ວິຊາການຄວບຄຸມພານໃນແລະການກວດສອບພາຍໃນ

429 หลกั การบริหารเงินสด วิธีการควบคมุ ภายใน แนวทางการตรวจสอบ 3.4 การเบกิ จา่ ย 1) ชาํ ระดว้ ยเชค็ เทา่ นนั้ ยกเวน้ 1) สอบทานนโยบายการจา่ ยเงนิ รายการทช่ี าํ ระจากเงนิ สดยอ่ ย และบนั ทกึ รายการทช่ี าํ ระดว้ ยเงนิ สดประจาํ วนั ผดิ ปกตใิ หร้ บี ดาํ เนิน การคน้ หาสาเหตุ 2) จา่ ยดว้ ยเชค็ ทเ่ี ขยี นจาํ นวน 2) ตรวจสอบการออกเชค็ เงนิ ไวล้ ่วงหน้า 3) ผมู้ อี าํ นาจอนุมตั มิ กี ารตรวจ 3) ตรวจสอบเอกสารทเ่ี กย่ี วขอ้ ง สอบและลงนามในเอกสารทใ่ี ช้ กบั การอนุมตั จิ า่ ยวา่ มลี ายเซน็ ในการจา่ ยเงนิ อนุมตั ขิ องผมู้ อี ํานาจอนุมตั ิ ถกู ตอ้ งตามระเบยี บ 3.5 บนั ทกึ การจา่ ยเงนิ 1) ลงวนั ทข่ี องรายการ 1) ทดสอบรายการประจาํ วนั ทนั ที ค่าใชจ้ า่ ยรายวนั ทนั ที โดยใช้ โดยเปรยี บเทยี บวนั ทก่ี บั เอกสาร เอกสารประกอบ ประกอบ 3.6 บนั ทกึ การจา่ ยเงนิ 1) การสอบทานเอกสารทไ่ี ดร้ บั 1) ทดสอบใบสาํ คญั รายวนั เพ่อื ดู อยา่ งเหมาะสมและถูกตอ้ ง การอนุมตั ใิ นใบสาํ คญั จา่ ย ลายเซน็ ทไ่ี ดร้ บั มอบอาํ นาจ (ผสู้ อบทานลงนามกาํ กบั ท่ี รบั รองรายการจา่ ยเงนิ เป็น เอกสารประกอบและระบวุ ่า ตวั อยา่ ง “ตรวจแลว้ ”) 3.7 การรายงานการ 1) หลกั การบญั ชที ร่ี บั รองโดย 1) ประเมนิ รายงานของการ จา่ ยเงนิ สดอยา่ งเหมาะสม ทวั่ ไปสาํ หรบั การจา่ ยเงนิ สด จา่ ยเงนิ สด ทม่ี า : (ตลาดหลกั ทรพั ยแ์ ห่งประเทศไทย, สมาคมผตู้ รวจสอบภายในแหง่ ประเทศไทย, 2554 หน้า 352) สาํ หรบั กระดาษทาํ การของผตู้ รวจสอบภายในหรอื ผปู้ ระเมนิ ทจ่ี ะนํามาใชใ้ นการตรวจสอบและ ประเมนิ เกย่ี วกบั การควบคมุ ภายในแต่ละกจิ กรรมนนั้ มาตรฐานของงานตรวจสอบภายในไมไ่ ดก้ าํ หนด แบบฟอรม์ ทแ่ี น่นอนชดั เจนทงั้ น้กี ารจดั ทาํ แบบฟอรม์ ของกระดาษทาํ การจงึ ขน้ึ อยกู่ บั ลกั ษณะการดาํ เนิน ธรุ กจิ ประเภทของธุรกจิ รวมถงึ ขนาดของธุรกจิ ตวั อยา่ งมดี งั น้ี การควบคมุ และการตรวจสอบภายในด้านต่างๆ ท่ีสาคญั ขององคก์ ร บทที่ 10

430 ณ วนั ท.่ี ............................................. ใบตรวจนับเงินสด เวลา.................................. น. หน่วยงาน.......................................... รหสั ................................... รายการตรวจนบั ชนดิ จาํ นวน จาํ นวนเงนิ จาํ นวนเงนิ รวม (บาท) (บาท) ธนบตั ร 1,000 บาท .........ฉบบั 500 บาท .........ฉบบั 100 บาท .........ฉบบั 50 บาท .........ฉบบั 20 บาท .........ฉบบั 10 บาท .........ฉบบั เหรยี ญ 10 บาท .......เหรยี ญ 5 บาท .......เหรยี ญ 2 บาท .......เหรยี ญ 1 บาท .......เหรยี ญ เหรยี ญยอ่ ย 50 สตางค์ .......เหรยี ญ 25 สตางค์ .......เหรยี ญ เชค็ .........ฉบบั รวมยอดธนบตั ร, เหรยี ญ และเชค็ ยอดคงเหลอื (ตามการตรวจนบั ) ยอดคงเหลอื (ตามบญั ช)ี ยอดเงนิ เกนิ (ขาด) บญั ชี ขา้ พเจา้ นาย/นาง/นางสาว.........................................................ตําแหน่ง............................ ขอรบั รองวา่ นอกจากตวั เงนิ สดและใบสาํ คญั แทนตวั เงนิ สดทน่ี ํามาใหต้ รวจนบั ตามทป่ี รากฎรายการ ขา้ งตน้ น้ี ไมม่ ตี วั เงนิ และใบสาํ คญั แทนตวั เงนิ อ่นื ใดเหลอื อยอู่ กี และไดร้ บั เงนิ สดกบั ใบสาํ คญั แทนตวั เงนิ คนื จากผตู้ รวจนบั ครบถว้ นแลว้ (................................................) (................................................) ผเู้ กบ็ รกั ษาเงนิ สด ผตู้ รวจนบั สรปุ ผลการตรวจสอบและขอ้ สงั เกต.................................................................................................. ....................................................................................................................................................... ทม่ี า : (http://www.auditor0216.moi.go.th/auditor/kung%20f1.doc / 4 กรกฎาคม 2558) บทที่ 10 การควบคมุ และการตรวจสอบภายในดา้ นต่างๆ ท่ีสาคญั ขององคก์ ร

431 ช่อื หน่วยงาน......................... ใบตรวจสอบใบเสรจ็ รบั เงิน ณ วนั ท.่ี ............................................. เวลา.................................. น. หน่วยงาน.......................................... รหสั ................................... เลขทห่ี นงั สอื เบกิ วนั ทเ่ี บกิ จาํ นวนเลม่ เลม่ ท่ี เลขทห่ี นงั สอื ส่งคนื ลงวนั ท่ี จาํ นวนเล่ม เล่มท่ี ใบเสรจ็ รบั เงนิ คงเหลอื ในหน่วยงาน เล่มท่ี ยกเลกิ (เลขท)่ี 1. ใบเสรจ็ รบั เงนิ ทร่ี อส่งคนื ....................................... ....................................... 2. ใบเสรจ็ รบั เงนิ อยรู่ ะหวา่ งการใช้ ....................................... ....................................... 3. ใบเสรจ็ รบั เงนิ ทร่ี อสง่ คนื ....................................... ....................................... ....................................... ....................................... ........................................ ....................................... ....................................... ....................................... (....................................................) (...............................................) ผเู้ กบ็ รกั ษา ผตู้ รวจสอบ ทม่ี า : (http://www.auditor0216.moi.go.th/auditor/kung%20f1.doc / 4 กรกฎาคม 2558) การควบคมุ และการตรวจสอบภายในด้านต่างๆ ที่สาคญั ขององคก์ ร บทที่ 10

432 ช่อื หน่วยงาน......................... กระดาษทาการพิสจู น์ยอดเงินฝากธนาคาร ณ วนั ท.่ี ............................................. เวลา.................................. น. หน่วยงาน.......................................... รหสั ................................... ยอดเงินฝากคงเหลือ ณ วนั สิ้นงวดตามรายงานของธนาคาร XX บวก เงนิ ฝากระหวา่ งทาง XX XX จาํ นวนเงนิ ทธ่ี นาคารนํามาหกั ผดิ บญั ชี / หกั บญั ชมี ากไป XX XX จาํ นวนเงนิ ทธ่ี นาคารนํามาเขา้ บญั ชนี ้อยไป รวม XXX หกั เชค็ ทย่ี งั มไิ ดน้ ํามารบั เงนิ XX จาํ นวนเงนิ ทธ่ี นาคารนํามาเขา้ ผดิ บญั ชี / นําเขา้ บญั ชมี ากไป XX จาํ นวนเงนิ ทธ่ี นาคารหกั บญั ชนี ้อยไป XX XX ยอดคงเหลือที่ถกู ต้อง XXXX ยอดเงินฝากคงเหลือ ณ วนั สิ้นงวดตามสมดุ บญั ชีของกิจการ XX บวก เงนิ ทธ่ี นาคารเรยี กเกบ็ จากตวั ๋ เงนิ รบั XX XX XX ดอกเบย้ี รบั รวม XXX หกั เชค็ คนื XX XX คา่ ธรรมเนียม XX รายการทธ่ี นาคารจา่ ยเงนิ แทนกจิ การ XX จาํ นวนเงนิ ทก่ี จิ การบนั ทกึ ผดิ ดา้ นเดบติ (มากไป) XX XX จาํ นวนเงนิ ทก่ี จิ การบนั ทกึ ผดิ ดา้ นเครดติ (น้อยไป) ยอดคงเหลือท่ีถกู ต้อง XXXX (.........................................................) ผจู้ ดั ทาํ ทม่ี า : (บุญเสรมิ วมิ กุ ตะนนั ท,์ และคณะ, 2558 หน้า 61) บทท่ี 10 การควบคมุ และการตรวจสอบภายในดา้ นต่างๆ ที่สาคญั ขององคก์ ร

433 กิจกรรมการบริหารสินเช่ือ การดําเนินงานทางธุรกจิ เม่อื พบว่าเงนิ สดมไี ม่เพยี งพอต่อการบรหิ ารงานในองค์กร ผู้บรหิ าร จาํ เป็นต้องใชบ้ รกิ ารกบั ธนาคารหรอื สถาบนั การเงนิ ในการขอเครดิตหรอื การเกิดขน้ึ ดา้ นสนิ เช่อื คงไม่มี องคก์ รใดปฏเิ สธไดเ้ ลยวา่ ไมเ่ คยใชบ้ รกิ ารในลกั ษณะน้ีหรอื ถ้าองคก์ รใดมจี าํ นวนเงนิ สดมากพอกจ็ ะนํามา หาผลประโยชน์เพมิ่ ขน้ึ เช่น การปลอ่ ยเงนิ กู้ การนําเงนิ ไปลงทุน เป็นตน้ ความเสย่ี งทส่ี าํ คญั ทส่ี ุดอยา่ งหน่งึ ของการดาํ เนินธุรกจิ นนั่ กค็ อื เร่อื งของการปล่อยสนิ เช่อื ใหก้ บั ลูกค้าของตนในทางบญั ชเี ม่อื มกี ารปล่อยสนิ เช่อื แล้วจะถือว่าบุคคลนัน้ เป็นสนิ ทรพั ย์ประเภทกลุ่มมุน เวยี นขององคก์ รทนั ที แต่ถ้าเป็นสถาบนั การเงนิ อ่นื หรอื ธนาคารซง่ึ บางครงั้ เราจะไดย้ นิ ในวงการเรยี ก สนิ ทรพั ยท์ ่เี กดิ จากการปล่อยสนิ เช่อื ว่า “สนิ ทรพั ยเ์ ส่ยี ง” เน่ืองจากโดยลกั ษณะธรรมชาตขิ องสนิ ทรพั ย์ เสย่ี งน้จี ะมผี ลต่อการทําใหเ้ กดิ ความเสยี หายในรปู แบบต่างๆ ใหก้ บั ธนาคาร ดงั นนั้ งานบรหิ ารสนิ เช่อื หรอื การบรหิ ารสนิ ทรพั ยเ์ สย่ี งนนั้ ตอ้ งมคี วามละเอยี ดอ่อนสลบั ซบั ซอ้ นหลากหลายทผ่ี บู้ รหิ ารต้องใชฝ้ ืมอื พเิ ศษในการควบคุมความเสย่ี งต่างๆ อนั อาจจะเกดิ ขน้ึ จากการปล่อยสนิ เช่อื ส่วนผตู้ รวจสอบภายในนัน้ ต้องทําความเข้าใจเก่ียวกับพ้ืนฐานของการบรหิ ารความเส่ียงท่ีจะเกิดข้นึ หลกั การควบคุมและวิธี ตรวจสอบเก่ยี วกบั การบรหิ ารสนิ เช่อื เพ่อื จะไดน้ ํามาซง่ึ วธิ กี ารท่เี หมาะสมและให้บรรลุผลสาํ เรจ็ ตรงตาม วตั ถุประสงคข์ องผบู้ รหิ ารภายในองคก์ รทก่ี าํ หนดไวพ้ จิ ารณาแต่ละประเดน็ ดงั น้ี 1. ความเส่ียงในการบริหารสินเช่ือ (Risk in Credit Management) ความเสย่ี งมอี ยมู่ ากมายหลากหลายรปู แบบซง่ึ อาจจะแฝงอยใู่ นแทบทกุ ขนั้ ตอนของกจิ กรรมการ สาํ รวจความเสย่ี งการบรหิ ารสนิ เชอ่ื จงึ เป็นกจิ กรรมแรกทผ่ี บู้ รหิ ารควรตอ้ งทาํ ความเขา้ ใจพน้ื ฐานวา่ มี ความเสย่ี งอะไรซ่อนอยบู่ า้ งและผตู้ รวจสอบภายในทเ่ี ขา้ มาทาํ หน้าทส่ี อบทานงานสนิ เช่อื ตอ้ งใชค้ วาม พยายามในการคน้ หาและคดั ชค้ี วามเสย่ี งทเ่ี กดิ ขน้ึ ใหไ้ ดซ้ ง่ึ ความเสย่ี งอาจพบในลกั ษณะต่างๆ ดงั น้ี 1.1 ความเสย่ี งอนั เกดิ จากตวั ลกู หน้ี ความเสย่ี งประเภทน้อี าจทาํ ใหอ้ งคก์ รไดร้ บั ความ เสยี หายในลกั ษณะต่างๆ เช่น 1.1.1 ลกู หน้ไี มม่ คี วามสามารถจา่ ยชาํ ระหน้คี นื 1.1.2 ลกู หน้ไี มช่ าํ ระหน้ตี ามกําหนด หรอื เหนยี วหน้ี 1.1.3 ลกู หน้ปี ระกอบการลม้ เหลวทางธรุ กจิ แลว้ หลบหน้ี มกี ารฟ้องใหเ้ ป็นบคุ คล ลม้ ละลาย 1.1.4 ลกู หน้เี สยี ชวี ติ ขณะทย่ี งั จา่ ยชาํ ระหน้ไี มห่ มด 1.2 ความเสย่ี งอนั เกดิ จากระบบควบคมุ ภายในบกพรอ่ ง ความเสย่ี งประเภทน้อี าจทาํ ให้ องคก์ รไดร้ บั ความเสยี หายในลกั ษณะต่างๆ เช่น 1.2.1 การอนุมตั เิ ครดติ ไมเ่ ป็นไปตามเงอ่ื นไขหรอื หลกั เกณฑท์ ก่ี าํ หนด การควบคมุ และการตรวจสอบภายในด้านต่างๆ ที่สาคญั ขององคก์ ร บทท่ี 10

434 1.2.2 การปล่อยสนิ เช่อื หละหลวมขาดการวเิ คราะหส์ นิ เช่อื ทด่ี ที าํ ใหเ้ กดิ หน้เี สยี ตงั้ แต่ แรกเรมิ่ 1.2.3 ไมก่ ําหนดวงเงนิ เครดติ ของลกู คา้ แต่ละราย 1.2.4 ระบบการควบคมุ ตดิ ตามหน้อี ่อนแอ ปล่อยใหล้ กู หน้ผี ดิ นดั คา้ งชาํ ระนานๆ ผดิ ปกติ 1.2.5 การพจิ ารณาและการประเมนิ ราคาหลกั ประกนั อ่อนแอยอมรบั หลกั ประกนั ทไ่ี ม่ คุม้ มลู หน้ี 1.2.6 การตดิ ต่อลกู คา้ ขาดมนุษยสมั พนั ธท์ ด่ี ี ทาํ ใหล้ กู หน้ดี ๆี หนีไปใชบ้ รกิ ารกบั องคก์ รอ่นื 1.3 ความเสย่ี งอนั เกดิ จากการปฏบิ ตั ผิ ดิ กฎหมาย ความเสย่ี งประเภทน้อี าจสง่ ผลทาํ ให้ องคก์ รไดร้ บั ความเสยี หายในลกั ษณะต่างๆ เชน่ 1.3.1 การปฏบิ ตั ผิ ดิ ประมวลรษั ฎากร 1.3.2 การปฏบิ ตั ผิ ดิ พระราชบญั ญตั ติ ลาดหลกั ทรพั ย์ 1.3.3 การปฏบิ ตั ผิ ดิ พระราชบญั ญตั ธิ นาคารพาณชิ ย์ 1.3.4 การสรา้ งกลฉ้อฉลหรอื ทาํ เอกสารหลอกลวงเจา้ หน้าทข่ี องรฐั 1.4 ความเสย่ี งอนั เกดิ จากการทุจรติ ความเสย่ี งประเภทน้อี าจทาํ ใหอ้ งคก์ รไดร้ บั ความ เสยี หายในลกั ษณะต่างๆ เช่น 1.4.1 การทุจรติ โดยผบู้ รหิ ารในลกั ษณะ Management Fraud 1.4.2 การทจุ รติ โดยพนกั งานขององคก์ ร 1.4.3 การทจุ รติ โดยบคุ คลภายนอกรว่ มมอื กบั พนกั งานภายในองคก์ ร 1.4.4 การทจุ รติ โดยบคุ คลภายนอก 2. กระบวนการปฏิบตั ิงานสินเชื่อ (Operational Processes Credit) เมอ่ื ความเสย่ี งประเภทต่างๆ ดงั กล่าวไดเ้ กดิ ขน้ึ ในพน้ื ทใ่ี ด ผทู้ าํ หน้าทส่ี อบทานงานดา้ นสนิ เชอ่ื หรอื ผู้ตรวจสอบภายในต้องมกี ารสํารวจความเส่ยี งเป็นกิจกรรมแรกโดยทําความเข้าใจถึงพ้นื ฐาน พยายามคน้ หาใหพ้ บและคดั ชอ้ี อกมาเพ่อื นําไปดําเนินการวเิ คราะหแ์ ละประเมนิ ความเสย่ี งตามขนั้ ตอน ของการปฏบิ ตั งิ านโดยหลกั การทวั่ ไปในภาคปฏบิ ตั ขิ ององคก์ รอาจจาํ แนกลาํ ดบั ขนั้ ตอนของกระบวนการ ปฏบิ ตั งิ านสนิ เช่อื ไดต้ ามลกั ษณะดงั ต่อไปน้ี 2.1 การกาํ หนดนโยบายสนิ เชอ่ื พจิ ารณาจาก 2.1.1 วงเงนิ บรหิ ารสนิ เชอ่ื 2.1.2 เป้าหมายตลาด 2.1.3 อตั รากาํ ลงั ของเจา้ หน้าทบ่ี รหิ ารสนิ เช่อื บทท่ี 10 การควบคมุ และการตรวจสอบภายในดา้ นต่างๆ ที่สาคญั ขององคก์ ร

435 2.2 การเรม่ิ ตน้ งานสนิ เช่อื พจิ ารณาจาก 2.2.1 ลกู คา้ ยน่ื คาํ ขอสนิ เชอ่ื 2.2.2 ลกู คา้ ยน่ื โครงการ 2.2.3 ลกู คา้ แสดงหลกั ฐานอ่นื 2.3 การประเมนิ คาํ ขอสนิ เช่อื การพจิ ารณาคาํ ขอสนิ เชอ่ื ของลกู คา้ โดยการประเมนิ คาํ ขอ เกย่ี วกบั เรอ่ื งเหล่าน้ี เชน่ 2.3.1 วตั ถุประสงคก์ ารขอสนิ เชอ่ื 2.3.2 ลกั ษณะธรุ กจิ 2.3.3 ผลการประกอบการ 2.3.4 การวเิ คราะหข์ อ้ มลู ตวั เลข 2.4 การทาํ ความตกลงกบั ลกู คา้ เมอ่ื เหน็ ควรอนุมตั สิ นิ เชอ่ื ตามคาํ ขอเป็นขนั้ ตอนการเจรจา ทาํ ความตกลงกบั ลกู คา้ ในเรอ่ื งเหลา่ น้ี เช่น 2.4.1 เรอ่ื งระยะเวลาการกยู้ มื 2.4.2 เรอ่ื งเงอ่ื นไขการชาํ ระคนื 2.4.3 เรอ่ื งหลกั ประกนั 2.4.4 เรอ่ื งเงอ่ื นไขอ่นื ๆ 2.5 การอนุมตั สิ นิ เช่อื เมอ่ื ทงั้ 2 ฝา่ ยตกลงในขนั้ ตน้ กนั แลว้ เป็นขนั้ ตอนการอนุมตั สิ นิ เช่อื ตามอํานาจทไ่ี ดร้ บั มอบหมายผมู้ อี าํ นาจอนุมตั สิ นิ เชอ่ื อาจไดแ้ ก่ 2.5.1 เจา้ หน้าทบ่ี รหิ ารระดบั สงู 2.5.2 ผจู้ ดั การสาขา 2.5.3 เจา้ หน้าทบ่ี รหิ ารสนิ เช่อื ทไ่ี ดร้ บั มอบอาํ นาจ 2.6 การจดั ทาํ เอกสารสญั ญาสนิ เช่อื ก่อนทจ่ี ะมกี ารจา่ ยเงนิ กู้ธนาคารจะใหล้ กู คา้ จดั ทาํ นติ ิ กรรมสญั ญาก่อนซง่ึ ไดแ้ ก่ 2.6.1 การจดั ทาํ สญั ญาประธานอนั ไดแ้ ก่ สญั ญากยู้ มื เงนิ 2.6.2 การจดั ทาํ สญั ญาอุปกรณ์อนั ไดแ้ ก่ สญั ญาเกย่ี วกบั การค้าํ ประกนั หรอื หลกั ประกนั 2.6.3 การตรวจสอบความถูกตอ้ งของนิตกิ รรมสญั ญา 2.7 การจา่ ยเงนิ กหู้ รอื การออกหนังสอื คา้ํ ประกนั เมอ่ื จดั ทาํ นิตกิ รรมสญั ญาต่างๆ เสรจ็ เรยี บรอ้ ยแลว้ องคก์ รกจ็ ะใหส้ ทิ ธลิ กู คา้ ไดร้ บั สทิ ธกิ ารปล่อยสนิ เช่อื ต่อไป โดยลกู คา้ อาจขอรบั เป็นเงนิ สด หรอื โอนเงนิ เขา้ ในบญั ชเี งนิ ฝากธนาคารกไ็ ด้ 2.8 การบรหิ ารและควบคุมสนิ เช่อื เมอ่ื ลกู คา้ ไดร้ บั สนิ เชอ่ื ดงั กล่าวแลว้ ธนาคารกจ็ ะบนั ทกึ บญั ชลี กู หน้เี หล่าน้ไี ว้ โดยจดั ใหม้ กี ระบวนการบรหิ ารและควบคุมดแู ลสนิ เช่อื ในลกั ษณะเหลา่ น้ี เชน่ 2.8.1 การควบคุมตดิ ตามดแู ลโดยเจา้ หน้าทส่ี นิ เชอ่ื 2.8.2 การสอบทานและการวเิ คราะหส์ นิ เชอ่ื โดยฝา่ ยตรวจสอบ การควบคมุ และการตรวจสอบภายในดา้ นต่างๆ ที่สาคญั ขององคก์ ร บทท่ี 10

436 2.9 การแกไ้ ขเยยี วยา กรณที ล่ี กู หน้ไี มอ่ าจปฏบิ ตั ติ ามเงอ่ื นไขขอ้ ตกลงหรอื มเี หตุให้องคก์ ร ไดร้ บั ความเสยี หายโดยไมไ่ ดร้ บั ชาํ ระหน้ตี น้ เงนิ หรอื ดอกเบย้ี กถ็ งึ ขนั้ ตอนการแกไ้ ขเยยี วยาหรอื การปรบั โครงสรา้ งหน้กี นั ต่อไปเพอ่ื ใหอ้ งคก์ รไดร้ บั ความเสยี หายน้อยทส่ี ดุ 3. หลกั การพิจารณาให้สินเชื่อหรอื เครดิต (Consider the Loan or Credit) จนั ทนา สาขากร, นพิ นั ธ์ เหน็ โชคชยั ชนะ, และศลิ ปพร ศรจี นั่ เพชร (2557 : 15–9) กลา่ วว่า หลกั การพน้ื ฐานในการพจิ ารณาการให้สนิ เช่อื กบั ลูกคา้ เบ้อื งต้น ผู้บรหิ ารควรกําหนดเป็นนโยบายให้ ฝา่ ยปฏบิ ตั มิ แี นวทางทน่ี ํามาใชใ้ หเ้ หมอื นกนั ทงั้ น้ไี ดก้ าํ หนดแนวทางไว้ 4 ประการคอื 3.1 การคดั เลอื กลกู คา้ การปลอ่ ยสนิ เช่อื หรอื การใหเ้ ครดติ กบั ลกู คา้ นนั้ ฝา่ ยปฏบิ ตั ติ อ้ ง แบ่งลกู คา้ ออกเป็น 2 กลมุ่ คอื ลกู คา้ ทเ่ี ป็นสมาชกิ ขององคก์ รและลูกคา้ ทเ่ี ป็นกลุ่มภายนอกองคก์ ร ทงั้ น้ี เพ่อื นํามาพจิ ารณาว่าลูกคา้ ทม่ี าขอกู้เงนิ กบั องคก์ รนัน้ เป็นลูกคา้ ขององคก์ รรายใหมห่ รอื รายเก่า แต่ถ้า เป็นลกู คา้ ทไ่ี มใ่ ช่สมาชกิ ขององคก์ รมคี วามน่าเช่อื ถอื ได้หรอื ไม่ ขนั้ ตอนน้ีการปฏบิ ตั งิ านตอ้ งมคี วาม ละเอยี ด รอบคอบอยา่ งสมควร เพราะเป็นการใหค้ วามหวงั กบั บุคคลทม่ี าขอกู้เงนิ กบั องคก์ รว่าอนาคต ขา้ งหน้าจะไดร้ บั การกูเ้ งนิ เกดิ ขน้ึ จรงิ 3.2 มาตรฐานคณุ สมบตั ขิ องลกู คา้ ขนั้ ตอนน้เี ป็นการพจิ ารณาในการจดั ระดบั กลุ่มของ ลูกค้าทอ่ี งค์กรยอมรบั ไดห้ รอื เป็นการอนุมตั หิ ลกั การเบ้อื งต้นทจ่ี ะให้เครดติ หรอื ปล่อยเงนิ กู้ ทงั้ น้ีอาจ สอบทานจากประวตั ลิ กู คา้ เดมิ ทเ่ี คยกผู้ ่านมาแลว้ โดยกําหนดแบง่ การอนุมตั ลิ กู คา้ ออกเป็น 3 กลมุ่ ไดแ้ ก่ ระดบั ลูกคา้ ชนั้ ดเี ยย่ี ม (A) ระดบั ลกู คา้ ชนั้ ดี (B) และระดบั ลกู คา้ ชนั้ ปานกลาง (C) ผลของการจดั ระดบั ชนั้ จะชว่ ยใหอ้ งคก์ รสามารถกาํ หนดวงเงนิ ในการอนุมตั ปิ ล่อยกู้ได้เพ่อื เป็นการป้องกนั ความเสยี หายทจ่ี ะ เกดิ ขน้ึ กบั ตวั สนิ ทรพั ยเ์ ผอ่ื วา่ ในอนาคตขา้ งหน้าลกู คา้ ไมม่ าจา่ ยชาํ ระหน้หี รอื คนื ทนุ ตามกําหนดระยะเวลา ทต่ี กลงกนั ไว้ 3.3 สบื ฐานะลกู คา้ ขนั้ ตอนน้ีจะตอ้ งเตรยี มขอ้ มลู รายละเอยี ดเกย่ี วกบั ฐานะของลกู คา้ ให้ เพยี งพอกบั การประเมนิ เม่อื มกี ารปล่อยเงนิ กู้ให้กบั ลูกค้าไปแลว้ หลกั ฐานต่างๆ ทเ่ี ก่ยี วขอ้ งกบั การค้ํา ประกนั เงนิ กู้พร้อมการให้คํามนั่ สญั ญาของลูกค้ามอี ยู่จรงิ สามารถเข้าถึงตวั บุคคลหรอื สถานท่ตี าม เอกสารทแ่ี จง้ ไวก้ บั ทางองคก์ ร 3.4 ประเมนิ ฐานะของลกู คา้ ปจั จยั ทน่ี ํามาพจิ ารณาในการประเมนิ ฐานะของลกู คา้ นนั้ สว่ น ใหญ่ผบู้ รหิ ารแต่ละองคก์ รไดก้ าํ หนดเป็นมาตรการในการทาํ งานไวค้ ลา้ ยคลงึ กนั มอี ยู่ 5 ประการดงั น้ี 3.4.1 ความตงั้ ใจทจ่ี ะชาํ ระหน้ี ผปู้ ระเมนิ ควรใหค้ วามสาํ คญั กบั คุณสมบตั เิ ฉพาะตวั ของผู้บรหิ ารองค์กรเน่ืองจากบางครงั้ ความตงั้ ใจท่จี ะชําระหน้ีอาจเกดิ จากตวั ผู้บรหิ ารเอง (มใิ ช่ฐานะ ความมนั่ คงขององคก์ ร) ทาํ ใหบ้ างครงั้ อาจพบวา่ องคก์ รมฐี านะการเงนิ ดแี ต่การชาํ ระหน้จี ะค่อนขา้ งล่าชา้ กว่ากําหนด หรอื อาจต้องตดิ ตามหลายครงั้ ในขณะท่ีองค์กรท่มี ฐี านะการเงนิ ดอ้ ยกว่าแต่รกั ษาช่อื เสยี ง ตรงต่อเวลา ไมเ่ คยผดิ นดั ชาํ ระหน้เี ลย 3.4.2 ความสามารถในการจา่ ยชาํ ระหน้ี อาจพจิ ารณาไดห้ ลายทาง เช่น ประเมนิ จาก รายไดโ้ ดยปกตอิ งคก์ รทม่ี รี ายไดส้ งู น่าจะมคี วามสามารถในการชาํ ระหน้คี นื มากกวา่ องคก์ รทม่ี รี ายไดน้ ้อย บทท่ี 10 การควบคมุ และการตรวจสอบภายในด้านต่างๆ ที่สาคญั ขององคก์ ร

437 แต่ความสามารถในการชําระหน้ีดงั กล่าวจะพจิ ารณาจากรายไดเ้ พยี งอยา่ งเดยี วไมไ่ ด้ ผปู้ ระเมนิ ควรนํา คา่ ใชจ้ า่ ยทเ่ี ป็นภาระขององคก์ รและกระแสเงนิ สดมาพจิ ารณาประกอบดว้ ย เพราะผลต่างของรายไดก้ บั ค่าใชจ้ า่ ยและกระแสเงนิ สดจะเป็นตวั ชค้ี วามสามารถทแ่ี ทจ้ รงิ นอกจากนนั้ การประเมนิ ความสามารถใน การชําระหน้ี ควรนําระยะเวลาเข้ามาพจิ ารณาประกอบด้วย เน่ืองจากบางครงั้ ในช่วงระยะเวลาสนั้ องคก์ ร ก. มคี วามสามารถในการชําระหน้ีไดด้ กี ว่าองคก์ ร ข. แต่ในระยะยาวอาจมผี ลกลบั กนั คอื การ ชาํ ระหน้อี าจจะลา่ ชา้ ออกไปจากกําหนดเวลาทต่ี กลงไว้ 3.4.3 ทุนดาํ เนนิ งาน หมายถงึ เงนิ ทเ่ี จา้ ของนํามาลงทนุ ในองคก์ ร เป็นปจั จยั ทแ่ี สดง ใหเ้ หน็ ถงึ ความตงั้ ใจจรงิ ของเจา้ ของในการประกอบธุรกจิ และเป็นตวั บ่งชใ้ี หเ้ หน็ ถงึ ความมนั่ คงของธุรกจิ ไดด้ ว้ ย 3.4.4 หลกั ประกนั หน้ี เป็นปจั จยั ทใ่ี ชป้ ้องกนั ในกรณที ค่ี าดวา่ จะมคี วามเสย่ี งในการให้ สนิ เช่อื ผปู้ ระเมนิ ควรพจิ ารณาทงั้ ชนิด คุณภาพ และมลู ค่าหลกั ประกนั องคก์ รจะยดึ หลกั ประกนั มา ชดใชห้ น้สี นิ ต่อเมอ่ื มกี ารผดิ นดั ชาํ ระหน้หี ลายครงั้ และคาดวา่ จะไมม่ กี ารใหส้ นิ เช่อื อกี ต่อไป 3.4.5 เงอ่ื นไขอ่นื ๆ ความสามารถในการชาํ ระหน้ีหรอื การเปลย่ี นแปลงขององคก์ รอาจ ถกู ระทบดว้ ยปจั จยั ดงั ต่อไปน้ี 3.4.5.1 สภาวะแวดลอ้ มทางเศรษฐกจิ ของประเทศหรอื ของโลก 3.4.5.2 นโยบายของรฐั บาล 3.4.5.3 การเปลย่ี นแปลงผบู้ รหิ ารองคก์ รซ่งึ เป็นตวั หลกั สําคญั ในการวางแผน และดาํ เนนิ ธุรกจิ 3.4.5.4 การเปล่ยี นสภาวะของธุรกจิ ทไ่ี ม่มคี ู่แข่งขนั เป็นธุรกจิ การค้าเสรจี ะส่ง ผลกระทบต่อความเสย่ี งในการใหส้ นิ เชอ่ื หรอื เครดติ ดงั นัน้ จะเห็นได้ว่าปจั จยั พ้ืนฐานในการประเมนิ ฐานะของลูกค้า 5 ประการข้างต้นไม่อาจ จดั ลาํ ดบั ชดั เจนไดว้ ่าปจั จยั ใดมคี วามสาํ คญั มากกว่ากนั ทงั้ น้ขี น้ึ อยกู่ บั สถานการณ์ในขณะทอ่ี งคก์ รกําลงั ประเมนิ ฐานะของลกู คา้ เอง 4. การควบคมุ ภายในเกี่ยวกบั ลกู หนี้ (Internal Control on Debtors) เม่อื องค์กรได้ปล่อยเงนิ กู้ให้กบั ลูกคา้ แล้ว ก็จะเกิดความผูกพันธ์กนั ระหว่างองคก์ รกบั บุคคล ภายในหรอื นอกองคก์ รเกดิ ขน้ึ โดยมพี นั ธะผูกพนั ต่อกนั ว่าจะมกี ารจา่ ยชําระคนื หน้ีในอนาคตซง่ึ ขอ้ ตกลง นนั้ ตอ้ งทําความเขา้ ใจกนั ใหด้ โี ดยเฉพาะอตั ราดอกเบย้ี ทล่ี ูกคา้ ต้องจา่ ย ระยะเวลาท่ตี ้องส่งดอกเบย้ี แต่ ละงวดเม่อื ใด การส่งคนื จะสามารถชําระด้วยวธิ กี ารช่องทางใดได้บา้ ง เป็นต้น เพราะสง่ิ เหล่าน้ีการ บรหิ ารความเสย่ี งของสนิ ทรพั ยท์ อ่ี งคก์ รตอ้ งเรยี กคนื ใหไ้ ดท้ งั้ หมดเมอ่ื มกี ารจา่ ยออกไปในปจั จุบนั ดงั นนั้ องคก์ รต้องมวี ธิ กี ารหรอื มาตรการท่เี ขม้ งวดในการตดิ ตามและสอบทานการจ่ายชําระหน้ีของลูกหน้ีใน อนาคตดว้ ยวธิ กี ารต่างๆ สาํ หรบั การควบคมุ ภายในเกย่ี วกบั ลกู หน้ที ผ่ี บู้ รหิ ารสว่ นมากทุกองคก์ รนํามาใช้ อาทเิ ช่น การควบคมุ และการตรวจสอบภายในดา้ นต่างๆ ท่ีสาคญั ขององคก์ ร บทท่ี 10

438 4.1 มกี ารแบ่งแยกหน้าทใ่ี นการพจิ ารณาสนิ เช่อื การรบั ชาํ ระหน้ีและการบนั ทกึ บญั ชี ลกู หน้ี 4.2 มกี ารพจิ ารณากาํ หนดเงนิ สนิ เช่อื และการอาํ นาจอนุมตั สิ นิ เช่อื 4.3 มกี ารจดั ทาํ บญั ชลี กู หน้รี ายตวั แยกจากบญั ชคี มุ ลกู หน้ี 4.4 มกี ารควบคมุ และเกบ็ รกั ษาหลกั ฐานการเป็นหน้ี 4.5 มกี ารควบคุมการรบั ชาํ ระหน้ดี ว้ ยเชค็ ลงวนั ทล่ี ว่ งหน้า 4.6 มกี ารวเิ คราะหอ์ ายหุ น้คี งคา้ ง และมรี ายงานสถานภาพหน้ที ุกเดอื น 4.7 กาํ หนดใหม้ กี ารอนุมตั กิ ารลดหน้ดี ว้ ยการรบั คนื สนิ คา้ หรอื ใหส้ ว่ นลดพเิ ศษก่อน ดาํ เนนิ การทุกครงั้ 4.8 การตดั หน้สี ญู ตอ้ งมกี ารอนุมตั อิ ยา่ งเหมาะสม 5. การตรวจสอบการบริหารสินเช่ือ (Monitor Credit Management) ผตู้ รวจสอบภายในจะวางแผนขนั้ ตอนการตรวจสอบดา้ นการบรหิ ารสนิ เชอ่ื ใหค้ รอบคลมุ เรม่ิ ตงั้ แต่การอนุมตั กิ ารให้สนิ เช่ือ การจ่ายชําระหน้ีตามงวดเวลาท่ีตกลงกนั ตลอดจนถึงการตัดจําหน่าย ลกู หน้เี ป็นหน้สี ญู 5.1 วตั ถุประสงคข์ องการตรวจสอบการบรหิ ารสนิ เช่อื การเขา้ ตรวจในกจิ กรรมดา้ นบรหิ าร สนิ เชอ่ื ผตู้ รวจสอบภายในมวี ตั ถุประสงคเ์ พ่อื ประเมนิ ถงึ ความมปี ระสทิ ธภิ าพและประสทิ ธผิ ลของกจิ กรรม การควบคมุ ในเรอ่ื งต่อไปน้ี 5.1.1 การอนุมตั สิ นิ เช่อื มกี ารกลนั่ กรองอยา่ งรอบคอบ และปฏบิ ตั ติ ามหลกั เกณฑท์ ่ี กาํ หนด 5.1.2 การควบคุมภายในของลกู หน้ี การรบั ชาํ ระหน้ี ไมเ่ กดิ การรวั่ ไหล มวี ธิ กี ารเกบ็ เงนิ จากการใหเ้ ครดติ โดยเรว็ ทส่ี ุด และมกี ารบนั ทกึ การบญั ชอี ยา่ งถกู ตอ้ งเป็นไปตามหลกั การ 5.2 แนวทางการตรวจสอบการบรหิ ารสนิ เช่อื สาํ หรบั แนวทางการตรวจสอบการบรหิ าร สนิ เชอ่ื ผตู้ รวจสอบภายในควรดาํ เนนิ การดงั น้ี 5.2.1 ตรวจสอบการอนุมตั สิ นิ เชอ่ื ตรวจสอบว่าการอนุมตั สิ นิ เช่อื เป็นไปตามระเบยี บ ทก่ี ําหนดไว้ รวมทงั้ มหี ลกั ฐานการพจิ ารณาฐานะการเงนิ และความเหมาะสมของวงเงนิ สนิ เชอ่ื มกี าร ควบคุมวงเงนิ สนิ เช่อื และมรี ายงานสถานะภาพของสนิ เช่อื อย่างเหมาะสม กรณีท่มี กี ารเปล่ยี นแปลง วงเงนิ สนิ เชอ่ื หรอื มกี ารใชส้ นิ เชอ่ื เกนิ วงเงนิ ใหต้ รวจสอบวา่ มกี ารอนุมตั ติ ามขนั้ ตอนทก่ี าํ หนดไว้ 5.2.2 ตรวจสอบหลกั ฐานการคา้ํ ประกนั ในกรณที ก่ี ารใหส้ นิ เช่อื กาํ หนดเง่อื นไขใหม้ ี หลกั ฐานคา้ํ ประกนั ใหต้ รวจสอบความถูกตอ้ ง ครบถว้ น และเหมาะสมของหลกั ประกนั เช่น 5.2.2.1 ถา้ เป็นหนงั สอื คา้ํ ประกนั ของธนาคาร หนงั สอื นนั้ ตอ้ งยงั ไมห่ มดอายุ 5.2.2.2 ถา้ เป็นโฉนดทด่ี นิ ผตู้ รวจสอบภายในควรพจิ ารณาหลกั ฐานการ ประเมนิ ราคาและการจดทะเบยี นจาํ นอง บทท่ี 10 การควบคมุ และการตรวจสอบภายในดา้ นต่างๆ ที่สาคญั ขององคก์ ร

439 5.2.2.3 ถา้ เป็นการค้าํ ประกนั ดว้ ยสง่ิ อ่นื สงิ่ นนั้ จะตอ้ งผา่ นการพจิ ารณาและมี การอนุมตั ใิ หร้ บั เป็นหลกั ฐานคา้ํ ประกนั ไดจ้ ากผมู้ อี ํานาจอนุมตั แิ ลว้ 5.2.2.4 ในกรณที ม่ี กี ารคนื หลกั ประกนั ผตู้ รวจสอบควรตรวจสอบภาระหน้สี นิ และการอนุมตั ใิ หค้ นื 5.2.2.5 กรณที ม่ี กี ารผ่อนผนั การชาํ ระหน้ใี หต้ รวจสอบเพ่อื ใหแ้ น่ใจว่าไดม้ กี าร แจง้ ใหธ้ นาคารผอู้ อกหนงั สอื ค้าํ ประกนั ทราบโดยทนั ทแี ลว้ หรอื ยงั 5.2.3 ตรวจสอบการเรยี กเกบ็ หน้ี ผตู้ รวจสอบภายในควรตดิ ตามการเรยี กเกบ็ หน้วี ่า มกี ารดาํ เนนิ การตามระยะเวลาและวธิ กี ารทก่ี ําหนดไวห้ รอื ไม่พยายามใชว้ ธิ กี ารทเ่ี หมาะสมขณะเดยี วกนั กย็ งั ต้องคงรกั ษาสมั พนั ธภาพทด่ี ไี วท้ งั้ สองฝ่ายเพ่อื ประสานงานกนั ทางธุรกจิ ในอนาคตการเก็บหน้ีควร ตอ้ งมกี ารตงั้ นโยบายใหร้ ะยะเวลาสนั้ ไวพ้ ยายามใหล้ ูกคา้ มชี ่องทางในการจา่ ยชําระหน้ีคนื หลากหลายวธิ ี อาทเิ ช่น จ่ายชําระหน้ีเป็นเงนิ สด โอนเข้าบญั ชีเงนิ ฝากธนาคารขององค์กร ชําระได้ท่จี ุดบรกิ าร เคาน์เตอร์เซอรว์ สิ ทวั่ ไป เป็นต้น ทงั้ น้ีเพ่อื ป้องกนั การสูญเสยี หรอื การหลกี เล่ยี งไม่มาจ่ายชําระหน้ี ทงั้ น้ีองคก์ รต้องคํานึงถงึ ความสะดวกและเน้นถงึ หลกั ความประหยดั ในการจ่ายค่าใช้จา่ ยใหเ้ กดิ ขน้ึ น้อย ทส่ี ุดเพอ่ื ใหไ้ ดเ้ งนิ นํากลบั เขา้ มาใหเ้ รว็ ทส่ี ดุ ขจดั ปญั หาในการเกดิ หน้สี ญู 5.2.4 ตรวจสอบหน้สี นิ คา้ งชาํ ระ ผตู้ รวจสอบจะตอ้ งดาํ เนินการตรวจสอบเกย่ี วกบั การวเิ คราะหร์ ายงานยอดคงเหลอื ของหน้สี นิ ทค่ี า้ งชาํ ระอยู่ เพอ่ื ตอ้ งการทราบว่าฝ่ายปฏบิ ตั งิ านดา้ นการ บนั ทกึ บญั ชคี ุมยอดลกู หน้ไี ดม้ กี ารแยกประเภทอายลุ กู หน้ไี วอ้ ยา่ งถกู ตอ้ ง ครบถ้วน เป็นปจั จบุ นั หรอื ไม่ ตรวจสอบด้านหลกั ฐานของเอกสารว่ามขี อ้ มลู ทเ่ี พยี งพอต่อการตดิ ตามหน้ีทเ่ี กนิ กําหนดชําระ รวมทงั้ พจิ ารณาถงึ สาเหตุของการคา้ งจ่ายชําระหน้ีนาน จะไดน้ ํามาจดั ลาํ ดบั ชนั้ ของการตดิ ตามทวงหน้ีคนื เพ่อื ใชว้ ธิ กี ารไดอ้ ยา่ งเหมาะสม 5.2.5 ตรวจสอบเชค็ ทธ่ี นาคารคนื สาํ หรบั เชค็ ทธ่ี นาคารคนื มาเน่อื งจากองคก์ รไดไ้ ป ตดิ ต่อทธ่ี นาคารแลว้ ปรากฎวา่ ขน้ึ เงนิ ไมไ่ ดน้ นั้ เบอ้ื งตน้ ในการตรวจสอบเอกสารของตวั เชค็ นนั้ ต้องดวู ่า องคก์ รไดม้ กี ารตดิ ต่อแจง้ ใหล้ กู คา้ ทราบแลว้ หรอื ยงั ว่าเชค็ ฉบบั ดงั กล่าวไม่สามารถเปลย่ี นเป็นเงนิ สดเพ่อื นํามาจา่ ยชาํ ระหน้คี นื ใหก้ บั องคก์ รได้ และไดม้ กี ารบนั ทกึ ลงในแฟ้มประวตั ขิ องลกู หน้บี ุคคลดงั กล่าวดว้ ย รวมทงั้ ขอดูหลกั ฐานการรายงานว่ามกี ารแจ้งให้บุคคท่เี ก่ยี วข้องได้ทราบภายในเวลาท่กี ําหนดไว้ใน ระเบยี บ มกี ารวเิ คราะหส์ าเหตุทเ่ี กดิ ขน้ึ และไดม้ กี ารสงั่ ระงบั การให้สนิ เช่อื หรอื การใหเ้ ครดติ กบั ลูกหน้ี บุคคลดงั กล่าวจากผมู้ อี ํานาจสงั่ การ 5.2.6 ตรวจสอบบญั ชลี กู หน้ี ตรวจสอบดวู า่ บญั ชคี มุ ลกู หน้ขี ององคก์ รไดม้ กี ารจดั ทาํ แยกเป็นบญั ชลี ูกหน้ีรายตวั ไว้หรอื ไม่ มกี ารบนั ทกึ บญั ชแี ละผ่านรายการทุกวนั ทเ่ี กดิ รายการดว้ ยยอด ปจั จุบนั ตรวจสอบพจิ ารณาเก่ียวกับตวั เลขของบญั ชคี ุมลูกหน้ีและบญั ชรี ายตวั ต้องมยี อดคงเหลอื ถูกต้องตรงกนั มกี ารวเิ คราะห์อายุลูกหน้ีและรายงานสถานะลูกหน้ีเป็นประจาํ ทุกเดอื น เพ่อื จะไดใ้ ช้ ตดิ ตามเกบ็ เงนิ และเป็นฐานขอ้ มลู ในการพจิ ารณาใหส้ นิ เช่อื ในครงั้ ต่อไป สอบทานหลกั ฐานใบแจง้ หน้ีว่า องคก์ รไดม้ กี ารจดั สง่ ใหล้ กู หน้แี ต่ละรายเป็นประจาํ อยา่ งสม่าํ เสมอทุกเดอื น รวมถงึ การตรวจสอบสถานท่ี การควบคมุ และการตรวจสอบภายในดา้ นต่างๆ ท่ีสาคญั ขององคก์ ร บทที่ 10

440 ในการเกบ็ รกั ษาเอกสารขอ้ มลู ของลกู หน้วี ่าอยใู่ นทป่ี ลอดภยั ระดบั ใด บุคคลทไ่ี มเ่ กย่ี วขอ้ งสามารถเขา้ ถงึ ไดห้ รอื ไม่ 5.2.7 ตรวจสอบการจาํ หน่ายบญั ชลี กู หน้ี คอื การลดยอดบญั ชลี กู หน้ี ไดแ้ ก่ 5.2.7.1 การรบั ชาํ ระหน้ี ควรตรวจสอบว่ายอดลกู หน้ที ล่ี ดลงสอดคลอ้ งกบั เงนิ ทไ่ี ดร้ บั ชาํ ระ 5.2.7.2 การรบั คนื สนิ คา้ ควรตรวจสอบวา่ มกี ารอนุมตั ใิ หร้ บั คนื สนิ คา้ นนั้ และ สนิ ค้าดงั กล่าวไดร้ บั คนื มาจรงิ ในภาพท่สี มบูรณ์ตามเง่อื นไขการรบั คนื นอกจากน้ี จํานวนท่นี ําไปลด ยอดขายควรถูกตอ้ งตรงกบั หลกั ฐานการอนุมตั ิ 5.2.7.3 การปรบั ปรงุ และสว่ นลดทย่ี อมให้ กรณนี ้เี กดิ เมอ่ื ลกู คา้ ไดร้ บั ความ ยนิ ยอมใหม้ สี ่วนลดพเิ ศษ ควรตรวจสอบว่าผู้มอี ํานาจอนุมตั แิ ละวงเงนิ อนุมตั เิ ป็นไปตามหลกั เกณฑท์ ่ี กาํ หนด 5.2.7.4 การตดั หน้สี ญู ใหต้ รวจสอบว่าหน้ที ต่ี ดั เป็นสญู นนั้ มหี ลกั ฐานแสดงว่า ได้มกี ารตดิ ตามหน้ีจนถงึ ทส่ี ุดแล้ว โดยได้รบั อนุมตั จิ ากบุคคลผู้มอี ํานาจและการปฏบิ ตั สิ อดคล้องกบั ขอ้ กาํ หนดของกฎหมาย นอกจากน้ี ควรใหค้ วามสนใจในวธิ กี ารควบคุมและตดิ ตามดูความพยายามใน การเกบ็ เงนิ จากลกู หน้เี หลา่ น้เี ท่าทเ่ี ป็นไปได้ ช่อื หน่วยงาน......................... กระดาษทาการลกู หนี้การค้า ณ วนั ท.่ี ............................................. เวลา.................................. น. หน่วยงาน.......................................... รหสั ................................... เลขท่ี ชอ่ื ลกู หน้กี ารคา้ จาํ นวนเงนิ วนั ท่ี เลขท่ี หมายเหตุ เอกสาร (บาท) รบั ชาํ ระหน้ี ใบสาํ คญั รบั ทม่ี า : (นพิ นั ธ์ เหน็ โชคชยั ชนะ, ศลิ ปพร ศรจี นั่ เพชร, 2554 หน้า 6–11) บทท่ี 10 การควบคมุ และการตรวจสอบภายในด้านต่างๆ ที่สาคญั ขององคก์ ร

441 เลขท.่ี ......................... หนังสือยืนยนั จานวนยอดหนี้คงเหลือสทุ ธิจากลกู หนี้ เรยี น หวั หน้าหน่วยตรวจสอบภายใน (ช่อื หน่วยงาน..........................) ขา้ พเจา้ ....................................................................................................................... ขอยนื ยนั ว่า ณ วนั ท.่ี .......................... ขา้ พเจา้ มยี อดคา้ งชาํ ระกบั .................(ชอ่ื หน่วยงาน)................ เป็นเงนิ ........................(ตวั เลข).............(...........ตวั หนงั สอื ...............) ตามทไ่ี ดแ้ จง้ มาขา้ งตน้ นนั้ ถกู ตอ้ ง ไมถ่ กู ตอ้ ง เพราะยอดตามบญั ชขี องขา้ พเจา้ คอื ............................. บาท ขอแสดงความนบั ถอื ลงช่อื ...................................... (....................................) ตําแหน่ง.................................... วนั ...........เดอื น.............ปี........... ทม่ี า : (นพิ นั ธ์ เหน็ โชคชยั ชนะ, ศลิ ปพร ศรจี นั่ เพชร, 2554 หน้า 6–12) บทท่ี 10 การควบคมุ และการตรวจสอบภายในด้านต่างๆ ที่สาคญั ขององคก์ ร

442 กิจกรรมการบริหารงานจดั ซื้อ การประกอบธุรกจิ ถ้ามองตามลกั ษณะของการดาํ เนินธุรกจิ แลว้ จะแบ่งทม่ี าของสนิ คา้ ทอ่ี งคก์ รมี ไวเ้ พ่อื ขายออกเป็น 2 กลุ่ม ไดแ้ ก่ ธุรกจิ ซอ้ื มาขายไป (กล่มุ สนิ คา้ สาํ เรจ็ รปู ) และธุรกจิ ทท่ี าํ การผลติ ขน้ึ มาแล้วจงึ นําสนิ ค้าออกมาจําหน่ายเอง (กลุ่มอุตสาหกรรม) การบรหิ ารงานจดั ซ้อื ขององค์กรจงึ เป็น สงิ่ จาํ เป็นทผ่ี บู้ รหิ ารตอ้ งมวี ธิ กี ารจดั ซ้อื ทเ่ี หมาะสม เพราะวตั ถุประสงคใ์ นการจดั ซอ้ื ทงั้ 2 กลุ่มน้ีย่อม แตกต่างกนั ไป กรณีทเ่ี ป็นกลุ่มธุรกิจซ้ือมาขายไปของสนิ ค้าสําเรจ็ รปู นัน้ การสงั่ ซ้อื สนิ คา้ ในแต่ละครงั้ ฝา่ ยจดั ซอ้ื จะทาํ หน้าทป่ี ระสานงานกบั ผูข้ ายสนิ คา้ โดยตรง เพ่อื แสวงหาสนิ ค้าตวั ใหม่ ๆ เขา้ มาขายซง่ึ สนิ คา้ นนั้ ตอ้ งมคี ุณภาพและสอดคลอ้ งกบั ความต้องการของลูกคา้ ย่อมสามารถแขง่ ขนั กบั ผขู้ ายรายอ่นื ๆ ไดส้ ว่ นกลมุ่ ธรุ กจิ ทท่ี าํ การผลติ เองหรอื ภาคอุตสาหกรรมในการจดั ซอ้ื วตั ถุดบิ เพ่อื นํามาใชค้ วรเลอื กแหล่ง ทอ่ี ย่ใู กลโ้ รงงานหรอื สงั่ ซอ้ื ในปรมิ าณจาํ นวนท่มี าก เพราะจะทําใหล้ ดต้นทุนของค่าใชจ้ ่ายในการสงั่ ซ้อื แต่ละครงั้ ลงได้ ขณะเดยี วกนั ฝ่ายจดั ซอ้ื ต้องประสานงานกบั ฝ่ายขายและฝ่ายผลติ ดว้ ย เน่ืองจากต้อง ทราบขอ้ มลู เกย่ี วกบั ตารางการผลติ พยากรณ์การขาย แผนการผลติ ว่าควรจะสงั่ ซอ้ื ตามทฝ่ี ่ายผลติ รอ้ ง ขอมาหรือไม่ จํานวนเท่าใด ข้อมูลเหล่าน้ีจะเป็นประโยชน์ต่อฝ่ายจดั ซ้ืออย่างมากเพราะจะเป็น เครอ่ื งบ่งชใ้ี นการจดั หามาซง่ึ วตั ถุดบิ ในการเตรยี มความพรอ้ มส่กู ระบวนการผลติ ในขนั้ ตอนต่อไป แต่ถ้า หากการประสานงานแต่ละฝา่ ยขดั ขอ้ งหรอื ตดิ ขดั กอ็ าจจะทําใหเ้ กดิ ความเสยี หายต่อการผลติ การตลาด และผลประโยชน์ขององคก์ รทจ่ี ะไดร้ บั ในภายหน้าได้ จนั ทนา สาขากร, นิพนั ธ์ เหน็ โชคชยั ชนะ, และศลิ ปพร ศรจี นั่ เพขร (2557 : 15–13) กล่าวถงึ กจิ กรรมการบรหิ ารงานจดั ซ้อื ท่ผี ู้ตรวจสอบภายในควรทําความเขา้ ใจเก่ยี วกบั รายละเอยี ดของขอ้ มูล ต่างๆ มดี งั น้ี 1. หลกั การบริหารงานจดั ซื้อที่มีประสิทธิภาพ (Administration Purchasing Efficiency) หลกั ในการบรหิ ารงานจดั ซอ้ื ทม่ี ปี ระสทิ ธภิ าพ คอื การจดั ซอ้ื แลว้ จะตอ้ งไดข้ องทม่ี คี ุณภาพและ คณุ สมบตั ติ ามทก่ี าํ หนดไวใ้ นราคาสมเหตุสมผล ผบู้ รหิ ารหรอื บคุ คลทม่ี สี ่วนเกย่ี วขอ้ งดา้ นการจดั ซอ้ื ควร นํามาใช้เป็นแนวทางปฏบิ ตั ิ คํานึงถงึ หลกั ความประหยดั และความคุ้มค่าของทรพั ยากรท่ตี ้องจ่ายนัน้ โดยพจิ ารณาจากองคป์ ระกอบ 4 ประการ ไดแ้ ก่ 1) ไดข้ องทถ่ี กู ต้อง 2) ดว้ ยราคาทถ่ี ูกต้อง 3) ในเวลา ทถ่ี กู ตอ้ ง และ 4) ณ สถานทถ่ี ูกตอ้ ง 2. ความเส่ียงในการบริหารงานจดั ซื้อและบริการอ่ืนๆ ท่ีเกี่ยวข้อง (Risk Management Purchasing and Other Services Associated) โดยทวั่ ไปแลว้ ความเสย่ี งของการจดั หาจดั ซอ้ื มกั เกดิ จากค่าใชจ้ า่ ยซง่ึ เป็นผลมาจากความผนั ผวน ทางดา้ นเศรษฐกจิ หรอื การเมอื งภายในและภายนอกประเทศ ซง่ึ วกิ ฤตการณ์ต่างๆ ลว้ นมผี ลกระทบและ บทที่ 10 การควบคมุ และการตรวจสอบภายในด้านต่างๆ ท่ีสาคญั ขององคก์ ร

443 สรา้ งความเดอื นรอ้ นอยา่ งรนุ แรงในทุกภาคสว่ นของการดาํ เนนิ ธุรกจิ ซอ้ื ขายสนิ คา้ และงานบรกิ าร ดงั นนั้ เพอ่ื ใหเ้ หน็ ถงึ ความเสย่ี งทจ่ี ะเกดิ ขน้ึ จงึ แยกออกเป็นแต่ละประเดน็ ดงั น้ี 2.1 ความเสย่ี งของการสงั่ ซอ้ื สนิ คา้ เชน่ 2.1.1 สงั่ ซอ้ื สนิ คา้ ทไ่ี มม่ คี วามจาํ เป็น หรอื สงั่ ในปรมิ าณทเ่ี กนิ ความตอ้ งการใช้ 2.1.2 สงั่ ซอ้ื สนิ คา้ มาใชส้ ว่ นตวั แต่ทาํ หนงั สอื หรอื ใบขอซอ้ื เป็นสนิ คา้ ของหน่วยงาน 2.1.3 ซอ้ื สนิ คา้ หรอื จา่ ยค่าบรกิ ารในราคาทส่ี งู กว่าราคาทค่ี วรจะเป็น 2.1.4 สงั่ ซอ้ื สนิ คา้ ทไ่ี มม่ คี ณุ ภาพหรอื ต่าํ กว่าเกณฑม์ าตรฐาน 2.1.5 ซอ้ื สนิ คา้ หรอื บรกิ ารจากผูข้ ายทม่ี ไิ ดค้ ดั เลอื กไวใ้ นบญั ชขี องกล่มุ ผขู้ าย 2.1.6 การสงั่ ซอ้ื สนิ คา้ แต่ละครงั้ ไมเ่ ป็นไปตามแผนจดั ซอ้ื ทว่ี างหรอื กาํ หนดไว้ 2.1.7 สงั่ ซอ้ื สนิ คา้ ทไ่ี มใ่ ชผ่ ผู้ ลติ เอง อาจจะผ่านพอ่ คา้ คนกลางหรอื ตวั แทนนายหน้า 2.1.8 นําใบสงั่ ซอ้ื ครงั้ ก่อนมาทาํ หลกั ฐานการสงั่ ซอ้ื ซ้าํ อกี 2.2 ความเสย่ี งการรบั สนิ คา้ เช่น 2.2.1 ไมร่ ายงานใหท้ ราบถงึ สนิ คา้ ทช่ี าํ รดุ หรอื ขาดจากทส่ี งั่ ซอ้ื ไป 2.2.2 นําสนิ คา้ ทไ่ี ดร้ บั ไปใชส้ ่วนตวั ก่อนทจ่ี ะมกี ารเกบ็ เขา้ คลงั สนิ คา้ 2.2.3 พนกั งานมเี จตนาทจุ รติ โดยการนําสนิ คา้ ไปจาํ หน่าย หรอื นําออกไปใชภ้ ายนอก 2.2.4 ลงลายมอื ช่อื รบั ของบนเอกสารโดยไมม่ กี ารตรวจนบั สนิ คา้ เมอ่ื มกี ารสง่ มอบ 2.2.5 รบั รองคุณภาพของสนิ คา้ หรอื วตั ถุดบิ โดยไมม่ กี ารทดสอบคณุ ภาพ 2.2.6 พนกั งานคลงั สนิ คา้ อาจปฏเิ สธวา่ ไมไ่ ดร้ บั ของทซ่ี อ้ื 2.2.7 สนิ คา้ ทไ่ี ดร้ บั ไมต่ รงกบั ทส่ี งั่ ซอ้ื ไมว่ ่าดา้ นคุณภาพ ปรมิ าณ ขนาดลกั ษณะ สนิ คา้ เวลา และสถานทใ่ี นการส่งมอบ 2.3 ความเสย่ี งในการบนั ทกึ บญั ชเี จา้ หน้ี เช่น 2.3.1 บญั ชเี จา้ หน้แี สดงยอดหน้สี นิ ไมถ่ กู ตอ้ ง 2.3.2 สรา้ งหลกั ฐานเจา้ หน้ที เ่ี กดิ จากการซอ้ื ปลอมขน้ึ มา 2.3.3 เจตนาลงจาํ นวนเงนิ ของหน้สี นิ ทค่ี งคา้ งตวั เลขสลบั หลกั ทาํ ใหม้ ยี อดทผ่ี ดิ พลาด สงู ไปส่งผลต่อยอดทต่ี อ้ งชาํ ระหน้เี กนิ ความเป็นจรงิ คงคา้ งเกดิ ขน้ึ อกี 2.3.4 ใบสาํ คญั อาจจดั ทาํ ขน้ึ สาํ หรบั สนิ คา้ ทไ่ี มไ่ ดส้ งั่ ซอ้ื หรอื ไมไ่ ดร้ บั ของ หรอื จดั ทาํ ใบสาํ คญั อยา่ งไมถ่ ูกตอ้ ง 2.3.5 แกไ้ ขหรอื นําเอกสารประกอบใบสาํ คญั จา่ ยทด่ี าํ เนินการเสรจ็ เรยี บรอ้ ยแลว้ มา เป็นหลกั ฐานประกอบการจา่ ยเงนิ ใหม่ 2.3.6 จาํ นวนเงนิ ในใบแจง้ หน้สี งู กวา่ หลกั ฐานการสงั่ ซอ้ื หรอื รายงานการรบั ของท่ี แทจ้ รงิ 2.3.7 สมคบกบั ผขู้ ายทาํ หลกั ฐานปลอม หรอื จดั ทาํ หลกั ฐานขน้ึ เองว่ามกี ารจดั ซอ้ื จาก ผขู้ ายทส่ี มมตขิ น้ึ การควบคมุ และการตรวจสอบภายในดา้ นต่างๆ ที่สาคญั ขององคก์ ร บทที่ 10

444 2.4 ความเสย่ี งการจา่ ยเงนิ ชาํ ระหน้ที เ่ี กดิ จากการซอ้ื สนิ คา้ หรอื บรกิ ารอ่นื เช่น 2.4.1 เชค็ สงั่ จา่ ยอาจออกเพ่อื จา่ ยใหก้ บั การซอ้ื ทไ่ี มไ่ ดร้ บั อนุมตั ิ 2.4.2 จา่ ยเงนิ ชาํ ระหน้ใี หเ้ จา้ หน้ผี ดิ ราย 2.4.3 เชค็ สงั่ จา่ ยอาจจดั ทาํ ขน้ึ ดว้ ยจาํ นวนเงนิ ทม่ี าถกู ตอ้ ง 2.4.4 เชค็ สงั่ จา่ ยอาจมกี ารเปลย่ี นแปลงแกไ้ ขหลงั จากลงนามแลว้ 2.4.5 จา่ ยเงนิ สาํ หรบั สนิ คา้ หรอื บรกิ ารทไ่ี มไ่ ดร้ บั 2.4.6 พนกั งานมเี จตนาในการทจุ รติ โดยจา่ ยชาํ ระหน้เี พยี งบางสว่ น ทงั้ ทไ่ี ดม้ กี ารเบกิ เงนิ ใหไ้ ปจา่ ยหน้คี รบตามจาํ นวนทอ่ี งคก์ รคา้ งไว้ 2.4.7 ชาํ ระหน้เี กนิ กวา่ จาํ นวนเงนิ ทค่ี วรเป็นหน้ี หรอื ผดิ เงอ่ื นไขจนเสยี ประโยชน์ อาจมกี ารชาํ ระเรว็ ไปหรอื ชา้ ไปจนไมไ่ ดร้ บั ส่วนลดทต่ี อ้ งการ 3. การควบคมุ ภายในเกี่ยวกบั การบริหารงานจดั ซื้อ (Internal Controls On Management Purchasing) ผบู้ รหิ ารควรกําหนดนโยบายออกระเบยี บและมคี ู่มอื ทก่ี ําหนดวธิ กี ารจดั ซอ้ื ทเ่ี หมาะสม เพ่อื ให้ เจา้ หน้าทห่ี รอื ผรู้ บั ผดิ ชอบยดึ ถอื เป็นแนวทางปฏบิ ตั ใิ หเ้ หมอื นกนั ทงั้ น้ีเพ่อื ใหก้ ารจดั ซอ้ื ก่อใหเ้ กดิ ความ มปี ระสทิ ธภิ าพและบรรลวุ ตั ถุประสงคต์ ามทก่ี ําหนดไว้ ซง่ึ วธิ กี ารควบคุมภายในเก่ยี วกบั การบรหิ ารงาน จดั ซอ้ื มดี งั น้ี 3.1 นโยบายการจดั ซอ้ื ควรกาํ หนดอยา่ งชดั เจน เชน่ กําหนดใหก้ ารจดั ซอ้ื โดยวธิ ที ป่ี ระหยดั ทส่ี ุด (EOQ : Economic Order Quantity) ใหไ้ ดข้ องทม่ี คี ุณภาพและปรมิ าณตามทต่ี อ้ งการ ทนั เวลาท่ี กาํ หนดและจดั สง่ ใหย้ งั สถานทใ่ี ช้ 3.2 กาํ หนดใหจ้ ดั ซอ้ื ของแต่ละครงั้ ในปรมิ าณจาํ นวนมากๆ เพอ่ื ใหเ้ กดิ มอี าํ นาจต่อรองกบั ผขู้ ายและไมค่ วรซอ้ื สนิ คา้ หรอื วตั ถุดบิ ผา่ นพอ่ คา้ คนกลางเน่อื งจากจะไดร้ าคาสงู เกนิ ความเป็นจรงิ 3.3 โครงสรา้ งกรอบการทาํ งานจดั ซอ้ื ควรมกี ารกาํ หนดแบง่ แยกหน้าทค่ี วามรบั ผดิ ชอบ ออกจากกนั ใหช้ ดั เจน ไม่ควรมอบหมายงานให้คนเดยี วทําตงั้ แต่เรม่ิ กระบวนการจนถงึ ขนั้ สุดท้ายของ การสงั่ ซอ้ื เช่น ก. ทาํ หน้าทจ่ี ดั ซอ้ื , ข. ทาํ หน้าทด่ี แู ลรกั ษา, ค. ทาํ หน้าทบ่ี นั ทกึ บญั ชี เป็นตน้ 3.4 ใหม้ กี ารพจิ ารณากลนั่ กรอง และอนุมตั อิ ยา่ งเหมาะสมในหลกั การจดั ซอ้ื เพอ่ื ใหแ้ น่ใจ ว่ามคี วามต้องการใชข้ องนัน้ จรงิ และไม่ทําให้ของนัน้ มอี ยู่ในคลงั พสั ดุมากเกนิ ไป กําหนดคุณสมบตั ิ คุณภาพ ปรมิ าณ กําหนดเวลา และสถานทจ่ี ดั สง่ ถูกตอ้ งตรงตามความตอ้ งการของผใู้ ช้ 3.5 มกี ารมอบหมายอาํ นาจอนุมตั สิ งั่ ซอ้ื ใหเ้ จา้ หน้าทแ่ี ต่ละระดบั อยา่ งเหมาะสม เพ่อื ใหง้ าน จดั ซอ้ื ไมอ่ ยใู่ นอาํ นาจของบคุ คลหน่ึงบุคคลใดเพยี งผเู้ ดยี ว 3.6 กาํ หนดใหม้ กี ารตรวจนบั ของใหค้ รบถว้ นตามขอ้ ตกลง หรอื สญั ญาซอ้ื ขาย และ ทดสอบคณุ ภาพของทต่ี รวจรบั ทกุ ครงั้ 3.7 มกี ารตดิ ตามผลการจดั ซอ้ื เพอ่ื ใหแ้ น่ใจว่าไดข้ องถูกตอ้ งทงั้ จาํ นวนและคณุ ภาพตาม เวลาทก่ี ําหนด และจา่ ยชาํ ระหน้คี ่าสนิ คา้ ต่อเมอ่ื ไดร้ บั ของครบถว้ นแลว้ เท่านนั้ บทที่ 10 การควบคมุ และการตรวจสอบภายในด้านต่างๆ ท่ีสาคญั ขององคก์ ร

445 3.8 มรี ะเบยี บกาํ หนดวธิ กี ารจดั ซอ้ื และใหม้ กี ารหมนุ เวยี นสบั เปลย่ี นผทู้ าํ หน้าทจ่ี ดั ซอ้ื ตาม เวลาทก่ี ําหนดไวอ้ ยา่ งเหมาะสม 3.9 ผบู้ รหิ ารควรมกี ารสอบทานการปฏบิ ตั งิ านอยเู่ ป็นระยะๆ โดยการเปรยี บเทยี บรายการ สนิ ทรพั ย์ เจา้ หน้ี และคา่ ใชจ้ ่ายจรงิ กบั งบประมาณ 3.10 ตรวจสอบหลกั ฐานเอกสารของใบสาํ คญั ทไ่ี ดม้ กี ารสรปุ ไวใ้ นแต่ละวนั กบั ทะเบยี นใบ สาํ คญั จา่ ย เพอ่ื ใหต้ วั เลขทน่ี ํามาบนั ทกึ ไวม้ ยี อดทต่ี รงกนั 3.11 ตรวจดตู วั เลขจาํ นวนเงนิ ในสมดุ รายวนั จา่ ยเงนิ และการผา่ นรายการไปยงั บญั ชกี บั สรปุ เชค็ สงั่ จา่ ย 3.12 มกี ารจดั ทาํ เอกสารเป็นหลกั ฐานทกุ ขนั้ ตอนของการจดั ซอ้ื 3.13 ประทบั ตราคาํ ว่า“จา่ ยแลว้ ”ลงบนใบสาํ คญั จา่ ยและเอกสารใบสาํ คญั เมอ่ื ออกเชค็ สงั่ จา่ ย 3.14 ผลู้ งนามในเชค็ ควรสอบทานเอกสารประกอบใบสาํ คญั เพ่อื ความครบถว้ นในการอนุมตั ิ 3.15 จดั ทาํ งบกระทบยอดเงนิ ฝากธนาคารอยเู่ ป็นระยะๆ 4. แนวทางการตรวจสอบการบริหารงานจดั ซื้อ (Audit Management Purchasing) การตรวจสอบการบรหิ ารงานจดั ซอ้ื ผตู้ รวจสอบจะตอ้ งทาํ ความเขา้ ใจเกย่ี วกบั ทม่ี าของความ เสย่ี งทส่ี ่งผลกระทบต่อการจดั ซอ้ื หลายประการ รวมถงึ วธิ กี ารควบคุมภายในทไ่ี ดก้ ําหนดเป็นนโยบาย นํามาเพ่อื ใชเ้ ป็นแนวทางปฏบิ ตั เิ ดยี วกนั ว่ามปี ระสทิ ธผิ ลเพยี งใด ทงั้ น้ีเพ่อื ใหเ้ กดิ ความมนั่ ใจหรอื สรา้ ง ความน่าเช่อื ถอื ของตวั ผบู้ รหิ ารจงึ เป็นหน้าทอ่ี กี ประการหน่ึงของผตู้ รวจสอบภายในทต่ี ้องเขา้ มาใหค้ วาม ชว่ ยเหลอื ตรวจสอบดา้ นเอกสาร สถานทเ่ี กบ็ รกั ษาสนิ คา้ หรอื วตั ถุดบิ และการปฏบิ ตั งิ านของบุคลากรท่ี เก่ยี วข้องกบั การจดั ซ้อื การปฏบิ ตั งิ านของผู้ตรวจสอบจะต้องมเี ทคนิคและแนวทางการตรวจสอบท่ี หลากหลายเพอ่ื ใหไ้ ดม้ าซง่ึ ขอ้ มลู ทผ่ี บู้ รหิ ารต้องการทราบ การวางแผนงานเพ่อื เขา้ ตรวจสอบจะต้องคล อบคลุมตงั้ แต่การแจง้ สงั่ ซ้อื ไปจนถึงการจ่ายชําระหน้ี ดงั นัน้ การเขา้ ตรวจสอบการบรหิ ารงานจดั ซ้อื และกจิ กรรมต่างๆ ท่เี กย่ี วเน่ืองกบั การจดั ซ้อื หรอื จดั หามาซง่ึ การเตรียมพรอ้ มของสนิ คา้ และวตั ถุดบิ ไว้ เพ่อื ขายนนั้ ผตู้ รวจสอบตอ้ งกําหนดวตั ถุประสงคข์ องการเขา้ ตรวจไวเ้ บอ้ื งต้นก่อนเพ่อื ใหก้ ารทํางานมี ความคลอ่ งตวั และไดข้ อ้ มลู บรรลเุ ป้าหมายทก่ี าํ หนดไว้ 4.1 วตั ถุประสงคข์ องการตรวจสอบการบรหิ ารงานจดั ซอ้ื และกจิ กรรมทเ่ี ก่ยี วเน่ือง เพ่อื เป็น การประเมนิ ความมปี ระสิทธิภาพและความมปี ระสทิ ธิผลของกิจกรรมการควบคุมและกระบวนการ บรหิ ารงานจดั ซอ้ื รวมถงึ กจิ กรรมทเ่ี กย่ี วเน่อื งในการปฏบิ ตั งิ านในเรอ่ื งต่อไปน้ี 4.1.1 การซอ้ื สนิ คา้ บรกิ ารจดั หามาซง่ึ วตั ถุดบิ ทใ่ี ชใ้ นการผลติ ตลอดจนอุปกรณ์ เครอ่ื งมอื เครอ่ื งใชต้ ่างๆ ไดร้ บั การอนุมตั ใิ หซ้ อ้ื ได้ และวธิ กี ารจดั ซอ้ื เป็นไปตามระเบยี บทว่ี างไว้ 4.1.2 เมอ่ื ไดร้ บั สนิ คา้ หรอื บรกิ ารทส่ี งั่ ซ้อื มาแลว้ องคก์ รตอ้ งมวี ธิ กี ารตรวจสอบสนิ คา้ หรอื บรกิ ารทงั้ ปรมิ าณและคุณภาพ เพ่อื ใหแ้ น่ใจว่าสนิ คา้ และบรกิ ารทไ่ี ดร้ บั มาตรงกบั ทส่ี งั่ ซอ้ื 4.1.3 การจดั ทาํ ใบสาํ คญั สงั่ จา่ ย และการจา่ ยเงนิ คา่ ซอ้ื ตอ้ งแน่ใจวา่ เป็นการชาํ ระ ราคาของสนิ คา้ หรอื บรกิ ารทไ่ี ดร้ บั จรงิ การควบคมุ และการตรวจสอบภายในด้านต่างๆ ที่สาคญั ขององคก์ ร บทที่ 10

446 4.1.4 สนิ คา้ และอุปกรณ์ทไ่ี ดร้ บั มาแลว้ นนั้ ตอ้ งมวี ธิ กี ารควบคุมใหเ้ หมาะสม เพอ่ื ป้องกนั ความเสยี หายอนั เกดิ จากการทจุ รติ และภยั ธรรมชาตทิ งั้ ปวง 4.1.5 เจา้ หน้แี ละภาระหน้สี นิ มกี ารบนั ทกึ บญั ชโี ดยถกู ตอ้ งครบถว้ น 4.2 แนวทางการตรวจสอบ มหี ลายประการดงั น้ี 4.2.1 ตรวจสอบการขอซอ้ื หรอื การแจง้ สงั่ ซอ้ื ผตู้ รวจสอบจะปฏบิ ตั ดิ งั น้ี 4.2.1.1 สอบทานเกย่ี วกบั เอกสารการแจง้ สงั่ ซอ้ื หรอื ใบขอซอ้ื ไดร้ บั อนุมตั จิ าก ผมู้ อี ํานาจของหน่วยงานทแ่ี จง้ สงั่ ซ้อื ซง่ึ ไม่ใช่เจา้ หน้าทค่ี ลงั สนิ คา้ / พสั ดุ และมกี ารจดั ทําใบขอซอ้ื ทุก ครงั้ ทข่ี อซอ้ื 4.2.1.2 สอบทานการลงลายมอื ชอ่ื ของหวั หน้าคลงั สนิ คา้ / พสั ดุ ตอ้ งปรากฏ บนเอกสารก่อนมกี ารดําเนินการจดั ซ้อื รบั รองว่าของท่ตี อ้ งการซอ้ื ไมม่ อี ย่ใู นคลงั สนิ ค้า / พสั ดุ หรอื มี จาํ นวนน้อยกว่าทก่ี าํ หนดเป็นเกณฑม์ าตรฐานไว้ เพอ่ื ใหแ้ น่ใจวา่ ไมไ่ ดจ้ ดั ซอ้ื ของเกนิ ความจาํ เป็น 4.2.1.3 สอบทานเอกสารแจง้ สงั่ ซอ้ื ไดร้ ะบคุ ณุ สมบตั เิ ฉพาะเท่าทจ่ี าํ เป็น เพ่อื เปิดโอกาสใหผ้ จู้ ดั ซอ้ื มที างเลอื กมากขน้ึ 4.2.1.4 ใบแจง้ สงั่ ซอ้ื ทร่ี ะบคุ าํ วา่ “ดว่ น” ตอ้ งเป็นของทต่ี อ้ งการเรง่ ดว่ นจรงิ ๆ เน่ืองจากการจดั ซอ้ื ของด่วนเป็นกรณพี เิ ศษจากขนั้ ตอนทก่ี ําหนดไว้ อาจทาํ ไดต้ ้องซอ้ื ของในราคาทส่ี ูง กว่าความเป็นจรงิ 4.2.1.5 สอบถามเกย่ี วกบั วธิ กี ารอนุมตั ใิ นการขอซอ้ื หรอื การสงั่ ซอ้ื สนิ คา้ ทวั่ ไป และเฉพาะตอ้ งจดั ทาํ เป็นค่มู อื หรอื คาํ สงั่ กําหนดไวเ้ ป็นลายลกั ษณ์อกั ษร 4.2.1.6 ตรวจสอบเอกสารจากบนั ทกึ หรอื ใบสาํ รวจความตอ้ งการพสั ดวุ า่ มผี ู้ รอ้ งขอใหส้ งั่ ซอ้ื หรอื ไม่ 4.2.2 ตรวจสอบวธิ กี ารจดั ซอ้ื และวธิ จี า้ ง สมาคมนกั บรหิ ารพสั ดแุ หง่ ประเทศไทย (2558 : 19) กล่าวว่าผตู้ รวจสอบภายในต้องทาํ ความเขา้ ใจศกึ ษาประมวลกฎหมายและระเบยี บท่ี เกย่ี วขอ้ งกบั การพสั ดุ ในปจั จบุ นั การซอ้ื หรอื การจา้ งไดก้ าํ หนดออกเป็น 6 วธิ ี คอื 4.2.2.1 วธิ ตี กลงราคา 4.2.2.2 วธิ สี อบราคา 4.2.2.3 วธิ ปี ระกวดราคา 4.2.2.4 วธิ พี เิ ศษ 4.2.2.5 วธิ กี รณพี เิ ศษ 4.2.2.6 วธิ ปี ระมลู ดว้ ยระบบอเิ ลก็ ทรอนิกสต์ ามหลกั เกณฑท์ ก่ี ระทรวงการคลงั กาํ หนด ซง่ึ แต่ละวธิ ขี องการซอ้ื หรอื การจา้ งจะมกี ารกําหนดวงเงนิ ทอ่ี นุมตั เิ พอ่ื เลอื กวธิ กี ารจดั ซอ้ื ทเ่ี หมาะ สมโดยไมข่ ดั ต่อกฎหมายและระเบยี บดงั น้ี 1) การซอ้ื หรอื การจา้ งโดยวธิ ตี กลงราคา ไดแ้ ก่ การซอ้ื หรอื การจา้ ง ครงั้ หน่งึ ซง่ึ มรี าคาไมเ่ กนิ 100,000 บาท บทท่ี 10 การควบคมุ และการตรวจสอบภายในดา้ นต่างๆ ท่ีสาคญั ขององคก์ ร

447 2) การซอ้ื หรอื การจา้ งโดยวธิ สี อบราคา ไดแ้ ก่ การซอ้ื หรอื การจา้ ง ครงั้ หน่งึ ซง่ึ มรี าคาเกนิ 100,000 บาท แต่ไมเ่ กนิ 2,000,000 บาท 3) การซอ้ื หรอื การจา้ งโดยวธิ ปี ระกวดราคา ไดแ้ ก่ การซอ้ื หรอื การ จา้ งครงั้ หน่งึ ซง่ึ มรี าคาเกนิ 2,000,000 บาท 4) การซ้อื โดยวธิ พี เิ ศษ ได้แก่ การซ้อื ครงั้ หน่ึงซง่ึ มรี าคาเกิน 100,000 บาท ใหก้ ระทาํ ไดเ้ ฉพาะกรณใี ดกรณหี น่งึ ดงั ต่อไปน้ี 4.1) เป็นพสั ดทุ จ่ี ะขายทอดตลาด 4.2) เป็นพสั ดุทต่ี อ้ งซอ้ื เรง่ ดว่ น 4.3) เป็นพสั ดุเพ่อื ใชใ้ นราชการลบั 4.4) เป็นพสั ดุทม่ี คี วามตอ้ งการใชเ้ พม่ิ ขน้ึ ในสถานการณ์ทจ่ี าํ เป็น หรอื เรง่ ด่วน 4.5) เป็นพสั ดทุ จ่ี าํ เป็นตอ้ งซอ้ื โดยตรงจากต่างประเทศ 4.6) เป็นพสั ดทุ โ่ี ดยลกั ษณะของการใชง้ าน หรอื มขี อ้ จาํ กดั ทาง เทคนคิ ทจ่ี าํ เป็นตอ้ งระบุยห่ี อ้ เป็นการเฉพาะ 4.7) เป็นพสั ดทุ เ่ี ป็นทด่ี นิ และหรอื สง่ิ ก่อสรา้ งซง่ึ จาํ เป็นตอ้ งซอ้ื เฉพาะแห่ง 4.8) เป็นพสั ดุทไ่ี ดด้ าํ เนินการซอ้ื โดยวธิ อี ่นื แลว้ ไมไ่ ดผ้ ลดี 5) การจา้ งโดยวธิ พี เิ ศษ ไดแ้ ก่ การจา้ งครงั้ หน่งึ ซง่ึ มรี าคาเกนิ 100,000 บาท ใหก้ ระทาํ ไดเ้ ป็นเฉพาะกรณหี น่งึ กรณใี ด ดงั ต่อไปน้ี 5.1) เป็นงานทต่ี อ้ งจา้ งช่างผมู้ ฝี ีมอื โดยเฉพาะ หรอื ผมู้ คี วาม ชาํ นาญเป็นพเิ ศษ 5.2) เป็นงานจา้ งซ่อมพสั ดุทจ่ี าํ เป็นต้องถอดตรวจใหท้ ราบความ ชาํ รดุ เสยี หายเสยี ก่อนจงึ จะประมาณค่าซอ่ มได้ 5.3) เป็นงานทต่ี อ้ งกระทาํ โดยเรง่ ด่วน 5.4) เป็นงานทต่ี อ้ งปกปิดความลบั ของทางราชการ 5.5) เป็นงานทจ่ี าํ เป็นตอ้ งการจา้ งเพม่ิ ในสถานการณ์ทจ่ี าํ เป็น หรอื เรง่ ดว่ น 5.6) เป็นงานทไ่ี ดด้ าํ เนินการจา้ งโดยวธิ อี ่นื แลว้ ไมไ่ ดผ้ ลดี 6) การซอ้ื หรอื การจา้ งโดยวธิ กี รณพี เิ ศษ ไดแ้ ก่ การซอ้ื หรอื การจา้ ง จากสว่ นราชการ หน่วยงานตามประมวลกฎหมายวา่ ดว้ ยระเบยี บบรหิ ารราชการส่วนทอ้ งถนิ่ หน่วยงาน อ่นื ซง่ึ มกี ฎหมายบญั ญตั ใิ หม้ ฐี านะเป็นราชการบรหิ ารส่วนทอ้ งถน่ิ หรอื รฐั วสิ าหกจิ ในกรณดี งั ต่อไปน้ี 6.1) เป็นผผู้ ลติ พสั ดุหรอื ทาํ งานจา้ งนนั้ เอง และนายกรฐั มนตรี อนุมตั ใิ หซ้ อ้ื หรอื จา้ ง การควบคมุ และการตรวจสอบภายในดา้ นต่างๆ ท่ีสาคญั ขององคก์ ร บทที่ 10

448 6.2) มกี ฎหมายหรอื มตคิ ณะรฐั มนตรกี าํ หนดใหซ้ อ้ื หรอื จา้ ง และ กรณนี ้ใี หร้ วมถงึ หน่วยงานอ่นื ทก่ี ฎหมายหรอื มตคิ ณะรฐั มนตรกี าํ หนดดว้ ย 4.2.3 ตรวจสอบการจดั ซอ้ื ดว้ ยวธิ ปี ระกวดราคา จากทไ่ี ดก้ ล่าวถงึ วธิ กี ารจดั ซอ้ื จดั จา้ งมอี ย่หู ลายวธิ ดี ว้ ยกนั แต่ละวธิ จี ะมกี ารกําหนดถงึ วงเงนิ ในการซอ้ื แต่ละครงั้ ไวเ้ ป็นมาตรฐานเพ่อื ให้ เจา้ หน้าทน่ี ํามาใชเ้ ป็นแนวทางปฏบิ ตั เิ ดยี วกนั ทกุ องคก์ ร ซง่ึ จะพบว่าการจดั ซอ้ื ดว้ ยวธิ ปี ระกวดราคาจะมี วงเงนิ จดั ซอ้ื สงู กวา่ วธิ อี ่นื ทาํ ใหผ้ ตู้ รวจสอบใหค้ วามสนใจเป็นกรณพี เิ ศษทจ่ี ะตอ้ งเลอื กวธิ นี ้ีมาตรวจสอบ ซง่ึ ผตู้ รวจสอบจะปฏบิ ตั ดิ งั น้ี 4.2.3.1 ตรวจสอบวา่ การแจง้ ประกวดราคาไดก้ ระทาํ อยา่ งเปิดเผย และเป็นไป ตามระเบยี บภายในระยะเวลาทก่ี ําหนดไว้ กรณีทม่ี กี ารจดั ส่งใบประกวดราคาไปให้ผู้ขายท่ไี ด้รบั การ คดั เลอื กไวต้ ามระเบรยบ การจดั ส่งต้องทําเป็นลายลกั ษณ์อกั ษรโดยผมู้ อี ํานาจ และส่งใหผ้ ขู้ ายจาํ นวน ไมน่ ้อยกวา่ ทก่ี ําหนดไว้ ทงั้ น้ีการจดั ส่งไม่มกี ารเปิดเผยใหผ้ ขู้ ายทราบว่าจดั ส่งไปใหก้ ่รี าย หรอื ส่งไปให้ ผขู้ ายรายใดบา้ ง เพ่อื ป้องกนั มใิ หผ้ ขู้ ายรวมหวั กนั เพ่อื กาํ หนดราคาขาย (หรอื ฮวั้ ราคาขายกนั ) 4.2.3.2 สงั เกตการณ์การเปิดรบั ซองประกวดราคาว่าไดจ้ ดั ทาํ โดยมตี ทู้ บึ ซง่ึ มี กุญแจใสไ่ วร้ บั ซองประกวดราคา และคณะกรรมการประกวดราคาเป็นผถู้ อื กุญแจตู้ 4.2.3.3 คณะกรรมการเปิดซองประกวดราคาไดร้ บั การแต่งตงั้ อยา่ งถูกตอ้ งและ ไม่ใช่ผูท้ ท่ี าํ หน้าทก่ี รรมการตรวจรบั ของทจ่ี ดั ซ้อื ในครงั้ น้ีและในการปฏบิ ตั หิ น้าท่ี กรรมการทุกคนไดล้ ง ลายมอื ช่อื ไวบ้ นใบประกวดราคาทุกฉบบั เมอ่ื เรม่ิ เปิดซองประกวดราคา 4.2.3.4 จดั ทาํ ใบเปรยี บเทยี บราคาพรอ้ มบนั ทกึ ความเหน็ ของคณะกรรมการ เปิดซองซง่ึ ตามปกตคิ ณะกรรมการควรรบั ขอ้ เสนอทถ่ี กู ตอ้ งกบั ความต้องการ เง่อื นไขทร่ี ะบุและราคาไม่ สงู กว่าการจดั ซอ้ื ครงั้ ทา้ ยสุดขององคก์ ร 4.2.3.5 มกี ารลงนามอนุมตั เิ ลอื กผขู้ ายโดยผมู้ อี าํ นาจสงั่ ซอ้ื 4.2.3.6 กรณที เ่ี ป็นการเรยี กประกวดราคาโดยกําหนดใหม้ กี ารวางเงนิ ประจาํ ซองซง่ึ ปกตไิ มค่ วรน้อยกว่า 5% ของมลู ค่าการประกวดราคา ใหต้ รวจว่าเงนิ ประกนั ซองทเ่ี ป็นแคชเชยี ร์ เชค็ สงั่ จา่ ยของธนาคาร หรอื เป็นหนงั สอื ค้าํ ประกนั ของธนาคารไดม้ กี ารจดั ทาํ อย่างถูกต้องครบถ้วนตาม วงเงนิ ทก่ี ําหนด และในกรณที ผ่ี ยู้ น่ื ประกวดราคาขอยกเลกิ การประกวดราคาจะตอ้ งคนื เงนิ ประจาํ ซอง มี การสงั่ การเป็นพเิ ศษจากผมู้ อี าํ นาจอนุมตั ิ 4.2.3.7 มกี ารคนื เงนิ ประจาํ ซองใหผ้ ปู้ ระกวดราคาทไ่ี มไ่ ดร้ บั การคดั เลอื กภาย ในเวลาทก่ี ําหนดโดยไมช่ กั ชา้ 4.2.4 ตรวจสอบอาํ นาจการสงั่ ซอ้ื ผตู้ รวจสอบปฏบิ ตั ดิ งั น้ี 4.2.4.1 ตรวจสอบหลกั ฐานจากเอกสารคาํ สงั่ ว่าผบู้ รหิ ารมอบหมายอํานาจให้ พนักงานสงั่ ซ้อื ได้กระทําเป็นลายลกั ษณ์อักษร และเป็นไปตามระดบั ท่เี หมาะสม โดยไม่มกี ารรวม อาํ นาจไวใ้ นทแ่ี ห่งเดยี ว หรอื กระจายอํานาจมากเกนิ ควร 4.2.4.2 ตรวจสอบความถูกตอ้ ง ครบถว้ นของเอกสารว่ามกี ารลงลายมอื ชอ่ื อนุมตั คิ รบทกุ คนทเ่ี กย่ี วขอ้ งหรอื ไม่ บทท่ี 10 การควบคมุ และการตรวจสอบภายในด้านต่างๆ ที่สาคญั ขององคก์ ร

449 4.2.5 ตรวจสอบการทาํ สญั ญาซอ้ื ผตู้ รวจสอบปฏบิ ตั ดิ งั น้ี 4.2.5.1 การซอ้ื ทม่ี มี ลู คา่ สงู ตามวงเงนิ ทร่ี ะบไุ วห้ รอื มรี ะยะเวลาสง่ มอบของนาน ใหต้ รวจว่าไดจ้ ดั ทาํ สญั ญาเป็นลายลกั ษณ์อกั ษร มกี ารลงนามโดยผู้มอี ํานาจท่ไี ดร้ บั มอบหมายทงั้ ฝ่าย ผขู้ ายและผซู้ อ้ื ทุกครงั้ 4.2.5.2 ตรวจเงอ่ื นไขในสญั ญาซอ้ื ว่าระบรุ ายละเอยี ดต่างๆ ครบถว้ นชดั เจน ตามทส่ี าํ นกั งานกฎหมายกําหนดไว้ และมบี ทบงั คบั ในกรณที ผ่ี ขู้ ายไมป่ ฏบิ ตั ติ ามสญั ญาไวด้ ว้ ย 4.2.5.3 การแกไ้ ขสญั ญา การต่ออายสุ ญั ญา และการปฏบิ ตั เิ มอ่ื มกี ารผดิ สญั ญาจะต้องผ่านดุลยพนิ ิจของผู้มอี ํานาจของกจิ การ และมกี ารลงนามร่วมกนั ทงั้ สองฝ่าย โดยฝ่าย กฎหมายขององคก์ รจะตอ้ งใหค้ วามเหน็ ชอบ 4.2.5.4 ตรวจดวู า่ สญั ญาซอ้ื ไดป้ ิดอากรแสตมป์โดยครบถว้ น และมกี ารขดี ฆา่ และลงวนั ทต่ี ามขอ้ กาํ หนดของกฎหมายว่าดว้ ยนิตกิ รรมสญั ญาและภาษอี ากร 4.2.6 ตรวจสอบการตรวจรบั ของ ผตู้ รวจสอบปฏบิ ตั ดิ งั น้ี 4.2.6.1 ตรวจหลกั ฐานการตรวจรบั ของวา่ ถกู ตอ้ งตรงกบั เอกสารการสงั่ ซอ้ื และใบกํากบั สนิ คา้ ทงั้ คุณลกั ษณะ ปรมิ าณ และเงอ่ื นไขทก่ี ําหนดไว้ และในกรณีท่ตี ้องมกี ารทดสอบ คณุ ภาพก่อนตรวจรบั ไดม้ กี ารสุ่มตวั อยา่ งไปทดสอบตามหลกั เกณฑท์ เ่ี หมาะสมแลว้ 4.2.6.2 ตรวจดวู ่าไดม้ กี ารจดั ทาํ รายงานการตรวจรบั หรอื บนั ทกึ การตรวจรบั ไว้ ในใบกํากบั สนิ คา้ ทุกครงั้ และในกรณีทม่ี ขี องเสยี หายจากการทดสอบคุณภาพ ซง่ึ กําหนดใหเ้ ป็นความ รบั ผดิ ชอบของผขู้ าย ไดม้ กี ารบนั ทกึ จาํ นวนดงั กล่าวไวอ้ ยา่ งชดั เจนในรายงานตรวจรบั 4.2.6.3 เขา้ สงั เกตการณ์การตรวจรบั ของ หรอื มกี ารทดสอบคณุ ภาพวสั ดทุ ส่ี ่ง มอบเป็นบางครงั้ บางคราว 4.2.6.4 สอบทานและสอบถามผลการตรวจรบั ของจากเจา้ หน้าทผ่ี เู้ กย่ี วขอ้ ง 4.2.6.5 วเิ คราะหผ์ ลการตรวจรบั เปรยี บเทยี บกบั ค่าใชจ้ า่ ยในการขนส่งเพ่อื ประโยชน์ในการพจิ ารณาหาวธิ ขี นสง่ ทป่ี ระหยดั และมปี ระสทิ ธภิ าพมากทส่ี ดุ 4.2.7 ตรวจสอบการชาํ ระหน้เี น่อื งจากการจดั ซอ้ื ผตู้ รวจสอบปฏบิ ตั ดิ งั น้ี 4.2.7.1 ตรวจดวู ่าการจดั ซอ้ื ไดม้ กี ารชาํ ระหน้อี ยา่ งครบถว้ น ถกู ตอ้ งภายใน เวลาทก่ี าํ หนดเพอ่ื รกั ษาเครดติ ทางการคา้ ของกจิ การ 4.2.7.2 ตรวจสอบเอกสารประกอบทุกฉบบั ของการชาํ ระเงนิ วา่ ไดม้ กี าร ประทบั ตรา “จ่ายเงนิ แล้ว” และมผี ู้ลงนามอนุมตั ใิ นใบสําคญั จ่ายเป็นผู้มอี ํานาจท่ไี ดร้ บั มอบหมายเป็น ลายลกั ษณ์อกั ษรจรงิ 4.2.7.3 ตรวจดกู ารจา่ ยเงนิ ว่ามเี อกสารประกอบถกู ตอ้ ง ครบถว้ นสมบรู ณ์ และเป็นการจา่ ยเงนิ จากการซอ้ื ทร่ี บั มอบของครบถว้ น ถูกตอ้ งแลว้ 4.2.8 ตรวจสอบการวเิ คราะหร์ าคาตน้ ทนุ สนิ คา้ หรอื วถั ุดบิ ผตู้ รวจสอบปฏบิ ตั ดิ งั น้ี 4.2.8.1 ตรวจเอกสารใบสงั่ ซอ้ื ทม่ี รี าคาสงู หรอื มกี ารจดั ซอ้ื ในจาํ นวนบ่อยครงั้ เน่อื งมาจากสาเหตุใด การควบคมุ และการตรวจสอบภายในดา้ นต่างๆ ที่สาคญั ขององคก์ ร บทที่ 10

450 4.2.8.2 เปรยี บเทยี บจาํ นวนตวั เลขทไ่ี ดบ้ นั ทกึ ไวใ้ นสมดุ บญั ชรี ายจา่ ยกบั ใบ สาํ คญั สงั่ จา่ ยทร่ี วบรวมในแฟ้มเพ่อื นํามาวเิ คราะหห์ าผลต่างของจาํ นวนเงนิ 4.2.8.3 เปรยี บเทยี บราคาตน้ ทุนทอ่ี งคก์ รซอ้ื กบั ราคาทห่ี าไดจ้ ากแหลง่ อ่นื 4.2.9 ตรวจสอบเงอ่ื นไขการจดั ซอ้ื ดว้ ยวธิ อี ่นื ผตู้ รวจสอบปฏบิ ตั ดิ งั น้ี 4.2.9.1 ตรวจดวู า่ มกี ารจดั ซอ้ื ของรายการเดยี วกนั โดยแยกออกเป็นการซอ้ื หลายครงั้ เพอ่ื หลกี เลย่ี งการประกวดราคาหรอื วงเงนิ การอนุมตั หิ รอื ไม่ 4.2.9.2 การจดั ซอ้ื แต่ละครงั้ ในราคาทป่ี ระหยดั ในจาํ นวนทเ่ี หมาะสมโดยคาํ นงึ ถงึ หน่วยนับตามมาตรฐานการคา้ หรอื ขนาดของหบี ห่อ เพ่อื ความเหมาะสมของการขนส่งและเป็นการ ประหยดั ค่าใชจ้ า่ ย 4.2.9.3 การจดั ซอ้ื ไดก้ ระทาํ เมอ่ื มขี องคงเหลอื หรอื จดุ สงั่ ซอ้ื ในคลงั ตามระดบั ท่ี กําหนดไว้ 4.2.9.4 พจิ ารณาและทดสอบปรมิ าณการสงั่ ซอ้ื ทเ่ี หมาะสมในราคาประหยดั ท่ี สุดว่าถกู ตอ้ งแลว้ ซง่ึ ปจั จยั ทน่ี ํามาในการหาปรมิ าณสงั่ ซอ้ื ทเ่ี หมาะสมประกอบดว้ ย 1) ระดบั วสั ดคุ งคลงั 2) ราคาต่อหน่วยในการจดั ซอ้ื จาํ นวนต่าง ๆ 3) จาํ นวนใบสงั่ ซอ้ื ทอ่ี อก 4) คา่ ใชจ้ า่ ยในการดแู ลเกบ็ รกั ษาวสั ดใุ นคลงั 5) คา่ ใชจ้ า่ ยในการตดิ ต่อสงั่ ซอ้ื 6) เงนิ เดอื นของเจา้ หน้าทท่ี เ่ี กย่ี วขอ้ ง 7) การเสอ่ื มราคาและเสอ่ื มคณุ ภาพของวสั ดุ 8) ค่าใชจ้ า่ ยอ่นื ๆ ทเ่ี กย่ี วขอ้ งในการจดั หา สตู รทใ่ี ชใ้ นการคาํ นวณหาปรมิ าณการสงั่ ซอ้ื ทป่ี ระหยดั คอื EOQ = √ 2 AD KB ซง่ึ ไดก้ าํ หนดคาํ นยิ ามของค่าตวั แปรทน่ี ํามาใชใ้ นการคาํ นวณไวด้ งั น้ี EOQ = ปรมิ าณการสงั่ ซอ้ื ทป่ี ระหยดั A = คา่ ใชจ้ า่ ยคงทข่ี องการสงั่ ซอ้ื แต่ละครงั้ D = ปรมิ าณการใชต้ ามปกตขิ องวสั ดตุ ่อปี K = ค่าใชจ้ า่ ยในการดแู ลเกบ็ รกั ษาวสั ดุ คดิ เป็นรอ้ ยละของราคาวสั ดุทเ่ี กบ็ โดยเฉลย่ี ในปีหน่งึ B = ราคาต่อหน่วยของวสั ดทุ ห่ี กั ส่วนลดและรวมค่าขนส่งไวแ้ ลว้ บทท่ี 10 การควบคมุ และการตรวจสอบภายในด้านต่างๆ ที่สาคญั ขององคก์ ร

451 กิจกรรมการบริหารการผลิต การผลติ เป็นกระบวนการหรอื กรรมวธิ ที น่ี ํามาใชเ้ พ่อื เปลย่ี นจากสภาพวตั ถุดบิ ออกมาเป็นสนิ คา้ สาํ เรจ็ รปู เพ่อื นํามาจาํ หน่ายสง่ ต่อไปยงั กลุ่มผบู้ รโิ ภค พ่อคา้ คนกลาง หรอื กลุ่มนายหน้าทจ่ี ะนําสนิ คา้ ไป ใชใ้ นการบรหิ ารงานขององคก์ ร โดยการนําสนิ คา้ ไปใชแ้ ต่ละองคก์ รยอ่ มมวี ตั ถุประสงคท์ แ่ี ตกต่างกนั บาง องคก์ รเอาไปขายเพ่อื เกง็ กาํ ไรหาผลประโยชน์ บางองคก์ รจดั หามาเพ่อื ใชโ้ ดยตรง ดงั นนั้ การบรหิ าร การผลิตจงึ เป็นกิจกรรมท่สี ําคญั ยงิ่ ท่จี ะนําไปใช้ต่อสู่แข่งขนั ในท้องตลาดเพ่อื ให้ได้สนิ ค้าท่ผี ลติ ออก มาแลว้ มคี ุณภาพไดม้ าตรฐานตามทล่ี กู คา้ ตอ้ งการทกุ กลุม่ ทงั้ น้กี ารผลติ ในแต่ละครงั้ องคก์ รตอ้ งคาํ นึงถงึ ค่าใชจ้ า่ ยทจ่ี ะนํามาใชใ้ นกระบวนการผลติ ดว้ ยตอ้ งคาํ นึงถงึ การมตี ้นทุนในการผลติ ต่ํา การผลติ สนิ คา้ ใน แต่ละรอบตอ้ งทนั เวลาต่อความต้องการของลกู คา้ และยงั ช่วยสนบั สนุนส่งเสรมิ กจิ กรรมดา้ นการขายทาง การตลาดประสบความสําเรจ็ เป็นอย่างดดี ้วย ซ่งึ จุดท่ผี ู้ตรวจสอบภายในควรให้ความสนใจในเร่อื ง เก่ียวข้องกบั การผลติ เช่น การวางแผนและควบคุมการผลติ ปจั จยั การผลติ ต้นทุนการผลติ และ บรกิ ารสนับสนุนการผลติ เป็นต้น สําหรบั รายละเอยี ดของขอ้ มลู กจิ กรรมการบรหิ ารการผลติ ทผ่ี ู้ตรวจ สอบภายในความทราบเพ่อื นําไปประยกุ ตใ์ ชใ้ นการปฏบิ ตั งิ านตรวจสอบมดี งั น้ี 1. ความเสี่ยงเก่ียวกบั การบริหารการผลิต (Risks Related Production Management) สาเหตุของการเกดิ ความเสย่ี งทเ่ี กดิ จากการผลติ หลายประการ เช่น 1.1 สนิ คา้ ทผ่ี ลติ ไมต่ รงกบั ความต้องการของตลาดซง่ึ อาจมสี าเหตุมาจากการผลติ ทไ่ี มเ่ ป็น ไปตามแผนการท่วี างไว้ หรอื พยากรณ์ท่คี ลาดเคล่อื น ผลทเ่ี กดิ ข้นึ ทําให้สนิ ค้าขายไม่ได้ ต้นทุนจม สนิ คา้ อาจจตอ้ งเสอ่ื มสภาพ เสยี ค่าใชจ้ า่ ยในการเกบ็ รกั ษา เป็นตน้ 1.2 สนิ คา้ ผลติ ไมไ่ ดม้ าตรฐานมจี าํ นวนสงู กว่าเกณฑป์ กติ ซง่ึ หากนําออกขายจะมผี ลเสยี ต่อช่อื เสยี งและภาพลกั ษณ์ของกจิ การ หากลดราคาขายถอื เป็นสนิ คา้ ชนั้ สองหรอื ทําลายทง้ิ กจ็ ะทําให้ ตน้ ทนุ สนิ คา้ สาํ เรจ็ รปู ทผ่ี ลติ สงู 1.3 เวลาทใ่ี ชท้ ดสอบคณุ ภาพสนิ คา้ นานเกนิ ไป อาจทาํ ใหจ้ ดั ส่งสนิ คา้ ใหล้ กู คา้ ไดไ้ มท่ นั ตามกําหนด ทาํ ใหเ้ สยี ภาพลกั ษณ์และอาจเสยี สว่ นแบ่งตลาดได้ 1.4 มกี ารจา่ ยสนิ คา้ ออกไปโดยไมผ่ ่านการทดสอบคุณภาพ อาจทาํ ใหเ้ สยี ช่อื เสยี งและเสยี ลกู คา้ 1.5 สนิ คา้ บรรจไุ วใ้ นหบี หอ่ มากหรอื น้อยกวา่ เกณฑท์ ก่ี าํ หนดไว้ ทาํ ใหข้ าดทนุ และลกู คา้ ถอื เป็นขอ้ อ้างในการซอ้ื ครงั้ ต่อไป ในกรณีท่เี คยได้รบั สินคา้ จาํ นวนมากกว่าเกณฑป์ กติ และในกรณีท่มี ี สนิ คา้ น้อยกว่าเกณฑก์ จิ การอาจถกู ฟ้องรอ้ งดาํ เนนิ คดี เสยี ชอ่ื เสยี ง เสยี ลกู คา้ 1.6 สนิ คา้ ผลติ สาํ เรจ็ รอสง่ คลงั สนิ คา้ ไมไ่ ดแ้ ยกออกจากสนิ คา้ ทไ่ี มผ่ ่านการทดสอบ และ สนิ คา้ ชนั้ สองนนั้ ไมม่ กี ารประทบั ตราเครอ่ื งหมาย ทาํ ใหส้ บั สนปนกนั และมสี นิ คา้ ไม่ไดค้ ุณภาพปะปนไป ใหล้ กู คา้ หรอื นําสนิ คา้ ทผ่ี า่ นคณุ ภาพไปขายเป็นสนิ คา้ ชนั้ สอง การควบคมุ และการตรวจสอบภายในด้านต่างๆ ท่ีสาคญั ขององคก์ ร บทท่ี 10

452 1.7 มกี ารสง่ รายงานการผลติ ภายหลงั จากการสง่ มอบสนิ คา้ ใหค้ ลงั สนิ คา้ ทาํ ใหพ้ บวา่ มสี นิ คา้ อย่ใู นคลงั สนิ ค้าจํานวนมากกว่าจํานวนทบ่ี นั ทกึ ไว้ในทะเบยี นของคลงั สนิ ค้า ซ่งึ อาจทําให้ไม่ทราบว่า สนิ คา้ คงเหลอื ตามบญั ชจี าํ นวนหน่ึงทแ่ี ท้จรงิ เป็นเท่าใด เม่อื มกี ารส่งรายงานการผลติ และบนั ทกึ บญั ชี ครบถว้ นแลว้ อาจพบวา่ มขี องขาดบญั ชี หรอื กรณที ม่ี กี ารปรบั ปรงุ บญั ชี อาจมผี ลกระทบทางดา้ นภาษี 1.8 การเบกิ วตั ถุดบิ มาใชใ้ นการผลติ ไมไ่ ดป้ ฏบิ ตั ติ ามหลกั เขา้ ก่อนออกก่อนอยา่ งเครง่ ครดั แต่ใช้วิธสี ะดวกโดยหยบิ ใช้จากส่วนหน้าหรอื ส่วนบนสุดก่อน ซ่งึ มผี ลทําให้วตั ถุดบิ ท่เี หลอื หมดอายุ หรอื ดอ้ ยคุณภาพอนั จะส่งผลใหส้ นิ คา้ ทผ่ี ลติ มคี ุณภาพไม่ไดม้ าตรฐานหรอื มขี องเสยี มากกว่าเกณฑป์ กติ ทาํ ใหต้ น้ ทนุ ผลติ สงู หรอื ปรมิ าณการผลติ ไมเ่ ป็นไปตามแผนการตลาดซง่ึ สง่ ผลใหเ้ สยี ส่วนแบ่งตลาดได้ 1.9 ไมม่ เี ครอ่ื งมอื ทม่ี ปี ระสทิ ธภิ าพเพยี งพอใชใ้ นการวดั ปรมิ าณปจั จยั การผลติ ทใ่ี ชไ้ ป ทาํ ใหไ้ มส่ ามารถควบคมุ การใชป้ จั จยั การผลติ ไดแ้ ละยงั อาจเป็นช่องทางใหเ้ กดิ การทุจรติ 1.10 มกี ารรบั วตั ถุดบิ มาผลติ โดยยงั ไมไ่ ดท้ ดสอบคุณภาพหากวตั ถุดบิ นนั้ มคี ุณภาพต่าํ กวา่ มาตรฐาน คณุ ภาพสนิ คา้ ทผ่ี ลติ กจ็ ะดอ้ ยไปดว้ ย หรอื มขี องเสยี มากทาํ ใหต้ ้นทุนการผลติ สูงหรอื มสี นิ คา้ ทผ่ี ลติ ไดไ้ มเ่ ป็นไปตามแผนการผลติ ทว่ี างไว้ 1.11 บางกรณมี กี ารทดสอบคณุ สมบตั ขิ องปจั จยั การผลติ บางประเภทแต่ไม่ครบตามขนั้ ตอน ทร่ี ะบุไวต้ ามมาตรฐานทาํ ใหไ้ ดร้ บั ของทไ่ี มไ่ ดค้ ณุ ภาพตรงตามต้องการและอาจทําใหเ้ ป็นการซอ้ื ของแพง กวา่ ทค่ี วรซง่ึ ส่งผลใหต้ น้ ทุนการผลติ สงู 1.12 ในกรณที ม่ี กี ารจา้ งเหมาแรงงานจากภายนอกโดยไมไ่ ดผ้ า่ นการพจิ ารณาจาก คณะกรรมการ หรอื ผู้รบั ผิดชอบในระดบั ท่เี หมาะสม อาจเป็นช่องทางให้เกิดการทุจรติ โดยมกี าร เบกิ จา่ ยคา่ แรงมากกวา่ คนงานทท่ี าํ งานจรงิ ซง่ึ ทาํ ใหต้ น้ ทนุ การผลติ สงู 1.13 มกี ารแยกเกบ็ เครอ่ื งมอื ไวใ้ นทุกแผนกของโรงงาน หรอื มอบใหช้ า่ งประจาํ โรงงานมี เครอ่ื งมอื ประจาํ ตวั ทุกคน ซง่ึ ทาํ ใหม้ รี ายจา่ ยค่าเครอ่ื งมอื สงู และควบคมุ ไดย้ าก 2. การควบคมุ ภายในเกี่ยวกบั การบริหารการผลิต (Internal Control Production Management) ระบบการควบคุมภายในวงจรการผลติ จะเก่ียวขอ้ งกับนโยบายและวิธปี ฏบิ ตั ิซ่งึ ส่วนมากจะ ควบคมุ กจิ กรรมทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั การผลติ ดงั น้ี 2.1 การวางแผนการผลติ ควรไดร้ บั การอนุมตั คิ าํ สงั่ จากหวั หน้าก่อนเสมอ 2.2 การเบกิ วตั ถุดบิ ใหล้ งนามในใบเบกิ วตั ถุดบิ ตามคาํ สงั่ ผลติ ทอ่ี นุมตั ิ เพ่อื จา่ ยวตั ถุดบิ ทงั้ หมดไปเขา้ แผนกผลติ 2.3 การดาํ เนนิ การผลติ ใชใ้ บลงเวลาเพอ่ื บนั ทกึ ชวั่ โมงแรงงานทางตรงเขา้ งานตามคาํ สงั่ ผลติ 2.4 การโอนงานทเ่ี สรจ็ ไปคลงั สนิ คา้ สาํ เรจ็ รปู ใหล้ งลายมอื ชอ่ื ของเจา้ หน้าทค่ี ลงั สนิ คา้ สาํ เรจ็ รปู สาํ หรบั ใบเคล่อื นยา้ ยสดุ ทา้ ย บทท่ี 10 การควบคมุ และการตรวจสอบภายในดา้ นต่างๆ ที่สาคญั ขององคก์ ร

453 2.5 การป้องกนั รกั ษาสนิ คา้ ใหป้ ลอดภยั ใชค้ ลงั สนิ คา้ ทม่ี ปี ระตลู อ็ คกุญแจไดแ้ ละจาํ กดั การ เข้าถึงเฉพาะบุคคลท่ไี ด้รบั อนุญาตเท่านัน้ ใช้บุคคลควบคุมดูแลในโรงงานและลงลายมอื ช่อื ในใบ เคล่อื นยา้ ยเพ่อื ควบคุมการเคล่อื นยา้ ยสนิ คา้ ระหวา่ งแผนกผลติ 2.6 การคาํ นวณและการจดบนั ทกึ ตน้ ทนุ การผลติ ใชผ้ งั บญั ชกี ารรายงานตน้ ทุนการผลติ อยา่ งทนั ต่อเวลาต่อผบู้ รหิ ารรวมทงั้ การเปรยี บเทยี บกบั งบประมาณ ตรวจสอบเอกสารรายการบญั ชกี บั รายงานการผลติ เสรจ็ 2.7 การดแู ลรกั ษาความถกู ตอ้ งของยอดคงเหลอื ตามบญั ชสี นิ คา้ คงเหลอื ใหต้ รวจนบั สนิ คา้ คงเหลอื อยา่ งสม่าํ เสมอเปรยี บเทยี บกบั บนั ทกึ บญั ชแี ละตรวจสอบกรรมสทิ ธิ ์ และตรวจสภาพของสนิ คา้ อยา่ งเป็นประจาํ 3. วตั ถปุ ระสงคข์ องการตรวจสอบการบริหารการผลิต (Objective of Production Management) ค ณ ะ ก ร ร ม ก า ร ก ลุ่ ม ผ ลิต ชุ ด วิช า ก า ร ใ ช้ ค อ ม พิว เ ต อ ร์ ใ น ก า ร จ ัด ทํ า แ ล ะ ต ร ว จ ส อ บ บัญ ชี มหาวทิ ยาลยั สโุ ขทยั ธรรมาธริ าช (2554 : 261) กล่าวถงึ การผลติ ว่าประกอบดว้ ยกจิ กรรมทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั การเปลย่ี นสภาพของวตั ถุดบิ ให้เป็นสนิ คา้ สําเรจ็ รปู รายการในวงจรการผลติ จะเรมิ่ ต้นเม่อื แผนกผลิต เบกิ วตั ถุดบิ เขา้ สู่กระบวนการผลติ และสน้ิ สุดลงเม่อื แผนกผลติ โอนสนิ ค้าทผ่ี ลติ เสรจ็ แล้วไปเป็นสนิ ค้า สาํ เรจ็ รปู เมอ่ื นํามาใชต้ รวจสอบวงจรการผลติ ไม่ว่าจะเป็นการตรวจสอบประเภทรายการบญั ชแี ละการ ตรวจสอบยอดคงเหลอื ตามบญั ชยี อ่ มมวี ตั ถุประสงคเ์ ช่นเดยี วกนั วตั ถุประสงคก์ ําหนดไว้ 5 ประการคอื 3.1 ความมอี ยจู่ รงิ หรอื เกดิ ขน้ึ จรงิ เชน่ 3.1.1 การตรวจสอบประเภทรายการบญั ชี พจิ ารณาไดจ้ ากรายการผลติ ทบ่ี นั ทกึ ไว้ แสดงถงึ วตั ถุดบิ ค่าแรงงาน และค่าใชจ้ ่ายการผลติ ทโ่ี อนเขา้ ส่กู ระบวนการผลติ และการโอนสนิ คา้ ท่ี ผลติ เสรจ็ สมบรู ณ์ไปยงั บญั ชสี นิ คา้ สาํ เรจ็ รปู ในระหว่างงวดบญั ชปี จั จบุ นั 3.1.2 การตรวจสอบยอดคงเหลอื ตามบญั ชี พจิ ารณาจากสนิ คา้ คงเหลอื ไดร้ วมอยใู่ น งบแสดงฐานะการเงนิ มตี วั ตนทางกายภาพอยจู่ รงิ , ตน้ ทนุ ขายแสดงถงึ ตน้ ทุนของสนิ คา้ ทส่ี ่งไปหรอื ขาย ไปในระหว่างงวดบญั ชปี จั จบุ นั 3.2 ความครบถว้ น เช่น 3.2.1 การตรวจสอบประเภทรายการบญั ชี พจิ ารณาจากรายการผลติ ทงั้ หมดทเ่ี กดิ ขน้ึ ในระหวา่ งงวดบญั ชปี จั จบุ นั ไดบ้ นั ทกึ ไวค้ รบถว้ นแลว้ 3.2.2 การตรวจสอบยอดคงเหลอื ตามบญั ชี พจิ ารณาจากสนิ คา้ คงเหลอื ทอ่ี ยใู่ นมอื , ตน้ ทนุ ขายทงั้ หมดไดร้ วมอยใู่ นงบกาํ ไรขาดทนุ เพอ่ื นําไปหกั จากรายการขายระหวา่ งงวดบญั ชปี จั จบุ นั 3.3 สทิ ธแิ ละภาระผกู พนั เช่น 3.3.1 การตรวจสอบประเภทรายการบญั ชี พจิ ารณาดวู ่ากจิ การมกี รรมสทิ ธใิ ์ นสนิ คา้ คงเหลอื ทเ่ี ป็นผลมาจากการบนั ทกึ รายการผลติ การควบคมุ และการตรวจสอบภายในด้านต่างๆ ที่สาคญั ขององคก์ ร บทที่ 10

454 3.3.2 การตรวจสอบยอดคงเหลอื ตามบญั ชพี จิ ารณาดวู ่ากจิ การมกี รรมสทิ ธทิ ์ าง กฎหมายในสนิ คา้ คงเหลอื ณ วนั ทใ่ี นงบแสดงฐานะการเงนิ 3.4 การวดั มลู ค่าและการปนั สว่ น เช่น 3.4.1 การตรวจสอบประเภทรายการบญั ชี พจิ ารณาวา่ กจิ การไดว้ เิ คราะหร์ ายการ ผลติ อย่างถูกต้องดว้ ยจํานวนเงนิ ท่ถี ูกต้อง ตลอดจนการสรุปผลและการผ่านรายการไปยงั บญั ชแี ยก ประเภทอยา่ งถกู ตอ้ ง 3.4.2 การตรวจสอบยอดคงเหลอื ตามบญั ชี พจิ ารณาวา่ สนิ คา้ คงเหลอื แสดงไวด้ ว้ ย ราคาทุนหรอื มูลค่าสุทธทิ ่จี ะได้รบั แล้วแต่ราคาใดจะต่ํากว่าอย่างเหมาะสม, ต้นทุนขายมาจากการใช้ วธิ กี ารตรี าคาสนิ คา้ ซง่ึ เป็นไปตามหลกั การบญั ชที ร่ี บั รองทวั่ ไปนํามาใชอ้ ยา่ งสม่าํ เสมอ 3.5 การแสดงรายการและการเปิดเผยขอ้ มลู เชน่ 3.5.1 การตรวจสอบประเภทรายการบญั ชี พจิ ารณาวา่ รายละเอยี ดของรายการผลติ ไดส้ นบั สนุนการแสดงรายการในงบการเงนิ ซง่ึ รวมถงึ การจดั ประเภทรายการและการเปิดเผยขอ้ มลู 3.5.2 การตรวจสอบยอดคงเหลอื ตามบญั ชี พจิ ารณาวา่ สนิ คา้ คงเหลอื และตน้ ทนุ ขาย ได้กําหนดและจดั ประเภทไว้อย่างเหมาะสมในงบการเงนิ , การเปิดเผยขอ้ มูลอย่างเพยี งพอเก่ยี วกบั หลกั เกณฑแ์ ละวธิ กี ารตรี าคาสนิ คา้ คงเหลอื และการนําสนิ คา้ ไปเป็นหลกั ประกนั 4. แนวทางการตรวจสอบการบริหารการผลิต (Monitoring of Production Management) จนั ทนา สาขากร, นิพนั ธ์ เหน็ โชคชยั ชนะ, และศลิ ปพร ศรจี นั่ เพชร (2557 : 15–23) กล่าวว่า แนวทางการตรวจสอบการบรหิ ารการผลติ ควรครอบคลมุ กจิ กรรมดงั ต่อไปน้ี 4.1 ตรวจสอบการวางแผนและควบคุมการผลติ ไดแ้ ก่ 4.1.1 ตรวจสอบว่ามกี ารจดั ทาํ แผนการผลติ ทส่ี อดคลอ้ งกบั พยากรณ์การขายและได้ รบั อนุมตั จิ ากผมู้ อี ํานาจแลว้ พยากรณ์การขายดงั กล่าวไดจ้ ดั ทําขน้ึ จากผลการสาํ รวจ วเิ คราะห์ หรอื วจิ ยั ความตอ้ งการของตลาดทเ่ี ป็นระบบและมหี ลกั เกณฑเ์ ช่อื ถอื ได้ 4.1.2 ตรวจรายงานการผลติ ว่ามกี ารจดั ทาํ อยา่ งถูกตอ้ งและมกี ารสง่ ใหค้ ลงั สนิ คา้ สาํ เรจ็ รปู พรอ้ มกบั การส่งมอบสนิ คา้ นนั้ 4.1.3 เปรยี บเทยี บการผลติ จรงิ กนั แผนการผลติ ทว่ี างไว้ พรอ้ มทงั้ ตดิ ตามหาสาเหตุ ของความแตกต่างโดยการตรวจรายงานการผลติ 4.1.4 ตรวจรายงานทดสอบคุณภาพว่ามกี ารสมุ่ ตวั อยา่ งสนิ คา้ เพอ่ื ทดสอบคณุ ภาพ อย่างมหี ลกั เกณฑ์ โดยใชเ้ คร่อื งมอื ทดสอบท่เี ช่อื ถอื ได้ มวี ธิ กี ารทดสอบท่ีถูกต้องและครอบคลุมทุก ประเดน็ ทต่ี อ้ งการทดสอบ 4.1.5 สนิ คา้ ทผ่ี ลติ มกี ารบรรจหุ บี ห่อและน้ําหนกั ในแต่ละหบี ห่อเป็นไปตามเกณฑท์ ่ี กําหนด และจดั เกบ็ ไวอ้ ยา่ งเหมาะสมเพ่อื รอส่งใหค้ ลงั สนิ คา้ 4.1.6 ตรวจสอบความสญู เสยี หรอื ชาํ รดุ จากกระบวนการผลติ ว่าอยใู่ นเกณฑม์ าตรฐาน ทย่ี อมรบั ได้ หากสงู กวา่ เกณฑม์ าตรฐานจะตอ้ งพจิ ารณาหาสาเหตุ บทท่ี 10 การควบคมุ และการตรวจสอบภายในด้านต่างๆ ที่สาคญั ขององคก์ ร

455 4.1.7 สนิ คา้ สาํ เรจ็ รปู ทไ่ี มผ่ า่ นเกณฑม์ าตรฐาน แต่สามารถขายเป็นสนิ คา้ ชนั้ สองได้ ใหต้ รวจสอบว่ามกี ารจดั ทําบญั ชคี ุมไว้ และมกี ารประทบั เคร่อื งหมายแยกให้เหน็ อย่างชดั เจนถงึ ความ แตกต่างจากสนิ คา้ ชนั้ หน่งึ 4.1.8 ของเสยี ทต่ี อ้ งกาํ จดั ทง้ิ เน่อื งจากไมส่ ามารถนํามาแกไ้ ขใหเ้ ป็นสนิ คา้ สาํ เรจ็ รปู จะตอ้ งมมี าตรการควบคมุ อยา่ งเหมาะสม 4.1.9 เขา้ สงั เกตการณ์การสมุ่ ตวั อยา่ งสนิ คา้ เพอ่ื ทดสอบคุณภาพและการใชเ้ ครอ่ื งมอื ในการทดสอบคุณภาพ 4.1.10 กรณที ม่ี กี ารละเวน้ ไมท่ ดสอบคณุ ภาพของสนิ คา้ ทผ่ี ลติ ใหต้ ดิ ตามสอบถามหา เหตุผล 4.2 การตรวจสอบปจั จยั การผลติ ไดแ้ ก่ 4.2.1 ตรวจสอบการตรวจรบั วตั ถุดบิ วา่ มกี ารรบั ของอยา่ งถกู ตอ้ ง ทงั้ ปรมิ าณ คุณลกั ษณะ คณุ ภาพ และเงอ่ื นไขทก่ี าํ หนดไวต้ รงตามใบกาํ กบั สนิ คา้ และใบสงั่ ซอ้ื 4.2.2 การตรวจรบั วตั ถุดบิ ไดใ้ ชว้ ธิ กี ารหรอื เครอ่ื งมอื ทเ่ี หมาะสมกบั สภาพของวตั ถุดบิ 4.2.3 การทดสอบคุณภาพปจั จยั การผลติ ไดใ้ ชก้ ารสุม่ ตวั อยา่ งตามหลกั เกณฑท์ เ่ี หมาะ สมและในกรณที ป่ี จั จยั การผลติ มคี ณุ สมบตั พิ เิ ศษไดม้ เี ครอ่ื งมอื เพอ่ื ใชท้ ดสอบคุณสมบตั ดิ งั กลา่ ว 4.2.4 มกี ารจดั ทาํ รายงานการทดสอบคณุ ภาพ และในกรณที ค่ี ณุ ภาพแตกต่างไปจาก ขอ้ ตกลงไดม้ กี ารดาํ เนนิ การตามเงอ่ื นไขทร่ี ะบุไวอ้ ยา่ งเหมาะสม 4.2.5 มขี อ้ กาํ หนดใหว้ ตั ถุดบิ ทเ่ี สยี หายเน่อื งจากการทดสอบคณุ ภาพอยใู่ นความ รบั ผดิ ชอบของผขู้ าย 4.2.6 ตรวจการควบคุมวตั ถุดบิ ณ หน่วยงานผลติ วา่ มสี ถานทจ่ี ดั เกบ็ ทเ่ี หมาะสมและมี เจา้ หน้าทร่ี บั ผดิ ชอบและใหส้ งั เกตการณ์สถานทจ่ี ดั เกบ็ และการควบคุมดแู ลรกั ษาของเจา้ หน้าทด่ี ว้ ย 4.2.7 การเบกิ ใชป้ จั จยั การผลติ มกี ารจดั ทาํ เอกสารทุกครงั้ และมกี ารนบั จาํ นวน ชงั่ วดั ปรมิ าณ กรณีทป่ี จั จยั การผลติ บางชนิดไมส่ ามารถวดั ปรมิ าณไดแ้ น่นอนให้ตรวจสอบว่ามกี ารใช้ หลกั เกณฑท์ เ่ี หมาะสมในการคาํ นวณปรมิ าณการใชป้ ระจาํ วนั 4.2.8 ปจั จยั การผลติ บางชนดิ มกี ําหนดใหเ้ บกิ จา่ ยโดยระบบเขา้ ก่อน–ออกก่อน มี การปฏบิ ตั จิ รงิ อยา่ งเครง่ ครดั 4.2.9 ทดสอบการคาํ นวณการใชป้ จั จยั การผลติ จรงิ และเปรยี บเทยี บกบั มาตรฐาน หรอื อตั ราทก่ี าํ หนดไวท้ ค่ี าํ นวณโดยใชส้ ตู รการผลติ และวเิ คราะหผ์ ลแตกต่าง 4.3 ตรวจสอบตน้ ทุนการผลติ ไดแ้ ก่ 4.3.1 ตรวจสอบตน้ ทุนการผลติ ต่อหน่วยของสนิ คา้ แต่ละชนดิ เปรยี บเทยี บกบั งวด การผลติ ก่อนแลว้ วเิ คราะหห์ าสาเหตุทท่ี าํ ใหต้ น้ ทุนเปลย่ี นแปลงไป 4.3.2 วเิ คราะหก์ ารใชแ้ รงงานผลติ สนิ คา้ ว่าเหมาะสมและสอดคลอ้ งกบั กฎหมาย แรงงาน การควบคมุ และการตรวจสอบภายในดา้ นต่างๆ ท่ีสาคญั ขององคก์ ร บทที่ 10

456 4.3.3 ตรวจสอบการทาํ งานล่วงเวลาของเจา้ หน้าทใ่ี นหน่วยงานผลติ ว่ามกี ารอนุมตั ิ อยา่ งถูกตอ้ งสอดคลอ้ งกบั ปรมิ าณผลติ ทไ่ี ด้ และเป็นไปตามแผนการผลติ ทว่ี างไว้ 4.3.4 ในกรณที ก่ี จิ การนํากลมุ่ คุณภาพเขา้ มาพฒั นาการผลติ ไดม้ กี ารกําหนดนโยบาย อย่างชดั เจนมกี ารกําหนดแนวทางและมกี ารประชาสมั พนั ธ์ให้พนักงานทุกคนทราบรวมทงั้ การช้แี จง อบรมสมั มนาใหค้ วามรเู้ กย่ี วกบั การทาํ กจิ กรรมคณุ ภาพแลว้ 4.4 บรกิ ารสนบั สนุนการผลติ 4.4.1 ตรวจสอบการจดั เกบ็ วตั ถุดบิ และวสั ดุต่างๆ ทใ่ี ชใ้ นการผลติ ว่าเกบ็ ไวใ้ นปรมิ าณ ทเ่ี หมาะสมสถานทจ่ี ดั เกบ็ มนั่ คงปลอดภยั จากการสญู เสยี และมกี ารจดั เกบ็ ไวอ้ ยา่ งเป็นระเบยี บเรยี บรอ้ ย 4.4.2 สงั เกตการณ์ความเป็นอยขู่ องพนกั งานในโรงงานและสาธารณูปโภควา่ มี เพยี งพอกบั ความจาํ เป็นและอยใู่ นสภาพทด่ี ี 4.4.3 ตรวจสอบมาตรการรกั ษาความปลอดภยั ในการทาํ งานและนโยบายการสง่ เสรมิ กจิ กรรมดงั กล่าว 4.4.4 ตรวจหลกั ฐานการรบั –จา่ ยวตั ถุดบิ วา่ มกี ารจดั ทาํ ทกุ ครงั้ และบนั ทกึ รายการเป็น ปจั จบุ นั เสมอ 4.4.5 ตรวจดวู า่ สง่ิ อํานวยความสะดวกในการผลติ ต่างๆ มอี ยอู่ ยา่ งเพยี งพอและอยใู่ น สภาพทใ่ี ชก้ ารไดด้ ี 4.4.6 ตรวจการประกนั อุบตั เิ หตุใหพ้ นกั งาน และการประกนั อคั คภี ยั ว่าไดเ้ ลอื กทาํ ประกนั กบั บรษิ ทั ประกนั ภยั ทไ่ี ดร้ บั การคดั เลอื กตามระเบยี บและมวี งเงนิ ประกนั เหมาะสม 4.4.7 ตรวจวา่ มกี ารจดั ทาํ แผนการซอ่ มบาํ รงุ เครอ่ื งจกั ร และอุปกรณ์ไวล้ ่วงหน้าและ ไดป้ ฏบิ ตั ติ ามแผน โดยเลอื กวธิ กี ารทป่ี ระหยดั และมปี ระสทิ ธภิ าพสงู สุด 4.4.8 กรณมี กี ารซ่อมบาํ รงุ เอง ตรวจหลกั ฐานการซ่อมบาํ รงุ ว่ามใี บแจง้ สงั่ ซ่อม มี รายงานการซ่อม และมรี ายงานต้นทุนการซ่อมบํารุงแต่ละงานนําเสนอผู้บรหิ ารระดบั สูงเพ่อื พจิ ารณา เป็นประจาํ อยา่ งสม่าํ เสมอ 4.4.9 ตรวจวเิ คราะหต์ น้ ทนุ การซ่อมบาํ รงุ และเปรยี บเทยี บกบั การจา้ งเหมาซอ่ มบาํ รงุ พจิ ารณาเปรยี บเทยี บผลดแี ละผลเสยี กบั การซ่อมบาํ รงุ โดยกจิ การเอง 4.4.10 ตรวจระบบการควบคุมเครอ่ื งมอื เครอ่ื งใชว้ า่ มที ะเบยี นคมุ และมกี ารกาํ หนด รหสั ประจาํ เครอ่ื งมอื เมอ่ื เบกิ ยมื ไปใชไ้ ดจ้ ดั ทาํ เอกสารเป็นหลกั ฐานไวท้ ุกครงั้ การจดั เกบ็ ไดแ้ ยกไวเ้ ป็น หมวดหม่เู พ่อื ใหง้ ่ายต่อการตรวจสอบและควบคุมและในกรณีทเ่ี คร่อื งมอื มคี ําแนะนําเร่อื งการเกบ็ รกั ษา จากบรษิ ทั ผผู้ ลติ ใหต้ รวจสอบว่าพนกั งานไดป้ ฏบิ ตั ติ ามคาํ แนะนําดงั กลา่ ว ดงั นนั้ หลกั การบรหิ ารการผลติ ทก่ี ลา่ วมานํามาสรุปเพยี งบางประเดน็ เพ่อื ใหเ้ ขา้ ใจง่ายขน้ึ ตงั้ แต่ กระบวนการประเมนิ ความเสย่ี ง การควบคุม วธิ กี ารตรวจสอบและวตั ถุประสงคข์ องการตรวจสอบดงั น้ี บทท่ี 10 การควบคมุ และการตรวจสอบภายในดา้ นต่างๆ ท่ีสาคญั ขององคก์ ร

457 ตารางท่ี 10.2 ความสมั พนั ธร์ ะหว่างความเสย่ี ง การควบคุม และวธิ กี ารตรวจสอบ กิจกรรม กจิ กรรมการบรหิ ารการผลติ ความเสี่ยง / การควบคมุ วิธีการตรวจสอบ วตั ถปุ ระสงคข์ อง ข้อผิดพลาด ภายใน การตรวจสอบ ท่ีเกิด การวางแผนและ การผลติ มากเกนิ การอนุมตั คิ าํ สงั่ สอบถามเกย่ี วกบั ความมอี ยจู่ รงิ , การควบคุมการ กว่าการสงั่ ผลติ ผลติ ในการ วธิ ปี ฏบิ ตั สิ าํ หรบั ความครบถว้ น ผลติ วางแผนและ การอนุมตั คิ าํ สงั่ ควบคมุ การผลติ ผลติ การเบกิ วตั ถุดบิ การใชว้ ตั ถุดบิ ลงนามในใบเบกิ ตรวจสอบใบเบกิ ความมอี ยจู่ รงิ , โดยไมไ่ ดร้ บั วตั ถุดบิ ตามคาํ สงั่ วตั ถุดบิ และ ความครบถว้ น อนุญาต ทอ่ี นุมตั เิ พ่อื จา่ ย เปรยี บเทยี บคาํ สงั่ วตั ถุดบิ ทงั้ หมด ผลติ ไปเขา้ แผนกผลติ การดาํ เนนิ การ ชวั่ โมงแรงงาน ใชใ้ บลงเวลาเพอ่ื สงั เกตการณ์การ ความมอี ยจู่ รงิ , ผลติ ทางตรงอาจไม่ บนั ทกึ ชวั่ โมง ใชใ้ บลงเวลาและ ความครบถว้ น คดิ เขา้ งานตาม แรงงานทางตรง วธิ กี ารจดบนั ทกึ คาํ สงั่ ผลติ เขา้ งานตามคาํ สงั่ เวลา ผลติ การโอนงานทเ่ี สรจ็ เจา้ หน้าทค่ี ลงั การลงนามของ ตรวจสอบใบ ความมอี ยจู่ รงิ , ไ ป ค ลั ง สิ น ค้ า สนิ คา้ สาํ เรจ็ รปู เจา้ หน้าทค่ี ลงั เคล่อื นยา้ ยสุดทา้ ย ความครบถว้ น สาํ เรจ็ รปู อาจปฏเิ สธวา่ สนิ คา้ สาํ เรจ็ รปู วา่ มกี ารลงนาม ไมไ่ ดร้ บั สนิ คา้ ใบเคล่อื นยา้ ย โดยผมู้ อี ํานาจ จากแผนกการ สดุ ทา้ ย ผลติ การป้องกนั รกั ษา สนิ คา้ ถกู ขโมย ใชค้ ลงั สนิ คา้ ทม่ี ี สงั เกตการณ์ ความมอี ยจู่ รงิ สนิ คา้ ใหป้ ลอดภยั จากคลงั สนิ คา้ ประตูลอ็ คกุญแจ วธิ กี ารรกั ษาความ ไดแ้ ละจาํ กดั การ ปลอดภยั เขา้ ถงึ เฉพาะ บคุ คลทไ่ี ดร้ บั อนุญาตเท่านนั้ การควบคมุ และการตรวจสอบภายในด้านต่างๆ ท่ีสาคญั ขององคก์ ร บทที่ 10

458 กิจกรรม ความเส่ียง / การควบคมุ วิธีการตรวจสอบ วตั ถปุ ระสงคข์ อง การป้องกนั รกั ษา ข้อผิดพลาด ภายใน การตรวจสอบ สนิ คา้ ใหป้ ลอดภยั ที่เกิด (ต่อ) งานระหว่างทาํ ใชบ้ ุคคลควบคมุ สงั เกตการณ์ ความมอี ยจู่ รงิ , การคาํ นวณและ อาจถกู ขโมยหรอื ดแู ลในโรงงานและ วธิ กี ารปฏบิ ตั ิ ความครบถว้ น การจดบนั ทกึ สง่ ไปผดิ แผนก ลงลายมอื ช่อื ในใบ ตรวจสอบใบ ตน้ ทุนการผลติ งานในระหว่าง เคลอ่ื นยา้ ยเพอ่ื เคล่อื นยา้ ย การผลติ ควบคุมการ เคลอ่ื นยา้ ยสนิ คา้ ระหว่างการผลติ ตน้ ทุนการผลติ ใชผ้ งั บญั ชี การ ตรวจผงั บญั ชแี ละ การวดั มลู คา่ , อาจบนั ทกึ บญั ชี รายงานตน้ ทนุ สงั เกตการณ์, การแสดงรายการ ทไ่ี มถ่ ูกตอ้ ง การผลติ อยา่ งทนั สอบถามการสอบ ,และการเปิดเผย ต่อเวลารวมทงั้ ทานการปฏบิ ตั ิ ขอ้ มลู การเปรยี บเทยี บ งานของผบู้ รหิ าร กบั งบประมาณ ตน้ ทุนการผลติ ตรวจสอบรายการ ตรวจสอบ ความครบถว้ น, ทางตรงคดิ เขา้ บญั ชรี ายงาน หลกั ฐาน หรอื การวดั มลู ค่า งานระหวา่ งทาํ กจิ กรรมการผลติ ปฏบิ ตั งิ านซา้ํ อาจไมไ่ ดบ้ นั ทกึ ประจาํ วนั บญั ชี หรอื บนั ทกึ ในบญั ชี ดว้ ยจาํ นวนเงนิ ท่ี ไมถ่ กู ตอ้ ง อตั ราค่าใชจ้ า่ ย การอนุมตั ขิ อง สอบถามเกย่ี วกบั การวดั มลู ค่า, การผลติ ไม่ ผบู้ รหิ ารสาํ หรบั วธิ กี ารปฏบิ ตั ิ การแสดงรายการ เหมาะสม หรอื อตั ราค่าใชจ้ า่ ยการ สาํ หรบั การพฒั นา ,และการเปิดเผย ตน้ ทนุ มาตรฐาน ผลติ และตน้ ทนุ และการอนุมตั แิ ละ ขอ้ มลู ไมเ่ หมาะสม มาตรฐาน การ ตน้ ทุนมาตรฐาน, สอบทานรายงาน สอบทานรายงาน การ บทที่ 10 การควบคมุ และการตรวจสอบภายในด้านต่างๆ ท่ีสาคญั ขององคก์ ร

459 กิจกรรม ความเส่ียง / การควบคมุ วิธีการตรวจสอบ วตั ถปุ ระสงคข์ อง ข้อผิดพลาด ภายใน การตรวจสอบ ท่ีเกิด การคาํ นวณและ ปฏบิ ตั งิ านของ การปฏบิ ตั งิ านและ การจดบนั ทกึ ผบู้ รหิ ารอยา่ งทนั การตดิ ตามของ ตน้ ทนุ การผลติ การณ์และการ ผบู้ รหิ าร (ต่อ) ตรวจสอบผลต่าง ต้นทุนของงานท่ี ตรวจสอบรายการ ตรวจสอบ การวดั มลู คา่ , เสร็จไม่ได้โอนไป บญั ชกี บั รายงาน หลกั ฐานหรอื การแสดงรายการ สิน ค้ า สํ า เ ร็จ รู ป การผลติ เสรจ็ ปฏบิ ตั งิ านซา้ํ ,และการเปิดเผย หรอื โอนจาํ นวนเงนิ ขอ้ มลู ทไ่ี มถ่ ูกตอ้ ง การดแู ลรกั ษา ปรมิ าณสนิ คา้ ท่ี ตรวจนบั สนิ คา้ การสงั เกตการณ์ ความมอี ยจู่ รงิ , ความถกู ตอ้ ง บนั ทกึ บญั ชอี าจไม่ คงเหลอื อยา่ ง การตรวจนบั สนิ คา้ ความครบถว้ น, ของยอด ตรงกบั ปรมิ าณ สม่าํ เสมอ อยา่ งสม่าํ เสมอ สิ ท ธิ แ ล ะ ภ า ร ะ คงเหลอื ตาม สนิ คา้ ทม่ี อี ยใู่ นมอื เปรยี บเทยี บกบั และเปรยี บเทยี บ ผูกพนั , การแสดง บญั ชสี นิ คา้ จรงิ บนั ทกึ บญั ชแี ละ ผลตรวจนบั กบั รายการ, และการ คงเหลอื ตรวจสอบ บญั ชี ตรวจสอบ เปิดเผยขอ้ มลู กรรมสทิ ธิ ์ รายการปรบั ปรงุ มลู ค่าตามบญั ชี ตรวจสอบอยา่ ง ตรวจสอบ การวดั มลู ค่า ของสนิ คา้ คงเหลอื สม่าํ เสมอสาํ หรบั หลกั ฐานอยา่ ง ในบญั ชยี อ่ ยหรอื บญั ชยี อ่ ยกบั บญั ชี อสิ ระหรอื แฟ้ม ขอ้ มลู หลกั คมุ ยอด ปฏบิ ตั งิ านซา้ํ อาจไมต่ รงกบั บญั ชี คมุ ยอด สนิ คา้ คงเหลอื อาจ ตรวจสอบสภาพ สงั เกตการณ์การ การวดั มลู คา่ มมี ลู ค่าตามบญั ชี ของสนิ คา้ อยา่ ง ตรวจสอบ สอบ สงู กว่ามลู ค่าสทุ ธทิ ่ี สม่าํ เสมอ, สอบ ทานรายงาน จะไดร้ บั ทานการปฏบิ ตั ิ กจิ กรรมสนิ คา้ งานและรายงาน คงเหลอื ตรวจ กจิ กรรม สอบรายการ ปรบั ปรงุ ทม่ี า : (มหาวทิ ยาลยั สโุ ขทยั ธรรมาธริ าช สาขาวชิ าวทิ ยาการจดั การ, 2554 หน้า 270) การควบคมุ และการตรวจสอบภายในดา้ นต่างๆ ที่สาคญั ขององคก์ ร บทท่ี 10

460 กิจกรรมการบริหารวสั ดแุ ละสินค้าคงเหลือ การประกอบธุรกิจ ไม่ว่าจะเป็นธุรกิจสินค้าสําเร็จรูปซ้ือมาขายไปหรือหรือธุรกิจโรงงาน อุตสาหกรรม พอถงึ สน้ิ เดอื นหน่งึ ๆ จะตอ้ งปรากฏว่าวสั ดทุ น่ี ํามาใชห้ รอื สนิ คา้ ทน่ี ํามาขายมจี าํ นวนสนิ คา้ คงคา้ งอยใู่ นคลงั สนิ คา้ ทเ่ี กบ็ รกั ษาไวจ้ าํ นวนหน่งึ ทเ่ี บกิ ไปใชไ้ มห่ มด เพ่อื ใหเ้ ป็นการเขา้ ใจในแนวทางการ ตรวจสอบเดยี วกนั จนั ทนา สาขากร, นิพนั ธ์ เหน็ โชคชยั ชนะ, และศลิ ปพร ศรจี นั่ เพชร (2557 : 15–26) ไดก้ ล่าว ถงึ กระบวนการตรวจสอบของกจิ กรรมการบรหิ ารวสั ดแุ ละสนิ คา้ คงเหลอื ไวด้ งั น้ี 1. ความหมายของวสั ดแุ ละสินค้าคงเหลือ (Materials and Inventorise) 1.1 วสั ดคุ งเหลอื หมายถงึ วสั ดุทซ่ี อ้ื มามวี ตั ถุประสงคเ์ พ่อื นํามาใชเ้ องในหน่วยงานโดยตรง หรอื จดั หามาเพ่อื อํานายความสะดวกใหฝ้ ่ายปฏบิ ตั มิ กี ารทํางานท่คี ล่องตวั ขน้ึ แต่ใชไ้ ปไม่หมดในรอบ ระยะเวลาหน่งึ ๆ 1.2 สนิ คา้ คงเหลอื หมายถงึ สนิ คา้ สาํ เรจ็ รปู ทผ่ี ่านการเปลย่ี นสภาพพรอ้ มทจ่ี ะนําไปใช้ ประโยชน์ในกจิ กรรมอ่นื อย่างต่อเน่ืองตามความต้องการของผู้ใช้ หรอื รอส่งมอบใหก้ บั ลูกค้าจากการ จาํ หน่ายเพ่อื เกง็ กําไรตามวตั ถุประสงคข์ องกจิ การ ดงั นัน้ จะเหน็ ไดว้ ่าการบรหิ ารวสั ดุและสนิ ค้าคงเหลอื จะมสี ่วนสําคญั ทําใหก้ ารทํางานรวดเรว็ ยง่ิ ขน้ึ ถา้ มกี ารจดั หาวสั ดหุ รอื สนิ คา้ คงคลงั มาน้อยกจ็ ะทาํ ใหก้ ารทาํ งานเกดิ ความล่าชา้ การทํางานไมม่ ี ความต่อเน่อื งส่งผลกระทบต่อแผนกอ่นื ๆ ตามมา เชน่ แผนกผลติ แผนกขาย เป็นตน้ ในกรณตี รงกนั ขา้ มถ้าหากจดั หามาไว้มากเกนิ ไปก็จะทําใหก้ จิ การมเี งนิ ทุนจมอย่กู บั วสั ดุเหล่าน้ีซง่ึ จะทําให้เสยี โอกาส สน้ิ เปลอื งค่าใช้จ่ายทต่ี ้องคอยดูแลรกั ษา สนิ ค้าบางอย่างอาจล้าสมยั เกบ็ ไว้นานวสั ดุหรอื สนิ ค้าอาจ เส่อื มสภาพกไ็ ด้ ดงั นัน้ จงึ เป็นหน้าท่ขี องผู้บรหิ ารท่คี วรศกึ ษาและวางแผนเก่ยี วกบั การจดั หาวสั ดุและ สนิ คา้ คงคลงั มาไวเ้ พ่อื ใชใ้ นองคก์ รในปรมิ าณทพ่ี อเหมาะโดยคํานึงถงึ ค่าใชจ้ า่ ยทจ่ี ะเกดิ ขน้ึ ใหม้ ตี น้ ทุนต่ํา สดุ แต่ไมเ่ ป็นอุปสรรคต่อการดาํ เนนิ งานซง่ึ ขอ้ มลู ทค่ี วรทราบมดี งั น้ี 2. ความเสี่ยงเก่ียวกบั การบริหารวสั ดคุ งเหลือ (Risk Management Materials) การบรหิ ารวสั ดุขององคก์ รมคี วามเสย่ี งเกดิ ขน้ึ ในการเบกิ จา่ ยหลายประการ เชน่ 2.1 ไมไ่ ดจ้ ดั ทาํ ใบเบกิ วสั ดุทนั ทที ม่ี กี ารเบกิ วสั ดไุ ปใช้ 2.2 การบนั ทกึ รายการในบตั รกาํ กบั วสั ดุ (Bin Card) และบตั รคุมยอดวสั ดุ (Stock Card) ไมเ่ ป็นปจั จบุ นั 2.3 เอกสารการรบั -จา่ ยวสั ดุมกี ารขดู ขดี ฆา่ หรอื แกไ้ ขจาํ นวนทเ่ี บกิ โดยไมม่ ลี ายเซน็ ผมู้ ี อาํ นาจกํากบั 2.4 มกี ารลงรายการเบกิ เพมิ่ หลงั จากเสน้ ขดี ปิดรายการแลว้ บทที่ 10 การควบคมุ และการตรวจสอบภายในดา้ นต่างๆ ท่ีสาคญั ขององคก์ ร

461 2.5 ไมม่ หี ลกั ฐานการทดสอบคุณภาพหรอื คณุ ลกั ษณะพเิ ศษก่อนการตรวจรบั 2.6 มกี ารจดั เกบ็ วสั ดุบางประเภทไวน้ อกคลงั วสั ดเุ พอ่ื ความสะดวกของผใู้ ชท้ าํ ใหข้ าดการ ควบคุมและไมม่ ผี รู้ บั ผดิ ชอบ 2.7 การจดั เกบ็ วสั ดใุ นคลงั ไมเ่ ป็นระบบระเบยี บหรอื ไมเ่ หมาะสม 2.8 มวี สั ดหุ ลายแหง่ ทาํ ใหว้ สั ดบุ างรายการของคลงั พสั ดุบางแหง่ ไมม่ กี ารเบกิ ใช้ 2.9 ไมไ่ ดต้ รวจนบั วสั ดตุ ามกําหนดเวลาหรอื ไมม่ กี ารตรวจนบั อยา่ งสม่าํ เสมอ 2.10 ไมไ่ ดจ้ ดั ทาํ หรอื ใชป้ ระโยชน์จากรายงานสถานะวสั ดุคงเหลอื 2.11 มวี สั ดทุ เ่ี คลอ่ื นไหวชา้ จาํ นวนมาก 2.12 มวี สั ดทุ ไ่ี มม่ กี ารเคล่อื นไหวจาํ นวนมากและไมม่ กี ารดาํ เนนิ การอยา่ งเหมาะสม หรอื ไม่ มกี ารวเิ คราะหห์ าสาเหตุของการไมเ่ คล่อื นไหวของวสั ดุ 2.13 ไมไ่ ดก้ าํ หนดหน้าทค่ี วามรบั ผดิ ชอบของพนกั งานแต่ละตาํ แหน่งอยา่ งชดั เจน และไม่ มกี ารสบั เปลย่ี นหมนุ เวยี นเจา้ หน้าทแ่ี ต่อยา่ งใด 2.14 การสงั่ ซอ้ื วสั ดุมาใชใ้ นแต่ละครงั้ สงั่ มาในปรมิ าณทจ่ี าํ กดั หรอื สงั่ มาน้อยจนเกนิ ไป 2.15 ไมม่ กี ารวางแผนขอ้ มลู การสงั่ ซอ้ื การดแู ลรกั ษา หรอื ไมไ่ ดศ้ กึ ษาขอ้ มลู ในอดตี 3. หลกั การควบคมุ ภายในการบริหารวสั ดุ (Internal Controls Management Materials) การบรหิ ารวสั ดถุ อื ไดว้ า่ มบี ทบาทสาํ คญั ยง่ิ ต่อการดาํ เนนิ งานเพราะในกรณที ว่ี สั ดุในองคก์ รมี น้อยหรอื มากจนเกนิ ไปกจ็ ะมผี ลกระทบต่อคา่ ใชจ้ า่ ยดแู ลรกั ษา ดงั นนั้ หลกั การควบคมุ ภายในการบรหิ าร วสั ดุทด่ี คี วรปฏบิ ตั ดิ งั น้ี 3.1 กําหนดหน้าทค่ี วามรบั ผดิ ชอบของแต่ละบุคคลอยา่ งชดั เจน และควรมกี ารสบั เปลย่ี น ตาํ แหน่งหน้าทข่ี องพนกั งานอยเู่ ป็นประจาํ เพ่อื ใหแ้ ต่ละคนไดเ้ รยี นรแู้ ละมคี วามคดิ ใหม่ ๆ ในสายงาน 3.2 จดั ทาํ ใบเบกิ วสั ดใุ หเ้ ป็นปจั จบุ นั รายการทก่ี าํ หนดไวค้ วรมคี วามสอดคลอ้ งกบั วธิ กี าร ปฏบิ ตั งิ าน 3.3 กาํ หนดใหเ้ จา้ หน้าทส่ี รปุ รายงานยอดวสั ดคุ งเหลอื ทุกสน้ิ เดอื นแลว้ นําเสนอผบู้ รหิ ารเป็น ประจาํ อยา่ งสม่าํ เสมอ 3.4 สถานทจ่ี ดั เกบ็ วสั ดุควรอยใู่ นบรเิ วณเดยี วกนั กบั เจา้ หน้าทท่ี ท่ี าํ หน้าทเ่ี บกิ จา่ ยวสั ดุ เพอ่ื ความปลอดภยั ในการขอเบกิ วสั ดุไปใช้ 3.5 การจดั เกบ็ วสั ดเุ ขา้ คลงั หรอื สถานทเ่ี กบ็ รกั ษา ควรมกี ารจดั วางเป็นระเบยี บ แยกวสั ดุ ออกเป็นแต่ละรายการเพ่อื ง่ายต่อการเบกิ ออกมาใช้ และใหใ้ ชห้ ลกั การซอ้ื มาก่อนใหเ้ บกิ ออกไปใชก้ ่อน อกี ทงั้ ยงั ทาํ ใหว้ สั ดุไมเ่ ส่อื มคณุ ภาพดว้ ย 3.6 ควรกําหนดใหต้ ดิ ป้ายรายการวสั ดทุ น่ี ําเขา้ เกบ็ ยงั สถานทท่ี ก่ี าํ หนดไว้ 3.7 ทกุ สน้ิ เดอื นตอ้ งมเี จา้ หน้าทห่ี รอื บุคคลทไ่ี ดร้ บั การแต่งตงั้ จากผบู้ รหิ ารเขา้ ไปตรวจนบั รายการวสั ดุคงเหลอื อยา่ งเป็นประจาํ การควบคมุ และการตรวจสอบภายในด้านต่างๆ ท่ีสาคญั ขององคก์ ร บทที่ 10

462 3.8 ควรกาํ หนดระดบั จดุ สงั่ ซอ้ื ทป่ี ระหยดั และเหมาะสมทส่ี ุด เพ่อื ป้องกนั ไมใ่ หม้ วี สั ดุขาดมอื หรอื มากจนเกนิ ไป 3.9 ควรกําหนดใหเ้ จา้ หน้าทท่ี าํ การทดสอบคณุ ภาพวสั ดทุ กุ ครงั้ ก่อนทจ่ี ะนําไปเกบ็ เขา้ คลงั 4. วตั ถปุ ระสงคก์ ารตรวจสอบการบริหารวสั ดุ (Objectives Audit Management Materials) เพ่อื ประเมนิ ความมปี ระสทิ ธภิ าพและความมปี ระสทิ ธผิ ลของกจิ กรรมการควบคุม และกระบวนการ บรหิ ารงานวสั ดุ ผตู้ รวจสอบภายในควรกาํ หนดวตั ถุประสงคข์ องการตรวจสอบไวด้ งั น้ี 4.1 เพ่อื ควบคุมเอกสารทน่ี ํามาใชใ้ นการบนั ทกึ บญั ชเี บกิ จา่ ยวสั ดุโดยใชว้ ธิ กี ารทร่ี ดั กุม เหมาะสม และสม่าํ เสมอ 4.2 เพ่อื ตรวจสอบดา้ นสถานทท่ี น่ี ํามาจดั เกบ็ รกั ษาวสั ดเุ ป็นไปอยา่ งเหมาะสม และมี ประสทิ ธภิ าพ 4.3 เพ่อื ทราบถงึ ความเคลอ่ื นไหวของวสั ดทุ ม่ี กี ารรบั เขา้ มา เบกิ ออกไปใช้ และยอด คงเหลอื จาํ นวนของวสั ดุทม่ี อี ยจู่ รงิ 4.4 เพ่อื ใหเ้ จา้ หน้าทท่ี กุ ฝา่ ยทเ่ี กย่ี วขอ้ งไดเ้ ขา้ ใจเกย่ี วกบั กฎระเบยี บ นโยบายต่าง ๆ นํามาใชอ้ ยา่ งถกู ตอ้ งโดยเครง่ ครดั 5. แนวทางการตรวจสอบการบริหารวสั ดุ (Audit Management Materials) ผตู้ รวจสอบควรมกี ารวางแผนการเขา้ ไปตรวจสอบการบรหิ ารวสั ดุเพ่อื ใหค้ รอบคลุมกจิ กรรม ต่างๆ ดงั น้ี 5.1 ตรวจสอบการควบคุมวสั ดุคงคลงั ปฏบิ ตั ดิ งั น้ี 5.1.1 มบี ตั รกํากบั วสั ดุตดิ แขวนไวท้ เ่ี กบ็ วสั ดุแต่ละรายการเพ่อื ใชเ้ ป็นขอ้ มลู เบอ้ื งตน้ ในการรบั –จา่ ยวสั ดุ และใชเ้ ปรยี บเทยี บยอดคงเหลอื กบั วสั ดทุ ม่ี อี ยู่ 5.1.2 มกี ารกาํ หนดระดบั วสั ดุคงเหลอื สงู สดุ ระดบั ต่ําสดุ ระดบั แจง้ สงั่ ซอ้ื เพอ่ื ความ ปลอดภยั และเพอ่ื ความสะดวกในการบรหิ ารงาน 5.1.3 จดั ใหม้ บี ตั รคมุ ยอดวสั ดุ เพ่อื ใชบ้ นั ทกึ และควบคมุ การรบั –จา่ ยวสั ดุและแสดง ยอดวสั ดุคงเหลอื แต่ละรายการเป็นประจาํ วนั 5.1.4 มกี ารใหห้ มายเลขกาํ กบั วสั ดุโดยแยกตามประเภท กาํ หนดช่อื และใชห้ น่วยนบั ทเ่ี ป็นมาตรฐานสากล เพ่อื ความสะดวกในการปฏบิ ตั งิ าน 5.1.5 จดั ทาํ รายงานแสดงสถานะความเคล่อื นไหวของวสั ดคุ งเหลอื ท่แี สดงจาํ นวนยอด รบั เขา้ –ยอดจา่ ยออก และยอดคงเหลอื ในแต่ละวนั เป็นประจาํ ตามความเป็นจรงิ บทท่ี 10 การควบคมุ และการตรวจสอบภายในดา้ นต่างๆ ท่ีสาคญั ขององคก์ ร

463 5.2 ตรวจสอบการรบั –จา่ ยวสั ดุ ปฏบิ ตั ดิ งั น้ี 5.2.1 ตรวจสอบการบนั ทกึ รายการรบั –จา่ ยวสั ดวุ า่ ไดก้ ระทาํ ทกุ วนั และสามารถนํา ยอดคงเหลอื ทบ่ี นั ทกึ ไวม้ าเปรยี บเทยี บกบั วสั ดทุ ค่ี งเหลอื จรงิ ได้ 5.2.2 ตรวจสอบวธิ กี ารรวบรวม จดั สง่ เอกสารใบรบั วสั ดุ ใบเบกิ วสั ดุ และใบโอน วสั ดใุ หฝ้ า่ ยบญั ชวี ่าเป็นไปตามวธิ กี ารและระยะเวลาทก่ี ําหนดไว้ 5.2.3 ตรวจสอบการรบั –จา่ ยจากคลงั ว่ามกี ารจดั ทาํ หลกั ฐานทกุ ครงั้ และจากหลกั ฐาน ตอ้ งแสดงใหเ้ หน็ ว่าการรบั หรอื จ่ายวสั ดุออกไปไดม้ กี ารระบุจาํ นวนปรมิ าณอยา่ งถูกต้องตรงกบั ใบกํากบั สนิ คา้ (หรอื ใบรบั ) หรอื เอกสารใบเบกิ 5.2.4 เอกสารใบเบกิ มกี ารอนุมตั ิ โดยผมู้ อี าํ นาจทไ่ี ดร้ บั มอบหมายถกู ตอ้ งทกุ ใบเขยี น รายการทต่ี อ้ งการเบกิ ครบถว้ นและมกี ารขดี เสน้ ปิดรายการ 5.2.5 สงั เกตการณ์การจา่ ยวสั ดุว่ามกี ารตรวจนบั ชงั่ ตวง วดั หรอื คาํ นวณตาม เกณฑท์ เ่ี หมาะสม 5.2.6 การแกไ้ ขจาํ นวนรายการวสั ดทุ เ่ี บกิ หรอื หมายเลขกาํ กบั วสั ดใุ นใบเบกิ ผอู้ นุมตั ิ ไดล้ งนามกํากบั ทุกทท่ี ม่ี กี ารแก้ไข หากมกี ารแก้ไขตอ้ งใชว้ ธิ ขี ดี ฆา่ แลว้ ลงลายมอื ช่อื กํากบั ไวด้ ว้ ย โดย ปราศจากรอ่ งรอยลบแต่อย่างใด 5.2.7 ตรวจวา่ วสั ดทุ ส่ี ง่ เขา้ คลงั มกี ารตรวจนบั จาํ นวน และทดสอบคุณภาพก่อนทกุ ครงั้ หากเป็นกรณีท่วี สั ดุมมี ูลค่าสูงหรอื เป็นวสั ดุเทคนิคท่มี คี ุณลกั ษณะพเิ ศษใหต้ รวจดูว่ามผี ู้แทนของ หน่วยงานผใู้ ชว้ สั ดุรว่ มเป็นกรรมการตรวจรบั ทกุ ครงั้ 5.3 ตรวจสอบจดั เกบ็ และรกั ษาวสั ดุ ปฏบิ ตั ดิ งั น้ี 5.3.1 จดั วางและเกบ็ ไวใ้ หเ้ หมาะสมกบั สภาพของวสั ดุนนั้ ๆ เช่น วสั ดทุ ม่ี อี ตั ราการ ใชบ้ ่อยจะจดั เกบ็ ใกลป้ ระตูดา้ นนอก วสั ดุหนกั และมคี วามยงุ่ ยากในการขนยา้ ยควรจดั วางไวท้ พ่ี น้ื และอยู่ ใกลท้ างออก สว่ นวสั ดทุ เ่ี ป็นอนั ตรายหรอื เป็นวสั ดไุ วไฟตอ้ งแยกเกบ็ ไวต้ ่างหาก 5.3.2 จดั แยกหมวดหมขู่ องวสั ดุใหถ้ กู ตอ้ งตามวธิ กี ารทผ่ี ผู้ ลติ แนะนํา 5.3.3 คลงั วสั ดุควรมที างเขา้ ออกทางเดยี ว และมที างเดนิ ผา่ นตลอดได้ (ไมม่ ที างตนั ) 5.3.4 มอี ุปกรณ์เตอื นและป้องกนั ภยั ทย่ี งั ไมห่ มดอายกุ ารใชจ้ ดั ไวใ้ นคลงั วสั ดุ หรอื สถานทท่ี ใ่ี กลค้ ลงั วสั ดมุ ากทส่ี ุด 5.3.5 มรี ะเบยี บอนุญาตใหผ้ อู้ ่นื เขา้ – ออกคลงั วสั ดไุ ดเ้ ท่าทจ่ี าํ เป็นเท่านนั้ 5.4 ตรวจสอบการสงั เกตการณ์การตรวจนบั วสั ดุ ปฏบิ ตั ดิ งั น้ี 5.4.1 มกี ารตรวจนบั วสั ดโุ ดยใชว้ ธิ กี ารหมนุ เวยี นตรวจนบั ตามเวลาทก่ี ําหนดไวอ้ ยา่ ง สม่าํ เสมอ 5.4.2 การตรวจนบั กระทาํ โดยเจา้ หน้าทค่ี ลงั พสั ดุรว่ มกบั เจา้ หน้าทข่ี องหน่วยงานอ่นื ซง่ึ ไดร้ บั มอบหมาย การควบคมุ และการตรวจสอบภายในด้านต่างๆ ที่สาคญั ขององคก์ ร บทที่ 10

464 5.4.3 เขา้ สงั เกตการณ์ตรวจนบั วสั ดุคงเหลอื และทดสอบตรวจนบั วสั ดบุ างชนิดพรอ้ ม ทงั้ ตรวจสอบเปรยี บเทยี บผลการตรวจนบั กบั ยอดคงเหลอื ในบญั ชี กรณที ม่ี ผี ลแตกต่างเกดิ ขน้ึ ใหต้ ดิ ตาม วเิ คราะหห์ าเหตุผล 5.4.4 มกี ารเปรยี บเทยี บผลการตรวจนบั กบั ยอดในบญั ชวี สั ดุทกุ ครงั้ กรณที ่ปี รากฏ ผลแตกต่างมกี ารเสนอเหตุผลประกอบการขออนุมตั ปิ รบั ปรงุ ยอดทุกครงั้ 5.5 ตรวจสอบของเหลอื ใชแ้ ละวสั ดุทไ่ี มม่ กี ารเคลอ่ื นไหว ปฏบิ ตั ดิ งั น้ี 5.5.1 กรณที ว่ี สั ดไุ มม่ กี ารเคล่อื นไหวเป็นเวลานาน ใหต้ รวจสอบวา่ มกี ารจดั ทาํ ทะเบยี นคุมวสั ดุเหล่านนั้ แยกออกมาต่างหากหรอื ไม่ 5.5.2 วเิ คราะหส์ าเหตุของการไมเ่ คล่อื นไหว รวมกบั พจิ ารณาคา่ ใชจ้ า่ ยในการเกบ็ รกั ษารว่ มดว้ ยวา่ มคี วามคุม้ ค่าทต่ี อ้ งทาํ การเกบ็ รกั ษาต่อไปหรอื ไม่ 5.6 ตรวจสอบเศษของและของเสยี ปฏบิ ตั ดิ งั น้ี 5.6.1 กรณที เ่ี ป็นเศษของ ใหต้ รวจสอบว่ามกี ารดาํ เนนิ การอยา่ งเหมาะสมหรอื ไม่ เชน่ มกี ารไดส้ ่งไปใหห้ น่วยงานอ่นื ในองคก์ รใช้ ดาํ เนนิ การขายโดยมกี ารควบคุมทงั้ ดา้ นวธิ กี ารขายและ จาํ นวนทข่ี ายอยา่ งเหมาะสม วธิ กี ารและค่าใชจ้ า่ ยในการกาํ จดั 5.6.2 กรณขี องเสยี ใหต้ รวจสอบว่าสามารถสง่ คนื หรอื แลกเปลย่ี นสนิ คา้ ใหมก่ บั ผขู้ าย ไดห้ รอื ไม่ การกาํ จดั ของเสยี ไดก้ ระทาํ โดยวธิ กี ารทถ่ี ูกตอ้ ง เหมาะสมและเสยี คา่ ใชจ้ า่ ยน้อยทส่ี ดุ 6. ความเสี่ยงในการบริหารสินค้าคงเหลือ (Risk Management Inventorise) ความเสย่ี งทเ่ี กดิ จากการบรหิ ารสนิ คา้ คงเหลอื ถา้ มองตามลกั ษณะของการประกอบธุรกจิ จะแบ่ง ทม่ี าของสนิ คา้ คงเหลอื ออกไดเ้ ป็น 2 กลุ่ม ไดแ้ ก่ กจิ การพาณชิ ยกรรมหรอื ทเ่ี รยี กว่ากจิ การซอ้ื มาขาย ไปท่ปี ระกอบกิจการเป็นผู้ค้าส่งหรอื ผู้ค้าปลีกนัน้ สนิ ค้าคงเหลอื จะมเี พยี งรายการเดียว คือ “สนิ ค้า สําเรจ็ รูป” ส่วนอกี กลุ่มหน่ึงคอื กจิ การอุตสาหกรรมหรอื กจิ การผลติ สินค้าท่ปี ระกอบกจิ การเป็นผูผ้ ลติ สาํ หรบั สนิ คา้ คงเหลอื จะประกอบ ดว้ ย สนิ คา้ สาํ เรจ็ รปู , สนิ คา้ ระหว่างการผลติ (หรอื ระหว่างทํา), และ วตั ถุดบิ หากพจิ ารณาถึงความเส่ยี งทเ่ี กดิ ขน้ึ เก่ยี วกับสนิ ค้าคงเหลอื จะทราบถึงสาเหตุของท่มี าการ บรหิ ารความเสย่ี งสบื เน่อื งและความเสย่ี งจากการควบคุมอยหู่ ลายประการ เชน่ 6.1 ไมไ่ ดก้ าํ หนดหน้าทข่ี องพนกั งานแต่ละคนอยา่ งชดั เจน และไมไ่ ดส้ บั เปลย่ี นหมนุ เวยี น บทบาทความรบั ผดิ ชอบแต่อยา่ งใด 6.2 ไมม่ เี อกสารเกบ็ ขอ้ มลู การเคล่อื นไวในการเบกิ – จา่ ยของสนิ คา้ 6.3 ไมม่ กี ารตรวจนบั สนิ คา้ หรอื ไมไ่ ดม้ กี ารสรปุ รายงานเกย่ี วกบั สนิ คา้ เขา้ ออกแต่อยา่ งใด 6.4 มกี ารขดี ฆา่ รอยขดู ลบตวั เลขในใบเบกิ สนิ คา้ อยเู่ ป็นประจาํ และไมม่ กี ารลงลายมอื ชอ่ื ผมู้ อี าํ นาจกํากบั ไว้ 6.5 มผี ลต่างจากการตรวจนบั และไมแ่ จง้ สาเหตุ 6.6 การจดั เกบ็ สนิ คา้ ไมเ่ ป็นระบบระเบยี บ มกี ารวางซอ้ นกนั ในปรมิ าณทม่ี ากสง่ ผลกระทบ ต่อคณุ ภาพสนิ คา้ ทาํ ใหเ้ สอ่ื มสภาพเรว็ บทท่ี 10 การควบคมุ และการตรวจสอบภายในด้านต่างๆ ที่สาคญั ขององคก์ ร

465 6.7 ใบเบกิ สนิ คา้ หรอื บตั รคมุ สนิ คา้ จดั ทาํ ไมเ่ ป็นปจั จบุ นั 6.8 ไมม่ กี ารเปรยี บเทยี บรายงานผลจากการตรวจนบั กบั บตั รบญั ชคี ุมสนิ คา้ หรอื ไมไ่ ดใ้ ช้ ประโยชน์จากรายงานมาวางแผนสถานะภาพของสนิ คา้ แต่อยา่ งใด 6.9 ไมม่ กี ารแยกกลุ่มสนิ คา้ แบ่งเป็นประเภททเ่ี คลอ่ื นไหวเรว็ หรอื มสี ภาพเส่อื มคณุ ภาพงา่ ย คดั แยกออกจากกลมุ่ สนิ คา้ ทม่ี กี ารเคลอ่ื นไหวชา้ 6.10 ไมม่ กี ารตรวจนบั สนิ คา้ ทผ่ี ลติ เสรจ็ ก่อนนําไปเกบ็ เขา้ คลงั สนิ คา้ 7. หลกั ารควบคมุ ภายในการบริหารสินค้าคงเหลือ (Internal Controls Management Inventorise) การบรหิ ารสนิ คา้ ถอื ไดว้ ่ามบี ทบาทสาํ คญั ยง่ิ ต่อการดาํ เนินงานเพราะในกรณที ส่ี นิ คา้ ในองคก์ รมี น้อยหรอื มากจนเกนิ ไปกจ็ ะมผี ลกระทบต่อคา่ ใชจ้ า่ ยดแู ลรกั ษา ดงั นนั้ หลกั การควบคุมภายในการบรหิ าร สนิ คา้ คงเหลอื ควรปฏบิ ตั ดิ งั น้ี 7.1 กําหนดการแบ่งแยกหน้าทข่ี องเจา้ หน้าทแ่ี ต่ละตาํ แหน่งงานใหช้ ดั เจน 7.2 มกี ารตรวจนบั สนิ คา้ อยเู่ ป็นประจาํ ทุกสน้ิ เดอื น พรอ้ มรายงานผลแสดงถงึ ยอดปรมิ าณ ของระดบั สนิ คา้ คงคลงั ขนั้ ต่ํา แจง้ ใหห้ วั หน้าส่วนงานหรอื ผบู้ รหิ ารไดท้ ราบเพ่อื จะไดว้ างแผนการสงั่ ซอ้ื เขา้ มาไวใ้ ชใ้ นการผลติ ในจาํ นวนทเ่ี หมาะสม 7.3 กําหนดใหม้ กี ารจดั ทาํ บตั รคมุ สนิ คา้ และบนั ทกึ ไวใ้ นใบเบกิ ทม่ี กี ารเคล่อื นไหวของสนิ คา้ ทน่ี ําเขา้ –เบกิ ออกทุกครงั้ 7.4 ควรเปรยี บเทยี บสนิ คา้ คงคลงั ทเ่ี หลอื อยจู่ รงิ กบั ยอดทน่ี ํามาบนั ทกึ ในบตั รคมุ สนิ คา้ วา่ มี จาํ นวนตรงกนั หรอื ไมเ่ พอ่ื หาสาเหตุของผลต่างทเ่ี กดิ ขน้ึ 7.5 ควรมกี ารตรวจสอบคุณภาพของสนิ คา้ ทผ่ี ลติ เสรจ็ ก่อนนําไปเกบ็ ไวท้ ค่ี ลงั สนิ คา้ เพ่อื ลด ปญั หาปรมิ าณของเสยี หรอื ชาํ รดุ มากเกนิ ไป 7.6 ควรมกี ารสบั เปลย่ี นหมนุ เวยี นการทาํ งานของเจา้ หน้าทค่ี ลงั สนิ คา้ อยา่ งสม่าํ เสมอ เพอ่ื ลดช่องทางการทจุ รติ ดา้ นตวั สนิ คา้ 7.7 ควรเขา้ ไปสงั เกตการณ์การปฏบิ ตั งิ านของเจา้ หน้าทค่ี ลงั สนิ คา้ เพอ่ื ใหท้ ราบวา่ การดแู ล รกั ษาสนิ ค้า การจดั เก็บสนิ ค้าต้องอยู่ในท่ปี ลอดภยั อุณหภูมภิ ายในห้องมคี วามเหมาะสม การวาง สนิ คา้ เขา้ เกบ็ มคี วามเป็นระบบระเบยี บ โดยแยกรายการสนิ คา้ แต่ประเภทออกจากกนั อยา่ งชดั เจน 8. วตั ถปุ ระสงคก์ ารตรวจสอบการบริหารสินค้าคงเหลือ(Objectives Audit Management Inventorise) เพอ่ื ประเมนิ ความมปี ระสทิ ธภิ าพและความมปี ระสทิ ธผิ ลของกจิ กรรมการควบคมุ และกระบวนการ บรหิ ารงานสนิ คา้ คงเหลอื ผตู้ รวจสอบภายในควรกาํ หนดวตั ถุประสงคข์ องการตรวจสอบไวด้ งั น้ี การควบคมุ และการตรวจสอบภายในดา้ นต่างๆ ท่ีสาคญั ขององคก์ ร บทที่ 10

466 8.1 เพ่อื ควบคุมเอกสารทน่ี ํามาใชใ้ นการบนั ทกึ บญั ชเี บกิ จา่ ยสนิ คา้ โดยใชว้ ธิ กี ารทร่ี ดั กุม เหมาะสม และสม่าํ เสมอ 8.2 เพอ่ื ตรวจสอบดา้ นสถานทท่ี น่ี ํามาจดั เกบ็ รกั ษาสนิ คา้ เป็นไปอยา่ งเหมาะสม และมี ประสทิ ธภิ าพ 8.3 เพอ่ื ทราบถงึ ความเคลอ่ื นไหวของสนิ คา้ ทม่ี กี ารรบั เขา้ มา เบกิ ออกไปใช้ และยอด คงเหลอื มจี าํ นวนของสนิ คา้ ทม่ี อี ยจู่ รงิ 9. แนวทางการตรวจสอบการบริหารสินค้าคงเหลือ (Audit Management Inventorise) แนวทางการตรวจสอบสนิ คา้ คงเหลอื และวสั ดุคงเหลอื นนั้ วธิ ตี รวจสอบมแี นวทางทค่ี ลา้ ยคลงึ กนั แต่ยงั มบี างสว่ นอาจแตกต่างกนั บา้ งเลก็ น้อย ดงั นนั้ ผตู้ รวจสอบภายในจงึ ควรจดั ทาํ แผนการตรวจสอบไว้ ต่างหาก โดยใหค้ วามสนใจในเรอ่ื งดงั ต่อไปน้ี 9.1 ตรวจสอบการรบั –จา่ ยสนิ คา้ เพ่อื ตรวจสอบดวู า่ 9.1.1 การสง่ มอบสนิ คา้ และรบั มอบสนิ คา้ ไดม้ กี ารตรวจนบั จาํ นวน มกี ารดาํ เนนิ การ โดยเจา้ หน้าทผ่ี รู้ บั ผดิ ชอบและไดม้ กี ารรบั สนิ คา้ ภายในวนั ทท่ี ร่ี ะบุไว้ 9.1.2 เอกสารใบจา่ ยสนิ คา้ มลี ายมอื ช่อื ผอู้ นุมตั ถิ ูกตอ้ งตรงกบั ตวั อยา่ งทม่ี อี ยแู่ ละมกี าร ตรวจสอบเอกสารใบจา่ ยสนิ คา้ ก่อนการจา่ ยสนิ คา้ ทุกครงั้ 9.1.3 เอกสารใบรบั หรอื สนิ คา้ หากมรี อยขดู ลบ ขดี ฆา่ และแกไ้ ขควรแน่ใจวา่ มี ลายเซน็ ชอ่ื ผมู้ อี าํ นาจกาํ กบั ไวอ้ ยา่ งถกู ตอ้ งทกุ ท่ี 9.1.4 สงั เกตการณ์ว่าสนิ คา้ ทต่ี รวจรบั ไวใ้ นคลงั สนิ คา้ ไดม้ กี ารสุ่มตวั อยา่ งเพอ่ื ทดสอบ คณุ ภาพอยา่ งเหมาะสม กรณสี นิ คา้ ทไ่ี มผ่ า่ นเกณฑท์ ดสอบคุณภาพแต่ยงั สามารถขายได้ กจิ การตอ้ งทาํ เครอ่ื งหมายกํากบั ไวอ้ ยา่ งเด่นชดั ว่าเป็นสนิ คา้ ชนั้ สอง และมกี ารควบคุมจาํ นวนและราคาไวอ้ ย่างรดั กุม โดยแยกการจดั เกบ็ ไวต้ ่างหากจากสนิ คา้ ทผ่ี า่ นการทดสอบคณุ ภาพ 9.1.5 ตรวจสอบการควบคุมยานพาหนะเขา้ –ออกบรเิ วณทจ่ี า่ ยสนิ คา้ ว่ามคี วามรดั กุม เพยี งพอและสม่าํ เสมอ รวมทงั้ มกี ารบนั ทกึ การเขา้ –ออกของยานพาหนะไวเ้ ป็นหลกั ฐานทุกครงั้ 9.2 ตรวจสอบการควบคมุ สนิ คา้ คงเหลอื เพ่อื ตรวจสอบดวู า่ 9.2.1 กําหนดหมายเลขกาํ กบั สนิ คา้ เป็นหมวดหมตู่ ามประเภทและชนิดของสนิ คา้ 9.2.2 กําหนดระดบั สนิ คา้ คงคลงั ไวอ้ ยา่ งเหมาะสมตามความตอ้ งการของฝา่ ยตลาด 9.2.3 มบี ตั รคมุ สนิ คา้ สาํ หรบั ใชบ้ นั ทกึ และควบคมุ การรบั – จา่ ยสนิ คา้ เพ่อื นํามาใชใ้ น เปรยี บเทยี บยอดคงเหลอื กบั บญั ชหี รอื รายการเคลอ่ื นไหวของสนิ คา้ แต่ละวนั 9.2.4 กําหนดชอ่ื และหน่วยนบั ทเ่ี ป็นสากล 9.3 ตรวจสอบการจดั เกบ็ และดแู ลรกั ษาสนิ คา้ คงเหลอื เพ่อื ตรวจสอบดวู ่า 9.3.1 การจดั เกบ็ สนิ คา้ ไดแ้ ยกหมวดหมู่ และมกี ารจดั วางไวอ้ ยา่ งเหมาะสมกบั การ เคลอ่ื นยา้ ย บทที่ 10 การควบคมุ และการตรวจสอบภายในด้านต่างๆ ท่ีสาคญั ขององคก์ ร

467 9.3.2 สถานทจ่ี ดั เกบ็ เหมาะสมกบั สภาพของสนิ คา้ และปลอดภยั จากการสญู หายหรอื โจรกรรม 9.3.3 มเี ครอ่ื งมอื เครอ่ื งใชอ้ ํานวยความสะดวกในการโยกยา้ ยสนิ คา้ อยา่ งเพยี งพอและ ใชก้ ารไดด้ ี 9.3.4 มกี ารประกนั ภยั สนิ คา้ ทจ่ี ดั เกบ็ ดว้ ยวงเงนิ ทเ่ี หมาะสม 9.4 ตรวจสอบและสงั เกตการณ์การตรวจนบั สนิ คา้ คงเหลอื เพอ่ื ตรวจสอบดวู า่ 9.4.1 เขา้ สงั เกตการณ์การตรวจนบั สนิ คา้ คงเหลอื ว่าเจา้ หน้าทไ่ี ดป้ ฏบิ ตั ติ ามวธิ กี ารท่ี กําหนดหรอื ไม่ และใหส้ งั เกตวธิ กี ารจดั เกบ็ ดูแลรกั ษา การรบั –จ่ายสนิ ค้าไปด้วยกรณีมขี ้อสงสัยให้ ผตู้ รวจสอบตรวจนบั ดว้ ยตนเอง หรอื กรณที ม่ี ปี ญั หาเกย่ี วกบั คุณภาพของสนิ คา้ อาจขอใหผ้ ูช้ ํานาญการ อ่นื ชว่ ยทดสอบคณุ ภาพให้ 9.4.2 เมอ่ื เขา้ สงั เกตการณ์หรอื ทดสอบตรวจนบั จาํ นวนสนิ คา้ หากพบว่ามผี ลแตกต่าง จากบตั รคุมหรอื บญั ชคี ุมยอดสนิ ค้า ซง่ึ มกี ารตรวจตดั ยอดแล้วให้ผูต้ รวจสอบทําสรุปเฉพาะรายการท่ี แตกต่างเพ่อื ขอคาํ ชแ้ี จงจากเจา้ หน้าทท่ี เ่ี กย่ี วขอ้ ง วเิ คราะห์ และพจิ ารณารว่ มกบั หน่วยงานเพ่อื หาแนว ทางแกไ้ ขอยา่ งเหมาะสม 9.4.3 ตรวจหลกั ฐานทแ่ี สดงวา่ เจา้ หน้าทค่ี ลงั สนิ คา้ ไดต้ รวจสอบสนิ คา้ คงเหลอื ตาม เวลาทก่ี าํ หนดและไดน้ ําสนิ คา้ คงเหลอื ทน่ี บั ไดเ้ ปรยี บเทยี บกบั บญั ชหี รอื บตั รคมุ สนิ คา้ ทกุ ครงั้ 9.4.4 ตรวจสอบการปรบั ปรงุ ยอดกรณผี ลแตกต่างระหวา่ งยอดทต่ี รวจนบั กบั ยอดใน บตั รคุมสนิ คา้ ว่ามกี ารอนุมตั อิ ยา่ งถกู ตอ้ งและวเิ คราะหส์ าเหตุของความแตกต่างนนั้ 9.4.5 ตรวจสอบสนิ คา้ ทไ่ี มผ่ า่ นการทดสอบคุณภาพแต่สามารถขายไดโ้ ดยตรวจสอบ การจดั เกบ็ ดูแลรกั ษา เอกสารการรบั สนิ คา้ การจา่ ยสนิ ค้า ว่ามกี ารอนุมตั อิ ย่างถูกต้องตามราคาท่ี กําหนด 9.5 ตรวจสอบการจดั แบง่ งานและการกาํ หนดหน้าทค่ี วามรบั ผดิ ชอบ เพ่อื ตรวจสอบดวู า่ 9.5.1 มกี ารแบง่ แยกหน้าทค่ี วามรบั ผดิ ชอบเจา้ หน้าทแ่ี ผนกคลงั วสั ดุและเจา้ หน้าท่ี คลงั สนิ คา้ ออกจากกนั โดยชดั เจน ไมค่ วรมอบหมายการทาํ งานเป็นบคุ คลคนเดยี ว 9.5.2 โครงสรา้ งหน่วยงานของคลงั วสั ดแุ ละคลงั สนิ คา้ ควรเป็นหน่วยงานทเ่ี ป็น เอกเทศแยกต่างหากจากกนั 9.5.3 มกี ารสบั เปลย่ี นหมนุ เวยี นบทบาทหน้าทก่ี ารทาํ งานของเจา้ หน้าทต่ี ามระยะ เวลาทก่ี ําหนดไว้ การควบคมุ และการตรวจสอบภายในดา้ นต่างๆ ที่สาคญั ขององคก์ ร บทท่ี 10

468 ตวั อยา่ งกระดาษทาํ การใบตรวจนบั สนิ คา้ คงเหลอื บรษิ ทั ขาวสะอาด จาํ กดั ใบตรวจนับสินค้าคงเหลือ วนั ทต่ี รวจนบั 31/08/58 สถานทต่ี รวจนบั คลงั สนิ คา้ รา้ นแมน่ ยาํ สนิ คา้ ประเภท สาํ เรจ็ รปู √ วตั ถุดบิ งานระหวา่ งทาํ วสั ดโุ รงงาน รหสั ชอ่ื สนิ คา้ หน่วยนบั ปรมิ าณ หมายเหตุ สนิ คา้ ตรวจนบั ตามบญั ชี เกนิ (ขาด) A – 101 แป้งขา้ วเหนียว ถุง 100 100 บญั ชี B – 201 แป้งขา้ วเจา้ ถุง 80 79 - C – 301 น้ําตาลทรายขาว กโิ ลกรมั 50 52 1 สาระสาํ คญั น้อย (2) สาระสาํ คญั D – 401 น้ําตาลทรายแดง กโิ ลกรมั 60 70 ปานกลาง นายชดิ ชอบ ช่นื บาน นางสุดสวย เสน่หห์ า (10) สาระสาํ คญั มาก พนกั งานคลงั สนิ คา้ พนกั งานบญั ชี 31 กรกฎาคม 2558 (หาสาเหตุอยา่ ง 31 กรกฎาคม 2558 เรง่ ด่วน) นางเชย่ี วชาญ ถูกตอ้ ง ผตู้ รวจสอบภายใน 31 สงิ หาคม 2558 บทท่ี 10 นางกลนั่ กรอง รอบคอบ ผสู้ อบทาน วนั ท่ี 2 กนั ยายน 2558 การควบคมุ และการตรวจสอบภายในด้านต่างๆ ท่ีสาคญั ขององคก์ ร

469 กิจกรรมการบริหารทรพั ยากรบคุ คล การมเี จา้ หน้าทท่ี ม่ี คี ุณสมบตั เิ หมาะสมกบั ตําแหน่งงานนนั้ ถอื ว่าเป็นองคป์ ระกอบของระบบการ ควบคุมภายในท่ีดีเก่ียวกับสภาพแวดล้อมของการทํางานอีกประการหน่ึง เพราะการท่ีองค์กรไ ด้ ผู้ปฏบิ ตั ิงานท่มี คี วามรู้ มคี วามสามารถเช่ยี วชาญในสายงาน รวมถึงการมีประสบการณ์ย่อมทําให้ ได้เปรยี บคู่แข่งขนั แต่การทอ่ี งคก์ รจะได้คนท่มี คี ุณสมบตั ติ ามท่ตี ้องการนัน้ ค่อนขา้ งหายากซ่งึ ต้องมี กระบวนการคดั เลอื กอยหู่ ลายรปู แบบการบรหิ ารงานทรพั ยากรบุคคลจงึ เป็นงานทต่ี ้องมกี ารวางแผนเป็น อยา่ งดมี คี วามละเอยี ดอ่อนเน่อื งจากเป็นเรอ่ื งทก่ี ระทบต่อความรสู้ กึ ของผปู้ ฏบิ ตั งิ าน รวมถงึ การกําหนด เกย่ี วกบั ผลประโยชน์ตอบแทนทแ่ี ต่ละบุคคลจะไดร้ บั ดว้ ย ชชู ยั สมทิ ธไิ กร (2556 : 7) ไดก้ ล่าวว่าการบรหิ ารทรพั ยาบุคคลเป็นกระบวนการเกย่ี วกบั การ สรรหา การคดั เลอื ก การพฒั นา การจงู ใจ การรกั ษา และการยุตกิ ารจา้ งบุคลากรขององคก์ ร โดยมี จดุ มงุ่ หมายสาํ คญั ของการบรหิ ารทรพั ยากรบุคคล คอื การเพม่ิ ประสทิ ธภิ าพการปฏบิ ตั งิ านของบุคลากร ภายใตจ้ รยิ ธรรมและความรบั ผดิ ชอบต่อสงั คม สาํ หรบั รายละเอยี ดขอ้ มูลทผ่ี ตู้ รวจสอบภายในควรทราบเก่ยี วกบั กจิ กรรมการบรหิ ารทรพั ยากร บคุ คลมดี งั น้ี 1. ความเส่ียงในการบริหารทรพั ยากรบคุ คล (Risk Management Human Resource) เพ่อื ใหผ้ ูต้ รวจสอบภายในมวี สิ ยั ทศั น์ทก่ี ว้างขน้ึ จงึ สรุปประเดน็ ความเสย่ี งท่มี กั จะพบในองค์กร ต่างๆ จากการบรหิ ารงานบุคคลมาใหท้ ราบดงั น้ี 1.1 ไมม่ กี ารวางแผนอตั รากําลงั ไวท้ าํ ใหข้ าดแคลนบคุ ลากรทต่ี อ้ งการ หรอื มอี ตั รากาํ ลงั ส่วนเกนิ ทําให้ไม่สามารถรบั คนทม่ี คี ุณสมบตั ทิ ต่ี ้องการเพม่ิ ใหม่ รวมถงึ การวเิ คราะหอ์ ตั รากําลงั ไม่ ถกู ตอ้ ง 1.2 ความไมโ่ ปรง่ ใสในการสรรหาบรรจุ และแต่งตงั้ บุคลากรในหน่วยงานโดยไมใ่ ชช้ ่องวา่ ง ของกฎ ระเบยี บ และขอ้ บงั คบั ต่าง ๆ ทเ่ี กย่ี วขอ้ ง 1.3 การจา้ งพนกั งานโดยไมผ่ ่านขบวนการพจิ ารณาทก่ี ําหนดไวใ้ นระเบยี บ ซง่ึ อาจทาํ ใหไ้ ด้ พนักงานทม่ี คี ุณสมบตั ไิ ม่ตรงกบั ความตอ้ งการของหน่วยงานเกดิ ความเสยี หายต่องานทม่ี อบหมายและ อาจส่งผลใหเ้ กดิ ปญั หาในระยะยาวซง่ึ แกไ้ ขไดย้ าก 1.4 เกณฑก์ ารประเมนิ ผลการปฏบิ ตั งิ านของพนกั งานไมเ่ หมาะสมกบั สภาวการณ์ หรอื ไม่ สอดคลอ้ งกบั นโยบายในปจั จุบนั รวมถงึ ผปู้ ระเมนิ และผถู้ ูกประเมนิ ขาดความเขา้ ใจต่อหลกั เกณฑแ์ ละ วธิ กี ารประเมนิ 1.5 ขาดตวั ชว้ี ดั ทถ่ี กู ตอ้ งอยา่ งแทจ้ รงิ และไมย่ ดึ ระบบคุณธรรมในการประเมนิ ผลการปฏบิ ตั ิ งาน และรปู แบบและขนั้ ตอนการประเมนิ ผลการปฏบิ ตั งิ านทไ่ี มช่ ดั เจน การควบคมุ และการตรวจสอบภายในด้านต่างๆ ท่ีสาคญั ขององคก์ ร บทท่ี 10

470 1.6 การจา้ งบคุ คลภายนอกเขา้ มาในตาํ แหน่งงานทว่ี ่างหรอื เพม่ิ ใหม่ โดยไมม่ กี ารพจิ ารณา พนกั งานภายในองคก์ รก่อนซง่ึ จะทาํ ใหพ้ นกั งานไมม่ โี อกาสกา้ วหน้า เสยี ขวญั กําลงั ใจ 1.7 มกี ารบรรจเุ ป็นพนกั งานประจาํ ก่อนครบกําหนดทดลองงานตามระเบยี บทาํ ใหเ้ ป็น ขอ้ อา้ งสาํ หรบั พนกั งานอ่นื ๆ และอาจเกดิ ปญั หากบั ตวั พนกั งานผนู้ นั้ เองหรอื องคก์ รไดใ้ นระยะยาว 1.8 การรบั พนกั งานเขา้ มาใหมโ่ ดยไมม่ กี ารจดั ใหม้ รี ะบบพเ่ี ลย้ี ง หรอื มกี ารปฐมนิเทศทาํ ให้ พนกั งานเหล่านนั้ มคี วามรเู้ กย่ี วกบั กจิ การน้อยมากต้องใชเ้ วลานานกว่าจะเรยี นรงู้ านดว้ ยตนเองและอาจ ขาดกําลงั ใจในการทาํ งานได้ 1.9 สญั ญาการจา้ งงานไมไ่ ดก้ ําหนดเงอ่ื นไขเกย่ี วกบั สภาพการจา้ งไว้ อาจทาํ ใหเ้ กดิ ขอ้ พพิ าทแรงงานในภายหลงั เม่อื กจิ การจําเป็นต้องมกี ารเปล่ยี นแปลงพนักงานอาจโต้แยง้ ว่าเป็นการ เปลย่ี นแปลงสภาพการจา้ งงาน 1.10 ไมม่ ที ะเบยี นประวตั กิ ารฝึกอบรมของพนกั งานทาํ ใหข้ าดขอ้ มลู ในการพฒั นาพนกั งาน และเสยี คา่ ใชจ้ า่ ยโดยไมจ่ าํ เป็นจากการสง่ พนกั งานคนเดยี วกนั ไปอบรมซา้ํ ในเรอ่ื งเดยี วหรอื คลา้ ยคลงึ กนั 1.11 มแี ผนงานและโครงการพฒั นาและฝึกอบรมทไ่ี มต่ รงกบั ความตอ้ งการอยา่ งแทจ้ รงิ หรอื การคดั เลอื กบุคคลทไ่ี มเ่ หมาะสมเขา้ รบั การพฒั นาหรอื รบั ทนุ ต่างๆ 1.12 การค้าํ ประกนั เงนิ กพู้ นกั งานโดยพนกั งานอ่นื ซง่ึ มภี าระเงนิ กอู้ ยแู่ ลว้ ทาํ ใหก้ จิ การมี ความเสย่ี งเสมอื นกบั ไม่มกี ารค้ําประกนั หรอื โอกาสทจ่ี ะไดร้ บั ชําระเงนิ คนื ภายในกําหนดเวลาอาจจะ ล่าชา้ หรอื อาจจะไมไ่ ดร้ บั เลยกไ็ ด้ 1.13 ไมม่ หี นงั สอื รบั สภาพหน้สี าํ หรบั ค่ารกั ษาพยาบาลสว่ นทเ่ี กนิ สทิ ธิ ทาํ ใหไ้ มม่ สี ทิ ธหิ กั เงนิ คนื จากรายไดป้ กตขิ องพนกั งานผนู้ นั้ 1.14 การเผยแพรป่ ระชาสมั พนั ธข์ า่ วสารการรบั สมคั รไมท่ วั่ ถงึ เน่อื งจากความเรง่ รบี ของ ระยะเวลาในการดาํ เนินการ หรอื กําหนดคุณสมบตั ขิ องผสู้ มคั รในประกาศรบั สมคั รไมช่ ดั เจน 1.15 ขอ้ สอบและวธิ กี ารสอบไมไ่ ดม้ าตรฐานและไมส่ ามารถวดั ผลไดอ้ ยา่ งเตม็ ท่ี 1.16 การกาํ หนดระเบยี บเกย่ี วกบั สวสั ดกิ ารประโยชน์เกอ้ื กูลไมค่ รอบคลมุ หรอื ไมเ่ หมาะสม รวมทงั้ การใชห้ ลกั ฐานเทจ็ ในการขอเบกิ สวสั ดกิ าร 1.17 นโยบายและหลกั เกณฑก์ ารใหค้ ่าตอบแทนภายในหน่วยงานไมช่ ดั เจน ไมเ่ ป็นธรรม และไม่โปร่งใสในการพิจารณาความชอบเพ่อื ให้ผลตอบแทนบุคลากรแต่ละคนตามการปฏิบตั ิงานท่ี แทจ้ รงิ 1.18 เจา้ หน้าทข่ี าดขวญั และกําลงั ใจในการปฏบิ ตั งิ าน ขาดหรอื ลางานบ่อยครงั้ หรอื มกี าร โอนย้าย ลาออกของเจา้ หน้าท่อี ยู่เสมอ รวมทงั้ ไม่มนี โยบายการธํารงรกั ษาทรพั ยากรบุคคลของ หน่วยงาน บทที่ 10 การควบคมุ และการตรวจสอบภายในดา้ นต่างๆ ที่สาคญั ขององคก์ ร

471 2. หลกั การควบคมุ ภายในการบริหารทรพั ยากรมนุษย์ (Internal Controls Management Human Resource) หลกั ของการควบคมุ ภายในเกย่ี วกบั กจิ กรรมการบรหิ ารงานดา้ นทรพั ยากรมนุษย์ ผบู้ รหิ ารควร วางหลกั การดงั น้ี 2.1 ควรวางแผนอตั รากาํ ลงั ของหน่วยงาน นโยบาย และวธิ กี ารคดั เลอื กบคุ คลเขา้ มา ทาํ งานเพอ่ื ใหไ้ ดบ้ คุ คลทม่ี คี ณุ สมบตั ติ ามทต่ี อ้ งการกบั ตาํ แหน่งงาน 2.2 ควรนําระบบคอมพวิ เตอรม์ าบนั ทกึ เวลาการปฏบิ ตั งิ านแทนบตั รลงเวลา เพอ่ื ไมใ่ หเ้ กดิ การลงเวลาทาํ งานแทนกนั ได้ 2.3 ควรมกี ารทบทวนเอกสารทเ่ี กย่ี วกบั นโยบายระเบยี บในการปฏบิ ตั งิ าน กฎเกณฑ์ ขอ้ บงั คบั และกฎหมายทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั การบรหิ ารบุคคลอยา่ งสม่าํ เสมอ 2.4 ควรมกี ารจดั หาอุปกรณ์หรอื สง่ิ อาํ นวยความสะดวกเพ่อื ความปลอดภยั ทเ่ี กดิ จากการ ปฏบิ ตั งิ านไว้พ้นื ฐาน เช่น มแี ผนซกั ซ้อมการรบั ภยั หรอื เหตุการณ์ต่าง ๆ ยามฉุกเฉิน ถงั ดบั เพลงิ สญั ญาณเตอื นภยั ประตหู นไี ฟ เป็นตน้ 2.5 จดั ทาํ แผนการพฒั นาบคุ ลากรในองคก์ รใหเ้ กดิ ความเชย่ี วชาญ เชน่ แผนการฝึกอบรม แผนการไปศกึ ษาดูงาน แผนการส่งบุคลากรไปศกึ ษาต่อในระดบั ท่สี ูง เป็นวทิ ยากร เป็นต้น กําหนด หลกั เกณฑ์ แนวทางการประเมนิ ท่ชี ดั เจนให้เหมาะสมกับสภาวการณ์เพ่อื ให้มคี วามสอดคล้องกับ นโยบายในปจั จุบนั รวมทงั้ ใหค้ วามรู้เก่ยี วกบั วธิ กี ารประเมนิ ผลการปฏบิ ตั งิ านทงั้ ผูป้ ระเมนิ และผู้ถูก ประเมนิ 2.6 จดั ทาํ ทะเบยี นแฟ้มประวตั ขิ องพนกั งานใหเ้ ป็นปจั จบุ นั เพ่อื ใหม้ ขี อ้ มลู ทเ่ี ป็นจรงิ เพอ่ื นํา ไปใชใ้ นการพฒั นาพนกั งานและกําหนดเกณฑท์ ช่ี ดั เจนในการเขา้ รบั การพฒั นาและฝึกอบรม 2.7 ไมค่ วรใหบ้ คุ คลทม่ี ภี าระหน้สี นิ ลน้ พน้ ตวั มาเป็นคนคา้ํ ประกนั เงนิ กู้ แต่ถา้ จะตอ้ งคา้ํ ตอ้ งใหห้ าหลกั ทรพั ยม์ าวางเป็นหลกั ประกนั รว่ มดว้ ย 2.8 ก่อนทจ่ี ะมกี ารบรรจเุ ป็นพนกั งานประจาํ ตอ้ งมกี ารประเมนิ ผลผา่ นการทดลองการ ทาํ งานของบคุ คลนนั้ ก่อนตามระเบยี บทก่ี ําหนดไวเ้ พ่อื ไมใ่ หเ้ ป็นขอ้ อา้ งสาํ หรบั พนกั งานอ่นื ๆ 2.9 การรบั พนกั งานเขา้ มาใหมต่ อ้ งจดั ใหม้ รี ะบบพเ่ี ลย้ี ง หรอื มกี ารปฐมนเิ ทศเพ่อื ชแ้ี จง ทาํ ความเขา้ ใจต่อบทบาทหน้าทแ่ี ละความรบั ผดิ ชอบในตาํ แหน่งงานทจ่ี ะไดร้ บั มอบหมายใหป้ ฏบิ ตั ิ 2.10 ควรจดั ใหม้ สี วสั ดกิ ารแก่พนกั งานเพ่อื เป็นการสรา้ งขวญั กาํ ลงั ใจและสรา้ งความมนั่ คง ในหน้าทต่ี ําแหน่งงาน เช่น จดั ใหม้ เี งนิ กองทุนสํารองเลย้ี งชพี , การใชส้ ทิ ธริ กั ษาพยาบาล, มแี หล่ง เงนิ กู้ภายในองค์กร, กจิ กรรมกีฬาและบนั เทิง, มบี ้านพกั ให้อยู่ฟรหี รอื เช่าในราคาท่ถี ูก, มบี รกิ าร ยานพาหนะรบั ส่งฟรี เป็นตน้ 2.11 วเิ คราะหเ์ ปรยี บเทยี บตวั เลขของค่าใชจ้ า่ ยทไ่ี ดร้ บั การอนุมตั แิ ลว้ กบั งบประมาณทต่ี งั้ ไวเ้ พ่อื ใหม้ คี วามสมเหตุสมผล 2.12 จดั ใหม้ กี ารทบทวนหลกั เกณฑก์ ารใหค้ ่าตอบแทนใหเ้ หมาะสมเป็นธรรมอยเู่ สมอ รวมทงั้ กําหนดดชั นีชว้ี ดั ผลการดาํ เนนิ งานเพ่อื ประโยชน์ในการประเมนิ ผลงานและตอบแทน การควบคมุ และการตรวจสอบภายในดา้ นต่างๆ ท่ีสาคญั ขององคก์ ร บทที่ 10

472 2.13 จดั ใหม้ นี โยบายการบรหิ ารทรพั ยากรบุคคลทช่ี ดั เจน และกําหนดแนวทางการธาํ รง รกั ษาบุคลากรในหน่วยงาน 2.14 จดั ใหม้ กี ารประกาศเกยี รตคิ ุณหรอื มอบโลหร์ างวลั ใหแ้ ก่เจา้ หน้าทอ่ี าวโุ สและมคี วาม สามารถ รวมทงั้ จดั ใหม้ ผี ูร้ บั ผดิ ชอบกําหนดหลกั เกณฑแ์ ละระยะเวลาในการพจิ ารณาเล่อื นระดบั และ ตําแหน่ง 3. แนวทางการตรวจสอบการบริหารทรพั ยากรบุคคล (Audit Management Human Resource) จนั ทนา สาขากร, นิพนั ธ์ เหน็ โชคชยั ชนะ, และศลิ ปพร ศรจี นั่ เพชร (2557 : 15–34) กล่าวถงึ แนวทางการตรวจสอบบรหิ ารทรพั ยากรบุคคลของผู้ตรวจสอบภายในจะให้ความสนใจการตรวจสอบ บรหิ ารทรพั ยากรบคุ คลในเรอ่ื งต่างๆ ดงั น้ี 3.1 การสรรหาและบรรจพุ นกั งาน แนวทางการตรวจสอบปฏบิ ตั ดิ งั น้ี 3.1.1 ตรวจสอบวธิ กี ารคดั เลอื กวา่ มกี ารกาํ หนดขอบเขตและหวั ขอ้ เรอ่ื งทท่ี ดสอบหรอื ใชว้ ธิ สี มั ภาษณ์ทเ่ี หมาะสมกบั ตาํ แหน่งงานทต่ี อ้ งการ 3.1.2 ตรวจสอบการสรรหาพนกั งานวา่ มงี บประมาณอตั รากําลงั ทไ่ี ดร้ บั อนุมตั แิ ลว้ โดยมกี ารระบุลกั ษณะ ขอบเขตของตาํ แหน่งงาน มหี นงั สอื เวยี นแจง้ ใหพ้ นกั งานภายในทราบตาํ แหน่ง ทว่ี า่ งอยู่ หรอื โดยการประกาศรบั สมคั รงานทางส่อื ต่าง ๆ แจง้ ระบุคุณสมบตั ทิ ต่ี อ้ งการ เพ่อื ใหม้ ผี สู้ มคั ร มารบั การคดั เลอื กอยา่ งทวั่ ถงึ มกี ารระบุเวลา สถานท่ี และรายละเอยี ดในการสอบคดั เลอื ก 3.1.3 ตรวจสอบการทดลองงานว่ามกี ําหนดระยะเวลาทดลองงานตามระเบยี บของ องคก์ รทไ่ี ม่ขดั ต่อกฎหมายแรงงาน มหี นังสอื รบั รองการตรวจร่างกายแลว้ และมกี ารปฐมนิเทศแจง้ ให้ พนกั งานใหมท่ ราบถงึ ระเบยี บต่าง ๆ ของบรษิ ทั เป็นลายลกั ษณ์อกั ษร 3.1.4 ตรวจสอบการบรรจพุ นกั งานว่าผา่ นขนั้ ตอนอยา่ งถกู ตอ้ ง มกี ารประเมนิ ผลการ ปฏบิ ตั งิ านอยา่ งเหมาะสมตามหลกั เกณฑ์ และเป็นการบรรจเุ ขา้ เป็นพนกั งานต่อเมอ่ื ครบกําหนดการ ทดลองงานแลว้ การบรรจุไดม้ สี ญั ญาจา้ งงานทล่ี งนามโดยผมู้ อี ํานาจทไ่ี ดร้ บั มอบหมายและมกี ารบนั ทกึ ประวตั ขิ องพนกั งานอยา่ งถกู ตอ้ ง ครบถว้ นและสมบรู ณ์ 3.2 การวางแผนอตั รากาํ ลงั แนวทางการตรวจสอบปฏบิ ตั ดิ งั น้ี 3.2.1 ตรวจสอบว่าแผนการกาํ หนดอตั รากาํ ลงั ไดจ้ ดั ทาํ อยา่ งมหี ลกั เกณฑ์ และรว่ มกบั หน่วยงานต่าง ๆ การของบประมาณไดผ้ ่านขนั้ ตอนการดําเนินการและมกี ารอนุมตั อิ ย่างถูกตอ้ ง มกี าร เปรยี บเทยี บอตั รากาํ ลงั ทม่ี อี ยกู่ บั งบประมาณทต่ี งั้ ไวอ้ ยา่ งเหมาะสม 3.2.2 ตรวจวเิ คราะหค์ า่ ใชจ้ า่ ยในฝา่ ยบุคคลว่ามกี ารจดั ทาํ อยา่ งถูกตอ้ งและไดร้ บั อนุมตั ิ แลว้ เปรยี บเทยี บกบั งบประมาณทไ่ี ดร้ บั อนุมตั ิ หากมขี อ้ แตกต่างใหว้ เิ คราะหห์ าเหตุผล และใหต้ รวจการ จดั สรรคา่ ใชจ้ า่ ยทเ่ี กดิ ขน้ึ จรงิ ไปยงั หน่วยงานทเ่ี กย่ี วขอ้ งวา่ สมเหตุสมผล บทท่ี 10 การควบคมุ และการตรวจสอบภายในด้านต่างๆ ที่สาคญั ขององคก์ ร

473 3.2.3 ตรวจการเกบ็ บนั ทกึ ขอ้ มลู การจดั จา้ ง เรม่ิ ตงั้ แต่การประกาศรบั สมคั รงาน ใบ แจง้ รายช่อื ของผสู้ มคั รใหม้ าสอบคดั เลอื ก ใบจําแนกลกั ษณะงานของตําแหน่งต่าง ๆ หลกั ฐานประกอบ การคดั เลอื ก ใบแจง้ ผลการคดั เลอื ก หนังสอื รายงานตวั หนังสอื ส่งตวั หนงั สอื รบั รอง เอกสารการค้าํ ประกนั ผู้ผ่านการคดั เลอื ก สญั ญาว่าจา้ งงาน เอกสารแสดงสถานภาพของพนักงาน ว่าได้จดั ไวเ้ ป็น หมวดหม่แู ยกเป็นประเภทและเก็บบนั ทกึ ให้เป็นปจั จุบนั อย่เู สมอ ส่วนขอ้ มูลเก่ียวกบั คําสงั่ ระเบยี บ ขอ้ บงั คบั วธิ ปี ฏบิ ตั ิ ควรมกี ารจดั เกบ็ แยกประเภทหมวดหม่แู ละเกบ็ บนั ทกึ ไวใ้ หเ้ ป็นปจั จบุ นั เช่นเดยี วกนั 3.2.4 ตรวจสอบการพฒั นาและการฝึกอบรมพนกั งานวา่ มกี ารวางหลกั เกณฑแ์ ละแผน งานทแ่ี น่นอนเหมาะสมโดยต้องผ่านความเหน็ ชอบจากผู้มอี ํานาจแล้วมกี ารจดั ทําทะเบยี นประวตั กิ าร ฝึกอบรมของพนกั งานแต่ละคนอยา่ งครบถว้ นเป็นปจั จบุ นั 3.2.5 ตรวจสอบการจา้ งแรงงงานพเิ ศษว่ามงี บประมาณการจา้ ง ระเบยี บหรอื หนงั สอื อนุมตั อิ ยา่ งถูกตอ้ ง มหี ลกั เกณฑแ์ ละวธิ พี จิ ารณาจา้ งทเ่ี หมาะสม ยตุ ธิ รรม โดยเงอ่ื นไขหรอื สภาพการ จา้ งไมข่ ดั ต่อกฎหมายแรงงาน 3.3 การบรหิ ารคา่ จา้ ง แนวทางการตรวจสอบปฏบิ ตั ดิ งั น้ี 3.3.1 ตรวจสอบหลกั เกณฑห์ รอื วธิ กี ารกาํ หนดอตั ราคา่ จา้ งขนั้ ต่าํ สดุ – สงู สุดของแต่ละ กลมุ่ งานเป็นไปอยา่ งเหมาะสมในแต่ละสถานการณ์ 3.3.2 ตรวจอตั ราคา่ จา้ งเมอ่ื เรม่ิ เขา้ ทาํ งานถกู ตอ้ งตามระเบยี บ การปรบั ค่าจา้ งถูกตอ้ ง ตามระเบยี บขององค์กรหรอื ขอ้ กําหนดอ่นื ซง่ึ ยกเวน้ กบั พนักงานทม่ี คี ุณสมบตั พิ ิเศษ ในกรณีทม่ี กี าร จา่ ยเงนิ จงู ใจในรปู แบบอ่นื เป็นไปอยา่ งสอดคลอ้ งกบั ระเบยี บและไดร้ บั อนุมตั อิ ยา่ งถูกตอ้ ง 3.3.3 ตรวจสอบการตงั้ งบประมาณค่าจา้ งและวธิ กี ารควบคุมงบประมาณใหเ้ ป็นไป ตามแผนการเพม่ิ ขน้ึ หรอื ลดลงของค่าจา้ งอยา่ งสม่าํ เสมอ 3.4 การประเมนิ ผลการปฏบิ ตั งิ าน แนวทางการตรวจสอบปฏบิ ตั ดิ งั น้ี 3.4.1 ตรวจการประเมนิ ผลเป็นไปตามหลกั เกณฑอ์ ยา่ งถูกตอ้ งตามระเบยี บ ไดม้ กี าร นําผลการประเมนิ ไปใชเ้ ป็นประโยชน์ในการพจิ ารณาเล่อื นขนั้ เล่อื นตําแหน่ง การฝึกอบรมและพฒั นา พนักงานและมกี ารช้ีแจงผลการประเมนิ ต่อผู้ถูกประเมนิ ท่ีอยู่ในระดับท่ีไม่น่าพอใจอย่างเหมาะสม นอกจากนนั้ ใหพ้ จิ ารณาดว้ ยว่าหลกั เกณฑก์ ารประเมนิ ผลทใ่ี ชอ้ ยมู่ ปี ระสทิ ธภิ าพเพยี งพอและเหมาะสม 3.4.2 ตรวจสอบเอกสารเพอ่ื ใหม้ คี วามเหมาะสมและเพยี งพอในการนํามาประกอบการ พจิ ารณาใหค้ ะแนนผลการปฏบิ ตั งิ านของแต่ละบคุ คลตามหลกั เกณฑข์ องตวั ชว้ี ดั ทก่ี ําหนดไว้ 3.5 สวสั ดกิ ารพนกั งาน แนวทางการตรวจสอบปฏบิ ตั ดิ งั น้ี 3.5.1 เงนิ กองทนุ สาํ รองเลย้ี งชพี ใหท้ ดสอบคาํ นวณเงนิ สาํ รองเลย้ี งชพี เปรยี บเทยี บ กบั ระเบยี บทก่ี ําหนดไว้ และการจ่ายเงนิ เม่อื พนักงานพน้ สภาพว่าเป็นไปตามระเบยี บทก่ี ําหนดภายใน เวลาทส่ี มควร 3.5.2 การรกั ษาพยาบาล ตรวจการเอกสารประการการจา่ ยเงนิ คา่ รกั ษาพยาบาลว่า เป็นไปตามระเบยี บทว่ี างไว้ การควบคมุ และการตรวจสอบภายในด้านต่างๆ ท่ีสาคญั ขององคก์ ร บทที่ 10

474 3.5.3 เงนิ กู้ ตรวจว่ามหี นงั สอื แสดงความจาํ นงในการกู้ วตั ถุประสงคข์ องการกเู้ งนิ เป็นไปตามระเบยี บมหี ลกั ฐานประกอบครบถ้วน การอนุมตั แิ ละการดําเนินการเป็นไปตามระเบยี บท่ี กําหนด มหี นงั สอื สญั ญากู้ และมกี ารค้าํ ประกนั ลงนามไวอ้ ยา่ งถูกต้องตามระเบยี บ จาํ นวนเงนิ เป็นไป ตามระเบยี บและไดจ้ ดั ทาํ บญั ชคี ุม มรี ายละเอยี ดลกู หน้ถี ูกตอ้ งตรงกนั 3.5.4 การชว่ ยเหลอื คา่ ทาํ ศพและทพุ พลภาพ ไดก้ าํ หนดไวอ้ ยา่ งเหมาะสมกบั สภาวะ ปจั จุบนั และมกี ารจ่ายถูกต้องตามระเบยี บ มกี ารอนุมตั ิจากผู้มอี ํานาจ มหี ลกั ฐานประกอบถูกต้อง ครบถว้ น 3.5.5 การประภยั อุบตั เิ หตุหมไู่ ดเ้ ลอื กบรษิ ทั ประกนั ภยั ทผ่ี า่ นความเหน็ ชอบจากผมู้ ี อํานาจและเป็นไปตามระเบยี บโดยมกี ารจ่ายค่าเบ้ยี ประกนั ภยั ถูกต้องและในกรณีท่เี กดิ อุบตั เิ หตุมกี าร เรยี กรอ้ งเงนิ ค่าสนิ ไหมทดแทนจากบรษิ ทั ประกนั ภยั ไดต้ ามเหตุทเ่ี กดิ จรงิ หรอื ไมเ่ พยี งใด 3.5.6 กจิ กรรมกฬี าและบนั เทงิ ไดร้ บั อนุมตั งิ บประมาณและมกี ารควบคุมการใชจ้ า่ ย ใหเ้ ป็นไปตามงบประมาณ มรี ะเบยี บปฏบิ ตั ใิ นการใหพ้ นักงานเขา้ ใช้สถานท่เี พ่อื การกฬี าและบนั เทงิ ตลอดจนมกี ารบนั ทกึ รายจา่ ยทเ่ี ป็นทรพั ยส์ นิ ขน้ึ บญั ชอี ยา่ งถูกตอ้ ง ครบถว้ น 3.6 ความปลอดภยั ในการปฏบิ ตั งิ าน แนวทางการตรวจสอบปฏบิ ตั ดิ งั น้ี 3.6.1 ตรวจดแู ผนการปฏบิ ตั งิ าน แผนการฝึกอบรมรวมทงั้ นโยบายมาตรการป้องกนั อนั ตรายจากการทาํ งานวา่ มกี ารซกั ซอ้ มทาํ ความเขา้ ใจต่อเหตุการณ์ทเ่ี กดิ ขน้ึ มากน้อยเพยี งใด 3.6.2 ตรวจดวู า่ มอี ุปกณ์ทใ่ี ชใ้ นการป้องกนั ภยั เบอ้ื งตน้ ไดม้ กี ารตดิ ตงั้ ภายในตวั อาคาร เช่น ถงั ดบั เพลงิ สญั ญาณเตอื นภยั ประตูหนีไฟ เป็นตน้ อนนั ตช์ ยั คงจนั ทร์ (2557 : 399) กล่าวว่าสําหรบั การจดั การดา้ นความปลอดภยั และสุขภาพ เป็นเรอ่ื งสาํ คญั ในการบรหิ ารทรพั ยากรมนุษยต์ ามพระราชบญั ญตั คิ ุม้ ครองแรงงาน พ.ศ. 2541 ไดม้ กี าร กําหนดในเรอ่ื งความปลอดภยั อาชวี อนามยั และสภาพแวดลอ้ มในการทาํ งาน คอื จดั ใหม้ คี ณะกรรมการ ความปลอดภยั อาชวี อนามยั และสภาพแวดลอ้ มในการทํางาน ซง่ึ ประกอบดว้ ยนายจา้ ง ผแู้ ทนระดบั บงั คบั บญั ชา ผู้แทนลูกจา้ งระดบั ปฏบิ ตั กิ ารและเจา้ หน้าท่คี วามปลอดภยั ในการทํางานตามขนาดของ สถานประกอบการกาํ หนด สําหรบั กระบวนการในการสรา้ งความปลอดภยั ได้แก่ การให้ความรใู้ นเร่อื งความปลอดภยั โดยอาจจะเรม่ิ ตงั้ แต่การใชโ้ ปสเตอร์ ประกาศ การนําเสนอบทความเก่ยี วกบั อุบตั ิเหตุในการทํางาน เพอ่ื ใหพ้ นกั งานมขี อ้ มลู เกย่ี วกบั ความปลอดภยั , การฝึกอบรมโดยเน้นไปในการป้องกนั อุบตั เิ หตุเพ่อื ให้ พนักงานเกิดความรู,้ การป้องกนั โดยการกําหนดให้ใช้เคร่อื งมอื ต่างๆ เช่น การสวมถุงมอื หมวก รองเท้า เคร่อื งแต่งกายทป่ี ้องกนั การเกดิ อุบตั เิ หตุ, รวมถงึ การออกกฎระเบยี บและการดูแลใหป้ ฏบิ ตั ิ ตามกฎระเบยี บต่างๆ บทที่ 10 การควบคมุ และการตรวจสอบภายในดา้ นต่างๆ ที่สาคญั ขององคก์ ร

475 3.7 การส่อื สารกบั พนกั งาน แนวทางการตรวจสอบปฏบิ ตั ดิ งั น้ี 3.7.1 มกี ารใหข้ า่ วสารเกย่ี วกบั เป้าหมาย นโยบายของกจิ การ การดาํ เนนิ งาน ความ ก้าวหน้าและผลสําเร็จของกิจการ ปญั หาการดําเนินงานท่ีอยู่ในความสนใจของสาธารณชน การ เปลย่ี นแปลงทม่ี ผี ลกระทบต่อพนกั งานตลอดจนขา่ วสารเกย่ี วกบั ความสาํ เรจ็ และการประกาศเกยี รตคิ ุณ ของพนกั งานดเี ด่น 3.7.2 มกี ารใชว้ ธิ กี ารสอ่ื ขอ้ ความอยา่ งเหมาะสม เชน่ การสอ่ื ขอ้ ความดว้ ยวาจาโดย การประชุมชแ้ี จงหรอื แถลงข่าว ประชุมกลุ่มเพ่อื แลกเปล่ยี นความคดิ เหน็ ระหว่างกนั การส่อื ขอ้ ความ ดว้ ยลายลกั ษณ์อกั ษรในวารสารภายใน หนงั สอื ค่มู อื เกย่ี วกบั ระเบยี บขอ้ บงั คบั สทิ ธแิ ละผลประโยชน์ของ พนกั งาน ใบแจง้ ขา่ วสาํ คญั ในวาระต่างๆ บรกิ ารถาม–ตอบปญั หาและโครงการเสนอแนะความคดิ เหน็ สรปุ เงนิ สดจดั เป็นสนิ ทรพั ยท์ ่มี สี ภาพความคล่องตวั สูงและโอกาสทจ่ี ะเกดิ การทุจรติ ก็เป็นไปได้ง่าย กว่าสนิ ทรพั ยป์ ระเภทอ่นื เน่ืองจากสามารถเปล่ยี นมอื หมุนเวยี นได้ง่าย ซ่งึ ไม่สามารถระบุความเป็น เจา้ ของได้แน่ชดั เพราะถ้าหากเงนิ สดอย่กู บั บุคคลใดคนนัน้ ก็แสดงความเป็นเจา้ ของ กิจการจงึ ต้องมี หลกั การบรหิ ารเงนิ สดทด่ี เี พ่อื ใหล้ ดความเสย่ี งทต่ี อ้ งเกดิ จากการสูญหายใหน้ ้อยทส่ี ุด สนิ เช่อื หรอื เครดติ เป็นสง่ิ จาํ เป็นทห่ี ลกี เลย่ี งไมไ่ ดจ้ ากการประกอบธุรกจิ หากมองจากลกั ษณะของการดาํ เนินงานแลว้ จะพบ วา่ ถา้ เป็นกจิ การทป่ี ระกอบกจิ การซอ้ื มาขายไปซง่ึ สนิ เชอ่ื หรอื เครดติ ทเ่ี กดิ ขน้ึ จะเป็นลกั ษณะของการขาย สนิ ค้าเป็นเงนิ เช่อื แต่ถ้าเป็นสถาบนั การเงนิ สนิ เช่อื หรอื เครดติ ท่เี กิดขน้ึ คอื การให้ปล่อยเงนิ กู้นัน่ เอง โดยหลกั การพจิ ารณาพน้ื ฐานทน่ี ํามาใชป้ ฏบิ ตั ิประกอบด้วย การคดั เลอื กลูกคา้ การกําหนดมาตรฐาน คุณสมบตั ลิ กู คา้ สบื ฐานะลูกคา้ และประเมินฐานะของลกู คา้ การจดั ซ้อื จะแบ่งออกไดเ้ ป็น 2 ประเภท คอื การซอ้ื สนิ คา้ สาํ เรจ็ รปู มาเพ่อื ขายและการซอ้ื วสั ดุมาเพ่อื ใชห้ รอื วตั ถุดบิ มาผลติ ซง่ึ วตั ถุประสงคข์ อง การจดั ซ้อื กย็ ่อมต่างกนั รวมถงึ วธิ กี ารจดั ซ้อื ทเ่ี กิดขน้ึ ตามมาดว้ ย ทงั้ น้ีต้องคํานึงถึงหลกั การจดั ซ้อื ท่มี ี ประสทิ ธภิ าพด้วยซง่ึ พจิ ารณาจากราคาท่ถี ูก สนิ ค้าได้ตามความต้องการ จดั ส่งตามเวลาท่ตี กลงกนั และนําสง่ ยงั สถานทน่ี ดั หมายถูกตอ้ ง สาํ หรบั การบรหิ ารวสั ดุและสนิ คา้ คงคลงั มบี ทบาทสําคญั ยงิ่ ต่อการ ดําเนินงานถ้าหากวสั ดุขาดมอื ก็จะส่งผลกระทบต่อแผนการผลติ และแผนการตลาด การวางแผนการ ผลติ และแผนการขายควรสมั พนั ธ์กนั ถ้าการวางแผนไม่สอดคลอ้ งกันก็จะทําให้สนิ ค้ามไี ม่เพยี งพอกบั ความตอ้ งการของลกู คา้ เปิดโอกาสใหค้ แู่ ขง่ ไดร้ บั ส่วนแบ่งทางการตลาดเพม่ิ ขน้ึ จากเดมิ การมเี จา้ หน้าท่ี ทม่ี คี ณุ สมบตั เิ หมาะสมกบั ความรบั ผดิ ชอบและประสบการณ์ถอื เป็นปจั จยั สาํ คญั ต่อผลสาํ เรจ็ ของกจิ การ การบรหิ ารทรพั ยากรบุคคลจงึ เป็นงานทต่ี ้องมวี างแผนเป็นอยา่ งดี มคี วามละเอยี ดอ่อน เน่ืองจากเป็น เร่อื งท่กี ระทบต่อความรู้สกึ ของผู้ปฏิบตั ิงานการกําหนดผลประโยชน์ตอบแทนจะต้องกระทําอย่าง สมเหตุสมผลและเป็นไปตามขอ้ กําหนดของกฎหมายแรงงาน การควบคมุ และการตรวจสอบภายในดา้ นต่างๆ ท่ีสาคญั ขององคก์ ร บทที่ 10

476 แบบฝึ กหดั ท้ายบท ตอนท่ี 1 คาถามอตั นัย : ถาม – ตอบจากทฤษฎใี นเน้อื หาเพอ่ื ทดสอบความเขา้ ใจของผเู้ รยี น ขอ้ 1. ใหอ้ ธบิ ายหลกั ทวั่ ไปของการควบคุมภายในเก่ยี วกบั เงนิ สดทม่ี วี ตั ถุประสงคเ์ พ่อื ใหท้ ราบขอ้ มลู เก่ยี วกบั เงนิ สดอย่างถูกต้อง มนั่ ใจว่าเงนิ สดมอี ยู่จรงิ เพยี งพอท่จี ะจ่ายค่าใช้จ่ายและชําระหน้ีเม่อื ถึง กาํ หนด ประกอบดว้ ยประเดน็ หลกั ๆ อะไรบา้ ง ขอ้ 2. ใหก้ ลา่ วถงึ หลกั การพจิ ารณาใหส้ นิ เช่อื หรอื เครดติ ประกอบดว้ ยประเดน็ ทส่ี าํ คญั อะไรบา้ งพรอ้ ม อธบิ ายแต่ละประเดน็ มาพอเขา้ ใจ ขอ้ 3. ผตู้ รวจสอบภายในจะมแี นวทางการตรวจสอบบรหิ ารสนิ เชอ่ื อยา่ งไร ขอ้ 4. ใหก้ ล่าวถงึ ความเสย่ี งทเ่ี กดิ จากการบรหิ ารงานจดั ซอ้ื และจดั หาบรกิ ารเก่ยี วขอ้ งกบั กจิ กรรมอะไร บา้ ง ขอ้ 5. การตรวจสอบการจดั ซอ้ื ดว้ ยวธิ ปี ระกวดราคา มแี นวทางปฏบิ ตั อิ ยา่ งไร ขอ้ 6. แนวทางการตรวจสอบการบรหิ ารวสั ดุคงคลงั ตอ้ งกระทาํ อยา่ งไรบา้ ง อธบิ ายแต่ละประเดน็ มา พอเขา้ ใจ ขอ้ 7. ความเสย่ี งทม่ี กั จะพบในองคก์ รต่างๆ ทเ่ี กดิ จากการบรหิ ารงานทรพั ยากรบุคคลสว่ นใหญ่เป็น เรอ่ื งใดบา้ ง ขอ้ 8. บรษิ ทั สามคั คจี าํ กดั ประกอบธรุ กจิ ขายผอ่ นเครอ่ื งใชภ้ ายในครวั เรอื นระยะเวลาในการผ่อนชําระ 6 เดอื นและ 12 เดอื น โดยผซู้ อ้ื จะต้องจา่ ยเงนิ แต่ละงวดภายในวนั ท่ี 10 ของเดอื นถดั ไปหากชาํ ระล่าช้า จะเสยี ดอกเบย้ี เพม่ิ อกี จนกว่าจะไดช้ ําระแลว้ ซง่ึ ลูกคา้ ส่งเชค็ ชําระสนิ ค้าเป็นรายเดอื นทางไปรษณีย์ พนักงานการเงนิ รบั เชต็ แล้วจะตรวจสอบกบั บญั ชยี ่อยรายตวั ลูกหน้ีท่จี ดั ทําโดยพนักงานบญั ชี ลูกหน้ี พนักงานการเงนิ จดั ทาํ รายงานการรบั เงนิ ประจําวนั ใบนําฝากเงนิ เขา้ บญั ชธี นาคารส่งเชค็ และใบนําฝาก เงนิ ไปยงั ธนาคารออกใบเสรจ็ รบั เงนิ สง่ ไปใหล้ กู คา้ สาํ เนาใบเสรจ็ รบั เงนิ และรายงานการรบั เงนิ ประจาํ วนั ส่งไปให้พนักงานบญั ชลี ูกหน้ี ทุกวนั ท่ี 15 ของเดอื น พนักงานการเงนิ จดั ทํารายงานลูกหน้ีคา้ งชําระ ส่งไปให้พนักงานสนิ เช่อื เพ่อื ติดตามเรยี กเก็บหน้ีจากลูกค้าต่อไป เม่อื ลูกคา้ ชําระหน้ีจะจ่ายเชค็ ด้วย ยอดเงนิ ค่าผ่อนชาํ ระและดอกเบย้ี พน้ กําหนดรวมกนั พนักงานสนิ เช่อื ทาํ รายงานการเกบ็ หน้ีประจําวนั บทท่ี 10 การควบคมุ และการตรวจสอบภายในดา้ นต่างๆ ที่สาคญั ขององคก์ ร

477 และสง่ มายงั พนกั งานการเงนิ เพ่อื นําเชค็ ฝากเขา้ ธนาคารต่อไป กรณีลูกค้าผดิ นัดชําระหน้ีเกนิ กว่า 3 งวดตดิ ต่อกนั บรษิ ทั จะยดึ สนิ ค้าแลว้ นําสินคา้ นัน้ ออกจาํ หน่ายเพ่อื นําเงนิ มาชําระหน้ี สนิ ค้าทย่ี ดึ คนื จะ แสดงไวใ้ นหอ้ งแสดงสนิ คา้ ของบรษิ ทั โดยตดิ ป้ายราคาขายต่ํากว่าปกตผิ ซู้ อ้ื สนิ คา้ ยดึ คนื จะตอ้ งจ่ายเป็น เงนิ สด ในหอ้ งแสดงสนิ คา้ มพี นกั งานขาย 2 คนรบั ผดิ ชอบขายสนิ คา้ ยดึ คนื โดยจะเป็นผรู้ บั เงนิ และออก ใบเสรจ็ รบั เงนิ ใหแ้ ก่ผซู้ อ้ื ทุกสน้ิ วนั พนกั งานขายจดั ทาํ รายงานการขายสดประจาํ วนั 3 ฉบบั ฉบบั ท่ี 1 และสาํ เนาใบเสรจ็ รบั เงนิ ส่งไปใหแ้ ผนกบญั ชี ฉบบั ท่ี 2 พรอ้ มเงนิ สดส่งไปใหพ้ นกั งานเงนิ เพ่อื นําเงนิ สด ฝากเขา้ ธนาคารต่อไป สว่ นฉบบั ท่ี 3 เกบ็ ไวเ้ ป็นหลกั ฐาน ให้ทา ประเมนิ ประสทิ ธภิ าพการควบคุมภายในเกย่ี วกบั เงนิ สดรบั ของบรษิ ทั สามคั คจี าํ กดั ว่ามี จดุ แขง็ และจดุ อ่อนอะไรบา้ งตอบมาเป็นขอ้ ๆ สําหรบั จดุ อ่อนของการควบคุมภายในท่านมขี อ้ เสนอแนะ เพอ่ื ปรบั ปรงุ แกไ้ ขอยา่ งไรตอบมาเป็นขอ้ ๆ ขอ้ 9. การตรวจสอบการรบั เงนิ จากการขายของบรษิ ทั สามพน่ี ้องจาํ กดั ประจาํ ปี 25X1 ท่านไดพ้ บวา่ 1. ผรู้ กั ษาเงนิ สดเป็นผรู้ บั เงนิ จากการขายสดเมอ่ื ไดร้ บั เงนิ แลว้ ผรู้ กั ษาเงนิ สดจะประทบั ตรา คาํ วา่ “จา่ ยแลว้ ” ในบลิ ขายสดและเกบ็ สาํ เนาไวเ้ ป็นหลกั ฐานอา้ งองิ 1 ฉบบั ส่วนสาํ เนาอกี ฉบบั จะส่งให้ แผนกบญั ชเี พ่อื ลงรายการในบญั ชี สาํ หรบั ตน้ ฉบบั บรษิ ทั ฯ จะมอบใหล้ กู คา้ ต่อไป 2. กรณที ล่ี กู คา้ ซอ้ื โดยมเี งอ่ื นไขชาํ ระเงนิ เมอ่ื ส่งของใหเ้ รยี บรอ้ ยแลว้ สาํ เนาบลิ ขายทจ่ี ะใช้ เรยี กเกบ็ เงนิ จาํ นวน 2 ฉบบั จะสง่ มาเกบ็ ไวท้ ผ่ี รู้ กั ษาเงนิ สดจนกวา่ จะเรยี กเกบ็ เงนิ ได้ เม่อื เกบ็ เงนิ ไดแ้ ลว้ สาํ เนาฉบบั หน่ึงจะเกบ็ ไวท้ ผ่ี รู้ กั ษาเงนิ สด ส่วนอีกฉบบั หน่ึงจะส่งไปใหแ้ ผนกบญั ชเี พ่อื ลงบญั ชี สําหรบั การขายสนิ คา้ โดยเรยี กเกบ็ เงนิ เมอ่ื ส่งของใหแ้ ลว้ โดยปกตจิ ะส่งขอเสรจ็ และเรยี กเกบ็ เงนิ ไดภ้ ายในเวลา ไมเ่ กนิ 10 วนั นบั ตงั้ แต่วนั ขาย บรษิ ทั ฯ จะส่งตน้ ฉบบั ของบลิ ขายใหล้ กู คา้ พรอ้ มกบั สนิ คา้ 3. กรณขี ายเชอ่ื ลกู คา้ จะสง่ เชค็ มาชาํ ระทางไปรษณยี ์ เลขานุการของผจู้ ดั การฝา่ ยสนิ เชอ่ื จะ เป็นผเู้ ปิดซองจดหมายจะสง่ เชค็ ไปใหผ้ จู้ ดั การฝา่ ยสนิ เช่อื เพ่อื ส่งต่อใหก้ บั ผรู้ กั ษาเงนิ สด เมอ่ื ถงึ เวลานํา เงนิ ฝากธนาคารประจาํ วนั ผรู้ กั ษาเงนิ สดจะรวบรวมเชค็ พรอ้ มเงนิ สดทไ่ี ดร้ บั ในวนั นนั้ ส่งใหผ้ จู้ ดั การฝาย สนิ เช่อื เพ่อื จดั ทาํ ใบนําฝากแลว้ นําฝากธนาคาร ผชู้ ่วยผจู้ ดั การฝา่ ยสนิ เชอ่ื เป็นผลู้ งรายการรบั ชําระหน้ีใน บญั ชลี ูกหน้ีรายตวั และยงั เป็นผูพ้ จิ ารณาให้ส่วนลดแก่ลูกค้าดว้ ย ฝ่ายบญั ชจี ะไดร้ บั สําเนาบลิ ขายเช่อื ทนั ทที บ่ี รษิ ทั จดั ส่งสนิ คา้ ใหก้ บั ลูกคา้ พรอ้ มกบั ตน้ ฉบบั ของบลิ ขายเช่อื สาํ เนาบลิ ขายเช่อื อกี 1 ฉบบั จะ สง่ ไปยงั ผรู้ กั ษาเงนิ สดเพอ่ื เป็นหลกั ฐานการตรวจรบั เงนิ ทล่ี กู คา้ จะชาํ ระในอนาคต 4. ระหวา่ งปีผจู้ ดั การฝา่ ยสนิ เชอ่ื ไดร้ บั อนุมตั ใิ หต้ ดั บญั ชลี กู หน้จี าํ นวนหน่ึงเป็นหน้ีสญู นอก จากน้ีมเี ช็ครบั ในเดอื นธนั วาคมซ่งึ ถงึ กําหนดแล้วแต่ยงั คงเก็บอยู่ท่ีผู้จ้ดการฝ่ายสนิ เช่อื ยงั ไม่มเี วลา ตรวจสอบ 5. เชค็ คนื ทไ่ี ดร้ บั จากธนาคารจะเกบ็ ไวท้ ผ่ี รู้ กั ษาเงนิ สดเพ่อื รอการเรยี กเกบ็ เงนิ ฝา่ ยสนิ เชอ่ื มี หน้าทต่ี ดิ ตามเรยี กเกบ็ เงนิ ตามเชค็ คนื จากลูกหน้ี บรษิ ทั ไม่ไดจ้ ดั ทําทะเบยี นหรอื บญั ชคี ุมเชค็ คนื เหล่าน้ี และไมม่ รี ายงานผลการตดิ ตามเรยี กเกบ็ หน้จี ากเชค็ คนื ทอ่ี ยใู่ นมอื ณ วนั สน้ิ ปีแต่อยา่ งใด การควบคมุ และการตรวจสอบภายในดา้ นต่างๆ ท่ีสาคญั ขององคก์ ร บทท่ี 10

478 คาถาม ตามระบบการรบั เงนิ ขา้ งต้น ท่านคดิ ว่าบรษิ ทั สามพ่นี ้องจาํ กดั มจี ุดอ่อนของระบบ การควบคมุ ภายในหรอื ไมอ่ ยา่ งไร และอาจก่อใหเ้ กดิ การทจุ รติ ไดห้ รอื ไม่ เพราะเหตุใด และกจิ การควร ปรบั ปรงุ ระบบการควบคุมภายในเกย่ี วกบั ระบบการรบั เงนิ อยา่ งไร ขอ้ 10. สมมตวิ า่ นายไหวพรบิ ขยนั ดี ไดร้ บั การแต่งตงั้ จากผบู้ รหิ ารใหเ้ ขา้ ตรวจสอบเก่ยี วกบั การจา่ ย เงนิ เดอื นและค่าแรง ซง่ึ ได้ใชว้ ธิ สี งั เกตการณ์และสอบถามขอ้ มลู จากบุคคลท่เี ก่ยี วขอ้ งและไดร้ บั ทราบ รายละเอยี ดประเดน็ ของเหตุการณ์ต่างๆ ดงั น้ี 1. คนงานและพนกั งานในบรษิ ทั มที งั้ หมดประมาณ 500 คนซง่ึ ในจาํ นวนน้มี ปี ระมาณ 200 คน ทไ่ี ดค้ า่ แรงรายวนั ซง่ึ มกี ําหนดจ่ายเดอื นละ 2 ครงั้ ทเ่ี หลอื นอกนนั้ ไดร้ บั เป็นเงนิ เดอื น บรษิ ทั ใชน้ าฬกิ า บนั ทกึ เวลาทํางานของพนักงานและคนงานโดยตงั้ ไวท้ ป่ี ระตูเขา้ ออกเพ่ือให้ทุก ๆ คนใช้บตั รพมิ พเ์ วลา เขา้ ออกด้วยตนเอง สําหรบั คนงานประเภทค่าแรงงานรายวนั จะมผี ูค้ วบคุมงานในแต่ละแผนกจดเวลา ทํางานอกี ทหี น่ึง เพ่อื ใหเ้ ป็นท่แี น่ใจว่าคนงานเหล่านัน้ มาทํางานในแผนกของตนจรงิ และเพ่อื ใช้เป็น หลกั ในการคาํ นวณค่าแรงสว่ นพนกั งานทไ่ี ดร้ บั เงนิ เดอื นนัน้ ถ้ามกี ารทํางานล่วงเวลากจ็ ะตอ้ งใหห้ วั หน้า แผนกเป็นผอู้ นุมตั เิ ช่นกนั 2. พนกั งานผมู้ หี น้าทร่ี วบรวมเวลาทาํ งานของคนงานและพนกั งานทงั้ หมดจะทาํ รายงานโดยใช้ ขอ้ มูลจากสมุดเวลาทํางานของผคู้ วบคุมงานและหวั หน้าแผนก เพ่อื แจง้ ให้ทราบว่าเวลาทํางานทงั้ หมด ของแต่ละคนในแต่ละงวดมจี ํานวนเท่าใด โดยแยกออกเป็นเวลาทํางานตามปกตแิ ละเวลาพเิ ศษท่จี ะ ไดร้ บั คา่ ล่วงเวลา 3. จากรายงานขา้ งตน้ พนกั งานในแผนกบญั ชเี งนิ เดอื นและค่าแรงจะนํามาคาํ นวณยอดเงนิ ไดท้ งั้ หมดของแต่ละคนและเม่อื นํารายการต่างๆ เช่น ค่าภาษเี งนิ ไดห้ กั ณ ทจ่ี า่ ย ค่าปรบั เน่ืองจากทํา ของเสยี หาย เงนิ เบกิ ล่วงหน้า ฯลฯ มาหกั ออกแล้วกจ็ ะได้ยอดสุทธทิ ่จี ะต้องจ่าย แล้วจงึ นํารายการ เหล่านนั้ มาบนั ทกึ ลงในสมุดรายวนั เงนิ เดอื นและค่าแรง บญั ชเี งนิ ไดข้ องพนักงานแต่ละคนพรอ้ มทงั้ ใบ แสดงรายละเอยี ดเกย่ี วกบั เงนิ ไดข้ องแต่ละคนซง่ึ ทําเป็น 2 ท่อน ท่อนแรกมขี อ้ ความเกย่ี วกบั เงนิ เดอื น หรอื ค่าแรงทงั้ หมดในงวดนนั้ รายการต่างๆ ทห่ี กั ไวแ้ ละยอดสทุ ธทิ จ่ี า่ ยให้ สว่ นท่อนหลงั เป็นใบรบั ซง่ึ ผรู้ บั เงนิ จะลงลายมอื ช่อื ไวใ้ ห้ 4. แผนกบญั ชที วั่ ไปจะเป็นผทู้ าํ ใบสาํ คญั จา่ ยเงนิ เดอื นและค่าแรงตามยอดรวมในสมดุ รายวนั เงนิ เดอื นและค่าแรงซง่ึ ผอู้ ํานวยการบญั ชอี นุมตั แิ ล้ว ต่อจากนัน้ จงึ นําใบสําคญั สงั่ จ่ายไปลงบญั ชแี ละส่ง ใหแ้ นกคลงั เพ่อื เตรยี มเชค็ ใหผ้ จู้ ดั การและผอู้ ํานวยการบญั ชเี ซน็ สงั่ จา่ ย 5. พนกั งานจา่ ยเงนิ จะเป็นผนู้ ําเชค็ ไปเบกิ เงนิ สดจากธนาคารแลว้ นํามาใสซ่ องเงนิ เดอื นและ ค่าแรงเพ่อื จ่ายให้แก่คนงานและพนักงานทงั้ หมดนอกจากเจ้าหน้าท่ีชนั้ ผู้ใหญ่ท่ไี ด้รบั เช็ค เน่ืองจาก พนกั งานจา่ ยเงนิ มงี านลน้ มอื ในวนั จ่ายเงนิ เดอื นและค่าแรง พนักงานในแผนกบญั ชเี งนิ เดอื นและค่าแรง จงึ มกั จะมาช่วยทาํ หน้าทจ่ี ่ายเงนิ ดว้ ยเสมอสาํ หรบั คนงานทไ่ี ม่สามารถจะมารบั เงนิ ค่าแรงดว้ ยตนเองได้ ผคู้ วบคมุ งานจะรบั ไปแทน บทที่ 10 การควบคมุ และการตรวจสอบภายในดา้ นต่างๆ ที่สาคญั ขององคก์ ร