Commentary on Consumer Protection Law

Nada Dollani LIGJI PËR MBROJTJEN E KONSUMATORËVE TeksƟ me Shpjegime



Ligji “Për mbrojtjen e konsumatorëve” Teksti me shpjegime Nada Dollani Tiranë 2018 1

Botim i: Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH Projekti: “Mbështetje për harmonizimin e legjislacionit ekonomik dhe tregtar me acquis-në e BE-së” Autorë: Nada Dollani Rishikues gjuhësor: Gëzim Gurga Përgatiti për shtyp: Blerina Raça © 2018 Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH/ Projekti: “Mbështetje për harmonizimin e legjislacionit ekonomik dhe tregtar me acquis-në e BE-së”. Të gjitha të drejtat e autorit janë të rezervuara. Ndalohet çdo prodhim, riprodhim, shitje, rishitje, shpërndarje, kopjim, fotokopjim, përkthim, përshtatje, huapërdorje, shfrytëzim dhe/ose çdo formë tjetër për qëllime tregtare. Lejohet riprodhimi në letër ose në çdo mënyrë tjetër të ngjashme dhe përcjellja në publik e pjesëve të veçanta të veprës për qëllime mësimdhënie ose kërkimi shkencor, me kusht që të citohet burimi. Përpunimi grafik: Shtypshkronja PEGI Shtypur në: Shtypshkronjën PEGI Tiranë 2018 Hartimi dhe botimi i këtij komentari është mundësuar me mbështetjen e Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH, projekti: “Për harmonizimin e legjislacionit ekonomik dhe tregtar me acquis-në e BE-së” në emër të Ministrisë Federale Gjermane për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik (BMZ). GIZ, nuk mban përgjegjësi për aktualitetin, korrektësinë, tërësinë e informacionit. Nëse ndonjë pjesë apo shprehje në tekst nuk është korrekte, përmbajtja apo vlefshmëria e pjesëve të tjera mbetet e paprekur nga ky fakt. CIP Katalogimi në botim BK Tiranë Dollani, Nada Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve : teksti me shpjegime / Nada Dollani. – Tiranë : Pegi, 2018 524 f. ; 16 x 22.5cm. Bibliogr. ISBN 978-9928-233-31-8 1.E drejta dhe legjislacioni 2.Konsumatorë 3.Mbrojtja 4.Ligje 5.Shqipëri 366.6 (496.5) (094.5) 346.548 (496.5)

PASQYRA E LËNDËS PARATHËNIE ................................................................................................................15 HYRJE ........................................................................................................................17 1. Rëndësia e së drejtës konsumatore................................................................................17 2. Domosdoshmëria e një ligji për mbrojtjen e konsumatorit ..........................................18 2.1. Vlerësime për masat tradicionale që mbështesin mbrojtjen e konsumatorit .............18 2.1.1. Vlerësime në aspektin ekonomik ............................................................................18 2.1.2. Vlerësime në aspektin social ..................................................................................19 2.1.3. Nevoja për një qasje të përzier ...............................................................................20 2.2. Konteksti ndërkombëtar dhe ndikimi i globalizimit të tregut ...................................20 3. Nevoja për një politikë në mbrojtje të konsumatorit në Shqipëri .................................22 3.1. Domosdoshmëria e mbrojtjes së konsumatorëve në ekonomitë në tranzicion ..........22 3.2. Konteksti Europian ....................................................................................................23 3.2.1. Legjislacioni për konsumatorin në vendet fqinjë dhe partnerët tregtarë të Shqipërisë .......................................................................................................................23 3.2.2. Para-anëtarësimi në BE dhe prezantimi i “Acquis” të konsumatorit në rendin juridik shqiptar ...............................................................................................................24 3.2.2.1. Mbrojtja e konsumatorit në të drejtën europiane parësore ..................................27 3.2.2.2. Të drejtat e konsumatorëve si të drejta të njeriut ................................................28 3.2.2.3. Legjislacioni dytësor mbi të drejtat e konsumatorëve .........................................29 3.2.2.4. Vendimet e Gjykatës së Drejtësisë të Bashkimit Europian (GJED) ....................32 4. Fusha e zbatimit të ligjit dhe politikave për konsumatorin ..........................................33 4.1. Çështjet themelore të ligjit dhe të politikave për konsumatorin ................................33 4.2. Rregulla e integrimit ..................................................................................................34 5. Mbrojtja e konsumatorit në Shqipëri ............................................................................35 5.1. Ligji nr. 8192 i vitit 1997 ...........................................................................................35 5.2. Ligji nr. 9135 i vitit 2003 ...........................................................................................36 5.3. Ligji nr. 9902 i vitit 2008 (LMK) ..............................................................................37 PJESA I DISPOZITA TË PËRGJITHSHME .........................................................................39 Neni 1 Objekti.....................................................................................................................39 Neni 2 Fusha e zbatimit ......................................................................................................40 1. Marrëdhënia juridike me konsumatorët .......................................................................40 1.1. Subjektet ....................................................................................................................41

4 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime 1.1.1. Tregtari ...................................................................................................................41 1.1.2. Konsumatori ...........................................................................................................42 1.1.2.1. Konsumatori mesatar ...........................................................................................44 1.1.2.2. Konsumatori vulnerabël ......................................................................................44 1.2. Objekti .......................................................................................................................44 1.3. Përmbajtja ..................................................................................................................46 2. Parimi i mbrojtjes më të favorshme .............................................................................46 1HQL3sUNX¿]LPH ..............................................................................................................47 Neni 4 Të drejtat e konsumatorëve ......................................................................................52 PJESA II SIGURIA E KONSUMATORIT .............................................................................55 Neni 5 Kërkesat e sigurisë së përgjithshme .........................................................................55 Neni 6 Përgjegjësia e prodhuesit..........................................................................................57 A. Vështrim i përgjithshëm ...............................................................................................57 B. Përgjegjësia që rrjedh nga produktet, sipas Kodit Civil ..............................................58 1. Hyrje..............................................................................................................................58 3sUNX¿]LPLLµSURGXNWLW¶ ................................................................................................ 63 )XVKDVXEMHNWLYHH]EDWLPLWNXVKsVKWsµSURGKXHVL¶\" ...................................................65 4. Përgjegjësia pa faj dhe barra e provës ...........................................................................70 5. Kategoritë e dëmit .........................................................................................................72 5.1. Përgjegjësia maksimale ..............................................................................................76 6. Koncepti i “së metës” ....................................................................................................76 7. Rrethanat e përjashtimit nga përgjegjësia......................................................................81 7.1. Vënia e produktit në qarkullim...................................................................................82 7.2. Qëllimi joekonomik....................................................................................................83 7.3. Risku i zhvillimit (gjendja e njohurive shkencore dhe teknike - state of art) ............84 7.4. Parashkrimi i padisë dhe prekluziviteti i së drejtës për dëmshpërblim ......................87 7.4.1. Parashkrimi i padisë ................................................................................................87 7.4.2. Prekluziviteti i së drejtës për dëmshpërblim ...........................................................88 8. Përfundime ....................................................................................................................90 PJESA III INFORMIMI I KONSUMATORIT .......................................................................93 Neni 7 Detyrimi i përgjithshëm i informimit.......................................................................93 Neni 8 Etiketimi...................................................................................................................96 Neni 9 Treguesi i çmimit......................................................................................................97 Neni 10 Dokumenti i njohur ligjor.....................................................................................100 Neni 11 Ambalazhimi i mallit............................................................................................100 Neni 12 Detyrimi i gjuhës..................................................................................................101

Pasqyra e lëndës 5 PJESA IV PPRAKTIKAT E TREGTIMIT .........................................................................103 KREU I PRAKTIKAT E PADREJTA TREGTARE ..............................................................104 Neni 13 Ndalimi i praktikave të padrejta tregtare..............................................................105 Neni 14 Praktika çorientuese .............................................................................................109 Neni 15 Informacion i mangët çorientues.........................................................................115 Neni 16 Praktika tregtare agresive....................................................................................118 Neni 17 Praktika tregtare të padrejta ................................................................................119 Neni 18 Ekspozimi i të dhënave të tregtarit......................................................................129 KREU II PUBLICITETI .............................................................................................130 Neni 22 Gjuha e përdorur .................................................................................................130 Neni 24 Publicitet i padrejtë .............................................................................................131 Neni 25 Publicitet krahasues.............................................................................................132 Neni 26 Përgjegjësia për publicitetin................................................................................135 PJESA V KUSHTET E PADREJTA NË KONTRATA DHE KONTRATA E SHITJES ME KONSUMATORËT....................................................................................................137 KREU I KUSHTET E PADREJTA NË KONTRATAT ME KONSUMATORËT...........................137 1. Kushtet e përgjithshme në kontrata ............................................................................137 2. Problematikat në lidhje me kushtet standarde.............................................................140 Neni 27 Kushtet e padrejta................................................................................................145 1. Direktiva 93/13 mbi kushtet e padrejta në kontratat konsumatore. Transpozimi i saj në legjislacionin shqiptar .................................................................146 2. Fusha e zbatimit të kushteve te padrejta në kontratat konsumatore ............................148 2.1. Fusha subjektive e zbatimit ......................................................................................148 2.2. Fusha objektive e zbatimit........................................................................................148 2.2.1. Kushtet e panegociura veçmas ..............................................................................149 2.2.2. Përjashtimi i kushteve thelbësore .........................................................................151 3. Kontrolli substancial i kushteve të padrejta ...............................................................153 4. Lista e kushteve të padrejta – neni 27(4).....................................................................159 Neni 28 Kërkesat e transparencës .....................................................................................172 1. Padrejtësia e kushtit kontrakor në kuptimin formal: Kërkesa për transparencë..........172 1.1. Kuptimi i kërkesës për transparencë ........................................................................172 1.2. Interpretimi contra proferentem ...............................................................................174 2. Pasojat e padrejtësisë së kushtit ..................................................................................176 2.1. Konstatimi i pavlefshmërisë së kushtit H[RI¿FLR .....................................................178 3DYOHIVKPsULHNXVKWLWDSRHWsJMLWKsNRQWUDWsV\" ....................................................180

6 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime PRAKTIKË GJYQËSORE ............................................................................................181 KREU II KONTRATA E SHITJES ME KONSUMATORËT .................................................222 Neni 29 Detyrimi i përputhshmërisë.................................................................................223 1. Fusha e zbatimit të detyrimit të përputhshmërisë........................................................224 2. Detyrimi ekskluziv i shitësit........................................................................................224 3. Prezumimi i përgjithshëm i përputhshmërisë së mallrave me kontratën ....................224 4. Rastet e përjashtimit të shitësit nga përgjegjësia.........................................................227 Neni 30 Afatet kohore.......................................................................................................228 1. Garancia ligjore për mallrat.........................................................................................228 2. Prezumimi ligjor për mallrat me të meta.....................................................................229 Neni 31 Dëmshpërblimi i konsumatorit............................................................................229 Neni 32 Garancia kontraktuale .........................................................................................233 Neni 33 Detyrime pas shitjes ............................................................................................234 Neni 33/1 Përputhja kontraktuale e shërbimeve...............................................................235 PRAKTIKË GJYQËSORE .............................................................................................240 PJESA VI TË DREJTAT E KONSUMATORËVE DHE FORMAT E LIDHJES SË KONTRATËS ME KONSUMATORËT ..............................................................................................251 KREU I TË DREJTAT E KONSUMATORËVE NË KONTRATA............................................254 Neni 34 Fusha e zbatimit ..................................................................................................254 1. Fusha subjektive e zbatimit ........................................................................................254 2. Fusha objektive e zbatimit...........................................................................................254 2.1. Kontratat e shitjes.....................................................................................................254 2.2. Kontratat e shërbimit ................................................................................................255 2.3. Kontratat për furnizimin me përmbajtje digjitale.....................................................255 2.4. Kontratat për furnizimin me ujë, gaz, energji dhe ngrohje lokale............................256 2.5. Kontratat me qëllime të kombinuara .......................................................................256 2.6. Zbatimi mbi produktet falas .....................................................................................258 Neni 34/1 Përjashtimet......................................................................................................258 1. Llojet tipike të kontratave të përjashtuara ...................................................................258 2. Kontratat e lidhura në ankandet publike......................................................................263 3. Transferimi i kontratave ekzistuese midis konsumatorëve..........................................263 KREU I/I INFORMACIONI PARAKONTRAKTOR PËR KONSUMATORIN NË KONTRATA TË NDRYSHME NGA ATO TË LIDHURA NË LARGËSI APO JASHTË QENDRAVE TË TREGTIMIT ..........................................................................................................265 Neni 35...............................................................................................................................265

Pasqyra e lëndës 7 1. Kërkesa të përgjithshme ..............................................................................................266 2. Kërkesa të përbashkëta për të gjitha llojet e kontratave..............................................267 3. Lidhja me pjesë të tjera të legjislacionit......................................................................271 KREU II INFORMACIONI PËR KONSUMATORIN DHE E DREJTA E HEQJES DORË NGA KONTRATAT NË LARGËSI DHE KONTRATAT JASHTË QENDRAVE TË TREGTIMIT...........272 1. Kuptimi i kontratave jashtë qendrave të tregtimit .......................................................272 2. Kuptimi i kontratave në largësi ...................................................................................274 Neni 36 Detyrimi për informacion për kontratat në largësi dhe kontratat jashtë qendrave të tregtimit ............................................................................................275 Neni 36/1 Modeli i dhënies së informacionit....................................................................284 Neni 36/2 Efekti i informacionit të dhënë.........................................................................284 Neni 36/3 Pasojat e mosdhënies së informacionit ............................................................285 Neni 36/4 Barra e provës për dhënien e informacionit .....................................................286 Neni 36/5 Kërkesat formale për kontratat jashtë qendrave të tregtimit ............................287 Neni 37 Kërkesat formale për kontratat në largësi ...........................................................288 1. Kërkesa për transparencë.............................................................................................289 2. Informacioni i domosdoshëm përpara kryerjes së pagesës .........................................290 2.1. Paraqitja e informacionit përpara kryerjes së porosisë ............................................290 .sUNHVDWSsUEXWRQLQHNRQ¿UPLPLW..........................................................................291 .X¿]LPHWSsUGRUs]LPLWHPDOOUDYHGKHSsUPMHWHWHSDJHVsV.....................................291 0MHWHWHNX¿]XDUDQsNRKsRVHKDSsVLUs......................................................................292 5. Qëllimi tregtar i telefonatës dhe identiteti i tregtarit ...................................................293 6. Çasti i lidhjes së kontratës ...........................................................................................293 .RQ¿UPLPLLOLGKMHVVsNRQWUDWsV ................................................................................294 8. Përmbushja e kontratës përpara plotësimit të afatit të heqjes dorë .............................296 9. Raporti i Nenit 37/7 me norma të tjera juridike ..........................................................297 Neni 37/1 E drejta e heqjes dorë nga kontrata...................................................................299 1. Kuptimi i së drejtës së heqjes dorë nga kontrata .........................................................299 2. Afati i heqjes dorë........................................................................................................300 3. Fillimi i afatit të heqjes dorë........................................................................................301 4. Përmbushja e detyrimeve gjatë periudhës së heqjes dorë ...........................................302 Neni 37/2 Mungesa e informacionit për të drejtën e heqjes dorë nga kontrata ................303 Neni 37/3 Ushtrimi i së drejtës së heqjes dorë nga kontrata.............................................304 1. Forma e njoftimit të së drejtës së heqjes dorë .............................................................305 2. E drejta e heqjes dorë në lidhje me mallrat .................................................................305 3. Afati i ushtrimit të së drejtës së heqjes dorë................................................................306 4. Barra e provës..............................................................................................................306

8 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime Neni 37/4 Efektet e së drejtës së heqjes dorë nga kontrata...............................................306 Neni 37/5 Detyrimet e tregtarit në rast të heqjes dorë nga kontrata .................................308 1. Rimbursimi i pagesave të marra prej konsumatorit.....................................................308 2. Rimbursimi me të njëjtat mjete pagese ......................................................................309 3. Mbajtja e rimbursimit..................................................................................................309 Neni 37/6 Detyrimet e konsumatorit në rast të heqjes dorë nga kontrata.........................310 1. Detyrimi për kthimin e mallrave .................................................................................311 2. Detyrimi për vlerën e pakësuar/begatimi pa shkak .....................................................312 3. Detyrimi në rast heqjeje dorë nga shërbimet...............................................................314 4. Mungesa e detyrimit në rast heqjeje dorë nga shërbimet ............................................316 5. Mungesa e detyrimeve të tjera në rast heqjeje dorë ....................................................318 Neni 37/7 Efektet e ushtrimit të së drejtës së heqjes dorë nga kontratat e ndërvarura .....318 Neni 37/8 Përjashtime nga e drejta e heqjes dorë nga kontrata ........................................320 KREU III TË DREJTA TË TJERA TË KONSUMATORIT ..................................................325 Neni 37/9 Fusha e zbatimit ...............................................................................................325 1. Fusha e zbatimit për dorëzimin e mallrave dhe kalimin e rrezikut .............................325 2. Fusha e zbatimit për tarifat e mjeteve të pagesës, të telefonisë dhe pagesat shtesë ....325 Neni 37/10 Dorëzimi.........................................................................................................325 Neni 37/11 Tarifat për përdorimin e mjeteve të pagesës...................................................328 1. Kuptimi i tarifave ........................................................................................................328 2. Kuptimi i kostos së përballuar nga tregtari .................................................................329 .RVWRWHMXVWL¿NXHVKPHSsUWDULIsQPELSsUGRULPLQHPMHWLWWsSDJHVsV .....................329 4. Pagesat në monedhë të huaj ........................................................................................331 Neni 37/12 Kalimi i rrezikut të humbjes ose dëmtimit të mallrave..................................331 Neni 37/13 Komunikimi me telefon .................................................................................333 Neni 37/14 Pagesa shtesë..................................................................................................336 Neni 37/15 .........................................................................................................................336 Neni 38 Furnizimi i paporositur........................................................................................337 1HQL.X¿]LPLLSsUGRULPLWWsPMHWHYHWsYHoDQWDWsNRPXQLNLPLWQsODUJsVL ..............338 SHTOJCA I...............................................................................................................339 A. Model udhëzimesh për heqjen dorë nga kontrata.......................................................339 B. Formulari model i heqjes dorë nga kontrata ...............................................................341 SHTOJCA II KËRKESAT PËR INFORMIMIN E KONSUMATORËVE...................................342 PJESA VII KONTRATA TË VEÇANTA ...........................................................................351 KREU I SHITJA E ENERGJISË, SHËRBIMET E UJIT DHE TË TELEKOMUNIKACIONIT .......351

Pasqyra e lëndës 9 Neni 40 Mënyra e faturimit...............................................................................................351 Neni 41 Detyrimet e tregtarëve.........................................................................................352 1. Siguria e shërbimeve ...................................................................................................353 2. Cilësia e shërbimeve....................................................................................................353 3. Vazhdueshmëria e shërbimeve ...................................................................................353 4. Parimi i mosdiskriminimit në ofrimin e shërbimeve...................................................354 KREU II KONTRATAT E PËRDORIMIT ME AFAT TË PRODUKTIT TË PUSHIMIT AFATGJATË, TË RISHITJES DHE TË SHKËMBIMIT .....................................................357 Neni 42 Kuptimi i kontratave të përdorimit me afat të produktit të pushimit afatgjatë, të rishitjes dhe të shkëmbimit.........................................................................357 1. Kuptimi i të drejtave reale ..........................................................................................358 2. Funksionimi në praktikë i të drejtave që rrjedhin nga kontratat tipike të produkteve të pushimeve ..........................................................................................359 Neni 43 Detyrime të përgjithshme dhe të veçanta ............................................................ 363 1. Faza e publicitetit ........................................................................................................364 2. Faza parakontraktore ...................................................................................................365 3. Faza kontraktore: Forma dhe përmbajtja e kontratës ..................................................367 3.1. Forma dhe gjuha e kontratës ...................................................................................367 3.2. Përmbajtja e kontratës ..............................................................................................368 4. E drejta e heqjes dorë ..................................................................................................369 4.1. Llogaritja e afateve të heqjes dorë............................................................................369 4.2. Modalitetet e ushtrimit të heqjes dorë ......................................................................370 4.3. Pasojat e heqjes dorë ................................................................................................371 5. Zgjidhja e kontratave ndihmëse me heqjen dorë ........................................................371 6. Ndalimi i parapagesave gjatë periudhës së heqjes dorë ..............................................372 7. Rregullim i posaçëm për pushimin afatgjatë .............................................................373 0EURMWMDHNRQVXPDWRULWQsUDVWWsNRQÀLNWLWWsOLJMHYH ...............................................373 9. Përfundime ..................................................................................................................376 SHTOJCË: INFORMACIONE STANDARDE DHE MODEL I HEQJES DORE NGA KONTRATA ....377 I. Informacion standard mbi kontratën e përdorimit me afat (timeshare) .........................377 II. Informacion standard mbi kontratën e produktit të pushimit afatgjatë ........................380 III. Informacion standard mbi kontratën e rishitjes ..........................................................382 IV. Informacioni standard mbi kontratën e shkëmbimit ....................................................384 V. Formular standard i veçantë për të lehtësuar të drejtën e heqjes dorë ..........................386 KREU III KREDIA KONSUMATORE DHE DETYRIMET PËR TË ......................................387 Neni 44 Kredia konsumatore ............................................................................................388

10 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime 1. Fusha e zbatimit të normave rregulluese mbi kreditë konsumatore ...........................389 1.1. Fusha subjektive e zbatimit ......................................................................................389 1.1.1. Kredidhënësi .........................................................................................................389 1.1.2. Ndërmjetësues i kredisë.........................................................................................390 1.2. Fusha objektive e zbatimit – Kuptimi i kredisë konsumatore .................................391 2. Përjashtime nga fusha e zbatimit ................................................................................391 Neni 45 Detyrime të tjera..................................................................................................394 1. Publiciteti i kredisë konsumatore ................................................................................395 2. Detyrimet parakontraktore ..........................................................................................398 2.1. Informacioni Parakontraktor ....................................................................................398 2.1.1. Informacion mbi karakteristikat kryesore të kredisë ............................................399 ,QIRUPDFLRQPELDVSHNWH¿QDQFLDUH .....................................................................399 2.1.3. Informacion mbi aspekte juridike..........................................................................401 2.2. Forma e informacionit parakontraktor: Dhënia me shkrim e tij...............................403 2.3. Këshillimi parakontraktor.........................................................................................403 2.4. Kredidhënia e përgjegjshme .....................................................................................404 2.5. Sanksionet për shkeljen e detyrimeve parakontraktore............................................405 3. Forma dhe përmbajtja e kontratës së kredisë ..............................................................406 3.1. Përmbajtja e kontratës ..............................................................................................406 3.2. Forma e kontratës .....................................................................................................406 4. E drejta për të mos miratuar kredinë ...........................................................................408 5. E drejta për të hequr dorë nga kontrata e kredisë konsumatore ..................................408 6. E drejta për të shlyer kredinë përpara afatit ................................................................409 7. Marrëveshjet e lidhura të kredisë ................................................................................410 3sUNX¿]LPLLPDUUsYHVKMHYHWsOLGKXUD..................................................................... 411 7.2. E drejta për të hequr dorë nga marrëveshja e lidhur me kredinë..............................412 7.3. Pasojat e tërheqjes nga kontrata e kredisë në marrëveshjen e lidhur .......................413 7.4. Pretendimet e konsumatorit ndaj kredidhënësit .......................................................413 KREU IV KONTRATAT E PAKETAVE TË UDHËTIMIT DHE DETYRIMET PËR TO...............415 Neni 46 Kontratat e paketave të udhëtimit .......................................................................416 1. Fusha e zbatimit të normave rregulluese mbi kontratat e paketave të udhëtimit .......416 1.1 Fusha subjektive e zbatimit – Palët në kontratën e paketës së udhëtimit .................416 1.1.1. Konsumatori/Udhëtari ...........................................................................................416 1.1.2. Organizatori/Shitësi...............................................................................................417 1.2. Fusha objektive e zbatimit – Kuptimi i kontratës së paketës së udhëtimit ............418 2. Forma dhe përmbajtja e kontratës .............................................................................420 2.1. Forma e kontratës .....................................................................................................420 2.2. Përmbajtja e kontratës ..............................................................................................420

Pasqyra e lëndës 11 Neni 47 Detyrime të përgjithshme e të veçanta ................................................................422 1. Detyrimet parakontraktore të organizatorit .................................................................422 2. Të drejtat dhe detyrimet e organizatorit ......................................................................423 3. Të drejtat dhe detyrimet e konsumatorit......................................................................423 4. Përgjegjësia e organizatorit për mospërmbushjen e detyrimeve kontraktore dhe kërkesat për kontratën e sigurimit.................................................................................424 PRAKTIKË GJYQËSORE .............................................................................................428 SHTOJCË: NJË LISTË KONTROLLI MBI INFORMACIONIN PARAKONTRAKTOR.................439 PJESA VIII INSTITUCIONET PËR MBROJTJEN E KONSUMATORËVE................................441 KREU I ORGANET SHTETËRORE ..............................................................................441 Neni 48 Organet kompetente ............................................................................................441 Neni 49 Organi përgjegjës ................................................................................................442 Neni 50 Këshilli bashkërendues........................................................................................443 KREU II ORGANET ZBATUESE ................................................................................444 Neni 51 Inspektorati përgjegjës për mbikëqyrjen e tregut................................................444 Neni 52 Komisioni i Mbrojtjes së Konsumatorëve...........................................................445 Neni 52/1 Detyrimi për dhënie informacioni .................................................................... 448 Neni 52/2 Struktura përgjegjëse ZAM mbi shërbimet me interes publik.........................449 1. Kuptimet e ndryshme mbi Zgjidhjet Alternative të Mosmarrëveshjeve ....................449 2. Strukturat përgjegjëse ZAM mbi shërbimet me interes publik ..................................451 2.1. Sektori i energjisë elektrike ......................................................................................452 2.2. Sektori i gazit natyror ...............................................................................................453 2.3. Sektori i komunikimeve elektronike ........................................................................453 2.4. Sektori i shërbimeve postare ....................................................................................454 2.5. Sektori furnizimit me ujë..........................................................................................455 6HNWRUL¿QDQFLDUMREDQNDU ........................................................................................455 2.7. Sektori i udhëtimeve ajrore ......................................................................................457 6HNWRUL¿QDQFLDUEDQNDU............................................................................................458 Neni 52/3 Kërkesat e përgjithshme për ushtrimin e funksioneve ZAM mbi shërbimet me interes publik ...........................................................................................458 7UDQVSDUHQFDGKH(¿NDVLWHWL........................................................................................460 2. Profesionalizmi, pavarësia dhe paanshmëria...............................................................461 3. Parimi i transparencës ................................................................................................463 4. Monitorimi i Strukturave ZAM...................................................................................464 Neni 52/4 Refuzimi i trajtimit të mosmarrëveshjeve nga Struktura ZAM .......................465

12 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime Neni 52/5 Të drejtat dhe detyrimet e palëve gjatë trajtimit të mosmarrëveshjeve nga struktura ZAM................................................................................................................467 1. Parimet themelore mbi të cilat mbështetet procedura për zgjidhjen jashtëgjyqësore të mosmarrëveshjeve ..........................................................................468 2. Detyrueshmëria e vendimeve të strukturave ZAM .....................................................471 3. Vlefshmëria e marrëveshjes për zgjidhjen e çështjes përpara një Strukture ZAM .....471 4. Detyrimi për informim ................................................................................................473 Neni 52/6 Struktura përgjegjëse për zgjidhjen alternative të mosmarrëveshjeve të tjera nga ato që lidhen me shërbimet me interes publik.............................................473 KREU III ORGANIZATAT JOFITIMPRURËSE ...............................................................476 Neni 53 Shoqatat e konsumatorëve...................................................................................476 Neni 54 Të drejtat e shoqatave të konsumatorëve ............................................................477 KREU IV VENDIMET PËR NDALIMIN E SHKELJES ......................................................479 Neni 55 Ndalimi i shkeljes................................................................................................479 KREU V TRAJTIMI I ANKESAVE TË KONSUMATORËVE................................................482 Neni 56 Ankesat e konsumatorëve....................................................................................482 Neni 56/1 Mbrojtja e konsumatorëve në nivel vendor......................................................484 PJESA IX KUNDËRVAJTJET ADMINISTRATIVE..............................................................487 Neni 57 Shkeljet administrative........................................................................................487 1. Inspektorati përgjegjës për mbikëqyrjen e tregut ........................................................488 2. Komisioni i Mbrojtjes së Konsumatorëve...................................................................489 3. Roli i KMK-së si një strukturë ZAM .........................................................................491 Neni 58 Gjobat e komisionit .............................................................................................492 Neni 58/1 Shqyrtimi dhe ankimi i gjobave .......................................................................492 Neni 59 Procedura e ankimit ndaj vendimeve të komisionit ............................................492 Neni 60...............................................................................................................................493 PJESA X DISPOZITA KALIMTARE DHE TË FUNDIT ........................................................495 Neni 61...............................................................................................................................495 Neni 62...............................................................................................................................495 DISPOZITAT KALIMTARE TË LIGJIT NR. 71/2018 .......................................................495 Neni 25 Dispozitë kalimtare .............................................................................................495 Neni 26 Nxjerrja e akteve nënligjore ....................................................................................... 496 BIBLIOGRAFIA............................................................................................................497 TREGUESI I TERMAVE .................................................................................................521

Pasqyra e lëndës 13 Tabela e shkurtimeve BE Bashkimi Europian DPP Direktiva 85/374 mbi Përgjegjësinë për Produktet FZ Fletore Zyrtare e Republikës së Shqipërisë GJED/GJDBE Gjykata e Drejtësisë e Bashkimit Europian-ECJ/CJEU GJL Gjykata e Lartë KC Kodi Civil KMK Komisioni për Mbrojtjen e Konsumatorë KPC Kodi i Procedurës Civile LMK Ligji për Mbrojtjen e Konsumatorëve MSA Marrëveshja e Stabilizim-Asociimit OJ L Fletore Zyrtare e Bashkimit Europian SHA Shtet Anëtar i Bashkimit Europian TBE Traktati i Bashkimit Europian TFBE Traktati për Funksionimin e Bashkimit Europian VKM Vendim i Këshillit të Ministrave ZAM Zgjidhje Alternative e Mosmarrëveshjeve



PARATHËNIE 1MsQGsUNXVKWHWTsQMsYHQGGXKHWWsSORWsVRMsSsUW¶XDQsWDUsVXDUQs%DVKNLPLQ Europian është transpozimi i legjislacionit të BE-së (Acquis) në kuadrin ligjor kombëtar. Harmonizimi i plotë i legjislacionit shqiptar me Acquis konsumatore pa- raqet një ndër fushat prioritare në këtë drejtim. Shqipëria e ka nisur këtë proces që prej vitit 2008. Me mbështetjen e projektit të GIZ “Për harmonizimin e legjislacionit HNRQRPLNHWUHJWDU´Ws¿QDQFXDUQJD4HYHULD*MHUPDQHJMDWsYLWHYHMDQs bërë ndryshime themelore në legjislacionin e mbrojtjes së konsumatorëve duke har- monizuar dy prej akteve më të rëndësishme europiane, konkretisht Direktivën 2013/11 mbi zgjidhjen alternative të mosmarrëveshjeve konsumatore dhe Direktivën 2011/83 mbi të drejtat e konsumatorëve, çka zgjeron ndjeshëm fushën e zbatimit të ligjit për mbrojtjen e konsumatorëve. Miratimi i një ligji të ri nuk garanton medoemos arritjen e qëllimit që synohet sipas tij. Ligji në letër duhet të bëhet ligj në vepra. Për të qenë i efektshëm, ligji i ri duhet të njihet, të kuptohet, të shërbejë si bazë ligjore dhe të zbatohet. Për këtë arsye projekti i GIZ ka mbështetur hartimin dhe botimin e komentarit të ligjit “Për Mbrojtjen e Konsumatorëve”, ku nen pas neni pasqyrohen qëllimet e secilës normë dhe sfondi ekonomik e shoqëror që dikton nevojën për rregullim. Ndryshimet e ligjit në vitin 2011 dhe në vitin 2018 diktojnë gjithashtu nevojën e një shpjegimi rigoroz, me qëllim që dispozitat juridike të kuptohen dhe interpretohen në frymën e Acquis të BE duke përfshirë edhe praktikën gjyqësore të Gjykatës së Drejtësisë të Bashkimit Europian. Në këtë mënyrë ky komentar ligjor synon të kontribuojë në zbatimin sa më të mirë të ligjit: - duke ndërgjegjësuar për detyrimet dhe të drejtat e tyre konsumatorët, përfshirë WsGUHMWsQWsNsUNRMQsQGLKPsOLJMRUHQsUDVWSDNsQDTsVLHGKHRVHNRQÀLNWL - duke informuar operatorët ekonomikë për detyrimet e tyre ligjore ndaj konsu- PDWRUsYHQsWUHJ - duke shtjelluar mekanizmat e vëna në dispozicion për zbatimin e efektshëm të ligjit nga autoritetet administrative përgjegjëse për mbrojtjen e konsumatorit, si edhe QJDDXWRULWHWHWJM\\TsVRUH - duke mbështetur shoqatat e konsumatorëve me qëllim që të luajnë një rol aktiv në edukimin dhe informimin e konsumatorëve dhe duke i mbrojtur interesat e tyre në YHQGLQHWUHJWLVs

16 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime - duke informuar komunitetin ligjor në tërësi për ekzistencën dhe fushën e zbati- mit të ligjit. .sVKWX PH SXEOLNLPLQ H NsWLM NRPHQWDUL VKSUHVRMPs Ts MR YHWsP W¶X YLMPs Qs ndihmë të gjitha palëve të interesuara për zbatimin korrekt të ligjit, por edhe të in- kurajojmë kërkimet shkencore juridike mbi mbrojtjen e konsumatorit dhe mënyrat e mundshme të përsosjes së kësaj të drejte. Blerina Raça, Drejtuese e projektit

HYRJE * 1. Rëndësia e së drejtës konsumatore E drejta konsumatore në kompleksitetin e saj shtrihet në disiplinat tradicionale të së drejtës, por nuk i përket veçanërisht vetëm njërës prej tyre. Në thelb e drejta kon- sumatore ka për qëllim të garantojë dhe të mbrojë autonominë e individit i cili merr SMHVsQsWUHJSDV\\QLPHSsU¿WLPLNU\\HVLVKWNXQGsUVLSsUPDUUsVYHWsFLOsWDQJD]KRKHQ aktivisht në treg, si dhe kundër ndërmarrjeve shtetërore. Rëndësia e së drejtës konsu- matore qëndron në qëllimet e saj si më poshtë: Së pari, garanton lirinë e zgjedhjes dhe vendimarrjes së konsumatorit, sidomos duke parandaluar mashtrimet dhe duke parashikuar informacionet thelbësore që duhet të jepen mbi produktet, shërbimet dhe tregjet. Së dyti, ofron mbrojtjen e pritshmërive legjitime të konsumatorëve kundrejt fur- nizuesve të mallrave dhe shërbimeve. Së treti, mbron interesat ligjorë të posaçëm si shëndeti dhe siguria e mallrave dhe e shërbimeve. * Suaza e përgjithshme e paraqitur më poshtë është një përshtatje në gjuhën shqipe e pjesës hyrëse të dorëshkrimit të përgatitur më parë nga Prof. Thierry Bourgoignie, Law no. 9902 of 17 April 2008 on Consumer Protection: A Legal Commentary, i pabotuar, në zotërim të Ministrisë së Financave dhe Ekonomisë. Prof. Thierry Bourgoignie si ekspert për mbështetje teknike ndaj Ministrisë së Ekonomisë, në pikëpamje praktike synonte që në kohën e miratimit të ligjit për mbrojtjen e konsumatorëve të shpjegon- te në vija të përgjithshme rregullimin normativ të vitit 2008. Veç konsideratave të përgjithshme në këtë pjesë, nga dorëshkrimi i Prof. Bourgoignie janë përshtatur edhe disa ilustrime konkrete të listës së kushteve të padrejta kontraktore dhe praktikave të padrejta tregtare në pjesët përkatëse të tekstit. Materiali i hartuar nga Prof. Bourgoignie ishte përgatitur për Ministrinë e Ekonomisë dhe zotërohej prej saj. Ishte një kërkesë e strukturave përgjegjëse për mbrojtjen e konsumatorëve që ky material të përshtatej dhe përditësohej. Teksti aktual, i frymëzuar nga dorëshkrimi i Prof. Bourgoignie, është punuar dhe zgjeruar në mënyrë të konsiderueshme nga autori, duke përfshirë komente të hollësishme jo vetëm për normat ekzistuese që nga viti 2008, por edhe mbi ndryshimet e shumta ligjore, legjisla- cionin e lidhur, aktet nënligjore të miratuara në vitet e fundit, si edhe praktikën gjyqësore në fushën e mbrojtjes së konsumatorëve. Burim tjetër i rëndësishëm në pasqyrimin më aktual të kësaj pjese kanë qenë leksionet dhe mate- rialet trajnuese të përgatitura nga Prof. Hans-W Micklitz si ekspert i GIZ për harmonizimin e legjis- lacionit shqiptar me Acquis të BE-së.

18 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime Së katërti, garanton mbrojtjen gjyqësore dhe aksesin në drejtësi, përfshirë mbrojtjen ligjore kolektive dhe zgjidhjen alternative të mosmarrëveshjeve. Normat lidhur me kontratat konsumatore, pra kontratat e lidhura midis një kon- sumatori nga njëra anë dhe një tregtari nga ana tjetër, e kanë origjinën e rregullimit të W\\UHQsOHJMLVODFLRQLQHXURSLDQ4\\VKQsYLWHW¶WsVKHNXOOLWWsVKNXDUXNRQVWDWXDVH nevoja e forcimit të një tregu të përbashkët europian diktonte domosdoshmërinë për të ndërhyrë në thelbin e së drejtës private, me qëllim arritjen substanciale të barazisë midis palëve (konsumatorëve dhe tregtarëve) në treg, çka do të ndikonte jo vetëm në konkurrencën e ndershme, por në analizë të fundit nëpërmjet mirëfunksionimit të tregut, edhe në arritjen e synimit primar të BE, atë të një ekonomie tregu sociale tejet konkurruese, pra si rrjedhojë në përparimin dhe mirëqenien e përgjithshme shoqërore. 2. Domosdoshmëria e një ligji për mbrojtjen e konsumatorit Shqetësimi për mbrojtjen dhe promovimin e interesave të konsumatorëve në treg sVKWsXQLYHUVDO3sUSMHNMHWHODUPLVKPHSsUW¶LDDUULWXUNsWLMV\\QLPLMDQsVKXPs¿VKXDU gjatë tri dekadave të fundit në mbarë botën. Këto përpjekje kanë çuar në zhvilli- met e mëposhtme, që mund të shihen si shtylla të masave të marra për mbrojtjen e konsumatorit: PLUDWLPLLQMsNXDGULOLJMRUWsSsUVKWDWVKsPGKHJMLWKsSsUIVKLUsV - krijimi i institucioneve shtetërore veçanërisht përgjegjëse për çështjet e konsu- PDWRULWTsWsSsUIVKLMQsTRIWsOLJMEsUMHQTRIWsPRQLWRULPLQ NULMLPLLRUJDQL]DWDYHWsSDYDUXUDMRTHYHULWDUHGKHMR¿WLPSUXUsVHTsOOLPLHNVNOX- ziv ose kryesor social i të cilave është promovimi i interesave të konsumatorit. Vlerësimet e qarta për masat që duhet të merren, përligjin prioritetin që zë politika SsUPEURMWMHQHNRQVXPDWRULWQsoGRWUHJNRPEsWDU6KW\\VDQsUULWMHSsUW¶LEsUs tregjet e konsumatorit gjithnjë e më shumë globale, si edhe për të promovuar qarku- OOLPLQHOLUsWsPDOOUDYHGKHVKsUELPHYHSsUWHMNX¿MYHNRPEsWDUsSsUEsQQMsDUV\\HPs shumë për të zhvilluar një politikë në mbrojtje të konsumatorëve në nivel kombëtar dhe në nivel ndërkombëtar (2.2). 2.1. Vlerësime për masat tradicionale që mbështesin mbrojtjen e konsumatorit Ka dy kategori kryesore vlerësimesh lidhur me arsyet që qëndrojnë pas masa- ve legjislative në mbrojtje të konsumatorëve: arsye ekonomike (2.1.1) dhe sociale (2.1.2). Një politikë aktive për konsumatorin nënkupton qoftë aspektet ekonomike, qoftë edhe ato sociale (2.1.3). 2.1.1. Vlerësime në aspektin ekonomik Theksi vendoset tek roli thelbësor dhe aktiv që konsumatorët duhet të luajnë për ta EsUsWUHJXQSORWsVLVKWIXQNVLRQDO.RQVXPDWRUsYHGXKHWW¶XNXVKWRKHWSRDTYsPHQGMH sa edhe prodhuesve, shpërndarësve, importuesve ose furnizuesve. Besimi i tyre te tregu është një parakusht për sukses. Me qëllim që konsumatorët të luajnë një rol DNWLYDW\\UHGXKHWW¶XMHSHWPXQGsVLDH]JMHGKMHVQsYHQGLQHWUHJWLPLWVLHGKHJMLWKs informacioni i nevojshëm. Për këtë arsye masat që preferohen për të përmbushur para- kushtet e nevojshme lidhen ose me konkurrencën ose me informimin:

Hyrje 19 - rregullat e konkurrencës, si kontrollet për të shmangur kartelet, marrëveshjet ose SUDNWLNDWHNRRUGLQXDUDTsNX¿]RMQsNRQNXUUHQFsQPRQRSROHWGKHVKSsUGRULPHW e pozitës dominuese, si edhe ndalimi i praktikave të padrejta tregtare do të synojnë ruajtjen e strukturës konkurruese të tregut për të krijuar dhe për të SsUPLUsVXDU]JMHGKMHQHNRQVXPDWRULW - mjete informimi si etiketimi i produktit, dhënia me detyrim e informacionit në kontrata, dhënia e çmimit, ndalimi i publicitetit çorientues, promovimi i testi- mit krahasues dhe i afateve të heqjes dorë nga kontrata do të ndihmojnë për të mbrojtur vullnetin e konsumatorëve dhe për ta bërë zgjedhjen e tyre sa më racionale që të jetë e mundur. Këto vlerësime për masat ekonomike janë gjithashtu të vlefshme në nivel të WUHJWLVs QGsUNRPEsWDUH KDSMD H NX¿MYH GKH KHTMD H SHQJHVDYH QGDM ÀXNVLW Ws OLUs të mallrave dhe shërbimeve krijojnë kushtet për një zgjedhje më të larmishme për konsumatorët, për konkurrencë më të madhe dhe për çmime më të ulëta në treg. Nuk mund të mohohet fakti që konkurrenca dhe masat e informimit japin re- zultate pozitive për konsumatorin, por duhet bërë edhe më shumë për të promovuar interesin e konsumatorit në treg. Disa çrregullime të tregut ndikojnë në mënyrën sesi funksionon procesi i tregtimit për konsumatorët. Këto çrregullime bëjnë që roli i kon- sumatorit në treg të jetë më i dobët në realitet sesa thuhet në teori. Përkatësisht: - mungesa e ekuilibrit ndërmjet burimeve neutrale të informacionit, siç janë, nga njëra anë, rezultatet e testimit krahasues ose materiale informuese që qarku- llojnë nga autoritetet shtetërore ose shoqatat e konsumatorit, të cilat mund të ndihmojnë konsumatorin për të bërë zgjedhje racionale, dhe, nga ana tjetër, pu- bliciteti, qëllimi kryesor i të cilit nuk është të informojë konsumatorët, por të SURPRYRMsQMsSURGXNWRVHQMsVKsUELP - standardizimi i transaksioneve të konsumatorit, çka e bën të pamundur që kon- VXPDWRULWsQHJRFLRMsNXVKWHWHNRQWUDWDYHTsOLGK - ndikimi i disa praktikave të tregtimit dhe metodave të shitjes në vesimin e vull- QHWLWWsNRQVXPDWRULW - qarkullimi në treg i produkteve të rrezikshme ose me të meta edhe përmes ku- ¿MYHWsKDSXURVHKDSsVLUDYHSDNX¿M - barrierat ekzistuese ndaj aksesit të efektshëm të konsumatorëve te drejtësia, PXQJHVDHPHNDQL]PDYHGKHSURFHGXUDYHWsGsPVKSsUEOLPLW - vështirësitë për të siguruar përfaqësimin e duhur të interesave kolektivë të konsumatorëve në forume të ndryshme të vendimmarrjes gjyqësore, ekonomike dhe politike. Funksionimi i mirë i tregut kërkon korrigjimin e këtyre çrregullimeve. Prandaj ma- sat e marra nga legjislacioni për mbrojtjen e konsumatorit kontribuojnë drejtpërdrejt në funksionimin e mirë të sistemit të tregut duke rritur besimin e konsumatorit dhe duke i dhënë atij mundësinë që të luajë rol aktiv në treg. 2.1.2. Vlerësime në aspektin social Çështje të politikave sociale gjithashtu shpjegojnë pse një lëvizje e fuqishme drejt promovimit të interesave të konsumatorit është zhvilluar në dekadat e fundit:

20 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime - ideali egalitar, d.m.th. synimi për një shpërndarje më të gjerë ose më të barabartë WsEXULPHYHGKHSXVKWHWLWQsVKRTsUL - ideali i demokracisë, d.m.th. vullneti për të siguruar pjesëmarrjen aktive të të JMLWKsVKWHWDVYHQsSURFHVLQHYHQGLPPDUUMHVTsQGLNRQWHNDWD - shpallja e të drejtave themelore për konsumatorin nga qeveritë kombëtare dhe LQVWLWXFLRQHWQGsUNRPEsWDUH ELQGMDVHNRQVXPDWRUsYHGXKHWW¶XMHSHWQMsQLYHOPLQLPDOLJDUDQWXDULPEURMWMHV Qs IXVKsQ HNRQRPLNH VLGRPRV NXQGsU GsPWLPLW ¿]LN SRU HGKH NXQGsU oGR praktike ose kontrate që mund të cenojë interesat e tyre ekonomikë. Mekanizmat që synojnë trajtimin e shqetësimeve sociale u japin përparësi skemave rregullatore, kontrolleve parandaluese të tregut, sistemeve të efektshme të mbikëqyrjes së tregut, skemave të kompensimit kolektiv dhe procedurave të dëmshpërblimit kolektiv. 2.1.3. Nevoja për një qasje të përzier Konkurrenca, tregtia e lirë ose mekanizmat që synojnë informimin janë mjete të TDUWDTsGRWsVMHOOLQSsU¿WLPHSsUNRQVXPDWRULQ0HJMLWKDWsDWRQXNPMDIWRMQs Fushatat e edukimit të konsumatorit, dispozitat e detyrueshme dhe kontrollet që synojnë të mbrojnë fuqinë blerëse dhe interesat ekonomikë të konsumatorëve në WUHJQGDOLPHWGKHNX¿]LPHWHWUHJXWTsNDQsSsUTsOOLPSsUMDVKWLPLQHPDOOUDYHGKH shërbimeve të rrezikshme nga tregu, krijimi i procedurave të duhura të dëmshpërblimit të konsumatorit dhe mbështetja e shoqatave të mbrojtjes së konsumatorit janë mjete të WMHUDWsFLODYHGXKHWW¶XNXVKWRKHWSRDTYsPHQGMH 2.2. Konteksti ndërkombëtar dhe ndikimi i globalizimit të tregut Globalizimi në rritje i tregjeve dhe pasojat eventuale të tij ndaj interesave të kon- sumatorit po bëhen një temë shqetësuese në nivel ndërkombëtar: - konsumatorëve po u ofrohen në tregjet përkatëse kombëtare gjithnjë e më VKXPsSURGXNWHRVHVKsUELPHQJDMDVKWs - publiciteti dhe praktikat tregtare synojnë të promovojnë shitjen e këtyre mallra- YHGKHVKsUELPHYHHGKHSsUWHMNX¿MYHVKWHWsURUs - teknologjitë e reja si interneti lejojnë konsumatorët që të kryejnë transaksione të OLGKXUDPHQMsWUHJWDURVHNRPSDQLWsKXDM   oUUHJXOOLPHW H WUHJXW Qs GsP Ws NRQVXPDWRULW QXN NX¿]RKHQ Ps YHWsP Qs hapësira pak a shumë të ngushta lokale, por cenojnë interesat e konsumatorëve QsQLYHOQGsUNRPEsWDU QMRKXULWsHPDQJsWDDWsSDSORWDSsUPDOOUDWHLPSRUWXDUD HWLNHWDWHSURGXNWLWSDUDODMPsULPHWXGKs]LPHWHSsUGRULPLWWHUPDWHNRQWUDWsV JDUDQFLWsNRQWUDNWRUHSsUSURGXNWLQWsVKNUXDUDQsJMXKsWsKXDM PXQGsVLDHNX¿]XDUSsUWsQHJRFLXDUNRQWUDWDWNXUDWRSURSR]RKHQQJDVKLWsVLW RVHIXUQL]XHVLWHVKsUELPHYHQJDMDVKWs - përballja me termat e kontratës dhe praktikat e tregtimit që janë të vlefshme MDVKWsSRUMRQsVKWHWLQNXEDQRQNRQVXPDWRUL

Hyrje 21 SDVLJXULDSsUJM\\NDWsQNRPSHWHQWHTsGRWsYHQGRVsSsUNRQÀLNWHQGsUNX¿WDUH GKHSsUOLJMLQNRPEsWDUTsGXKHW]EDWXDUSsUoGRUDVW - mungesa e një mekanizmi të efektshëm të dëmshpërblimit për të zgjidhur PRVPDUUsYHVKMHWQGsUNX¿WDUHWsNRQVXPDWRUsYH Për këto arsye rajonalizimi dhe globalizimi i tregut parashtrojnë nevojën për po- litika në mbrojtje të konsumatorit, për kontrolle, për zgjidhje dhe dëmshpërblime të përcaktuara në nivel rajonal ose kombëtar. Kur këto nisma ndërmerren nga institu- cione rajonale ose ndërkombëtare, disa prej të cilave kanë autoritet rregullues, ato sigurisht do të ndikojnë në zhvillimin e politikave në mbrojtje të konsumatorit në nivel kombëtar. Grupet kombëtare të konsumatorëve janë vetorganizuar në nivel ndërkombëtar, kryesisht në Consumers International (me bazë në Londër dhe me zyra rajonale në mbarë botën). Akademikët dhe juristët po zhvillojnë një ekspertizë ndërkombëtare përmes shkëmbimeve të rregullta të informacionit, rrjeteve të hulumtimit dhe veprimtari- ve trajnuese, kryesisht mes anëtarëve të Shoqatës Ndërkombëtare për të Drejtën e Konsumatorit (aktualisht me qendër në Universitetin Brunel në Mbretërinë e Bashkuar). Nëpunësit e administratës gjithashtu bashkëpunojnë përmes rrjeteve ndërkombëtare për çështje të veçanta të konsumatorit si heqja nga tregu i mallrave të rrezikshme, kontrolli i praktikave të padrejta tregtare dhe i kushteve të padrejta në kontratat me konsumatorët. Në këtë kontekst priten më shumë nisma nga institucionet rajonale ose ndërkombëtare si Komisioni Europian, Këshilli i Europës, OECD, Organizata Botërore e Shëndetit, Codex Alimentarius, Organizata Ndërkombëtare e Standardeve, Organizata Botërore e Tregtisë dhe Organizata e Kombeve të Bashkuara.1 Me interes të veçantë janë Udhëzimet për mbrojtjen e konsumatorit të mira- tuara në prill 1985 me një rezolutë të Asamblesë së Përgjithshme të Organizatës së Kombeve të Bashkuara. Udhëzimet shprehin disa parime themelore mbi të cilat duhet të bazohet politika ndaj konsumatorit dhe duhet të mbrohen të drejtat e tij. Ato kanë ndikim të madh në miratimin e legjislacionit për konsumatorin nga shumë vende në botë. Udhëzimet e vitit 1985 janë zgjeruar në vitin 1999 me një kapitull të ri për konsumin e qëndrueshëm: për të krijuar një mjedis të shëndetshëm për konsumatorët, DWRUHNRPDQGRMQsPRGHOHWsUHMDSURGKLPLGKHNRQVXPLQsSsUSXWKMHPHNX¿]LPHWH zhvillimit të qëndrueshëm. Udhëzimet janë rishikuar dhe përshtatur më mirë nevojave globale në vitin 2015.2 1 Mbi ndërkombëtarizimin e të drejtës konsumatore shih për më shumë: M. Durovic and H. W. Micklitz. Internationalization of consumer law: A game changer. Springer, 2016. 2 Për Udhëzimet e OKB-së mbi mbrojtjen e konsumatorëve, shih Rezolutën e miratuar nga Asambleja e Përgjithshme, A/RES/39/248 e 16 prillit 1985, të zgjeruar nga Rezoluta e miratuar nga .sVKLOOL(NRQRPLNGKH6RFLDO(,1)$GGVLGKHHULVKLNXDUQJD5H]ROXWDHPLUDWXDUQJD Asambleja e Përgjithshme A/RES/70/186 e 22 dhjetorit 2015. Për më shumë: http://unctad.org/en/ Pages/DITC/CompetitionLaw/UN-Guidelines-on-Consumer-Protection.aspx.

22 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime Gjithashtu është e rëndësishme të kuptohet që marrëveshjet ndërkombëtare ose rajonale të tregtisë së lirë mund të vënë në pikëpyetje vlefshmërinë e nismave në mbrojtje të konsumatorit të marra në nivel kombëtar. Në fakt, disa masa kombëtare të mbrojtjes së konsumatorit mund të jenë pengesë për tregtinë e lirë ose mund të përbëjnë barriera të paligjshme ndaj tregtisë dhe për rrjedhojë të shpallen të pavlefshme, sepse bien në kundërshtim me angazhimet ndërkombëtare të vendit. Mbrojtja e konsumato- rit është bërë tashmë një shembull i mirë i nevojës për të pajtuar interesat e qytetarëve me kërkesat e tregtisë së lirë dhe i kushteve që duhet të përcaktohen për të ruajtur interesat e konsumatorit në erën globale. Një mënyrë efektive për të pajtuar vullnetin e qeverive kombëtare për të mbrojtur interesat e konsumatorëve, nga njëra anë, me politikat ndërkombëtare të tregtisë së lirë nga ana tjetër, është harmonizimi i ligjeve në mbrojtje të konsumatorëve, në nivel rajonal ose ndërkombëtar. Formimi i rajoneve të integruara ekonomikisht dhe procesi i aderimit që lidhet me WRNsUNRQQMsSURFHVWsLQWHQVL¿NXDUWsSsUDIULPLWWsOLJMHYHTsGXKHWWsSsUIVKLMsOHJML- slacionin për konsumatorin. Në zonat rajonale ku integrimi ekonomik është tashmë i avancuar, si në Europë, nuk preferohet, madje as që është e mundur, që një vend i vetëm të mos marrë pjesë në këtë proces të përafrimit të ligjit. 3. Nevoja për një politikë në mbrojtje të konsumatorit në Shqipëri Çka parashtuam më sipër përbën një arsye më shumë që politikave për mbrojtjen HNRQVXPDWRULWW¶XMHSHWYsPHQGMHSULRULWDUHQsHNRQRPLWsQsWUDQ]LFLRQ3sUYHo kësaj, konteksti mbarëeuropian dhe ndikimi i europianizimit të tregut kërkojnë që Shqipëria të vendosë standardet e mbrojtjes të konsumatorit në përputhje me ato që janë të zbatueshme në Europë (3.2). 3.1. Domosdoshmëria e mbrojtjes së konsumatorëve në ekonomitë në tranzicion Në ekonomitë në tranzicion, papunësia dhe të ardhurat e ulëta janë në kon- trast me rritjen e çmimeve të shumicës së mallrave që plotësojnë nevojat bazë të konsumatorëve. Pas reformave ekonomike produktet vihen më gjerësisht në dispozi- cion edhe pse me çmime më të larta. Programet e rregullimit strukturor mund të përbëjnë kërcënime aktuale të mirëqenies së konsumatorit. Shoqëria bëhet gjithnjë e më shumë e dyzuar si pasojë e këtyre proceseve më të gjera të ndryshimit, ku disa konsumatorë të privilegjuar PEURKHQ GKH SsU¿WRMQs QJD WUHJWLD H OLUs WHNQRORJMLWs H UHMD PXQGsVLD H ]JMHGKMHV dhe ligjet bujare të mbrojtjes së konsumatorit. Njëkohësisht, një kategori gjithnjë e Ps H JMHUs H NRQVXPDWRUsYH H JMHQ YHWHQ LQIHULRUH RVH Ws SsUMDVKWXDU QJD SsU¿WLPHW e shoqërisë së konsumit. Tregjet në tranzicion karakterizohen nga mungesa të mëdha informacioni që përfshijnë mosdhënien e çmimit, etiketimin e paplotë të produkteve, mungesën e udhëzimeve dhe paralajmërimeve, etiketat në gjuhë të huaj, mosdhënien e termave të kontratës, kushteve, garancive dhe procedurave të dëmshpërblimit të NRQVXPDWRULW VKsUELPH GKH SXEOLNLPH Ws NX¿]XDUD Ws WHVWLPLW NUDKDVXHV SUDQLQs H përgjithshme të reklamave etj.

Hyrje 23 Këto mangësi rëndohen nga ndërgjegjësimi i ulët i popullsisë për çështjet dhe të drejtat e konsumatorit, si edhe nga fakti që grupet e konsumatorëve, kur ekzistojnë, MDQsWsGREsWDWsSDRUJDQL]XDUDVLoGXKHWGKHWsSD¿QDQFXDUDPMDIWXHVKsP Për më tepër konsumatorët në ekonomitë në tranzicion duhet të përballen me cilësi të dobët ose produkte dhe/ose shërbime të pasigurta në shumicën e blerjeve të tyre. Fuqia e ulët blerëse e konsumatorëve shpesh i detyron ata të blejnë mallra të cilat nuk janë të shtrenjta, por me cilësi të ulët, dhe që ndonjëherë hidhen në treg në mënyrë të paligjshme. Importi i produkteve të rrezikshme ose nën standard që vijnë nga vende më të rregulluara është një tjetër arsye për këtë hendek sigurie. Mangësi të tjera të rëndësishme kanë të bëjnë me mosekzekutimin e efektshëm të legjislacionit në fuqi. Në ekonomitë në tranzicion aksesi në legjislacion është i vështirë, gjyqtarët nuk vihen në dijeni të zhvillimeve të reja që ndodhin në kushtet e tregut që ndryshojnë me shpejtësi, por edhe shpenzimet gjyqësore ka të ngjarë të përbëjë një barrierë vendimtare për aksesin në drejtësi. Autoriteteve të mbikëqyrjes së tregut edhe kur u jepet një mandat i qartë dhe largpamës sipas legjislacionit për konsumatorin, nuk XMHSHQEXULPHWQMHUs]RUHGKH¿QDQFLDUHSsUWsUHDOL]XDUQsIDNWGHW\\UDWHW\\UH .RPSDQLWsHKXDMDSULYDWHQsSUDNWLNsPXQGWsPRVQJXUURMQsTsWsSsU¿WRMQsQJD NsWR PDQJsVL GKH Ws SsUGRULQ PHWRGD DJUHVLYH Ws VKLWMHV GXNH SsU¿WXDU QJD YXOQHUD- biliteti i konsumatorëve. Prandaj pozita e konsumatorëve në ekonomitë në tranzicion NsUNRQQMsYHSULPUUHJXOOXHVPsH¿NDV3sUQMsVsUsDUV\\HVKWsYOHIVKPHNRQVXPDWRUsW PXQGWsKXPEDVLQEHVLPLQWHUHIRUPDWHWUHJXWQsVHSsU¿WLPHWTsDWDSUHVLQQJDVWUXNWX- ra e re e tregut nuk realizohen. Ky reagim mund të jetë veçanërisht i ndjeshëm në SHULXGKsQHWUDQ]LFLRQLWNXUSsU¿WLPHWHQMsHNRQRPLHWUHJXQXNGXNHQWsPMDIWXHVKPH SsUVKXPLFsQHVKWHWDVYHQGsUNRKsTsUULWHWLQÀDFLRQLGKHQRUPDHSDSXQsVLVsNXUVH një pakicë e pasur begatohet. Ligjet e efektshme të mbrojtjes së konsumatorit mund të ndihmojnë për të luftuar qëndrimet kundër tregut duke u dhënë konsumatorëve arsye për të besuar që ky aspekt i sistemit, edhe pse jo i përkryer, përpiqet që të jetë i drejtë. Duke e trajtuar konsumatorin si një aktor ose partner thelbësor në treg të cilit i jepen një sërë të drejtash themelore, ligji dhe politika për konsumatorin në fakt kon- tribuon për realizimin e idealeve të demokracisë dhe të pjesëmarrjes qytetare, si edhe SsUD¿UPLPLQHGUHMWsVLVsVKSsUQGDUsVHTsGXKHWWsXGKsKHTsUHIRUPDWHYD]KGXHVKPH në ekonomitë në tranzicion. 3.2. Konteksti Europian Vendet fqinjë dhe partnerët tregtarë të Shqipërisë kanë miratuar legjislacionin për konsumatorin (3.2.1). Kërkesa për anëtarësim në Bashkimin Europian parakupton një sërë detyrimesh për përputhshmëri në rritje të kuadrit ligjor shqiptar për mbrojtjen e konsumatorit me Acquis communautaire (3.2.2). 3.2.1. Legjislacioni për konsumatorin në vendet fqinjë dhe partnerët tregtarë të Shqipërisë Aktualisht të gjithë partnerët tregtarë të Shqipërisë kanë miratuar një tërësi ma- sash për mbrojtjen e konsumatorit:

24 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime - Të gjitha shtetet anëtare të Bashkimit Europian gjatë tridhjetë viteve të fundit i kanë kushtuar vëmendje të madhe mbrojtjes së konsumatorit duke miratuar ligje dhe rregulla për një gamë të gjerë aspektesh mbi këtë çështje, duke krijuar institucione shtetërore për konsumatorin dhe duke mbështetur organizatat joqe- veritare përfaqësuese të konsumatorëve. Këto zhvillime kanë qenë veçanërisht të shpejta në vendet e reja anëtare të Europës Qendrore dhe Lindore. - Zhvillime të rëndësishme janë arritur në disa vende ballkanike, përfshirë Serbinë, Kroacinë, Maqedoninë dhe Malin e Zi, si edhe në vende të tjera më të largëta, si Turqia, Ukraina, Federata e Rusisë dhe Moldavia. 3.2.2. Para-anëtarësimi në BE dhe prezantimi i “Acquis” të konsumatorit në rendin juridik shqiptar Së pari, procesi i anëtarësimit nënkupton që ligjet e vendit që kërkon anëtarësim të jenë në përputhje me ato të vendeve që janë tashmë anëtare të Bashkimit Europian. Kreu 23 i Aneksit të Librit të Bardhë të BE-së të datës 10 maj 1995 për përgatitjen e vendeve të Asociuara të Europës Qendrore dhe Lindore për Integrim në Tregun e Brendshëm të Bashkimit3 përshkruan me detaje përafrimin e ligjeve nga vendet e aso- ciuara në fushën e konsumatorit në kuadër të përgatitjes për anëtarësim në BE. Masat kryesore kanë të bëjnë me objektet e mëposhtme të konsumatorit: siguria HSURGXNWLWPDVDWsSsUJMLWKVKPHGKHVSHFL¿NHVKLWMDWHNRQVXPDWRULGKHGHW\\ULPHW HJDUDQFLVsHPsUWLPLNODVL¿NLPLHWLNHWLPLGKHSDNHWLPLLSURGXNWHYHWsGHVWLQXDUD për konsum, treguesi i çmimeve të produkteve ushqimore dhe joushqimore, ndalimi i publicitetit çorientues dhe krahasues, kredia konsumatore, kushtet e padrejta në kon- tratat me konsumatorët, paketat e udhëtimit, kontratat e negociuara jashtë qendrave të tregtimit, kontratat në largësi (përfshirë tregtinë elektronike), praktikat e tregtimit dhe metodat e tregtimit, mbrojtja e blerësve në kontrata në lidhje me blerjen e një të drejte për të përdorur një ose disa prona të paluajtshme bazuar në kontratat e përdorimit me afat të pasurive të paluajtshme, padi për për ndalimin e shkeljeve dhe skema të zgjidhjes alternative të mosmarrëveshjeve. Kjo përbën të ashtuquajturën Acquis communautaire (qysh pas Traktatit të Lisbonës, shkurt Acquis e BE-së), e cila kërkohet që të përshtatet në sistemin juri- dik shqiptar, nëpërmjet miratimit të një legjislacion në mbrojtje të konsumatorit në përputhje me atë që është miratuar në nivelin e Bashkimit Europian. Libri i Bardhë thekson gjithashtu rëndësinë e ekzekutimit të besueshëm dhe të efektshëm të ligjit, si edhe përcakton disa kushte që konsiderohen të nevojshme për veprimin e duhur të legjislacionit për konsumatorin. Këto kushte janë: GKsQLDHWsGUHMWDYHWKHPHORUHSsUNRQVXPDWRUsW NULMLPLLQMsVWUXNWXUHWsSRVDoPHLQVWLWXFLRQDOHSsUosVKWMHWsNRQVXPDWRULW - krijimi i procedurave konsultative që të përfaqësojnë interesin e konsumatorit GKHWsVLJXURMQsSMHVsPDUUMHQHNRQVXPDWRULWQsSURFHVLQYHQGLPPDUUsV 3 &20¿QDOGKHIDTH

Hyrje 25 ]KYLOOLPLLIXVKDWDYHWsLQIRUPLPLWGKHHGXNLPLW PLUDWLPLLPHNDQL]PDYHH¿NDVsWsGsPVKSsUEOLPLWSsUNRQVXPDWRUsW - ndihmesa për të siguruar zhvillimin e organizatave joqeveritare për konsumatorët. Objektivi kryesor i qeverisë shqiptare në fushën e mbrojtjes së konsumatorëve është përputhshmëria e plotë e së drejtës konsumatore shqiptare me Acquis përkatëse, si pjesë e procesit të harmonizimit të plotë të sistemit ligjor shqiptar më të drejtën e Bashkimit Europian. Për një kuptim dhe zbatim korrekt e të plotë të së drejtës konsumatore të BE, transpozuar në sistemin ligjor shqiptar, është e domosdoshme të pasqyrohet shqyr- timi i themeleve të politikave të përbashkëta europiane në fushën e mbrojtjes së NRQVXPDWRUsYHVLHGKHSDULPHWQsED]sWsWsFLODYHXNULMXD¿OOLPLVKWHGUHMWDNRQVX- matore e BE dhe u zhvillua ajo më pas. Në dekadat e para të ekzistencës së vet BE nuk kishte një politikë të përbashkët për konsumatorin. Traktati i Romës i vitit 1957 nuk përmbante ndonjë dispozitë që të SsUIVKLQWHGUHMWSsUGUHMWPEURMWMHQHNRQVXPDWRULW9HWsPGXNH¿OOXDUQJDYLWL%( ka promovuar një politikë aktive për mbrojtjen e konsumatorit, pra edhe kur nevoja për të mbrojtur konsumatorin nuk njihej shprehimisht sipas Traktatit të Romës. Në 1975, një vit shumë i rëndësishëm për konsumatorin europian, për herë të parë, përmes Programit paraprak të politikës për mbrojtjen dhe informimin e konsumatorëve, Këshilli i Komunitetit Ekonomik Europian miratoi programin e parë të politikës së përbashkët europiane për konsumatorin.4 Ky dokument i parë strategjik NRQ¿UPRL QHYRMsQ SsU W¶X JDUDQWXDU NRQVXPDWRUsYH QMs PEURMWMH VRFLDOH PLQLPDOH të detyrueshme në kuadër të procesit të krijimit të tregut të vetëm të Komunitetit. Programi paraprak vendosi themelet për progresin e ardhshëm të së drejtës së konsu- matorit dhe sidomos për një serë direktivash dhe rregulloresh, të cilat zhvilluan më tej kornizën ligjore europiane për mbrojtjen e konsumatorëve. Plani i Veprimit i vitit 1975 është ndjekur nga disa plane të tjera veprimi, të mira- tuara në intervale nga tre deri në pesë vjet. Programi i dytë, i miratuar nga Këshilli i 0LQLVWUDYHQsYLWLQULD¿UPRLWsGUHMWDWHNRQVXPDWRUsYHWsJDUDQWXDUDQJDSUR grami pararendës. Këto dy programe përbënë themelin për një politikë aktive dhe am- bicioze të mbrojtjes së konsumatorit në nivel të Komunitetit dhe krijuan kuadrin e nevojshëm ligjor për këtë qëllim. Sipas programeve dhe plan-veprimeve të adoptuara QJDRUJDQHWH%(LGHQWL¿NRKHQPDVDWTsGXKHWWsPHUUHQYHQGRVHQDIDWHSsUNDWsVHSsU PLUDWLPLQHW\\UHGKHQsoGRUDVWKDUWRKHWQMsOLVWsosVKWMHYHNU\\HVRUHSsUW¶X]JMLGKXU Programi paraprak i politikës për mbrojtjen dhe informimin e konsumatorëve LGHQWL¿NRL³SHVsWsGUHMWDWKHPHORUH´SsUWsJMLWKsNRQVXPDWRUsW HGUHMWDHVKsQGHWLWGKHPEURMWMDHVLJXULVs HGUHMWDHPEURMWMHVVsLQWHUHVDYHHNRQRPLNs 4 Council Resolution of 14 April 1975 on a preliminary programme of the European Economic Community for a consumer protection and information policy OJ C 92, 25.4.1975, p. 1–13UHOLPLQDU\\ programme of the European Economic Community for a consumer protection and information policy, OJ C 92, 25.4.1975, p. 2–16.

26 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime HGUHMWDHNRPSHQVLPLWGKHHGsPVKSsUEOLPLW HGUHMWDHLQIRUPLPLWGKHHHGXNLPLW - e drejta e përfaqësimit. Qysh nga ajo kohë Komisioni Europian e përditëson rregullisht programin e përbashkët për konsumatorët. Dokumente të tjera me rëndësi për mbrojtjen e konsumatorëve kanë qenë: Strategjia e miratuar më 13 mars 2007, që dhe mbulonte një periudhë 5-vjeçare, nga viti 2007 deri në vitin 2013.5 Agjenda Konsumatore e miratuar në 12 maj 2012,6 e cila vendos një kornizë strategjike për politikën konsumatore të BE për vitet e ardhshme, duke mbështetur interesat e konsumatorëve në të gjitha politikat e Bashkimit Europian. Qëllimi i Agjendës së Konsumatorit është të krijojnë një strategji QsWsFLOsQYHSULPHWSROLWLNHGRWsPEsVKWHWLQNRQVXPDWRUsWQsPsQ\\UsH¿NDVHSsUJMDWs jetës së tyre, duke garantuar sigurinë e produkteve dhe shërbimeve që u ofrohen, duke informuar dhe edukuar ata, duke mbështetur entitetet që përfaqësojnë ata, duke forcuar të drejtat e tyre, duke u dhënë akses në drejtësi dhe dëmshpërblime, si edhe duke ga- rantuar që legjislacioni për mbrojtjen e konsumatorëve do të zbatohet në praktikë. Së fundi, është miratuar strategjia e periudhës 2014-2020,7 e cila vendos plane për zhvilli- me të mëtejshme të së drejtës konsumatore. Në vazhdim të pesë të drejtave themelore të konsumatorit, një e drejtë e gjashtë themelore ka dalë nga kombinimi i programeve politike, legjislative dhe mbi të gjitha i çështjeve gjyqësore të trajtuara deri tani: ajo e mbrojtjes ligjore efektive, e cila si pasojë është njohur nga Strategjia 2014-2020 si një tipar thelbësor për zhvillimin e ardhshëm të së drejtës konsumatore. Tash së fundi, në datë 11 prill 2018, Komisioni Europian ka prezantuar një paketë të re legjislative për mbrojtjen e konsumatorëve të titulluar “A New Deal for Consumer”,8 ku ndër të tjera janë propozuar dhe dy projekt-direktiva, njëra për zbatimin më të mirë dhe modernizimin e rregullave për mbrojtjen e konsumatorëve të BE-së9 dhe tjetra për paditë përfaqësuese për mbrojtjen e interesave kolektivë të 5 Communication from the Commission to the Council, the European Parliament and the European Economic and Social Committee - EU Consumer Policy strategy 2007-2013 - Empowering consumers, enhancing their welfare, effectively protecting them {SEC(2007) 321} {SEC(2007) 322} ^6(&`&20¿QDO 6 Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the Economic and Social Committee and the Committee of the Regions - A European Consumer Agenda - Boosting &RQ¿GHQFHDQG*URZWK COM/2012/0225 Final, 22 May 2012. 7 Regulation (EU) No 254/2014 of the European Parliament and of the Council of 26 February 2014 on a multiannual consumer programme for the years 2014-20 and repealing Decision No 1926/2006/EC, OJ L 84, 20.3.2014, p. 42–56. 8 Communication from the Commission to the European Parliament, the Council and the (XURSHDQ(FRQRPLF$QG6RFLDO&RPPLWWHH$1HZ'HDOIRU&RQVXPHUV%UXVVHOV&20 ¿QDO 9 Proposal for a Directive of the European Parliament and of the Council amending Council Directive 93/13/EEC of 5 April 1993, Directive 98/6/EC of the European Parliament and of the Council, Directive 2005/29/EC of the European Parliament and of the Council and Directive 2011/83/ EU of the European Parliament and of the Council as regards better enforcement and modernisation RI(8FRQVXPHUSURWHFWLRQUXOHV%UXVVHOV&20¿QDO&2'

Hyrje 27 konsumatorëve,10 nëpërmjet të cilave Komisioni e vë theksin mbi zbatimin e ligjeve për mbrojtjen e konsumatorëve dhe mbi mbrojtjen ligjore të interesave të tyre, me TsOOLP UHDOL]LPLQ HIHNHWLY GKH H¿oHQW Ws Ws GUHMWDYH Ws NRQVXPDWRUsYH Qs WUHJXQ H brendshëm europian. 3.2.2.1. Mbrojtja e konsumatorit në të drejtën europiane parësore Akti Unik Europian që hyri në fuqi më 1 korrik 1987, qëllimi i të cilit ishte plotësimi i tregut të brendshëm, parashikon se Komisioni duhet të marrë në konsideratë “një nivel të lartë mbrojtjeje” në propozimet e tij në lidhje me shëndetin, si- gurinë, mbrojtjen e mjedisit dhe mbrojtjen e konsumatorit. Neni 95 (3) i Traktatit të Amsterdamit u bë dispozita më e rëndësishme që i dha formë në këtë mënyrë të drejtave themelore të konsumatorit. Krijimi i së drejtës dhe politikës së përbashkët konsumatore europiane u pa si një nga parakushtet e domosdoshme për të plotësuar tregun e brendshëm. Themelet e lidhjes midis tregut të brendshëm dhe politikës së konsumatorit gjenden në Raportin Sutherland që ka ushtruar një ndikim vendimtar në të gjitha politikat e mëpasshme.11 Në Traktatin e Maastricht-it të vitit 1992 një titull i veçantë, “Mbrojtja e Konsumatorit”, i është kushtuar krijimit të një politike konsumatore me të drejta të plota. Ky titull përfshin një dispozitë e cila vendos një bazë ligjore për veprime të posaçme për mbrojtjen e shëndetit, sigurisë dhe interesave ekonomikë të konsumatorëve, si edhe i siguron ata me parashikimin e informacionit WsSsUVKWDWVKsP.MRGLVSR]LWsXNRGL¿NXD¿OOLPLVKWVL1HQLDHPsSDVXEs1HQL  Qs IRUPsQ H ULVKLNXDU GKH Ws ]JMHUXDU EUHQGD7UDNWDWLW Ws$PVWHUGDPLW SsU W¶X ULQXPsUXDU SsUIXQGLPLVKW VL 1HQL  Qs SsUSXWKMH PH PRGL¿NLPHW WKHOEsVRUH GKH ndryshimet e bëra nga Traktati i Lisbonës. Neni 169 TFBE parashikon: “1. Për të promovuar interesat e konsumatorëve dhe për të siguruar një nivel të mbrojtjes së konsumatorëve, Bashkimi kontribuon në mbrojtjen e shëndetit, sigurisë dhe interesave ekonomikë të konsumatorëve, si edhe në promovimin e së drejtës për informim, edukim dhe organizim, në mënyrë që të mbrohen interesat e tyre.  %DVKNLPL NRQWULEXRQ Qs DUULWMHQ HREMHNWLYDYHWsSsUPHQGXUQsSDUDJUD¿Q përmes: (a) masave të miratuara në zbatim të nenit 114 në kuadër të realizimit të tregut të EUHQGVKsP (b) masave që mbështesin, plotësojnë dhe vëzhgojnë politikën që ndjekin Shtetet Anëtare. 3. Parlamenti Europian dhe Këshilli, sipas procedurës së zakonshme legjislative dhe pasi konsultohen me Komitetin Ekonomik dhe Social, miratojnë masat e SsUPHQGXUDQsSDUDJUD¿QE 10 Proposal for a Directive of the European Parliament and of the Council on representative ac- tions for the protection of the collective interests of consumers, and repealing Directive 2009/22/EC, %UXVVHOV&20¿QDO&2' 11 The Internal Market after 1992: Meeting the Challenge, Report to the EEC Commission by the High Level Group on the Operation of the Internal Market.

28 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime 0DVDWHPLUDWXDUDQs]EDWLPWsSDUDJUD¿WQXNLSHQJRMQs6KWHWHW$QsWDUHTsWs mbajnë ose të ndërmarrin masa mbrojtëse më të shtrënguara. Masa të tilla duhet të jenë në pajtim me Traktatet. Për to njoftohet Komisioni.” Shqyrtimi i nenit 169 TFBE tregon se mbrojtja e konsumatorit nuk është vetëm një nga mjetet për të plotësuar tregun e brendshëm, por ky nen përfaqëson një bazë ligjore në vetvete për miratimin e legjislacionit dytësor. Detyra e autoriteteve të BE-së është sigurimi i një mbrojtjeje të lartë për konsumatorët, e cila në vetvete përbën një “nivel minimal”, pasi Traktati parashikon se masat e miratuara nga BE nuk duhet të pengojnë shtetet anëtare të marrin masa që sigurojnë mbrojtje më të lartë për konsumatorët. Kjo do të thotë se masat e marra sipas kësaj dispozite mund të kërkojnë vetëm harmonizim minimal dhe jo maksimal sikurse ndodh me masat që merren sipas nenit 114 TFBE, ku në rastet që direktiva kërkon harmonizim maksimal, atëherë shteteve anëtare u ndalohet të marrin masa që sigurojnë një mbrojtje më të lartë për konsumatorin. Me fjalë të tjera, karakteri i harmonizimit maksimal i një direktive kërkon që të gjitha shtetet anëtare të vendosin një nivel të barabartë të mbrojtjes konsumatore, çka nuk i lejon shtetet anëtare jo vetëm të parashikojnë masa me nivel më të ulët mbrojtjeje, siç është rasti i harmonizimit minimal, por as masa me një nivel më të lartë mbrojtjeje sesa ai i vendosur nga direktiva përkatëse. Kjo rregull ka rëndësi për Shqipërinë, me qëllim që të harmonizohet me korrektesë dhe përpikëri e drejta konsu- matore kombëtare me Acquis konsumatore. Legjislatori shqiptar duhet të ndjekë ka- rakterin e harmonizimit maksimal të direktivave përkatëse, si p.sh. Direktiva 2011/83/ EU mbi të drejtat e konsumatorit, e për rrjedhojë nuk mund të parashikojë një nivel më të lartë mbrojtjeje për konsumatorët. 1GU\\VKH QJD QHQL  7)%( QHQL  7)%( QXN ND ¿WXDU QGRQMs UsQGsVL Ws posaçme si bazë ligjore për zhvillimin e së drejtës konsumatore të BE-së. Ka vetëm një direktivë (Direktiva 98/6/EC) që është miratuar sipas nenit 169 TFBE. Të gjitha direktivat e tjera në fushën e së drejtës konsumatore janë bazuar në nenin 114 TFBE, çka përbën një bazë ligjore të përgjithshme për legjislacionin dytësor të përafrimit të ligjeve, qëllimi kryesor i të cilit është forcimi i tregut të brendshëm nëpërmjet mirati- mit të masave me objekt krijimin ose garantimin e funksionimit të tregut të brendshëm. Mbizotërimi absolut i nenit 114 TFBE në fushën e mbrojtjes së konsumatorëve mund të dëshmojë se politika konsumatore e përbashkët europiane nuk bazohet ekskluzivisht në objektivin e arritjes dhe të sigurimit të një niveli të lartë të mbrojtjes së konsumatorëve, por edhe në forcimin e tregut të brendshëm dhe në zbehjen e pen- JHVDYH Ws WUHJWLVs QGsUNX¿WDUH SsUPHV harmonizimit të legjislacionit të fragmenta- rizuar të shteteve anëtare. 3.2.2.2. Të drejtat e konsumatorëve si të drejta të njeriut Në ditët e sotme të drejtat e konsumatorit paraqiten edhe si të drejta të njeriut. Si pasojë, mbrojtja e lartë e konsumatorëve anembanë Bashkimit Europian garantohet gjithashtu nga instrumenti më i lartë i BE-së për mbrojtjen e të drejtave themelore, Karta e të Drejtave Themelore, e cila përbën një burim parësor të së drejtës së BE-së, dhe sipas nenit 6 të Traktatit të Bashkimit Europian (TBE) ka të njëjtën fuqi ligjore

Hyrje 29 si traktatet e BE-së. Sipas nenit 38 të Kartës, një nga objektivat e politikave të BE-së është të sigurojë një mbrojtje të lartë të konsumatorëve. Kjo do të thotë që kur orga- net e BE ravijëzojnë strategji politike, duhet të mbajnë parasysh edhe garantimin e mbrojtjes për konsumatorin. Një tjetër dispozitë e rëndësishme për konsumatorët është neni 36 i Kartës, i cili njeh të drejtën e konsumatorëve për të pasur akses në shërbimet me interes të përgjithshëm ekonomik, një fushë e rëndësishme dhe tejet e ndjeshme e së drejtës konsumatore. Njohja e një të drejte të tillë si themelore përligjet mbi bazën e arsye- timit se grupe të caktuara konsumatorësh, për shkak të dobësisë së tyre të veçantë, meritojnë një nivel veçanërisht të lartë mbrojtjeje nga tregtarët. Si përfundim, Karta garanton gjithashtu aksesin në drejtësi të konsumatorëve kur të drejtat e tyre shkelen. Aksesi në drejtësi sigurohet nga neni 47 mbi të drejtën e një mjeti ligjor efektiv dhe procesi të rregullt. Neni 47, i cili është paralel me nenin 6 të Konventës Europiane për të Drejtat e Njeriut, ku Shqipëria është palë, detyron VKWHWHWDQsWDUHWsNULMRMQsQMsVLVWHPIXQNVLRQDOGKHH¿NDVSsU]JMLGKMHQHDQNHVDYHWs konsumatorëve, sistem i cili duhet të mundësojë rivendosjen dhe zbatimin e të drejta- ve të konsumatorëve kurdoherë që ato shkelen. Kuptimi europian i aksesit në drejtësi për konsumatorët është i gjerë, përderisa kërkohet jo vetëm ekzistenca e mekanizmave gjyqësorë dhe administrativë për mbrojtjen e të drejtave të konsumatorëve, por edhe mjete alternative të zgjidhjes së PRVPDUUsYHVKMHYHNRQVXPDWRUHVLPsQ\\UDPsH¿NDVHGKHPsPLTsVRUHSsU]JMLGKMHQ e mosmarrëveshjeve. Për më tepër, kjo është një fushë e së drejtës që është zhvi- lluar kohët e fundit përmes miratimit të një mekanizmi të ri alternativ për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve, sikurse është Direktiva 2013/11/EU. 3.2.2.3. Legjislacioni dytësor mbi të drejtat e konsumatorëve Pesë të drejtat themelore të konsumatorëve parashikohen nga pjesë të ndryshme të legjislacionit dytësor të BE-së, që konsistojnë në një sërë direktivash, rregulloresh dhe rekomandimesh, të krijuara posaçërisht për të mbrojtur aspekte të ndryshme të in- teresave ekonomikë të konsumatorëve, më të rëndësishmet e të cilave po i paraqesim në tabelën e mëposhtme:

30 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime Taktika publiciteti Direktiva e Këshillit 2006/114 e 12 dhjetorit 2006 mbi dhe marketimi publicitetin çorientues dhe krahasues12. Direktiva e Këshillit 2005/29/KE e 11 majit 2005 mbi praktikat e padrejta tregtare.13 Direktiva e Këshillit 2002/65/KE e 23 shtatorit 2002 mbi tregtimin QsODUJsVLWsVKsUELPHYH¿QDQFLDUH14 Direktiva e Këshillit 98/6/KE e 16 shkurtit 1998 mbi treguesin e çmimit.15 Rregullorja e BE 1169/2011 mbi dhënien e informacionit konsumatorëve mbi produktet ushqimore16 Modalitete Direktiva 2011/83/BE e 25 tetorit 2011 mbi të drejtat të lidhjes së e konsumatorit.17 Kjo direktivë shfuqizon Direktivën e kontratave në Këshillit 85/577/KE të 20 dhjetorit 1985 mbi kontratat e largësi dhe jashtë negociuara jashtë qendrave të tregtimit,18 dhe Direktivën e qendrave të Këshillit 97/7/KE të 20 majit 1997 mbi kontrata të lidhura tregtimit në largësi.19 Direktiva 2000/31/KE e 8 qershorit 2000 mbi tregtinë Rregulla të elektronike.20 përgjithshme mbi kontratat Direktiva e Këshillit 93/13/KEE e 5 prillit 1993 mbi kushtet konsumatore e padrejta në kontratat me konsumatorët21 12 OJ L 376, 27.12.2006, f. 21. Kjo direktivë është një variant të konsoliduar i Direktivës 84/450/ EEC dhe Direktivës 97/55/EC. Kjo direktivë transpozohet në nenet 24-26 LMK dhe nenet 635-637 të KC. 13 OJ L 149, 11.6.2005, f. 22. Kjo direktivë transpozohet në nenet 13-17 LMK. 14 OJ L 271, 9.10.2002, f. 16. Kjo direktivë transpozohet në VKM nr. 615, datë 7.9.2011 “Për kontratat e tregtimit QsODUJsVLWsVKsUELPHYH¿QDQFLDUHSsUNRQVXPDWRUsW´)=QU 15 OJ L 80, 18.3.1998, f. 27. Kjo direktivë transpozohet në nenin 9 LMK. 16 2-/I.MR5UHJXOORUHGXNH¿OOXDUQJDYLWLVKIXTL]RQ'LUHNWLYsQH Këshillit 2000/13/KE të 20 marsit 2000 mbi etiketimin e produkteve ushqimore, OJ L 109, 6.5.2000, f. 29. Transpozohet në VKM nr. 434/2018, FZ nr. 106/2018. 17 OJ L 304, 22.11.2011, f. 64. Kjo direktivë transpozohet në nenet 34-38 të LMK sipas shtesave dhe ndryshimeve të vitit 2018. 18 OJ L 372, 31.12.1985, f. 31. Kjo direktivë është e shfuqizuar. Megjithatë në legjislacionin shqiptar është transpozuar me VKM nr. 63, dt. 21.01.2009, FZ nr. 8/2009. 19 OJ L 144, 4.6.1997, f. 19. Kjo direktivë është e shfuqizuar. Megjithatë në legjislacionin shqiptar është transpozuar me VKM nr. 64, dt. 21.01.2009, FZ nr. 8/2009. 20 OJ L 178, 17.7. 2000, f. 1. Kjo direktivë transpozohet me Ligjin nr.10 128, datë 11.5.2009 “Për tregtinë elektronike”, i ndryshuar, FZ nr. 85/2009. 21 OJ L 95, 21.4.1993, f. 29. Kjo direktivë transpozohet në nenet 27-28 LMK.

Hyrje 31 Rregulla mbi Direktiva e Këshillit 2008/48/KE e 23 prillit 2008 për kontrata të veçanta kontratat e kredisë konsumatore22 konsumatore Direktiva e Këshillit 2008/122/KE e 14 janarit 2009 mbi kontratat e përdorimit me afat të pasurive të paluajtshme.23 Rregulla mbi Direktiva e Këshillit 90/314/KEE e 13 qershorit 1990 mbi përgjegjësinë kontratat e paketave të udhëtimit.24 Kjo direktivë shfuqizohet jashtëkontraktore nga Direktiva 2015/2302/BE e 25 nëntorit 2015 mbi paketat për produktet e udhëtimit dhe aranzhimet e lidhura të udhëtimit.25 Siguria e Direktiva e Këshillit 1999/44/KE e 25 majit 1999 mbi shitjen përgjithshme e e mallrave konsumatore dhe garancitë e lidhura me të.26 produkteve Direktiva e Këshillit 85/374/KEE e 25 korrikut 1985,27 Mbrojtje ligjore ndryshuar nga Direktiva e Këshillit e 10 majit 199928 mbi efektive dhe përgjegjësinë që rrjedh nga produkti. QGsUNX¿WDUH Direktiva e Këshillit 2001/95/KE e 3 dhjetorit 2001 mbi sigurinë e përgjithshme të produktit.29 Direktiva 2009/22/KE e 23 prillit 200930 mbi ndalimin e shkeljeve (vendimet për të ndaluar praktikat e paligjshme), e cila ka shfuqizuar Direktivën e Këshillit 98/27/KE të 19 majit 1998.31 Rregullorja 2006/2004 mbi bashkëpunimin në mbrojtjen e konsumatorëve. 22 OJ L 133, 22.5.2008, f. 66. Kjo Direktivë shfuqizon Direktivën e Këshillit 87/102/KEE më përpara në fuqi. Transpozohet në nenet 44-45 LMK dhe Rregulloren e Bankës së Shqipërisë Nr. 48, dt. 1.7.2015, FZ nr. 119/2015. 23 OJ L 33, 3.2.2009, f. 10. Kjo Direktivë shfuqizon Direktivën e Këshillit 94/47/KEE më përpara në fuqi. Transpozohet në nenet 42-43 LMK dhe VKM 652/2014, FZ nr. 162/2014. 24 OJ L 158, 23.6.1990, f. 59. Kjo direktivë transpozohet në nenet 46-47 LMK dhe VKM nr. 65, dt. 21.01.2009, FZ nr. 8/2009. 25 OJ L 326, 11.12.2015, f. 1. 26 OJ L 171, 7.7.1999, f. 12. Kjo direktivë transpozohet në nenet 29-33 LMK. 27 OJ L 210, 7.8.1985, f. 29. Kjo direktivë transpozohet me dispozitë referuese në nenin 6 LMK në nenet 628-634 të Kodit Civil. 28 OJ L 141, 4.6.1999, f. 20. Kjo direktivë nuk është transpozuar. 29 OJ L 11, 15.1.2002, f. 4. Ndërkohë është në rrugë miratimi një rregullore e cila do të shfuqizojë këtë direktivë. Kjo direktivë transpozohet me dispozitë referuese në nenin 5 LMK në ligjin nr. 10  GDWs  µ3sU VLJXULQs H SsUJMLWKVKPH Ws SURGXNWHYH MRXVKTLPRUH¶ )= QU   ndryshuar me ligjin nr. 16/2013, FZ nr. 29/2013 30 OJ L 110, 1.5.2009, f. 30. 31 OJ L 166, 11.6.1998, f. 51. Kjo direktivë është shfuqizuar, por megjithatë ka mbetur pjesërisht e transpozuar në nenin 55 LMK.

32 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime Zgjidhje Direktiva 2013/11/BE e 21 majit 2013 mbi zgjidhjen alternative e mosmarrëveshjeve alternative të mosmarrëveshjeve të konsumatorëve.32 Më parë ishin Rekomandimi i Komisionit 98/257/EC i 30 marsit 199833 dhe Rekomandimi i Komisionit 2001/310/EC i 4 prillit 200134 Acquis më sipër është dokument në zhvillim, sepse vlerësohet vazhdimisht e, sipas rastit, rishikohet dhe përditësohet. 3.2.2.4. Vendimet e Gjykatës së Drejtësisë të Bashkimit Europian (GJED) Gjykata Europiane e Drejtësisë35 përbën një motor për zhvillimin e një të drejte politike të përbashkët europiane konsumatore, kryesisht përmes interpretimit të dis- pozitave të së drejtës konsumatore në të drejtën parësore dhe dytësore, të referuar përpara GJED nga gjykatat kombëtare të shteteve anëtare, sipas nenit 267 TFBE mbi referencat paraprake. Disa vendime të GJED-së duket se përfaqësojnë më shumë krijim të së drejtës konsumatore sesa interpretim të legjislacionit europian ekzistues. Në praktikë mund të ketë debate në doktrinën juridike mbi kuptimin e së drejtës konsumatore përkatëse, si për shkallën në të cilën dispozitat u japin konsumatorëve të drejta, ashtu edhe për përmbajtjen e këtyre të drejtave. Nëse konsumatori ngre një padi kundër palës kontraktore dhe nëse rezultati i çështjes varet nga interpretimi i së drejtës së BE-së, si p.sh. nga direktivat e së drejtës konsumatore të BE-së, të dyja palët NDQsWsGUHMWsW¶LNsUNRMQsJM\\NDWsVNRPEsWDUHNRPSHWHQWHWDUHIHURMsosVKWMHQSUDQs GJED-së, me qëllim për të kërkuar këshillim në interpretimin e legjislacionit europian përkatës. Në disa raste mund të shfaqen vështirësi nëse gjyqtari kombëtar nuk e njeh nevojën për të referuar çështjen. Në teori, gjykatat e shkallëve më të ulëta mund të referojnë çështje të tilla te GJED, ndërsa gjykata më e lartë e një vendi është e detyruar ta referojë çështjen përpara GJED, nëse ekziston një nevojë për qartësim të normës që rjedh nga e drejta e BE-së. Sipas së drejtës aktuale të BE-së, konsumatori nuk ka të GUHMWsW¶LGUHMWRKHWYHWs*-('Vs Pavarësisht faktit se Shqipëria nuk është vend anëtar i BE-së, gjykimet e GJED- së janë të rëndësishme, përderisa është GJED ajo që interpreton, qartëson dhe shpje- gon legjislacion e BE-së mbi konsumatorët përmes çështjeve që shqyrton. Për me tepër, në disa raste, GJED përmes interpretimit autonom të së drejtës së BE-së krijon njëherazi norma të reja. Marrëveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA) që ka nënshkruar 32 OJ L 165, 18.6.2013, f. 63. Transpozuar pjesërisht në ligjin nr. 71/2018 për disa shtesa dhe ndryshime në LMK, nenet 52/2-52/6. 33 OJ L 115, 17.4.1998, f. 31. 34 OJ L 109, 19.4.2001, f. 56. 35 Që pas hyrjes në fuqi të Traktatit të Lisbonës, më 1 dhjetor 2009, quhet Gjykata e Drejtësisë e Bashkimit Europian. Në anglisht akronimi varion midis ECJ ose CJEU, ndërsa në shqip do të përdoret gjithnjë akronimi GJED.

Hyrje 33 Republika e Shqipërisë me Bashkimin Europian,36 kërkon që dispozitat e transpozua- ra nga e drejta e BE-së në sistemin e brendshëm ligjor të interpretohen në përputhje me interpretimin e bërë nga GJED në jurisprudencën e saj, pasi kjo jurisprudencë është pjesë e Acquis së BE-së. Për këtë arsye autoritetet kompetente duhet rregu- llisht të ndjekin zhvillimet e jurisprudencës së GJED-së dhe të informojnë në mënyrë të përshtatshme dhe në kohë Komisionin për Mbrojtjen e Konsumatorëve dhe au- toritetet të tjera përkatëse të ngarkuara me zbatimin e legjislacionit për mbrojtjen e konsumatorëve në praktikë. Për shembull, një qartësim i bërë nga GJED në praktikën e vet gjyqësore është se e drejta për dëmshpërblim e konsumatorëve, të drejtat e të cilëve të garantuara nga legjislacioni dytësor i BE-së janë shkelur, përfshin jo vetëm shpërblim për dëmin material, por edhe për dëmin moral. Ky dhe vendime të tjera përkatëse të GJED-së në fushën e mbrojtjes së konsumatorëve duhet të merren në konsideratë kur zbatohen në praktikë dispozitat e legjislacionit për mbrojtjen e konsumatorëve. 4. Fusha e zbatimit të ligjit dhe politikave për konsumatorin Gjatë viteve të fundit ligji dhe politika për konsumatorin është zhvilluar si një politikë gjithnjë e më shumë koherente dhe e dallueshme (4.1). Në një fazë gjithnjë e më të fundit, një qasje e re kërkon integrimin e konsideratave për politikat për konsu- PDWRULQQsSROLWLNDWsWMHUDHNRQRPLNHGKHVRFLDOHWsVKWHWLWSROLWLNsVSsUPEURMWMHQ e konsumatorit i jepet një fushë veprimi më e gjerë dhe ndikimi i saj bëhet edhe më i rëndësishëm sepse shtrihet në një mori fushash të tjera të politikave (4.2). 4.1. Çështjet themelore të ligjit dhe të politikave për konsumatorin Këtu renditen thjesht çështjet më të zakonshme të interesit dhe fushat prioritare të veprimit të politikës tradicionale për mbrojtjen e konsumatorit. - Edukimi i konsumatorit: sensibilizimi i konsumatorëve për përgjegjësitë e tyre, të GUHMWDW GKH GHW\\ULPHW QGLKPHVD Ts DWD Ws OXDMQs QMs URO DNWLY Qs WUHJ PEURMWMD H NRQVXPDWRUsYHQJDPDVKWULPLGKsQLDHaksesit të efektshëm në legjislacion dhe në PHNDQL]PDWHGsPVKSsUEOLPLWQGLKPHVDSsUWsPDUUsYHQGLPHSsUEOHUMHGKHSsUWs administruar buxhetin. - Informimi dhe këshillimi i konsumatorëve (për produkte dhe shërbime, rreziqe dhe aksidente që lidhen me produktin ose shërbimin, kushtet e kontratës, çmimet dhe tarifat, ligjet dhe rregulloret etj.): etiketimi dhe paketimi i produktit, para- lajmërime dhe njoftime për përdorimin, dhënia e kushteve të kontratës, dhënia e periudha- ve të tërheqjes, ndalimi i publicitetit çorientues, krijimi i një rrjeti të Qendrave të Këshillimit të Konsumatorit, promovimi i informacionit për konsumatorin përmes 36 Stabilisation and Association Agreement between the European Communities and their Member States, of the one part, and the Republic of Albania, of the other part OJ L 107, 28.4.2009, p. 166-502 /LJML UDWL¿NXHV QU  L GDWsV  3sU UDWL¿NLPLQ H ³0DUUsYHVKMHV Vs 6WDELOL]LP$VRFLLPLW ndërmjet Republikës së Shqipërisë dhe Komuniteteve Europiane e shteteve të tyre anëtare”, FZ nr. 87/06.

34 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime burimeve të pavarura si grupet e konsumatorit (kryesisht përmes testimit krahasues), zhvillimi i fushatave të sensibilizimit etj. - Mbrojtja e interesave ekonomikë të konsumatorit: parandalimi i tregtisë së pander- VKPHSXEOLFLWHWLRVHPHWRGDWHVKLWMHVHOLPLQLPLLNXVKWHYHWspadrejta nga kontratat HNRQVXPDWRUsYHQGDOLPLLVSHNXOLPHYHQsoPLPHUUHJXOOLPLLkredisë konsuma- WRUHNUHGLDSsUVKWsSLGKHWUDQVDNVLRQHWsWMHUD¿QDQFLDUHGHW\\ULPHWsJDUDQFLVsSDV VKLWMHVSURPRYLPLLVWDQGDUGHYHWsFLOsVLVsHWM - Siguria e konsumatorit: për të mbrojtur konsumatorët nga produktet ose shërbimet që janë të rrezikshme ose të pasigurta përmes masave parandaluese (qoftë përpara, qoftë edhe pas tregtimit, si kërkesat për informacion, skemat e sigurisë së cilësisë, detyri- met e kontrollit mbi proceset e prodhimit dhe shpërndarjes, tërheqjet dhe anulimet e produktit, shkëmbimi i sistemeve të informacionit dhe parashikimi i mbikëqyrjes së tregut), si edhe masave korrigjuese (dhënia e aksesit në skemat e duhura dhe lehtësisht të realizueshme të kompensimit, kryesisht përmes rregullave të rrepta të përgjegjësisë). Qëllimi i këtij komponenti është mjaft gjithëpërfshirës sepse nuk ka të bëjë vetëm me legjislacionin e përgjithshëm për produktin dhe për sigurinë e shërbimeve, por me të gjithë sektorët e produktit dhe shërbimeve (ushqimi, medika- mentet, produktet kozmetike, lodrat, automjetet, pajisjet shtëpiake, substancat kimi- ke, kujdesi shëndetësor, transporti, veprimtaritë sportive dhe argëtuese etj.). .RPSHQVLPLLNRQVXPDWRUsYHSsUW¶XGKsQsNRQVXPDWRUsYHPsQ\\UDWsVKSHMWDGKH WsDUULWVKPHSsUHN]HNXWLPLQHWsGUHMWDYHWsW\\UHSsUWsSsUFDNWXDUPMHWHWHGXKXUD FLYLOHSHQDOHGKHDGPLQLVWUDWLYHSsUWsOHJMLWLPXDUJUXSHWHNRQVXPDWRUsYHRVHSsU W¶XGKsQsDW\\UHWsGUHMWsQSsUSDGLNROHNWLYHSsUSDUDJM\\NDWsVGKHSsUWs]KYLOOXDUVNH- ma të pavarura dhe të efektshme të zgjidhjes alternative të mosmarrëveshjeve (ZM/ ADR). - Përfaqësimi i interesave kolektivë të konsumatorëve: promovimi dhe dhënia e PEsVKWHWMHV SsU JUXSHW H NRQVXPDWRUsYH UULWMD H SMHVsPDUUMHV Vs SsUIDTsVXHVYH Ws NRQVXPDWRUsYHQsSURFHVLQHYHQGLPPDUUMHVNULMLPLLRUJDQHYHWsNRQVXOWLPLWHWM - Aksesi në mallra dhe shërbime bazë, d.m.th. dhënia e aksesit të efektshëm për të gjithë konsumatorët në mallra dhe shërbime bazë si kujdesi shëndetësor, arsimi, ushqimi, strehimi, uji, energjia, telekomunikacioni, transporti dhe shërbimet bazë ¿QDQFLDUH 4.2. Rregulla e integrimit Ndërkohë që politika për konsumatorin është bërë një fushë e veçantë veprimi, ajo ka lidhje të drejtpërdrejtë me disa politika të tjera të rëndësishme. Politika për konsumatorin është me natyrë horizontale, sepse konsumatorët mund të ndikohen nga shumica e politikave të shtetit. Politika e mbrojtjes së konsumatorit shtrihet te poli- WLNDW HNRQRPLNH GKH VRFLDOH SD X NX¿]XDU YHoDQsULVKW WH QGRQMs SUHM W\\UH ( GUHMWD konsumatore shtrihet në kategori tradicionale të së drejtës, pa qenë veçanërisht pjesë e ndonjërës prej tyre. Ndikimi i pranimit të dimensionit horizontal të politikës konsumatore është i dyanshëm:

Hyrje 35 - së pari, kërkon që vlerësimet për mbrojtjen e konsumatorit të merren parasysh QJDSROLWLNsEsUsVLWQsSsUNX¿]LPLQRVH]EDWLPLQHSROLWLNDYHWsWMHUDWsVKWHWLW - së dyti, kërkon krijimin e mekanizmave ose strukturave ndërinstitucionale që do të bëjnë të mundur dhe të efektshëm integrimin dhe koordinimin me dikastere ose organe të tjera shtetërore. Rregulla e integrimit u prezantua në Traktatin themelues të Komunitetit Europian VLSDVQHQLWSDUDJUD¿.sVDMUUHJXOOHLNXVKWRKHWHGKHPsVKXPsYsPHQGMHPH Traktatin e Lisbonës ku bëhet një parim i përgjithshëm i së drejtës së Bashkimit (neni i ri 12 i këtij Traktati). Ilustrimet e këtyre fushave të lidhura ngushtë janë siguria ushqimore, bujqësia, NRQNXUUHQFDVKsUELPHW¿QDQFLDUHVKsUELPHWSXEOLNHWHOHNRPXQLNDFLRQHWHQHUJMLD transporti), turizmi dhe mbrojtja e mjedisit. 5. Mbrojtja e konsumatorit në Shqipëri 5.1. Ligji nr. 8192 i vitit 1997 Ligji nr. 8192 i 6 shkurtit 1997 “Për mbrojtjen e konsumatorit” ka qenë ligji i parë i këtij lloji i miratuar nga Parlamenti Shqiptar. Ai përcaktoi për herë të parë bazën ligjore për të siguruar mbrojtjen e konsumatorëve dhe për të rregulluar marrëdhëniet e reja të krijuara në ekonominë e tregut ndërmjet prodhuesve, shitësve, furnizuesve dhe konsumatorëve. Pas miratimit të këtij ligji të parë, në situatën e vendit ndodhën ndryshime të rëndësishme, përfshirë sa më poshtë: - në shtator 2000 Shqipëria bëhet vend anëtar i Organizatës Botërore të Tregtisë çka krijon mundësi për liberalizimin e tregut dhe lëvizjen e lirë të mallrave dhe VKsUELPHYH SsU SDVRMs WUHJX VKTLSWDU GR Ws QGLNRKHW QJD WUHJMHW H YHQGHYH Ws tjera të rajonit dhe të botës. - përgatitjet për nënshkrimin e Marrëveshjes së Stabilizim-Asociimit, me synim LQWHJULPLQ H 6KTLSsULVs Qs %DVKNLPLQ (XURSLDQ ¿OOXDQ Qs THUVKRU  1Ms kusht i rëndësishëm për këtë marrëveshje në fushën e mbrojtjes së konsumato- rit ishte harmonizimi i legjislacionit, si edhe krijimi i sistemit të efektshëm të mbikëqyrjes së tregut. - konsumatorët shqiptarë duhej të përballeshin me situatat e reja, si pasojë e libe- ralizimit të shpejtë të tregut. Në veçanti u vunë re: praktika tregtare të padrejta dhe mashtruese, metoda të reja të shitjes, si shitjet në largësi dhe shitjet jashtë qendrave të tregtimit, mungesa e informacionit të tregut dhe transparencës së çmimit, rritja e madhe e publicitetit, cilësia e dobët e produkteve ose vënia në WUHJHSURGXNWHYHPHWsPHWDRVHWsIDOVL¿NXDUDPXQJHVDHVWUXNWXUsVLQVWLWXFLR- nale të ekzekutimit dhe sanksione të paefektshme në dispozicion. 1GsUNRKsJMDWsYLWHYH¶NLVKWHK\\UsQsIXTLQMsQXPsULPDGKGLUHNWLYDVKHXUR- piane mbi çështjet e rëndësishme të konsumatorit, duke nxitur kështu përafrimin e legjislacionit shqiptar me standardet europiane ne fushën e konsumatorit.

36 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime Arsyet e mësipërme shpjegojnë pse u ndie nevoja për një nismë të re ligjore në fushën e mbrojtjes së konsumatorit. Puna për të ndryshuar ose zëvendësuar ligjin nr. ¿OORLQsYLWLQQsQNXMGHVLQH0LQLVWULVsVs%DVKNsSXQLPLW(NRQRPLNGKH Tregtisë. 3DYDUsVLVKWGsVKWLPHYHGKHNX¿]LPHYHWsWLMOLJMQUNLVKWHYOHUsWsTDUWsVLP- bolike sepse për herë të parë të drejtat e konsumatorit u shpallën dhe u njohën me ligj. 5.2. Ligji nr. 9135 i vitit 2003 Një ligj i ri për mbrojtjen e konsumatorit, që zëvendëson të parin, u miratua më 9 shtator 2003. Ky ligj përfaqësoi një hap të rëndësishëm në drejtim të përafrimit të legji- slacionit shqiptar për konsumatorin me Acquis communautaire, pasi disa nga direktivat kryesore të konsumatorit u transpozuan me ligj. Ky zhvillim solli gjithashtu ndryshi- me në kuadrin institucional për politikën konsumatore në Shqipëri. Për herë të parë u krijua një Departament i veçantë për Mbrojtjen e Konsumatorit brenda ministrisë përgjegjëse për çështjet e tregtisë (atëherë Ministria e Ekonomisë). U krijua edhe një Këshill Koordinues për Mbrojtjen e Konsumatorit që duhet të vepronte si organ këshillues, me përfaqësues nga struktura të ndryshme shtetërore që merren me çështje të konsumatorëve, si edhe nga shoqata të konsumatorëve apo organizata të biznesit. Gjatë procesit të hartimit të ligjit pati diskutime të shumta në lidhje me marrëdhënien mes ligjit për mbrojtjen e konsumatorit dhe Kodit Civil, që ishte duke X ULVKLNXDU 6L UH]XOWDW GLVD GLUHNWLYD Ws SDUDVKLNXDUD SsU W¶X WUDQVSR]XDU VL kredia konsumatore dhe paketat e udhëtimit, u hoqën nga drafti. Edhe pse ligji i ri përmbante dispozita në lidhje me publicitetin çorientues dhe krahasues, kontratat e negociuara jashtë qendrave të tregtimit, kushtet e padrejta në kontratat me konsumatorët, kontratat e përdorimit me afat të pasurive të paluajtshme, kontratat në largësi, dhënien e çmimeve të destinuara për konsumatorët, sigurinë e produktit, shitjen e mallrave për konsumatorët dhe garancitë që lidhen me to, ai nuk arrin një transpozim të plotë të së drejtës së BE-së. 1GsUNRKs SsUSMHNMHW H 6KTLSsULVs GUHMW DQsWDUsVLPLW Qs %( LQWHQVL¿NRKHQ Marrëveshja e Stabilizim-Asociimit u nënshkrua në qershor 2006. Në kuadër të zbati- mit të nenit 76 të Marrëveshjes, që ka të bëjë drejtpërdrejt me politikën për mbrojtjen e konsumatorit, kërkoheshin më shumë nisma me qëllim që legjislacioni shqiptar për konsumatorin të përputhej me direktivat europiane. Në Raportin e Progresit të vi- tit 2007 Komisioni Europian rekomandoi ndarjen e çështjes së sigurisë të produktit nga pjesa tjetër e temave për konsumatorin që mbulohen nga e drejta e përgjithshme për mbrojtjen e konsumatorit. Kështu doli nevoja e ndryshimit të ligjit nr. 9135. Ndryshimet, që në fakt preknin më shumë se 40% të dispozitave ligjore ekzistuese, V\\QRQLQW¶XNXVKWRKHMPsVKXPsKDSsVLUsosVKWMHYHWsHN]HNXWLPLWSsUPHVSURFHGX- rave të reja të kompensimit të konsumatorëve dhe mbikëqyrjes më të madhe të tre- gut. Për rrjedhojë, pasi u pranua nevoja për të përgatitur një variant të ri të ligjit për mbrojtjen e konsumatorit, Ministria e Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjisë së asaj kohe ¿OORLQMsSURFHVWsULKDUWLPL

Hyrje 37 5.3. Ligji nr. 9902 i vitit 2008 (LMK) Ky proces çoi në miratimin nga parlamenti shqiptar të ligjit nr. 9902 të 17 prillit 2008 për mbrojtjen e konsumatorit. Ky ligj, aktualisht në fuqi, përbën objektin e këtij komentari. Ligji, së bashku me aktet zbatuese të tij ose Vendimet e Këshillit të Ministrave, siguron një përafrim më të madh të dispozitave shqiptare me direktivat përkatëse eu- ropiane. Ai përcakton qartë organet përkatëse të shtetit përgjegjëse për zbatimin e ligjit. Shumica e dispozitave të ligjit do të jenë nën mbikëqyrjen e një Komisioni të krijuar rishtazi për Mbrojtjen e Konsumatorit, i cili është një organ vendimmarrës dhe ka të drejtë të vendosë gjoba administrative. Disa dispozita të tjera, si ato në lidhje me dhënien e çmimit, etiketimin e produktit, kërkesat gjuhësore dhe paraqitjen e të dhënave të tregtarit, mbeten kompetencë e inspektoratit të mbikëqyrjes së tregut. Siguria e produktit lihet jashtë ligjit nr. 9902 sepse tani është subjekt i një legji- slacioni tjetër për këtë çështje. Kështu Direktiva 2001/95/KE është përafruar me anë të Ligjit nr.10 480, datë 17.11.2011 “Për Sigurinë e Përgjithshme të Produkteve Joushqimore”, i cili ka shfuqizuar Ligjin nr. 9779 të 16 korrikut 2007 “Për sigurinë e përgjithshme të produktit, kërkesat thelbësore dhe vlerësimin e konformitetit të pro- dukteve joushqimore”. Ligji nr. 9902 arrin transpozimin e plotë të të gjitha direktivave europiane pjesë e Acquis communautaire të konsumatorit në fuqi në vitin 2007, përfshirë Direktivën e KE-së të vitit 2005 për praktikat e padrejta tregtare. Ai përmban edhe çështje që nuk merreshin parasysh në ligjin e mëparshëm, si paketat e udhëtimit, kredia konsumatore dhe vendimet për ndalimin e shkeljeve në interes të konsumatorit. Për disa çështje të konsumatorit, si kontratat në largësi, kontratat e negociuara jashtë qendrave të tregtimit, kontratat e përdorimit me afat të pasurive të paluajtshme dhe SDNHWDWHXGKsWLPLWGLVSR]LWDWOLJMRUHPEHWHQWsNX¿]XDUDQsIRUPXOLPLQHUUHJX llave bazë më të rëndësishme të zbatueshme. Rregulla më të detajuara janë miratuar në vitin 2008 e në vazhdim me Vendime të Këshillit të Ministrave. VKM të tjera kanë të bëjnë me funksionimin e Komisionit për Mbrojtjen e Konsumatorit dhe Këshillit Koordinues për Mbrojtjen e Konsumatorit. Përmirësime të konsiderueshme të ligjit nr. 9902, në funksion të përputhshmërisë së tij me direktivat kryesore, janë kryer në vitin 2011, ndërsa aktualisht është miratuar ligji nr. 71/2018 i cili transpozon Direkivën 2011/83/EU mbi të drejtat konsumatore dhe Direktivën 2013/11/EU mbi zgjidhjet alternative të mosmarrëveshjeve konsuma- tore, gjë që e ka sjellë LMK-në në përputhje me Acquis e BE-së më të re në fushën e mbrojtjes konsumatore37. 37 Shih https://www.parlament.al/Files/ProjektLigje/PL-NDRYSHIME-9902-MBROJTJA-E- KONSUMATORIT.pdf (aksesuar më 14.6.2018). Shih edhe Fletoren Zyrtare nr. 162/2018.



PJESA I DISPOZITA TË PËRGJITHSHME Neni 1 Objekti Qëllimi i këtij ligji është mbrojtja e interesave të konsumatorëve në treg, si dhe përcaktimi i rregullave dhe ngritja e institucioneve përkatëse për të mbrojtur të drejtat e konsumatorëve. Koment LMK ka tri qëllime kryesore të cilat janë shpallur shprehimisht në Nenin 1. Së pari, një nga qëllimet kryesore të ligjit është të mbrojë interesat e konsumatorëve në treg duke ekuilibruar pozitën juridike të konsumatorëve me atë të tregtarëve në funksion të mirëfunksionimit të tregut. Në parim, palët pjesëmarrëse në treg janë të barabarta. Parimet e së drejtës private karakterizohen nga barazia e palëve, pra palët prezumohen të barabarta dhe ato hyjnë në marrëdhënie mes tyre bazuar në autonominë e vullnetit. Por kjo barazi shpesh është formale, pasi në fakt vihet re pabarazia mes palëve në treg. Me qëllim që barazia formale të shndërrohet në një barazi substanciale mes palëve, është menduar e arsyeshme ndërhyrja e legjislatorit me anë të norma- ve juridike urdhëruese duke rregulluar kështu edhe mirëfunksionimin e tregut. Pra qëllimi primar i këtij ligji është mbrojtja e ekonomisë së lirë të tregut nga deformimet potenciale që mund të sjellë liria e padisiplinuar e aktorëve në treg. Një nga produktet e kësaj ndërhyrjeje është edhe ligji për mbrojtjen e konsumatorëve, sikurse bëhet e qartë qysh në qëllimin e ligjit. Së dyti, ligji ka për qëllim të përcaktojë rregulla që synojnë mbrojtjen e konsumatorëve, pra forcimin e pozitës juridike të konsumatorëve përkundrejt tregtarëve për arritjen e barazisë efektive midis këtyre pozitave juridike, duke fuqizuar kështu konsumatorët dhe duke rritur besimin e tyre në treg. Së treti, ligji synon të ngrejë institucione të përshtatshme për të mbrojtur të drejtat e konsumatorëve. ,QWHUHVDWHNRQVXPDWRUsYHPXQGWHPEURKHQGXNHSDUDVKLNXDUUUHJXOODVSHFL¿NH për të përcaktuar sjelljen e përshtatshme të tregtarëve në treg. Kjo sjellje e imponuar nga normat juridike ka të bëjë me të gjitha fazat nëpër të cilat kalon shkëmbimi ne treg: faza parakontraktore, lidhja e kontratës, si dhe sjellja pas lidhjes së kontratës. 3sUYHo LPSRQLPHYH QGDM WUHJWDUsYH SDUDVKLNRKHQ HGKH GLVD UUHJXOOD VSHFL¿NH që u njohin konsumatorëve një sërë të drejtash bazë, duke mundësuar edhe mjete të SsUVKWDWVKPHMXULGLNHSsUW¶LPEURMWXUNsWRWsGUHMWD

40 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime Jo më pak rëndësi paraqesin edhe rregullat e parashikuara për ngritjen e insti- tucioneve të posaçme, të cilat synojnë të mbikëqyrin tregun dhe zbatimin e ligjit për mbrojtjen e konsumatorëve. Pra, përveç sanksioneve që shoqërojnë sjelljen e përshtatshme që duhet të mbajnë tregtarët, me rëndësi të veçantë është edhe zbatimi PH H¿NDVLWHW L NsW\\UH VDQNVLRQHYH oND sVKWs GHW\\Us H LQVWLWXFLRQHYH Ws QJULWXUD SsU këtë qëllim. Neni 2 Fusha e zbatimit Ky ligj përfshin të gjitha llojet e marrëdhënieve ndërmjet tregtarëve dhe konsumatorëve, që kanë të bëjnë me mallrat e konsumatoreve apo shërbime. Zbatimi i dispozitave të këtij ligji nuk cenon zbatimin e dispozitave ligjore që rregullojnë sektorët e veçantë, sipas parashikimeve të legjislacionit në fuqi. Dispozitat e këtij ligji zbatohen dhe për ato çështje që nuk rregu- llohen nga legjislacioni i posaçëm. Koment Neni 2 i ligjit për mbrojtjen e konsumatorëve përcakton marrëdhëniet juridike mbi të cilat do të zbatohet ligji. Qëllimi i ligjit është të ofrojë një mbrojtje të veçantë për konsumatorët duke i bërë marrëdhëniet e tyre me tregtarët objekt të një rregu- llimi të posaçëm, të ndryshëm nga rregullimi i përgjithshëm që ofron Kodi Civil. Si parim bazë, marrëdhëniet mes qytetarëve, të cilat bazohen në autonominë e vull- netit dhe shërbejnë për realizimin e interesave privatë, rregullohen nga Kodi Civil. Në këtë mënyrë Kodi Civil, i mbështetur në parimin e përgjithshëm kushtetues të lirisë së veprimtarisë ekonomike, përbën burimin parësor të së drejtës që normon marrëdhëniet juridike private. Në rastin kur marrëdhënie të veçanta kërkojnë një rre- JXOOLPPsVSHFL¿NOHJMLVODWRULPXQGWs]JMHGKsW¶LUUHJXOORMsDWRPHDQsWsOLJMHYHWs posaçme. Në rastin konkret mbrojtja e parimit themelor kushtetues të ekonomisë së tregut, pra funksionimi i një tregu të lirë, të mbështetur në konkurrencën e ndershme, dikton nevojën e një rregullimi të posaçëm të marrëdhënieve tregtar-konsumator. Në këtë mënyrë, për të mbrojtur tregun e lirë nga deformimet e mundshme që ai mund të pësojë, ky ligj e shtrin zbatimin e tij në të gjitha marrëdhëniet midis dy palëve me karakteristika kryesore të ofruesve dhe kërkuesve në treg. 1. Marrëdhënia juridike me konsumatorët Marrëdhëniet krijohen zakonisht midis njerëzve për plotësimin e nevojave të tyre materiale apo shpirtërore. Kur këto marrëdhënie rregullohen nga ligji, ato marrin karakteristikat e marrëdhënieve juridike. Pra marrëdhëniet juridike janë ato marrëdhënie shoqërore, të cilat rregullohen nga normat e së drejtës. Elementet thelbësore të marrëdhënies juridike janë subjektet, objekti dhe përmbajtja. Në rastin e ligjit për mbrojtjen e konsumatorëve normat juridike të parashikuara në të rregullojnë të drejtat dhe detyrimet juridiko-civile (përmbajtja) që krijohen midis tregtarëve dhe konsumatorëve (subjektet), të cilat drejtohen mbi mallrat ose shërbimet (objekti).

Pjesa I – Dispozita të përgjithshme 41 1.1. Subjektet Marrëdhënia juridike është gjithnjë e konstruktuar nga dy palë të cilat mbartin të drejta subjektive dhe detyrime juridiko-civile. Nga neni 2 i ligjit kuptojmë se subjekte të marrëdhënieve juridike që rregullohen nga ligji për mbrojtjen e konsumatorëve, janë nga njëra anë tregtarët dhe nga ana tjetër konsumatorët. Ligji nuk mbulon marrëdhëniet e dy tregtarëve mes njëri-tjetrit, as marrëdhëniet e dy konsumatorëve mes njëri-tjetrit. P.sh. marrëdhëniet e furnizimit midis një tregtari me shumicë dhe një tregtari më pakicë që shet mallra drejtpërdrejt te konsumatori, ose p.sh. kontratat e shitjeve midis prodhuesit dhe distributorit nuk do të jenë objekt i rregullimit të ligjit për konsumatorët. Marrëdhëniet midis këtyre dy tregtarëve do të rregullohen nga Kodi Civil. Po kështu, edhe marrëdhëniet mes dy konsumatorëve që shesin apo blejnë mes njëri-tjetrit, si p.sh. shitja e një automjeti të përdorur nga një konsumator te një tjetër, nuk do të rregullohen nga dispozitat e ligjit për mbrojtjen e konsumatorëve. Ligji do të zbatohet vetëm në marrëdhëniet e krijuara midis palëve qartësisht të përcaktuara, ku nga njëra anë është tregtari dhe nga ana tjetër konsumatori. 1.1.1. Tregtari 6LSDVSsUNX¿]LPHYHTsMHSHQQsQHQLQWs/0.PHWUHJWDUGRWsNXSWRMPsoGR SHUVRQ¿]LNLFLOLLUHJMLVWUXDURVHMRQsUHJMLVWULQWUHJWDUYHSURQSsUTsOOLPHTsOLGKHQ me veprimtarinë e tij ekonomike, tregtinë, biznesin, zanatin ose profesionin. Pra tregta- ri është personi që hyn në një marrëdhënie në kuadër të veprimtarisë së lartpërmendur. Ai ka ndërgjegjen dhe njohuritë e nevojshme për kryerjen e aktivitetit të tij. Tregtar është gjithashtu edhe një person juridik, qoftë ky publik apo privat. Personi juridik TsPXQGWsSsUNX¿]RKHWVLWUHJWDUPXQGWsMHWsLRUJDQL]XDUQsoIDUsGROORMIRUPHWs parashikuar nga ligji, ai mund të jetë i organizuar në formën e një shoqërie tregtare, SVKVKRTsULNROHNWLYHNRPDQGLWHPHSsUJMHJMsVLWsNX¿]XDUDSRVKRTsULDNVLRQHUH sipas përcaktimeve që jep ligji për shoqëritë tregtare, apo mund të jetë i organizuar në një shoqëri të thjeshtë, sipas përcaktimeve të Kodit Civil, mund të jetë një organizatë MR¿WLPUXUsVHHFLODNU\\HQYHSULPWDULHNRQRPLNHVLSVKQMsVKRTDWsIRQGDFLRQRVH qendër, por mund të jetë edhe një person juridik publik, qoftë i organizuar si një VKRTsULDNVLRQHUHPHNDSLWDOVKWHWsURUTRIWsVLRUJDQL]DWsMR¿WLPUXUsVHHNULMXDUQJD shteti, apo qoftë në ndonjë formë tjetër të parashikuar nga ligji, por që vepron kundrejt konsumatorëve në ofrimin e mallrave apo shërbimeve dhe brenda veprimtarisë së vet ekonomike. Personat juridikë publikë që kanë tjetër fokus aktiviteti, sikurse janë p.sh. institucionet të cilat kryejnë veprimtari në ushtrim të sovranitetit shtetëror në mbrojtje të interesit të përgjithshëm shoqëror, të cilët në këtë kuadër ushtrojnë edhe VKsUELPHQGDMT\\WHWDUsYHQXNPXQGWsNODVL¿NRKHQVLWUHJWDUs3UDQsQMsSsUNX¿]LP të përgjithshëm, tregtarë janë ata persona që ushtrojnë aktivitet në kuadër të lirisë së veprimtarisë ekonomike të parashikuar në nenin 11 të Kushtetutës dhe që këtë akti- YLWHWHXVKWURMQsPHTsOOLP¿WLPLQQsNXDGsUWsQMsYHSULPWDULHHNRQRPLNHHWUHJWDUH sipas biznesit, zanatit a profesionit të tyre. Përcaktimi është shumë i gjerë meqenëse ai përfshin të gjithë operatorët ekonomikë që marrin pjesë në procesin e prodhimit dhe të shpërndarjes p.sh. prodhuesit, importuesit, shpërndarësit dhe shitësit. Nuk ka

42 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime ndonjë ndryshim në bazë të statusit apo madhësisë së operatorit ekonomik. Shembuj të ndryshëm që mund të jepen për të përcaktuar tregtarin janë: GLVWULEXURUsWGKHVKLWsVLWTRIVKLQSHUVRQD¿]LNsVKRTsULWsYRJODWsPHVPHDSR WsPsGKDTRIVKLQWs]RWsUXDUDQJDVKWHWLDSRSHUVRQDSULYDWs IXUQLWRUsWHVKsUELPHYHTRIVKLQSULYDWsRVHVKWHWsURUs IHUPHUsW DQsWDUsWHJUXSLPHYHSURIHVLRQDOHVLDYRNDWsWPMHNsWRVHDUNLWHNWsW - ekspertët. Një përfaqësues tregtar ose agjent do të konsiderohet gjithashtu si tregtar. Pra, jo vetëm personi që vepron për qëllime që lidhen me veprimtarinë e tij ekonomike, tregta- re, biznesi, zanati a profesioni do të konsiderohet tregtar, por edhe çdo përfaqësues i tij, si p.sh. punonjës, shitës, agjent, pra çdo person që punon në emër ose për llogari të tregtarit do të konsiderohet tregtar për efekte të ligjit të mbrojtjes së konsumatorëve. Kjo për arsye se marrëdhënia që krijohet midis këtij përfaqësuesi dhe konsumatorit është në thelb marrëdhënie që krijohet midis tregtarit të përfaqësuar dhe konsumato- rit, ku përfaqësuesi është vetëm një ndërmjetës që lidh këto subjekte, marrëdhëniet e të cilëve rregullohen nga ligji për mbrojtjen e konsumatorëve. Me qëllim që këto PDUUsGKsQLH Ws PRV VKSsWRMQs SD UUHJXOOLP OLJMRU QJD DUWL¿FD ¿NWLYH OHJMLVODWRUL ND parashikuar që edhe marrëdhëniet e lidhura me përfaqësuesit e tregtarëve të rregu- llohen nga normat juridike në mbrojtje të konsumatorëve.1 Përfaqësuesi i tregtarit, punonjësi a ndihmësi i tij detyrohen nga normat urdhëruese të këtij ligji, të sillen në treg sikurse ligji parashikon edhe për vetë tregtarin në emër a për interes të të cilëve këta përfaqësues veprojnë. 1.1.2. Konsumatori 6LSDV SsUNX¿]LPHYH Ts MHSHQ Qs QHQLQ  Ws /0. NRQVXPDWRU sVKWs oGR SHU- son, i cili vepron për qëllime që nuk lidhen me tregtinë, aktivitete ekonomike ose profesionin e tij. Konsumatorët veprojnë për qëllime të cilat nuk lidhen me një akti- YLWHW HNRQRPLN WUHJWDU RVH SURIHVLRQDO DWD YHSURMQs SsU LQWHUHVDW H W\\UH SULYDWs RVH shtëpiakë. Ky parashikim ka ngritur disa problematika për personat që veprojnë për TsOOLPHWsSsU]LHUDDGXKHWWsWUDMWRKHQDWDVLNRQVXPDWRUs\"3VKQMsDYRNDWTsEOHQ një autoveturë për ta përdorur me familjen e tij për të shkuar me pushime, por që njëkohësisht e përdor atë për të shkuar edhe në zyrë, a është konsumator për qëllimet H NsWLM OLJML\" .sWX PXQG Ws RIURKHQ G\\ SsUTDVMH 6LSDV QMs LQWHUSUHWLPL Ws QJXVKWs mund të themi që ligji ka si qëllim të mbrojë vetëm ato veprime juridike që kryhen për plotësimin e nevojave vetjake, për qëllime që nuk kanë lidhje me veprimtarinë tregta- re ose ushtrimin e profesionit, çka do të thotë që konsumatori nuk i përdor mallrat apo shërbimet për qëllime rishitjeje, rishpërndarjeje apo për prodhimin e të mirave të tjera. Në këtë rast nuk mbrohet domosdoshmërisht pala e dobët, por mbrohet pala e dobët që vepron për nevoja private dhe vetjake. Ndërsa përqasja tjetër ofron argumentin se në fakt konsumator është kushdo që është në një pozitë inferioriteti nga pikëpamja tekni- 1 6KLKQHQLSLNDPELSsUNX¿]LPLQHµWUHJWDULW¶

Pjesa I – Dispozita të përgjithshme 43 ke krahasuar me palën tjetër, që për shkak të biznesit është ekspert i fushës dhe e njeh shumë mirë mallin që ofron. Prandaj sipas kësaj qasjeje konsumator është kushdo që blen një mall mbi të cilin nuk ka njohuri të mjaftueshme teknike, pavarësisht se sendet apo shërbimet që ai blen mund ta ndihmojnë edhe për profesionin.2 Në fakt GJED ka mbajtur qëndrimin e parë, duke e interpretuar ngushtë konceptin e konsumatorit.3 Por megjithatë, në një çështje të mëvonshme, GJED ka vendosur që statusi i konsumato- rit mund te njihet vetëm në rast se lidhja midis përdorimit të të mirave, shërbimeve dhe profesionit është aq e brishtë sa të konsiderohet krejt periferike në krahasim me qëllimin vetjak dhe privat.4 Por meqenëse LMK ka si qëllim të ofrojë një mbrojtje më të lartë për konsuma- torin, duke përdorur klauzolën e harmonizimit minimal, atëherë mund të themi që interpretimi më i zgjeruar përshtatet më shumë. Pra konsumator mund të jetë personi që vërtet i përdor mallrat dhe shërbimet për nevoja vetjake, por këto mund edhe ta ndihmojnë atë për profesionin e tij, pa pasur lidhje të drejtpërdrejtë me këtë profe- sion, si p.sh. një mjek që blen një kompjuter dhe e përdor për të hedhur të dhënat e pacientëve, apo një profesionist që e përdor automjetin privat për të shkuar në punë etj.5 .\\ TsQGULP sVKWs UHÀHNWXDU HGKH Qs 5HFLWDOLQ  Ws 'LUHNWLYsV  SsU Ws GUHMWDW H NRQVXPDWRULW L FLOL WUDMWRQ HGKH TsOOLPHW H G\\¿VKWD Ws QMs NRQWUDWH NX SsUFDNWRKHW VH ³SsUNX¿]LPL L NRQVXPDWRULW GXKHW Ws PEXORMs SHUVRQDW ¿]LNs Ts veprojnë jashtë tregtisë, biznesit, zanatit a profesionit të tyre. Megjithatë, në rastin e QMsNRQWUDWHPHTsOOLPWsG\\¿VKWsNXNRQWUDWDOLGKHWSsUTsOOLPHSMHVsULVKWEUHQGDGKH SMHVsULVKWMDVKWsWUHJWLVsVsSHUVRQLWGKHNXUTsOOLPLLWUHJWLVssVKWsDTLNX¿]XDUVDWs mos jetë mbizotërues në kontekstin e përgjithshëm të kontratës, edhe ai person duhet të konsiderohet gjithashtu si konsumator”. Shembuj të ndryshëm që mund të jepen për të përcaktuar konsumatorin janë si më poshtë: =$sVKWsLSXQsVXDUQsQMsVKRTsULWsPDGKHDLEOHQQMsDXWRPMHWSsUSsUGRULP familjar = konsumator. - Z. B. është një avokat dhe kërkon furnizime për zyrën e tij = NUK është konsumator. - Z. C. ka një dyqan të vogël dhe blen një kompjuter për të birin = konsumator. Është e rëndësishme të theksohen edhe dy koncepte mbi konsumatorin, ai i konsuma- torit mesatar dhe ai i konsumatorit vulnerabël. 2 Shih P. Nebia “Unfair Contract Terms” në C. Twigg-Flesner, The Cambridge Companion to European Union Private Law, Cambridge University Press 2010, f. 216-228. 3 Shih çështjet: C-361/89 -Patrice di Pinto- >@ (&5 , & -Benincasa v Dentalkit- >@(&5,& %D\\HULVFKH+\\SRWKHNHQXQG:HFKVHOEDQN$*Y(GJDUG Dietzinger- [1998] ECR I-01199. 4 Shih çështjen C-464/01 -RKDQQ*UXEHUY%D\\:D$*[2005] ECR I- 00439. 5 Për më shumë hollësi lidhur me kuptimin e konsumatorit shih Ch. Jessel-Holst, G. Galev (ed.), “EU Consumer Contract Law”, Civil Law Forum for South East Europe, Vol. III, Cavtat 2010, f. 417-576.

44 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime 1.1.2.1. Konsumatori mesatar Koncepti i konsumatorit mesatar është gjerësisht i përdorur në ligj, në nenet që lidhen me praktikat e padrejta tregtare. Në kuadër të legjislacionit europian mbi konsumatorin, Direktiva 2005/29/KE, datë 11/05/2005 “Për praktikat e padrejta tregtare” sqaron për herë të parë konceptin e konsumatorit mesatar. Kjo Direktivë në preambulën e saj pohon se: “Domosdoshmëria e mbrojtjes nga praktikat tregtare shtrohet mbi të gjithë konsumatorët”. GJED ka parë të arsyeshme analizimin e efekte- ve mbi një tip konsumatori imagjinar. Në përputhje me parimin e proporcionalite- tit, si dhe për të realizuar zbatimin efektiv të masave mbrojtëse të parashikuara, kjo Direktivë merr si pikë referimi konsumatorin mesatar, që është normalisht i informuar dhe i arsyeshëm, i vëmendshëm dhe i kujdesshëm, duke marrë në konsideratë faktorët socialë, kulturorë dhe gjuhësorë, sipas interpretimit të GJED. Më pas shpjegimi i legjislatorit europian në lidhje me konsumatorin mesatar vijon: “Nocioni i konsu- matorit mesatar nuk është statistikor. Organet gjyqësore dhe autoritetet kombëtare janë plotësisht të lira në përcaktimin e reagimit të konsumatorit tipik mesatar apo vulnerabël, për çdo rast, duke pasur parasysh jurisprudencën e Gjykatës së Drejtësisë së Bashkimit Europian.”6 1.1.2.2. Konsumatori vulnerabël .\\ sVKWs QMs WHUP VKXPs L SsUGRUXU SRU QXN ND QGRQMs SsUNX¿]LP OLJMRU Ws JMLWKsSUDQXDUSsUVKNDNWsKHWHURJMHQLWHWLWWsNsWLMJUXSLdGRVHNWRUNDVSHFL¿NDWHWLM QsOLGKMHPHSsUFDNWLPLQHQMsJUXSLSsUW¶XNRQVLGHUXDUVL³konsumator vulnerabël”. Ngjarje të përkohshme jetësore (si fëmijëria, sëmundjet, etj.), faktorët e tregut (pa- barazi në informacion, fuqia e tregut, transaksionet komplekse, arsimimi etj.), si edhe mjediset, sistemet, produktet apo shërbimet e paaksesueshme për të gjithë, shndërrojnë një konsumator në konsumator vulnerabël. Pavarësisht këtyre, duhet mbajtur në konsideratë fakti se grupe të caktuara janë më të prekura strukturalisht nga të qenit vulnerabël ose i pambrojtur, të tillë si: grupet në pakicë, të moshuarit, njerëzit PH DIWsVL Ws NX¿]XDUD HWM 3DPXQGsVLD H QMs SsUFDNWLPL Ws QJXUWs Ws NsVDM NDWHJRULH është pasojë e lëvizjes së konceptit “vulnerabël” brenda dhe jashtë strukturave të tre- gut, në varësi të industrisë përkatëse. 1.2. Objekti Objekt i marrëdhënieve juridike që rregullohen nga LMK, sipas nenit 2 rezulton të jenë mallrat për konsumatorët dhe shërbimet. Mbi këto objekte drejtohen të gjitha të drejtat dhe detyrimet e palëve në marrëdhëniet juridike konsumatore. Për të kuptuar se FLODWMDQsPDOOUDWSsUNRQVXPDWRUsWGXKHWW¶LUHIHURKHPLQHQLWWs/0.LFLOLSsUPEDQ SsUNX¿]LPHW H WHUPDYH 0H WHUPLQ ³0DOOUD SsU NRQVXPDWRUsW´ GR Ws NXSWRMPs oGR send të luajtshëm, të trupëzuar, me përjashtim të sendeve që janë objekt i shitjes së detyrueshme apo në një formë tjetër në raport me autoritetin e ligjit. Pra uji, gazi dhe energjia do të konsiderohen mallra për konsumatorët në rast se vendosen në treg në 6 Shih recitalin 18 të Direktivës 2005/29, OJ L 149, 11.6.2005, f. 22.

Pjesa I – Dispozita të përgjithshme 45 një vëllim apo sasi të caktuar, p.sh. në shishe, bombol apo enë tjetër të përshtatshme. 1sUDVWHWsWMHUDNXUNsWRVHQGHQXNYHQGRVHQQsWUHJQsYsOOLPWsNX¿]XDUDSRVDVL të caktuar, do të përbëjnë objekt të kontratave të furnizimit si p.sh. furnizimi me ujë, gaz apo energji. Sendet e paluajtshme, si rregull, i nënshtrohen një regjimi të veçantë juridik, për shkak të rëndësisë që ato paraqesin në pasurinë e një personi. Në këtë rast të gjithë qytetarët janë të mbrojtur në transaksionet që ata ndërmarrin për dispo- nimin e sendeve të paluajtshme, pasi është një funksionar publik, noteri ai që harton kontratën mes palëve dhe u shpjegon palëve, në mënyrë të paanshme, të drejtat dhe detyrimet që rrjedhin nga kontrata. Megjithatë duhet mbajtur parasysh se sa më sipër nuk do të thotë që një kontratë qiraje për një send të paluajtshëm e hartuar më parë nga WUHJWDULQXNGRW¶XQsQVKWURKHWSDUDVKLNLPHYHWsSsUPEDMWXUDQsOLJMLQSsUPEURMWMHQH konsumatorëve, si p.sh. kontrollit të kushteve të padrejta në kontrata. 0H³0DOOUDWsEsUDVLSDVVSHFL¿NLPHYHWsNRQVXPDWRULW´GRWsNXSWRKHQPDOOUDW e paparapërgatitura, të bëra në bazë të zgjedhjes personale, porosisë apo vendimit të konsumatorit. Në këto lloj mallrash konsumatori përcakton paraprakisht përmasat, sasinë, përbërjen, cilësinë, funksionin e mallrave etj. /0. MHS HGKH SsUNX¿]LPLQ H ³0DOOUDYH Ws UH]HUYXDUD´ Ws FLODW MDQs PDOOUDW Ts YHoRKHQQJDWsWMHUDWSUHMVKLWsVLWSsUW¶LVKsUE\\HUQMsNDWHJRULHWsFDNWXDUSHUVRQDVK për të cilët tregtari ose shitësi është shprehur paraprakisht. Objekt i kontratave konsumatore mund të jenë edhe shërbimet e ndryshme që SsUFDNWRKHQ QJD OLJML VL VKsUELPHW H SsUFDNWXDUD SsU W¶LX RIUXDU NRQVXPDWRUsYH VL- pas çdo mënyre të parashikuar në Kodin Civil. Pra të gjitha shërbimet e ofruara nga tregtarët përbëjnë objekt të kontratave konsumatore. Ligji parashikon të gjitha llojet e kontratave: shitja për konsum, marrëveshjet e qirasë, shërbimet e riparimit, ofrimi i shërbimeve me interes të përgjithshëm, tran- saksionet e kreditimit etj. Në lidhje me mallrat dhe shërbimet që u ofrohen konsumatorëve, LMK përfshin të gjitha llojet e mallrave, si për shembull: - Produktet ushqimore dhe jo-ushqimore, mallrat për përdorim shtëpiak, pajisje elektro-shtëpiake, furnizimet, automjetet, pajisjet elektronike dhe të teknologjisë së informacionit, lodrat, telefonat celularë etj. - Energjia elektrike, gazi dhe uji. - Produktet ose makineritë industriale që u jepen me qira konsumatorëve për të rino- vuar banesat dhe për punime kopshtarie. Në lidhje me shërbimet që u ofrohen konsumatorëve, LMK përfshin të gjitha llojet e shërbimeve, pra të gjitha llojet e aktiviteteve u ofrohen konsumatorëve, qofshin këto materiale ose intelektuale, si për shembull: - Shërbimet për riparimin dhe mirëmbajtjen e automjeteve - Parqet argëtuese dhe çlodhëse - Shërbimet bankare - Policat e sigurimit - Shërbimet e telekomunikacionit dhe postare - Shërbimet e këmbimit valutor - Transporti

46 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime 1.3. Përmbajtja Përsa i përket përmbajtjes së një marrëdhënieje juridiko-civile, ajo konsiston në të drejtat dhe detyrimet e palëve që përfshihen në këtë marrëdhënie. Marrëdhënia është gjithmonë e ndërtuar në mënyrë të tillë që përballë një të drejte subjektive qëndron një detyrim juridiko-civil. Në marrëdhëniet konsumatore këto të drejta dhe detyrime UDYLMs]RKHQ SsUJMDWs QRUPDYH Ws NsWLM OLJML Qs PsQ\\Us VSHFL¿NH SsU VHFLOsQ IXVKs Ws cilat komentohen në vijimësi. Megjithatë ligji për mbrojtjen e konsumatorëve duhet të kuptohet nga një këndvështrim i gjerë, pasi ai nuk rregullon vetëm kontratat si burim i marrëdhënies ju- ridike konsumatore, por të gjitha faktet juridike që shërbejnë për të krijuar, ndryshuar apo shuar një relacion midis tregtarëve dhe konsumatorëve. LMK shkon edhe më tej se vetëm mbrojtja e “blerësve” dhe se Kodi Civil në lidhje me dispozitat për kontratat. Të gjitha marrëdhëniet vlerësohen, qofshin këto kontraktore ose jo. Kur marrëdhëniet janë të bazuara në një kontratë, cilido qoftë lloji ose natyra e kontratës. Disa marrëdhënie nuk do të bazohen mbi ekzistencën e një kontrate midis kon- sumatorit dhe tregtarit. Interesi i konsumatorëve do të mbrohet në bazë të ligjit gji- thashtu gjatë fazës parakontraktore ose fazës së lidhjes së kontratës, sikurse edhe në rastin e praktikave të padrejta të tregtare, në rastin e publicitetit çorientues, në raste që kanë të bëjnë me treguesin e çmimeve ose etiketimin e produkteve në mënyrë të papërshtatshme etj. 2. Parimi i mbrojtjes më të favorshme LMK është një kuadër ligjor që përmban parime dhe rregulla të përgjithshme për mbrojtjen e interesave të konsumatorëve në treg. Me ndryshimet e vitit 2011 legjislato- ri shqiptar bëri të vetin parimin e mbrojtjes më të favorshme për konsumatorët. Përveç /0. NRQVXPDWRUsW PEURKHQ HGKH QJD QMs YDUJ OLJMHVK Ps VSHFL¿NH Ts UUHJXOORMQs fusha të veçanta dhe me interes të lartë për konsumatorët. Ligjet e posaçme mund të PLUDWRKHQ SsU Ws PEURMWXU NRQVXPDWRUHW QJD UUH]LTH VSHFL¿NH VL UUH]LTHW Ts OLGKHQ PHSURGXNWHWNXQGsUSUDNWLNDYHWsYHoDQWDVLDWRTsNX¿]RMQsNRQNXUUHQFsQQsWUHJ ose në fusha si prodhimi dhe shpërndarja e produkteve ushqimore, farmaceutike, VKsUELPHYH¿QDQFLDUHHQHUJMLVsWUDQVSRUWLWHWM0DGMHHGKHQs.RGLQ&LYLOHN]LVWRMQs dispozita që mbrojnë konsumatorët. LMK nuk zëvendëson dispozitat e posaçme, por i plotëson ato. Ky parim duhet kuptuar se në rast se në dispozitat e posaçme nuk janë rregulluar situata që rregullohen nga LMK, atëherë LMK do të gjejë zbatim në fushat e posaçme. Kështu p.sh., praktikat e padrejta tregtare, të rregulluara nga LMK, do të zba- WRKHQHGKHQsIXVKDWsUUHJXOOXDUDVSHFL¿NLVKWVLSVKVKsUELPHW¿QDQFLDUHWUDQVSRUWL energjia, etj. Por nëse situata të ngjashme rregullohen si nga LMK, ashtu edhe nga një ligj i posaçëm, atëherë ky i fundit do të ketë përparësi në rregullimin e marrëdhënieve juridike konsumatore, në rast se dispozitat e ligjit të posaçëm ofrojnë një mbrojtje më të favorshme për konsumatorët. Ligji i posaçëm ka përparësi gjithashtu edhe në çështjet që nuk janë të rregulluara nga LMK, si p.sh. në fushën e sigurisë së produkteve ushqi- more dhe joushqimore, etiketimi i produkteve, publiciteti në televizion etj.

Pjesa I – Dispozita të përgjithshme 47 Në çdo rast duhet të mbahet parasysh se neni 2 ka parashikuar parimin e mbrojtjes më të favorshme, pra kur një ligj tjetër jep një mbrojtje më të lartë për konsumato- rin, atëherë do të zbatohet kjo dispozitë, duke lënë pa zbatim ligjin për mbrojtjen e konsumatorëve. Me ndryshimet e miratuara në vitin 2018 parashikohet më qartë raporti midis LMK dhe legjislacionit të posaçëm. 1HQL3sUNX¿]LPH Në këtë ligj termat e mëposhtëm kanë këto kuptime: 1. “Çmim për njësi i mallit” është çmimi përfundimtar, përfshirë TVSH- në dhe të gjitha taksat e tjera, për një kilogram, një litër, një metër, një metër katror, një metër kub të mallit, ose për një njësi sasie të veçantë, të ndryshme nga to, pjesë e njësive ligjore të matjes, të përdorura në 5HSXEOLNsQH6KTLSsULVsTsNDOLGKMHPHWUHJWLPLQHPDOOUDYHVSHFL¿NH Kur natyra e mallit nuk e lejon përdorimin e njësive të sipërpërmendura, çmim për njësi i mallit do të konsiderohet çmimi për mallin e shitur si një artikull të veçantë ose më vete. 2. “Çmim i shitjes së mallit” është çmimi përfundimtar për një njësi të mallit ose për sasinë e dhënë të tij, përfshirë TVSH-në dhe të gjitha taksat e tjera. 3. “Garanci tregtare” është çdo zotim i tregtarit ose prodhuesit (garan- tuesit) ndaj konsumatorit, përveç detyrimit të tij ligjor lidhur me garan- timin e përputhshmërisë, për të rimbursuar çmimin e paguar ose për të zëvendësuar, riparuar apo për t’u bërë shërbim mallrave, në çdo lloj PsQ\\UHQsVHDWRQXNLSORWsVRMQsVSHFL¿NLPHWDSRNsUNHVDWHWMHUDTsQXN kanë të bëjnë me detyrimin ligjor të përputhshmërisë, të parashikuara në deklaratën e garancisë ose në publicitetin përkatës, të disponueshëm deri në kohën e lidhjes së kontratës. 4. “Vendosje në treg” është bërja e disponueshme, për herë të parë, në tregun shqiptar. 5. “Bërje e disponueshme e produktit në treg” është çdo furnizim në tre- gun shqiptar i produktit në rrjedhën e një veprimtarie tregtare, për shpër- ndarje, konsum ose përdorim të produktit, me ose pa pagesë. 6. “Konsumator” është çdo person, i cili blen ose përdor mallra apo shër- bime për plotësimin e nevojave vetjake, për qëllime që nuk kanë lidhje me veprimtarinë tregtare, biznesin, zanatin ose ushtrimin e profesionit. 7. “Mall për konsumatorët”, më poshtë mall, është çdo send i luajtshëm, i trupëzuar, me përjashtim të sendeve që janë objekt i shitjes së detyrueshme apo të një forme tjetër të parashikuar me ligj. Uji, gazi dhe energjia do të konsiderohen si mallra, në kuptim të këtij ligji, kur vendosen në shitje në YsOOLPWsNX¿]XDUDSRQsQMsVDVLWsFDNWXDU  ³0DOOUDWs EsUD VLSDV VSHFL¿NLPHYH Ws NRQVXPDWRULW´ MDQs PDOOUD Ws paparafabrikuara, të bëra në bazë të zgjedhjes personale apo vendimit të konsumatorit. 8. “Mallra të rezervuara” janë mallrat, që veçohen nga të tjerat prej shitësit, për t’i shërbyer një kategorie të përcaktuar personash, për të cilat tregtari ose shitësi është shprehur paraprakisht. 9. “'RUs]LPLPDOOLW´sVKWsPDUUMD¿]LNHHPDOOLWQsSRVHGLPQJDNRQVXPD- tori, vetëm në rast se palët nuk kanë rënë dakord ndryshe.

48 Ligji për mbrojtjen e konsumatorëve – teksti me shpjegime 10. “Parullë” është motoja, që shoqëron mesazhin e publikimit ose të njoftimit. 11. “Publicitet” është çdo formë prezantimi për tregtinë, biznesin, zanatin ose profesionin, për të promovuar furnizimin e mallrave apo shërbimeve, përfshirë edhe të drejtat dhe detyrimet. 12. “Subjekti që promovon mallrat ose shërbimet e tij” janë prodhuesit, shitësit ose ofruesit e shërbimeve, që bëjnë publicitet për mallrat dhe shër- bimet e tyre. 13. “Shërbime” janë shërbimet e përcaktuara për t’iu ofruar konsuma- torëve, sipas çdo mënyre të parashikuar në Kodin Civil. 14. “7UHJWDU´ sVKWs oGR SHUVRQ ¿]LN RVH MXULGLN SULYDW RVH SXEOLN L FLOL vepron për qëllime që lidhen me veprimtarinë e tij ekonomike, tregtinë, biznesin, zanatin ose profesionin, si dhe cilido, që vepron në emër ose në interes të tregtarit. 15. “Praktikë tregtare” është çdo veprim, përjashtim, mënyrë sjelljeje ose përfaqësim, komunikim tregtar, përfshirë këtu publicitetin dhe tregtimin nga tregtari, që lidhet drejtpërdrejt me promovimin, shitjen apo furnizi- min e një malli apo shërbimi te konsumatorët. 15.1. “Ftesë për blerje” është një komunikim tregtar, që tregon në një mënyrë të përshtatshme, nëpërmjet mjeteve të përdorura të komunikimit tregtar, karakteristikat e produktit apo të shërbimit dhe çmimin, duke i mundësuar në këtë mënyrë konsumatorit kryerjen e blerjes; 16. “Kod i sjelljes” është një marrëveshje ose paketë rregullash të pa- sanksionuara në ligje, rregullore apo dispozita administrative, e cila për- cakton sjelljen e tregtarëve, që marrin përsipër t’i binden kodit për një ose më shumë praktika të veçanta tregtare ose sektorë biznesi. 17. “3URGKXHV´ sVKWs oGR SHUVRQ ¿]LN DSR MXULGLN VLSDV SsUNX¿]LPLW Ws bërë në ligjin nr. 9779, datë 16.7.2007 “Për sigurinë e përgjithshme, kërke- sat thelbësore dhe vlerësimin e konformitetit të produkteve joushqimore” . 18. “Shitje promocionale” është shitja e një sasie të caktuar malli të një prodhuesi, në një vend dhe në një kohë të veçantë, me një çmim më të ulët se çmimi i mallit në shitje të rregullt. 19. “Mjet i qëndrueshëm” është çdo mjet, i cili i mundëson konsumato- rit ruajtjen e informacionit të drejtuar personalisht atij, në mënyrë që të lejojë referimin për qëllime informimi, në të ardhmen, për një periudhë kohe të përshtatshme, dhe që lejon riprodhimin e pandryshuar të infor- macionit të ruajtur. “20. “Kontratë shitjeje” është çdo kontratë, sipas së cilës tregtari kalon ose merr përsipër të kalojë pronësinë e mallrave te konsumatori, i cili paguan ose merr përsipër të paguajë çmimin e tyre. Objekt i kësaj kontrate janë mallrat dhe, sipas rastit, dhe shërbimet që i shoqërojnë ato. 21. “Kontratë shërbimi” është çdo kontratë e ndryshme nga një kontratë shitjeje, sipas së cilës tregtari furnizon ose merr përsipër të furnizojë një shërbim te konsumatori, i cili paguan ose merr përsipër të paguajë çmimin. 22. “Kontratë në largësi” është çdo kontratë e lidhur ndërmjet tregtarit dhe konsumatorit, sipas një skeme të organizuar shitjesh ose shërbimesh QsODUJsVLSDSUDQLQsHQMsNRKVKPH¿]LNHWsWUHJWDULWGKHWsNRQVXPDWRULW me përdorimin ekskluziv të një apo më shumë mjeteve të komunikimit në largësi deri në çastin e lidhjes së kontratës, përfshirë dhe këtë çast.