кдйтты. К уй еуш щ кдйда кдлып крйраны белггаз. — Не, Лорина маган эл1 д е екпел1 ме? — д еп сурады Жорж. — Иэ, екпелг Сега Keprici келмейдд, сен туралы с ез бола кдлса, шьпып кетедд. Ж о р ж унс1з кдлды. Кшшентай кдлздыц езш кенет жек Kepin кеткега оран кдтгы батты. EciK алдында оларды Сиузанна ток,татты. — Э, стздер мында екен аздер гой! Ал, Суйюмдд дос, с!з жалрыз кдласыз, мен Кглвтилдэ сулуды алы п кет- пекпш, — о л Kicire е з бвлмемдд к ер сеп ам келедд. О л eKeyi кептщ арасы мен тек э й е л заты ньщ рана крлынан келетш ептшкпен - жыланша бураландай басып ж внеле бердд. С о л сэтге кулагыньщ тубш ен 6ip ey сыбы р ете кдлды: — Жорж! Бул Балтер ханым едд. 325

Ъвксутт ’Нфкеке-улы_____________________ _ _ - О, ci3 неткен тасж урек еддщз! - дедд о л даусын одан epi бэсендете т у с т . — Н еге меш сонша кцнайсыз! C i3re айтайын деген сез ш бар едд, сондык,тан Сиузаннага кэсыцыздагыны алып кетудд етчнддм. Тындацызшы, мен с1зб е н бугш кеш ке с е й л е с ^ м керек... эйтпесе... эйтпесе м енщ не кггей алатынымды ci3 бж м ей аз. Ж ы лыжайга барыцыз. С о л жак,та бакдсд шыгатын есж бар. Саяжолмен тура ж уре бер вд з. Барып п р елген ж ерде кдлкдлы OTbipFbiimbi Kepeci3. М е н о н минеттен кейш келемш. Егер к ел гсп е й тт болсацыз, ант етем, м ен осы ж ерде кдз1р-ак, ж анжал шыгарамын! - Ж акры, — дедд оны тэкаппар к езбен шолып еткен ж т т . — О н минеттен кеш н айткдн ж ерпцзде болайын. E K eyi eK i жакдсд K erri. BipaK, ж т т Ж а к Р и вэлдщ кес1ршен кепнпп кдла жаздады. О л муны крлтьпргап альт, жацальпргарын айта бастады. О л e 3i ж аца гана дэмханадан шыкддан сиякды. Акдгрында Д и у Руа оны есж алдында ушырасып кдлган М э р ел мырзаньщ крлына 6epin кутылды да, тайы п турды. Ендд е з эйел1 м ен Ларош тыц кдсынан к езге туспей е т у кджет едд. О лардыц эцп м е кдлзыгына TycKeHi сондай, кдстарынан оп-оцай ете шыгып, бакдсд келш гардд. Ашык, ауада Д и у Руа муздай cyFa тускендей ттркендд. \"Сайтан алгыр, суы к,типзш алмасам e ir i\", — деп ойлаган о л мойнына крлорамалын байлап алды. Содан кешн саяж олмен абайлап iArepi басгы, — inrreri жарьпрган кейш оны ц к ез1 тук кермедд. Оцнан да, солдан да ж щ ш ж е жапыракрыз жалацаш бутацтар т е ц се л ш турды . К ен е т алды нан агарацдаган б 1рдеце ж алт е т п де, с о л сет о л е зш е кдрсы асыга басып келе жаткдн ашык, к ей л е к п Вэлтер ханымньщ ддрыдей шыкдсдн даусын еспдд. - Э , б у л с ен бе? С е н не, м еш керге тьждсдщ келш ж ур ме? — деп сыбырлай сейледд ол. - Т ек кдна аш уга бой берм ей сейле, — дедд Ж о р ж сабы рлы унмен. — Э й тп есе м ен бурылам да кетем. Э й ел оныц мойнына асылып, ерш не ерш тиер-тимес кдлыпта сы бы рлай ттл кэтты: 326

____ CydidwH doc — М ен саган не жаздым? С ен мешмен оцбаган адамша сейлесесщ . Н е нггедДм мен саган? Ж о р ж оны езш ен аулак,татуга тырысты. — Соцры рет KepicKeHiMi3Ae, сен менщ барлык, туйме- AepiMe шашыцды орап ж 1берш сщ . Эйел1м1з екеум1з ажырасып кетудщ аз-ак, алдында кдлдык, О л еуел: тацданган кдлып к ерсетп, содан кеш н басын шайкдды. — Жок,, с е н щ э й е л щ е 6 e p i6 ip. C ip e, к еп [ ашыналарьщньщ 6 ipi шыгар кузганы ш бглддрген. — М енде ашына жок, — Жаманкдтты жок,! Н еге с ен м ен шакырганда уйге келмейсщ? Аптасына 6ip келш туруга болатын e/vi гой? М ен тек сен туралы гана ойлаймын, бейнец к оз алдымнан кетпейдд, маскдра болганда, атынды атап ж 1беруден е з 1мдд шакда устап кдламын, — сеш кдншалык,ты суйетйнмдд осыдан-ак, 6 L\\e бер. С ен оны ешкдшан тусш бейсщ ! М ен 6 ip кыспак,та, кдпшыкдыц шынде жургендеймш, маган не болганын e 3iM де тусш е алмай-ак, крйдым. С ен туралы ойлаганда, тынысым тарылып, ж урепм тШ м д ет п кеткендей болады, аяк,тарым шалынысып, ж ур е алмай кдламын. KyHi бойы сен ж айлы о й ж етеп н д е о л е й ш отырамын да крямын. Ж о р ж OFaH тацдана кдрады. О ны ц алдында бурынгы шалдуарланган кертамыш кд13 емес, уайымнан муж 1лген, енд1 ештецеден тайынбайтындай жагдайга ж еткен кдйрылы эй ел турды. Дегенмен оны ц басында булды р 6ip ойлар туындап жатгы. — Кдшбатгым менщ, дуниеде мэцгшк махаббат деген болмайды, — деп бастады ол. — Адамдар крсылысады, содан кейш ажырасады. А л егер б ул екеум1здиа кусал созыла берсе, о л ауыртпалыккд айналады. М ен 6irriM. Саган ашык, айтып турмын. Алайда егер сен акыльща иел1к етш, меш досым рана деп кдбылдай алсац, мен саган бурынгыша келш турамын. Кдлай, е зщ е куш щ ж ете ме? — М ен бэрше даярмын, тек сеш керш турсам болды, — дедд Вэлтер ханым жалацаш бглепн оны ц иыгына салып. — Демек мэселенщ басы ашык, 6 i3 тек кдна доспыз. 327

Ъексутан 'НфЫсв-улы_______ __________ ______ — Иэ, келклтк, - деп куб1рледд де, эй ел оран ершн тосты. — Bip суйпп... соцеы рет. — Ж о к , — дед1 о л жумсак, кдна. — Свзде туру керек. Э й е л буры лы п кетзп, квз ж асын с у р т а де, iiirrapT- к дщ ы нан K^i3 FbL\\T лентамен байланган ораманы алып, Д иу Руага усынды. — Ма, ал. Бул марокколык, зайымнан уткан сенщ улесщ . С е н унпн осы ны уткдныма куанамьш! Алсацшы... Ж о р ж бас тартгы: — Ж ок, мен бул акдшны алмаймын! Э йел шарт кетп: — С ен щ тарапьщнан муньщ ты м каталдык,! Бул баска еш юмдйа емес, тек с ен щ акщац. С ен алмасац, м ен муны кркдлска лацтыра салуга мэж бур боламын. BipaK,ceH алуга тшссщ, Ж орж , аласыц гой? Диу Руа акщаны алып, калтасьша сущтгп. — К ет у керек, — дед] ол, — сен вкпеце суык, типзш аласыц. — Жак,сы болар едд! — дедд э й ел баяу унмен. — Ах, ел1п калсам гой! О л Ж о р ж д ь щ крлына ж аб ы сь т, елж 1рей, бар жаны- м ен елб1рей суйдД де, уй ге карай ж уп р е женелдД. Ж о р ж oflFa шомран калы ппен он ьщ соцы нан ердД. Ж ы лы ж а йга енгенде оньщ басы кдкдгия Tycin, ерншде кулю ойнап турды. Э й е л 1 мен Ларош кетДп калган екен. Тобы р азаяйын дептД. Балга калатындар аз болатыны байкалып тур. Кенет о л эпкес1мен крл устасьш алган Сиузаннаны к а р т калды. О лар бутан келДп, ездер1мен 6 ipre граф де Латур-Ивеленге крсы ла алгашкдя кэдДриуу би леуш еттндД. — О лар ьщ ю м таты? — деп тацдана сурады ол, — О л епкемнщ ж аца досы, — дедД Сю занна кулана кулДмдеп. Роза шы рт е те калды. — К алай уялмайсьщ, Сиузетта, о л каншалыкды менДю болса, соншалык,ты сеш ю де! — М е н айтар сез1мдД бДлемДн. Роза ашуланып, кетзп калды. Д и у Руа эдеппен Сиузаннаны к,олтык,тап алды. 328

___________________________ CyAicwdi дос — Тындашы, клшкентайым, — деп бастады о л езш щ бал татытан тш мен, — ci3 м е т досым деп санайсыз гой? — Эрине, Суйюмдд дос. — Ci3 маран ceHeci3 бе? — Эбден сенемш. — BaFaHaFbi ащпме есщДзде ме? — Кдйсы? — Слздщ куйеуге шьиуыцыз туралы, дал1рек айтсам, ci3 куйеуге шытатын жан туралы. — Иэ. — А л ендд а з матан 6 ip уэде бер е аласыз ба? — Иэ. Bipax, кдндай уэде? — Егер 6 ipey-Mipey ci3re куйеуге п и л у ж ешнде усыныс жасай кдлса, бутан менщ кдлай кдрайтынымды б ш п алмай турып, ешюмге кел1с ш берм еуге уэде етщДзпй. — Жакры, уэде етемш. — Бул екеумДздщ арамызда кдлсын. Э к ец е де, шешеце де айтушы болмацыз. — Айтпаймын. — Ант етЬцз. — Ант етемш. Булардын, кдсына icKep адамныц к е й т м е н Р и в эл ж упрш келдд. — Бикеш, экещ з сДздд балта шакдлрып жатыр. — ЖурщДз, СуйкДмдд дос, — дедд кдгз. BipaK, о л кдйтуды ойлап тур едд, о л оцаша кетш, крлы боста жакрылап ойланып алута шеиим кдбылдады. Онын, жаны бупн жаца эсерлерге толы едд. О л эй елш 1здеп, узамай оны дэмханада 6 ip-eKi еркекпен ш околад imin отырран ж ерш ен тапты. О л касындатыларта к уй еуш таныстырды, 6 ipaK, олардьщ атын бутан ататан жок, — К етпк пе? — дедд б!раздан кешн о л эй елш е кдрап. — Кетсек кетешк. EKeyi крлтыктаскдн куш босап калган залдарды басып эта. — Уй Heci ханым кайда? — дедд Мадлена. — Онымен крпггаспаймыз ба? — Кджет емес. О л 6i3Ai балта калындар деп уп тгей бастайды, мен тойып болдым. — Рас айтасыц. 329

Ъексуапан Hjfolceh-yiu_____________ __________ _ Ж о л б ойы e x e y i жак, ашпады. Т ек жатын белм еге енкамен, М адлена бетпердесш сыпыра бере куйеуше куле кдрады: — CaFaH айтатын 6 ip суйш илм бар. — Т а г а кдндай суйшып? — д е д Ж о р ж унатпай. — Тапшы. — Басымды ауыртарым жок, — Ж акры онда. Бурспуш 6ipiHiui кдцтар той. — Иэ. — Б ули н ага з жадажылдык, сыйлык, тапсыратын кун. -И э. — М ш е саган жацажылдык, сыйлы гам, — жаца гана оны Ларош тан алдым. О сылай деп о л зергерлж буйымдар салынатын кдптамага украс юшкентай кдра кррапшаны усынды. Д н у Руа оны беймарал кейшпен ашып, К урм етп легион орденш керд. О л с ел бозарып к ет п де, е з у тартты: — М е н он миллионга к еД сер ем. А л мынауьщ оган арзанга туей. Куаныигган eci шыгады деп куткен куйеушщ мына салкдшдьпына эй ел! ренж ш кдлды. — Н е боп кеткенсщ езщ ? Саган ештеце жакдайды. — О л маган е зш щ кдрызын етем ек боп жатыр, бар- ж о г а с о л рана, — д е д Ж о р ж сабырлы унмен. — Онын, маган б ер е ш еп э л! кеп. О ны ц с э з сарыны Мадленаны тандандырды. — Алайда сенщ жасында бул да аз емес, — дед! ол. — Бэр! ш а рпы , — дед! Ж о р ж кдрсылык, б м д р т . — Д а л кдз1р м енщ крлымда кеп нэрсе болар е д . О л кррапш асы н алды ашык, пепггщ устш е крйып, ж аркдраган ж улдызды аньпргап кдрады. Содан кейш оны кррабына салып крйды да, и ы ган б !р кетерш, шешше бастады. BipiHuii кдцтар кушт \"У й м е т хабаршысында\" шынында кесемсезип Проспер-Ж орж Д иу Руа узд к ецбеп ушш К урм етп леги он орденш щ nerepi болтаны туралы хабар басылды. Д иу Руа орденнщ езш ен repi фамилиясыныц ею р ет жазылганына куанды. 330

__________________________ Cyriimdi doc О с ы хабар д ы г ез ет те н окдлп, е з ш щ о р д е н алуы кпгямлык мачызга ие болганына Ke3 i ж етш отырранда, 6ip сагаттан кешн крлына Валтер ханымньщ хаты тидд: о л муны ц бугш ту стж к е э й е л 1м ен келш , мына марапаттауды этап е т у г е м ум ю н д ж 6 epyiH GTiHinTi. Алдында бас тарткдлсы келгешмен, артынан оньщ баскдша TyciHyre д е бо ла ты н хатын откд ж агы п ж1бердд де, Мадленага келш: — Бупн 6 i3 Вэлтерлерддц уйш де тустенеш з, — деп мэл1мдедд. О л тан кдлды. — Кд>1зык,екен! Ендд табалдырыгьшан атгамаспын деген ю м едд? — О л ойымнан кдйттым, — дедд де крйды ол. Булар келгенде, Вэлтер ханым адамдарды оцаша кдбылдайтын KimiripiM белм еде отыр екен. О л бастан- аяк, кдра к и ш и т , опаланган шашы езш е сондай жарасып турды. Алысыракуан Караганда о л кэрьлеу кершгенпмен, жакд>шдап келгенде жап-жас сиякды, байкагыш адамга б ул KepeFap эсер оны тартымды ете тусепндей. — О зд щ 6ipeyini3 кайтыс болды ма? — деп сурады Мадлена. — Ие деуге де, жок,деуге де болады, — дедд о л кайгылы дауыспен. — Жакдлндарымнан е ш и м кайткан жок, BipaK, Ka3ip мен еткен eMipiMai аза тутатын жастамын. Бупн мен 6ipiHiui р ет киддм, ендд калган гумырымда ж урепм- мен аза тутып етемш. \"Т е зе алар ма екем?” — деп ойлады Д н у Руа. Т успк жабыркау жардайда етп. Тек Сиузанна рана ауыз жаппай сейлеумен болды. Роза да елденеге алацдап отыргандай кершдд. Bepi журналшыны кдазу куттык,тады. К еш кш к барлыры 6 ip-6ipiMeH эщтме-дукен кура журш, залдарды, кдлскдя бакды аралап кетп. Д ну Руаныц соцынан келе жаткан Валтер ханым оны крлынан тар-тьш токдатты. — Тыцдацызшы, — дедд о л акдлрын сейлеп. — М ен ендд а з д щ мазацызды алмаймын, ешкашан... Т ек кана келш турыцызшы, Ж орж . Керддщз гой, мен ендд \"сен ” ДеУДД де крйдым. BipaK, ci3Ai кермей SMip с уру мумюн емес, мумюн емес. Бул 6 ip сумдык, кдшалыс. Кунддз-туш 331

Ъвкарплт Нфквке-упы__________________ _ тек ci3 к ез алдымда турасыз да крясыз, жан-журепме, денеме сщ ш кеткендейаз. C i3 маран у берген сиякдысыз да, сол у м е т шпмнен м у ж т ж еп барады. Шыдай алар еместн. Шыдамым жетер емес. М е т к ем тр санай берщЬ, — к э р сы л ь т ы м ж ок, Ш аш ы м ды да эдеш c i3 м ен щ ак, шашымды керсш деп опалап алдым, - мейм, тек кдна к ел т, к е р ш т турьщызшы, анда-санда болса да, дос ре-пяде. Э й е л онын, крлын кдтты кдлскдны сондай, тырнагы етше батып кетп. — Б ул шенплген мэселе, — дедд Ж о р ж бе-ri булк етпес- тен. — К,айталай берш к ереп не. Керддщз foA, а з д щ хатыцызды алысымен ж етш келддм. Вэлтер кдлздарымен жане М адленамен алда келе жаткдн; \"С у бе-пмен журш келе жаткдн Исанын\" кдсына ток,тай кдлран Вэлтер Д и у Руаны тосып алды. — Кдлзык, бар, — дедд о л куле сейлеп, — кешеэйаммнщ м ы на с у р е т алды нда рибадатханадарыдай т 1зер леп турраньш керш кдлдым. О л жалбарыньш турды. К улгетм - ай! — Исаньщ б ул бейнеа менщ жаныма шипа дарытады, — Вэлтер ханымньщ сешмдд шыкдщн у т н е н ризальпы сезш п кддды. — К е з алмай кдраган сайын бойыма куш-кдйрат куйылранын сеземш. Т ещ з толкдлнында турран кудайра бурылып, сезш сыбы рлай аякуады: — Кдндай ражап! О л мына адамдарра кдншалыкды урей тудырса да, олар оны соншалыкды жакры кередд! Басына, к ез1н е кэрацдаршы, — 6 api сондай кдрапайым api санара сыймайтындай куддрегп! — О л ©3i а з д ен аумайды рой, Суйюмдд дос! - деп дауыстап ж1бердд Сиузанна. — Кудайакда, украйды. Егер ci3 сакдл крйсацыз нем есе о л сакдлын кд>грып тастаса, — куйып крйрандайсыздар. Керемет! О л Ж ор ж д ан суреттщ кдсына туруъш етшдд. Bapi де екеуш щ ещ нде украстьпргар бар деп тапты. Буран 6 api д е тарщалып жатты. Вэлтерге б ул акдллга сыймайты н нэрсе болы п кершдд. М аддена к уле тусш, Исаньщ е щ кдтандау екенш айтгы. Валтер ханым кдлшиып турып, 6 ipece е з ашынасыньщ 332

__ ________________ ________CyiiidwH doc жузше, 6 ip ece Исанын, бейнесш е кезек карай бердд. О сы сэт оныц е щ де шашы сияк,ты эппак, болы п кетп. V III Ерлйзайыпты Д и у Руалар кдлс а я т н а карай Вэлтерлер уш н е ж ш кдтынап турды. М аддена к еб ш е се шаршап турранын айтып, уйде кдлгысы к елген кездер1 Ж о р ж жалгыз эзнак, келш журдд. О л жума кундер1 келетш, ал Вэлтер ханым б у л куш баскд ешюмдд кдбылдамайды. Бул кун Суйюмдд достьщ, тек кдна соньщ кунше айналды. Тамак,танып болганнан кешн карта ойнайды, кдггайлык, балык,тарга крлдарынан I жем шашады, у й ш ш к уакд.птарын калайда кендлдд етюзш I журдд. BipHeuie р ет eciK калтарысында, жылыжайдагы буталар калкасында, кез келген карацры бурыпгга Вэлтер ханым Ж ор ж д ы шап 6 epin кушак,тап, кеудесш е кдяса тусш, Кулагина алкаша сыбырлайтын: — М ен с е т суйемш!.. Суйемш с е т !.. Ес-тусаз суйемш! А л о л эйелдд салкдшкандылыкден ысырып тастап, жай рана: — EcxiHi крзгай бер етш болсац, келм ей крям ы н,— дейдд. Н ауры з айынын, соцында кутпеген ж ер д ен апалы- с щ л ш кдпдардьщ exeyi д е куйеуге шыгады екен деген с ез тарады. Розаныц ж т п граф д е Латур-Ивелен, Сиу- заннанш - маркиз д е К азо л десш журдд. Аталран ею мырза б у л уйде айрыкдна курм етке беленш , ©з адам- дарындай болып кетп. Ж о р ж бен Сиузанна кэддмп aFa мен кдрындастай тэту кдтынаста болды; олар б1рнеше сагат бойы ауыз жаппай эцпмелесш, журттын, бэрш келекелеп KyAicin отыратын, сыртгай Караганда, екеуш е д е 6 ipre б о лу унайтындай кершедд. Олардыц еш кдйсысы кдлздьщ алдагы б ола р тойы жешнде, ж уртгьщ аузындагы сез туралы Tic жарран емес. Bip KyHi тац ертец бастыры Д и у Руаны ©з уш н е суйрегендей етш алып келдд де, та щ ы тамак,тан кешн Вэлтер ханымды 6 ip жабдык,таушымен с ей лесуге шакдгрып кетп, Ж о р ж сол кезде Сиузаннара: 333

Шсутан ‘Нфквке-уш_______________________ — Журщ13, кдлзыл балыкд-apFa ж ем берешк, - деген усыныс жасады. О лар устелден жумсак, нанды уыстап алып, жылы- жайга кдрай беттедд. М эрмэр тоспаныц жиепнде тззерлеп турып судага жэнддктерге ущ ле кдрауга болатын жастьщгар жататын- ды. Сиузанна мен Д и у Руа кдтарласа ттзелерш бугш, cyFa е ц к ей ген к уш нанды укдлап домалак,тап, бальпргарра лакдыра бастады. М ун ы керген балык,тар ж узш к е л т , куйрыкуарын былтандатып, аркд кднатгары жыбырлап, адырайган кездерш алак,татып, cyFa тускен нанды суцги кдкднып алып, iAe кдйта шьпъш, тары дэметкендей айнала ж узш журдд. О лар ауыздарын ашып-жауып, алга орга сеюргенде, адам крркдтындай кубыжыкдд украп кетедд. Х ауы з тубш жапкдн алтын кум аясында олар кдн кдлзыл тусЫ ен жанар суыргандай болса, меп-мелддр с у бетшде сегарген кезде жарк, е т к ен ж а лы н да й ш алы ны п, ток,таган к езде кэбыршагындакы кеплддр тусш к езге тосады. Ж о р ж б ен Си узан н а езд ер ш щ cyFa твцкер1лген б ейнелер ш е кдрап кулдд. К ен ет Ж о р ж акдлрын рана: — C i3 менен сы р жасыра бастадыцыз, Сиузанна, бул жакры емес, — дедд. — Кдндай сыр, Суйгамдд дос? — деп сурады кдлз. — А н а у жолры атаулы кеште дал осы ж ерде нендей уаде бергенпрз ешщзде ме? — Жок, — Ci3re 6ipey-Mipey уйлену туралы усыныс жасай кдлса, алдымен меш мен акдллдасамын деп уэде бергеназ. — Солай болса ше? — Bipey ci3re усыныс жасады гой. — KiM екен ол? — © зпцз де жакры б1л еа з и м екенш. — Бымеймш. Ш ы н айтам. — Бдлейз! Анау узынтура сэнкрй, маркиз де Казол, — Ец алдымен ол сэнкрй емес. — Мумкш . BipaK, о л акдгмак, Кдрта ойнап, сауык,-сайран курумен-ак, азып-тозып бггкен жан. Айтары жок, мына 334

__________________ ________ СшШмИ дос сен сияк,ты жап-жас, эдем1 д е акдглды кдлзга к ерем ет жарасады. — OFaH 6ip кдрсылыгъщыз бар гой, cipa? — деп сурады кдлз кул1мдей тусш. — М енщ бе? Ешкдндай. — Ж ок, бар. BipaK, о л м улде ci3 айткдндай ж ан емес. — К,ойыцызшы ендд. Акдомак, api кдскунем. Кдлз cyFa ущлудд крйып, басын буран бурды. — C i3re не болтан? — Мен... мен... мен аздд кдлзранамын, — дедд о л дэп 6 ip ж урегш деп кдсиетп купиасын амалсыз суырып салгандай унмен. Кдлз оншалыкды тацыркдй крйран жок, — Ci3 бе? — Иа, мен! — Солай ма! Н еге олай? — ©йткеш мен аздд суйемш, ал ci3, жаман кдлз, муны езнцз де жакры б й еа з. — Е ащ зден адаскдннан саумысыз, Суйюмдд дос! — дедд о л катан, унмен. — Еамнен адасканымды ез1м де бглемш, — дедд ж т т . — Эйтпесе мен сиякды уйти-баранды адам ci3 сиякды жас кдлзбен осылай сайлесер ме едд! М е н ж арымес кдна емес, кдллмыскер, оцбаган адаммын. Eui6 ip ум п тен уге хакдлм жок, екешн б 1л ген сайын е а м н е н айырыла тусемш. А л менщ каз1мше а з д щ куйеуге шыгатыньщыз ж енш де саз б о ла кдлса, 6ipeya4 eATipin тастагым келедд. Ci3 MeHi кенпрцрз, Сиузанна! О л унс1з к,алды. Нан лак,тыруды крйганнан кей ш балык,тар агылшын солдаттары кусал, сапка Т1з1ле турып, томен ецкейген адамдардьщ ж уздерш е бакдлрая карал калыпты. Алайда адамдардьщ ендд оларм ен icTepi жок, едд. — О зд щ эйелшдз бары еюшнгп-ак, — дедд кдлз эзьл- шыны аралас. — Буран не icTeyre болады? Бос эуре. Бар! бггп! Ж т т ж алт бурылып, кдлздьщ бетш е тане тусп : — Басым бос болса, маран куйеуге un>iFap ма еддщз? — Иэ, Сушомдд дос, мен ci3re куйеуге ишрар еддм: ci3 335

Ъексутам ’Hy(»lceke-ym_____________ _______ MaFaH бэрш ен артык, унайсыз, — деп о л шынын ашып ай п ы . — Ризамын... ризамьш,.. — деп куб1рледд ол. - О зд ен ж алы на етшемш: еш ю м ге келгам бермещзпп. TaFM 6 ipa3 тосьщызшы. ©тш емш ! Уэде б ер еа з бе? — Уэде етемш, — мунын, не уш ш кджет екенш тусш- б ес е де, кдлсыльщкдлрай туры п кдлз уэдесш бердд. Д и у Руа алакднында кдлган наннын, кдлдырын cyFa тастай салды да, эбден басынан айырылган адамша крштаспастан ж уп р е басып кетш кдлды. Б ул сощ ы нан кесеп алакднда езимегенддктен, о л судьщ т у б ш е кетпей, б ет ш д е кдлкдап ж ур д 1 де, бальндгар жапатармагай тура умтылысты, — жырткдлш ауыздар нанды жан-жак,тан ж улмалап жатты. Т аласа-тармаса олар хауыздын, келеш басы на ауысты, нанра уйм елеген балык,тар ендд алыстан с у пшнде жайкдлып турран ripi гул шашак,тарыньщ басына украл Kerri. Абы р ж ы п кдлран Сиузанна тацыркдран куш орнынан турып, е з белм есш е беттедд. Ж о р ж уй ш е тук болмарандай кдлыппен келдд де, бул кезде хат ж азы п отырран эй елш е бурылып: — Ж у м а KyHi В элтерлердщ уй ш е ту сп к ке барасын, ба? М е н барамы н,— дедд. — Ж о к , — дедд эйел1 сеш м с1здеу унм ен. — М ен ауырьщ-кдлрап ж урмш . Уйде отырраным дурыс. — © з щ 6 iA. С е т е ш и м зорламайды, — дедд де, кдлпа- рын алган Ж о р ж кдйтадан шы ръш кетгь О л кептен 6 epi эй ел ш щ кдлр соцына тусш, андып, эр адымын бакдллаумен журген-дд. Акдлрында куткен сэт те туды. О л мына: \"Уйде отырраным дурыс\", — дегеннщ астарында н е жаткднын б1рден ацрарды. К еш ш з кундер1 о л эйел1мен эзш ете сак, устады. Эдет- те й с ш ен ты с о л TinTi кещлдд болы п журдд. — Бурынры суйимдд Ж о р ж кдлпыца келш кдпсыц, — дедд Мадлена. Ж у м а кун1 о л ерте ж инала бастады, е зш щ айтуынша, бастырыныц уйшдеп туспкке дейш 6ip жерлерге барып шыруы керек екен. CaFaT алтыга таман о л эй елш 6 ip суш и, уйш ен 336

_____________ _____________ Cydlcmdi doc шык,ты да, Нотр-Дам-де Л о р е т алацы на бары п, куй м е жалдады. — Фонтен кешесшдеп он жетшхш уйдщ кдрсысына токд'ацыз да, мен айткднша крзралмацыз, — дедд о л ат айдаушыга. — Содан кеш н меш Лаф айет кеш есш е, \"К^ыррауыл\" мейрамханасына алып барасыз. А т ж еле аяндап ж енелгенде, Д н у Руа пердеш Tycipin крйды. О н минетген кеш н уйден М адлена шы рып, iunci булвэрге кдрай бетгедд. О л 6 ipa3 узады-ау дегенде, Ж о р ж есж тен басын шыгарып айрай салды: — Кетпк! Б1раздан кешн куйме оны \"Кд>1ргауыл\" мейрамханасьша — осы коше орамындары ец эй гш ортакрл мейрамханага — алып кедлд. Ж о р ж жалпы залга Kipin, тамакдсд тапсырыс берд1. Асы кд а й тамак,танып оты ры п , о л элс1н-элс1н сагатына кдраумен болды, Акырында коф е мен ею ремке кэниэк imin, хош ш сп сигарды рахатгана шегш болганнан кешн, сарат тура ж е-ri жарымда мейрамханадан шыкды да, OTin бара ж аткдн куйменз ток,татып, Л а р о ш ф у к о кешесше алып баруды буйырды. К у й м е ш 6ip у й д щ к,асы на ток,татк,ан Д и у Р уа еаккузетке ештеце айтпастан тортшин кдбаткд кетерзлдд де, eciK ашкдн кдлзметпй эйелден: — Гибер де Лорм мырза уйде ме? — деп сурады. — Иэ, мырза. Оны крнакдкайра ертш барды; 6ipa3 Kyrripin барып о н ы ц к,асына суцрак, б о й лы , а й б ы н д ы , о р д е н д е р 1 сьщрырлаган акдпашты адам келдд. Диу Руа иш п курмет керсетп. — М ен щ жорамалдаранымдай, эйел1м кдз1р e 3 iHin ашынасымен Мартир кешеандегз жалдап алран жиЬазды белмелершде тустенш отыр, политсиа комиссары мырза, — дедд ол. Тертш сакдпысы басын идд. — Кдэ1змет1щ зге вз1рмш. — Bi3 6opiH caFaT торызрэ деш н yArepyiMi3 кджет, солай емес пе? - деп Ж о р ж сезш жалгады. - ©йткеш торыздан кей1н зинакррлык, icirnu устш ен т у су удшн ж еке пэтерлерге басып Kipyre а з д щ хакдщыз болмайды ю й ? 22-1050 337

— Нак^ылай туссек: куста — ж епге дей т, ал отыз 6 ipiHini наурыздан бастап торызга деган. Бугш сэутрдщ 6eci, демек сагат торызга д е т и аы уакуты м ы з бар. Онда былая, комиссар мырза, твменде м е т куйме тосы п тур, сондыктан б 1збен 6 ipre болуга n n c ri агентгеру а л а к етеш к , содан к еш н eciK алды нда кйыкене тоса турамыз. Н егурлы м кенпрек ирсек, согурлым оларды к у л м ы с устш де басу ык,тималдыгымыз нак,ты болмак, — © з й ц з б 1лщ!з. К ом и ссар шырып кетш, y im y c ri б е л у п н жасыратын пэлтесш киш оралды. О л шытар бетте Д и у Руаны алга озд ы р га сы келш ы ш с ы п е у , 6ipaK, е з ойы ньщ жетепнде туркан о л да шегшшектеп: — О з д е н кейш... о з д е н кешн... — деп кдйталай б ер у. — 0 т щ з , Д и у Руа мырза, м ен е з ушмдемш, — деп е ск ер тп тертш сакдпысы. Д и у Р уа и ш п к ур м е т к е р с е т п де, табалдырык,тан аттады. О л кеш куры м б1реулердд устаура шыратындыкхарын к ун д 1з еск ер тш крйран бола ты н , сондык,тан булар комиссариата^ келгенде, кгамдерш ауыстырып киген уш а г е н т с а к д д а й -с а й о т ы р е к е н . О л а р д ы ц 6ipeyi ат а й д а у ш ы н ы ц к,асына оты р ы п , кдлран eKeyi ap6aFa сы йы сты да, арбакеш буларды М артир кеш есш е алып кеду. — П этеру ц жоспары менде бар, — д е у жолда Диу Р уа. — Б у л а р уш ш п й кдбатта. О ц жак,та Kim iripiM Kipe6epic, содан кеш н асуй, одан epi жатын белм е. Уш б е л м е 6ipiHeH 6ipiHe е т е у . К упия eciK жок, сондьщган кдшып к ете алмайды. TeMip устасы осы манда турады. О л а з у ц буйрырыцызды кутш отыр. Олар керсеттлген уйдщ кдсына келгенде, сепзден он бес м инет кдна кетаен е у . EciK алдында жиырма минеттей ун ш з то сы п туры сты . K e 3 ip о н б е с минетш з торызды соратыньш байкдран сэтте рана Д и у Руа: — А л е н у кетпк, — деу. Е а к к узет а е кец1\\ д е аудармастан, ал о л буларра тш п к е з д е садран жок, олар баспалдакден кетергле бастады. K ip e 6 epicTe а ге н тт ер у ч 6 ip eyi кузетте кдлды. 338

____ ______________________ Cydlawk Ьос Т ер т еркек ушшпп кдбаткд кетер ш п тоцтады. Д н у Руа есиске кулаган тосты, содан кеш н ю лт т е а п н е н сьналады. BipaK, еш теце кершш, е с п л е крймады. Содан кеш н о л крцырауды басты. — Осы ж ерде дайын турыцдар, - деп еск ер тп комиссар е з агентгерше. Ею-уш минетген кешн Ж о р ж тэты да б1рнеше рет кдтарынан крцырауды шырылдатты. Велме iiuiHAe 6 ip крзралыстар сезЬур, ж ец 1л аяк, ды бы сы ест1лдд. Bip ey барлаута келгендей. Журналш ы буплген саусаилмен eciicri кдпы-кдтгы кдрып ж 1бердд. — Бул и м ? — деп сурады ар жацтан 6ipey; даусын езгертуге тырыскдн е й ел yHi. — Зац атымен буйырамын: ашьщыз, — дедд тертш сакдгысы. — Ci3 KiMci3? — деп сурады жацагы дауыс. — Политсиа комиссарымын. Ашыцыз, ейтпесе мен eciicri бузута eMip беремш. — Ci3re не керек? — Бул менмш, — дедд Д н у Руа. — Ендд б1зден кутыла алмайсындар. Ж а лац аяк, дыбысы еспсген узай бердд де, 6ipHeiue секенттен кешн кдйтып келдд. — Ашпасацдар, ecucri бузамыз, — дедд Д и у Руа. О л мыс туткдны сытымдай устап, иытымен eciicri итерш крйды. Ж ауап болмады; с о л кезде о л бар куш ш салып жулкдлна итерш ж1бергенде, есю кулып шыдас бермедд. Ж улью тан бурандалар жан-жакдсд шашырап, Д и у Руа Мадленага сокдырып кулай жаздады, — крлына майшам устатан о л есж алдында тур екен, — жалацаяк, шашын аркдсына бос ж1берген, уст1нде тек тесек к ей леп FaHa бар. — М ынау сол, 6i3 устш ен тусп к ! — деп айкдйлаган Ж о р ж белмеге умтылды. Кдлпаплн крлына алтан комиссар оныц соцынан ердд. Н е icrepiH бжмей абыржьпан Маддена олардыц жолына жарык, Tycipin арттарында келе жатты. А с у й д е г ! ж и ю с ы з к,алган у с т е л у с т ш д е т а га м кдлдыкд-ары: шампан шелмеп, ашылган паштет кдлбыры, 339

Ъексутан Н‘ фЖекв-ут____________________ _ мужь\\ген тауык, cyfteKrepi ж эне жартылай ттстелген нан турамдары к езге ту ст ь Буф етге е ю так,сыда устрица крбыршак,тары уй ш п кдлыпты. Ж аты нж ай астан-кестен. Орындык, ар калыганда эйел к е й л е п uvy/d тур, к ресло жак,тауында шалбар жатыр. К е р е у е т алдында ею улкен, е ю Kiiui — терт бетецке домалап кдлыгтты. О с ы 6 ip ж иЬазымен 6 ipre жалданатын уйлердщ 6 ip- 6 ipiHe ук,сас кдлыптары ж атынж айында, крнакуйлж ж ш р к е н ш т , ж у р е к айны таты н крлац са Hici бар, орындыкуардан, кдбыррадан, тесектен, перделерден ацкдпт турран ж агам сы з Hici узглмейтш белм еде бар-ж ога 6 ip тунеп шыкдсдн, 6 ip кун немесе жарты ж ы л турран адамньщ эркдйсысы мунда езш е тэн 6 ip шсш кдлдырып кетедд де, осы шс бутан д ейш п болрандардын, т е ш е араласып, акдгр аяганда сондай 6 ip туешйказ, тэтп л е у epi сонымен катар адам те зп с 1з сасык, ш ске айналып, осындай мекемелерге ортак, ebtferi шске айналады. Алды ашык, пеш уетш де тэп тлер салынран такрылар, шартрез шелмег1 мен imiHAerici жартылай шнлмеген ею р ем к е турды. К рла саратгьщ тебесш е цилинддр кдлпак, орналасыпты. Комиссар шалт бурыльш, Мадленара теерле кдрады. — C i3 Клер-М адлена Д и у Руа ханым, осы ж ерде турран кесемсезпп П р о сп ер -Ж о р ж Д и у Руа мырзаныц зацды эйел1 боласы з ба? — Ие, — деп, даусы карлырьщкдл шыкра да, анык, жауап к дп ы Мадлена. — Б ул ж ерде не icren журс1з? Э й е л жауап бермедд. — Бул ж ерде н е icren ж у р о з ? — деп кдйта сурады п олитсиа ш ен ш д еп адам. — C i3 е з уш щ зде емес, ж алдамалы уйде epi ж алацаш -жалпы дерл1 к кдлыпта ж у р о з , М унда неге келддщз? О л ж а у а п к у т п . BipaK. М а д л е н а т ы р с e Tin ун шыгармады. — взшдз айтпасацыз, муны мен 03iM аныкуаймын онда, — дедд комиссар. 340

__________________________ Cy^idMdi doc Кереуетте жука керпенщ астындагы адам сулбасы анык, байкдлып жатыр. Комиссар жакдяндап келдд. — Шапагатгы мырза! — деп ун к д п ы ол жаткдн адамра. Тесектеп адам крзрала крймады. О л кдбыррага кдрап, басын жастык,тьщ астына тырып жаткдн сияк,ты. Лауазымды политсей жаткдн адамньщ иыры-ау деген тускд крлын типздд: — Шапагатты мырза! ©тшемш , м е т куш крлдануга межбур етпещз. Алайда оранып алган денеде жан 6eArici жок,тай, тырп етпедд. Осы кезде Д и у Руа кереуетке карай 6ip-aK, каррып келш, керпеш ж улып алып, жастык,ты аударып тастаран кезде, астынан аппак, кудай болы п кеткен Ларош -М этиенщ жуз1 кезге шалынды. Ж о р ж оны тамарынан шап 6 epin, кылкдгндыра салгысы келген адамдай ущ ле тусш, TiciH шьщырлатты: — Тым болмаса уждансыздырьщызды мойындаура батыльщыз жетсе-mi. — О з гамс1з? — деп сурады тэртш сакдш сы. Eci шыкдан ашынамыз ундемедд. — М ен политсиа комиссарымын, аты-жешщзд1 атауыцызды етшем. — Айтсацызшы, сужурек неме, эйтпесе KiM екешщздд мен-ак, айтып берешн! — деп, ашудан калшылдап кеткен Д иу Руа айкайлап ж1бердд. — Комиссар мырза! — деп кумрлжи сейледд тесекте жаткан Kici. — М ы на б1реудщ меш кррлай сей леуш е тыйым сальщыз. М ен и м г е жауап 6epyiM керек: ci3re ме, элде мынаган ба? Тамары Keyin калгандай даусы кылгына шыкды. — Маган, ерине, маран, — дедд лауазымды жан. — М ен азд ен сурап турмын: ci3 KiMci3? Ашынамыз тары у н а з кадды. Керпеш иегше дейш тарта тускен о л жан-жатына марынасыз к ез жуг1ртть Кд>1ска рана ширатпа мурты бозарып кеткен ж узш де Tinri кап- кара болып кер1ндд. — Демек а з д щ жауап б е р г щ з келмейдд Foft? - дедд комиссар. - Онда аздд туткындаура тура келедд. Тым 341

'Ы г.у ш ш , Я ^ /и Ь -у т ___________________________________ болм аса турегелщ ^з. Эцг1меш c i3 кш нген соц жалтастырамыз. Т есек теп д ене к,озгалак,тап, epiHAepi жыбыр етп: — Ж уртты ц кезш ш е тура алмаймын. — Н еге? — деп сурады тэртш сакщысы. — © й т к е т ... ей тк еш ... м ен жалацаш пын, — деп, кумпужи жауап кэтты ол. Д н у Руа мырс етш, еденде жаткдн жейдеш алды да, тесекке лак,тырып жзбердд. — Ештеце етпейдП.. Турабер !.. — деп айрайлады ол. — Э й елЬ ш щ алдьгнда шеппнуге уялмаган жан менщ алдымда кш нуге бетш ен баспай-ак, крйсьш. О л бурылып, ашык, пешке кдрай кетп. EciH ж иып алган М аддена барш щ орньша келместей бы т-ш ы т болганы на K63i жетш , енд1 н е т болса да кдйыспай кетеруге белш бурандай тур байкдтгы. Басын тэкаппарлана кетерш алган оньщ кез1 от шашып т у р р а н д а й . K,aFa3 к^ ы р ы н у м а ж д а п алы п , к,онак, куткенде1тдей-ак, ашык, пеш жиегш е орналаскдн дею рлеу шырардандардары он майшамньщ бэрш жатып шык,ты. Содан кейш ашык, пеш тщ м эрмэр жак,тауына суйене турып, жалац аярын онын, сен е бастаган жалынына тосып едд, мыкдшына эрец iAirin ж урген белдемшесшщ арт жаты к етер ш п Kerri. Кд13рылт кррапшадан тем ею алып тартты. Оньщ ашынасы тесегш ен турып болганша, комиссар М адленаньщ кдсына келдь — М ундай icneH ж ш айналысасы з ба, кдйырымды мырза? — деп сурады эй ел аскэдгай сейлеп. — Нерурлым аз болганьш кдлаймын, ханым, — деп, оран комиссар шын жауап кдтты. Э й е л кекесшдд мырс e n i: — Оньщ ы з жакры екен, абырой епермейтш ic крй. О л е з к уйеуш к езш е д е ш чейтш тур байкэтты. Т есек тег1 м ы рза б у л к езд е KHiHin болтан екен. Ш албарын ш п, бэтщ кесш кшп, ж илетш ж уре туймелеп булардьщ кдсына келдд. Лауазы м Heci OFaH бурылды: — А л ендд, шапараггы мырза, ы м екешщздд, мумкш, айтарсыз? О л ундей крймады. 342

___________________________ СмОамИ ioc — Онда мен йздд туткдлндаура м а ж б у р м ш ,- дедд комиссар. — Т ш спещ з макан! - деп, бак^ры п лобердд кенет мырзамыз. — М ен щ ж еке басыма тш суге болмайды. Д и у Руа оныц кдсына уры п жырардай е к т н м е н жетш келдд. — С 13 кд1лмыс устшде усталдьщыз... к^лмыс устшде... - деп, ысылдай сейледд ол. — М ен щ йзд| кдмауга алуБа кукдным бар... иэ, бар. — Содан кеш н ашудан тутыга айрайлап ж1бердд: — Б ул Ларош -М этие, сырткд>1 icTep MiHicripi! Муны кутпеген политсиа комиссары ыршып тусп. — Ш ыны нда да, шапаратты мырза, ci3 KiMci3 63i, айтсацызшы? — деп абы ржи куб1рлед1 ол. Бул жолы рухтана тускен мырза даусын шьнара п л кдтты: — Бул ж олы мына сумырай шындырын айтты. М ен шынында мписпр Ларош-Мэтиемш. С е й т п де, Ж ор ж д ы ц кеудесш де кдш-кдгзыл болы п жаркдлрап турран тем1рдд нускдп: — Бул жексурьюта мына ордендд м ен бергенмш ! — дедь Д и у Руа куп-ку болып кетп. О л 6ip-aK, шалт кдшыл жасады — к е л е а сатте ыгегшен жульшган таспа эуеде от жалынындай ж елб1реп, ашык, пешке кдрай ушып бара жапы. — Сен сияк,ты арамзалар беретш ордендердщ куны, мше, осындай. К,олдары кушырлана туй1лген, тш терш шыкырлата ашудан iciHe кдбарыткдн олар 6ip-6ipiHe кдскдя кдрап турды: 6ipi — арыкдпа к елген, еддрейген м уртты да, eKiHmici — толы к, д ен ел1, м у р т ы ш иы р ш ы к,тала сакдшаланран eKi еркек. Комиссар олардьщ ортасына тусп. — Сабыр етпрздер, мырзалар, тэртш сак,тацыздар! О лар ун -т у н а з буры лы п KeTicTi. М адлена орнынан крзралмастан, темеюсш сорран куга култмйреп крйды. — MiHicrip мырза! — деп сез бастады лауазымды политсей. — М ен й з бен мына турран Д и у Руа ханым 343

Ы с т и н Я ф я Ы г -у м ___________________________________ екеувдздщ оцаша уйде устерщ1зден туспм: ci3 тесекте ' жатырсыз, б ул Kici жартылай жалацаш. Кшмдерцрз белме ! йппнде жайрап жатыр. Б ул — зинак,орлык,тьщ айкдлн KepiHici. Ci3 муны жокддэ uibiFapa алмайсыз. Буран не айтасыз? — Айтары м жок, м1ндетщ!здд аткдра 6 epini3, - деп Ky6ip е тп Ларош -М этие. Комиссар Мадленара бурылды: — А л ci3 кдйырымды ханым, мына мырза ашынадыз екенш мойындайсыз ба? — Аш ынам екеш рас! — деп шамдана сейледд ол. — Баскд сурагым жок, Тэртш сакдцысы пэтердщ жалпы жагдайы, белмелердщ орналасуы ж енш де тагы 6 ip деректердд жазып ж ап ы . Бул кезде мппспр кшнш болып, пэлтесш б1\\егше аса салды да, кдлпары н алы п , ж а зу ы н ток,татк,ан ком иссарра бурылды: — М ен ci3re ендд керекпш бе? Н е icTeyiM керек? Кете б ер сем болаты н nibiFap?.. Д и у Руа оньщ бетш е арсыздыкден к уле кдрады: — Н е уипн к е т п е к а з ? Ei3 болды к, Т осек к е кдйта жатьщыз, шапарапы мырза. Б1з кетем1з. О л политсиа комиссарыньщ жецшен шымши устап, есж ке икемдедд: — Журшдз, комиссар мырза, б у л ж ерде ендд 6i3 icremiH епггеце кдлган жок, Т э р т т сакдпысы тацыркдран турм ен оньщ соцынан iAecTi. Табалды ры к, алды нда Ж о р ж ток,тап, он ы алга оздырмак, болды. К омиссар эдеп сак,тап, бас тартгы. — ©тшдз! — д еп болмады Ж орж . — Слзден к е т н , — дедд комиссар. С о л к езде ж урналш ы иш п , курметпен api кекесшдд унмен: — © т у а з д щ кезегпцз, комиссар мырза. Бул менщ ез у т м д е й боп кдлды гой, — дедд. С е й т п де, абайлап, эдеш э д е т т турмен eciKTi жауып ШЫК.ТЫ. Bip сараттан к е т н Ж о р ж Д и у Руа \"Ф ра н суз eMipi\" саралкдсына келш гардд. 344

Вэлтер сонда отыр едг — соцгы кезде таралымы кебешп, оньщ банюнщ барган сайын шарыдтай бастаган ■габысына крсар у л е а кецейе тускен \"Ф ра н суз вм1рш щ \" ш ыгуын о л бурынры ш а e 3 i бакдллап, e 3 i басш ы лык, жасайтын. Баспагер оньщ бетш е кдрады: — 0 , бул ci3 бе?! Турцдз неге езгерш кеткен? Бупн неге туспкке келмеддщз? Кдйдан ж ур а з? 0 з сезш щ acepi кдндай боларына сегаш м о л Д н у Руа эр сезш кддай айтты: — М ен жада рана сырткдл icrep MuricripiH кулатыпкелддм. Вэлтер оны кдлжындап тур деп ойлады. — Кулатып келддд... Кдлайша? — М ен кабинет курамын езгертемш. Бары сол-ак, О л сумырайдьщ кезш баягыда курту керек едд. Кэрия кумыжш кдлды, — о л дызметкер1 мае екен деп ойлады. — C i3 есгщзден адаекдн шыгарсыз, — деп куб1рлей сейледд ол. — EciMдурыс. М ен жада рана эйел1м мен Ларош-М этие м ы р з а н ы ц уст1 н ен TycTiM. П о л и т с и а к о м и с с а р ы зинакррлык, жасалганын аз к ез1мен кердд. М М с п р п ц з курыды. Вэлтер сенер-сенбесш б1лмей, кезэйнегш мандайына сыррытты. — Ci3 кдлжындап турран шыгарсыз? — деп сурады ол. — Кдлжыд емес. М ен тпгп б у л туралы жадалыдтарга хабар жазамын. — Сонда не кггепщз келедд? — М ен ана алдамшыны, KpFaMFa кду1гт одбаганды аластасам деймш ! Ж олы м а келденец турам деуш1лер жанынан туцые-пндей етемш! Ешюмдд де аямаймын! — дедд Ж о р ж кдлпарын креслога крйып жатып. Баспагер мэселенщ мэшеше TyciHe алмады. — Ал... эйелщ1з ше? — деп сурады ол. — Ертед-ак, айырылысу жайлы ic крзгаймын. М аркум Форестиесше кдйтып барсын. — С 1зддд айырылыскд.щыз келе ме? 345

Ъвксутт Нфкеке-уяы_______________________ — Эрине. М ен кулю болдым. Оларды кдллмыс устщде устау ушш, тук сезбеген боп керш уге тура кедлд. Ендд 6api 6 iTri. Bapi менщ крлымда. Вэлтер ал1 де есш жия алмай, Д и у PyaFa жалтакд-ап карай берд1, а л ш ш ен : \"Сайтан алгыр, мына пысыкден жауласпатан ж ан” , — деп ойлады. — М е н ендд ерю нмш ... — деп сезш жалгастырды Ж ор ж . — Аздаган байлыгым да бар. Кдзан айында, жаца с а й л а у алды нда м ен е з 1м туран ж е р 1мн ен дауы скд туспекпш, — о л жак,тарылар меш жакры б1\\ед1. Ж уртгьщ к е з ш ш е бедел1мдд TycipreH э й е л м е н абы р ой га ж ете алмайтын е,адм, е з 1мдд ешю мге сыйлата алмайтын еддм. О л менщ басымды айналдырып, кдкданына Tycipin алган болатын. Алайда оньщ сикдф льпын сезгеннен-ак, баскдн i3iH андумен болдым. О л кдркыддай кулдь — BaftFyc Ф орестие, алацсыз, сенпш Форестие мушзд! кдлпында кете барды. А л мен абайсызда мойныма артып алган кырсык,тан дер кезш де кутылдым. Крлымды шешш алдым. Ендд мен узакда шабамын. О л орындыктыц аркэльпын алдына карата атгай мшш отырып, ойы н дауыстап айткдндай-ак; — Узакдсд барамын... — деп кдйталады. Вэлтер кэрия к езэйнепн мацдайынан туарм еген куш оран баж ы рая кдрап турып, iiuiHeH: \"И э. б у л оцбаган алыскд барар-ак,\", — деп ойлады. Ж о р ж орнынан турды. — М е н K^3 ip макдла ж азам ы н. Э р и н е, сак,тык,ты умы тпау керек. Еспрзде болсын: Mimcrip уш ш б у л кдтты соккд! болады. О л су тубш е кетп дей берпцз. Оран ешюм к,ол у ш ы н с о з б а й д ы . \"Ф р а н с у з eM ip iH e\" енд1 оны кррраштаудьщ тукке де кджетз жок, Вэлтер кэрия кппкене булталак,тап турды да, акыры крлын 6ip-aK, олтедд. — Тартынбадыз, — дедд ол, — э зш е де с о л керек.XI IX Арада уш ай втп. Д и у Руа б у л арада айырылысура крл ж етюзш , оньщ эйел1 бурынгы Ф орестие фамилиясын 346

______________ ____________ СцШмЫ doc кдйтып адды. ЦЛлденщ он 6 eci куш Велтерлер Трувилге журш кетулд жоспарлады да, крштасу ушгн 6 ip кунд1 кала сыртында етю зуге шеипм кдбылдады. Серуен бейсенб1 кунге белплендь Т а щ ы сагат тогазда терт ат ж еплген алты орындык, ул к ен куйм е буларды ж олга алып шыкды. Ta^Fbi асты Сен-Ж ерменде, IV Генрихтщ бак, шпндеп у т н д е iiiry жоспарланган. М аркиз д е Казолды жан-тэшмен ж ек керетан, Tiirri TypiH Keprici келмейтш Суйюмдд дос б ул сапарда жалрыз ж М т e 3i болура ттлек бьдлдрген. Алайда соцры сэтте уй иелер! тацертецгш к граф де Латур- Ивеленад ала кетудд уйгарды. Оран б у л женш де кеш юсш хабар жДберьлдд. Аттар Елисей даласы кешес!мен ж еле жортып етш, осы жургспен Булон орманын да артта калдырды. Онша ыстык, емес, тамаша жазгы кун тамылжып турды. Кепдддр аспанда кдрлыгаш кднатгарынан пайда болтан децгелек сызык,тар эуеде кепке деш н таркдмай турып алатындай болып сезйедд. Эйелдер жаты артта отырды: ортасында анасы, eKi кдлзы ею жарында; еркектер оларра кдрама-кдрсы: Вэлтер крнак,тарын е ю жарына ала жайрасты. Сенаны, Мон-Вэлериенад айналып етп, Буживэл да артта кдлды, одан сон; Пекке д ею н п ж о л езенад жагалады да отырды. Розага елж!рей к ез тастаумен болтан жасы 6ipa3ra келш калган граф де Латур-Ивеленнщ адамда сирек кездесетш жакракдлын ж ел уйткдггуын крймады (оны керген Д иу Руаньщ басына: \" Ж е л оньщ сакдлымен ойнаура кумар болды \", — деген ой келд!). О лар 6ip ай буры н атастырылтан болатын. Ж о р ж анда-санда Сиузаннара карал крйып отырды; олардьщ eKeyi д е боп-боз едь К ездер! Ke3irin калганда eKeyi тек ездерш е рана б ел г ш нарсе жайлы ойш а -пл кдтыскандай болады да, те з кездерш аударып экетеад. Вэлтер ханым бакдпты epi байсалды кешпте отыр. Тацры ас узакда созылды. Д и у Руа Париж ге оралмас бурын уй алдындагы бастырмада кд1дырыстаура усыныс жасады. Эуел1 бэр! кдбырраны жагалай каз-кдтар турып, 347

Ъексутан Н‘ фкекв-уяы______________________ а лд ар ы н ан аш ылран KepiHicKe та м аш алай кдрады. ¥зыннан-узак, келбеп жаткдн тау етепндеп жасыл шалгында Сена алып айдаЬардай ирелецдеп, суын Мезон- Л а ф и тк е кдрай э к е тш барады . О ц жак,тары те б ен щ жотасы ндары М а р ли д щ cyaFap науасы аспаннан дэу аяк,тары ж ыбы рлап салбырап тускен а л ь т жулдызкурт сияк,танып кершедд, ал М ар ли дщ e 3 i тем ендеп кдлын, орманнан к езге шалынбай кдлыпты. Булардьщ к ез алдында ж азылып жаткдн кец-байтак, жазыкдъщ ар ж ерш де шашырай орналаскдн кдлстакд-ар кершедд. KiuiiripiM торайдьщ тозьщкдл кагшщ арасынан Везине торандары жылтырайды. С о л жак,та, алые 6 ip ж ерден acnaHFa шаншылран уш ю р С а р т р уи л ппркеушщ мунарасы аекдкрайды. — Элем нщ еш жерш ен мундай керЬпсп таппайсьщ, — дедд Валтер. — Tirrri Ш вейцарияньщ езш де кездеспейтш эдемшк. Булар аяндап api кдрай жылжыды, — 6api д е тары 6ipa3 ж ур е туеin, айналага к ез суаруды кдлайды. Ж о р ж б ен Сиузан н а артта к ел е жатты. Алдагылар б 1рнеш е адым узаган кезде о л Kj>i3Fa басын ещкейте туеш, акдарын дауы спен сыбырлай сейледд: — М е н ci3Ai унатамын, Сиузанна. Ecci3 суйемш ci3Ai. — М ен де, Суйюмдд дос, — деп сыбы р е т п кд>гз. — Егерде ci3 маран э й ел болмасацыз, м ен Парижде кдлмаймын, Франциядан Kerin кдламын. — Эк ем м ен сей лесш к е р щ з. Мумкш , KeAicin кдлар. Ж о р ж д ы ц тамарынан кдрсылык, белпс1ндей acbiFbic ды бы с шыкды. — Ж о к , тагы кдйталап айтамын: одан пайда жок, О зд щ уйддц eciri м ен уш ш таре жабылады, м е т саралкддан да айдап ти р ад ы , с1збен кергсудщ e 3i муц болады. Ресми ус ы н ы с ж асауы м те к осы лай рана аяк,таларына сен е 6epirp3 . Содд маркиз д е Казолга берудд уйгарып отыр. Ата-анацыз ci3 , am eyip , 6ip кел1седд деп кутш жур. — Сонда м ен не iCTeyiM керек? — деп сурады кдлз. Ж 1гзт б1р ден ж ауап кдтпай, он ы ц б етш е кдрраштай кдрады. — М ен уш ш баты л кддам жасай алар ма еддщз? 348

Cydidwk doc — Иэ, — дедд кдлз ойланбастан. — Ж а н к е п т эрекетке? — Иэ. — Э к ещ з бен анацызга кдрсы шырура баты лы цы з жетер ме екен? — Ие. — Ш ын ба? — Шын. — Онда жалрыз рана 6 ip эддс бар. Бэрш м ен емес, ci3 бастауьщыз керек. C i3 6 ip уйдщ алакднына салран epKecici3, ешгам бетзщзден кдкдайды, тары 6ip TeHTeKTiri деп кря салады. Ендд кулак, салыцыз. Бугщ кешке, уйге келген сон, анацызбен рана оцаша сейлесш керццз. М ен щ эйел1м болрьщыз келетш ш айтьщыз. О л буран, эрине, шектен uibiFa ашуланады... — Ж о , апам кдйта куанады! — деп Сиузанна сезш белш кетп. — Куанбайды, — дедд ж т т шеппмдд унмен, — а з анацызды б ьл м е й а з. К дй та э к е щ зд е н э р м а н auiyFa булырып, ызаланады, к ер н ц з д е туры ц ы з. BipaK, ci3 айткдныцыздан кдйтпай турып алыцыз, менен баскд еш имге куйеуге шыкдаймын дещз. Ж арай ма? — Жарайды. — Анацыздан шыкддн соц экещ зге барып, узыдд-кеснуу сешмдд турмен жацары сездд OFaH да айтыцыз. — Иэ, иэ. А л содан соц? — Одан аррысы ец мацызды кодам. Егер а з езнцзге сешмдд болсацыз, менщ эйел1м болуга шын б ел байла- сацыз, менщ кдямбатгым, менщ кпнкентай рана Сиузан- нам... онда мен... мен аздд алып кдшамын! Кд>13 куанганнан алакдн coFbrn ж1бере жаздады. — Неткен бакдят! C i3 м е т алып кдшасыз! К,ашан, кдшан? Ютэптэрдан окдлран кдрацрылыкды жамылып кдшып uibiFy, пошта тасушы арбалар, арзанкрл асханалар, шы- тырман окцралар — шынра айналралы турран сикдлрлы тустей - кд.13 кдялын крзгап етть — Кдшан болады бул? — деп кдйта сурады ол. — Turri буттн кешке... тунде, - дедд ж т т акдлрын рана. 349

Шсутам ЧНфкеЬ-ты_______________________ — Сонда кдйда барамыз? — деп ынгыга сурады КД13. — О л м енщ купиям. Э р кддамьщызды сараптацыз. Bipre кдшкдннан кешн ci3 менен баскд еш и м ге куйеуге шьжа алмайтыньщызды бжуйрз керек. Ж алп яз ж олы осы, 6 ipax, ол... ci3 уппн аса кдупгп жал... — М е н сез1мнен танбаймын... — дедд кдлз. — М ен а з б е н кдлай кездесемш? — C i3 уйден ж алгыз шыга аласыз ба? — Иэ, мен кдкданы аша аламын. — Онда былай, тун ортасында, есж кузетупп уйкдгта жаткдннан кейш, KeAiciM алацына келпрз. М е н Т ещ з м ш г с п р л т н щ алдында куймемен тосып турамын. — Келемш. — М1ндетп турде ме? — М ш детп турде. Ж т т ОНЫЦ крлын КДТТЫ КД1СТЫ. — М ен ciaAi суйемш ! C i3 кдндай жакры, батыл едирз! Сонымен, а з д щ маркиз д е Казолта турмыскд шыкддщыз келмейтпп рас крй? — Эрине, рас! — Бугш ci3 осы ны айткднда экещ з кдтгы ашуланды ма? — Дпгулднгдндя кдндай! М е т монастырта ж 1берем т ДеАД- — K ep in турсы з той, батыл крмылдамасак, болмайды. — М ен батыл боламын. Кдшып кету туралы ойта б е р ш е н о л алые кекжиекке к ез Tinri. М ы на ж ш тпен алыекд-алыекд сапар шегедд... О л муны алып кдшады!.. Кдяздыц к еи р егш мак,таныш кернедь О л е зш щ абыройына дак, Tycyi мумкш екенш, уятын ойлап жатпады. Бул кддамы кдйда бастарына да ой ж уп р те алмады, оран epeci ж етпейтш едд. Вэлтер ханым артына бурылды. — Кдазым, мунда кел! — деп дауыстады о л .— Негып Суйюмдд дос екеущ к ет н д е п кдлдындар? Б улар кдтарра к елш крсылды. О лар таяу арада Валтерлер атгаэталы жаткдн тещ з курорты туралы сез е т т тур екен. 350