રાસાયણિક વિજ્ઞાન ભાગ 1

«fhý-2 : ÿkðýku 1.47 : ÞkË hk¾ku :  ™ku{kor÷xe × ÿkÔÞ™ku ŒwÕÞ¼kh = {ku÷krhxe × ÿkÔÞ™wt {ku÷hˤ → yìr‚z {kxu : N = M × ƒurÍfŒk  {ku÷krhxe = økúk{/r÷xh = % w / V  10 yÚkðk → ƒìRÍ {kxu : N = M × yur‚rzfŒk ÿkÔÞLkwt {ku÷h ˤ ÿkÔÞLkwt {ku÷h ˤ = ÿkÔÞLkk r{r÷{ku÷ yÚkðk  {ku÷krhxe = ÿkÔÞLkkt {ku÷ 1000 ÿkðýLkwt fË (mL) ÿkðfLkwt ˤ (g) = 10  ÿkðýLke rðrþü ½Lkíkk  % w / w = ÿkÔÞLkkt r{÷e{ku÷Lke MktÏÞk ÿkÔÞLkwt {ku÷h ˤ ÿkðfLkwt ˤ (g)  {ku÷krhxe y™u ™ku{kor÷xe ðå[u™ku ‚tƒtÄ :- = 1000  % w / w (x) (100 – x)  ÿkÔÞLkwt {ku÷h ˤ  ™ku{kor÷xe = {ku÷krhxe × ÿkÔÞLkwt {ku÷h ˤ ÿkÔÞLkku íkwÕÞ¼kh = (1000  1000  {ku÷krhxe  ÿkÔÞLkku yýw¼kh) rðrþü ½Lkíkk) – ({ku÷krhxe  yu÷{ ‚tÞkus™kuLkk Lkk{ yLku Mkqºkku :- ‚Þt ksu ™ ykÛðeÞ‚ºq k {k÷u hˤ «{ký‚[q f ‚ºq k ‚ºq kˤ …kuxkþ yu÷{ K2SO4·Al2(SO4)3·24H2O 948 KAl(SO4)2.12H2O 474 ‚kuzk yu÷{ Na2SO4·Al2(SO4)3·24H2O 916 NaAl(SO4)2·12H2O 458 ¢ku{ yu÷{ Cr2(SO4)3·Al2(SO4)3·24H2O 1166 CrAl(SO4)2.12H2O 583 C 2.3 ÿkÔÞŒk (Solubility) CHEMISTRY XTRA  yk…u÷ Œk…{k™u ÿkðf™k r™ŠËü ([ku¬‚) sÚÚkk{kt yku„¤e þfŒk …ËkÚko™k {n¥k{ sÚÚkk™u …ËkÚko™e ÿkÔÞŒk fnu Au.  ‚{k™ ÿkÔÞ ÄhkðŒk ƒu ÿkðýku™u r{© fhðkÚke {¤Œk …rhýk{e  ÿkÔÞŒk™ku ykÄkh (i) ÿkÔÞ y™u ÿkðf™kt Mð¼kð …h, (ii) Œk…{k™ ÿkðý™e {ku÷krhxe Ãkh yLku (iii) ðkÞwLkk ˃ký …h ykÄkh hk¾u Au. M= M1V1 + M2V2 2.3.1 ½™™e «ðkne{kt ÿkÔÞŒk (V1 + V2 ) (Solubility of a Solid in a Liquid)  ‚{k™ ÿkÔÞ ÄhkðŒk ƒu ÿkðýku™u r{© fhðkÚke {¤Œk …rhýk{e ÿkðý™e ™ku{kor÷xe N= N1V1 + N2V2 KCl …kýe{kt yku„¤u íÞkhu : ΔH = +ve, ΔS = +ve, ΔG = –ve (V1 + V2 )  rðrðÄ yu÷{ ‚tÞkus™ku (Vxfze) {kxu Vku{kor÷xe yuf{ ð…hkÞ Au. «. 8. ÿkðý ƒ™ðk {kxu ÿkÔÞ y™u ÿkðf™e ykð~Þf ÷kûkrýfŒkyku sýkðk.u : ykÞkur™f ½™ …ËkÚkkuo™e ‚ktÿŒk :  ykÞkur™f ½™ …ËkÚkkuo Ä™ ykÞ™ y™u Éý ykÞ™ yuf{ku™k  ÿkðý ƒ™ðk {kxu™e ykð~ÞfŒk : ƒ™u÷k nkuÞ Au. ykÚke Œu{™k ykÂÛðÞ Ë¤™u ƒË÷u yuf{ Mkqºk (i) ÄúwðeÞ ÿkÔÞ …ËkÚkkuo ÄúwðeÞ ÿkðfku{kt s yku„¤u Au. ˤ (unit formula mass) ÷uðk{kt ykðu Au. ŒuÚke íku{Lke Mkktÿíkk ⇒ Ëk.ík. ‚kurzÞ{ õ÷kuhkRz ({eXwt) y™u ‚w¢kuÍ (¾ktz) …kýe{kt Íz…Úke {ku÷krhxe™k ƒË÷u Vku{kor÷xe ðzu ËþkoðkÞ Au. yku„¤u Au.  MkktÿíkkLkku økkrýíkef yÚko : ⇒ {eXwt y™u ¾ktz ÄúwðeÞ ÿkÔÞ ÃkËkÚkkuo Au y™u …kýe ÄúwðeÞ ÿkðf M = 0.5 M = ‚u{e{ku÷h Au. ykÚke Œu{™k Mð¼kð ‚h¾k Au. 2 (ii) yÄúwðeÞ ÿkÔÞ …ËkÚkkuo yÄúwðeÞ ÿkðf{kt s yku„¤u Au. M = 0.1 M = zu‚e{ku÷h 10 ⇒ Ëk.Œ. : ™uÃÚku÷e™ y™u yuLÚkúu‚e™ yu ƒuÂLÍ™{kt yku„¤u Au. ynª, ™uÃÚku÷e™ y™u yuLÚkúu‚e™ yÄúwðeÞ ÿkÔÞ …ËkÚkkuo Au y™u M = 0.01 M = ‚uÂLx{ku÷h ƒuÂLÍ™ …ý yÄúwðeÞ ÿkðf Au. yk{, ÿkÔÞ y™u ÿkðf™k 100 Mð¼kð ‚h¾k nkuðkÚke íkuyku ÿkðý çkLkkðe þfu Au. M = 0.001 M= r{r÷{ku÷h 1000

1.48 {kìzLko Brighton Chemistry : Äku.12 – ¼køk-1 (iii) òu ÿkÔÞ y™u ÿkðf ðå[u yktŒhykÛðeÞ …khM…rhf r¢Þkyku ‚h¾e 2.3.2 ðkÞw™e «ðkne{kt ÿkÔÞŒk nþu Œku ÿkÔÞ ÿkðf{kt yku„¤þu. yk{, ‚h¾ku (like), ‚h¾k{kt (like) yku„¤u Au. (Solubility of a Gas in a Liquid) (Like dissolves Like)  ðkÞw™e «ðkne{kt ÿkÔÞŒk ˃ký y™u Œk…{k™Úke ðÄkhu y‚h  Œu™kÚke rðhwØ ‚kurzÞ{ õ÷kuhkRz ƒuÂLÍ™{kt yku„¤þu ™rn. …k{u Au. ðkÞw + ÿkðf ÿkðý + W»{k  ½™ ÿkÔÞ™e «ðkne ÿkðf{kt ÿkÔÞŒk :  ßÞkhu ½™ ÿkÔÞ™u «ðkne ÿkðf{kt W{uhðk{kt ykðu Au íÞkhu fux÷kuf  ðkÞw™e ÿkÔÞŒk ˃ký™k ðÄkhk ‚kÚku ðÄu Au ßÞkhu Œk…{k™™k ðÄkhk ‚kÚku ½xu Au. ÿkÔÞ yku„¤ðk™u ÷eÄu ÿkðý{kt Œu™e ‚ktÿŒk ðÄu Au su™u ÿkÔÞ …ËkÚko™wt rð÷Þ™ yÚkðk ÿðefhý (Dissolution) fnu Au.  ˃ký™e y‚h :  Œu™kÚke rðhwØ ÿkðý{kt fux÷kf ÿkÔÞ fýku ½™ ÿkÔÞ ‚kÚku yÚkzkðkÚke ÿkðý{kt y÷„ …ze òÞ Au su™u ÿkÔÞ™wt MVrxfefhý fnu Au. ← ðkÞw → ßÞkhu W…hkuõŒ ƒt™u «r¢Þkyku ‚h¾k ðuøkÚke ÚkkÞ Au íÞkhu Œu{kt „rŒþe÷ ‚tŒw÷™ yðMÚkk «kÃík ÚkkÞ Au. ← ÿkðý → ÿkÔÞ + ÿkðf MVrrðx÷fÞefLhký ÿkðý ykf]rŒ (a) ykf]rŒ (b)  yk Œƒ¬u ÿkðý{kt ÿkÔÞ™e ‚ktÿŒk yk…u÷ Œk…{k™u y™u ˃kýu  ykf]rŒ (a) {kt ËþkoÔÞk «{kýu Ãkkºk{kt ™e[u™ku ¼k„ ÿkðý Au y™u W…h™ku ¼k„ yk…u÷ ˃kýu (P) y™u Œk…{k™u (T) y[¤ hnu Au. yu ðkÞw{Þ «ýk÷e™ku ¼k„ Au. «. 9. ÃkËkÚkoLke ÿkÔÞŒk™e …rh½x™k™wt r™Þtºký  yk «ýk÷e ßÞkhu „rŒþe÷ ‚tŒw÷™ yðMÚkk{kt nkuÞ íÞkhu fhíkk Ãkrhçk¤ku íkkÃk{kLk yLku ËçkkýLke Œu{kt ÿkðý{kt Ëk¾÷ ÚkŒk y™u ÿkðý f÷k™u Akuze ËuŒk yMkh Mk{òðku. ðkÞw™k fýku™k ðu„ ‚h¾k nkuÞ Au. (1) íkkÃk{kLk™e y‚h :  nðu, ykf]rŒ (b) {kt ËþkoÔÞk «{kýu ÿkðý f÷k™e W…h hnu÷ ðkÞw™u ˃kðe™u ˃ký ðÄkhðk{kt ykðu Œku ðkÞw™k ðÄw  ½™ …ËkÚko™e «ðkne{kt ÿkÔÞŒk Œk…{k™™k VuhVkh ‚kÚku ™kUÄ…kºk heŒu y‚h …k{u Au. ÿkÔÞ + ÿkðf ÿkðý ± W»{k fýku ÿkðý{kt Ëk¾÷ Úkþu. ykÚke ÿkðý™k «rŒ yuf{ fË{kt ðkÞw{Þ fýku™e ‚tÏÞk ðÄþu. Œu{s ‚…kxe™u yÚkzkŒk ðkÞw{Þ  yk „rŒþe÷ ‚tŒw÷™ ÷–þuxur÷Þh™k r‚ØktŒ™u y™w‚hu Au. fýku™e ‚tÏÞk …ý ðÄþu. ykÚke ðkÞw™e ÿkÔÞŒk Lkðwt ‚tŒw÷™  rð÷Þ™ «r¢Þk {kuxk¼k„u W»{kþku»kf (ΔsolH > 0) nkuÞ Au. ykÚke Œk…{k™™k ðÄkhk ‚kÚku ‚tŒw÷™ …whku„k{e rËþk{kt MÚk…kŒk MÚk…kþu ™rn íÞkt ‚wÄe ðÄþu. ½Lk ÃkËkÚkoLke ÿkÔÞíkk ðÄu Au.  yk{, Ëçkký ðÄkhíkk rLkÞík íkkÃk{kLku ðkÞwLke ÿkÔÞíkk ðÄu Au.  òu rð÷ÞLk «r¢Þk W»{kûku…f (Δsol H < 0) nþu Œku Œk…{k™™k «. 10. nu™úe™ku r™Þ{ sýkðku. Œu™wt ‚qºk yk…e yk÷u¾ ‚kÚku ðÄkhk ‚kÚku ‚tŒw÷™ «rŒ„k{e rËþk{kt MÚk…kŒk Œu™e ÿkÔÞŒk ½xu Au. ‚{òðku. KH™wt {n¥ð sýkðku. (2) ˃ký™e y‚h :  nu™úe (Henry)™ku r™Þ{ :  ‘nu™úe’ yu ðkÞw™e «ðkne ÿkðf{kt ÿkÔÞŒk y™u ˃ký ðå[u  ½™™e ÿkÔÞŒk …h ˃ký™e fkuE ™kUÄ…kºk y‚h ÚkŒe ™Úke. sÚÚkkí{f ‚tƒtÄ ykÃÞku su ™e[u «{kýu Au : fkhý fu ½™ y™u «ðkne ƒt™u ¾qƒ s y‚tfku[™eÞ nkuÞ Au. C “y[¤ Œk…{k™u «ðkne ÿkðf{kt ðkÞw™e ÿkÔÞŒk ÿkðý™e ‚…kxe CHEMISTRY XTRA …h hnu÷k ðkÞw™k yktrþf ˃ký™k ‚{«{ký{kt nkuÞ Au.”  NH4Cl, KNO3 ð„uhu …kýe{kt yku„¤u íÞkhu W»{k™wt þku»ký  “zkÕx™” su “nu™úe”™ku ‚{fk÷e™ nŒku Œuýu …ý MðtŒºk ÚkkÞ Au. ykÚke ÿkðý Xtzwt ƒ™u Au. íkkÃk{kLk ðÄíkk ykðk ÃkËkÚkkuoLke heŒu ŒkhÔÞwt nŒwt fu “«ðkne ÿkðý{kt ðkÞw™e ÿkÔÞŒk ðkÞw™k ÿkÔÞíkk ðÄu Au.  CaO, Ca(OH)2 …kýe{kt yku„¤Œk W»{k {wõŒ ÚkkÞ Au. ykÚke yktrþf ˃ký …h ykÄkrhŒ Au.” yux÷u fu yktrþf ˃ký ÿkðý „h{ ÚkkÞ Au. íkkÃk{kLk ðÄíkk ykðk ÃkËkÚkkuoLke ÿkÔÞíkk yu ðkÞw ÿkÔÞíkkLkku y„íÞ™ku yðÞð (Factor) Au.  òu ðkÞw ÿkÔÞíkkLku ðkÞw™k {ku÷ ytþ™k Mkt˼o{kt Ëþkoðeyu ½xu Au.  ykìÂõ‚s™ …kýe{kt ¾qƒ ykuAe {kºkk{kt yku„¤u Au, AŒkt …ý íkku... s¤[h™k Sð™™u xfkðe hk¾ðk Ãkqhíkwt nkuÞ Au.  H2, N2 y™u O2 ðkÞwyku™e …kýe{kt ÿkÔÞŒk ykuAe Au. ßÞkhu “ÿkðý{kt ÿkÔÞ ÚkÞu÷k ðkÞw™k {ku÷ ytþ yu ÿkðý W…h™k SO2, HCl, NH3 yLku H2S ðkÞwyku™e …kýe{kt ÿkÔÞŒk ðÄw Au. ðkÞw™k yktrþf ˃ký™u ‚{«{ký nkuÞ Au.”

«fhý-2 : ÿkðýku 1.49  nu™úe™k r™Þ{™wt ‚k{kLÞ MðY… Lke[u {wsçk Au. xN2 = n {ku÷ “ƒk»… f÷k{kt ðkÞw™wt yktrþf ˃ký (p) ÿkðý{kt ÿkÔÞ n {ku÷ + 55.5 {ku÷ ÚkÞu÷k ðkÞw™k {ku÷ ytþ (x) ™u ‚{«{ký nkuÞ Au.” yux÷u fu, pðkÞw = KH . xðkÞw; (ßÞkt, KH = nu™úe y[¤ktf) 1.29 × 10–5 = n 55.5 1000 (AuË{ktLkku n yðøkÛÞ økýeyu Aeyu fkhý fu n << 55.5 Au.) HCl yktrþf Ëçkký/torr yk{, n = (1.29 × 10–5 × 55.5) {ku÷ 500 = 7.16 × 10–4 {ku÷ (iii) {ku÷Lku r{r÷ {ku÷{kt Vuhðíkkt : = 7.16 × 10–4 {ku÷ × 1000 r{r÷ {ku÷ 1 {ku÷ 0 0.010 0.030 n = 0.716 r{r÷ {ku÷ HClLkk MkkÞõ÷kunuõÍLk{ktLkk «. 11. nu™úe™kt r™Þ{™e W…Þkur„Œk sýkðku. ÿkðý{kt {ku÷ ytþ.  ynª, ðkÞw™k yktrþf ˃ký (p) rðhwØ ÿkðý{kt ykuøk¤u÷k ðkÞw™k  nu™úe™k r™Þ{™k y™w«Þku„ku (W…Þku„ku) : {ku÷ ytþ (x) ™ku yk÷u¾ Ëkuhðk{kt ykðu Œku Œu ‚eÄe hu¾k {¤u Au. (1) n¤ðk …eýk y™u ‚kuzkðkìxh{kt CO2™e ‚ktÿŒk ðÄkhðk {kxu ƒkìx÷{kt Ÿ[k ˃ký nuX¤ ÿkðý{kt ¼he™u ƒtÄ fhðk{kt ykðu Au.  ‚{k™ Œk…{k™u swËk swËk ðkÞwyku™k KH ™k {qÕÞku swËk swËk nkuÞ Au. (2) {hSðk (Mfwƒk zkRðh) ßÞkhu yLzh ðkìxh nkuÞ Au íÞkhu Ÿ[k ˃kýu ï‚™ fhu Au. yk Ëhr{ÞkLk ÷kune{kt yku„¤u÷k ðkÞwyku™e  yux÷u fu KH su Œu ðkÞw™k Mð¼kð™wt rðÄuÞ (ykÄkrhŒ) Au.  KH™wt {qÕÞ Œk…{k™™k ðÄkhk ‚kÚku ðÄu Au …htŒw KH ™wt Ÿ[wt Ÿ[e ‚ktÿŒk ‚kÚku ‚kŒíÞ ò¤ððwt …zu Au. yux÷u fu Ÿ[k ˃kýu {qÕÞ «ðkne{kt ðkÞw™e ykuAe ÿkÔÞŒk ‚q[ðu Au. ÷kune{kt ðkŒkðhýeÞ ðkÞwyku™e ÿkÔÞŒk ðÄu Au.  ykÚke, ðkÞw™e ÿkÔÞŒk Œk…{k™™k ½xkzk ‚kÚku ðÄu Au.  nðu {hSðk ßÞkhu Äe{u Äe{u ‚…kxe …h …kAk Vhu Au íÞkhu ÃkkXâÃkwMíkfLkk fkuÞzkykuðkÞw ÿkÔÞíkk ∝111111111222222222333333333444444444555555555666666666777777777888888888999999999000000000111111111222222222333333333444444444555555555666666666777777777888888888999999999000000000111111111222222222333333333444444444K555555555666666666H7777777771888888888999999999000000000111111111T222222222111111111222222222333333333444444444555555555666666666777777777888888888999999999000000000111111111222222222333333333444444444555555555666666666777777777888888888999999999000000000111111111222222222333333333444444444555555555666666666777777777888888888999999999000000000111111111222222222111111111222222222333333333444444444  ˃ký ÍzÃkÚke ½xu Au. …rhýk{u yku„¤u÷ ðkÞwyku ÍzÃkÚke {wõŒ ÚkkÞ Au. 2.4 òu LkkRxÙkusLk ðkÞwLku 293 K íkkÃk{kLku Ãkkýe{ktÚke ÃkMkkh fhðk{kt ykÚke, ÷kune{kt ykuøk¤u÷k ™kRxÙkus™ ðkÞw™k …h…kuxk …uËk ÚkkÞ Au. su YrÄhðkrn™e™u ƒtÄ (Block) fhu Au. su ¾qƒ s …ezkfkhe ykðu, íkku 1 r÷xh Ãkkýe{kt fux÷k r{r÷{ku÷ N2 ðkÞw ykuøk¤þu ? y™u Sð™™u ¼ÞY… nkuÞ Au. (ykÚke fux÷ef ð¾ík YrÄhðkrnLkeyku yuðwt Äkhku fu N2 0.987 bar yktrþf Ëçkký Mksuo Au. N2 {kxu Vkxe òÞ Au.) 293 íkkÃk{kLku nuLkúeLkk rLkÞ{Lkku y[¤ktf 76.48 kbar ykÃku÷ Au.  ykÚke, ÷kune{kt N2 ðkÞw™e Ÿ[e ‚ktÿŒk™e …ezkfkhe y™u ¼ÞY… s. y‚h™u Ëqh hk¾ðk {kxu {hSðk rnr÷Þ{ ðkÞw ðzu {tË fhu÷e nðk [11.7% He; 56.2% N2 y™u 32.1% O2] ¼hu÷k (i) N2Lkk {ku÷ ytþLke økýíkhe : r‚r÷Lzh™ku W…Þku„ fhu Au. fkhý fu Ÿ[k Ëçkkýu Ãký He ðkÞwLke ⇒ s÷eÞ ÿkðý{kt ðkÞwLke ÿkÔÞíkk nuLkúeLkk rLkÞ{ yLkwMkkh, ÿkÔÞíkk Lk®nðík nkuÞ Au. p = KH · x KH = 76480 bar (3) ¼qr{ MŒh fhŒkt ðÄw Ÿ[kEyu ykìÂõ‚s™™wt «{ký ykuAwt nkuÞ Au. xN2 = pN2 0.987 bar pN2 = 0.987 bar  ykÚke ðÄw Ÿ[kEyu hnuŒk ÷kufku yÚkðk …ðoŒkhkunfku™kt YrÄh KH = 76480 bar y™u …uþeyku{kt ykìÂõ‚s™™e {kºkk (‚ktÿŒk) ykuAe nkuÞ Au. = 1.29 × 10–5 xN2 = ? (ii) N2Lkk {ku÷Lke økýíkhe :  ykÚke, Œuyku “yu™kuÂõ‚Þk (Anoxia)” Œhefu yku¤¾kŒe ƒe{khe™k rþfkh ƒ™Œkt nkuÞ Au. su{kt yÕÃk ykuÂõMksLkÚke {kýMkLkwt ⇒ 1 r÷xh Ãkkýe íkuLkk 55.5 {ku÷ Ähkðu Au, íkuÚke òu N2 ðkÞwLkk þheh ™ƒ¤wt ƒ™u Au Œu{s M…ü heŒu rð[khe þfŒk ™Úke. ÿkðý{kt n {ku÷ nkuÞ íkku, {kì.Br. Chem. Äku. 12 ¼køk-1 : 4

1.50 {kìzLko Brighton Chemistry : Äku.12 – ¼køk-1 ⇒ nu™úe™kt r™Þ{ y™w‚kh, ÷¾ký MktçktrÄík «§ku11111112222222333333344444445555555666666677777778888888999999900000001111111222222233333334444444555555566666667777777888888899999990000000111111122222223333333444444455555556666666777777788888889999999000000011111112222222111111122222223333333444444455555556666666777777788888889999999000000011111112222222333333344444445555555666666677777778888888999999900000001111111222222233333334444444555555566666667777777888888899999990000000111111122222221111111222222233333334444444555555566666667777777888888899999990000000111111122222223333333 2.6 H2S yuf rð»kk÷w ðkÞw su Mkzu÷k $zk suðe ðkMk Ähkðu Au íkuLkku (ii) ðkÞwLkk {ku÷ ytþLke økýíkhe : WÃkÞkuøk økwýkí{f Ãk]Úk¬hý{kt fhðk{kt ykðu Au. òu H2S ™e …kýe{kt ÿkÔÞŒk STP yu 0.195 m nkuÞ, Œku nu™úe y[¤ktf™e pCO2 = KH · xCO2 „ýŒhe fhku. ∴ xCO2 = pCO2 = 2.5 ðkíkk. KH 1.648 × 103 ðkíkk. s. (i) H2SLkk {ku÷ ytþLke økýíkhe : ∴ xCO2 = 1.52 × 10–3 ⇒ 0.195 m H2S ™ku yÚko yu ÚkkÞ Au fu 1000 g …kýe{kt 0.195 (iii) ðkÞwLkk {ku÷Lke økýíkhe : {ku÷ H2S ÿkÔÞ ÚkÞu÷ku Au. (500 g) ∴ ÃkkýeLkwt ˤ 1000 g ÷uíkkt, ⇒ …kýe™kt {ku÷ (nH2O) = (18 g mol1) = 27.78 {ku÷ 1000 økúk{ ⇒ …kýe™kt yýwykuLke {ku÷ MktÏÞk (nH2O) = 18 økúk{ {ku÷ 1 n CO 2 n CO2 nCO2  nH2O nH2O = 55.55 CO2 ™kt {ku÷ ytþ (xCO2) = = ⇒ …rhýk{u, H2S ™ku {ku÷ ytþ (xH2S) = n H2S ( nCO2 <<< nH2O nkuðkÚke nCO2 + nH2O ≈ nH2O) nH2S  nH2O ∴ nCO2 = xCO2 × nH2O = (0.195 {ku÷) = 0.195 {ku÷ = (1.52 × 10–3) × (27.78 mol) (0.195 + 55.55) {ku ÷ 55.745 {ku÷ = 0.0422 mol xH2S = 0.0035 (iv) ðkÞwLkk ˤLke økýíkhe : (ii) nuLkúe y[¤ktfLke økýíkhe : ⇒ CO2 ðkÞw™wt ˤ = CO2 ™kt {ku÷ × CO2 ™wt ykÛðeÞ Ë¤ ⇒ nðu, nu™úe™kt r™Þ{ y™w‚kh = (0.0422 mol) (44 g mol–1) xH2S = STP yu H2S Lkwtyktrþf Ëçkký (pH2S) W = 1.857 g H2S {kxu KH «. 12. ‚tŒ]Ãík y™u y‚tŒ]Ãík ÿkðýku fku™u fnu Au ? pH2S 0.987 çkkh ∴ H2S ™ku KH = xH2S = = 282 ƒkh s. yk…u÷ Œk…{k™u y™u ˃kýu ÿkðý{kt ðÄw ÿkÔÞ yku„k¤e þfkÞ 0.0035 ™rn Œku Œu™u ‚tŒ]Ãík ÿkðý fnu Au. ßÞkhu yu s Œk…{k™u yLku Ëçkkýu òu ðÄw ÿkÔÞ yku„k¤e þfkÞ Œku Œu™u y‚tŒ]Ãík ÿkðý fnu Au. KH = 282 ƒkh 2.7 …kýe{kt CO2 ðkÞw {kxuLkku nu™úe y[¤ktf 298 K Œk…{k™u «. 13. ÿkÔÞ™e ÿkÔÞŒk W…h Œk…{k™™e y‚h ‚{òðku. 1.67 × 108 Pa Au. 298 K Œk…{k™u y™u 2.5 atm CO2 ˃ký nuX¤ Mktfwr÷ík fhu÷k 500 mL Mkkuzkðkìxh{ktLkk CO2Lkk s. ßÞkhu ÿkÔÞ …ËkÚko ÿkðf{kt ÿkðý ƒ™kðu Au íÞkhu Œu{kt rð÷Þ™ sÚÚkkLke (økúk{{kt) „ýŒhe fhku. y™u MVrxfefhý «r¢Þkyku ðå[u ™e[u {wsƒ™wt „rŒþe÷ ‚tŒw÷™ MÚk…kÞ Au. s. (i) ðkÞwLkk ËçkkýLke økýíkhe : ⇒ ynª, KH = 1.67 × 108 Pa Au. ÿkÔÞ + ÿkðf rð÷ÞLk  ÿkðý ± W»{k nðu 101325 Pa = 1 ðkŒk. Au. MVrxfefhý ∴ 1.67 × 108 Pa = (?) ⇒ òu yk ‚tŒw÷™{kt hnu÷e «r¢Þk W»{kþku»kf nþu Œku ÷–þuxur÷Þh™k = (1ðkíkk.) (1.67 108 Pa) r‚ØktŒ y™w‚kh Œk…{k™ ðÄkhŒk «r¢Þk …whku„k{e rËþk{kt ykøk¤ (101325 Pa) ðÄu Au. yk ÃkËkÚkoLke ÿkÔÞŒk ðÄu Au. P = 1.648 × 103 ðkŒk. ⇒ …htŒw òu yk ‚tŒw÷™{kt hnu÷e «r¢Þk W»{kûku…f nkuÞ Œku Œk…{k™ ðÄkhŒk «rŒ„k{e «r¢Þk ykøk¤ ðÄu Au. ykÚke ÿkÔÞŒk ½xu Au.

«fhý-2 : ÿkðýku 1.51 «. 14. nu™úe™kt r™Þ{™u ‚qºk îkhk Ëþkoðku. 2.4.1 «ðkne–«ðkne ÿkðýku™k ƒk»…˃ký s. òu yuf{ fË™k ÿkðf{kt x {ku÷ ytþ ðkÞw ÿkÔÞ ÚkÞu÷ku nkuÞ (Vapour Pressure of Liquid–Liquid y™u Œu™wt ˃ký (p) nkuÞ Œku, Solutions) p∝x «. 17. ÿkÔÞ y™u ÿkðf çktLku ƒk»…þe÷ «ðkne {kxu hkWÕx™ku r™Þ{ ÷¾ku. ðkÞw r{©ýLkk fw÷ Ëçkký {kxuLkwt Mkqºk íkkhðku. ∴ p = KH · x (ßÞkt, KH = nu™úe™k r™Þ{™ku y[¤ktf)  ƒk»…þe÷ «ðkneyku™k ÿkðý {kxu “hkWÕx™ku r™Þ{” ™e[u {wsƒ «. 15. Mfwƒk ({hSðk) ËrhÞk{kt ôzu MkwÄe òÞ íÞkhu ï‚™ {kxu ËþkoðkÞ Au. fÞk ðkÞwyku™wt r{©ý y™u fÞk «{ký{kt ðk…hu Au ? “ÿkðý{kt™k Ëhuf ƒk»…þe÷ ½xf™wt yktrþf ƒk»… ˃ký ÿkðý{kt hnu÷k Œu ½xf™k {ku÷ ytþ™k ‚{«{ký{kt nkuÞ Au.” s. YrÄh{kt ™kRxÙkus™ ðkÞw™e Ÿ[e ‚ktÿŒk™e rðÃkheík y‚hku™u Ëqh hk¾ðk {kxu Mfwƒk ({hSðk) rnr÷Þ{ ðzu {tË fhu÷e nðk  Äkhku fu, ƒtÄ …kºk{kt ƒu ƒk»…þe÷ «ðkne ÷eÄu÷ Au. r‚r÷Lzh{kt hk¾Œk nkuÞ Au. íku 11.7% He, 56.2% N2 y™u  ½xf–1 y™u ½xf–2 ÄhkðŒkt rîyt„e ÿkðý™u æÞk™{kt ÷uðk{kt 32.1% O2 ðkÞwyku™wt r{©ý Au. ykðu Œku ƒt™u ½xfku ƒk»…e¼ð™ …k{þu. «. 16. yu™kuÂõ‚Þk (Anoxia) rƒ{khe™kt ÷ûkýku sýkðku.  ykÚke, Úkkuzkf ‚{Þ ƒkË ƒk»… f÷k y™u «ðkne f÷k ðå[u s. ðÄw Ÿ[kEyu hnuŒkt ÷kufku fu …ðoŒkhkunfku™k ÷kune y™u …uþeyku{kt „rŒþe÷ ‚tŒw÷™ MÚk…kþu. ykìÂõ‚s™™e {kºkk ykuAe Úkðk™u fkhýu Œuyku ™ƒ¤kE y™w¼ðu ½xf–1 {kxu : p1 μ x1; (rLkÞík íkkÃk{kLku) Au Œu{s M…ü rð[khe þfŒk nkuŒk ™Úke. yk ÷ûkýku ‘yu™kuÂõ‚Þk (Anoxia)’ rƒ{khe™k Au. ∴ p1 = p1o x1 p1 = ½xf–1™wt ðkÞw r{©ý{kt yktrþf çkk»Ãk˃ký d dHigher Order Thinking Skills (HOTS) x1 = ½xf–1™ku r{©ý{kt {ku÷ ytþ p1o = þwØ ½xf–1™wt ƒk»…˃ký 1. nu™úe™k r™Þ{™e {ÞkoËkyku xqtf{kt sýkðku. ½xf–2 {kxu : p2 μ x2; (rLkÞík íkkÃk{kLku) s. (i) Ÿ[k Œk…{k™u y™u ™e[k ˃kýu su ðkÞwyku™e ðŒoýqtf ∴ p2 = p2o x2 ykËþo nkuÞ Œuðk ðkÞwyku™u s yk r™Þ{ ÷k„w …zu Au. p2 = ½xf–2™wt ðkÞw r{©ý{kt yktrþf ƒk»…˃ký (ii) ßÞkhu ðkÞw ÿkðf{kt ÿkÔÞ ÚkkÞ íÞkhu íkuLkwt ‚wÞkus™ fu rðÞkus™ x2 = ½xf–2™ku ðkÞw r{©ý{kt {ku÷ ytþ ÚkŒwt ™ nkuÞ Œuðk ðkÞw-ÿkÔÞ {kxu yk r™Þ{ ÷k„w …zu Au. p2o = þwØ ½xf–2™wt ƒk»…˃ký (iii) ÿkðf ‚kÚku «r¢Þk fhu ™rn íkuðk ðkÞw-ÿkÔÞ {kxu yk r™Þ{ ÷k„w …zu Au. Ëk.ík., H2, N2, O2 ðøkuhu. ⇒ nðu, “zkÕx™”™k yktrþf ˃ký™k r™Þ{ «{kýu ÿkðý f÷k™wt fw÷ ˃ký (Ptotal) yu ÿkðý™k ƒt™u ½xfku™k ƒk»… ˃ký™k (iv) HCl, NH3, SO2 ðøkuhu ðkÞwyku ÿkðf MkkÚku «r¢Þk fhu ‚hðk¤k ƒhkƒh nkuÞ Au. Au. ykÚke yk rLkÞ{ íku{Lku ÷køkw Ãkzíkku LkÚke. ptotal = p1 + p2 2.4 «ðkne ÿkðýku™k ƒk»…˃ký ⇒ W…hkuõŒ ‚{efhý …hÚke, p1 y™u p2 ™kt {qÕÞku {qfŒkt, (Vapour Pressure of Liquid Solutions) ∴ ptotal = x1 p1o + x2 p2o  «ðkne ÿkðýku ßÞkhu ÿkðf «ðkne MðY…{kt nkuÞ íÞkhu h[kÞ Au. = (1 – x2) p1o + x2 p2o [x1 + x2 = 1,  Œu{kt ÿkÔÞ ÃkËkÚko ðkÞw, «ðkne fu ½™ nkuE þfu Au. ∴ x1 = 1 – x2]  «ðkne ÿkðý{kt ßÞkhu «ðkne fu ½™ ÿkÔÞ nkuÞ íÞkhu ykðk = p1o – x2 p1o + x2 p2o ÿkðýku yuf yÚkðk yuf fhíkk ðÄw ƒk»…þe÷ ½xf ÄhkðŒk nkuÞ Au.  rîyt„e ÿkðýku{kt ÿkðf ƒk»…þe÷ nkuÞ Au Ãkhtíkw ÿkÔÞ ƒk»…þe÷  ∴ ptotal = p1o + p2o – p1o x2 nkuÞ fu ™ …ý nkuÞ. ⇒ Œuðe s heŒu, Ëk.Œ. ø÷wfkuÍ™k s÷eÞ ÿkðý{kt ø÷wfkuÍ yƒk»…þe÷ Au y™u ptotal = x1 p1o + x2 p2o …kýe ƒk»…þe÷ Au. ßÞkhu RÚku™ku÷ y™u r{Úku™ku÷™k r{©ý{kt ƒt™u ½xfku ƒk»…þe÷ Au.

1.52 {kìzLko Brighton Chemistry : Äku.12 – ¼køk-1 = x1 p1o + (1 – x1) p2o [x1 + x2 = 1, y™u p2 = y2 ptotal ∴ X2 = 1 – x1] [™kUÄ : ynª ½xf–1 y™u ½xf–2 ðå[u hk‚kÞrýf yktŒhr¢Þk = x1 p1o + p2o – x1 p2o ÚkŒe ™Úke Œu{ Mðefkhðwt.]  íkuLkwt ‚k{kLÞ ‚{efhý ™e[u «{kýu hsq fhe þfkÞ Au :  ∴ ptotal = p2o + p1o – p2o x1 pi = yi ptotal  yk ‚{efhý …hÚke ™e[u™k Œkhýku fkZe þfkÞ Au : C CHEMISTRY XTRA (i) ÿkðý …h™wt fw÷ ƒk»… ˃ký „{u Œu yuf ½xf™k {ku÷ ytþ ‚kÚku ‚tƒtrÄŒ Au. : ƒk»…þe÷ «ðkne–«ðkne r{©ýku™k WËknhý : (ii) ÿkðý …h™wt fw÷ ƒk»… ˃ký ½xf–1 yÚkðk ½xf–2™k (i) r{Úku™ku÷ + RÚku™ku÷ (ii) ƒuÂLÍ™ + xkuÕÞwR™ {ku÷ ytþ ‚kÚku hur¾Þ heŒu [r÷Œ ÚkkÞ Au. (iii) n–nuõÍu™ y™u n–nuÃxu™ (iv) õ÷kuhkuVku{o + yurMkxkuLk (iii) þwØ ½xf–1 y™u ½xf–2 ™k ƒk»… ˃ký …h ykÄkrhŒ (iv) …kýe + RÚku™ku÷ (v) Ãkkýe + RÚkh ÿkðý …h™wt fw÷ ƒk»… ˃ký ½xf™k {ku÷ ytþ™k ðÄkhk ÃkkXâÃkwMíkfLkk fkuÞzkyku11111112222222333333344444445555555666666677777778888888999999900000001111111222222233333334444444555555566666667777777888888899999990000000111111122222223333333444444455555556666666777777788888889999999000000011111112222222111111122222223333333444444455555556666666777777788888889999999000000011111112222222333333344444445555555666666677777778888888999999900000001111111222222233333334444444555555566666667777777888888899999990000000111111122222221111111222222233333334444444 ‚kÚku ½xu Au yÚkðk ðÄu Au. «. 18. çku çkk»Ãkþe÷ «ðkneykuLkk ÿkðý MkkÚku Mktíkw÷Lk{kt hnu÷e 2.5 298 K íkkÃk{kLku õ÷kuhkuVku{o (CHCl3) yLku zkÞõ÷kuhkur{ÚkuLk çkk»Ãk f÷k {kxLu kku yk÷¾u Mk{òðk.u çkk»Ãk f÷k{kt ðkÞLw kk ykrt þf (CH2Cl2) Lkk çkk»ÃkËçkký yLkw¢{u 200 mm Hg yLku 415 ËçkkýLkk Mkqºkku Ëþkoðku. mm Hg Au. (i) 298 K íkkÃk{kLku 25.5 g CHCl3 yLku 40 g CH2Cl2 Lku r{© fhe çkLkkðu÷k ÿkðýLkwt çkk»ÃkËçkký økýku yLku (ii) çkk»Ãkf÷k{kt Ëhuf ½xfLkku {ku÷ ytþ økýku. çkk»ÃkËçkký pTotal = p1+p2 III pp022o s. (i) CHCl3 yLku CH2Cl2Lke {ku÷ MktÏÞkLke økýíkhe : II CHCl3 Lkwt {ku÷h ˤ ppp110o 2 = (12 × 1) + (1 × 1) + (35.5 × 3) = 119.5 g mol–1 yLku p CH2Cl2 Lkwt {ku÷h ˤ 1 = (12 × 1) + (1 × 2) + (35.5 × 2) I x1=1 {ku÷ yþt x1=0 = 85 g mol–1 x2=0 x2=1 x2 25.5 g  ynª, ÿkðý {kxu p1 yÚkðk p2 ™ku {ku÷ ytþ x1 y™u x2 ⇒ CHCl3 Lkk {ku÷ (n1) = 119.5 g mol–1 = 0.213 mol rðhwØ yk÷u¾ ykf]rŒ{kt ËþkoÔÞk «{kýu {¤u Au. 40 g  hu¾kyku (I y™u II) x1 y™u x2 ™wt {qÕÞ yuf{ nkuÞ íÞkhu y™w¢{u ⇒ = 0.47 mol p1o y™u p2o ®ƒËwyku{ktÚke …‚kh ÚkŒe hu¾kyku Au. CH2Cl2 Lkk {ku÷ (n2) = 85 g mol–1  ptotal rðhwØ x2 ™ku yk÷u¾ (hu¾k III) …ý hu¾eÞ Au. Œu{kt fw÷ {ku÷ MktÏÞk = (0.47 + 0.213) = 0.683 mol ptotal ™wt r™B™¥k{ {qÕÞ p1o y™u {n¥k{ {qÕÞ p2o Au. (ii) çktLku ½xfkuLkk {ku÷ ytþLke økýíkhe : su ‚q[ðu Au fu ½xf–1 yu ½xf–2 fhŒkt ykuAku ƒk»…þe÷ Au .213 mol ⇒ xCHCl3 = 0.683 mol = 0.312 yLku yÚkkoŒT p1o < p2o .  ÿkðý ‚kÚku ‚tŒw÷™{kt hnu÷e ƒk»… f÷k™wt ‚t½x™ su íku ½xfku™k xCH2Cl2 = 0.47 mol = 0.688 0.683 mol yktrþf ˃kýÚke ™¬e fhe þfkÞ Au.  òu y1 y™u y2 y™w¢{u ½xf–1 y™u ½xf–2 ™k ƒk»… f÷k{kt (iii) ptotalLke økýíkhe : {ku÷ ytþ nkuÞ, Œku zkÕx™™kt yktrþf ˃ký™k r™Þ{ {wsƒ  ⇒ nð,u ptotal = p10 p20 – p10 x2 p1 = y1 ptotal = 200 + (415 – 200) × 0.688

= 200 + 147.9 «fhý-2 : ÿkðýku 1.53 ∴ ptotal = 347.9 mm Hg  nðu, ðkÞw ÿkÔÞ ßÞkhu «ðkne ÿkðf{kt ÿkÔÞ ÚkkÞ Au íÞkhu Œu™e ÿkÔÞŒk nu™úe™k r™Þ{ {wsƒ Ëþkoðe þfkÞ Au. (iv) çktLku ½xfkuLkk yktrþf ËçkkýLke økýíkhe : p = KH · x nð,u p = pio x Mkqºk «{kýu  yk{, “hkWÕx”™ku r™Þ{ y™u “nu™úe”™ku r™Þ{ ‚h¾kðeyu pCHCl3 = (0.312 × 200) mm Hg Œku Œu{kt ƒk»…þe÷ ½xf yÚkðk ðkÞw™wt yktrþf ˃ký ÿkðý{kt™k = 62.4 mm Hg ÿkÔÞ™kt {ku÷ ytþ™k ‚{«{ký{kt nkuÞ Au. yLku  {kºk ‚{«{kýŒk y[¤ktf p1o {ktÚke KH {kt VuhðkÞ Au. yux÷u pCH2Cl2 = 0.688 × 415 mm Hg fu hkWÕx™ku r™Þ{ nu™úe™k r™Þ{™ku rðrþü rfM‚ku ƒ™u Au. su{kt = 285.5 mm Hg KH = p1o ÚkkÞ Au. C (v) ðkÞw f÷k{kt ðkÞwLkk yktrþf ËçkkýLke økýíkhe : CHEMISTRY XTRA ⇒ ykÃkýu ðkÞw f÷k{kt ½xfkuLkk {ku÷ ytþ (yi) Lke[uLkk ⇒ su «ðkne ðÄw ƒk»…þe÷ nkuÞ Œu ðÄw ƒk»…˃ký Wí…LLk fhu Au. Mkqºk «{kýu økýe þfkþu : ⇒ «ðkneykuLkk ƒk»… ˃ký™ku ¢{ : pi = yi ptotal Âø÷MkheLk < …kýe < RÚku™ku÷ < yur‚xku™ < RÚkh ∴ yi = pi 2.4.3 «ðkne{kt ½™™k ÿkðý™k ƒk»…˃ký ptotal (Vapour Pressure of Solutions of Solid in ⇒ yCHCl3 = 62.4 mm Hg = 0.18 347.9 mm Hg Liquids) yLku «. 20. ƒk»…˃ký yux÷u þwt ? þwØ ÿkðf fhŒkt Œu™k ÿkðýLkwt ƒk»…-˃ký þk {kxu ykuAwt nkuÞ Au ? ⇒ yCH2Cl2 = 285.5 mm Hg = 0.82  «ðkne{kt yku„¤u÷k ½™ ÃkËkÚkkuoLkk ÿkðýku rð…w÷ «{ký{kt {¤u Au. 347.9 mm Hg Ëk.Œ. : → ¾ktz, ø÷wfkuÍ, ÞwrhÞk, {eXwt (NaCl) ð„uhu™wt …kýe{kt LkkUÄ : CH2Cl2 yu CHCl3 fhíkkt ðÄw çkk»Ãkþe÷ Au. ÿkðý [ pCoH2Cl2 = 415 mm Hg yLku pCoHCl3 = 200 mg Hg] → ykÞkurz™ y™u ‚ÕVh ðøkuhuLkwt fkƒo™zkÞ‚ÕVkRz yLku çkk»Ãk f÷k Ãký CH2Cl2 Úke ðÄw Mk{]Ø nþu (CS2) {kt ÿkðý ykðk ÿkðýku™kt fux÷ktf „wýÄ{kuo þwØ ÿkðfku™k „wýÄ{kuo fhŒk ŒÆ™ y÷„ nkuÞ Au. [ yCH2Cl2 = 0.82 yLku yCHCl3 = 0.18].  yk…u÷ Œk…{k™u Ëhuf «ðkne ykÚke yu{ íkkhý fkZe þfkÞ fu ykÃku÷ Mktíkw÷Lku su ½xf ðÄw ƒk»…e¼ð™ …k{Œwt nkuÞ Au. rLkÞík çkk»Ãkþe÷ nþu íkuLkk ðzu çkk»Ãk f÷k nt{uþkt Mk{]Ø Úkþu. íkkÃk{kLku çktÄ Ãkkºk{kt “økríkþe÷ ‚tŒw÷™ 2.4.2 nu™úe™k r™Þ{™k rðrþü rfM‚k Œhefu hkWÕx™ku r™Þ{ …rhÂMÚkrŒ{kt ƒk»… îkhk «ðkneLke þwÿ ÿkðf (Rault’s Law as a Special Case of Henry’s Law) MkÃkkxe …h ˃ký Wí…LLk ÚkkÞ Au. yk «. 19. «ðkne ÿkðf{kt ðkÞw ÿkÔÞ ÚkE™u ƒ™Œk ÿkðý {kxu hkWÕx™ku ˃ký™u ƒk»…˃ký fnu Au.” (a) r™Þ{ ‚{òðku.  ykf]rŒ (a) {kt ËþkoÔÞk «{kýu þwØ  ßÞkhu «ðkne ÿkðf{kt ðkÞw ÿkÔÞ ÚkE™u ÿkðý ƒ™kðu Au íÞkhu «ðkneLke ‚t…qýo ‚…kxe {kºk «ðkne™k yýwykuÚke s hkufkÞu÷ ƒk»…þe÷ ½xf™wt ƒk»… ˃ký hkWÕxLkk rLkÞ{ {wsçk ™e[u «{kýu nkuÞ Au. Ëþkoðe þfkÞ.  òu yk ÿkðf{kt yƒk»…þe÷ ÿkÔÞ W{uhðk{kt ykðu Œku …ý ÿkðý™wt p1 = p01 · x1 ƒk»…˃ký {kºk ÿkðfLkk ÷eÄu s nkuÞ Au.  Ãkhtíkw yk…u÷ Œk…{k™u ÿkðý™wt ƒk»… ˃ký þwØ ÿkðf™k ƒk»… ˃ký fhŒkt ykuAwt nkuÞ Au. yux÷u fu Pÿ0kðf  Pÿkðý

1.54 {kìzLko Brighton Chemistry : Äku.12 – ¼køk-1  fkhý fu ykf]rŒ (b) {kt ËþkoÔÞk «{kýu ÿkðý çkLÞk çkkË ÿkðfLke C CHEMISTRY XTRA ‚…kxe …h ÿkÔÞ y™u ÿkðf yu{ ƒt™u™k yýwyku nksh nkuÞ Au.  ykÚke ÿkðf™kt yýwyku ðzu hkufkÞu÷ fw÷ : çkk»Ãk Ëçkký {kxu hkWÕx™k r™Þ{™e sYhe þhŒku :  ÿkÔÞ yƒk»…þe÷ nkuðku òuEyu. ‚…kxe™ku fux÷kuf ¼k„ ({wõík MkÃkkxeLkwt  ÿkðf ƒk»…þe÷ nkuðku òuEyu.  ÿkðý ½ýw {tË nkuðwt òuEyu. ûkuºkV¤) ½xu Au.  ÿkðý ykËþo nkuðwt òuEyu.  Œk…{k™ r™ÞŒ hnuðwt òuEyu.  ÿkðf™k yýwyku™k MÚkk™u ÿkÔÞ™k fux÷kf ÿkðfLkku 1 mol  ÿkÔÞ™wt ‚wÞkus™ fu rðÞkus™ ™ Úkðwt òuEyu. yýwyku ykðe òÞ Au. …rhýk{u ÿkðý™e ÿkÔÞLkku 1 mol {wõík ‚…kxe …hÚke Aqxk …ze ƒk»…{kt sŒk ÿkðf™k yýwyku™e ‚tÏÞk ½xu Au. ÿkðf ÿkÔÞ (b) ŒuÚke ÿkðfLkwt ƒk»…˃ký …ý ½xu Au. 2.5 ykËþo y™u rƒ™ykËþo ÿkðýku  ÿkðfLkk çkk»Ãk Ëçkký{kt Úkíkku ½xkzku ΔP íku{kt hnu÷k yçkk»Ãkþe÷ (Ideal and Non–ideal Solutions) ÿkÔÞLkk Mð¼kðÚke Mðíktºk nkuÞ Au Ãkhtíkw íkuLkk sÚÚkk Ãkh ykÄkh  «ðkne–«ðkne ÿkðýku™u “hkWÕx”™k r™Þ{™k ykÄkhu ykËþo y™u rƒ™ykËþo ÿkðýku Œhefu ð„eof]Œ fhðk{kt ykðu Au. hk¾u Au. 2.5.1 ykËþo ÿkðýku (Ideal Solutions) «. 21. hkWÕx™ku r™Þ{ «ðkneLkk çkk»Ãk ËçkkýLkk Mkt˼o{kt Mk{òðku. “ykÃku÷ íkkÃk{kLku fkuE …ý ÿkðý {kxu ÿkðý{kt™k Ëhuf ƒk»…þe÷ «. 22. ykËþo ÿkðýku yux÷u þwt ? Œu™e ÷kûkrýfŒkyku sýkðku. ½xf™wt yktrþf ƒk»…˃ký Œu™k {ku÷ ytþ™u ‚{«{ký nkuÞ Au.” “‚ktÿŒk™k ‚t…qýo „k¤k Ëhr{Þk™ su ÿkðýku hkWÕx™k r™Þ{™wt þwØ ÿkðfLkwt MktÃkqýoÃkýu …k÷™ fhu Au Œu{™u ykËþo ÿkðýku fnu Au.” çkk»Ãk Ëçkký  ÷kûkrýfŒkyku/„wýÄ{kuo : (i) ßÞkhu ÿkðý çkLkkðíkk ½xfku™u r{© fhðk{kt ykðu Au íÞkhu çkk»ÃkËçkký W»{k þku»kkŒe …ý ™Úke y™u W»{k Wí…LLk …ý ÚkŒe ™Úke. 0 ÿkðfLkk {ku÷ ytþ 1 yux÷u fu r{©ý™e ƒ™kðx yuLÚkkÕ…e þqLÞ nkuÞ Au. xsolvent (ΔmixH = 0) (ii) Ãkrhýk{e ÿkðý™wt fw÷ fË ƒt™u ½xfku™k fË™k ‚hðk¤k  rîyt„e ÿkðý{kt òu ÿkðf™u 1 y™u ÿkÔÞ™u 2 Œhefu Ëþkoðu÷ Au. ƒhkƒh ÚkkÞ Au. yux÷u fu r{©ý™ku fË VuhVkh þqLÞ nkuÞ Au.  ÿkðý{kt òu yƒk»…þe÷ ÿkÔÞ W{uhu÷ nkuÞ Œku çkk»Ãk Ëçkký {kºk ÿkðf™k yýwyku îkhk s WíÃkLLk ÚkkÞ Au. (ΔmixV = 0)  Äkhku fu, ÿkðý{kt ÿkðf™wt ƒk»…˃ký p1 y™u Œu™ku {ku÷ ytþ (iii) ykÛðeÞ Míkhu þwØ ½xfku A y™u B {kt yktŒhykÛðeÞ ykf»koý x1 Au yLku þwØ ÿkðfLkwt çkk»ÃkËçkký p1o Au. Œku “hkWÕx” ™k …khM…rhf r¢Þk A–A y™u B–B «fkhLke nþu. ßÞkhu r™Þ{ «{kýu rîyt„e ÿkðý{kt yk ƒt™u r¢Þk W…hktŒ A–B «fkh™e …khM…rhf r¢Þk …ý nksh nþu. p1 μ x1 ... rLkÞík íkkÃk{kLku (iv) ykËþo ÿkðýku {kxu Ptotal = PA + PB nkuÞ Au. ∴ p1 = p1o · x1  yk{, ‚{«{kýŒk y[¤ktf yu þwØ ÿkðf™k ƒk»…˃ký ( p1o )  òu A–A y™u B–B ðå[u™k yktŒhykÛðeÞ ykf»koýƒ¤ku ÷„¼„ A–B sux÷k s ‚{k™ nþu. Œku Œu ykËþo ÿkðý çkLkkðe þfþu. ™k ƒhkƒh nkuÞ Au.  òu ÿkðý Œu™e ƒÄe s ‚ktÿŒk {kxu hkWÕx™k r™Þ{™u y™w‚híkw ∴ ykf»koý çk¤ku : A – A ≈ B – B ≈ A – B. nkuÞ Œku Œu™wt ƒk»…˃ký þqLÞÚke þwØ ÿkðf™k ƒk»…˃ký ( p1o )  ‚t…qýo ykËþo ÿkðý Ëw÷o¼ Au. …htŒw fux÷kf ÿkðýku ÷„¼„ ykËþo ‚wÄe hu¾eÞ heŒu [r÷Œ ÚkkÞ Au. ÿkðýLke su{ ðíkuo Au.  yux÷u fu ƒk»…˃ký (p1) y™u {ku÷ ytþ (x1)™ku yk÷u¾ ‚eÄe hu¾k {¤u Au. Ëk.Œ. (i) n–nuõÍu™ + n–nuÃxu™ (ii) ƒúku{kuRÚku™ + f÷kuhkuRÚku™ (iii) ƒuÂLÍ™ + xkuÕÞwR™

C CHEMISTRY XTRA «fhý-2 : ÿkðýku 1.55 xA = 1 {ku÷ ytþ → ½xu xA = 0  ykÛðeÞ MŒhu Ä™ rð[÷™™e ƒkƒŒ{kt A–B …khM…rhf r¢Þkyku xB = 0 ðÄu ← xB = 1 yu A–A yÚkðk B–B fhŒkt ™ƒ¤e nkuÞ Au. yk rfMMkk{kt ÿkÔÞ–ÿkðf yýwyku ðå[u™k yktŒhykÛðeÞ ykf»koýƒ¤ku yu ÿkÔÞ– ykËþo ÿkðý ÿkÔÞ y™u ÿkðf–ÿkðf ðå[uLkk yktŒhykÛðeÞ ykf»koýƒ¤ku fhŒkt ™ƒ¤k nkuÞ Au. …rhýk{u ykðk ÿkðýku{kt A–B yýwyku{ktÚke A 2.5.2 rƒ™ykkËþo ÿkðýku (Non–ideal Solutions) yÚkðk B ‚h¤ŒkÚke Axfe þfu Au yLku ðÄw «{ký{kt çkk»Ãk f÷k{kt òÞ Au. suÚke ƒk»…˃ký{kt ðÄkhku ÚkkÞ Au y™u Ä™ rð[÷™{kt «. 23. rƒ™ykËþo ÿkðý yux÷u þwt ? Œu™e ÷kûkrýfŒkyku sýkðku. …rhý{u A.u “‚ktÿŒk™k ‚tÃkqýo „k¤k Ëhr{Þk™ su ÿkðýku hkWÕx™k r™Þ{Lkwt Ëk.Œ. : (RÚku™ku÷ + yur‚xku™)Lkwt ÿkðý, (CS2 + yurMkxkuLk)Lkwt ÿkðý MktÃkqýoÃkýu …k÷Lk fhŒk ™Úke Œu{™u rƒ™ykËþo ÿkðýku fnu Au.”  ‚{sqŒe : (i) ykðk ÿkðýku {kxu ptotal > p1 + p2 yÚkðk ptotal < p1 + p2 nkuÞ Au.  þwØ RÚku™ku÷™kt yýwyku H-ƒtÄÚke òuzkÞu÷kt nkuÞ Au. ßÞkhu Œu{kt (ii) rƒ™ykËþo ÿkðýku {kxu ΔmixH ≠ 0 y™u Δmix V ≠ 0 nkuÞ Au. yur‚xku™™u W{uhðk{kt ykðu Au íÞkhu Œu™kt yýwyku Þs{k™ (RÚku™ku÷) Ëk.Œ. õ÷kuhkuVku{o + yur‚xku™ yýwyku™e ðå[u „kuXðkÞ Au. su Œu{™e ðå[u™k fux÷kf H–ƒtÄ (iii) þwØ ½xfku A y™u B {kt yktŒhykÛðeÞ ykf»koý …khM…rhf r¢Þk Œkuze ™kt¾u Au yLku ykf»koý ½xkzu Au. ykÚke ðÄw «{ký{kt RÚkuLkku÷Lkk A–A y™u B–B y™u rîyt„e ÿkðý{kt Úkíke r¢Þkyku fhíkk yýwyku çkk»Ãk f÷k{kt ÿðu Au. swËe Mð¼kðLke nkuÞ Au. yux÷u fu A–A ≠ B–B ≠ A–B «fkh™e …khM…rhf r¢Þk …ý nksh nþu. …htŒw yk ƒ¤ku ‚{k™ nkuŒk ™Úke.  yk{, Œu{kt …khM…rhf r¢Þk ™ƒ¤e Úkðk™u ÷eÄu ÿkðý hkWÕx™k Ëk.Œ. rV™ku÷ + yur™r÷™ Cr™Þ{Úke Ä™ rð[÷™ Ëþkoðu Au. «. 24. rƒ™ykËþo ÿkðý{kt (Mkkhwt ÿkðýku) Ä™ rð[÷™ ykf]rík CHEMISTRY XTRA MkkÚku ‚{òðku.  ykËþo ÿkðýkuLkk ½xfku yufçkeò{kt øk{u íku «{ký{kt r{© ÚkE þfu Au.  rƒ™ykËþo ÿkðý™k ƒk»… ˃ký hkWÕx™k r™Þ{ «{kýu  ßÞkhu rçkLkykËþo ÿkðýku{kt íkuLkk ½xfku øk{u íku «{ký{kt r{© ÚkE þfíkk y™w{kr™Œ fhu÷k ƒk»… ˃ký fhŒkt ðÄkhu nkuÞ Œku Œu ÿkðý Ä™ rð[÷™ Ëþkoðu Au. LkÚke. Ãkhtíkw y{wf nË MkwÄe s r{© ÚkE þfu Au.  [CS2 (rçkLkÄúwðeÞ) + CH3–CO–CH3 (ÄúwðeÞ)] r{©ý{kt ÿkÔÞ–ÿkðf  ykðk ÿkðýku {kxu ptotal > p1 + p2 nkuÞ Au. ðå[u™e rîÄúwðeÞ …khM…rhf r¢Þk ™ƒ¤e …zu Au. ykÚke yk ÿkðý Ä™ rð[÷™ Ëþkoðu Au. «. 25. rƒ™ ykËþo ÿkðý{kt Éý rð[÷™ ‚{òðku.  rƒ™ykËþo ÿkðý™k ƒk»…˃ký hkWÕx™k r™Þ{ «{kýu y™w{kr™Œ fhu÷k ƒk»…˃ký fhŒkt ykuAwt nkuÞ Œku Œu ÿkðý Éý rð[÷™ Ëþkoðu Au.  ykðk ÿkðýku {kxu ptotal < p1 + p2 nkuÞ Au. ÄLk rð[÷Lk Éý rð[÷Lk

1.56 {kìzLko Brighton Chemistry : Äku.12 – ¼køk-1  ykÛðeÞ Míkhu Éý rð[÷™™k rfM‚k{kt A–A y™u B–B ðå[™u k «. 26. yurÍÞkuxÙku… yux÷u þwt ? Œu™k «fkh ‚{òðku. yktŒhykÛðeÞ ykf»koýƒ¤ku yu A–B ðå[u™k yktŒh ykÛðeÞ ykf»koýƒ¤ku fhŒkt ðÄw ™ƒ¤k nkuÞ Au su™u ÷eÄu ƒk»…˃ký{kt  fux÷kf «ðkneyku™u r™rùŒ «{ký{kt r{© fheLku Wfk¤ðk{kt ykðu ½xkzku ÚkkÞ Au y™u Éý rð[÷™{kt …rhý{u Au. íÞkhu Œu{™k MktÞwõík yýwykuLkwt rð½x™ ÚkÞk ð„h fkuE [ku¬‚ Œk…{k™u Wf¤u Au Œu™u yurÍÞkuxÙku… fnu Au. Ëk.Œ. : (õ÷kuhkuVku{o + yur‚xku™) r{©ý  ‚{sqŒe : ynª õ÷kuhkuVku{o y™u yur‚xku™™k yýwyku yktŒhykÛðeÞ  íku{Lku y[¤ Wíf÷Lk r{©ý Ãký fnu Au. H–ƒtÄ îkhk ™e[u {wsƒ òuzkÞu÷ nkuÞ Au.  yurÍÞkuxÙku…Lkk «fkh : 1. r™B™¥k{ Wíf÷™ yurÍÞkuxÙku… : H 3C C=O H–ƒtÄ Cl  su ÿkðýku hkWÕx™k r™Þ{Úke ðÄw Ä™ rð[÷™ Ëþkoðu Au Œuðk H 3C H – C –– Cl rðrþü ‚t½x™ Ähkðíkk ÿkðýkuLku r™B™¥k{ Wíf÷™ yurÍÞkuxÙku… fnu Au. Cl  …rhýk{u Œu{kt Ëhuf ½xf™k yýwyku™wt Axfe sðk™wt ð÷ý ½xu Ëk.Œ. : ¾ktz™k ykÚkðýÚke {¤Œk RÚku™ku÷ + …kýe™wt rð¼k„eÞ r™MÞtË™ fhíkk ˤÚke 95% RÚku™ku÷ ÄhkðŒwt ÿkðý yk…u Au. Au. ykÚke r{©ýLkwt ƒk»…˃ký ½xu Au y™u íku hkWÕx™k r™Þ{Úke  yk yurÍÞkuxÙku… «kÃík ÚkÞk ƒkË ÿkðý y™u íkuLke ƒk»…™k ‚t½x™ Éý rð[÷™ Ëþkoðu Au. ‚h¾k nkuÞ Au y™u Œu{™wt ½xf fýku{kt y÷„efhý …ý ÚkŒwt ™Úke. C CHEMISTRY XTRA 2. {n¥k{ Wíf÷™ yurÍÞkuxÙku… :  (rV™ku÷ + yur™÷e™) r{©ý{kt rV™kur÷f «kuxku™ y™u  su ÿkðýku hkWÕx™k r™Þ{Úke ðÄw Éý rð[÷™ Ëþkoðu Au Œuðk yur™÷e™™k N–…h{kýw™k yçktÄfkhf R÷uõxÙkì™ Þwø{ ðå[u™ku rðrþü ‚t½x™ Ähkðíkk ÿkðýku™u {n¥k{ Wíf÷™ yurÍÞkuxÙku… fn Au. H–ƒtÄ ðÄw «ƒ¤ nkuðkÚke yk r{©ý Éý rð[÷™ Ëþkoðu Au. Ëk.Œ. : ™kRrxÙf yìr‚z + …kýe  yurÍÞkuxÙku…{kt «ðkne yðMÚkk y™u Œu™e ƒk»… yðMÚkk{kt ‚t½x™  yk yurÍÞkuxÙku…™wt ‚t½x™ ykþhu ˤÚke 68% HNO3 y™u 32% H2O nkuÞ Au. su™wt Wíf÷™®ƒËw 398.5 K Au. ‚{k™ hnu Au.  yk W. ®çk.Lkwt {qÕÞ þwØ ÃkkýeLkk W. ®çk. fhíkkt Úkkuzwt Ÿ[wt nkuÞ Au.  yurÍÞkuxÙku… r{©ý{kt çktLku ½xfku çkk»Ãk yðMÚkk{kt òuzkÞu÷k hnuðkLkwt fkhý õÞkt íkku íku{Lke ðå[u «çk¤ H–ƒtÄ Au yÚkðk «çk¤ ykÞLk- rîÄúwð ykf»koý Au. yru ÍÞkxu kÙ Ãu k r{©ý yru ÍÞkxu kÙ Ãu kLktw (rð[÷Lk Ëþkðo ík)tw Wíf÷Lk®çkËw (1 ðkíkk.) xfkðkh «{ký HNO3 + H2O 68% HNO3 398.5 K (125.5o C) rÃkrhzeLk + CH3COOH 65% rÃkrhzeLk 412 K (139o C) HCl + H2O 381.6 K (108.6o C) yurMkxkuLk + CHCl3 79.8% Ãkkýe 338 K (65o C) RÚkuLkku÷ + Ãkkýe ≈ 331 K (58o C) 80% CHCl3 95% RÚkuLkku÷ C CHEMISTRY XTRA ÷¾ký MktçktrÄík «§ku11111112222222333333344444445555555666666677777778888888999999900000001111111222222233333334444444555555566666667777777888888899999990000000111111122222223333333444444455555556666666777777788888889999999000000011111112222222111111122222223333333444444455555556666666777777788888889999999000000011111112222222333333344444445555555666666677777778888888999999900000001111111222222233333334444444555555566666667777777888888899999990000000111111122222221111111222222233333334444444555555566666667777777888888899999990000000111111122222223333333 2.8 350 K Œk…{k™u þwØ «ðkne A y™u B™kt ƒk»…˃ký y™w¢{u 450 y™u 700 mm Hg Au. òu fw÷ ƒk»…˃ký 600 mm  {n¥k{ ƒk»…˃ký y™u ÷½w¥k{ Wíf÷™®ƒËw ÄhkðŒk r{©ý Hg nkuÞ Œku «ðkne r{©ýLkwt Mkt½xLk þkuÄku. ð¤e çkk»Ãkf÷k{ktLkwt nt{uþk “hkWÕx”™k r™Þ{Úke Ä™ rð[÷™ Ëþkoðu Au. Mkt½xLk þkuÄku.  ÷½w¥k{ ƒk»…˃ký y™u {n¥k{ Wíf÷™®ƒËw ÄhkðŒk r{©ý s. «ðkne ‚tr{©ý {kxu : nt{uþk ‘hkWÕx’™k r™Þ{Úke Éý rð[÷™ Ëþkoðu Au. ⇒ þwØ «ðkne-(A)™wt ƒk»…˃ký ( PAo ) = 450 mm y™u þwØ «ðkne-(B)™wt ƒk»…˃ký ( PBo ) = 700 mm ∴ r{©ý™wt fw÷ ƒk»…˃ký (P) = 600 mm

«fhý-2 : ÿkðýku 1.57 hkWÕx™kt r™Þ{ y™w‚kh, (ii) þwØ ½xfku™k r{©ý™wt fË VuhVkh þqLÞ nkuŒwt ™Úke. yux÷u ⇒ P = PAo · XA + PBo · XB fu, Δmix V ≠ 0 íkku íku rçkLkykËþo ÿkðý nkuÞ Au. ∴ P = PAo · XA + PBo · (1 – XA) «. 29. Lke[Lu kk yð÷kfu Lkku ÃkhÚke ÿkðýLkk rð[÷LkLkku «fkh sýkðk.u ∴ (600) = 450 · XA + 700 (1 – XA) ∴ 600 = 450 XA + 700 – 700XA (i) Δmix H > 0 ∴ XA = 0.4 ⇒ yk{, «ðkne-A™ku {ku÷ ytþ (XA) = 0.4 (ii) Δmix V < 0 y™u «ðkne-B™ku {ku÷ ytþ (XB) = 1 – XA (iii) A–B > A–A yLku B–B = (1 – 0.4) (iv) ptotal < p1 + p2. s. (i) ÄLk rð[÷Lk (ii) Éý rð[÷Lk (iii) Éý rð[÷Lk (iv) Éý rð[÷Lk XB = 0.60 «. 30. RÚku™ku÷ y™u yur‚xku™™k r{©ý{kt Ä™ rð[÷™™e y‚h  ðkÞw ‚tr{©ý (çkk»Ãk f÷k) {kxu : fE heŒu WËT¼ðu Au ? ⇒ ½xf-A {kxu pA = poA · XA = (450 mm) (0.4) s. ⇒ þwØ RÚku™ku÷{kt yýwyku yufƒeò ‚kÚku H–ƒtÄ ðzu òuzkÞu÷k = 180 mm nkuÞ Au. Œu{kt yur‚xku™™u W{uhðkÚke RÚku™ku÷™k yýwyku y™u ½xf-B {kxu pB = poB · XB = (700 mm) (0.6) (Þs{k™) ðå[u yurMkxkuLkLkk yýwyku „kuXðkÞ Au. ykÚke = 420 mm RÚkuLkku÷ yýwyku ðå[u™k fux÷kf H–ƒtÄ Œkuze ™kt¾u Au. ⇒ ðkÞw ÂMÚkrŒ{kt ½xf-A™ku {ku÷ ytþ xA' = pA ⇒ …rhýk{u, A–B «fkhLke …khM…rhf r¢Þk A–A fhíkk pA  pB ™ƒ¤e Úkðk™u ÷eÄu ðÄw «{ký{kt EÚkuLkku÷Lkk yýwyku = 180 mm = 0.3 ∴ xA' = 0.3 çkk»ÃkkÞLk Ãkk{u Au. ykÚke yk ÿkðý hkWÕx™k r™Þ{Úke (180  420) mm Ä™ rð[÷™ Ëþkoðu Au. Œuðe s heŒu, «. 31. {n¥k{ Wíf÷™ yurÍÞkuxÙku… WËknhý yk…e™u ‚{òðku. ⇒ ðkÞw ÂMÚkrŒ{kt ½xf-B™ku {ku÷ ytþ xB' = pB s. ⇒ su ÿkðýku ‘hkWÕx’™k r™Þ{Úke ðÄw Éý rð[÷™ Ëþkoðu pA  pB Au Œu rðrþü ‚t½x™ {n¥k{ Wíf÷™ yurÍÞkuxÙku… h[u Au. 420 mm Ëk.Œ. HNO3 + H2O = (180  420) mm = 0.7 ⇒ yk yurÍÞkuxÙku… ykþhu ˤÚke 68% HNO3 y™u 32% ∴ xB' = 0.7 H2O Ähkðu Au. su™wt Wíf÷™®ƒËw 393.5 K Au. «. 27. yurÍÞkuxÙkuÃkef r{©ýLke [kh ÷kûkrýfŒk sýkðku. s. (i) íkuykuLke ÿkðý yðMÚkk{kt íku{ s çkk»Ãk f÷k{kt ½xfkuLkwt «. 32. r™B™¥k{ (÷½w¥k{) Wíf÷™ yurÍÞkuxÙku… WËknhý yk…e™u Mkt½xLk Mkh¾wt nkuÞ Au. ‚{òðku. (ii) íkuyku fkuE yuf y÷øk rLkrùík íkkÃk{kLku Wf¤u Au. s. ⇒ su ÿkðýku ‘hkWÕx’™k r™Þ{Úke ðÄw Ä™ rð[÷™ Ëþkoðu (iii) íku{Lku y[¤ Wíf÷Lk r{©ý Ãký fnu Au. (iv) íkuyku hkWÕxLkk rLkÞ{Úke ÄLk fu Éý rð[÷Lk Ëþkoðu Au. Au Œu rðrþü ‚t½x™ r™B™¥k{ Wíf÷™ yurÍÞkuxÙku… h[u Au. «. 28. rƒ™ykËþo ÿkðý fE heŒu ™¬e ÚkE þfu Au ? ⇒ Ëk.Œ. : þfohk™k ykÚkðýÚke {¤Œkt RÚku™ku÷ + …kýe yk ykurÍÞkuxÙku… ˤÚke 95% RÚku™ku÷ y™u 5% …kýe s. (i) òu þwØ ½xfku™k r{©ý™e çkLkkðx yuLÚkkÕ…e þqLÞ Lk ÚkkÞ Ähkðu Au. yux÷u fu Δmix H ≠ 0 íkku íku rçkLkykËþo ÿkðý nkuÞ Au.

1.58 {kìzLko Brighton Chemistry : Äku.12 – ¼køk-1 ∴ Δp1 = p1o – p1 = x2 p1o p1o 2.6 ‚tÏÞkí{f „wýÄ{kuo y™u ÿkÔÞLkk {ku÷h ˤ™wt r™Äkohý ⇒ yk{, ƒk»… ˃ký™ku ‚k…uûk ½xkzku yu ÿkÔÞ™k {ku÷ ytþ ƒhkƒh (Colligative Properties and Determination ÚkkÞ Au. of Molar Mass of Solate) «. 33. ‚tÏÞkí{f „wýÄ{kuo fku™u fnu Au ? ⇒ WÃkhkuõík Mk{efhý{kt x2 ÃkËLku {ku÷ MktÏÞk MðYÃku Ëþkoðíkk, “ÿkðý™kt fux÷kf „wýÄ{kuo (W…hkuõŒ Ëþkoðu÷) ÿkðý{kt hnu÷k p1o – p1 = n2 (ßÞkt, n1 y™u n2 y™w¢{u fýku™e fw÷ ‚tÏÞk yux÷u fu ÿkÔÞ fýku™e ‚tÏÞk …h ykÄkh hk¾Œkt p1o n1 + n2 nkuÞ Au …htŒw ÿkÔÞ fýku™kt Mð¼kð …h ykÄkh hk¾Œkt nkuíkk LkÚke Œku Œu „wýÄ{kuo™u ÿkðýLkk ‚tÏÞkí{f „wýÄ{kuo fnu Au.” ÿkðf y™u ÿkÔÞ™k {ku÷ Au.)  ßÞkhu yƒk»…þe÷ ÿkÔÞ™u ƒk»…þe÷ ÿkðf{kt W{uhðk{kt ykðu ⇒ {tË ÿkðýku {kxu n2 << n1 nkuðkÚke n1 ™e ‚k…uûk{kt n2 ™u Au íÞkhu ÿkðý™wt ƒk»… ˃ký ½xu Au. ÿkðý™k ƒk»… ˃ký™k yð„ýŒkt, n1 + n2 ≈ n1 Úkþu. ½xkzk ‚kÚku ÿkðý™kt ™e[u™k „wýÄ{kuo ‚tf¤kÞu÷k Au : p1o – p1 = n2 ⇒ ÿkðf™k ƒk»…˃ký{kt ‚k…uûk ½xkzku p1o n1 ⇒ ÿkðf™k Wíf÷™®ƒËw{kt WLLkÞ™ ⇒ yk Mkqºk{kt n2 yLku n1 Lku ˤ yLku ykÛðeÞ Ë¤ MðYÃku Ëþkoðíkk. ⇒ ÿkðf™k Xkh®ƒËw{kt yð™Þ™ ∴ p1o – p1 = w2 M2  n = w Au. p1o w1 M1 M ⇒ ÿkðý™wt yr¼‚hý (…hk‚hý) ˃ký çkË÷kðwt. ∴ p1o – p1 = w2 × M1 2.6.1 ƒk»… ˃ký{kt ‚k…uûk ½xkzku p1o w1 × M2 (Relative Lowering of Vapour Pressure) «. 34. hkWÕx™k r™Þ{ ÷¾ku. yk rLkÞ{ …hÚke ÿkÔÞ™wt {ku÷h ˤ þkuÄðk {kxu™wt ‚qºk {u¤ðku.  hkWÕxu «MÚkkr…Œ fÞwO Au fu “ÿkðý™k ƒk»… ˃ký{kt ÚkŒku MkkÃkuûk ∴ M2 = p1o × w2 × M1 ½xkzku VõŒ ÿkÔÞ fýku™e ‚ktÿŒk …h ykÄkh hk¾u Au Ãkhtíkw Œu{™e p1o – p1 M2 yku¤¾Úke (Identity) MðŒtºk nkuÞ Au.” ynª, w1 = ÿkðf™wt ˤ, w2 = ÿkÔÞ™wt ˤ, M1 = ÿkðf™wt {ku÷h ˤ, M2 = ÿkÔÞ™wt {ku÷h ˤ  ÿkðý™wt ƒk»… ˃ký ÿkðf™k {ku÷ ytþ y™u þwØ ÿkðfLkk ƒk»… ˃ký ‚kÚku ™e[u {wsƒ™ku ‚tƒtÄ Ähkðu Au. p1 = p1o · x1 111111112222222233333333444444445555555566666666W7777777788888888…99999999h0000000011111111kuõ2222222233333333Œ4444444455555555‚6666666677777777{88888888e99999999f00000000h1111111122222222ý3333333344444444…5555555566666666h77777777Ú88888888k99999999e00000000ÿ1111111122222222kÔ11111111Þ2222222233333333™44444444wt55555555{6666666677777777k88888888u÷99999999h000000001111111122222222Ë33333333¤444444445555555566666666(77777777M8888888899999999200000000)1111111122222222„3333333344444444ý5555555566666666e77777777þ8888888899999999f00000000k11111111Þ222222221111111122222222A33333333u.44444444 ÿkðf™kt ƒk»… ˃ký{kt ÚkŒku ½xkzku (Δp1) ™e[u {wsƒ Ëþkoðe ÃÃkkkkXXââÃÃkkwwMMííkkffLLkkkk ffkkuuÞÞzzkkyykkuu þfkÞ Au. 2.6 y{wf íkkÃk{kLku þwØ çkuÂLÍLkLkwt çkk»Ãk Ëçkký 0.850 bar Au. yuf Δp1 = p1o – p1 yçkk»Ãkþe÷, yrðãwíkrð¼kßÞ ½LkLkk 0.5 g ðsLk ÃkËkÚkoLku 39.0 g çkuÂLÍLk{kt ({ku÷hˤ 78 g mol–1) W{uhðk{kt ykÔÞku.  yk Mkqºk{kt p1 ™wt {qÕÞ {qfŒkt ÿkðýLkwt çkk»Ãk Ëçkký 0.845 bar sýkÞwt. ½Lk ÃkËkÚkoLkwt {ku÷h Δp1 = p1o – x1 p1o = p1o (1 – x1) ˤ fux÷wt nþu ? s. ykÃkýLku òýeíkk swËk swËk sÚÚkk Lke[u «{kýu Au : Δp1 = p1o · x2 [ x1 + x2 = 1 • p10 = 0.850 bar; nkuðkÚke (1 – x1) = x2] • p1 = 0.845 bar;

• M1 = 78.0 g mol–1; «fhý-2 : ÿkðýku 1.59 • w2 = 0.5 g;  yk÷u¾{kt ËþkoÔÞk «{kýu þwØ ÿkðf™k Wíf÷™ ®ƒËw fhŒk Œu{ktÚke • w1 = 39 g ⇒ hkWÕxLkk rLkÞ{ «{kýu : ƒ™kðu÷k ÿkðý™wt Wíf÷™ ®ƒËw Ÿ[wt nkuÞ Au. ⇒ p1o – p1 = w2 × M1  Äkhku fu, þwØ ÿkðf™wt Wíf÷™ ®ƒËw Tb0 Au y™u ÿkðý™wt Wíf÷™ p1o M2 × w1 ®ƒËw Tb Au. ∴ Wíf÷™ ®ƒË{w kt Úkíkku ðÄkhku (ΔTb) = Tb – Tb0 0.850 bar – 0.845 bar 0.5 g × 78 g mol–1 yk{, ΔTb ™u Wíf÷™ ®ƒËw™wt WLLkÞ™ fnu Au. ∴ = M2 × 39 g  ÿkÔÞ™wt {ku÷h ˤ þkuÄðwt : 0.850 bar  «kÞkur„f heŒu òýðk {éÞwt Au fu, {tË ÿkðý {kxu Wíf÷™ ®ƒËw ∴ M2 = 170 g mol–1 WLLkÞ™ (ΔTb) ÿkðý{kt hnu÷kt ÿkÔÞ fýku™e {ku÷÷ ‚ktÿŒk™k ‚{«{ký{kt nkuÞ Au. 2.6.2 Wíf÷™ ®ƒËw™wt WLLkÞ™ (Elevation of Boiling Point) ΔTb ∝ m ∴ ΔTb = Kb · m (ßÞkt, m = {ku÷kr÷xe) ... (i) «. 35. Wíf÷™®ƒËw yxu ÷u þtw ? Wíf÷™®ƒËw WLLkÞ™ ‚{òðe™u ÿkÔÞ …ËkÚko™wt {ku÷h ˤ þkuÄðk {kxu™wt ‚qºk {u¤ðku. ⇒ ynª, ‚{«{kýŒk y[¤ktf (Kb) ™u {ku÷÷ WLLkÞ™ y[¤ktf fnu Au.  fkuE …ý «ðkne™wt ƒk»… ˃ký Œk…{k™™k ðÄkhk ‚kÚku ðÄu Au y™u Œu yu Œk…{k™u Wf¤u Au ßÞkhu Œu™wt ƒk»… ˃ký ðkŒkðhý™k ⇒ Kb ™ku yuf{ : K kg mol–1 Au. ˃ký sux÷wt ÚkkÞ Au.  òu {ku÷h ˤ M2 ÄhkðŒkt ÿkÔÞ™k w2 „úk{™u w1 „úk{ ÿkðf{kt su{ fu, …kýe 373.15 K (100 oC) Œk…{k™u Wf¤u Au y™u yk yku„k¤ðk{kt ykðu Œku ÿkðý™e {ku÷kr÷xe ™e[u «{kýu Ëþkoðe Œk…{k™u …kýe™wt ƒk»… ˃ký 1.013 bar (1 ðkŒkðhý) nkuÞ Au. þfkÞ :  ÿkðf™wt ƒk»… ˃ký yƒk»…þe÷ ÿkÔÞLke nksheÚke ½xu Au. ÿkðfLktw ÿkðýLkwt w2 M2 1000 × w2 Wíf÷LkrçktËw Wíf÷LkrçkËt w w11000 M2 × w1 ⇒ m= = 1.013 bar yÚkðk 1 atm ÿkðfÿkðý ⇒ m Lkk {qÕÞ™u W…hkuõŒ ‚{efhý (i) {kt {qfŒkt, çkk»ÃkËçkký ΔTb = Kb ×  1000 × w2  yÚkðk    M2 × w1  Tbo Tb ∴ M2 = 1000 × w2 × Kb ΔTb × w1 Tb íkkÃk{kLk /K ⇒ yk ‚{efhý …hÚke ÿkÔÞ™wt {ku÷h ˤ (M2) „ýe þfkÞ Au. Ëk.Œ. : ‚w¢kuÍ™k s÷eÞ ÿkðý™wt ƒk»… ˃ký 373.15 K Œk…{k™u 1.013 bar fhŒkt ykuAwt nkuÞ Au. ykÚke ÿkðý™u Wf¤Œwt fhðk íkuLkk íkkÃk{kLk{kt ðÄkhku fhðku …zu Au.íkkÃk{kLkLkk yk ðÄkhkLku Wíf÷Lk ®çkËwLkwt WLLkÞLk fnu Au.

1.60 {kìzLko Brighton Chemistry : Äku.12 – ¼køk-1 2.6.3 Xkh®ƒËw™wt yð™Þ™ ÃkkXâÃkwMíkfLkk fkuÞzkyku1111111122222222333333334444444455555555666666667777777788888888999999990000000011111111222222223333333344444444555555556666666677777777888888889999999900000000111111112222222233333333444444445555555566666666777777778888888899999999000000001111111122222222111111112222222233333333444444445555555566666666777777778888888899999999000000001111111122222222333333334444444455555555666666667777777788888888999999990000000011111111222222223333333344444444555555556666666677777777888888889999999900000000111111112222222211111111222222223333333344444444 (Depression of Freezing Point) 2.7 18g ø÷wfkuÍ (C6H12O6)Lku 1 kg Ãkkýe{kt yuf Ãkkºk{kt «. 36. Xkh®ƒË™w tw yð™Þ™ ‚{òðe™u ÿkÔÞ …ËkÚk™o tw {k÷u hˤ þkÄu ðk ykuøkk¤u÷ Au. 1.013 bar Ëçkkýu Ãkkýe fÞk íkkÃk{kLku Wf¤þu ? {kx™u tw ‚ºq k {¤u ðk.u Ãkkýe {kxu Kb 0.52 K kg mol–1 Au.  …ËkÚko™k Xkh®ƒËwyu ½™ f÷k íkuLke «ðkne f÷k ‚kÚku „rŒþe÷ ‚tŒw÷™{kt s. • ø÷wfkuÍLkk {ku÷ = 18 g / 180 g mol–1 = 0.1 mol nkuÞ Au. ykÚke …ËkÚko™k Xkh®ƒËw™e ÔÞkÏÞk ™e[u «{kýu Úkþu. “su Œk…{k™u …ËkÚko™wt Œu™e «ðkne yðMÚkk{kt ƒk»…˃ký ½™ • ÿkðfLkwt ˤ = 1 kg f÷k™k ƒk»…˃ký™u ƒhkƒh nkuÞ Au Œu Œk…{k™™u Œu™wt Xkh®ƒËw fnu Au.” • ø÷wfkuÍ ÿkðýLke {ku÷kr÷xe = 0.1 mol kg–1  “hkWÕx”™k r™Þ{ «{kýu ßÞkhu yƒk»…þe÷ ½™™u ƒk»…þe÷ ⇒ Ãkkýe {kxu Wíf÷Lk®çkËw{kt VuhVkh ÿkðf{kt W{uhðk{kt ykðu Au íÞkhu Œu™wt ƒk»…˃ký ½xu Au y™u Œu ™e[k Œk…{k™u ½™ ÿkðf™k ƒk»…˃ký™u ƒhkƒh ÚkkÞ Au. ΔTb = Kb × m = (0.52 K kg mol–1) × (0.1 mol kg–1)  Xkh®ƒËw™wt yð™Þ™ : ΔTb = 0.052 K  Äkhku fu þwØ ÿkðf™wt Xkh®ƒËw Tof Au ßÞkhu yƒk»…þe÷ ÿkÔÞ™u Ãkkýe 1.013 bar Ëçkkýu 373.15 K íkkÃk{kLku Wf¤u Au {kxu ∴ ÿkðýLkwt Wíf÷Lk®çkËw (373.15 + 0.052) = 373.202 K ƒk»…þe÷ ÿkðf{kt yku„k¤ðk{kt ykðu Au íÞkhu {¤Œwt Xkh®ƒËw Tb = 373.202 K Tf Au. 2.8 çkuÂLÍLkLkwt Wíf÷Lk ®çkËw 353.23 K Au. ßÞkhu 1.80 g «ðkne ÿkðf yçkk»Ãkþe÷ ÿkÔÞLku 90 g çkuÂLÍLk{kt ykuøkk¤ðk{kt ykÔÞku ÿkðý íÞkhu Wíf÷Lk®çkËw ðÄeLku 351.44 K ÚkÞwt. ÿkÔÞLkwt {ku÷h ˤ økýku. çkuÂLÍLk {kxu Kb 2.53 K kg mol–1 Au. çkk»ÃkËçkký Xh÷u wt ÿkðf s. Wíf÷Lk ®çkËw{kt WLLkÞLk (ΔTb) = (354.11 – 353.23) = 0.88 K Tf ∴ ΔTb = Kb × 1000 × w2 Tf Tf0 M2 × w1 íkkÃk{kLk /K Kb × w2 × 1000 ∴ Xkh®ƒËw{kt ÚkŒku ½xkzku (ΔTf ) = T0f – Tf Tb × w1 ∴ M2 = ⇒ yk{, ΔTf Lku Xkh®çkËw{kt yðLkÞLk fnu Au. Wíf÷™®ƒËw WLLkÞ™™e su{ s {tË ÿkðý (ykËþo ÿkðý) {kxu Xkh®ƒËw yð™Þ™ (ΔTf) 2.53 K kg mol–1 × 1.8 g × 1000 g kg–1 yu ÿkðý™e {ku÷kr÷xe™k ‚{«{ký{kt nkuÞ Au. M2 = 0.88 K × 90 g ΔTf μ m ∴ ΔTf = Kf · m ... (i) = 58 g mol–1 ⇒ ynª, ‚{«{kýŒk y[¤ktf Kf ™u Xkh®ƒËw yð™Þ™ y[¤ktf ∴ ÿkÔÞLkwt {ku÷h ˤ M2 = 58 g mol–1 yÚkðk {ku÷÷ yð™Þ™ y[¤ktf fnu Au. ⇒ Kf ™ku yuf{ : K kg mol–1 Au.

«fhý-2 : ÿkðýku 1.61  ÿkÔÞ™wt {ku÷hˤ þkuÄðwt : 0.73 mol ∴ m = 1.2 mol kg–1 = 0.60 kg  òu {ku÷h ˤ M2 ÄhkðŒkt ÿkÔÞ™kt w2 „úk{™u w1 „úk{ ÿkðf{kt yku„k¤ðk{kt ykðu Œku ÿkðý™e {ku÷kr÷xe ™e[u «{kýu Ëþkoðe (ii) Xkh®çkËw yðLkÞLk økýíkk : þfkÞ : ⇒ ΔTf = Kf × m = (1.86 K kg mol–1) × (1.2 mol kg–1) {ku÷kr÷xe m = w2 / M2 = 1000 × w2 = 2.2 K w1 /1000 M2 × w1 ⇒ s÷eÞ ÿkðýLkwt Xkh®çkËw (Tf) = T0f – ΔTf ⇒ {ku÷kr÷xe m ™k yk {qÕÞ™u ‚{efhý (i) {kt {qfŒkt = (273.15 K – 2.2 K) ΔTf = Kf ×  1000 × w2  Tf = 270.95 K    M2 × w1  2.10 1.0 g yrðãwíkrð¼kßÞ ÿkÔÞ su 50 g çkuÂLÍLk{kt ykuøkk¤u÷ Au íku çkuÂLÍLkLkk Xkh®çkËw{kt 0.40 K Lkku ½xkzku Ëþkoðu Au. ∴ M2 = 1000 × w2 × K f ΔTf × w1 yk ‚qºk …hÚke ÿkÔÞ™wt {ku÷hˤ (M2) „ýe þfkÞ Au. çkuÂLÍLkLkku Xkh®çkËw yðLkÞLk y[¤ktf 5.12 K kg mol–1 «. 37. ƒk»…kÞ™ yuLÚkkÕ…e y™u Kb ðå[u™ku ‚tƒtÄ ËþkoðŒwt ‚qºk Au. ÿkÔÞLkwt {ku÷h ˤ økýku. ÷¾ku y™u Œu™k …ËkuLkku yÚko sýkðku. s. ⇒ ΔTf = Kf ×  w2 × 1000  s. R × M1 × Tb2  M2 × w1  1000 × vapH   Kb = K f × w2 × 1000 R = ðkÞw y[¤ktf ∴ M2 = Tf × w1 M1 = ÿkðf™wt ykÂÛðÞ Ë¤ ⇒ M2 = 5.12 K kg mol–1 × 1.00 g × 1000 g kg–1 Tb = ÿkðf™wt Wíf÷™ ®ƒËw 0.40 × 50 g ΔvapH = ƒk»…™ yuLÚkkÕ…e «. 38. „÷™ yuLÚkkÕ…e y™u Kf ðå[u™ku ‚tƒtÄ ËþkoðŒwt ‚qºk ÷¾ku = 256 g mol–1 y™u Œu™k …ËkuLkku yÚko sýkðku. yk{, ÿkÔÞLkwt {ku÷h ˤ = 256 g mol–1 s. Kf = R × M1 × T2 2.6.4 yr¼‚hý (…hk‚hý) y™u yr¼‚hý ˃ký f (Osmosis and Osmotic Pressure) 1000 ×  fusH «.ßÞkt, R = ðkÞw y[¤ktf; M1 = ÿkðf™wt ykÂÛðÞ Ë¤; 39. yÄo…kh„BÞ …zËk fkuLku fnu Au ? WËknhý ykÃkku. ÃkkXâÃkwMíkfLkk fkuÞzkykuÿkðf™wt Xkh ®ƒËw; „÷™ yuLÚkkÕ…e111111111222222222333333333444444444555555555T666666666777777777f888888888999999999=000000000111111111222222222333333333444444444555555555666666666777777777888888888999999999000000000111111111222222222333333333444444444555555555666666666777777777888888888999999999000000000111111111222222222Δ111111111222222222fa333333333s444444444555555555666666666H777777777888888888999999999=000000000111111111222222222333333333444444444555555555666666666777777777888888888999999999000000000111111111222222222333333333444444444555555555666666666777777777888888888999999999000000000111111111222222222111111111222222222333333333444444444  …k[o{uLx …u…h yÚkðk ‚kt&÷ur»kŒ ‚u÷kuVu™ fu fwËhŒe heíku {¤Œk 2.9 45 g RÚke÷eLk ø÷kÞfku÷ (C2H6O2)Lku 600 g Ãkkýe MkkÚku «kýeyku™k {qºkkþÞ (Bladder) suðk …zËk fu su þex (Sheet) yÚkðk rVÕ{ (Film) MðY…u nkuÞ Au. r{© fhðk{kt ykÔÞwt. (a) Xkh ®çkËw yðLkÞLk yLku (b) ÿkðýLkwt  Œu yuðe ò¤eËkh h[™k ÄhkðŒkt nkuÞ Au fu su{kt W…‚qû{eÞ Xkh ®çkËw økýku. (Submicroscopic) rAÿku ykðu÷k nkuÞ Au. su{ktÚke …kýe suðk s. (i) ÿkðýLke {ku÷kr÷xe økýíkk : ÿkðf™k ™k™k yýw ykh…kh …‚kh ÚkkÞ Au …htŒw ÿkÔÞ …ËkÚko™k • Xkh ®çkËw{kt yðLkÞLk {ku÷kr÷xe MkkÚku MktçktrÄík Au. {kxu, yýwyku fu ykÞLkku ÃkMkkh ÚkE þfíkk LkÚke. RÚke÷eLk ø÷kÞfku÷Lkk Mkt˼o{kt 45 g  yk «fkh™k „wýÄ{kuo ÄhkðŒk …zËk™u yÄo…kh„BÞ …zËk • RÚke÷eLk ø÷kÞfku÷Lkk {ku÷ = 62 g mol–1 = 0.73 mol (Semipermeable membrane – SPM) fnu Au. • ÃkkýeLkwt ˤ kg {kt = 600 g = 0.6 kg C 1000 g kg–1 CHEMISTRY XTRA • íkuÚke, RÚke÷eLk ø÷kÞfku÷Lkk ÿkðýLke {ku÷kr÷xe  fku…h Vuhku‚kÞ™kRz RÚke÷eLk ø÷kÞfku÷Lkk {ku÷ = ÃkkýeLkwt ˤ (kg) Cu2[Fe(CN)6] W¥k{ yÄo…kh„BÞ …zËku Au.

1.62 {kìzLko Brighton Chemistry : Äku.12 – ¼køk-1 «. 40. yr¼‚hý ½xLkk yxu ÷u þtw ? «Þk„u îkhk ‚{òðk.u (vi) ûkkh (NaCl) Úke {kt‚ (Meat)™wt …rhhûký ÚkkÞ Au. (vii) íku{s V¤ku{kt ¾ktz W{uhðkÚke Œu ƒuõxurhÞk™e ‚k{u hûký p yk…u Au. …htŒw ûkkh ÷„kzu÷ {kt‚ yÚkðk þfohkMkrnŒ V¤ku ÚkeMk÷ h = hg …kýe „w{kðu Au y™u ‚tfku[kE òÞ Au y™u AuÕ÷u r™Soð øk¤ýe ƒ™e òÞ Au. ÿkðf C CHEMISTRY XTRA ÿkðý yÄÃo kkhøkBÞ  su ÷kufku ðÄw …zŒw {eXwt (Salt) ¾kÞ Au Œu{™e {kt‚ …uþeyku{kt ÃkzËku y™u yktŒhfku»keÞ søÞkyku{kt yr¼‚hýLku fkhýu …kýe s¤ðkE hnuðk™ku y™w¼ð fhu Au. su™u Vw÷kðk™ku þkuÚk (Edema) fnu Au.  ÿkðf yLku ÿkðý ðå[u yÄoÃkkhøkBÞ ÃkzËku Ähkðíke «ýk÷e{kt «. 42. yr¼‚hý Ëçkký fkLu ku fnu Au ? Patm {kºk ÿkðfLkk yýwykuLkku MðÞt¼w «ðkn ÿkðf íkhVÚke ÿkðý íkhV ÚkkÞ Au. yk «¢{Lku ÿkðfLkwt ÿkðý{kt yr¼Mkhý fnu Au. Patm +   ykf]rŒ{kt ËþkoÔÞk «{kýu ÿkðf y™u ÿkðý ðå[u yÄoÃkkh„BÞ …zËk™u {qfðk{kt ykðu÷ Au. ykÚke íku{ktÚke {kºk ÿkðf{kt™k yýwyku s ykhÃkkh …‚kh ÚkE þfu Au. ÿkðf™k yr¼‚hý™u fkhýu ÿkðý™wt MŒh ÚkeMk÷ „¤ýe{kt Ÿ[u [Zu Au.  yk{, ÿkðf™k yýwyku …zËk{ktÚke þwØ ÿkðfÚke ÿkðý ŒhV yk…{u¤u SPM ðnu Au. ÿkðf™k «ðkn™e yk «r¢Þk («¢{)™u ÿkðf™k yýwyku™wt yr¼‚hý fnu Au. Œuðe s heŒu {tË ÿkðý{ktÚke ‚ktÿ ÿkðý ŒhV Ãký ÿkðf™ku «ðkn yr¼‚hý ½xLkk™u fkhýu nkuÞ Au.  yk «ðkn ‚tŒw÷™ yðMÚkk «kÃík ÚkkÞ íÞkt ‚wÄe [k÷w hnu Au. ÿkðý ÿkðf C CHEMISTRY XTRA  ßÞkhu ÿkðf y™u ÿkðý ðå[u yÄo…kh„BÞ …zËku {qfðk{kt ykðu íÞkhu ÿkðý …h fux÷wtf ðÄkhk™wt ƒkÌk ˃ký ÷k„w …kzðk{k ykðu  „úef þçË yr¼‚hý (Osmosis) ™ku yÚko Äfu÷ðwt (to Push) Œku ÿkðf™k yýwykuLkk «ðkn™u yÄo…kh„BÞ …zËk{ktÚke ÿkðý yuðku ÚkkÞ Au. ŒhV …‚kh ÚkŒku hkufe þfkÞ Au. yk çkkÌk ˃ký ÿkðf™k «ðkn™u hkufu Au. Œu™u ÿkðý™wt yr¼‚hý ˃ký (π) fnu Au. «. 41. yr¼‚hý ½x™k™k òýeíkk WËknhý yk…e™u ‚{òðk.u (i) fk[e fuhe™u ßÞkhu ƒúkR™ ({eXk™kt …kýe{kt) ykÚkeyu C CHEMISTRY XTRA (Pickling) Aeyu íÞkhu Œu Úkkuzk rËðMk{kt ‚tfku[kE òÞ Au. (ii) fh{kÞu÷k (wilted) Vq÷ku™u …kýe{kt {qfðk{kt ykðu Œku Úkkuzk  yr¼‚hý ˃ký ÿkÔÞ fýku™e ‚tÏÞk …h ykÄkh hk¾u Au ™nª Mk{Þ{kt íkuyku ™ðSð™ LkðÃkÂÕ÷ík (revived) ÚkkÞ Au. fu Œu fýku™e yku¤¾ (Identity) …h (iii) ÷kune™k fku»kku™u (hõŒfýku) ûkkheÞ …kýe{kt {qfðk{kt ykðu «. 43. yr¼‚hý ˃ký™u ykÄkhu ÿkðý{kt hn÷u kt ÿkÔÞ™tw {k÷u hˤ Œku Œu ûkeý (Vkxe) (Collapsed) òÞ Au. „ýðk {kx™u tw ‚ºq k {¤u ðk.u (iv) ð™M…rŒ{kt {q¤ îkhk s{e™{ktÚke …kýe™wt þku»ký Úkðwt y™u  {tË ÿkðýku {kxu «kÞkur„f heŒu yu{ sýkÞwt Au fu “yr¼‚hý íÞkhƒkË ð™M…rŒ™k W…h™k ¼k„{kt zk¤eyku {khVŒu ˃ký (π) yk…u÷ Œk…{k™u ÿkðý™e ‚ktÿŒk (C) ™u ({ku÷krhxe) …ktËzkt y™u fwt…¤ku ‚wÄe sðwt. ‚{«{ký{kt nkuÞ Au.” π = CRT (ßÞkt, π = yr¼‚hý ˃ký; (v) „ksh fu su …kýe „w{kððk™u fkhýu ™h{ Ãkze „Þwt nkuÞ R = ðkÞw y[¤ktf; Au Œu™u …kýe{kt hk¾Œk Vhe …kAwt fzf ÚkE òÞ Au. T = r™h…uûk Œk…{k™)

«fhý-2 : ÿkðýku 1.63  ∴ n2 V RT C  n Au. 1.26 g × 0.083 L bar K –1mol–1 × 300 K π= V M2 = 2.57 × 10–3 bar × 0.200 L ßÞkt n2 ÿkÔÞ™k {ku÷, V = yku„¤u÷ ÿkðý™wt fË r÷xh{kt M2 = 61,022 g mol–1  òu M2 yýw¼kh ÄhkðŒk ÿkÔÞ™k w2 „úk{ ÿkðý{kt nksh nkuÞ Œku n2 = w2 M2 Úkþu. «. 46. yÕÃkyr¼Mkkhe (nkRÃkkxu kru Lkf), yríkyr¼Mkkhe (nkR…h xkru ™f) y™u nkR…k-u xkru ™f ÿkðý ‚{òðk.u w2 RT ∴ π= M2 V  çku ÿkðýku Ãkife su ÿkðý™wt yr¼‚hý ˃ký ykuAwt nkuÞ Œu ÿkðý™u ðÄw yr¼‚hý ˃ký ÄhkðŒk ÿkðý™e ‚k…uûk{kt yÕ…yr¼‚khe ∴ M2 = w2 RT (Hypotonic) ÿkðý fnu Au. πV  òu yk…ýu ÷kune™k fku»k™u (hõŒfýku) 0.9% w/w fhŒkt ykuAe ‚ktÿŒk yk Mkqºk …hÚke ÿkÔÞ™wt {ku÷h ˤ (M2) „ýe þfkÞ Au. ÄhkðŒk ‚kurzÞ{ õ÷kuhkRz (NaCl) ™k ÿkðý{kt {qfeyu Œku …kýe fku»k™e ytËh ðnu Au y™u ŒuÚke ÷kune™k fku»k Vq÷u (Swelles) Au. ykÚke, «. 44. yr¼Mkhý Ëçkký ÃkØríkÚke ykÛðeÞ Ë¤Lke økýíkhe Mkh¤ NaCl > 0.9% w/w yÕÃkyr¼Mkkhe ÿkðý økýkÞ. A.u Mk{òðk.u  çku ÿkðýku Ãkife su ÿkðý™wt yr¼‚hý ˃ký ðÄw nkuÞ Œu ÿkðý™u  «kuxe™, …kur÷{h Œu{s ƒeò ƒ]nË yýw (Macromolecules) ™k ykuAk yr¼‚hý ˃ký ÄhkðŒk ÿkðý™e ‚k…uûk{kt {ku÷h ˤ ™¬e fhðk {kxu yr¼‚hý …ØrŒ W…Þku„{kt ÷uðkÞ Au. yrŒyr¼‚khe (Hypertonic) ÿkðý fnu Au.  yk …ØrŒ yLÞ …ØrŒyku fhŒkt ÷k¼ËkÞe Au fkhý fu íku ykuhzk™k  òu yk…ýu ÷kune™k fku»k™u (hõŒfýku™u) 0.9% w/w fhŒkt ðÄw Œk…{k™u fhðk{kt ykðu Au yLku ˃ký™kt {k…™{kt {ku÷kr÷xe™u ‚ktÿŒk ÄhkðŒk ‚kurzÞ{ õ÷kuhkRz (NaCl) hõík™k ÿkðý{kt ƒË÷u ÿkðý™e {ku÷krhxe™ku W…Þku„ ÚkkÞ Au. {qfeyu Œku …kýe fku»k{ktÚke ƒnkh ™ef¤e òÞ Au y™u fku»k ‚tfku[kðk Shrived) {ktzu Au. yk{, NaCl > 0.9% w/w ÿkðý  yk …ØrŒ ¾k‚ fhe™u siðyýwyku fu su Ÿ[k Œk…{k™u MÚkkÞe nkuŒk ™Úke Œu{s …kur÷{h ÃkËkÚkkuo fu su{™e ÿkÔÞŒk ¾qƒ s ykuAe yríkyr¼Mkkhe ÿkðý økýkÞ. nkuÞ Au Œu{™k {kxu ðÄw W…Þku„e Au. 2.6.5 «rŒyr¼‚hý (Reverse Osmosis) y™u «. 45. ‚{yr¼‚khe ÿkðýku yxu ÷u þtw ? WËknhý ykÃke Mk{òðk.u …kýe™wt þwrØfhý “yk…u÷ Œk…{k™u ‚h¾k yr¼‚hý ˃ký ÄhkðŒk ƒu ÿkðýku™u «. 47. «rŒyr¼‚hý r¢Þk WËknhý MkkÚku Mk{òðk.u ‚{yr¼‚khe ÿkðýku fnu Au.” rÃkMxLk  ykðk ÿkðýku™u ßÞkhu yÄo…kh„BÞ …zËk ðzu y÷„ hk¾ðk{kt Ëçkký >  ykðu Au íÞkhu Œu{™e ðå[u yr¼‚hý ÚkŒwt ™Úke.  yk «fkh™k ÿkðýku{kt ÿkÔÞ fýku™e {ku÷h ‚ktÿŒk ‚{k™ nkuÞ Au. íkkswt Ãkkýe ûkkheÞ Ãkkýe  Ëk.Œ. : ÷kune™k fku»k{kt hnu÷k ÿkðý ‚kÚku ‚tf¤kÞu÷ yr¼‚hý ˃ký π1 (0.9% ˤ/fË) nkuÞ Au. su ‚k{kLÞ ûkkheÞ (Saline) NaCl™k ÿkðý π2 sux÷wt nkuÞ Au. Ãkkýe çknkh ÃkkXâÃkwMíkfLkk fkuÞzkyku111111111222222222333333333444444444555555555y666666666777777777888888888kÚ999999999k000000000e111111111,222222222333333333M444444444k÷555555555666666666k777777777E888888888L999999999k000000000L111111111k222222222u 333333333‚444444444e555555555Ä666666666777777777wt 888888888s999999999000000000™111111111222222222‚111111111222222222{333333333k444444444t 555555555Ë666666666k777777777¾888888888999999999÷000000000111111111222222222f333333333h444444444ð555555555666666666k777777777™888888888wt999999999‚000000000111111111÷222222222333333333k444444444{555555555Œ666666666777777777888888888n999999999k000000000uÞ111111111222222222111111111A222222222u.333333333444444444 sðkLkku {køko SPM  W…hkuõŒ ykf]rŒ{kt ËþkoÔÞk «{kýu™kt fhu÷kt ykÞkus™{kt òu ÿkðý™e ƒksw …h yr¼‚hý ˃ký fhŒkt ðÄkhu ˃ký ÷k„w 2.11 «kuxeLkLkwt 200 cm3 s÷eÞ ÿkðý 1.26 g «kuxeLk Ähkðu …kzðk{kt ykðu Œku yr¼‚hý™e rËþk W÷xkðe (Reverse) þfkÞ Au. 300 K íkkÃk{kLku ykðk ÿkðýLkwt yr¼Mkhý Ëçkký 2.57 Au. yux÷u fu, Œu{kt þwØ ÿkðfLkku «ðkn ÿkðý{ktÚke yÄo…kh„BÞ × 10–3 bar sýkÞwt Au. «kuxeLkLkwt {ku÷h ˤ økýku. …zËk {khVŒu ƒnkh ðnu Au. yk ½x™k™u ÿkðfLkwt ÿkðý{ktÚke s. • π = 2.57 × 10–3 bar «rŒyr¼‚hý fnu Au. • V = 200 cm3 = 0.200 r÷xh  «rŒyr¼‚hý {kxu ¾qƒ Ÿ[wt ˃ký sYhe nkuÞ Au. ‚k{kLÞ • T = 300 K heŒu Œu{kt rAÿk¤w …zËk Œhefu ‚uÕÞw÷kuÍ yur‚xux™e rVÕ{ nkuÞ • R = 0.083 L bar mol–1 K–1 Au. fkhý fu ‚uÕÞw÷kuÍLkku ÃkzËku …kýe {kxu …kh„BÞ nkuÞ Au …htŒw M2 = w2 RT yþwrØ Œu{s ËrhÞk™k …kýe{kt hnu÷k ûkkh {kxu rƒ™…kh„BÞ V (y…kh„BÞ) nkuÞ Au.

1.64 {kìzLko Brighton Chemistry : Äku.12 – ¼køk-1 ∴ 23.8 – p1 = 0.42007 ∴ p1 = (23.8 – 0.42007) «. 48. yr¼‚hý …ØrŒ™e {wÏÞ ÷kûkrýf W…Þkur„Œk sýkðku. ∴ p1 = 23.37993  23.38 mm s. «kurx™, …kur÷{h Œu{s yLÞ rðhkx yýwyku™k {ku÷h ˤ ™¬e (ii) çkk»Ãk ËçkkýLkku MkkÃkuûk ½xkzku økýíkk : fhðk {kxu yr¼‚hý …ØrŒ W…Þku„{kt ÷uðkÞ Au. sið yýwyku fu su Ÿ[k Œk…{k™u yMÚkkÞe nkuÞ Au Œu{s …kur÷{h ⇒ ƒk»…˃ký{kt ÚkŒku ‚k…uûk ½xkzku (Δ p1o ) ÃkËkÚkkuo fu su{™e ÿkÔÞŒk ¾qƒ s ykuAe nkuÞ Au. Œu{™k {ku÷h ˤ ™¬e fhðk {kxu ¾k‚ W…Þku„e Au. p = p1o – p1 p1o p1o «. 49. ÷kune™k fku»k …h ûkkheÞ ÿkðý™e y‚h sýkðku. 23.8 – 23.38 mm s. ÷kune™k fku»k™u òu 0.9% w/V Úke ykuAku ûkkh ÄhkðŒk ÿkðý{kt = (23.8 mm) {qfðk{kt ykðu Œku yr¼‚hýÚke …kýe Ëk¾÷ Úkðk™u fkhýu fku»k Vq÷u Au. (½ýe ð¾íku Vkxe Ãký òÞ Au) Δp / p o = 0.0176 1 …htŒw òu 0.9% w/v fhŒkt ðÄw ‚ktÿŒk ÄhkðŒk ûkkheÞ ÿkðý{kt 2.10 750 mm ˃kýu …kýe™wt Wíf÷™®ƒËw 99.63°C Au. 500 {qfðk{kt ykðu Œku …kýe fku»k{ktÚke ƒnkh ™ef¤e òÞ Au y™u fku»k ‚tfku[kðk {ktzu Au. g …kýe{kt fux÷ku ‚w¢kuÍ W{uhðku òuEyu fu suÚke íku 100°C íkkÃk{kLku Wf¤u ? [Ãkkýe {kxu Kb = 0.52 K kg mol–1] ÷¾ký MktçktrÄík «§ku11111112222222333333344444445555555666666677777778888888999999900000001111111222222233333334444444555555566666667777777888888899999990000000111111122222223333333444444455555556666666777777788888889999999000000011111112222222111111122222223333333444444455555556666666777777788888889999999000000011111112222222333333344444445555555666666677777778888888999999900000001111111222222233333334444444555555566666667777777888888899999990000000111111122222221111111222222233333334444444555555566666667777777888888899999990000000111111122222223333333 s. (ii) Wíf÷™®ƒËw™wt WL™Þ™ økýíkk : 2.9 298 K Œk…{k™u þwØ …kýe™wt ƒk»…˃ký 23.8 mm Hg Au. 50 g „úk{ ÞwrhÞk (NH2CONH2) 850 „úk{ …kýe{kt (ΔTb) = Tb – Tbo = (100 – 99.63) ykuøkk¤u÷ Au. yk ÿkðý {kxu ÃkkýeLkwt çkk»ÃkËçkký yLku íkuLkku = 0.37°C = 0.37 K MkkÃkuûk ½xkzku økýku. ∴ ΔTb = 0.37 K s. (i) ÿkðýLkwt çkk»Ãk Ëçkký økýíkk : • {ku÷÷ WL™Þ™ y[¤ktf (Kb) = 0.52 K kg mol–1 ⇒ þwØ …kýe™wt ƒk»…˃ký ( p1o ) = 23.8 mm • ÿkðf (H2O)™wt ˤ (w1) = 500 g = 0.5 kg …kýe™wt ˤ (W1) = 850 g • ÿkÔÞ (C12H22O11)™wt ykÛðeÞ Ë¤ (M2) …kýe™wt ykÛðeÞˤ (M1) = 18 g mol–1 = (12 × 12) + (22 × 1) + (16 × 11) ⇒ Œuðe s heŒu, = 342 g mol–1 (ii) ÿkÔÞLkk ˤLke økýíkhe : ⇒ ΔTb = Kb × m = Kb ×  M w2 W1   2    ÞwrhÞk™wt ˤ (w2) = 50 g ∴ w2 = Tb  M2  w1 ÞwrhÞk™wt ykÛðeÞ Ë¤ (M2) = 60 g mol–1 Kb “hkWÕx”™kt r™Þ{ y™w‚kh, yrík {tË ÿkðýku {kxu, (0.37 K) (342 g mol1) (0.5 kg) = (0.52 K kg mol1) p1o – p1 = n2 = W2 M2 w2 = 121.673 ≈ 121.7 g p1o n1 W1 M1 2.11 75 g „úk{ yìr‚rxf yìr‚z{kt W{uhðk Ãkzíkk yuMfkuŠƒf yìr‚z ∴ p1o – p1 = w2 × M1 rðxkr{™ C, (C6H8O6) Lkwt ˤ økýku suÚke íkuLkwt øk÷Lk®çkËw p1o w1 M2 1.5° C sux÷wt ½xkze þfkÞ ? [Kf = 3.9 K kg mol–1] s. • Xkh®ƒËw™wt yð™Þ™ (ΔTf ) = 1.5°C = 1.5 K ∴ 23.8 – p1 = 50 × 18 = 0.01765 • {ku÷÷ yð™Þ™ y[¤ktf (Kf ) = 3.9 K kg mol–1 23.8 850 × 60 • ÿkðf (yur‚rxf yur‚z)™wt ˤ (w1) = 75 g = 0.075 kg • ÿkÔÞ (C6H8O6)™wt ykÂÛðÞ Ë¤ (M2) ∴ 23.8 – p1 = 0.01765 × 23.8 = (12 × 6) + (8 × 1) + (16 × 6) = 176 g mol–1 nð,u

«fhý-2 : ÿkðýku 1.65 ⇒ ΔTf = Kf × m = Kf ·  w2  (II) ÿkÔÞLkwt MkwÞkusLk :  M2  w1   ßÞkhu fux÷ktf ÃkËkÚkoLkk yýwyku ÿkðf{kt ÿkÔÞ ÚkkÞ íÞkhu Œu™k ∴ w2 = Tf  M2  W1 ƒu fu ŒuÚke ðÄw yýwyku òuzkE™u ‚tÞkursŒ yuf÷ yýw Wí…LLk fhu Au. su™u ÿkÔÞ™wt ‚wÞkus™ (Association) fnu Au. Kf  MkwÞkusLkÚke ÿkÔÞLke fý MktÏÞk ½xu Au. ∴ w2 = (1.5 K) (176 g mol–1) (0.075 kg) Ëk.Œ. ƒuÂLÍ™ suðk rƒ™s÷eÞ ÿkðf{kt RÚku™kuRf yur‚z™k yýwyku H–ƒtÄ™u fkhýu MkwÞkursík ÚkELku rîyýw Œhefu nkuÞ Au. (3.9 K kg mol–1) ∴ w2 = 5.0769 ≈ 5.08 g O -------- H–O 2.12 37°C Œk…{k™u 450 mL …kýe{kt 1,85,000 {ku÷h ˤ H3C – C C–CH3 ≡ (CH3COOH)2 ÄhkðŒk yuf Ãkkur÷{hLkk 1.0 g ™u W{uheLku çkLkkðu÷k ÿkðýLkwt yr¼Mkhý Ëçkký ÃkkMf÷ yuf{{kt økýku. O–H -------- O rîyýw s.  òu RÚku™kuRf yur‚z™k ƒÄk s yýwyku ƒuÂLÍ™{kt rîyýw íkhefu ‚wÞkursŒ ÚkkÞ Œku Œu™k {kxu ΔTb Œu{s ΔTf ‚k{kLÞ {qÕÞ  …kur÷{h™wt ˤ (w2) = 1.0 g fhŒk yzÄk {¤þu. …kur÷{h™wt ykÛðeÞ Ë¤ (M2) = 1,85,000 g mol–1 ÿkðý™wt fË (V) = 450 mL = 0.45 L  …rhýk{u ΔTb fu ΔTf ™k ykÄkhu „ýu÷k {ku÷h ˤ Ãký y…urûkŒ {qÕÞ fhŒkt ƒ{ýkt {¤u Au. ∴ M«kÞkurøkf < MMkiØktríkf Œk…{k™ (T) = 37°C = (37 + 273) = 310 K ÿkÔký y[¤ktf (R) = 8.314 × 103 Pa L K–1 mol–1  yk{, {ku÷h ˤ™k «kÞkurøkf {qÕÞku íkuLkk y…urûkŒ {qÕÞku fhŒkt ykuAk yÚkðk ðÄkhu nkuÞ íkku íku™u y‚k{kLÞ {ku÷h ˤ fnu Au. nð,u  y‚k{kLÞ {ku÷h ˤ™e ‚{MÞk™k rLkhkfhý yÚkuo “ðkìLx nkuV” ⇒ yr¼‚hý ˃ký (π) = CRT yu (van’t Hoff) yuf yðÞð Ëk¾÷ fÞkuo su ðkìLx nkuV yðÞð (i) Œhefu yku¤¾kÞ Au. ∴π= w2 × RT M2 × V  Œu ‚wÞkus™ fu rðÞkus™™e {kºkk rðþu òýfkhe yk…u Au. ∴π= (10 g) (8.314 ×103 Pa L K–1 mol–1) (310 K) i = Mkk{kLÞ {ku÷h ˤ = M normal yMkk{kLÞ {ku÷h ˤ M observed (185000 g mol–1) (0.450 L) ∴ π = 3.09590 ≈ 3.096 Pa = yð÷kurfík MktÏÞkí{f økwýÄ{o = CP (observed ) økýíkhe fhu÷ MktÏÞkí{f økw{Ä{o CP (calculated) 2.7 y‚k{kLÞ {ku÷h ˤku MkwÞkusLk fu rðÞkusLk ÃkAeLkk fýkuLke {ku÷Lke fw÷ MktÏÞk (Abnormal Molar Masses) = MkwÞkusLk fu rðÞkusLk yøkkWLkk fýkuLke {ku÷Lke fw÷ MktÏÞk «. 50. y‚k{kLÞ {k÷u h ˤ y™u ðkLu xnkVu yðÞð rð„Œðkh ‚{òðk.u ynª, ykËþo ÿkðý {kxu iLkwt {qÕÞ 1 nkuÞ Au. → ‚wÞkus™™k rfM‚k{kt i ™wt {qÕÞ 1 fhŒkt ykuAwt nkuÞ Au. (i < 1) (I) ÿkÔÞLkwt rðÞkusLk : Ëk.Œ. : ƒuÂLÍ™{kt RÚku™kuRf yìr‚z™k ÿkðý {kxu ÷„¼„  ßÞkhu ykÞ™eÞ ‚tÞkus™ku™u …kýe{kt yku„k¤eyu íÞkhu Œu Ä™ ykÞ™ i = 0.5 nkuÞ Au. y™u Éý ykÞ™{kt rðÞkuSŒ ÚkkÞ Au. → rðÞkus™™k rfM‚k{kt i ™wt {qÕÞ 1 fhŒkt ðÄw nkuÞ Au. (i > 1) Ëk.Œ. KCl ™k ÿkðý {kxu i ™wt {qÕÞ 2 ™e ™Sf nkuÞ Au.  ykÚke ÿkðý{kt ÿkÔÞLke fý MktÏÞk ðÄu Au. Ëk.Œ. òu 1 mol KCl (74.5 g) ™u …kýe{kt yku„¤eyu Œku K+ y™u «. 51. ‚wÞkus™ Œu{s rðÞkus™ {kxu i ™wt {qÕÞ fux÷wt nkuÞ Au ? Cl– Œu Ëhuf™k 1 mol ykÞ™ {wõŒ ÚkkÞ Au. …rhýk{u ÿkðý{kt fw÷ s. ‚wÞkus™™k rfM‚k{kt ÿkÔÞLkk yýwyku òuzkíkk nkuðkÚke i ™wt {qÕÞ 2 mol fýku (ykÞ™ku) {wõŒ ÚkŒk nþu Œuðwt {k™e þfkÞ Au. 1 fhŒkt ykuAwt nkuÞ Au y™u rðÞkus™Lkk rfMMkk{kt ½xf fýku Aqxk yk{, KCl(aq) → K+(aq) + Cl–(aq) = 2 {ku÷ Ãkzíkk nkuðkÚke i ™wt {qÕÞ 1 fhŒkt ðÄw nkuÞ Au. 1 ({ku÷) 1 ({ku÷) 1 ({ku÷) Ëk.ík., NaCl, CuSO4 {kxu i = 2  yk{, ÿkðý{kt 2 mol fýku™wt ˤ 74.5 g Au. ŒuÚke 1 mol CaCl2, Na2SO4 {kxu i = 3 KCl yýw™wt ˤ 37.25 g ÚkkÞ. AlCl3, K3BO3 {kxu i = 4  yk ‚q[ðu Au fu ßÞkhu ÿkÔÞ™wt ykÞ™ku{kt rðÞkus™ ÚkŒwt nkuÞ Au Fe4 [Fe(CN)6]3, Sb2S5 {kxu i = 7 íÞkhu «kÞkur„f heŒu ™¬e fhu÷ {ku÷h ˤ Œu™k ‚k[k {qÕÞ fhŒkt nt{uþk ykuAwt nkuÞ Au. ∴ M«kÞkurøkf < MMkiØktríkf {kì.Br. Chem. Äku. 12 ¼køk-1 : 5

1.66 {kìzLko Brighton Chemistry : Äku.12 – ¼køk-1 C 2. sirðf fu …kur÷{h™kt {ku÷h ˤ™kt {k…™{kt ÚkŒe {w~fu÷e sýkðku. CHEMISTRY XTRA s. sirðf fu …kur÷{h yýwyku™kt Wíf÷™ ®ƒËw{kt ðÄkhku fu Xkh®ƒËw{kt ÚkŒku ½xkzku ykþhu 10–5 K nkuðkÚke Œu{™u [ku¬‚kE…qðof {k…ðk  ™e[k …hkðiãwŒ y[¤ktf (Diele-ctric Constant) ÄhkðŒk ÿkðf{kt ÿkÔÞLkwt ‚wÞkus™ ÚkŒwt nkuÞ Au. {w~fu÷ nkuÞ Au.  ‚tÏÞkí{f „wýÄ{kuo™k ‚{efhý{kt i ™ku ‚{kðuþ :- 3. sirðf fu …kur÷{h™kt {ku÷h ˤ™kt {k…™ {kxu yr¼‚hý ˃ký …ØrŒ þk {kxu ÞkuøÞ/W…Þku„e nkuÞ Au ?  ƒk»…˃ký™ku ‚k…uûk ½xkzku : p1o – p1 =i· n2 s. Œu{™kt yr¼‚hý ˃ký{kt ÚkŒk VuhVkh™wt {qÕÞ ykþhu 10–3 p1o n1 ÃkkXâÃkwMíkfLkk fkuÞzkykuƒkh r{r÷{exhsux÷wt nkuÞ Au. su yuf{{kt {k…e þfkÞ Au.1111111122222222333333334444444455555555666666667777777788888888999999990000000011111111222222223333333344444444555555556666666677777777888888889999999900000000111111112222222233333333444444445555555566666666777777778888888899999999000000001111111122222222111111112222222233333333444444445555555566666666777777778888888899999999000000001111111122222222333333334444444455555555666666667777777788888888999999990000000011111111222222223333333344444444555555556666666677777777888888889999999900000000111111112222222211111111222222223333333344444444  Wíf÷™®ƒËw WLLkÞ™ ΔTb = i · Kb × m  Xkh®ƒËw yð™Þð™ ΔTf = i · Kf × m 2.12 25g çkuÂLÍLk{kt ykuøkk¤u÷ 2g çkuLÍkuRf yìrMkz (C6H5COOH), Xkh®çkËw{kt yðLkÞLk 1.62 K Ëþkoðu Au.  ÿkðý™wt yr¼‚hý ˃ký π = i · w2RT çkuÂLÍLk {kxu {ku÷÷ yðLkÞLk y[¤ktf 4.9 K kg mol–1 M2V Au. òu yìrMkz ÿkðý{kt rîyýw çkLkkðíkku nkuÞ íkku yìrMkzLkwt fux÷k xfk MkwÞkusLk ÚkÞu÷wt nþu ? d dCuriosity Questions s. (i) ÿkÔÞLkwt {ku÷h ˤ økýíkk : 1. ÿkÔÞLkku rðÞkus™ ytþ yux÷u þwt ? Œu™wt ‚qºk ÷¾ku. s. ÿkðý{kt ÿkÔÞ™k yk…u÷k sÚÚkk™ku sux÷ku ¼k„ rðÞkus™ …k{u • w2 = 2 g • Kf = 4.9 K kg mol–1 Œu™u ÿkÔÞLkku rðÞkus™ ytþ (α) fnu Au.  rðÞkus™ ytþ (α) = i–1 OR i = 1(n – 1)α • w1 = 25 g n–1 • ΔTf = 1.62 K [ßÞkt, i = ðkìLx nkuV yðÞð n = rðÞkus™Úke {wõŒ ÚkÞu÷kt fw÷ ykÞ™ku™e ‚tÏÞk] M2 = K f × w2 × 1000 2. ‚wÞkus™ ytþ yux÷u þwt ? Œu™wt ‚qºk ÷¾ku. Tf × w1 s. ÿkðý{kt ÿkÔÞ™k yk…u÷k sÚÚkk™ku sux÷ku ¼k„ ‚wÞkus™ …k{u Œu™u M2 = 4.9 K kg mol–1 × 2 g × 1000 kg–1 ÿkÔÞ™ku ‚wÞkus™ytþ (X) fnu Au. 25 g × 1.62 K  ‚wÞkus™ ytþ (X) = i–1 OR i = 1 + ( 1 – 1)X ∴ M2 = 241.98 g mol–1 n yk{, çkuÂLÍLk{kt çkuLÍkuRf yìrMkzLkwt «kÞkurøkf  1  – 1 n {ku÷h ˤ = 241.98 g mol–1 [ßÞkt, i = ðkuLxnkuV yðÞð (ii) MkwÞkusLkLke økýíkhe fhíkk : n = ‚wÞkus™Úke òuzkŒk yýw™e ‚tÏÞk] ⇒ nðu, yìrMkz {kxu Lke[uLkwt Mktíkw÷Lk æÞkLk{kt ÷ku. d dHigher Order Thinking Skills (HOTS) 2C6H5COOH  (C6H5COOH)2 (1 – x) x 2 1. ƒkuR÷–ðkuLxnkìV™ku r™Þ{ ÷¾ku. ⇒ Mktíkw÷Lku òu ÿkÔÞLkku rðÞkusLk ytþ x Ëþkoðu÷ Au íkku ykÃkýe s. y[¤ Œk…{k™u ÿkðý™wt yr¼‚hý ˃ký (π) yu ÿkðý™e {ku÷h ÃkkMku (1 – x) {ku÷ çkuLÍkuRf yìrMkz yrðÞkursík nþu yLku ‚ktÿŒk (C) ™k ‚{«{ký{kt nkuÞ Au. x Mktíkw÷Lku íkuLkk MkwÞkursík {ku÷ 2 Úkþu. πμc (ßÞkt, C = n ) ... (rLkÞík íkkÃk{kLk) V x ⇒ ykÚke, Mktíkw÷Lku fýkuLkk {ku÷Lke fw÷ MktÏÞk = (1 – x) + 2 =1– x 2

«fhý-2 : ÿkðýku 1.67 yk{, Mktíkw÷Lku fýkuLkk {ku÷Lke fw÷ MktÏÞk ðkìLx nkuV y[¤ktf 0.0205 K 0.0197 K i Lkk çkhkçkh Úkþu. ∴ ι = 1 – x = 2 Úkþu. Mkk{kLÞ {ku÷h ˤ i = 1.041 ⇒ Ãkhtíkw, i = yMkk{kLÞ {ku÷h ˤ ⇒ yìrMkrxf yìrMkz rLkçko¤ rðãwík rð¼kßÞ Au yLku íku yìrMkrxf 122 g mol–1 yìrMkzLkk Ëhuf yýwËeX yurMkxux yLku nkRzÙkusLk ykÞLk yu{ ∴ i = 241.98 g mol–1 = 0.504 çku ykÞLkku{kt rðÞkursík Úkþu. Äkhku fu yìrMkrxf yìrMkzLkku rðÞkusLk ytþ x Au, íkku ykÃkýe ÃkkMku n(1 – x) yrðÞkursík yìrMkrxf ⇒ nðu, 1 – x = i nkuðkÚke yìrMkzLkk {ku÷ yLku nx mol CH3COO– yLku nx mol H+ 2 ykÞLk {¤þu. ∴ x = 1 – i = (1 – 0.504) = 0.496 ⇒ Äkhku fu «kht¼{kt CH3COOHLkk n-{ku÷ ÷eÄu÷ Au. 2 «khtr¼f CH3COOH  H+ + CH3COO– ∴ x = 2 × 0.496 Mktíkw÷Lku n mol 0 0 ∴ x = 0.992 n(1 – x) {ku÷ nx {ku÷ nx {ku÷ ykÚke, çkuÂLÍLk{kt çkuLÍkuRf yìrMkzLkwt MkwÞkusLk = 99.2% ∴ Mktíkw÷Lku fýkuLke fw÷ {ku÷ MktÏÞk = n(1 – x) + nx + nx 2.13 1.06 g mL–1 ½Lkíkk Ähkðíkk 0.6 mL yìrMkrxf yìrMkz = n(1 + x) Úkþu. (CH3COOH) Lku 1 r÷xh Ãkkýe{kt ykuøkk¤ðk{kt ykÔÞku. Xkh®çkËw{kt yðLkÞLk 0.0205o C yð÷kurfík fhðk{kt ykÔÞwt. ⇒ Ãkhtíkw, ðkuLx nkìV yðÞð i Lke[u {wsçk Úkþu : ðkìLx nkuV yðÞð yLku yìrMkzLkku rðÞkusLk y[¤ktf økýku. rðÞkusLk ÃkAeLkk fýkuLke MktÏÞk s. (i) {ku÷kr÷xeLke økýíkhe fhíkk : i = rðÞkusLk Ãknu÷kLke fýkuLke MktÏÞk ⇒ yìrMkrxf yìrMkzLkk {ku÷Lke MktÏÞk n1 + x n ÿkÔÞLkwt ˤ • d = 1.06 g/ml = {ku÷h ˤ • V = 0.6 ml n = • M = 60 g/mol i=1+x • m = d × V Úkþu. 0.6 mL × 1.06 g mol–1 ⇒ yìrMkzLkku rðÞkusLk ytþ α = i – 1 = 60 g mol–1 = 1.041 – 1 = 0.0106 mol α = 0.041 ⇒ {ku÷kr÷xe = ÿkÔÞLkk {ku÷ = 0.0106 mol (iii) rðÞkusLk y[¤ktf KaLke økýíkhe fhíkk : ÿkðfLkwt ˤ kg{kt 1000 mL × 1 g mL–1 CH3COO–  H+  = 0.0106 mol kg–1 Ka = CH3COOH = nx  nx n(1 – x) (ii) ΔTf Lke økýíkhe : (0.0106 × 0.041) × (0.0106 × 0.041) ⇒ ΔTf = Kf × m ΔTf = (1.86 K kg mol–1) × (0.0106 mol kg–1) = 0.0106 1 – 0.041 = 0.0197 K = (0.041)2 × 0.0106 (iii) ðkìLx nkuV yðÞð (i)Lke økýíkhe fhíkk : 0.959 yð÷kurfík Xkh®çkËw = 1.86 × 10–5 ⇒ ðkìLx nkuV yðÞð (i) = økýíkhe fhu÷ Xkh®çkËw Ka = 1.86 × 10–5 {ku÷/r÷xh

1.68 {kìzLko Brighton Chemistry : Äku.12 – ¼køk-1 ÃkkXâÃkMw íkfLkk MðkæÞkÞLkk «§ku yLku Wf÷u111111111222222222333333333444444444555555555666666666777777777888888888999999999000000000111111111222222222333333333444444444555555555666666666777777777888888888999999999000000000111111111222222222333333333444444444555555555666666666777777777888888888999999999000000000111111111222222222111111111222222222333333333444444444555555555666666666777777777888888888999999999000000000111111111222222222333333333444444444555555555666666666777777777888888888999999999000000000111111111222222222333333333444444444555555555666666666777777777888888888999999999000000000111111111222222222111111111222222222333333333444444444555555555666666666777777777888888888999999999000000000111111111222222222333333333444444444555555555666666666777777777888888888999999999000000000111111111222222222333333333444444444555555555666666666777777777888888888999999999000000000111111111222222222111111111222222222333333333444444444555555555666666666777777777888888888999999999000000000111111111222222222333333333444444444555555555666666666777777777888888888999999999000000000111111111222222222333333333444444444555555555666666666777777777888888888999999999000000000111111111222222222111111111222222222333333333 «.1. ÿtðý - …ÞtoÞ™e ÔÞtÏÞt yt…tu. fux÷tk «fth™t rðrðÄ ÿtðýtu ⇒ ÿkðý{kt hnu÷k çkÄk s ½xfkuLkk {ku÷ ytþLkku Mkhðk¤ku 1 ÚkkÞ Au. ƒ™e þfu Au ? Œhuf {kxuLkwt yuf WŒtnhý ÷¾tu. ∴ XA + XB = 1 s. ÿtðý : ƒu fu ‚uÚte ðÄw …ŒtÚttuo r{© ÚtE™u Ë{tk„ yÚtðt yufY… r{©ý ƒ™tðu ‚tu ‚u r{©ý™u ÿtðý fnu Au. ÿtðý{tk ÿtðf y™u ⇒ {tu÷ ykþ™u ftuE yuf{ ntu‚tu ™Úte. ÿtÔÞ ƒu ½xftu hnu÷tk ntuÞ Au. (ii) {tu÷tr÷xe (m) : “1 rf÷tu„út{ ÿtðf{tk ytu„¤u÷tk ÿtÔÞ™tk {tu÷™e l ÿtðý™tk «fth : ËkÏÞt™u {tu÷tr÷xe fnu Au.” ÿtÔÞ y™u ÿtðf™e swŒe swŒe yðMÚttytu™tk ytÄthu ÿtðý ÿtÔÞ™tk {tu÷™e ËkÏÞt …ý {wÏÞíðu ºtý «fth™tk {¤u Au. ÿtðf™e ¼tir‚f yðMÚtt™u {tu÷tr÷xe (m) = ytÄthu ÿtðý™e ¼tir‚f yðMÚtt ™¬e fhe þftÞ Au. ÿtðf™wk Œ¤ (rf÷tu„út{{tk) ÿtðý™tu ¼tir‚f yðMÚtt WŒtnhý ⇒ {tu÷tr÷xe™tu yuf{ : {tu÷ rf÷tu„út{–1 (mol kg–1) ¢{ ⇒ {ku÷kr÷xe íkkÃk{kLkLke yMkhÚke Mðíktºk nkuÞ Au. «fth ÿtÔÞ ÿtðf (iii) {tu÷trhxe (M) : “yt…u÷t ‚t…{t™u 1 r÷xh ÿtðý{tk ytu„¤u÷t 1 ðtÞw ÿtðý ðtÞw ðtÞw H2 y™u N2 ðtÞw™wk r{©ý ÿtÔÞ™e {tu÷™e ËkÏÞt™u {tu÷trhxe fnu Au.” «ðtne ðtÞw f÷tuhtuVtu{o y™u N2 ÿtÔÞ™tk {tu÷™e ËkÏÞt ðtÞw™wk r{©ý {tu÷trhxe (M) = ½™ ðtÞw f…qh™wk N2 ðtÞw{tk r{©ý ÿtðý™wk fŒ (r÷xh{tk ) 2 «ðtne ÿtðý ðtÞw «ðtne O2™wk …týe{tk r{©ý ⇒ {tu÷trhxe™tu yuf{ : {tu÷ r÷xh –1 (mol L–1) «ðtne «ðtne …týe y™u RÚt™u t÷u ™kw r{©ý ⇒ {ku÷krhxe íkkÃk{kLk çkË÷kíkk çkË÷kÞ Au. (iv) Œ¤ xftðthe %w/w : “100 „út{ ÿtðý{tk ytu„¤u÷t ÿtÔÞ™t ½™ ðtÞw ø÷wftuÍ y™u …týe™wk r{©ý „út{{tk Œþtoðu÷tk Œ¤™u ðs™Úte xft fnu Au.” 3 ½™ ÿtðý ðtÞw ½™ H2 ðtÞw™wk …ur÷rzÞ{ (Pd){tk ÿtÔÞ™wk Œ¤ ÿtðý ÿtÔÞ™t w/w Œ¤ % = ÿtðý™wk Œ¤ × 100 «ðtne ½™ ËturzÞ{ {hõÞwhe yu{Õ„{ ⇒ òu ÿkÔÞLkwt ˤ A økúk{ nkuÞ yLku ÿkðfLkwt ˤ B økúk{ nkuÞ íkku ½™ ½™ ftu…h y™u Ëtu™t™wk r{©ý A økúk{ ÿkÔÞ ALkk %w//w = A økúk{ +B økúk{ «.2. yuf yuðt ½™ ÿtðý™wk WŒtnhý yt…tu su{tk ÿtÔÞ ðtÞw ⇒ ˤÚke xfkðkhe íkkÃk{kLkLke yMkhÚke Mðíktºk Au. ntuÞ. s. …ur÷rzÞ{ (Pd) Ät‚w{tk ntRzÙtus™ ðtÞw™wk yrÄþtu»tý fu su{tk Pd «.4. «Þtu„þt¤tLtt ftÞo{tk ð…ht‚tu Ëtkÿ ™tRrxÙf yìrËz Œ¤Úte 68% ‚hefu s÷eÞ ÿtðý{tk Au. òu ÿtðý™e ½™‚t 1.504 g mL–1 ntuÞ, (ÿtðf) ½™ ÂMÚtr‚{tk ßÞthu H2 (ÿtÔÞ) ðtÞw ÂMÚtr‚{tk Au. «.3. ™e[u™t …ÞtoÞtu™u ÔÞtÏÞtrÞ‚ fhtu : ‚tu ítu™e {tu÷trhxe fux÷e nþu ? (i) {tu÷ ykþ (ii) {tu÷tr÷xe (iii) {tu÷trhxe (iv) Œ¤ xftðthe s. (i) ÿkÔÞLke {ku÷ MktÏÞk økýíkk : s. (i) {tu÷ykþ (X) : \"ÿtðý{tk™t ftuE yuf ½xf™t {tu÷ y™u ƒÄt ⇒ 68% Œ¤Úte HNO3 ™tk ÿtðý™tu yÚto yu ÚttÞ fu ™tRrxÙf yurËz™wk Œ¤ = 68 g Au yLku s ½xftu™t {tu÷™t Ëhðt¤t™t „wýtu¥th™u ‚u ½xf™tu {tu÷ ykþ (Mole Fraction) fnu Au.\" ÿtðý™wk Œ¤ = 100 g ⇒ Äthtu fu rîyk„e ÿtðý{tk ½xf-A y™u ½xf-B ÿtÔÞ ÚtÞu÷ Au. òu HNO3 ™wk ytÂÛðÞŒ¤ = (1) + (14) + (16 × 3) ‚u{™e {tu÷ ËkÏÞt y™w¢{u nA y™u nB ntuÞ ‚tu, = 63 g mol–1 A ½xf™tu {tu÷ ykþ (XA) = nA w (68 g) nA  nB ⇒ nðu HNO3 ™tk {tu÷ (nHNO3) = M = (63 g mol1) y™u N = 1.079 mol–1 B ½xf™tu {tu÷ ykþ (XB) = nB nA  nB (ii) ½Lkíkk ÃkhÚke ÿkðýLkwt fË økýíkk : ⇒ ÿtðý™e ½™‚t = 1.504 g mL–1 Au.

«fhý-2 : ÿkðýku 1.69 ∴ ½LkíkkLkk Mkqºk d = m {wsçk ⇒ …týe™tu {tu÷ykþ (X1) = n1 = (5.0 mol) v n1  n2 (5.0  0.055) mol Œ¤ (100 g) X1 = 0.9891  0.99 ∴ ÿtðý™wk fŒ = ½™‚t = (1.504 g mL1) = 66.5 mL (iii) {ku÷krhxeLke økýíkhe : OR ⇒ ÿtðý™wk Œ¤ = 100 g V = 0.0665 L ÿtðý™e ½™‚t = 1.2 g mL–1 (iii) ÿkðýLke {ku÷krhxe økýíkk : ⇒ ½LkíkkLkk Mkqºk d = m {wsçk; v ÿtÔÞ™tk {tu÷ {tu÷trhxe (M) = Œ¤ (100 g) ÿtðý™wk fŒ = = (1.2 g mL1) ÿtðý™wk fŒ (r÷xh{tk ) ½™‚t (1.079 {tu÷ ) = 83.33 mL = 0.0833 L ∴ V = 0.0833 L = ÿtÔÞ™wk Œ¤ (0.0665 r÷xh ) M = 16.23 {tu÷ r÷xh–1 = 16.23 M «.5. …týe{tk ø÷wftuÍLtt ÿtðý …h 10% w/w yu{ ÷uƒ÷ ÷„tðu÷wk Au, ⇒ {tu÷trhxe (M) = ‚tu ÿtðý™e {tu÷tr÷xe y™u Œhuf ½xf™tu {tu÷ ykþ fux÷tu nþu ? ÿtÔÞ™wk ytÂÛðÞ Œ¤ × ÿtðý™wk fŒ (r÷xh{tk ) òu ÿtðý™e ½™‚t 1.2 g mL–1 ntuÞ, ‚tu ÿtðý™e {tu÷trhxe (10 g) fux÷e Útþu ? = (180 g mol1) (0.0833 L) = 0.67 s. 10% w/w ™tu yÚto yu ÚttÞ fu 100 g ÿtðý{tk 10 g ø÷wftuÍ ÿtÔÞ ∴ M = 0.67 mol L–1 ÚtÞu÷tu Au. «.6. Na2CO3 y™u NaHCO3 ƒk™u …ŒtÚttuo™tu Ë{{tu÷h sÚÚttu Ähtð‚t (i) ÿkðýLke {ku÷kr÷xe økýíkk : 1 g r{©ý™u Ëk…qýo…ýu «r¢Þt fhðt {txu 0.1 M HCl™t fux÷t • ÿtÔÞ (ø÷wftuÍ)™wk Œ¤ w2 = 10 g mL™e sYh …zþu ? • ÿtðf (…týe)™wk Œ¤ w1 = 90 g = 0.09 Kg • ø÷wftuÍ (C6H12O6)™wk ytÂÛðÞ Œ¤ s. (i) çktLku ½xfkuLke {ku÷ MktÏÞk økýíkk : ynª, r{©ý™wk fw÷ Œ¤ = 1.0 g Au. = (12 × 6) + (1 × 12) + (16 × 6) = 72 + 12 + 96 = 180 g mol–1 Äthtu fu r{©ý{tk Na2CO3™wk Œ¤ = x g ntuÞ ‚tu ∴ r{©ý{tk NaHCO3™wk Œ¤ = (1 – x)g Útþu. ÿtÔÞ™wk Œ¤ {tu÷tr÷xe (m) = ÿtÔÞ™wk ytÂÛðÞ Œ¤ × ÿtðf™wk Œ¤ (rf÷tu„út{{tk) Œ¤ ⇒ ytÚte, Na2CO3™tk {tu÷ = ytÛðeÞ Œ¤ (10 g) (x g) x = (180 g mol1) (0.09 kg) = (106 g mol1) = 106 mol m = 0.617 mol kg–1 Œ¤ ⇒ NaHCO3™tk {tu÷ = ytÛðeÞ Œ¤ (ii) {ku÷ ytþLke økýíkhe : = (1  x) g = (1  x) mol (84 g mol1) 84 w2 (10 g) ⇒ C6H12O6 ™tk {tu÷ (n2) = M2 = (180 g mol1) (iii) çktLku ½xfkuLkk ˤ økýíkk : ⇒ r{©ý{tk ƒk™u™tk Ë{t™ {tu÷ ntuðtÚte, = 0.055 mol x = (1  x) 106 84 w1 (90 g) ∴ 84x = 106 – 106 x ⇒ H2O ™tk {tu÷ (n1) = M1 = (18 g mol1) = 5.0 mol ∴ 106x + 84x = 106 n2 (0.055 mol) ∴ 190x = 106 n1  n2 (0.055  5.0) mol ∴ ø÷wftuÍ™tu {tu÷ ykþ (X2) = = ∴ x = 106 = 0.558 g ∴ x = 0.558 g 190 X2 = 0.01 ⇒ yt{, Na2CO3 ™wk Œ¤ = (x) = 0.558 g ⇒ y™u NaHCO3 ™wk Œ¤ = (1 – x) = (1 – 0.558)g = 0.442 g

1.70 {kìzLko Brighton Chemistry : Äku.12 – ¼køk-1 l Na2CO3(s) + 2HCl(aq) ⎯→ 2NaCl(aq) + H2O(l) + CO2(g) s. (i) ÿkÔÞ yLku ÿkðfLkk ˤ økýðk : l RrÚtr÷™ ø÷tÞftu÷™wk Œ¤ = 222.6 g 106 g → 2 {ku÷ HCl RrÚtr÷™ ø÷tÞftu÷ (C2H6O2)™wk ytÂÛðÞ Œ¤ ∴ 0.558 gm ? = (12 × 2) + (1 × 6) + (16 × 2) = 62 g mol–1 nHCl = 2  0.558 ∴ nHCl = 0.01 {ku÷ 106 …týe™wk Œ¤ = 200 g = 0.2 Kg (ii) ÿkðýLke {ku÷kr÷xe økýðe : ‚uðe s he‚u, ÿtÔÞ™wk Œ¤ NaHCO3 + HCl ⎯→ NaCl + H2O + CO2 {tu÷tr÷xe (m) = ÿtÔÞ™wk ytÂÛðÞŒ¤ × ÿtðf™wk Œ¤ (kg{tk) 84 g → 1 {ku÷ (222.6 g) = (62 g mol1) (0.2 kg) ∴ 0.442 gm ? m = 17.95 mol kg–1 nHCl = 0.442 1 ∴ nHCl = 0.01526 {ku÷ 84 (iii) ÿkðýLke ½Lkíkk ÃkhÚke {ku÷krhxe økýðe : l ÿtðý™e ½™‚t = 1.072 g mL–1 Au. yk{, nfw÷ (HCl) = 0.001 + 0.0526 = 0.0536 {ku÷ yk{, n = MV ÿtðý™wk fw÷ Œ¤ = (ÿtðf™wk ˤ) + (ÿtÔÞ™wk ˤ) 0.0536 = 0.1 × V = (222.6 g) + (200 g) = 422.6 g V = 0.536 lit. yk{, V = 152.6 ml ˤ (422.6 g) nðu, ÿtðý™wk fŒ = ½™‚t = (1.072 g mol1) «.7. Œ¤Úte 25% ÿtðý™t 300 g y™u 40% ÿtðý™t Œ¤Úte 400 gLtu r{© fhe™u yuf ÿtðý ƒ™tððt{tk ytÔÞwk. …rhý{‚t = 394.2 mL V = 0.3942 L ÿtðý™t Œ¤™e xftðthe „ýtu. ÿtÔÞ™wk Œ¤ s. (i) çktLku ÿkðýku{kt ÿkÔÞLkwt ˤ økýíkk : ∴ {tu÷trhxe (M) = ÿtÔÞ™wk ytÂÛðÞŒ¤ × ÿtðý™wk fŒ (r÷xh{tk) ⇒ ˤÚke xfkðkheLkk Mkqºk {wsçk (222.6 g) % w/w = ÿkðÿýkÔLÞkLwt kfwt w÷ˤˤ; = (62 g mol1) (0.3942 L) ∴ ÿkÔÞLkwt ˤ = %w/w × ÿkðýLkwt fw÷ ˤ M = 9.1078 mol L–1 l ÿtðý-(1) {tk hnu÷tk ÿtÔÞ™wk ˤ = 25 × 300 = 75 g «.9. …eðt™t …týe™tu yuf ™{q™tu ¾qƒ s ¾htƒ he‚u õ÷tuhtuVtì{o 100 (CHCl3) ðzu ËkŒqr»t‚ ÚtÞu÷tu sýtÞtu Au su™u fìLËhsLÞ Äthðt{tk ytÔÞtu Au. ËkŒq»tý™wk M‚h («{tý) 15 ppm (Œ¤Úte) ‚uðe s he‚u, sýtÞwk Au. 40 (i) yt™u Œ¤Úte xftðthe{tk Œþtoðtu. (ii) …týe™t ™{q™t{tk f÷tuhtuVtu{o™e {tu÷tr÷xe ™¬e fhtu. l ÿtðý-(2) {tk hnu÷tk ÿtÔÞ™wk ˤ = 100 × 400 = 160 g s. (i) ˤÚke ppm Lku ˤÚke xfkðkhe{kt økýíkk : (ii) r{© ÿkðý{kt ÿkÔÞ yLku ÿkðýLkk fw÷ ˤ : ⇒ f÷tuhtuVtu{oLke ˤÚte xftðthe (w/w%) ƒk™u ÿtðýtu™tk r{©ý ƒtŒ ‚u{tk, = ÿtÔÞ™wk ˤ × 100 ÿtÔÞ™wk fw÷ ˤ = (75 + 160) = 235 g ÿtðý™wk ˤ ÿtðý™wk fw÷ ˤ = (300 + 400) = 700 g = 15 × 100 = 1.5 × 10–3 % (235 g) ∴ % w/w = 1.5 × 10–3 ⇒ r{©ý{tk ÿtÔÞ™tk ˤÚte % = (700 g) × 100 = 33.57% y™u r{©ý{tk ÿtðf™tk ˤÚte % = (100 – 33.57) = 66.43% «.8. yuf «r‚ne{ (antifreeze) ÿtðý 222.6 g RrÚtr÷™ ø÷tÞftu÷ (C2H6O2) y™u 200 g …týe r{© fhe ƒ™tððt{tk ytÔÞwk. ÿtðý™e {tu÷tr÷xe „ýtu. òu ÿtðý™e ½™‚t 1.072 g mL–1 ntuÞ ‚tu ÿtðý™e {tu÷trhxe fux÷e Útþu ?

«fhý-2 : ÿkðýku 1.71 (ii) %w/w ÃkhÚke {ku÷kr÷xe økýðe : \"ÿtðý W…h hnu÷tk ðtÞw{Þ ÿtÔÞ™wk rð¼t„eÞ Œƒtý, ÿtðý{tk ⇒ CHCl3™kw ytÂÛðÞ Œ¤ = (12) + (1) + (106.5) = 119.5 g mol–1 ⇒ Ãkkýe{tk f÷tuhtuVtu{o™e {tu÷tr÷xe (m) = hnu÷tk ‚u ðtÞw{Þ ÿtÔÞ™tk {tu÷ykþ™u Ë{«{tý ntuÞ Au.\" „trý‚eÞ he‚u ÷¾‚tk, f÷tuhtuVtu{o (ÿtÔÞ) ™wk Œ¤ p∝X f÷tuhtuVtu{o (ÿtÔÞ)™wk ytÂÛðÞ Œ¤ × ÿtðf (H2O)™wk Œ¤ (rf„út) ∴ p = KH . X ßÞtk, KH = nu™úe y[¤tkf    p = ðtÞw™wk ytkrþf Œƒtý 15 g 1000  = 119.5 g mol1 106 kg  X = ðtÞw™tu {tu÷ykþ  = 0.000125 l nu™úe™t r™Þ{™e fux÷ef W…Þtu„e‚tyku : m = 1.25 × 10–4 mol kg–1 (i) Ëtuztðtuxh y™u Xkzt …eýtk{tk CO2 ðtÞw™e ÿtÔÞ‚t ðÄthðt {txu ðtÞw™u Ÿ[t Œƒtýu ƒtux÷{tk ¼he™u ƒkÄ fhðt{tk ytðu Au. «.10. ytÕftuntì÷ y™u …týe™t ÿtðý{tk ytÛðeÞ …thM…rhf r¢Þt þwk ¼t„ ¼sðu Au ? (ii) {hSðt ŒrhÞt{tk zqƒfe {th‚e ð¾‚u Ÿ[t Œƒtýu ¼hu÷tk O2 y™u He ðtÞw™t r{©ý™t rËr÷Lzh™tu W…Þtu„ fhu Au. s. (nt÷{tk 11.7% He; 56.2% N2 y™u 32.1% O2Lkwt r{©ý ⇒ ytÕftuntu÷ ‚u{s …týe{tk ‚u{™tk yýwytu ðå[u ytk‚h-ytÂÛðÞ ð…htÞ Au.) ntRzÙtus™ ƒkÄ ntuÞ Au. ⇒ nðu, ytÕftuntu÷ y™u …týe™u r{© fhðt{tk ytðu Au íÞthu ‚u{tk (iii) VuVËt{tk Œt¾÷ Út‚tk O2 ðtÞw™wk ytkrþf Œƒtý ðÄw ntuðtÚte ‚u ytÕftuntu÷ ‚u{s …týe™tk yýwytu ðå[u ™ðt H-ƒkÄ h[tÞ Au. rn{tuø÷tuƒe™ ËtÚtu «r¢Þt fhe ytìÂõËrn{tuø÷turƒ™ ƒ™tðu Au. ⇒ …hk‚w yt Lkðk H-ƒkÄ ‚u{™tk {q¤ yýwytu ðå[u™tk H-ƒkÄ fh‚tk ⇒ …uþeytu{tk ytìÂõËs™ ðtÞw™wk ytkrþf Œƒtý ytuAwk ntuðtÚte, yt r™ƒo¤ ntuÞ Au. ytìÂõËrn{tuø÷turƒ™ …tu‚t™t{tkÚte O2-ðtÞw {wõ‚ fhu Au, su ftu»t™tk ftÞo{tk W…Þtu„e ƒ™u Au. .... Ãkkýe ..H..-.çk.Ät ..... ykÕfkunku÷ ...H..-.ç.kÄt....Ãkkýe ⇒ ytÚte, H2O yLku R-OH ðå[u ytf»toý ƒ¤™e {tºtt ½xu Au. «.13. 6.56 × 10–3 g RÚtu™ Ähtð‚t ÿtðý™wk ytkrþf ƒt»… Œƒtý ÿtðý™e W…h 1 bar Au. òu ÿtðý 5.0 × 10–2 g RÚtu™ Ähtð‚wk …rhýt{u yt ÿtðý htWÕx™tk r™Þ{Úke Ä™ rð[÷™ Œþtoðu Au. ntuÞ, ‚tu ðtÞw™wk ytkrþf Œƒtý fux÷wk Útþu ? ⇒ ykÚke, ÿtðý™tk ƒt»…Œƒtý{tk ðÄthtu ÚttÞ Au y™u ‚u™wk s. nu™úe™t r™Þ{ y™wËth, Wíf÷™®ƒŒw …ý ½xu Au. ÿtðý{tk ytu„¤u÷tk ðtÞw™wk Œ¤ ∝ y[¤ ‚t…{t™u ytkrþf Œƒtý (p) «.11. þt {txu ðtÞwytu nk{uþtk su{ ‚t…{t™ ðÄthðt{tk ytðu Au ‚u{ 6.56 × 10–3 g → 1 bar «ðtne{tk ytuAt ÿtÔÞ Útðt™wk ð÷ý Ähtðu Au ? ∴ 5.0 × 10–2 g → (?) s. ðtÞw + «ðtne ÿtÔÞðtÞw ; ΔH = (–ve) (ÿtÔÞ) (ÿtðf) (ÿtðý) 5.0  102 g 6.56  103 g ⇒ ðtÞw{Þ ÿtÔÞ™e «ðtne ÿtðf{tk ÿtÔÞ Útðt™e r¢Þt W»{tûtu…f ‚uÚte, p = × (1 bar) nkuÞ Au. yt ÿkðýLkwt ‚t…{t™ ðÄth‚t ÷-þuxur÷Þh™t rËØtk‚ p = 7.62 bar «{týu Ëk‚w÷™ «r‚„t{e rŒþt{tk ¾Ëu Au. «.14. htWÕx™t r™Þ{Úte Ä™ y™u Éý rð[÷™™tu yÚto þwk ÚttÞ Au ⇒ …rhýt{u, ðtÞw{Þ ÿtÔÞ™e ÿtÔÞ‚t{tk ½xtztu ÚttÞ Au. y™u htWÕx™t r™Þ{Úte Út‚tk Ä™ y™u Éý rð[÷™ ΔmixH™e «.12. nu™úe™t r™Þ{™wk r™ðuŒ™ fhtu y™u ‚u™t fux÷tf y„íÞ™t Ëk¿tt ËtÚtu fuðe he‚u ËkƒkrÄ‚ Au ? y™w«Þtu„tu (Applications) sýtðtu. s. Refr Topic No. 2.5.2 «.15. 2% yƒt»…þe÷ ÿtÔÞ Ähtð‚wk s÷eÞ ÿtðý Ët{tLÞ s. l r™Þ{ : \"y[¤ ‚t…{t™u ðtÞw™e «ðtne{tk ÿtÔÞ‚t ‚u ðtÞw™t Œƒtý™tk Ë{«{tý{tk ntuÞ Au.\" Wíf÷™®ƒŒwyu 1.004 bar Œƒtý fhu Au. ÿtÔÞ™wk {tu÷h Œ¤ fux÷wk nþu ? yÚtðt

1.72 {kìzLko Brighton Chemistry : Äku.12 – ¼køk-1 s. l p°1 (…týe ) = 1.013 bar l p1 = 1.004 bar ⇒ r{©ý{tk ytuõxu™™wk ƒt»… Œƒtý (pB) = p°B × XB l W1 = 98 g l W2 = 2 g = 46.8 k Pa × 0.541 l M1 = 18 g mol–1 l M2 = (?) = 25.32 k Pa nðu, htWÕx™t r™Þ{ y™wËth {tË ÿkðýku {kxu, ∴ pB = 25.32 k Pa p1  p1 = n2 = W2 × M1 ∴ r{©ý™wk fw÷ Œƒtý (P) = pA + pB p1 n1 M2 W1 = 48.29 + 25.32 = 73.61 k Pa ∴ 1.013  1.004 bar 2g 18 g mol1 = M2 × ∴ Ptotal = 73.61 k Pa 1.013 bar 98 g «.17. …týe™wk ƒt»…Œƒtý 300 K ‚t…{t™u 12.3 kPa Au. ∴ M2 = 2g  18 g mol1 1.013 bar ‚u™t yƒt»…þe÷ ÿtÔÞ™t 1{tu÷÷ ÿtðý {txu ƒt»… Œƒtý „ýtu. (0.009 bar) (98 g) s. (i) 1m ÿkðý{kt ÿkÔÞ yLku ÿkðfLke {ku÷ MktÏÞk : ∴ M2 = 41.35 g mol–1 ⇒ ynª, 1m ÿtðý™tu yÚto yu ÚttÞ fu, 1000 g …týe{tk 1{tu÷ ÿtÔÞ «.16. nuÃxu™ y™u ytufxu™ ytŒþo ÿtðý ƒ™tðu Au. 373 K ‚t…{t™u …ŒtÚto ytu„¤u÷tu ntuÞ Au. ƒk™u «ðtne ½xftu™t ƒt»…Œƒtý y™w¢{u 105.2 kPa y™u 46.8 kPa Au. 26.0 g nuÃxu™ y™u 35 g ytuõxu™ Ähtð‚t r{©ý™wk ∴ ÿkÔÞLke {ku÷ MktÏÞk : n2 = 1 yLku ƒt»…Œƒtý fux÷wk Útþu ? Œ¤ ÿtðf (…týe )™tk {tu÷ (n1) = ytÂÛðÞ Œ¤ s. (i) nuÃxuLk yLku ykuõxuLkLkk {ku÷ ytþ økýíkk : (1000 g) C7H16 = 84 + 16 = 100 g mol–1 = (18 g mol1) = 55.55 mol Œ¤ (ii) ÿkÔÞ yLku ÿkðfLkk {ku÷ ytþLke økýíkhe : l nuÃxu™ (C7H16) ™tk {tu÷ (nA) = ytÂÛðÞ Œ¤ ⇒ ÿtÔÞ™tu {tu÷ ykþ (X2) = n2 = 1 mol 26 g n1  n2 (1  55.55) mol = 100 g mol1 = 0.26 mol 1 Œ¤ = 56.55 = 0.0177 X2 = 0.0177 ⇒ ytuõxu™ (C8H18) ™tk {tu÷ (nB) = ytÂÛðÞ Œ¤ ⇒ ÿtÔtf™tu {tu÷ykþ (X1) = 1 – X2 35 g C8H18 = 96 + 18 = 114 g mol–1 = 114 g m ol1 = 0.307mol = (1 – 0.0177) = 0.9823 ⇒ nðu, nuÃxu™™tu {tu÷ ykþ (XA) = nA X1 = 0.9823 nA  nB (iii) {ku÷ ytþ ÃkhÚke ÿkðýLkwt çkk»Ãk Ëçkký økýðwt : (0.307 mol) ∴ XA = (0.307  0.26) mol = 0.541 ⇒ ÿtðý™wk ƒt»… Œƒtý (P) = p° . X1 = (12.3 k Pa) (0.9823) = 12.08 k Pa ∴ XA = 0.541 ∴ ƒt»… Œƒtý = 12.08 k Pa ⇒ y™u, ytuõxu™™tu {tu÷ykþ (XB) = nB «.18. yƒt»…þe÷ ÿtÔÞ ({tu÷h Œ¤ 40 g mol–1)™wk Œ¤ „ýtu su™u nA  nB 114 g ytuõxu™{tk ytu„t¤ðt{tk ytðu, ‚tu ƒt»… Œƒtý ½xeLku ∴ XB = 0.26 mol = 0.459 80% ÚkkÞ Au. (0.307  0.26) mol s. (i) çkk»Ãk ËçkkýLkku ½xkzku økýðku : ⇒ ynª, yƒt»…þe÷ ÿtÔÞ ytu„¤ðtÚte ƒt»… Œƒtý 80% ½xu Au yux÷u fu, ∴ XB = 0.459 òu p°1 = 1 ðt‚t. ntÞu ‚t,u p1 = 80 × 1 = 0.8 ðt‚t. ÚttÞ. 100 (ii) r{©ýLkwt çkk»Ãk Ëçkký økýíkk : ynª, nuÃxu™™wk ƒt»…Œƒtý (p°A) = 105.2 k Pa ⇒ …rhýt{u, Δp = (p°1 – p1) = 1 – 0.8 = 0.2 ðt‚t. ÚttÞ. y™u ytufxu™™wk ƒt»…Œƒtý (p°B) = 46.8 k Pa yt…u÷wk Au. (ii) ÿkÔÞLkk ˤLke økýíkhe : ∴ r{©ý{tk nuÃxu™™wk ƒt»…Œƒtý (pA) = p°A × XA l W1 = 114 g l W2 = ? = (105.2 k Pa) × (0.459) pA = 48.29 k Pa l M1(C8H18) = 114 g mol–1 l M2 = 40 g mol–1

«fhý-2 : ÿkðýku 1.73 ⇒ nðu, htWÕx™t çkk»Ãk ËçkkýLkk r™Þ{ y™wËth, (ii) ÿkðfLkk çkk»Ãk Ëçkký p°1Lke økýíkhe : ⇒ ÿtðý™wk ƒt»…Œƒtý (p1) = 2.8 k Pa yt…u÷wk Au. p1  p1 = X2 = n2 p1 n1  n2 ‚uÚte, \"htWÕx\"™t r™Þ{ y™wËth, w2 M2 p1 = p°1 . X1 w1 M1  w 2 M2 = ∴ 2.8 k Pa = p°1 × M ........ (I) (6  M) (iii) 18 g Ãkkýe W{uÞko çkkË ÿkðfLkku fw÷ {ku÷ ytþ : w2 40 w2 40 l ‚ƒ¬tu-2 (ƒeS …rhÂMÚtr‚{tk ) ∴ 0.2 = 114 w2 = w2 …týe™wk fw÷ ðs™ = (90 + 18) = 108 g 114 40 40  1  Œ¤ 108 g ∴ …týe™tk {tu÷ (n1) = ytÂÛðÞ Œ¤ = 18 g mol1 ∴ 0.2 = w2 w2  40 = 6 mol ∴ 0.2 w2 + 8 = w2 ∴ n1 = 6 mol ∴ w2 – 0.2 w2 = 8 n1 ∴ 0.8 w2 = 8 ⇒ nðu, …týe™tu {tu÷ykþ (X1) = n1  n2 = 6 mol ∴ w2 = 10 g  6 mol  30 mol  M M «.19. 90 g …týe{tk 30 g yƒt»…þe÷ ÿtÔÞ Ähtð‚t ÿtðý™wk 298 K = (5  M) ‚t…{t™u ƒt»…Œƒtý 2.8 kPa Au. yt„¤ s‚tk 18 g …týe M (5  M) ÿtðý{tk W{uhðt{tk ytÔÞwk y™u ™ðwk ƒt»…Œƒtý 298 K ‚t…{t™u XH2O = 2.9 kPa ÚtÞwk. „ý‚he fhtu : (i) ÿtÔÞ™wk {tu÷h Œ¤ (ii) 298 K (iv) çkk»Ãk Ëçkký ÃkhÚke ÿkÔÞLkwt ykÛðeÞ Ë¤ økýíkk : ‚t…{t™u …týe™wk ƒt»…Œƒtý. ⇒ ÿtðý™wk ƒt»…Œƒtý (p1) = 2.9 k Pa ƒ™u Au. ‚uÚte, \"htWÕx\"™t r™Þ{ y™wËth, s. (i) ÿkðfLkku {ku÷ ytþ økýðku : l ‚ƒ¬tu-1 (þYyt‚™e …rhÂMÚtr‚{tk ) p1 = p°1 . X1 Œ¤ ∴ (2.9 k Pa) = p°1 × M ........ (II) ⇒ …týe (H2O) ™tk {tu÷ (n1) = ytÂÛðÞ Œ¤ (5  M) (90 g) ⇒ Ë{e. (I) ™u Ë{e. (II) ðzu ¼t„‚tk = (18 g mol1) = 5 mol 2.8 k Pa = (5  M) ∴ n1 = 5 mol 2.9 k Pa (6  M) Œ¤ (30 g) (5  M) ⇒ ÿtÔÞ™tk {tu÷ (n2) = ytÂÛðÞ Œ¤ = (M2 g mol1) ∴ 0.9655 = (6  M) 30 ∴ 0.9655 M + 5.793 = 5 + M M = mol ∴ 0.0345 M = 0.793 30 ∴ M= 0.793 = 22.986  23 g mol–1 ∴ n2 = M mol 0.0345 (v) çkeS ÃkrhÂMÚkrík{kt …týe™t ƒt»…Œƒtý™e „ý‚he : …týe™tu {tu÷ykþ (X1) = n1 = (5 mol) W…htuõ‚ M ™e ®f{‚ Ë{efhý (i) yÚkðk (ii) {tk {qf‚tk,  n2 5 mol  30 M mol  ∴ n1 ∴ 2.8 k Pa = p°1 . 23 g mol1 6  23 g mol1 XH2O = M 2.8  29 81.2 (6  M) ∴ p°1 = 23 = 23 = 3.53 k Pa ∴ p°1 = 3.53 k Pa

1.74 {kìzLko Brighton Chemistry : Äku.12 – ¼køk-1 (5.1  1000 k g mol1) (1 g) = (2.3 K) (20 g) «.20. ¾tkz™t 5% ÿtðý (Œ¤Úte )™wk Xth®ƒŒw 271 K Au. òu þwØ …týe™wk Xth®ƒŒw 273.15 K ntuÞ ‚tu …týe{tk ˤÚke 5% ø÷wftuÍ Ähtð‚t M2 = 110.87 g mol–1 ÿtðý™wk Xth®ƒŒw „ýtu. ⇒ AB4 ËkÞtus™ {txu ytÛðeÞ Œ¤™e „ý‚he : [Mkq[Lk : ynª ¾ktzLkk ÿkðý ÃkhÚke Kf økýku yLku yk KfLkku WÃkÞkuøk l ƒuÂLÍ™™wk Œ¤ (w1) = 20 g ø÷wfkuÍLkk ÿðý {kxu fhðku.] l ÿtÔÞ (AB4)™wk Œ¤ (w2) = 1 g s. Ëw¢tuÍ™tk ÿtðý {txu : l ΔTf = 1.3 K l Kf = 5.1 K kg mol–1 = 5.1 × 1000 k g mol–1 l …týe™wk Œ¤ (w1) = (100 – 5) = 95 g = 0.095 kg l Ëw¢tuÍ™wk Œ¤ (w2) = 5g ⇒ AB4 ÿtÔÞ™tu ytÛðeÞ Œ¤ (M2) = Kf  w2 l Ëw¢tuÍ™wk ytÛðeÞ Œ¤ (M2) = 342 g mol–1 Tf  w1 l ΔTf = (273.15 – 271.0) K = 2.15 K (5.1  1000 k g mol1) (1 g) = (1.3 K) (20 g) ⇒ Xkh ®çkËw yðLkÞLk Mkqºk ÃkhÚke Kf økýíkk : ΔTf = Kf × m ∴ ΔTf = Kf ×  w2   M2  w1  M2 = 196.15 g mol–1 ∴ (2.15 K) = Kf × (5 g) ..... (I) (342 g mol1) (0.059 kg) ík¥ðku A yLku BLke Ãkh{kÛðeÞ Ë¤Lke økýíkhe : nðu, Äthtu fu ‚¥ð-A™wk …h{tÂÛðÞ Œ¤ = a ∴ Kf = 13.97 K kg mol–1 y™u ‚¥ð-B™wk …h{tÂÛðÞ Œ¤ = b ntuÞ ‚tu, ø÷wftuÍ™tk ÿtðý {txu : AB2 ™wk ytÛðeÞ Œ¤ = a + 2b y™u AB4 ™wk ytÛðeÞ Œ¤ = a + 4b Útþu. l …týe™wk ðs™ (W1) = (100 – 5) = 95 g = 0.095 kg ⇒ çktLku Ãkrhýk{kuLku Mkh¾kðíkk; l ø÷wftuÍ™wk ðs™ (W2) = 5g l ø÷wftuÍ™wk ytÛðeÞ Œ¤ (M2) = 180 g mol–1 a + 2b = 110.87 ..... (i) l çktLku{kt ÿkðf Ãkkýe nkuðkÚke Kf = 13.97 K kg mol–1 Úkþu. a + 4b = 196.15 ..... (ii) ⇒ ø÷wfkuÍLkk Xkh®çkËw yðLkÞLkLke økýíkhe : ⇒ nðu, Ë{e. (ii) {tkÚte Ë{e. (i) ™u ƒtŒ fh‚tk, Δ Tf = Kf × m = Kf × W2 = 13.97 × 180 5 (a + 4b) – (a – 2b) = 196.15 – 110.87 M2 × W1  0.095 ∴ 2b = 85.28 ∴ b = 42.64 = 4.085 K Δ Tf = 4.085 K = 269.07 °C ⇒ W…htuõ‚ b ™wk {qÕÞ Ë{e. (i) {tk {qf‚tk «.21. ƒu ‚¥ðtu A y™u B, AB2 y™u AB4 Ëqºt Ähtð‚t ËkÞtus™™tu ƒ™tðu a + 2b = 110.87 Au. ‚u{™u 20 g ƒuÂLÍ™{tk (C6H6){tk ytu„t¤‚tk AB2 ™tu 1 g ∴ a + 2(42.64) = 110.87 Xth®ƒŒw{tk 2.3 K ™tu ½xtztu fhu Au ßÞthu AB4™tu 1 g ∴ a + 85.28 = 110.87 1.3 K™tu ½xtztu fhu Au. ƒuÂLÍ™™tu {tu÷÷ yð™Þ™ y[¤tkf 5.1 K ∴ a = (110.87 – 85.28) ∴ a = 25.59 kg mol–1 Au. A y™u B™t …h{tÛðeÞ Œ¤ „ýtu. ({k[,o 2020) yt{, ‚¥ð-A™wk …h{tÛðeÞ Œ¤ = 25.59 u s. AB2 ËkÞtus™ {txu ytÛðeÞ Œ¤™e „ý‚he : ‚¥ð-B™wk …h{tÛðeÞ Œ¤ = 42.64 u l ƒuÂLÍ™™wk Œ¤ (w1) = 20 g l ÿtÔÞ (AB2)™wk Œ¤ (w2) = 1 g «.22. 300 K ‚t…{t™u 36 g ø÷wftuÍ Ähtð‚t ‚u™t ÿtðý™wk yr¼Ëhý Œƒtý 4.98 bar Au. òu ‚u s ‚t…{t™u ftuE ÿtðý™wk yr¼Ëhý l ΔTf = 2.3 K Œƒtý 1.52 bar ntuÞ ‚tu ‚u™e Ëtkÿ‚t fux÷e nþu? l Kf = 5.1 K k g mol–1 = 5.1 × 1000 K g mol–1 s. l …nu÷tk ÿtðý {txu : l ƒeò ÿtðý {txu : π = C RT π = C RT AB2 ÿtÔÞ™tu ykÛðeÞ Ë¤ (M2) = Kf  w2 ∴ π= w2  RT ∴π= w2  RT Tf  w1 M2  V M2  V

«fhý-2 : ÿkðýku 1.75 (36 g) . RT w2  RT (ii) xtuÕÞwR™ (v) f÷tuhtuVtu{o ∴ (4.98 bar) = (180 g mol1) . V M2  V ∴ (1.52 bar) = (iii) VtuŠ{f yurËz (vi) …uLxu™tu÷ s.(i) rV™tu÷ : yÕ…ÿtÔÞ, Ãkkýe MkkÚku rLkçko¤ yktíkhr¢Þk ⇒ ø÷wfkuÍLkk ÿkðýLke Mkktÿ C1 = w × 01 = 36 × 1 = 0.2 M fthý fu, rV™tu÷{tk (–OH) Ë{qn ÄúwrðÞ ßÞthu (C6H5–) M VL 180 1 Ë{qn yÄúwrðÞ ntuÞ Au. π1 = C1RT π2 = C2RT (ii) xtuÕÞwR™ : yÿtÔÞ, Ãkkýe MkkÚku yktíkhr¢Þk Úkíke LkÚke. 1 = C1 4.98 = 0.2 ∴ C2 = 1.52  2 = 0.061 M fthý fu, xtuÕÞwR™ yu yÄúwrðÞ Au ßÞthu …týe ÄúwrðÞ Au. 2 C2 1.52 2 4.98 (iii) VtuŠ{f yurËz : ¾qƒ s ðÄw ÿtÔÞ, Ãkkýe MkkÚku ðÄw {kºkk{kt «.23. ™e[u™e òuz{tk ËtiÚte y„íÞ™t «fth™e ytk‚h-ytÛðeÞ yktíkhr¢Þk ytf»toýeÞ …thM…rhõ‚t (ytk‚hr¢Þt) Ëq[ðtu : (i) n-nufÍu™ y™u n-ytufxu™ fthý fu, ‚u{tk VtuŠ{f yurËz y™u …týe™tk yýwytu ðå[u (ii) I2 y™u CCl4 H-ƒkÄ h[tÞ Au. (iii) NaClO4 y™u …týe (iv) r{Útu™tu÷ y™u yurËxtu™ (iv) RrÚtr÷™ ø÷tÞftu÷ : ¾qƒ s ðÄw ÿtÔÞ, Ãkkýe MkkÚku ðÄw {kºkk{kt yktíkhr¢Þk (v) yurËxtu™tRxÙtR÷ (CH3CN) y™u yurËxtu™ (C3H6O) fthý fu, ‚u{tk çku –O–H Mk{qn nkuðkÚke RrÚtr÷™ ø÷tÞftu÷ s. l yÄúwrðÞ yýwytu ðå[u ÷kz™ƒ¤tu «ð‚uo Au. y™u …týe™tk yýwytu ðå[u H-ƒkÄ h[tÞ Au. Œt.‚., (i) n-nufÍu™ – n-ytufxu™ (v) f÷tuhtuVtu{o : yÿtÔÞ, Ãkkýe MkkÚku ykuAe {kºkk{kt yktíkhr¢Þk fthý fu ‚u{tk H-ƒkÄ h[tðt A‚tk …ý ÄúwrðÞ‚t™e ntshe ntuÞ Au. (ii) I2 – CCl4 (vi) …uLxu™tu÷ : ytkrþf (yÕ…) ÿtÔÞ, Ãkkýe MkkÚku ykuAe {kºkk{kt yktíkhr¢Þk l ytÞtur™f yýwytu ðå[u ytÞ™ - rî-ÄúwrðÞ ytf»toýƒ¤ «ð‚uo Au. fthý fu, …uLxu™tu÷{tk hnu÷tu (–OH) Ë{qn ÄúwrðÞ ntuÞ Au. Œt.‚., NaClO4 – H2O …hk‚w ‚u{tk ÷tkƒe ntRzÙtuftƒo™ þ]k¾÷t yÄúwrðÞ ntuðt™u ÷eÄu. l ytk‚h-ytÛðeÞ ntRzÙtus™ƒkÄ Œt.‚., r{Útu™tu÷ - yurËxtu™ «.26. òu ftuE Ëhtuðh™t …týe™e ½™‚t 1.25 g mL–1 ntuÞ y™u ‚u 92 g Na+ ykÞLkku «r‚ rf÷tu„út{ …týe Ähtð‚wk ntuÞ, ‚tu l rîÄúwrðÞ - rîÄúwrðÞ ytf»toýƒ¤ Ëhtuðh™t …týe{tk Na+ ytÞ™™e {tu÷tr÷xe „ýtu. Œt.‚., CH3CN – CH3CO-CH3 s. Na+ ytÞ™™e {tu÷tr÷xe (m) «.24. ÿtÔÞ–ÿtðf …thM…rhf r¢Þt™t ytÄthu ™e[u™t™u ‚u{™e Na+ ytÞ™™tk fw÷ {tu÷ n-ytuõxu™{tk ÿtÔÞ‚t™t [Z‚t ¢{{tk „tuXðtu y™u Ë{òðtu. = ËtÞf÷tu nufÍu™, KCl, CH3OH, CH3CN s. (i) ËtÞf÷tunufÍu™ y™u n-ytufxu™ ƒk™u yÄúwrðÞ Au. ‚uÚte, ‚uytu …týe™wk ˤ (rf÷tu„út{{tk) yufƒeò ËtÚtu ftuE…ý «{tý{tk r{© ÚtE þfþu. (92 g) / (23 g mol1) = (1 kg) (ii) KCl yu ytÞtur™f ËkÞtus™ Au. ßÞthu n-ytufxu™ yÄúwrðÞ Au. ‚uÚte, KCl yu n-ytufxu™{tk ÿtÔÞ ƒ™þu ™rn. [Na+] m = 4 mol kg–1 OR 4 m (iii) CH3-OH y™u CH3CN ƒk™u ÄúwrðÞ Au …hk‚w CH3CN yu «.27. òu CuS™tu ÿtÔÞ‚t „wýtfth 6 × 10–16 ntuÞ, ‚tu CuS™e s÷eÞ CH3-OH fh‚tk ytuAtu ÄúwrðÞ Au ßÞthu n-ytufxu™ yu yÄúwrðÞ Au. ÿtðý{tk {n¥t{ {tu÷trhxe „ýtu. ‚uÚte, CH3–OH fh‚tk CH3–CN yu n-ytuõxu™{tk ðÄw ÿtÔÞ ƒ™þu. yt{, n-ykuõxuLk{kt ÿtÔÞ‚t™tu ¢{ : s. yÕÃk ÿkÔÞLke MktfÕÃkLkkLkk ykÄkhu CuS(s) H2O Cu2(+aq) + S2(a–q) KCl < CH3-OH < CH3-CN < ËtÞõ÷tunufÍu™ l ÿtÔÞ‚t : SM SM «.25. ™e[u™t ËkÞtus™tu{tkÚte …týe{tk yÿtÔÞ, ykþ‚: ÿtÔÞ y™u ⇒ ‚uÚte, ÿtÔÞ‚t økwýkfkh y[¤tkf Ksp = [Cu2+] × [S2–] yr‚ÿtÔÞ™u ytu¤¾e ƒ‚tðtu : ∴ Ksp = (S) × (S) = S2 (i) rV™tu÷ (iv) RrÚtr÷™ ø÷tÞftu÷ ∴ (6 × 10–16) = S2

1.76 {kìzLko Brighton Chemistry : Äku.12 – ¼køk-1 ∴ S = 6  1016 (1.5  103g) 1 = (311 g mol1) × (1.5  103 mol kg) = 24.5 × 10–8 mol L–1 ∴ S = 2.45 × 10–8 M 1 = 311 = 0.0032 kg «.28. 6.5 g yuÂM…rh™ (C9H8O4), 450 g CH3CN{tk ytu„t¤ðt{tk ytðu, ‚tu yuÂM…rh™™e yurËxtu™tRxÙTtR÷{tk Œ¤Úte xftðthe OR „ýt.u ∴ W = 3.2 g s. (i) ykÃku÷e {krníke Ëþkoðíkk : «.30. 250 mL 0.15 M ƒuLÍtuRf yìrËz (C6H5COOH)™wk r{Útu™tu÷{tk ⇒ yuÂM…rh™™wk Œ¤ = 6.5 g ÿtðý ƒ™tððt {txu™tu sÚÚttu (Œ¤ ) „ýtu. ⇒ yurËxtu™tRxÙtR÷™wk Œ¤ = 450 g s. (i) ykÃku÷e {krníke Ëþkoðíkk : ∴ ÿtðý™wk fw÷ Œ¤ = (6.5 + 450) g ynª, l {tu÷trhxe = 0.15 M yÚtðt 0.15 mol L–1 l ÿtðý™wk fŒ = 250 mL = 0.25 L = 456.5 g l ÿtÔÞ (C6H5–COOH)™wk ytÛðeÞ Œ¤ (ii) ˤÚke xfkðkhe økýíkk : = (12 × 7) + (1 × 6) + (16 × 2) = (84 + 6 + 32) = 122 g mol–1 ÿtÔÞ™wk Œ¤ (ii) {ku÷krhxe økýíkk : Œ¤Úte xftðthe (% w/w) = ÿtðý™wk Œ¤ × 100 ÿtÔÞ™wk Œ¤ (6.5 g) {tu÷trhxe = ÿtÔÞ™wk ytÛðeÞ Œ¤ × ÿtðý™wk fŒ (r÷xh{tk) = (456.5 g) ×100 = 1.424% ∴ %w/w = 1.424% ∴ (0.15 mol L–1) = w (122 g mol1) (0.25 L) «.29. ™u÷tuhVe™ (C19H21NO3) {tuhVe™™u Ë{t™ Au su r™kÿt…uhf™tu W…Þtu„ fh™th{tkÚte ‚u™t ÷ûtýtu (symptoms) Œqh fhðt {txu ∴ ÿtÔÞ (C6H5COOH) ™wk ˤ = (0.15 × 122 × 0.25) ð…htÞ Au. Ët{tLÞ he‚u y…t‚t ™u÷tuhVe™™tu ztuÍ ({tºtt ) 1.5 mg Au. W…h™t ztuÍ {txu sYhe 1.5 × 10–3 m s÷eÞ ÿtðý = 4.575 g ∴ W = 4.575 g {txu™wk Œ¤ „ýtu. «.31. yurËrxf yìrËz, xÙtÞõ÷tuhtu yurËrxf yìrËz y™u xÙtÞ^÷tuhtu s. (i) ykÃku÷e {krníke Ëþkoðíkk : yurËrxf yìrËz™t Ë{t™ sÚÚtt (Œ¤ )™t W…Þtu„Úte …týe{tk ynª, m = 1.5 × 10–3 m yux÷u fu, 1.5 × 10–3 mol kg–1 Au. Xth®ƒŒw yð™Þ™ (½xtztu ) W…h sýtðu÷t ¢{{tk yð÷tuÂõ‚ ytÚte, ÿtÔÞ™wk Œ¤ = 1.5 × 10–3 g = 1.5 mg ÚtÞtu Au. yk ¢{ xqkf{tk Ë{òðtu. ÿtðf™wk Œ¤ = (?) s. ⇒ ÿkðýLkk Xth®ƒŒw{tk Út‚tu ½xtztu yu ÿtÔÞ{tkÚte {wõ‚ ÚtÞu÷tk ytÞ™tu™e ËkÏÞt …h yÚtðt ÿkðýLkk rðÞtus™ ykþ (α) …h ÿtÔÞ (C19H21NO3)™wk ytÂÛðÞ Œ¤ ytÄth ht¾u Au. = (12 × 19) + (1 × 21) + (14) + (16 × 3) ⇒ W…htuõ‚ ºtýuÞ yurËz™e yurËrzf «ƒ¤‚t ™e[u {wsƒ™e ntuÞ Au. = (228) + (21) + (14) + (48) = 311 g mol–1 CH3COOH < Cl3C–COOH < F3C–COOH (ii) {ku÷kr÷xe økýíkk : (a) (b) (c) Œ¤ (1.5  103 g) ⇒ VT÷turh™™e rðãw‚Éý‚t f÷turh™ fh‚tk ðÄw ntuðtÚte xÙtÞV÷tuhtu ÿtÔÞ™tk {tu÷ = ytÛðeÞ Œ¤ = (311 g mol1) yurËrxf yurËz yu xÙtÞf÷tuhtu yurËrxf yurËz fh‚tk «ƒ¤ ⇒ {tu÷tr÷xe (m) = ÿtÔÞ™tk {tu÷ yurËrzf ntuÞ Au su yurËrxf yurËz fh‚tk ðÄw «ƒ¤ ntuÞ Au. ÿtðf™wk Œ¤ (rf„út{tk) ⇒ ykÚke, íku{Lkk ykÞLkefhýÚke {wõík ÚkÞu÷k ykÞLkkuLke MktÏÞk ÿtÔÞ™tk {tu÷ a < b < c nkuÞ Au. ∴ ÿtðf™wk Œ¤ = ⇒ …rhýt{u, yt ÿtðýtu™tk Xth®ƒŒw{tk Út‚t ½xtzt™tu ¢{ …ý yt {tu÷tr÷xe «{týu™tu s hnu‚tu ntuÞ Au. Xkh ®çkËw yðLkÞLk : a < b < c

«fhý-2 : ÿkðýku 1.77 «.32. òu 10 g CH3CH2CHClCOOH ™u 250 g …týe{tk W{uhðt{tk s. (i) ðkuLxnkuV yðÞð (i)Lke økýíkhe : ytðu ‚tu …týe™wk Xth®ƒŒw yð™Þ™ „ýtu. Ka = 1.4 × 10–3, l Kf = 1.86 Kg mol–1 l W1 = 500 g = 0.5 Kg Kf = 1.86 K kg mol–1 l ΔTf = 1°C = 1 K l W2 = 19.5 g s. (i) {ku÷kr÷xeLke økýíkhe : l M2 = 78 g mol–1 l ÿtÔÞ™wk Œ¤ = 10 g ⇒ ΔTf = i . Kf × m = i . Kf ×  w2  l ÿtÔÞ (CH3-CH2-CHCl-COOH) ™wk ytÂÛðÞ Œ¤  M2  w1  = (12 × 4) + (1 × 7) + (35.5) + (16 × 2) Tf  M2  w1 = (48 + 7 + 35.5 + 32) = 122.5 g mol–1 Kf  w2 ÿtÔÞ™wk Œ¤ ∴ ðtuLxntuV yðÞð (i) = {t÷u tr÷xe (m) = ÿtÔÞ™wk ytÛðeÞ Œ¤ × ÿtðf™wk Œ¤ (kg) (10 g) (1K) (78 g mol–1) (0.5 kg) = (122.5 g mol1) (0.25 kg) = (1.86 K kg mol1) (19.5 g) {tu÷tr÷xe (m) = 0.327 m i = 1.0753 (ii) rðÞkusLk ytþLke økýíkhe : (ii) ykÞLkefhý y[¤ktf KaLke økýíkhe : nðu, òu ÿtÔÞ™tu rðÞtus™ ykþ α ntuÞ ‚tu, H2O CH2(F)COO– + H+ CH2(F)–COOH CH3CH2CH(Cl)COO– + H+ CH3CH2CH(Cl)COOH l þYyt‚{tk : 1 00 l þYyt‚{tk : 1 00 l Ëk‚w÷™u : C(1 – α) Cα Cα l Ëk‚w÷™u : C(1 – α) C.α C.α [CH2 (F)COO– ] [H ] [CH2 (F) COOH] C . C C 2 ytÞ™efhý y[¤tkf (Ka) = C(1  ) 1– ∴ ytÞ™efhý y[¤tkf (Ka) = = ∴ Ka = C α2 [ 1 >>> α ntuðtÚte] ∴ Ka = C . C = C2 C(1  ) 1  ∴α = Ka = 1.4  103 (0.5) (0.0753)2 C 0.326 (1  0.0753) ∴ Ka = = 42.94  104 (0.5) (0.0753)2 ∴ α = 6.55 × 10–2 = 0.0655 = (0.9247) ∴ α = 0.0655 ∴ Ka = 0.00307 = 3.07 × 10–3 (iii) ðkuLxnkuV yðÞð (i)Lke økýíkhe : (iii) rðÞkusLk ytþ α Lke økýíkhe : rðÞtus™ ykþ (α) = i 1 i 1 n 1 rðÞtus™ ykþ (α) = n  1 ∴ 0.0655 = i 1 (1.0753  1) 2 1 ∴ α = (2  1) = 0.0753 ∴ i = 1.065 ∴ α = 0.753 = 7.53% (iv) Xth®ƒŒw yðLkÞLkLke økýíkhe : «.34. 293 K ‚t…{t™u …týe™wk ƒt»…Œƒtý 17.535 mm Hg Au. 293 K ‚t…{t™u ßÞthu 450 g …týe{tk 25 g ø÷wftuÍ ytu„t¤ðt{tk Xth®ƒŒw Út‚tu ½xtztu ΔTf = i . Kf × m ytÔÞtu íÞthu ƒt»…Œƒtý „ýtu. ∴ ΔTf = (1.065) (1.86 K kg mol–1) (0.326 mol kg–1) s. (i) ÿkÔÞ yLku ÿkðfLke {ku÷ MktÏÞkLke økýíkhe : ∴ ΔTf = 0.65 K l ÿtðf (H2O)™wk Œ¤ (w1) = 450 g l ÿtðf (H2O)™wk ytÂÛðÞ Œ¤ (M1) = 18 g mol–1 «.33. 19.5 g CH2FCOOH™u 500 g …týe{tk ytu„t¤ðt{tk ytÔÞtu Au. …týe™t Xth®ƒŒw™wk yð™Þ™ 1.0 °C ™tUÄtÞwk Au. V÷tuhtuyurËrxf yìrËz™tu rðÞtus™ y[¤tkf y™u ðtìLx ntuV yðÞð „ýtu.

1.78 {kìzLko Brighton Chemistry : Äku.12 – ¼køk-1 s. (i) «ðkne-A «ðkne-BLkk {ku÷ ytþLke økýíkhe : l ÿtÔÞ (C6H12O6)™wk Œ¤ (w2) = 25 g n2 = w1 = 25 = 0.1389 «ðtne-A ™tk {tu÷ (nA) = wA = (100 g) M1 180 MA (140 g mol1) w2 450 = 0.7143 {tu÷ M2 18 n1 = = = 25 ‚uðe s he‚u (ii) ÿkðýLkwt çkk»Ãk Ëçkký økýðwt : «ðtne-B ™tk {tu÷ (nB) = wB = (1000 g) l ÿtðf (H2O)™wk ƒt»…Œƒtý (p°1) = 17.535 mm MB (180 g mol1) l ÿtðý™wk ƒt»…Œƒtý (p1) = (?) = 5.556 {tu÷ nð,u «ðtne-A ™tu {tu÷ykþ (XA) = nA l htWÕx™t r™Þ{ y™wËth, nA  nB p1  p1 = n2 = (0.7143 {t÷u ) p1 n1  n2 (0.7143 + 5.5556) {t÷u ∴ 17.535  p1 = 0.1389 0.7143 17.535 0.1389  25 = 6.2699 = 0.1139 «ðtne-B™tu {tu÷ykþ (XB) = 1 – XA ∴ 17.535  p1 = 0.00553 17.535 XB = (1 – 0.1139) = 0.8861 ∴ 17.535 – p1 = 0.097 (ii) þwØ «ðtne-A™tk ƒt»…Œƒtý™e „ý‚he : ∴ p1 = (17.535 – 0.097) l «ðtne-B ™wk ƒt»… Œƒtý (p°B) = 500 torr l y™u ÿtðý™wk fw÷ ƒt»… Œƒtý (p) = 475 torr ∴ p1 = 17.438 m.m l ytÚte, htWÕx™t r™Þ{ y™wËth, çku çkk»Ãkþe÷ «ðkneykuLkk «.35. 298 K ‚t…{t™u ƒuÂLÍ™{tk r{Útu™™e {tu÷tr÷xe {txu nu™úe r{©ý {kxu : y[¤tkf™wk {qÕÞ 4.27 × 105 mm Hg Au. 760 mm Œƒtý nuX¤ 298 K ‚t…{t™u r{Útu™™e ƒuÂLÍ™{tk ÿtÔÞ‚t {ku÷ ytþ{kt „ýtu. ptotal = p°A . XA + p°B . XB ∴ 475 torr = p°A (0.1139) + 500 torr × (0.8861) s. ⇒ yne, l KH = 4.27 × 105 m.m ∴ 475 torr = p°A (0.1139) + 443.05 torr ∴ p°A × (0.1139) = (475 – 443.05) torr l p = 760 mm ∴ p°A × (0.1139) = 31.95 torr ⇒ nu™úe™tk r™Þ{ y™wËth, 31.95 ∴ p°A = 0.1139 torr = 280.5 torr p = KH . X ∴ p°A = 280.5 torr p (760 mm) ∴ X = KH = (4.27  105 mm) (iii) htWÕx™t r™Þ{ y™wËth, ⇒ ÿtðý{tk «ðtne-A™wk ƒt»… Œƒtý ™e[u «{týu {u¤ðe þftþu. ∴ X = 178 × 10–5 = 1.78 × 10–3 pA = p°A . XA «.36. 100 g «ðtne A ({tu÷h Œ¤ 140 g mol–1)™u 1000 g ∴ pA = (280.5 torr) (0.1139) «ðtne B ({tu÷h Œ¤ 180 g mol–1){tk ytu„t¤ðt{tk ytÔÞtu. ∴ pA = 31.949  32.0 torr þwØ «ðtne B™wk ƒt»… Œƒtý 500 torr sýtÞwk. þwØ «ðtne A™wk ƒt»… Œƒtý „ýtu y™u òu ÿtðý™wk fw÷ Œƒtý 475 torr ntuÞ, ‚tu ‚u™wk ÿtðý{tk ƒt»… Œƒtý „ýtu.

«fhý-2 : ÿkðýku 1.79 «.37. þØw yru Ëxt™u y™u õ÷thu tVu t{ì ™o t ƒt»…Œƒtý 328 K ‚t…{t™u y™¢w {u 741.8 mm Hg y™u 632.8 mm Hg A.u ‚yu tu ˽k x™™t Ë…k ýq o „t¤t Œhr{Þt™ ytŒþo ÿtðý ƒ™tðu Au ‚u{ Äthe™u p , p y™u p ™tu X ™t rðÄuÞ (function) ‚hefu yt÷u¾ Œtuhtu. fw÷ f÷tuhtuVtu{o yurËxtu™ yurËxtu™ r{©ý™t swŒt swŒt Ëk½x™ {txu yð÷turf‚ fhu÷e «tÞtur„f {trn‚e ™e[u «{týu Au. 100 x X 000 11.8 23.4 36.0 50.8 58.2 64.5 72.1 000 54.9 110.1 202.4 322.7 405.9 454.1 521.1 yru Ëxt™u 632.8 548.1 469.4 359.7 257.7 193.6 161.2 120.7 p / mm Hg yurËxtu™ p / mm Hg f÷tuhtuVtu{o yt {trn‚e™u ‚u s yt÷u¾ …ºt …h Œtuhtu. ‚u™u ytŒþo ðtÞwÚte Ä™ rð[÷™ fu Éý rð[÷™ Au ‚u™wk Ëq[™ fhtu. s. X 000 0.118 0.234 0.360 0.508 0.582 0.645 0.721 000 54.9 110.1 202.4 322.7 405.9 454.1 521.1 yurËxtu™ 632.8 548.1 469.4 359.7 257.7 193.6 161.2 120.7 632.8 603.0 579.5 562.1 580.4 599.5 615.3 641.8 p (mm) yurËxtu™ p (mm) f÷tuhtuVtu{o p kfw÷ ƒt»…Œƒtý ⎯→ yurËxtu™™tu {tu÷ykþ (X) ™tu yt÷u¾ ™e[u y™u ™uÃÚtur÷™ (C10H8)™wk ytÂÛðÞ Œ¤ = 128 g mol–1 «{týu™tu Au. Œ¤ (80 g) (nC6H6) = = (78 g mol1) ƒuÂLÍ™™tk {tu÷ ytÂÛðÞ Œ¤ = 1.026 mol ∴ n1 = 1.026 mol Œ¤ ™uÃÚtu÷e™™tk {tu÷ (nC10H8) = l ytÂÛðÞ Œ¤ (100 g) = (128 g mol1) = 0.781 mol ⇒ W…htuõ‚ yt÷u¾{tk ptotal ™tu 𢠙e[u™e ‚hV™tu Au. su Œþtoðu ∴ n1 = 0.781 mol Au fu ÿtðý htWÕx™tk r™Þ{™wk Éý rð[÷™ Œþtoðu Au. (1.026 mol) «.38. ƒuÂLÍ™ y™u LkuÃÚku÷eLk Ëk½x™™t Ëk…qýo „t¤t Œhr{Þt™ ytŒþo ∴ ƒuÂLÍ™™tu {tu÷ykþ (XC6H6) = (1.026  0.781) mol ÿtðý ƒ™tðu Au. 300K ‚t…{t™u þwØ ƒuÂLÍ™ y™u xtuÕÞwR™™t ƒt»… Œƒtý y™w¢{u 50.71 mm Hg y™u 32.06 mm Hg Au. òu X1 = 0.568 80 g ƒuÂLÍ™ y™u 100 g xtuÕÞwR™ r{©ý fhðt{tk ytÔÞt ntuÞ, ‚tu ƒuÂLÍ™™tu ƒt»… yðMÚtt{tk {tu÷ ykþ „ýtu. ∴ ™uÃÚtur÷™™tu {tu÷ykþ (XC10H8) = 1 – XC6H6 s. (i) çktLku ½xfLkk {ku÷ ytþLke økýíkhe : = 1 – 0.568 ƒuÂLÍ™ (C6H6)™wk ytÂÛðÞ Œ¤ = 78 g mol–1 X2 = 0.432

1.80 {kìzLko Brighton Chemistry : Äku.12 – ¼køk-1 s. (i) N2 yLku O2 ðkÞwykuLkk yktrþf ËçkkýLke økýíkhe : (ii) çkuÂLÍLkLkwt yktrþf Ëçkký økýíkk : l O2 ðtÞw™wk ytkrþf Œƒtý (pO2) = (10 ðt‚t) × 20 = 2 ðt‚t l htWÕx™tk r™Þ{ y™wËth, 100 ÿtðý{tk ƒuÂLÍ™™wk ytkrþf ƒt»… Œƒtý (pC6H6) p1 = 2 × 760 mm = p°C6H6 . XC6H6 79 = (50.71 mm) (0.568) l N2 ðtÞw™wk ytkrþf Œƒtý (pN2) = (10 ðt‚t) × 100 = 7.9 ðt‚t. p1 = 28.80 mm p2 =7.9 ×760mm l ÿtðý{tk ™uÃÚtur÷™™wk ytkrþf ƒt»… Œƒtý (pC10H8) (iii) …týe{tk ÿtÔÞ ƒ™u÷t ƒk™u ðtÞw™tk {tu÷ykþ : = p°C10H8 . XC10H8 l XO2 = pO2 (2  760 mm) 4.6 × 10–5 = (32.06 mm) (0.432) KH = (3.30  107 mm) = p2 = 13.85 mm ∴ XO2 = 4.6 × 10–5 ∴ ÿtðý™kw f÷w ƒt»… Œƒtý (p) = p1 + p2 = (28.80 + 13.85)mm l XN2 = pN2 = (7.9  760 mm) = 9.22 × 10–5 KH (6.51  107 mm) ptotal = 42.65 mm (ii) ðkÞw yðMÚkk{kt çkuÂLÍLk yLku LkuÂÃÚkr÷LkLkku {ku÷ ytþ : l ðtÞw yðMÚkk{tk ƒuÂLÍ™™tu {tu÷ykþ = XC6H6 . pC6H6 ∴ XN2 = 9.22 × 10–5 pfw÷ «.40. 27° C ‚t…{t™u 0.75 atm yr¼Ëhý Œƒtý Œþtoðu ‚uðt fìÂÕþÞ{ (0.568) (50.71 mm) õ÷tuhtRz™t ÿtðý {txu 2.5 r÷xh …týe{tk ÿtðý ƒ™tððt {txu = (42.65 mm) = 0.675 CaCl2 (i = 2.47)™tu sÚÚttu (ðs™ ) ™¬e fhtu. X1 = 0.675 s. (i) CaCl2Lke {ku÷ MktÏÞk økýðe : XC10H8 . pC10H8 l i = 2.47 l π = 0.75 ðt‚t. p fw÷ l ðtÞw yðMÚkk{tk ™uÃÚtur÷™™tu {tu÷ykþ = l R = 0.082 r÷xh ðkíkk l V = 2.5 L fìÂÕðLk {ku÷ l T = 27°C + 273 = 300 K (0.432) (32.06 mm) ⇒ ðtuLx ntuV™tk Ë{efhý™tk ËkŒ¼o{tk, = (42.65 mm) = 0.325 l yr¼Ëhý Œƒtý (π) = i .CRT = i . n RT X2 = 0.325 V «.39. nðt ½ýt ðtÞwytu™wk r{©ý Au. 298 K ‚t…{t™u {wÏÞ ½xftu V ytìÂõËs™ y™u ™tRxÙtus™™wk ÷„¼„ «{tý fŒÚte y™w¢{u ∴ CaCl2 ™tk {tu÷ (n) = i RT 20% y™u 79% Au. òu 10 atm Œƒtýu …týe nðt ËtÚtu Ëk‚w÷™{tk Au. nu™úe r™Þ{ y[¤tkf ytìÂõËs™ y™u ™tRxÙtus™ {txu 298 = (0.75 atm) (2.5 L) K ‚t…{t™u y™¢w {u 3.30 × 107 mm y™u 6.51 × 107 mm ntÞu , (2.47) (0.0821 L atm K1mol1) (300 K) ‚tu …týe{tk yt ðtÞwytu™wk Ëk½x™ («{tý) „ýtu. n = 0.0308 mol

«fhý-2 : ÿkðýku 1.81 (ii) CaCl2Lkk ˤ (sÚÚkk)Lke økýíkhe : = (78 + 32 + 64) = 174 g mol–1 CaCl2 ™wk ˤ = CaCl2 ™tk {tu÷ × CaCl2 ™wk ytÂÛðÞŒ¤ K2SO4(s) …týe 2K+(aq) + SO24–(aq) = (0.0308 mol) (111 g mol–1) ⎯→ = 3.4188  3.42 g ∴ W = 3.42 g (1 {ku÷) (2 {ku÷) (1 {ku÷) «.41. 25°C ‚t…{t™u 2 r÷xh …týe{tk 25 mg K2SO4 ytu„t¤e™u ∴ ykÞLkkuLke fw÷ {ku÷ MktÏÞk = 2 + 1 = 3 ƒ™tðu÷t ÿtðý™wk yr¼Ëhý Œƒtý ™¬e fhtu. ynª K2SO4™wk Ëk…qýo rðÞtus™ ÚttÞ Au ‚u{ Äthe ÷tu. ∴ i = 3 {ku÷ s. (i) ðkuLx nkuV yðÞð (i) økýíkk : (ii) yr¼Mkhý Ëçkký økýíkk : l ÿtðý™wk fŒ = 2L yr¼Ëhý Œƒtý (π) = i CRT = i × n RT l ÿtÔÞ (K2SO4) ™wk ˤ = 25 mg = 0.025 g V l ‚t…{t™ (T) = 25°C + 273 = 298 K i  W  RT l ÿtÔÞ (K2SO4) ™wk ytÛðeÞŒ¤ = MV = (2 × 39) + (32) + (16 × 4) (3) (0.025 g) (0.0821 L atm K1mol1) (298 K) = (174 g mol1) (2L) = 0.00527 = 5.27 × 10–3 atm ∴ π = 5.27 × 10–3 atm {kì.Br. Chem. Äku. 12 ¼køk-1 : 6



«fhý - 3 rðãwíkhMkkÞýrð¿kkLk 3.1 Y rðãwíkhkMkkÞrýf fku»k 3.2 Y økuÕðurLkf fku»k 3.3 Y LkLMxo Mk{efhý 3.4 Y rðãwíkrð¼kßÞLkkt ÿkðýkuLke ðknfíkk 3.5 Y rðãwíkrð¼kßÞ fku»k yLku rðãwíkrð¼ksLk 3.6 Y çkìxhe 3.7 Y çk¤íký fku»k 3.8 Y ûkkhý

1.84 {kìzLko Brighton Chemistry : Äku.12 – ¼køk-1 C CHEMISTRY XTRA hkMkkÞrýf «r¢Þk «MŒkð™k (Introduction) yìrMkz-çkuRÍ huzkuûk «fkhLke  “hk‚kÞrýf «r¢Þkyku rðãwŒ Qòo Wí…LLk fhðk {kxu Œu{s Œu™kÚke «fkhLke (ykuÂõMk.yktf çkË÷kÞ) Q÷xwt rðãwŒ Qòo™ku W…Þku„ hk‚kÞrýf «r¢Þkyku fu su MðÞtMVwrhŒ (ykuÂõMk. yktf ÞÚkkðík) (yk…{u¤u) ÚkŒe ™Úke Œu{™u …qýo fhðk {kxu fhe þfkÞ Au.” «. 2. „Õu ðru ™f fk»u k{kt ƒkÌk rðhØw …kxu Âu LþÞ÷™e hzu kûu k «r¢Þk y™u  MðÞtMVwrhŒ huzkuûk «r¢Þk Ëhr{Þk™ {wõŒ ÚkÞu÷e QòoÚke rðãwŒ R÷õu xkÙ ™ì «ðkn™e rËþk …h y‚h sýkðk.u þÂõŒ Wí…LLk fhðk™ku Œu{s rðãwŒ Qòo îkhk yMðÞtMVwrhŒ hk‚kÞrýf «r¢Þk™u fhðk {kxu ÚkŒk W…Þku„™ku yÇÞk‚ yux÷u  „uÕður™f fku»k{kt ƒkÌk rðhwØ …kuxuÂLþÞ÷ ÷k„w …kzðk{kt ykðu s rðãwŒh‚kÞýrð¿kk™ !! y™u Äe{u Äe{u ðÄkhŒkt sEyu Œku íku{kt ™e[u «{kýu™kt ºký rfM‚kyku þõÞ ƒ™þu :  rðãwŒhk‚kÞrýf heŒu fhu÷e «r¢Þkyku Qòo ‚ûk{ y™u ykuAe «Ëq»kf Au. yux÷u fu Œu Ecofriendly nkuðkÚke ™ðe xufT™ku÷kìS™k (1) Eext < 1.1 V : ‚so™ {kxu rðãwŒh‚kÞý™ku W…Þku„ ½ýku y„íÞ™ku Au.  R÷uõxÙkì™ ®Íf™k ‚r¤Þk …hÚke fku…h™k ‚r¤Þk …h ðnu Au,  ÄkŒwyku, ‚kurzÞ{ nkRzÙkuõ‚kRz, õ÷kurh™, ^÷kurh™ suðk ½ýk ŒuÚke rðãwŒ«ðkn Cu Úke Zn ŒhV ðnuþu. h‚kÞýku, ƒìxhe, ƒ¤Œý fku»k... rðãwŒhk‚kÞrýf …ØrŒykuÚke {u¤ðe þfkÞ Au. yk{, rðãwŒh‚kÞý ½ýku rðþk¤ y™u  ykÚke yìLkkuz …h ®Íf (Zn) yku„¤u Au y™u fìÚkkuz …h fku…h (Cu) r™ûkur…Œ (s{k) ÚkkÞ Au. (rðãwík hkMkk. fku»k íkhefu ðíkoþu) CyktŒhrð»kÞf (Interdisciplinary) rð»kÞ Au s. CHEMISTRY XTRA • rðãwŒh‚kÞý yux÷u...  rðãwŒhMkkÞý yu W»{k-„rŒþk† y™u hk‚kÞrýf ‚tŒw÷™ y[¤ktf™k yÇÞk‚ ‚kÚku …ý ‚tf¤kÞu÷ Au. 3.1 rðãwŒhk‚kÞrýf fku»k (Electrochemical Cell) «. 1. zru ™Þ÷ (Daniel) fk»u k™e h[™k y™u fkÞ…o ØrŒ™e {krnŒe yk…k.u  h[™k :  zur™Þ÷ fku»k{kt ®Íf™ku ûkkh ÄhkðŒkt ÿkðý{kt ®Íf (Zn) ™e (2) Eext = 1.1 V : …èeLku y™u fku…h™ku ûkkh ÄhkðŒkt ÿkðý{kt fku…h (Cu) ™e …èe™u  rðãwŒhk‚kÞrýf fku»k{kt R÷uõxÙkì™ fu rðãwŒ«ðkn ðnuŒku ™Úke. zqƒkzðk{kt ykðu Au.  hk‚kÞrýf «r¢Þk Úkþu ™rn. yÚkkoŒT «r¢Þk yxfe sþu.  yk ƒu …èeyku™u yufƒeò ‚kÚku ÄkŒw™k ðknf Œkh ðzu òuzðk{kt  fku»k fkÞohŒ hnuŒku ™Úke. ykðu Au.  ðÄw{kt ƒt™u yÄofku»k ðå[u ûkkh‚uŒw™u {qfðk{kt ykðu Au.  fkÞo :  yk fku»k{kt ™e[u™e huzkuûk «r¢Þk yk…{u¤u ÚkkÞ Au y™u Œu Ëhr{Þk™ {wõŒ ÚkÞu÷ hk‚kÞrýf Qòo™u rðãwŒQòo{kt …rhðŠŒŒ fhu Au. Zn(s) + Cu2+(aq) → Zn2+(aq) + Cu(s)  W…hkuõŒ «r¢Þk ƒu yÄo «r¢Þkyku™wt ‚tÞku„efhý Au, su™u fku»k «r¢Þk fnu Au.  yk «r¢Þk ÚkðkÚke R÷uõxÙkì™™wt ðn™ Zn rðãwŒÄúwð …hÚke Cu rðãwŒÄúwð ŒhV ÚkkÞ Au, ßÞkhu rðãwík«ðknLkwt ðnLk Œu™kÚke rðhwØ yux÷u fu Cu Úke Zn ŒhV™e rËþk{kt Úkíkwt nkuÞ Au.

(3) Eext > 1.1 V : «fhý-3 : rðãwíkhMkkÞýrð¿kkLk 1.85  ykÚke, fku…h rðãwŒÄúwð™u rhzfþ™ yÄofku»k y™u ®Íf Äúwð™u  R÷uõxÙkì™ Cu Úke Zn ŒhV ðnu Au ßÞkhu rðãwŒ«ðkn Zn Úke Cu ŒhV ðnu Au. ykìÂõ‚zuþ™ yÄofku»k Œhefu yku¤¾ðk{kt ykðu Au.  ykÚke ®Íf ÄkŒw Zn - rðãwŒÄúwð …h r™ûkur…Œ (s{k) Úkþu y™u  swËk swËk yÄofku»kku™k ‚tÞku„efhýÚke zur™Þ÷ fku»k™e su{ y‚tÏÞ Cu - rðãŒw Äðwú …h fk…u h (Cu) yk„u ¤þu yxu ÷u fu «r¢Þk rðhØw „uÕður™f fku»kku™e h[™k fhe þfkÞ Au. rËþk{kt Úkþ.u ykÚke Œu rðãŒw rð¼ks™ fk»u k Œhefu fkÞo fhu A,u s{u kt rðãŒw Qòo yMðÞMt Vrw hŒ hk‚kÞrýf «r¢Þkyku Úkðk {kxu ð…hkÞ A.u  fku»k™u Ëþkoððk {kxu™e ‚h¤Œ{ heŒ ™e[u {wsƒ Au : zkçkk ûkkhMkuíkw s{ýe yìLkkuz (–) fìÚkkuz (+) (ykìÂõ‚zuþ™) (rhzfþ™) «. 4. rðãwŒÄúwð …kuxuÂLþÞ÷ y™u fku»k™ku emf yux÷u þwt ? íku fE heíku WËT¼ðu Au ? ZnSO4 CuSO4  ßÞkhu rðãwŒÄúwð™u ykÞ™ku Ähkðíkk ÿkðý™kt ‚t…fo{kt hk¾ðk{kt ykðu Au íÞkhu ÄkŒw ykÞ™ ÿkðý{ktÚke rðãwŒÄúwð …h r™ûkur…Œ C CHEMISTRY XTRA Úkðk™wt ð÷ý Ähkðu Au y™u Œu rðãwŒÄúwð™u Ä™ ðes¼krhŒ ƒ™kððk™ku «Þí™ fhu Au.  òu ykÞ™ku™e ‚ktÿŒk yuf yuf{ (1 mol dm–3) nkuÞ y™u Œk…{k™ 298 K nkuÞ íÞkhu Œu™ku rðãwŒeÞ …kuxuÂLþÞ÷ «{krýŒ  Œu s ‚{Þu rðãwŒÄúwð™k ÄkŒw …h{kýwyku ykÞ™ Œhefu ÿkðý{kt nkuÞ Au. ykðk W…fhý™u ‘ðkìÕxuRf fku»k’ fnu Au. sðk™wt ð÷ý Ähkðu Au y™u rðãwŒÄúwð …h R÷uõxÙkì™ Akuze òÞ Au. ykÚke, Œu ÂMÚkríkyu rðãwík ÄúwðLku Éý ðes¼krhŒ ƒ™kððk™ku 3.2 „uÕður™f fku»kku (Galvanic Cells) «Þí™ fhu Au. «. 3. økÕu ðru Lkf fk»u k rðþLu ke òýfkhe fkEu Ãký yfu WËknhý  ykÚke ‚tŒw÷™u ÿkðý™e ‚k…uûk{kt rðãwŒÄúwð Ä™¼kh fu Éý¼kh ykÃkeLku sýkðk.u Ähkðu Au.  yk yðu k «fkh™ku rðãŒw hk‚kÞrýf fk»u k Au fu su MðÞMt Vrw hŒ hzu kûu k “yÄofku»k{kt hnu÷ rðãwŒÄúwð y™u rðãwŒrð¼kßÞ ÿkðý ðå[u «r¢Þk™e hk‚kÞrýf Qò™o u rðãŒw eÞ Qò{o kt …rhðŠŒŒ fhu A.u [ku¬Mk …kuxuÂLþÞ÷ ŒVkðŒ WËT¼ðu Au Œu™u rðãwŒÄúwð …kuxuÂLþÞ÷ fnu Au.”  Œu{kt huzkuûk «r¢Þk™e r„ç‚ Qòo™wt rðãwŒeÞ fkÞo{kt Y…ktŒh ÚkkÞ Au. su™ku W…Þku„ nexh, …t¾ku, „eÍh, {kuxh …t… ðøkuhu ŒËTW…hktŒ, “fìÚkkuz y™u yìLkkuz™k rðãwŒÄúwð ðå[u™k rhzfþ™ [÷kððk {kxu ÚkkÞ Au. …kuxuÂLþÞ÷™k ŒVkðŒ™u fku»k …kuxuÂLþÞ÷ (Ecell) fnu Au. Œu™u WËknhý : s fku»k™ku R÷uõxÙkì{kurxð Vku‚o (emf ) fnu Au.” zur™Þ÷ fku»k{kt ™e[u™e Mð«urhŒ huzkuûk «r¢Þk ÚkkÞ Au : C Ecell = ERP (fìÚkkuz) – ERP (yìLkkuz) fìÚkkuz : Cu2+(aq) + 2e– → Cu(s) (rhzfþ™ yÄo«r¢Þk) CHEMISTRY XTRA yìLkkuz : Zn(s) → Zn2+(aq) + 2e– (ykìÂõ‚zuþ™ yÄo«r¢Þk)  yìLkkuz …h ykìÂõ‚zuþ™ «r¢Þk ÚkkÞ Au y™u Œu Éý (–ve) Zn(s) + Cu2+(aq) → Zn2+(aq) + Cu(s) (huzkuûk «r¢Þk) ðes¼krhŒ nkuÞ Au.  ynª, fku…h rðãwŒÄúwð …h rhzfþ™ yÄo«r¢Þk ÚkkÞ Au ßÞkhu  fìÚkkuz …h rhzfþ™ «r¢Þk ÚkkÞ Au y™u Œu Ä™ (+ve) ®Íf rðãwŒÄúwð …h ykìÂõ‚zuþ™ yÄo«r¢Þk ÚkkÞ Au. yk ƒt™u ðes¼krhŒ nkuÞ Au. ¼k„ku™u huzkuûk Þwø{ (Redox Couple) fnuðk{kt ykðu Au.  ßÞkhu yÄo«r¢Þk{kt ‚tf¤kÞu÷k ykÞ™ku™e ‚ktÿŒk yuf yuf{ (1 M) yLku íkkÃk{kLk 298 K nkuÞ íÞkhu rðãwŒÄúwð™ku …kuxuÂLþÞ÷ «{krýŒ rðãwŒÄúwð …kuxuÂLþÞ÷ E yÄofku»k Œhefu „ýkÞ A.u  IUPAC …ØrŒ «{kýu «{krýŒ rhzfþ™ …kuxuÂLþÞ÷™u nðu «{krýŒ rðãwŒÄúwð …kuxuÂLþÞ÷ fnu Au.

1.86 {kìzLko Brighton Chemistry : Äku.12 – ¼køk-1 3.2.1 rðãwŒÄúwð …kuxuÂLþÞ÷™wt {k…™ E = ER (Measurement of Electrode Potential) WËknhý (1) : «. 5. «{krýŒ nkRzkÙ su ™ rðãŒw Äðwú (SHE) ™e h[™k ‚{òðk.u Pt(s) | H2 (g, 1 bar) | H+(aq, 1 M) || Cu2+(aq, 1 M) | Cu  ÔÞÂõŒ„Œ yÄofku»k™ku …kuxuÂLþÞ÷ {k…e þfkÞ ™rn. …htŒw òu fku»k™ku {k…u÷ emf = 0.34 V Au su ™e[u™e «r¢Þk™u y™wY… yk…ýu fkuE yuf yÄofku»k™ku …kuxuÂLþÞ÷ …‚tË fheyu Œku Œu™k yÄofku»k™k «{krýŒ rðãwŒÄúwð …kuxuÂLþÞ÷™k {qÕÞ sux÷wt nkuÞ Au. ‚t˼o{kt yk…ýu ƒeò yÄofku»k™ku …kuxuÂLþÞ÷ ™¬e fhe þfeyu Aeyu. Cu2+(aq, 1 M) + 2e– → Cu(s)  rðãwŒÄúwð …kuxuÂLþÞ÷™wt Ä™ {qÕÞ ‚q[ðu Au fu, Cu2+ ykÞ™ H+ ykÞ™ fhŒk ðÄkhu ‚nu÷kEÚke rhzfþ™ …k{u Au. Œu{kt «rŒ„k{e «r¢Þk ÚkE þfþu ™rn yux÷u fu H+ ykÞ™ Cu ™wt ykìÂõ‚zuþ™ fhe þfþu ™rn. ykÚke, Cu ÄkŒw HCl ™k ÿkðý{kt yku„¤Œe ™Úke. WËknhý (2) : Pt(s) | H2 (g, 1 ƒkh) | H+(aq, 1 M) || Zn2+(aq, 1 M) | Zn  «{krýŒ nkRzÙkus™ rðãwŒÄúwð Ã÷urx™{ ç÷ìf™wt …z [Zkðu÷ Ã÷urx™{  fku»k™ku {k…u÷ emf = – 0.76 V Au su ™e[u™e yÄo–«r¢Þk™u (Pt) rðãwŒÄúwð Au. yk rðãwŒ-Äúwð™u yìr‚z™k ÿkðý{kt zwƒkzðk{kt y™wY… yÄofku»k™k «{krýŒ rðãwŒÄúwð …kuxuÂLþÞ÷™k {qÕÞ sux÷wt ykðu Au y™u þwØ nkRzÙkus™ ðkÞw Œu{ktÚke …‚kh fhðk{kt ykðu Au. nkuÞ Au.  nkRzÙkus™™kt rhzfþ™ …k{u÷k fu ykìÂõ‚zuþ™ …k{u÷k ƒt™u ∴ E cell = E Zn2+ | Zn = – 0.76 V Úkþu. MðY…ku{kt ‚ktÿŒk yuf s¤ðkE hnu Au su ‚q[ðu Au fu nkRzÙkus™ ðkÞw™wt ˃ký 1 bar y™u nkRzÙkus™ ykÞ™™e ‚ktÿŒk 1 M Au. Zn2+(aq, 1 M) + 2e– → Zn(s)  Œu™u Pt(s) | H2 (g) | H+(aq) Œhefu ËþkoðkÞ Au.  rðãwŒÄúwð …kuxuÂLþÞ÷™wt Éý {qÕÞ ‚q[ðu Au fu H+ ykÞ™ Zn™wt ykìÂõ‚zuþ™ ykÃk{u¤u fhe þfþu yÚkðk ®Íf (Zn) yu H+ ykÞ™™wt Œu™ku …kuxuÂLþÞ÷ Ëhuf Œk…{k™u þqLÞ Mðefkhðk{kt ykðu Au su rhzfþ™ ykÃk{u¤u fhe þfþu. ykÚke Zn ÄkŒw HCl ™k ÿkðý{kt ™e[u™e «r¢Þk {kxu Au : yku„¤þu. C CHEMISTRY XTRA H+(1 M) + e– 1 H2 (g, 1 bar)  Ëhuf ‚{Þu SHE ™ku W…Þku„ fhðku sYhe ™Úke fu{ fu «kÞkur„f 2 heŒu Œu™u ƒ™kððku y™u W…Þku„ fhðku {w~fu÷ Au. ŒuÚke «{krýŒ rðãwŒÄúwð Œhefu ƒeòu fu÷ku{÷ rðãwŒÄúwð™ku W…Þku„ ÚkkÞ Au. «. 6. «{krýŒ nkRzÙkus™ rðãwŒÄúwð (SHE)™e fkÞo«ýk÷e  «{krýŒ fu÷ku{÷ : ‚{òðku. Hg | Hg2Cl2(s) KCl (‚tŒ]Ãík)  298 K Œk…{k™u SHE ™u yìLkkuz Œhefu y™u ƒeòu yÄofku»k 298 K Œk…{k™u E = 0.242 V fìÚkkuz Œhefu ÷Eyu Œku h[kŒku fku»k ™e[u {wsƒ ÷¾kÞ Au :  1 N fu÷ku{÷ «{krýŒ ƒeòu Hg | Hg2Cl2(s) KCl (1M) 298 K Œk…{k™u E = 0.28 V nkRzÙkus™ yÄofku»k «{krýík yÄofku»k  Pt y™u Au ÄkŒw r™r»¢Þ rðãwŒÄúwð nkuðkÚke Œu «r¢Þk{kt ¼k„ ÷uŒe ™Úke, …htŒw huzkuûk «r¢Þk {kxu ‚…kxe …qhe …kzu Au.  ynª, emf ™wt {qÕÞ ƒeò yÄofku»k™k rhzfþ™ …kuxuÂLþÞ÷™wt {qÕÞ  ƒúkur{™ rðãwŒÄúwð : yk…u Au. Pt(s) | Br2(l) | Br–(aq) E = ER – EL  yÄofku»k «r¢Þk :  SHE {kxu EL = 0.0 V nkuðkÚke 1 e– Br–(aq) 2 Br2(l) + →

«. 7. «{krýŒ rðãŒw Äðwú …kxu Âu LþÞ÷™e y„íÞŒk sýkðk.u «fhý-3 : rðãwíkhMkkÞýrð¿kkLk 1.87 Mg | Mg2+(1M) || H+(1 M) | H2 (g, 1 ƒkh) | Pt (i) òu rðãwŒÄúwð™ku «{krýŒ …kuxuÂLþÞ÷ ÄLk (Eel > 0) nkuÞ Œku Œu™wt rhzfþ™ …k{u÷wt MðY… H2 ðkÞw fhŒkt ðÄkhu MÚkkÞe  ðkuÕx {exh{kt {¤Œwt …rhýk{ Œu rðãwŒfku»k™ku ðkuÕxus ( E cell) nkuÞ Au. yk…u Au. E cell = EH+ | ½H2 – E Mg2+|Mg Ëk.Œ. : Cu2+(aq) + 2e– → Cu ∴ E cell = (0.0) – E Mg2+|Mg ykÚke, Cu yu H2 fhŒkt ðÄkhu MÚkkÞe Au. ∴ E Mg2+|Mg = E cell 3.2 ík{u ®Íf™k …kºk{kt fku…h ‚ÕVux™wt ÿkðý ¼he hk¾e þfku ? (ii) òu rðãwŒÄúwð™ku «{krýŒ …kuxuÂLþÞ÷ Éý nkuÞ Œku (Eel < 0) s. ™k. nkRzÙkus™ ÂM…‚eÍ™k rhzfþ™ …k{u÷k MðY… fhŒkt ðÄkhu MÚkkÞe  ®Íf™k …kºk{kt fku…h ‚ÕVux (CuSO4)™wt ÿkðý hk¾e þfkþu ™rn nkuÞ Au. fkhý fu ®Íf (Zn)™kt E red™wt {qÕÞ yu fku…h (Cu)™kt {qÕÞ fhŒkt Ëk.Œ. : VT÷kurh™ (F) ™ku «{krýŒ rðãwŒÄúwð …kuxuÂLþÞ÷ ‚kiÚke Ÿ[ku (2.87 V) nkuðkÚke F2 ðkÞw VT÷kuhkRz ykÞ™ (F–) {kt ykuAwt nkuÞ Au. ŒuÚke Zn yu «ƒ¤ rhzfþ™fŒko Œhefu ðŒuo Au. rhzfþ™ …k{ðkLkwt {n¥k{ ð÷ý Ähkðu Au. ykÚke F2 ðkÞw ‚kiÚke Zn2+(aq) + 2e– → Zn(s); E = –0.76 V «ƒ¤ ykìÂõ‚zuþ™fŒko Œhefu y™u F – ykÞ™ ‚kiÚke r™ƒo¤ Cu2+(aq) + 2e– → Cu(s); E = +0.34 V rhzfþ™fŒko Œhefu ðŒuo Au.  yk{, Zn ÄkŒw R÷uõxÙku™ {wõŒ fhþu su Cu2+ ykÞ™ku {u¤ðþu. (iii) r÷rÚkÞ{ (Li) ‚kiÚke ykuAku (–3.05 V) rðãwŒÄúwð …kuxuÂLþÞ÷ …rhýk{u ™e[u {wsƒ™e huzkuûk «r¢Þk Úkþu : Ähkðu Au. ykÚke, Li+ ykÞ™ ‚kiÚke r™ƒo¤ ykìÂõ‚zuþ™fŒko Œhefu Zn(s) + Cu2+(aq) → Zn2+(aq) + Cu(s) ðŒuo Au, ßÞkhu s÷eÞ ÿkðý{kt Li ÄkŒw ‚kiÚke ðÄw þÂõŒþk¤e rhzfþ™fŒko Œhefu ðŒuo Au.  ŒËTW…hktŒ «. 8. rðãwŒ hk‚kÞrýf fku»kku™k …kÞk™k W…Þku„ku sýkðku. E cell = (0.34) – (–0.76) = 1.1 V (i) ÿkðýku™e pH ™¬e fhðk{kt  ynª, Ecell ™wt {qÕÞ Ä™ (+) {¤Œwt nkuðkÚke W…hkuõŒ fku»k-«r¢Þk yk…{u¤u Úkþu. …rhýk{u ®Íf™wt …kºk ¾ðkŒwt òÞ yÚkkoŒT Œu{kt fkýkt (ii) yÕ… ÿkÔÞ rðãwŒrð¼kßÞ™k ÿkÔÞŒk „wýkfkh {u¤ððk{kt …ze sþu. ykÚke, ZnLkk Ãkkºk{kt CuSO4Lkwt ÿkðý ¼he þfkÞ Lknª. (iii) ‚tŒw÷™ y[¤ktfku™e „ýŒhe{kt 3.3 «{krýŒ rðãwŒÄúwð …kuxuÂLþÞ÷ {kxuLkk fkuüfLkku WÃkÞkuøk fhku yLku yuðk ºký ÃkËkÚkkuo Mkq[ðku su ÞkuøÞ ÃkrhÂMÚkrík{kt Vuh‚ (iv) …kuxuÂLþÞku{urxÙf y™w{k…™ku{kt ykÞ™™wt ykìÂõ‚zuþ™ fhe þfu ? (v) W»{k„rŒfeÞ „wýÄ{kuo... ð„uhu {u¤ððk {kxu W…Þku„e Au. s.  Vuh‚ (Fe2+) ykÞ™ ™e[u {wsƒ Vurhf (Fe3+) ykÞ™{kt ykìÂõ‚zuþ™ …k{u Au : ÷¾ký MktçktrÄík «§ku11111112222222333333344444445555555666666677777778888888999999900000001111111222222233333334444444555555566666667777777888888899999990000000111111122222223333333444444455555556666666777777788888889999999000000011111112222222111111122222223333333444444455555556666666777777788888889999999000000011111112222222333333344444445555555666666677777778888888999999900000001111111222222233333334444444555555566666667777777888888899999990000000111111122222221111111222222233333334444444555555566666667777777888888899999990000000111111122222223333333 Fe2+(aq) → Fe3+(aq) + e– ; E oxi = 0.77 V 3.1 ík{u Mg2+ | Mg «ýk÷e™ku «{krýŒ rðãwŒÄúwð …kuxuÂLþÞ÷  VõŒ yuðk …ËkÚkkuo s Fe2+ ™wt Fe3+ {kt ykìÂõ‚zuþ™ fhe þfu fuðe heíku Lk¬e fhþku ? Au fu suyku «r¢Þk Ëhr{Þk™ R÷uõxÙkì™™ku Mðefkh fhe þfŒk s. Mg2+ | Mg rðãwŒÄúwð™kt E ™wt {qÕÞ {k…ðk {kxu Œu yÄo- nkuÞ. yÚkkoŒT rðãwŒhk‚kÞrýf ©uýe{kt ykÞ™o (Fe)™k MÚkk™ fhŒkt fku»k™wt òuzký «{krýŒ nkRzÙkus™ yÄo-fku»k (SHE) ‚kÚku fhe™u W…h „kuXðkÞu÷k nkuÞ Au yLku íku{Lkku «{krýík ÃkkuxuÂLþÞ÷ rðãwŒ hk‚kÞrýf fku»k™e h[™k fhðk{kt ykðu Au. Fe3+|Fe2+ fhíkk ðÄkhu nkuÞ. Ëk.Œ., Cl2(g), Br2(g) y™u I2(g) suðk yLÞ ÃkËkÚkkuo Fe2+Lkwt Fe3+  íku{kt ðkuÕx {exh{kt {¤Œwt fkuýkðŒo™ rðãwŒfku»k{kt R÷uõxÙku™™wt {tË ykuÂõMkzuþLk fhe þfu Au. ÚkŒwt MÚkk™ktŒh Mg rðãwŒÄúwð ŒhVÚke ƒnkh™kt …rh…Úk ŒhV™wt nkuÞ Au. d dCuriosity Questions  rðãwŒfku»k™wt ‚ktfurŒf r™Y…ý ™e[u {wsƒ fhe þfkþu : 1. fu÷ku{÷ yux÷u þwt ? s. fu÷ku{÷ yu {hõÞwh‚ õ÷kuhkRz (Hg2Cl2) ™wt ‚k{kLÞ ™k{ Au y™u Œu …kýe{kt yÕ…ÿkÔÞ ûkkh Au. 2. fu÷ku{÷ rðãwŒÄúwð™e h[™k fuðe nkuÞ Au ? s. fk[™e ™¤e{kt þØw Hg ÷E™u Œ™u e W…h Hg, HgCl2 y™u KCl™e ¿kkík ‚ktÿŒkðk¤e ÷w„Ëe ¼hðk{kt ykðu Au. íÞkhƒkË Œu{kt KCl ™e ¿kkŒ ‚ktÿŒkðk¤wt Hg2Cl2 Úke ‚tŒ]Ãík ÿkðý ¼hðk{kt ykðu Au.

1.88 {kìzLko Brighton Chemistry : Äku.12 – ¼køk-1 ßÞk,t E n+ M) = rðãwŒÄúwð™ku «{krýŒ rhzfþ™ …kuxuÂLþÞ÷ (M | d dHigher Order Thinking Skills (HOTS) 1. EMF ©uýe™e ÷kûkrýfŒkyku sýkðku. R = ðkÞw y[¤ktf (8.314 J K–1 mol–1) s. EMF ©uýe{kt F = Vuhkzu y[¤ktf (96,487 C mol–1) ÷kûkrýfŒk W…hÚke ™e[u ™e[uÚke W…h T = Œk…{k™ (fuÂÕð™{kt) ŒhV sŒk ŒhV sŒk → yìLkkuz ƒ™ðk™e ð]r¥k WËknhý : zur™Þ÷ fku»k{kt Cu2+ y™u Zn2+ ykÞ™™e fkuE …ý ‚ktÿŒk {kxu rðãwŒÄúwð …kuxuÂLþÞ÷ {kxu ™e[u «{kýu ÷¾e → ykìÂõ‚zuþ™ «r¢Þk þfkþu : y™w¼ððk™e ð]r¥k ðÄu ½xu  fìÚkkuz «r¢Þk {kxu : Cu2+(xM) + 2e– → Cu(s), n = 2 → R÷uõxÙkì™ {wõŒ fhðk™e ð]r¥k → rhzfþ™fŒko Œhefu™e «ƒ¤Œk → fìÚkkuz ƒ™ðk™e ð]r¥k  E Cu 2+ | Cu = E (Cu2+| Cu) – RT ln 1 2F → rhzfþ™ «r¢Þk Cu 2+  (aq) y™w¼ððk™e ð]r¥k ½xu ðÄu ... (i) → R÷uõxÙkì™ {u¤ððk™e ð]r¥k  yìLkkuz «r¢Þk {kxu : Zn(s) → Zn2+(xM) + 2e–, n = 2 → ykìÂõ‚zuþ™fŒko Œhefu™e «ƒ¤Œk  E Zn 2+ | Zn = E 2+ – RT ln 1 (Zn | 2F 2. fu÷ku{÷ rðãwŒÄúwð™wt ‚ktfurŒf r™Y…ý fhku. Zn)  Zn 2  (aq) s. Pt | Hg(l), Hg2Cl2(l) | KCl(x M) 3. fu÷ku{÷ rðãwŒÄúwð{kt ÚkŒe hk‚kÞrýf «r¢Þkyku sýkðku. ... (ii) s. Hg2Cl2(s) → Hg22 + 2Cl– (ykÞ™efhý) nðu, fku»k …kuxuÂLþÞ÷ (Ecell) = E Cu2+ | Cu – E Zn2+ | Zn Hg22 + 2e– → 2Hg (rhzfþ™) =  E (Cu2+| Cu) – RT ln 1 – fw÷ «r¢Þk : Hg2Cl2 + 2e– → 2Hg + 2Cl–  2F   Cu2+aq   3.3 ™LMxo ‚{efhý (Nernst Equation)   E (Zn2+| – RT ln 1  2F  «. 9. ™LMxo ‚{efhý WËknhý ‚kÚku ‚rðMŒh ‚{òðk.u  Zn) Zn2+ aq     rðãwŒÄúwð™e «r¢Þk{kt ‚tf¤kÞu÷kt ÿkðý™e ‚ktÿŒk nt{uþkt yuf = E (Cu2+| Cu) – E (Zn2+| Zn) – RT ln 1 yuf{ (1 M) nkuŒe ™Úke. ykÚke rƒ™«{krýŒ ‚ktÿŒk {kxu “™LMxo” 2F (Nernst) yu ™e[u™wt „krýrŒf ‚{efhý ËþkoÔÞwt. Cu 2+    Mn+(aq) + ne– → M(s) aq  yk rðãwŒÄúwð «r¢Þk {kxu fkuE…ý rçkLk «{krýík ‚ktÿŒk yLku – ln 1 rðãwŒÄúwð …kuxuÂLþÞ÷ ðå[u™ku MktçktÄ LkLMxo ‚{efhý îkhk Ëþkoðe þfkÞ Au :  Zn 2+ aq      ∴ Ecell = E (cell) – RT ln Zn2+  2F Cu2+  EM n+ | M  = E (Mn+ | M) – RT ln M  ynª, Ecell ™wt {qÕÞ Cu2+ y™u Zn2+ ƒt™u ykÞ™ku™e ‚ktÿŒk nF …h ykÄkh hk¾u Au. Mn+   Cu2+ ykÞ™™e ‚ktÿŒk™k ðÄkhk ‚kÚku ßÞkhu Zn2+ ykÞ™ku™e  …htŒw ½™ …ËkÚko™e ‚ktÿŒk yuf yuf{ (y[¤) „ýŒkt, ‚ktÿŒk™k ½xkzk ‚kÚku Ecell ðÄu Au. n+ RT 1  òu W…hkuõŒ ‚{efhý{kt «kf]rŒf ÷½w„ýf (Natural Logarithm) (M | nF Mn+ ™u 10 ™k ykÄkh{kt …rhðŠŒŒ fhe™u Œu{kt R; F ™kt {qÕÞku  E(Mn+ | M) = E M) – ln

«fhý-3 : rðãwíkhMkkÞýrð¿kkLk 1.89 Œu{s T = 298 K {qfeyu Œku Œu™wt ÷½wøkwýfeÞ MðY… ™e[u 3.3.1 ™LMxo ‚{efhý ÃkhÚke ‚tŒw÷™ y[¤ktf «{kýu fhe þfkÞ Au : (Equilibrium Constant from Nernst Equation) Ecell = Ecell – 0.059 log10 Zn2+  «. 10. zru LkÞ÷ fk»u k{kt fk»u k «r¢Þk™ku ‚Œt ÷w ™ y[¤kft þkÄu ðk {kx™u tw 2 Cu2+  ‚ºq k ™LMxo ‚{efhý …hÚke {¤u ðk.u C CHEMISTRY XTRA  zur™Þ÷ fku»k{kt òu çknkhÚke Ëk¾÷ Úkíkku rðãwík «ðkn ƒtÄ fhe Ëuðk{kt ykðu Œku Œu{kt rðãwík hkMkkÞrýf «fkhLke «r¢Þk ÚkkÞ Au.  ™LMxo ‚{efhý™e Œkhðýe W»{k„rŒþk†™kt r‚ØktŒku …hÚke yLku íku rðãwík hkMkkÞrýf fku»k íkhefu ðíkuo Au. fhu÷e Au. fku»k «r¢Þk :  1 F = 96487 C mol–1 Zn(s) + Cu2+(aq) → Zn2+(aq) + Cu(s) ≅ 96500 C mol–1  su{ ‚{Þ …‚kh ÚkkÞ Œu{ Zn2+ ykÞ™™e ‚ktÿŒk ðÄŒe òÞ  RT ™ku yuf{ ðkìÕx Úkþu. Au y™u Cu2+ ykÞ™™e ‚ktÿŒk ½xŒe òÞ Au. ykÚke, ðkìÕx{exh F …h fku»k™ku ðkìÕxus ½xŒku òÞ Au. = sq÷ fuÂÕðLk –1 {ku÷ –1  fuÂÕðLk  fux÷kf ‚{Þ …Ae Œu{kt Zn2+ fu Cu2+ ykÞ™™e ‚ktÿŒk{kt fw÷kuBçk {ku÷ –1 VuhVkh ÚkŒku ™Úke y™u ðkìÕx{exh þqLÞ ðkt[™ Ëþkoðu Au (Ecell = sq÷/fw÷kuBƒ þqLÞ Úkþu Lknª fu Ecell ). su yk ‚q[ðu Au fu «r¢Þk™e ‚tŒw÷™ = ðkìÕx ÂMÚkrŒ «kÃík ÚkE „Þu÷ Au.  RT {qÕÞ : 2.303 × RT  yk …rhÂMÚkrŒ{kt ™LMxo ‚{efhý ™e[u «{kýu ÷¾e þfkþu : F F ™wt 2.303 × 8.314 × 298 ynª Ecell = O nkuðkÚke 96500 = 2.303 × RT Zn2+  2F Cu2+  = 0.0592 ðkìÕx Ecell = O = Ecell – log ÃkkXâÃkwMíkfLkk fkuÞzkyku1111111122222222333333334444444455555555666666667777777788888888999999990000000011111111222222223333333344444444555555556666666677777777888888889999999900000000111111112222222233333333444444445555555566666666777777778888888899999999000000001111111122222222111111112222222233333333444444445555555566666666777777778888888899999999000000001111111122222222333333334444444455555555666666667777777788888888999999990000000011111111222222223333333344444444555555556666666677777777888888889999999900000000111111112222222211111111222222223333333344444444 ∴ E cell = 2.303 × RT · log Zn2+  2F Cu2+  3.1 fku»k Ëþkoðku fu su{kt Lke[uLke «r¢Þk ÚkkÞ Au. Zn2+  Mg(s) + 2Ag+ (0.0001M) →  …htŒw ‚tŒw÷™ ‚{Þu Cu2+  = Kc Mg2+ (0.130 M) + 2Ag(s) òu Ecell = 3.17 V nkuÞ íkku íkuLkku E(cell) økýku. ∴ E cell = 2.303 × RT log Kc 2F s. fku»k Lke[u «{kýu ÷¾e þfkþu : Mg|Mg2+ (0.130 M) || Ag+ (0.0001M) | Ag yÚkðk  fku»k «r¢Þk ÃkhÚke n = 2 Úkþu. E(cell) = E cell – 0.059 V log Mg2+  ∴ E cell = 0.059 log Kc n Ag+ 2 2 = 3.17 V – 0.059 V log 0.130 yÚkðk 2 0.00012 log Kc = E cell × 2 = 3.17 V – 0.21 V ∴ 0.059 E cell = 2.96 V  yk{, «r¢Þk™ku ‚tŒw÷™ y[¤ktf ßÞkhu yLÞ heŒu {k…ðku {w~fu÷ nkuÞ íÞkhu fku»k™k E cell Lkk {qÕÞ …hÚke „ýe þfkÞ Au.

1.90 {kìzLko Brighton Chemistry : Äku.12 – ¼køk-1  íkËTWÃkhktík Δr G ™kt {qÕÞ™k ykÄkhu ™e[u™k ‚{efhý …hÚke ‚tŒw÷™ y[¤ktf …ý „ýe þfkÞ Au : ÃkkXâÃkwMíkfLkk fkuÞzkyku1111111122222222333333334444444455555555666666667777777788888888999999990000000011111111222222223333333344444444555555556666666677777777888888889999999900000000111111112222222233333333444444445555555566666666777777778888888899999999000000001111111122222222111111112222222233333333444444445555555566666666777777778888888899999999000000001111111122222222333333334444444455555555666666667777777788888888999999990000000011111111222222223333333344444444555555556666666677777777888888889999999900000000111111112222222211111111222222223333333344444444 Δr G = – RT · ln K = – 2.303 × RT log K 3.2 Cu(s) + 2Ag+(aq) → Cu2+(aq) + 2Ag(s) «r¢Þk {kxu Mktíkw÷Lk y[¤ktf økýku. ÃkkXâÃkwMíkfLkk fkuÞzkyku11111111222222223333333344444444555555556666666677777777888888889999999900000000111111112222222233333333444444445555555566666666777777778888888899999999000000001111111122222222333333334444444455555555666666667777777788888888999999990000000011111111222222221111111122222222333333334444444455555555666666667777777788888888999999990000000011111111222222223333333344444444555555556666666677777777888888889999999900000000111111112222222233333333444444445555555566666666777777778888888899999999000000001111111122222222111111112222222233333333 Ecell = 0.46 V s. E cell = 0.059V log KC n = 2 yLku 3.3 zurLkÞ÷ fku»k {kxu «{krýík rðãwíkÄúwð ÃkkuxìÂLþÞ÷ 1.1 V Au. 2 Zn(s) + Cu2+(aq) → Zn2+(aq) + Cu(s) «r¢Þk {kxu «{krýík røkçMkQòo økýku. ∴ log KC = 0.46 V × 2 = 15.6 Ecell = 0.0 V 0.059 V E cell = 0.46 V s. WÃkhLke «r¢Þk{kt n = 2, F = 96487 C mol–1 yLku ∴ KC = Antilog (15.6) E(cell) = 1.1 V Au. ∴ KC = 3.98 × 1015 Δr G = – n F E(cell) 3.3.2 rðãwŒhk‚kÞrýf fku»k y™u «r¢Þk™e r„ç‚ Qòo ykÚke, Δr G = –2 × 1.1 V × 96487 C mol–1 (Electrochemical Cell and Gibbs Energy = – 21227 J mol–1 of the Reaction) Δr G = – 21.227 k J mol–1 «. 11. r„ç‚ Qòo y™u fk»u k …kxu Âu LþÞ÷ ðå[™u ku ‚ƒt Ät ‚{òðk.u ÷¾ký MktçktrÄík «§ku11111112222222333333344444445555555666666677777778888888999999900000001111111222222233333334444444555555566666667777777888888899999990000000111111122222223333333444444455555556666666777777788888889999999000000011111112222222111111122222223333333444444455555556666666777777788888889999999000000011111112222222333333344444445555555666666677777778888888999999900000001111111222222233333334444444555555566666667777777888888899999990000000111111122222221111111222222233333334444444555555566666667777777888888899999990000000111111122222223333333  “yuf ‚ufLz{kt ÚkÞu÷ rðãwŒeÞ fkÞo yu rðãwŒeÞ …kuxuÂLþÞ÷ y™u …‚kh ÚkÞu÷ fw÷ rðãwŒ¼kh™k sÚÚkk n(F)™k „wýkfkh 3.4 pH = 10 ðk¤k ÿkðý MkkÚku MktÃkfo{kt hnu÷k nkRzÙkus™ ƒhkƒh nkuÞ Au.” rðãwŒÄúwð™ku ÃkkuxìÂLþÞ÷ „ýku. Welectrical = – n(F) × Ecell s. nkRzÙkus™ rðãwŒÄúwð{kt ™e[u™e «r¢Þk ÚkkÞ Au.  òu ykÃkýu økuÕðurLkf fku»k îkhk {n¥k{ fkÞo {u¤ððwt nkuÞ íkku fuÚkkuz : H+(aq) + e– → 1 H2(g), ∴ n = 1 rðs¼kh «ríkðíkeoÃkýu ÃkMkkh fhðku òuEyu. 2  „uÕður™f fku»k îkhk ÚkÞu÷wt «rŒðŒeoÞ fkÞo yu Œu™e r„ç‚Qòo{kt  ™LMxo™kt ‚{efhý y™w‚kh, E = 0.0V Au. ÚkŒk ½xkzk ƒhkƒh ÚkkÞ Au. ∴ Welectrical = – ΔrG EH | 1 H2 = E H | 1 H2 – 0.059 · log 1 2 2 n  Äkhku fu fku»k™ku Eyu{yuV = Ecell nkuÞ y™u …‚kh fhu÷ rðãwŒ¼kh H+  = nF nkuÞ Œku «r¢Þk™e r„ç‚ Qòo ™e[u «{kýu Ëþkoðe þfkÞ Au : ΔrG = – nF · Ecell = (0.0) – 0.059 · log 1 1 (10–10 ) ynª, Ecell yu W»{køkríkþk†Lke heíku yÚkðk øknLk / rðrþü (Intensive) …rhƒ¤ Au, ßÞkhu ΔrG yu {kºkkí{f W»{k„rŒfeÞ [pH = 10 nkuðkÚke [H+] = 10–10 M Úkþu.] „wýÄ{o Au su™wt {qÕÞ {ku÷ ‚tÏÞk n …h ykÄkrhŒ nkuÞ Au. = –0.059 × [10 log (10)] (EcellLkwt {qÕÞ n Ãkh ykÄkrhík nkuíkwt LkÚke) EH | 1 H2 = –0.59 V  òu «r¢Þk fhŒe ƒÄe s ÂMÃk‚eÍ™e ‚ktÿŒk yuf yuf{ (1 M) 2 nkuÞ Œku W…hkuõŒ ‚{efhý™u ™e[u «{kýu Ëþkoðe þfkþu : Δr G = – nF · E cell 3.5 ™e[u yk…u÷e «r¢Þk {kxu fku»k™ku Ryu{yuV „ýku.  yk{, E cell ™kt {qÕÞ …hÚke y„íÞ™e W»{k„rŒfeÞ hkrþ Ni(s) + 2Ag+(0.002 M) → Ni2+(0.160 M) + 2Ag(s) Δr G {u¤ðe þfeyu Aeyu. [ E(cell) = 1.05 V ykÃku÷ Au.]

s. ™LMxo ‚{efhý y™w‚kh, n = 2, [Ni2+] = 0.16 M, «fhý-3 : rðãwíkhMkkÞýrð¿kkLk 1.91 [Ag+] = 0.002M yLku E cell = 1.05 V d dCuriosity Questions Ecell = E cell – 0.059 log Ni2+  1. 1 fw÷kuBƒ ðes¼kh{kt fux÷kt R÷uõxÙkì™ nþu ? n s. 1.602 × 10–19 fw÷kuBƒ = 1 R÷uõxÙkì™ Ag+ 2 ∴ 1 fw÷kuBƒ = (?) = (1.05) – 0.059 · log 0.16 = 1 2 0.0022 1.602 × 10–19  16 × 10–2  = 6.24 × 1018 R÷uõxÙkì™ = (1.05) – 0.0295 · log  4 × 10–6  2. 1 {ku÷ MnO4– ykÞ™™wt Mn2+ {kt rhzõþLk fhðk {kxu sYhe   rðãwŒsÚÚkku fw÷kuBçk yuf{{kt „ýku. = (1.05) – 0.0295 · log (4 × 104) s. MnO4– + 5e– rhzfþLk Mn2+ = (1.05) – 0.0295 × (4.6021) 1 {ku÷ 5 {ku÷ 1 {ku÷ = (1.05) – (0.14) (5F) Ecell = 0.91 V yk{, 5 {ku÷ R÷uõxÙkì™ = 5F = (5 × 96,500) 3.6 yuf fku»k su{kt ™e[u™e «r¢Þk ÚkkÞ Au. Q = 482500 fw÷kuBƒ 2Fe3+(aq) + 2I–(aq) → 2Fe2+(aq) + I2(s) d dHigher Order Thinking Skills (HOTS) 298 K Œk…{k™u íkuLkku E(cell) = 0.236 V Au. fku»k «r¢ÞkLke 1. Lke[uLkk fku»k{kt Úkíke yuftËh «r¢ÞkLkwt Mk{íkkur÷ík Mk{efhý ÷¾ku. «{krýík røkçMk Qòo yLku ‚tŒw÷™ y[¤ktf „ýku. íkuLkk {kxu LkLkoMx Mk{efhý ÷¾ku. s. yìLkkuz Äúwð …h : 2I–(aq) → I2(s) + 2e– (Oxi.) fìÚkkuz Äúwð …h : 2Fe3+(aq) + 2e– → 2Fe2+(aq) (Red.) Al | Al3+ | | H+ | H2(g) | pt s. Mk{efhý : 2Al + 6H+ → 2Al3+ + 3H2 ∴n=2  røkç‚Qòo Δr G = – nF· Ecell ⇒ LkLkoMx Mk{efhý ÷¾íkk : = – (2 mol) (96,500 C mol–1) (0.236 V) = – 45548 C V Al3+ 2 PH2 3 H+ 6 ∴ Δr G = – 45548 J = – 45.548 kJ  Ecell =  nðu, Δr G ÃkhÚke ‚tŒw÷™ y[¤ktf™e „ýŒhe fhíkk : Ecell – 0.059 log 6 2. ðeshk‚kÞrýf fku»k{kt yìLkkuz™k ûkkh™wt ÿkðý 1 M fhŒkt ½xkzðk{kt ykðu ßÞkhu fìÚkkuz™k ûkkh™wt ÿkðý 1 M hk¾ðk{kt ykðu Œku fku»k …kuxuÂLþÞ÷ …h þe y‚h Úkþu ? ∴ Δr G = – 2.303 × RT log Kc s. Ecell = Ecell – 0.059 log yìLkkuzLkk ÿkðýLke Mkktÿíkk n fìÚkkuzLkk ÿkðýLke Mkktÿíkk rG R = 8.314 × 10–3 kJ ∴ log Kc = – 2.303  RT K = 298 K  ynª, fìÚkkuzLkk ÿkðýLke Mkktÿíkk y[¤ hk¾eLku yìLkkuz™k ÿkðý™e ∴ log Kc = – (45.55 kJ) ‚ktÿŒk ½xkzŒkt Œu{kt log  c1  ™wt {qÕÞ Éý {¤þu y™u ŒuÚke (2.303) (8.314  103 kJ K1) (298 K)  c2  ∴ log Kc = (7.983) Éý {qÕÞ ÄhkðŒk  –0.059  {qÕÞ ‚kÚku „wýkfkh ÚkŒk Ãkrhýk{e  n  ∴ Kc = Anti log (7.983) ∴ Kc = 9.616 × 107 {qÕÞ Ä™ ƒ™þu. ykÚke, Ecell™wt {qÕÞ ðÄþu.

1.92 {kìzLko Brighton Chemistry : Äku.12 – ¼køk-1 nðu, yðhkuÄ (R) = ðkìÕx (V) yìÂBÃkÞh (I) 3.4 rðãwŒrð¼kßÞ ÿkðýku™e ðknfŒk (Conductance of Electrolytic Solutions) «. 12. rðãíw keÞ yðhkÄu y™u «ríkhkÄu fŒk rðþu òýfkhe ykÃkk.u ∴ R= kg · m2 ÷A S3 · A  rðãwŒeÞ yðhkuÄ™u ‘R’ ‚t¿kk ðzu ËþkoðkÞ Au.  Œu ykunT{ (ohm) Ω yuf{{kt {…kÞ Au, su SI yuf{ku{kt kg · m2 (kg m2) / (S3 A2) ™u ƒhkƒh Au. ∴ R = S3 · A2  Œu “ÔneMxku™ ƒúes” (Wheatsone bridge)Lke {ËËÚke {k…e «. 13. ðknfŒkLkku yÚko ykÃke íkLu ktw Mkºq k sýkðk.u rðrþü ðknfíkk rðþu çku {Æw kyku ÷¾k.u þfkÞ Au. “fkuE …ý rðãwŒðknf …ËkÚko™ku rðãwŒeÞ yðhkuÄ (R) Œu™e ÷tƒkE  ðknfŒk : “yðhkuÄ (R) ™k ÔÞMŒ™u ðknfŒk (G) fnu Au.” (l) ™k ‚{«{ký{kt y™u Œu™k ykz AuË™k ûkuºkV¤ (A) ™k ÔÞMŒ «{ký{kt nkuÞ Au.” 1 A R ·l Rμ l G= = A A 1 ∴ R = ρ  l  (ßÞkt, ρ = ‚{«{kýŒk y[¤ktf) G=k· l (ßÞkt, k =  Au.) A  ðknfŒk™ku SI yuf{ ‚e{uL‚ (Siemens) Au su™u ‘S’ ‚t¿kk ðzu  ynª, hTnku (rho) ρ ™u «rŒhkuÄfŒk (Resistivity) yÚkðk rðrþü ËþkoðkÞ Au. yðhkuÄ fnu Au.  Œu™ku ‚k{kLÞ yuf{ Ohm–1 (Ω–1) Au. Œu™u Bnku (mho) yÚkðk  Œu™ku SI yuf{ ohm metre (Ω m) Au. Ω–1 ðzu …ý Ëþkoðe þfkÞ Au.  …htŒw ½ýe ð¾ík Œu™ku W…„wýf Ω cm …ý ð…hkÞ Au.  «rŒhkuÄfŒk :  rðrþü ðknfŒk :  IUPAC «{kýu rðrþü yðhkuÄLku «ríkyðhkuÄfíkk ðzu ËþkoðkÞ Au. “«rŒhkuÄfŒk (ρ)™kt ÔÞMŒ™u rðrþü ðknfŒk fnu Au.”  ¼kri Œf árüyu rðãŒw ðknf …ËkÚk™o e yðhkÄu fŒk yu Œ™u ku yðhkÄu s A.u  íku™u Mkt¿kk ‘κ’ (fÃ…k – Kappa) ðzu Ëþkoððk{kt ykðu Au.  IUPAC «{kýu rðrþü ðknfŒk™u ƒË÷u ðknf™k …ÞkoÞ s “yuf{ ÷tƒkE (1 m) y™u yuf{ ykzAuË™wt ûkuºkV¤ (1 m2) „ýðk™e ¼÷k{ý fhu÷e Au. ÄhkðŒk rðãwŒ ðknf™k yðhkuÄ™u Œu™e «rŒhkuÄfŒk fnu Au.”  ðknfŒk fu rðrþü ðknfŒk™ku SI yuf{ S m–1 Au. ∴ R = l = ρ × 1 = ρ Úkþu. ρA 1 C CHEMISTRY XTRA C CHEMISTRY XTRA  IUPAC «{kýu rðrþü yðhkuÄ™u ƒË÷u «rŒhkuÄfŒk „ýðk{kt  òu ÷tƒkE (1 m) y™u ykzAuË™wt ûkuºkV¤ (1 m2) nkuÞ Œku ykðu Au. …ËkÚko™e ðknfŒk S m–1 „ýkÞ Au. 1 Ωm = 100 Ω Cm 1 Ω cm = 0.01 Ω m 1 S cm–1 = 100 S m–1  fkÞo (W) = ðkìÕx (V) × ðes¼kh (Q) «. 14. ðknfŒk™u ykÄkhu ðknf …ËkÚkk™ou tw ð„efo hý fhe WËknhý ykÃkk.u fkÞo (W) ∴ ðkìÕx (V) = ðes¼kh (Q)  …ËkÚkkuo™u Œu{™e ðknfŒk™e {kºkk™k ykÄkhu ºký «fkh{kt ð„eof]Œ fhðk{kt ykðu Au : = çk¤  MÚkkLkktíkh ðes¼kh (i) ðknfku (ii) yðknfku y™u (iii) yÄoðknfku.  kg · m m kg · m2  ÄkŒwyku y™u Œu{™e r{©ÄkŒwyku™e ðknfŒk ½ýe s ðÄkhu nkuÞ  S2  Au. ykÚke Œuyku rðãwŒðknf Œhefu yku¤¾kÞ Au. = A S = S3 · A  fux÷ef yÄkŒwyku suðe fu fkƒo™ ç÷uf, „úuVkRx Œu{s fux÷ktf [ F = m a y™u Q = I.t nkuðkÚke] fkƒor™f …kur÷{h …ËkÚkkuo …ý R÷uõxÙku™eÞ ðknf Au.

 fk[, r‚hur{f ð„uhu …ËkÚkkuo™e ðknfŒk ½ýe ykuAe nkuÞ Au. «fhý-3 : rðãwíkhMkkÞýrð¿kkLk 1.93 ykÚke Œuyku yðknf Œhefu yku¤¾kÞ Au. «. 16. ykÞ™eÞ ðknfŒk rðþu xftq ™kÄU ÷¾k.u  zku®…„ fhu÷ r‚r÷fku™, „ur÷Þ{ yk‚uo™kRz (GaAs) fu su{™e  «ðkne{kt ðn™þe÷Œk : ðknfŒk ðknfku y™u yðknfku™e ðå[u nkuÞ Au ŒuÚke Œu{™u  ßÞkhu rðãwŒrð¼kßÞ™u …kýe{kt yku„k¤ðk{kt ykðu Au íÞkhu Œuyku yÄoðknfku fnu Au. Œu{™k …kuŒk™k ykÞ™ku ÿkðý™u …qhk …kzu Au ŒuÚke Œu™e ðknfŒk  fux÷kf ÃkËkÚkkuo fu su{™e «rŒhkuÄfŒk þqLÞ yÚkðk ðknfŒk y™tŒ ðÄu Au. ÿkðý{kt nksh ykÞ™ku ðzu Úkíkkt rðãwŒ™k ðn™™u ykÞ™eÞ ðknfŒk yÚkðk rðãwŒ rð¼ks™eÞ ðknfíkk fnu Au. nkuÞ Au Œuyku™u yrŒðknfku (Super Conductors) fnu Au.  ÄkŒwyku y™u Œu{™e r{©ÄkŒwyku ½ýk ™e[k Œk…{k™u  Ëk.Œ. : yrŒ þwØ …kýe{kt ykuAk «{ký{kt H+(aq) y™u OH–(aq) ykÞ™ku (~ 10–7 M) nkuÞ Au. (0 Úke 15 K) yrŒðknfku Œhefu òýeŒk nŒk.  …htŒw nðu y‚tÏÞ r‚hur{f …ËkÚkkuo y™u fux÷kf r{© ykìõ‚kRzku  su Œu™e ¾qƒ s ykuAe ðknfŒk (3.5 × 10–5 Sm–1) {kxu sðkƒËkh „ýkÞ Au. 150 K sux÷k Ÿ[k Œk…{k™u …ý yrŒðknfŒk Ëþkoðu Au. «. 17. ykÞ™eÞ ðknfŒk™ku ykÄkh fÞkt …rhƒ¤ku Ãkh Au ? * yurMkrx÷eLkLkwt Ãkkur÷{hkRÍuþLk (çknw÷efhý) fheLku Ãkkur÷yurMkrx÷eLk íkhefu yku¤¾kíkku Ãkkur÷{h ßÞkhu ykÞkurzLkLke  ykÞ™eÞ ðknfŒk ™e[u™k …rhƒ¤ku …h ykÄkh hk¾u Au : çkk»Ãk{kt hk¾ðk{kt (exposed) ykðu Au íÞkhu ÄkíðeÞ [¤fkx yLku ðknfíkk «kÃík fhu Au. nðu ½ýk fkçkorLkf ðknf Ãkkur÷{h (i) W{uhu÷k rðãwŒrð¼kßÞ™ku Mð¼kð («f]rŒ) suðk fu Ãkkur÷yuLke÷eLk, Ãkkur÷ÃkkÞhku÷ yLku Ãkkur÷ÚkkÞkurVLk çkLku Au. yk fkçkorLkf Äkíkwyku MktÃkqýoÃkýu fkçkoLk, nkRzÙkusLk yLku (ii) ™e…su÷k (Wí…LLk ÚkÞu÷kt) ykÞ™ku™wt fË y™u Œu{™k «MktøkkuÃkkík LkkRxÙkusLk, ykìÂõMksLk yÚkðk MkÕVhLkk çkLku÷k nkuÞ Au íku Mkk{kLÞ Äkíkwyku fhíkkt ½ýk n÷fkt nkuÞ Au yLku íku{Lkku ÿkðfÞkus™ (Solvation) ™e {kºkk WÃkÞkuøk n÷fk ðsLkLke çkìxhe çkLkkððk{kt ÚkkÞ Au. ð¤e, íku{Lkku Ãkkur÷{hLkk Þktrºkf økwýÄ{kuo suðkt fu ÷[f (LkBÞíkk) íkuÚke (iii) ÿkðf™ku Mð¼kð y™u Œu™e ÂM™øÄŒk R÷uõxÙkìLkeÞ WÃkfhýku suðkt fu xÙkÂLÍMxh, su Ã÷kÂMxfLke su{ ðk¤e þfkÞ Au íku Ãký çkLkkðe þfkÞ. (iv) rðãwŒrð¼kßÞ™e ‚ktÿŒk (v) Œk…{k™ (íku íkkÃk{kLkLkk ðÄkhk MkkÚku ðÄu Au) C CHEMISTRY XTRA «. 15. R÷õu xkÙ ™ì eÞ ðknfŒk fkLu ku fnu Au íku fE çkkçkíkku Ãkh ykÄkh  «ƒ¤ rðãwŒrð¼kßÞ ðÄw ykÞ™efhý …k{e™u ðÄw ykÞ™ku yk…u Au y™u ŒuÚke ðÄw ðknfŒk Ëþkoðu Au. hk¾u Au ?  r™ƒo¤ rðãwŒrð¼kßÞ™wt ykuAwt ykÞ™efhý ÚkE™u ykuAkt ykÞ™ku  ÄkŒwyku îkhk ÚkŒe rðãwŒeÞ ðknfŒk™u ÄkÂíðÞ yÚkðk R÷uõxÙkì™eÞ yk…u Au y™u ŒuÚke ykuAe ðknfŒk Ëþkoðu Au. ðknfŒk fnu Au.  Œk…{k™™k ðÄkhk ‚kÚku ykÞ™efhý {kºkk ðÄu Au ŒuÚke ykÞ™eÞ  Œu R÷uõxÙkì™™k ‚t[÷™ (Movement) ™u ÷eÄu nkuÞ Au. ðknfŒk …ý ðÄu Au.  R÷uõxÙkì™eÞ ðknfŒk™ku ykÄkh ™e[u™e ƒkƒŒku …h nkuÞ Au : 3.4.1 ykÞ™eÞ ÿkðýku™e ðknfŒk™wt {k…™ (i) ÄkŒw™ku Mð¼kð («f]rŒ) y™u íkuLkk ƒtÄkhý …h (Measurement of the Conductivity of Ionic Solutions) (ii) «rŒ …h{kýw{kt hnu÷kt ‚tÞkusfŒk R÷uõxÙkì™™e ‚tÏÞk …h «. 18. ÿkðýLke ðknfíkkLkk {kÃkLk {kxLu kk ðknfíkk fk»u kLktw {n¥ð, (iii) ÄkŒw™k Œk…{k™ …h (íku íkkÃk{kLk ðÄíkk ½xu Au) h[Lkk yLku íkLu kku fk»u k y[¤kft fE heíku {¤u ððk{kt ykðu Au íkLu kk rðþLu ke òýfkhe ykÃkk.u  ÄkŒw{kt yuf AuzuÚke R÷uõxÙkì™ Ëk¾÷ ÚkE™u ßÞkhu ƒeò AuzuÚke ƒnkh ™ef¤u Au íÞkhu ÄkíðeÞ ðknfku™wt ‚t½x™ (ƒtÄkhý) ƒË÷kŒwt  ykÞ™eÞ ÿkðý™ku yðhkuÄ ‘ÔneMx™ ƒúes’™e {ËËÚke {k…ðk{kt ykðu íkku íku{kt ƒu ‚{MÞkyku ™zu Au : nkuŒwt ™Úke. (i) ‚eÄku «ðkn (DC) …‚kh fhðkÚke hkMkkÞrýf «r¢ÞkLku ÷eÄu ÿkðý™wt ‚t½x™ ƒË÷kÞ òÞ Au. C CHEMISTRY XTRA (ii) ÿkðý™u ÔneMx™ ƒúes ‚kÚku ÄkíðeÞ Œkh fu ½™ðknfÚke òuze þfkŒwt ™Úke.  Œk…{k™ (T) ™k ðÄkhk ‚kÚku ÄkŒw™e ðknfŒk ½xu Au. fkhý fu T ðÄðkÚke f™uo÷™e Äúwòhe ðÄu Au suÚke R÷uõxÙkì™™ku «ðkn  ‚{MÞk (i) ™wt r™ðkhý W÷x‚w÷x «ðkn (AC) ™ku †kuŒ ðk…he™u ðnu Au y™u yðhkuÄ ðÄu Au. ŒuÚke ðknfŒk ½xu Au. Ëqh fhe þfkÞ Au.

1.94 {kìzLko Brighton Chemistry : Äku.12 – ¼køk-1 y¿kkŒ yðhkuÄ (R2) = R1R 4 R3  ßÞkhu ‚{MÞk (ii) ™u ¾k‚ h[™k fhu÷wt …kºk su™u ðknfŒk fku»k fnu Au Œu™ku W…Þku„ fhe™u Wfu÷e þfkÞ Au. su™e ƒu ‚kËe h[™k fku»k y[¤ktf (G*) ™e[u {wsƒ™e nkuÞ Au : R y™u ÿkðý™e ðknfŒk (κ) =  ‚k{kLÞ heŒu Œu{kt Ã÷urxLk{ ç÷uf™wt …z [zkðu÷ ƒu Ã÷urx™{ Äúwðku™u ‘l’ ytŒhu hk¾u÷k nkuÞ Au.  Œu™k ykzAuË™wt ûkuºkV¤ ‘A’ sux÷wt nkuÞ Au. ŒuÚke Œu{™e ðå[u hnu÷wt ÿkðý ÷tƒkE ‘l’ y™u ykzAuË ûkuºkV¤ ‘A’ ÄhkðŒwt nkuÞ Au.  ÿkðý™k yk «fkh™k fku÷{™ku yðhkuÄ ™e[u {wsƒ {u¤ðe þfkÞ Au : R=ρ· l = l 1  Au. C A A  CHEMISTRY XTRA ßÞkt, l = fku»k y[¤ktf = G* : fux÷kf W…Þku„e yuf{ku : A yìÂB…Þh × ‚ufLz = fw÷kuBƒ yìÂB…Þh × ðkìÕx = ðkìx (Watt)  ynª, l y™u A ™k {k…™ Mkøkðz ¼hu÷k LkÚke Œu{s yrðï‚™eÞ ðkìÕx × fw÷kuBƒ = sq÷ Ãký nkuÞ Au. «. 20. ‚{òðku : {k÷u h ðknfŒk.  ykÚke fku»k y[¤ktf™wt {k…™ ‚k{kLÞ heŒu su™e ðknfŒk òýŒk nkuEyu Œu™wt ÿkðý ÄhkðŒk fk»u k™ku yðhkÄu {k…e™u fhe þfkÞ A.u  yuf{ ykzAuË ÄhkðŒkt y™u yuf{ ÷tƒkE™k ytŒhu hnu÷kt ƒu rðãwŒÄúwðku ðå[u hnu÷kt 1 {ku÷ rðãwŒrð¼kßÞ ÄhkðŒk V fË™k  yk {kxu ‚k{kLÞ heŒu KCl ™wt ÿkðý ðk…hðk{kt ykðu Au. su™e ÿkðý™e ðknfŒk™u {ku÷h ðknfŒk fnu Au. ðknfŒk swËe swËe ‚ktÿŒkyu y™u swËkt swËkt Œk…{k™u [kuf‚kE…qðof òýeŒe nkuÞ Au.  Œu™u ‚t¿kk økúef Λm ðzu ËþkoðkÞ Au.  Œu ÿkðý™e ðknfŒk ‚kÚku ™e[u™ku ‚tƒtÄ Ähkðu Au. fku»k y[¤ktf (G*) = l =R·κ A «. 19. fk»u k y[¤kft Lkk ykÄkhu ÿkðý™e ðknfŒk {¤u ððk {kx™u e {ku÷h ðknfŒk (Λm) =  (S m–1) …ØrŒ ‚{òðk.u C (mol m–3)  ykf]rŒ{kt ËþkoÔÞk «{kýu™e „kuXðýe yðhkuÄ™k {k…™ {kxu™e yk{, Λm ™ku yuf{ S m2 mol–1 Úkþu. nkuÞ Au. Œu{kt yðhkuÄ R3 y™u R4 [ku¬‚ nkuÞ Au, ßÞkhu  nðu òu k Lkku yuf{ S m–1 yLku Mkktÿíkk {kxu mol L–1 yuf{ ÷Eyu [÷ (Variable) yðhkuÄ R1 y™u ðknfŒk fku»k su™ku yðhkuÄ íkku ΛmLkku yuf{ S m2 mol–1 ÚkkÞ. su Lke[u «{kýu ÷¾e þfkÞ. R2 yu y¿kkŒ nkuÞ Au.   ‘ÔneMxku™ ƒúes’™u yktËku÷f O ðzu (AC) …whðXku …qhku …kzðk{kt ykðu Λm = 1000  {k÷u krhxe Au su «rŒ‚ufLz 550 Úke 5000 ~ ©kÔÞ ykð]r¥k™ku †kuŒ nkuÞ Au.  1 r÷xh = 1000 cm3  P yu ÞkuøÞ nuzVku™ fu R÷uõxÙkì™eÞ W…fhý nkuÞ Au su™u ‚t‚q[f 1000 r÷xh = 1 m3 ÃkhÚke Mk{S þfkÞ. fnu Au.  òu k Lkku yuf{ S cm–1 yLku Mkktÿíkk {kxu mol L–1 yuf{ ÷Eyu íkku ΛmLkku yuf{ S cm2 mol–1 ÚkkÞ. su Lke[u «{kýu  ßÞkhu rðãwŒ«ðkn ‚t‚q[f{ktÚke ðnuŒku nkuŒku ™Úke Œu heŒu rçkús™u ÷¾e þfkÞ. ‚{Œkur÷Œ fhðk{kt ykðu Au. íÞkhu yk …rhÂMÚkrŒ{kt y¿kkík yðhkuÄ Λm = 1000   {k÷u krhxe R2 ÃkhÚke k Lke Lke[u {wsƒ „ýŒhe fhe þfkÞ Au.

ÃkkXâÃkwMíkfLkk fkuÞzkyku1111111122222222333333334444444455555555666666667777777788888888999999990000000011111111222222223333333344444444555555556666666677777777888888889999999900000000111111112222222233333333444444445555555566666666777777778888888899999999000000001111111122222222111111112222222233333333444444445555555566666666777777778888888899999999000000001111111122222222333333334444444455555555666666667777777788888888999999990000000011111111222222223333333344444444555555556666666677777777888888889999999900000000111111112222222211111111222222223333333344444444 «fhý-3 : rðãwíkhMkkÞýrð¿kkLk 1.95 R= l A 3.4 0.1 mol L–1 KCl ÿkðý ¼hu÷k yuf ðknfíkk fku»kLkku yðhkuÄ ∴ yðhkuÄfíkk (ρ)= RA 100 Ω Au. íku s fku»kLku òu 0.02 mol L–1 KCl ÿkðý l ðzu ¼heyu íkku yðhkuÄ 520 Ω Au. 0.02 M KCl ÿkðýLke 5.55 × 103 Ω × 0.785 cm2 ðknfíkk yLku {ku÷h ðknfíkk økýku. 0.1 mol L–1 KCl 50 cm = ÿkðýLke ðknfíkk 1.29 S/m Au. ({k[o, 2020) ρ = 87.135 Ω cm s. (i) fku»k y[¤ktfLke økýíkhe fhíkk : (iii) ðknfíkkLke økýíkhe fhíkk :  fku»k y[¤ktf (G*) = ðknfíkk × yðhkuÄ 1 1 = (1.29 S/m) × (100 Ω)  ðknfíkk (κ) =  = 87.135  cm = 129 m–1 = 1.29 cm–1 κ = 0.01148 S cm–1 (ii) ðknfíkkLke økýíkhe fhíkk : (iv) {ku÷h ðknfíkkLke økýíkhe : fku»k y[¤ktf G *  0.02 mol L–1 KCl ÿkðýLke ðknfíkk = yðhkuÄ R Λm =  × 1000 cm3 L1 cm3 L–1 C 129 m–1 = 520  = 0.248 S m–1 = 0.01148 S cm–1 × 1000 cm3 L–1 0.05 mol L–1 ∴ G* = 0.248 S m–1 Λm = 229.6 S cm2 mol–1 (iii) Mkktÿíkk C ÃkhÚke {ku÷h ðknfíkk økýíkk : yÚkðk  Mkktÿíkk (c) = 0.02 mol L–1  òu ykÃkýu swËe swËe hkrþykuLkk {qÕÞku ‘cm’ Lku çkË÷u ‘m’ Lkk = 1000 × 0.02 mol m–3 = 20 mol m–3 ÃkÞkoÞ{kt økýðk nkuÞ íkku,  {ku÷h ðknfíkk (Λm) =  ρ = RA C l = 248 × 10–3 S m–1 = 5.55 × 103 Ω × 0.785 × 10–4 m2 20 mol m–3 0.5 m Λm = 124 × 10–4 S m2 mol–1 yÚkðk ρ = 87.135 × 10–2 Ω m (i) k økýíkhe fhíkk : 1 100 = 87.135 1.29 cm–1 = 0.248 × 10–2 S cm–1  κ= Ωm 520   κ = ∴ κ = 1.148 S m–1 (ii) Λm økýíkhe fhíkk : Λm =  = 1.148 S m–1  yLku Λm = κ × 1000 cm3 L–1 {ku÷krhxe–1 C 50 mol m–3 0.248 × 10–2 S cm–1 × 1000 cm3 L–1 ∴ Λm = 229.6 × 10–4 S m2 mol–1 = 0.02 mol L–1 Λm = 124 S cm2 mol–1 3.4.2 ðknfŒk y™u {ku÷h ðknfŒk™wt ‚ktÿŒk ‚kÚku rð[hý 3.5 1 cm ÔÞkMk yLku 50 cm ÷tçkkELkk Míkt¼{ktLkk 0.05 mol L–1 NaOH ÿkðýLkku yðhkuÄ 5.55 × 103 ohm Au, íkku (Variation of Conductivity and Molar yðhkuÄfíkk, ðknfíkk yLku {ku÷h ðknfíkk økýku. Conductivity with Concentration) s. (i) ykzAuËLkwt ûkuºkV¤ økýíkk : «. 21. rðãŒw rð¼kßÞ™e ‚kÿt Œk ‚kÚku ðknfŒk™ku ‚ƒt Ät M…ü fhk.u • A = πr2 = 3.14 × (0.5 cm)2 = 0.785 cm2  r™ƒo¤ y™u «ƒ¤ ƒt™u rðãwŒrð¼kßÞku {kxu ‚ktÿŒk™k ½xkzk ‚kÚku ÿkðýLke ðknfŒk nt{uþkt ½xu Au. ∴ A = 0.785 × 10–4 m2  fkhý fu ÿkðý™wt {tË™ fhŒk «rŒ yuf{ fË{kt rðãwŒ™wt ðn™ (ii) yðhkuÄfíkkLke økýíkhe : fhŒkt ykÞ™ku™e ‚tÏÞk ½xu Au. • l = 50 cm = 0.5 m

1.96 {kìzLko Brighton Chemistry : Äku.12 – ¼køk-1 ðknfŒk (G) = κA  Zk¤ A™wt {qÕÞ yk…u÷ Œk…{k™u ÿkðý{kt rðÞkursŒ ÚkÞu÷k l rðãwŒrð¼kßÞ™k Ä™ ykÞ™ku y™u Éý ykÞ™ku™e ‚tÏÞk …h ykÄkh hk¾u Au.  òu A y™u l ™kt yuf{ku m fu cm {kt yuf nkuÞ Œku G=κ  Ëk.Œ. NaCl, CaCl2, MgSO4 yu y™w¢{u 1 : 1; 2 : 1 y™u 2 : 2 (yuf{ rðs¼krhík) «fkh™kt rðãwŒrð¼kßÞ „ýkÞ Au. Œuðe s heŒu,  fkuE yuf «fkh™k ƒÄk s rðãwŒrð¼kßÞku {kxu ‘A’ ™wt {qÕÞ {ku÷hðknfŒk (Λm) = κA yuf‚h¾wt nkuÞ Au. Ëk.Œ. NaCl, KCl, HBr {kxu ALkwt {qÕÞ l Mk{kLk Úkþu.  1 {ku÷ rðãwŒrð¼kßÞ {kxu l = 1 y™u A = V ÷Eyu Œku «. 23. fknu ÷T hkþu ™ku Mðíkºt k yr¼øk{Lkku r‚ØkŒt rðMíkí] k{kt ‚{òðk.u Λm = κ · V  fkunT÷hkuþ (Kohlrausch) ™ku r‚ØktŒ :  {ku÷h ðknfŒk ÿkðý™e ‚ktÿŒk™k ½xkzk ‚kÚku ðÄu Au. fkhý fu 1 {ku÷ rðãwŒrð¼kßÞ ÄhkðŒk ÿkðý™wt fw÷ fË (V) ðÄu Au.  «kÞkur„f heŒu “fkunT÷hkuþu” «ƒ¤ rðãwŒrð¼kßÞku™kt om ™kt  ßÞkhu ‚ktÿŒk þqLÞ ŒhV òÞ Au íÞkhu {ku÷h ðknfŒk yu {qÕÞku {u¤ðe™u Œu{™k yÇÞk‚ …hÚke fux÷ef r™Þr{ŒŒk yð÷kurfŒ ‚er{Œ {ku÷h ðknfŒk Œhefu yku¤¾kÞ Au. ŒuLku om ‚t¿kk fhe nŒe. ðzu ËþkoðkÞ Au. WËknhý : 298 K Œk…{k™u NaX y™u KX (ßÞkt, X = y[¤ «. 22. «ƒ¤ rðãŒw rð¼kßÞ™e {k÷u h ðknfŒk™ku ‚kÿt Œk™k ÚkŒk ½xkzk Éý ykÞ™) ™kt  o ™kt {qÕÞkuLkku íkVkðík ™e[u «{kýu™kt {¤u÷k ‚kÚk™u ku Vhu Vkh yk÷¾u îkhk ‚{òðk.u m  «ƒ¤ rðãwŒrð¼kßÞ{kt {ku÷h ðknfŒk (Λm) : Au :  «ƒ¤ rðãwŒrð¼kßÞ{kt Œu{™k {tË™ ‚kÚku Λm Äe{u Äe{u ðÄu Au. Λom (KCl) – Λom (NaCl) = Λom (KBr) – Λom (NaBr)  òu Λm → C1/2 ™ku yk÷u¾ Ëkuhðk{kt ykðu Œku yk÷u¾ ‚eÄe = Λom (KI) – Λom (NaI) hu¾k {¤u Au.  m (S cm–1mol –1 ) Zk¤ = – A ≈ 23.4 S cm2 mol–1  Œuðe s heŒu, KCl Λom (NaBr) – Λom (NaCl) = Λom (KBr) – Λom (KCl) yktíkhAuË 0 0.2 0.4 ≈ 1.8 S cm2 mol–1 11  W…hkuõŒ yð÷kuf™ku …hÚke ykÞ™ku™k MðŒtºk yr¼„{™k ‘fkunT÷hkuþ’™k r™Þ{™u ™e[u {wsƒ Ëþkoðe þfkÞ Au. c 2/ (mol/L) 2  Œu{kt yktŒhAuË™wt {qÕÞ om y™u Zk¤™wt {qÕÞ Éý yux÷u fu “rðãwŒrð¼kßÞ™e ‚er{Œ {ku÷h ðknfŒk yu rðãwŒrð¼kßÞ™kt – A {¤u Au. Ä™ ykÞ™ y™u Éý ykÞ™™e ÔÞÂõŒ„Œ ‚er{Œ {ku÷h ðknfŒk™k ‚hðk¤k ƒhkƒh nkuÞ Au.”  fkuE …ý ‚ktÿŒk {kxu Λm ™wt {qÕÞ ™e[u™kt ‚{efhý …hÚke {u¤ðe þfkÞ Au : Λom = λo+ + λo– Λm = Λom – A · C Ëk.ík. : òu oNa+ y™u  o yu ykÞ™™e ‚er{Œ {ku÷hðknfŒk Cl–