tripitaka_48

พระสุตตนั ตปฎ ก ขุททกนกิ าย วมิ านวตั ถุ เลม ๒ ภาค ๑ - หนา ท่ี 345 บทวา นาคสสฺ ทนเฺ ตสุ ทเุ วสุ นมิ ฺมิตา ความวา ทง่ี าทัง้ สองของชา งนี้ ศิลปน ผูช าํ นาญสรางสระโบกขรณีไวอ ยา งดสี องสระ เหมอื นของพระยาชา งเอราวัณ. บทวา ตุรยิ คณา ไดแ ก หมเู ทพอปั สรนกั ดนตรีเครื่อง ๕ คอื กลมุ เทพอัปสรนักดนตรเี คร่อื ง ๕. บทวา ปภิชชฺ เร ความวาแยกเสยี งประสาน ๑๒ ประเภท เกจอิ าจารยก ลา ววา ปวชชฺ เร บา งอธิบายวา บรรเลงหลายประการ. ถกู พระเถระถามอยา งนแี้ ลว เทพธิดาก็กลาวตอบ ดวยคาถาเหลานีว้ า ดฉี ันไดเขา เฝา พระพุทธเจา ท่กี รงุ พาราณสี ได ถวายผาคูหน่งึ แดพ ระพทุ ธเจา ถวายบงั คมพระยคุ ล- บาท แลว นงั่ อยทู พ่ี ้นื ดนิ ดฉี นั ปลืม้ ใจไดกระทํา อัญชลี อนึ่ง พระพุทธเจามีพระฉววี รรณผุดผอ งดจุ ทองคําธรรมชาติ ไดท รงแสดงทุกขสัจและสมทุ ัยสจั และไดทรงแสดงทุกขนโิ รจสัจ อันปจจยั ปรุงแตง ไมได และมรรคสจั แกด ฉี ัน โดยประการทด่ี ีฉนั จักรู แจง ได ดีฉนั เปนคนมีอายุนอย ทํากาละ [ ตาย ] จุติ จากชาตนิ น้ั แลว ไปเกดิ ในชน้ั ไตรทศ [ ดาว- ดงึ ส ] เปน ผเู รอื งยศ เปนปชาบดอี งคห นงึ่ ของทา ว- สกั กะ นามวา ยสุตตรา ปรากฏไปทกุ ทิศ. บรรดาบทเหลา นนั้ บทวา ฉมา แปลวา ทีพ่ นื้ ดิน. จรงิ อยู บทนีเ้ ปนปฐมาวิภตั ติ ลงในอรรถแหงสัตตมีวภิ ัตต.ิ บทวา วิตฺตา แปลวายินดแี ลว . บทวา ยโต แปลวา โดยประการใด คือ โดยพระศาสดา

พระสุตตนั ตปฎก ขุททกนิกาย วมิ านวตั ถุ เลม ๒ ภาค ๑ - หนาท่ี 346ทรงแสดงสามกุ งั สกิ ธรรมเทศนายกขนึ้ แสดงเอง ( ไมต องปรารภคําถามเปนตน ของผูฟง ไดแ กเ ทศนาเร่ืองอรยิ สจั ). บทวา วชิ านสิ สฺ  ความวาจกั แทงตลอดอรยิ สัจ ๔. บทวา อปปฺ ายกุ ี ความวา เปน ผูมีอายนุ อย เพราะกรรมส้นิ สุดดจุ ทเ่ี กดิ ตอเนอื่ งกนั วา เพราะทําบญุ อนั โอฬารเชนนี้ ทา นจึงไมตองดาํ รงอยูอยา งนี้ในอัตภาพมนษุ ยทม่ี ากไปดวยความทกุ ขน ี.้ บทวา อฺตราปชาปติ ความวา เปนปชาบดี องคหนึง่ บรรดาปชาบดีหม่ืนหกพนั องค[ของทา วสักกะ]. บทวา ทิสาสุ วิสสฺ ุตา ความวา ปรากฏ คือ รจู กัท่ัวไปในทศิ ท้งั ปวง ในเทวโลกท้ังสอง. คาํ ทีเ่ หลอื มนี ัยดงั กลาวแลวนั่นแล. จบอรรถกถานาควิมาน ๔. อโลมวมิ าน วาดว ยอโลมวมิ าน พระมหาโมคคัลลานเถระถามเทพธิดาองคหน่งึ วา [๔๒] ดกู อ นเทพธิดา ทา นมวี รรณะงามเปลง รศั มสี วา งไปทกุ ทศิ เหมือนดาวประกายพรึก เพราะ บญุ อะไร ทา นจงึ มีวรรณะเชน นี้ เพราะบญุ อะไร ผลอันน้จี ึงสําเร็จแกทาน และโภคะทุกอยางทน่ี า รกั จึงเกิดแกทาน.

พระสุตตันตปฎ ก ขุททกนิกาย วมิ านวตั ถุ เลม ๒ ภาค ๑ - หนาที่ 347 ดูกอนเทพธิดาผมู อี านุภาพมาก อาตมาขอถามทาน ครง้ั เกิดเปน มนุษย ทา นไดท าํ บุญอะไร เพราะบุญอะไร ทา นจึงมอี านภุ าพรุงเรอื งอยางนี้ และรศั มจี งึ สวา งไสวไปทกุ ทิศ. เทพธิดานน้ั ดีใจ ถกู พระโมคคลั ลานะถามแลวกพ็ ยากรณป ญ หาของกรรม ที่มีผลอยา งน้วี า ดีฉนั อยใู นกรงุ พาราณสี มจี ติ เลอ่ื มใส ไดถวาย ขนมแหง แดพ ระพุทธเจา ผูเผา พันธุพระอาทติ ย ดวยมือของตน ขอพระคุณเจา โปรดดูผลของช้นิ ขนมแหงอันหารสเค็มมไิ ด ครั้นเห็นวาถวายขนมแหงไมเค็มแลวไดค วามสุข ใครเลา จักไมทาํ บุญ เพราะบญุ นนั้ ดีฉนั จงึ มีวรรณะเชน น้ี เพราะบญุ น้นั ผลอนั นี้จึง สําเรจ็ แกด ฉี ัน และโภคะทุกอยา งทน่ี า รกั จงึ เกิดแกดีฉัน. ขาแตทานภกิ ษผุ ูมอี านภุ าพมาก ดีฉันขอบอกแกท าน ครงั้ เกดิ เปน มนษุ ย ดฉี ันไดกระทาํ บญุ ใดไว เพราะบุญนัน้ ดฉี ันจึงมีอานภุ าพรงุ เรืองอยา งน้ีและรัศมีจงึ สวางไสวไปทกุ ทศิ . จบอโลมวมิ าน

พระสุตตนั ตปฎก ขทุ ทกนิกาย วิมานวตั ถุ เลม ๒ ภาค ๑ - หนาที่ 348 อรรถกถาอโลมวมิ าน อโลมวมิ าน มีคาถาวา อภิกกฺ นเฺ ตน วณเฺ ณน เปนตน. อโลมวมิ านน้ันเกดิ ขึ้นอยางไร ? เม่อื พระผูม ีพระภาคเจา ประทบั อยู ณ ปาอิสิปตนมฤคทายวนั กรงุ -พาราณสี เวลาเชาทรงนงุ แลว ทรงถือบาตรและจีวรเสด็จเขาไปบิณฑ-บาตยังกรงุ พาราณส.ี ในกรุงพาราณสีนน้ั มหี ญงิ เขญ็ ใจคนหน่งึ ชือ่อโลมา เหน็ พระผูมีพระภาคเจาแลวเลื่อมใส ไมเหน็ สง่ิ อน่ื ทคี่ วรถวายนางคดิ วา ของทถี่ วายแดพระผูมีพระภาคเจาแมเชน นี้ กจ็ ักมีผลมากแกเรา จึงนอมถวายขนมแหง ไมเ คม็ มีผวิ ราน. พระผมู ีพระภาคเจา ทรงรับขนมนนั้ . นางไดย ดึ ทานน้ันเปน อารมณ เสวยโสมนสั ความดีใจ กาลตอมา นางตายบงั เกิดในภพดาวดึงส. ทานพระมหาโมคคัลลานะถามนางวา ดูกอนเทพธดิ า ทานมีวรรณะงาม เปลงรัศมี สวา งไปทกุ ทศิ เหมือนดาวประกายพรึก เพราะบญุ อะไร ทานจงึ มวี รรณะเชนน้ี เพราะบญุ อะไร ผลอัน นี้จงึ สําเร็จแกทาน และโภคะทุกอยา งทีน่ า รัก จึง เกดิ แกทา น. ดูกอนเทพธดิ าผมู ีอานภุ าพมาก อาตมาขอถาม ทา น ครั้งเกดิ เปน มนุษย ทา นไดท าํ บญุ อะไร เพราะ บุญอะไร ทา นจงึ มีอานุภาพรุง เรอื งอยา งนี้ และรัศมี จึงสวา งไสวไปทุกทิศ. เทพธิดาแมน นั้ ไดต อบปญ หาแกพ ระเถระแลว. เพ่ือจะแสดงขอ นั้นพระสังคตี ิกาจารยจ ึงกลา ววา

พระสตุ ตนั ตปฎก ขทุ ทกนกิ าย วมิ านวตั ถุ เลม ๒ ภาค ๑ - หนา ท่ี 349 เทวดาน้ันดีใจ ถกู พระโมคคัลลานะถามแลว กพ็ ยากรณปญ หาของกรรมทมี่ ีผลอยา งน้ีวา ดฉี นั อยูใ นกรงุ พาราณสี มจี ติ เล่ือมใส ได ถวายขนมแหง แดพ ระพทุ ธเจา ผูเผาพนั ธพุ ระ- อาทติ ยด วยมือของตน ขอพระคุณเจาโปรดดูผลของ ชนิ้ ขนมแหง อันหารสเค็มมิได คร้นั เหน็ วา ขนม แหงไมเค็มแลวไดความสขุ ใครเลาจักไมท าํ บญุ . เพราะบุญนั้น ดีฉันจึงมวี รรณะเชน นี้ เพราะ บุญน้นั ผลอนั น้ีจงึ สําเร็จแกด ฉี ัน และโภคะทุกอยาง ท่ีนารกั จึงเกิดแกดฉี ัน. ขาแตทา นภกิ ษุผูม อี านุภาพมาก ดฉี นั ขอบอก ทา น ครัง้ เกดิ เปน มนุษย ดฉี ันไดก ระทําบุญใดไว เพราะบญุ นน้ั ดฉี ันจึงมอี านภุ าพรุงเรืองอยา งนี้ และ รศั มีจึงสวางไสวไปทุกทิศ. บรรดาบทเหลา นัน้ บทวา อโลม สขุ ติ  ทิสฺวา ความวา เหน็วาถวายขนมแหงแมชอ่ื อโลมะ แลวยังไดสุขโดยความสุขอันเปนทิพยอยา งน้ี. บทวา โก ปุฺ  น กรสิ สฺ ติ ความวา ใครเลา เมอื่ หวังประโยชนเ ก้อื กูลและความสขุ สาํ หรบั ตน จกั ไมกระทําบญุ . คําท่ีเหลอื มีนยั ดงั กลาวแลวนน่ั แล. จบอรรถกถาอโลมวมิ าน

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขุททกนิกาย วมิ านวัตถุ เลม ๒ ภาค ๑ - หนา ท่ี 350 ๕. กญั ชกิ ทายิกาวิมาน วาดว ยกัญชิกทายกิ าวมิ านพระมหาโมคคลั ลานเถระถามเทพธิดาองคห นง่ึ วา [๔๓] ดูกอนเทพธิดา ทา นมวี รรณะงามเปลงรศั มสี วางไปทกุ ทศิ ดจุ ดาวประกายพรึก เพราะบุญ อะไร ทานจึงมวี รรณะเชน นี้ เพราะบุญอะไร ผล อันน้ีจงึ สําเร็จแกท า น และโภคะทกุ อยางทน่ี ารักจึง เกดิ แกทา น. ดกู อ นเทพผี มู อี านุภาพมาก อาตมาขอถามทา น คร้ังเกดิ เปนมนุษย ทา นทาํ บุญอะไร เพราะบุญอะไรทานจงึ มีอานุภาพรุงเรอื งอยางนี้ และรศั มจี ึงสวา งไสวไปทุกทิศ. เทพธดิ านั้นดใี จ ถกู พระโมคคลั ลานะถามแลวกพ็ ยากรณป ญหาแหงกรรม ทีม่ ีผลอยา งน้วี า เมื่อชาติกอน ดฉี ันเกดิ เปนมนษุ ย ดฉี ันมใี จ เลื่อมใสในพระพทุ ธเจา ผซู ่อื ตรง ไดถ วายนา้ํ ขาวที่ปรุงดว ยพทุ รา อบดวยนาํ้ มัน และผสมดวยดีปลี กระเทียม และรากผกั ชี แดพ ระพุทธเจาผเู ปนเผา-พันธุแ หงพระอาทติ ย ณ อนั ธกวนิ ทนคร นารผี งู าม ท่วั สรรพางค สามมี องไมจ ืด ครองความเปน มเหสีของพระเจา จกั รพรรดิ ก็ยังไมเ ทาเสีย้ วที่ ๑๖ แหง การถวายน้าํ ขา วนน้ั ทองคาํ รอ ยแทง มารอ ยตัว