tripitaka_48

พระสุตตนั ตปฎก ขทุ ทกนิกาย วมิ านวัตถุ เลม ๒ ภาค ๑ - หนาที่ 87ประทีป. อธบิ ายวา เวลามืดค่ํา. ดวยเหตุนั้น เทวดาจึงกลา ววา โยอนธฺ การมฺหิ ติมีสิกาย อธบิ ายวา ในเวลามดื มดิ มาก. บทวา ททาติทีป ไดแก ตามหรอื ไมต ามประทีป ถวายเปน ปทปี ทาน. บริจาคเครือ่ งอุปกรณประทปี อทุ ศิ พระทักขิไณยบุคคล. บทวา อุปปฺ ชชฺ ติ โชตริ สวิมาน ไดแ ก วมิ านอนั โชตชิ วง ยอ มเกิดขึน้ โดยการถอื ปฏสิ นธิ. คาํ ท่ีเหลอื มนี ยั ดงั กลาวมาแลว ทั้งน้นั . คร้งั นนั้ เมือ่ เทวดากลา วตอบขอความ ตามทพ่ี ระเถระถามแลวพระเถระนาํ ถอยคํานั้นนน่ั แล ใหเปน อัตถปุ ปต ตเิ หตเุ กดิ เร่อื ง รูวา นางมีจติ เหมาะควรเปน ตน เพราะกถาวา ดว ยทานเปนอาทิ จึงประกาศสจั จะ ๔จบสจั จะ เทวดาองคนั้นกับบรวิ ารก็ตั้งอยูในพระโสดาปต ตผิ ล. พระเถระกลับจากเทวโลกแลว กก็ ราบทลู เรอื่ งนั้น ถวายพระผมู ีพระภาคเจา. และเพราะเร่อื งน้ัน พระผมู พี ระภาคเจา กท็ รงแสดงธรรมโดยพสิ ดาร แกบริษัทท่ปี ระชุมกัน. เทศนาน้นั ก็เกดิ ประโยชนแกม หาชน. โดยเฉพาะอยา งยงิ่ มหาชนก็ไดเ คารพในปทปี ทานแล. จบอรรถกถาปทีปวมิ าน ๑๐. ตลิ ทกั ขิณวิมาน วา ดวยติลทักขณิ วิมาน [๑๐] พระโมคคัลลานะถามวา ดูกอนเทวดา ทานมวี รรณะงาม สอ งแสงสวา ง ไปทกุ ทิศ เหมือนกบั ดาวประกายพรกึ ฉะนั้น เพราะ

พระสุตตันตปฎก ขุททกนกิ าย วิมานวตั ถุ เลม ๒ ภาค ๑ - หนา ที่ 88บุญอะไร ทานจงึ มวี รรณะเชน นี้ เพราะบญุ อะไร ผลน้ีจงึ สาํ เร็จแกทา น และโภคะทกุ อยา งที่นา รกั จึงเกิดขึน้แกท าน เพราะบญุ อะไร ทานมรี ัศมีสกุ รสรุง โรจนล ํา้เทวดาท้ังหลาย เพราะบญุ อะไร ทุกทิศจงึ สวา งไสวจากทกุ สว นรา งกายของทาน. ดูกอ นเทพผี มู ีอานภุ าพมาก อาตมาของถามทา นครงั้ เปนมนุษยอ ยู ทา นไดทําบญุ อะไร จงึ มีอานภุ าพรุงเรืองถึงเชนนี้ และวรรณะของทานจงึ สวา งไสวไปทุกทิศ. เทวดานน้ั ถูกพระโมคคัลลานะซกั ถามแลวดใี จ คร้นั แลว กพ็ ยากรณป ญ หาของกรรมท้งั มีผลอยา งนวี้ า ในชาติกอน คร้งั เปน มนุษยอ ยใู นหมมู นุษยในมนุษยโลก ดีฉนั ไดเหน็ พระพทุ ธเจาผปู ราศจากกเิ ลสดุจธลุ ี ผองใสไมม ัวหมอง ก็เล่อื มใสทัง้ ทีม่ ไิ ด ตง้ั ใจจะถวาย ก็ไดถวายเมลด็ งาเปนทาน อยางกะทันหนั แดพระพทุ ธเจาผูเ ปน พระทกั ขิไณยบคุ คลดว ยมอื ตนเอง เพราะบุญน้นั ดฉี ันจึงมวี รรณะเชนนี้เพราะบญุ นั้น ผลน้จี งึ สําเร็จแกด ฉี ัน และโภคะทุก อยา งทน่ี า รักจงึ เกดิ แกด ฉี ัน. ขา แตทา นภกิ ษุผมู ีอานุภาพมาก ดฉี ันขอบอกแกท าน ครง้ั เปน มนุษยอ ยู ดีฉนั ไดทาํ บญุ ใดไว

พระสตุ ตนั ตปฎก ขุททกนิกาย วมิ านวัตถุ เลม ๒ ภาค ๑ - หนาท่ี 89 เพราะบุญนนั้ ดีฉนั จงึ มีอานุภาพรงุ เรืองอยา งน้ี และ วรรณะของดฉี นั จงึ สวา งไสวไปทกุ ทิศ. จบติลทกั ขิณวมิ าน อรรถกถาตลิ ทักขณิ วมิ าน ตลิ ทกั ขณิ วิมาน มคี าถาวา อภิกฺกนเฺ ตน วณฺเณน เปน ตน. ติล-ทักขิณวมิ านน้ัน เกิดขึน้ อยางไร ? พระผูม ีพระภาคเจาประทบั อยู ณ พระเชตวัน อารามของทา นอนาถ-บณิ ฑิกะ กรุงสาวตั ถ.ี สมยั นัน้ ในกรุงราชคฤห หญงิ ผหู นึ่งมคี รรภ อยากจะดมื่ นํา้ มันงา จึงลางเมลด็ งาแลว ใหต ากแดดไว แตหญิงผนู ้ัน หมดอายุแลว ธรรมดาจะตอ งจุติในวนั นน้ั เพราะกรรมของนาง ที่จะใหไ ปนรกคอยโอกาสอยูแ ลว. คร้งั น้ัน พระผมู ีพระภาคเจาทรงตรวจดโู ลกเวลาใกลรุง ทรงเหน็ นางดว ยทิพยจักษุ ทรงพระดาํ ริวา วันน้ี หญิงผูนีจ้ กั ตายไปบงั เกิดในนรก ถา กระไร เราพึงทา นางใหไ ปสวรรคด วยการรบั อาหารคอื งา. พระองคกเ็ สดจ็ จากกรุงสาวตั ถี ถึงกรุงราชคฤห ขณะน้นั นนั่ เองเวลาเชา ทรงนุงแลว กท็ รงถอื บาตรและจวี รเท่ียวบิณฑบาตในกรงุ ราชคฤหเสด็จถงึ ประตเู รอื นของนางโดยลาํ ดับ. หญงิ ผนู น้ั เห็นพระผมู พี ระภาคเจาเกดิ ปต ิโสมนสั รบี ลกุ ขึน้ ประคองอัญชลีประนม ไมเห็นสง่ิ อื่นทค่ี วรถวายลางมอื เทา แลว ตะลอ มงาเปน กอง กอบดว ยมอื ทงั้ ๒ เกลี่ยงาเตม็ อญั ชลีลงในบาตรของพระผมู ีพระภาคเจา แลว ถวายบงั คม. พระผมู พี ระภาคเจาเม่อื จะทรงอนุเคราะหน างจึงตรสั วา จงเปนสุขเถิด แลว เสด็จกลับไป.

พระสตุ ตันตปฎก ขทุ ทกนิกาย วมิ านวัตถุ เลม ๒ ภาค ๑ - หนาท่ี 90เวลาใกลรงุ ของคนื น้นั นางก็ตายไปบงั เกดิ ในวมิ านทอง สบิ สองโยชนภพดาวดงึ สเ หมอื นหลบั แลวตืน่ ขึ้น. ครั้งนน้ั ทานพระมหาโมคคัลลาน-เถระเท่ียวเทวจาริกเขาไปหาโดยนยั ที่กลา วแลว ในหนหลงั ถามวา ดกู อ นเทพธิดา ทานมวี รรณะงาม สองแสง สวางไปทุกทศิ ประหนง่ึ ดาวประกายพรกึ เพราะ บุญอะไร วรรณะของทานจึงเปน เชนนี้ เพราะบญุ อะไร ผลนจ้ี ึงสําเรจ็ แกทา น และโภคะทกุ อยา งที่ นารักจึงเกดิ แกท าน. ดกู อนเทพผี มู ีอานภุ าพมาก อาตมาขอถามทาน เพราะบุญอะไร ทานจึงมีอานภุ าพรุงเรืองอยา งนี้ และวรรณะของทา นจึงสวางไสวไปทกุ ทศิ . เทวดานั้นดีใจ ถกู ทา นพระโมคคลั ลานะถาม แลว ก็พยากรณป ญ หาของกรรมท่มี ีผลอยา งน.ี้ จงึ กลา วตอบวา ครั้งเกดิ เปน มนุษยในหมูมนุษย ในชาตกิ อ น ในมนุษยโลก ดฉี นั ไดเห็นพระพุทธเจา ผูปราศจาก กเิ ลสดุจธุลีผอ งใสไมม วั หมอง เลื่อมรสแลว ไมต อ ง การงาอกี ละ จงึ รวบรวมทกั ษิณาไทยธรรม คอื งา ถวายเห็นทาน แดพ ระพทุ ธเจา ผเู ปนทักขิไณยบคุ คล ดว ยมือตนเอง. เพราะบุญนน้ั วรรณะของดีฉันจงึ เปน เชน นนั้ เพราะบญุ นนั้ ผลนจ้ี งึ สําเรจ็ แกดฉิ นั และโภคะ

พระสุตตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย วมิ านวตั ถุ เลม ๒ ภาค ๑ - หนา ที่ 91 ทุกอยา งทีน่ ารักจงึ เกิดแกด ฉี ัน. ขาแตท านภิกษุผูม อี านภุ าพมาก ดีฉนั ขอบอก แกท าน ดฉี ันครง้ั เกิดเปน มนุษยไ ดท าํ บญุ ใด เพราะ บญุ น้นั ดฉี นั จงึ มอี านุภาพรุง เรืองอยางน้ี และวรรณะ ของดีฉันจึงสวา งไสวไปทกุ ทศิ . อาสชั ช ศพั ทน ี้วา อาสชฺช ในคาถากลาวตอบนน้ั มาในอรรถวากระทบ, เสียดสี ไดใ นบาลีเปน ตนวา อาสชฺช น ตถาคต เสียดสีพระตถาคตนัน้ . มาในอรรถวา ประชุม. รวบรวม ไดใ นบาลเี ปน ตน วาอาสชฺช ทาน เทติ รวบรวมถวายทาน. แมในทนี่ ี้ พึงเห็นวามาในอรรถวา รวบรวมเทาน้นั . เพราะฉะนนั้ จงึ มีความวา รวบรวมแลว มาถึงแลว โดยความพรอมเพรยี ง. ดว ยเหตุนน้ั เทวดาจึงกลาววา อกามา.จรงิ อยู เทวดาองคน ัน้ ไมไดคิดจะถวายทานมากอน กอ นทจ่ี ะจดั หาไทย-ธรรมหมายเอาตลิ ทาน ไทยธรรมคอื งาท่เี ปนไปอยางฉุกละหุก ในพระ-ผูมพี ระภาคเจาซงึ่ เสด็จมาถึงอยา งกะทนั หนั จงึ กลา ววา อาสชฺช ทานอทาสึ อกามา ติลทกฺขณิ  ไมตอ งการงาอกี ละ จึงรวบรวมทักขณิ า[คอื ไทยธรรม] ถวายเปน ทาน. คําท่เี หลอื มีนยั ทก่ี ลา วมาแลวทง้ั น้นั . จบอรรถกถาติลทกั ขณิ วิมาน

พระสุตตันตปฎก ขุททกนิกาย วมิ านวตั ถุ เลม ๒ ภาค ๑ - หนา ที่ 92 ๑๑. ปฐมปตพิ พตาวมิ าน วาดว ยปติพพตาวมิ าน ๑[๑๑] พระโมคคัลลานะถามวา ดูกอ นเทพผี มู ีอานุภาพมาก นกกระเรียน นก ยูงทอง หงส นกดุเหวา ซง่ึ ลว นเปน ทพิ ย สง เสยี ง อยางไพเราะ ชมุ นมุ กันอยู วมิ านนด้ี าดาษดว ยดอกไม สด งดงามมาก เทพบุตรและเทพธดิ ามาคบหากับทาน นั่งอยใู นวมิ านน้ัน เหลา เทพผมู ฤี ทธ์ิ สาํ แดงฤทธ์ิ มีรปู แปลก ๆ กันเปนอันมาก อปั สรเหลานฟี้ อ นรํา ขับรองอยรู อบขา ง ใหทา นบนั เทงิ อย.ู ดูกอนเทพีผูมีอานภุ าพมาก ทานกไ็ ดเ ทพฤทธิ์ ครัง้ เปน มนุษยท านไดท ําบุญอะไรไว เพราะบญุ อะไร ทานจงึ มอี านุภาพมากรงุ เรอื งอยา งน้ี และวรรณะของ ทานจงึ สวา งไสวไปทกุ ทศิ . เทวดานัน้ ถกู พระโมคัลลานะซักถามแลว ดีใจ ก็ไดพยากรณปญหาของกรรมทมี่ ีผลอยา งนี้วา ครั้งเปน มนุษยอยูในหมูมนษุ ย ดีฉันไดเปน ผู ปฏบิ ัติซอ่ื ตรงตอ สามี ไมป ระพฤตินอกใจ ถนอมใจ สามี เหมอื นกันมารดาถนอมบุตร แมด ฉี นั จะโกรธ ไมก ลาวคาํ หยาบ ละการพดู เท็จ ดาํ รงมั่นอยูใน ความสตั ยย นิ ดีในการใหท าน ชอบอทุ ศิ ตนสงเคราะห

พระสุตตันตปฎ ก ขุททกนกิ าย วิมานวัตถุ เลม ๒ ภาค ๑ - หนาที่ 93 ผอู ื่น มใี จเลอ่ื มใส เมือ่ บรจิ าคขาวและนา้ํ ไดถ วาย ทานอนั ไพบลู ยโดยความเคารพ เพราะบญุ นั้น ดีฉัน จงึ มวี รรณะอยา งน้ี เพราะบญุ น้นั ผลน้ีจึงสําเรจ็ แก ดีฉัน และโภคะทุกอยา งทนี่ ารกั จึงเกิดแกดฉี ัน. ขา แตท า นภิกษุผมู อี านภุ าพมาก ดฉี นั ขอบอก แกทาน คร้งั เปน มนษุ ย ดฉี นั ไดท าํ บญุ ใดไว เพราะ บุญนน้ั ดฉี ันจงึ มีอานภุ าพรงุ เรอื งอยางนี้ และวรรณะ ของดฉี ันจึงสวา งไหวไปทกุ ทศิ . จบปฐมปติพพตาวิมาน อรรถปฐมปติพพตาวิมาน ปฐมปติพพตาวมิ าน มคี าถาวา โกจฺ า มยุรา ทวิ ยิ า ห สาเปนตน . ปฐมปตพิ พตาวมิ าน เกิดขึ้นอยางไร ? พระผมู ีพระภาคเจาประทบั อยู ณ พระเชตวัน กรงุ สาวัตถี. ในกรงุสาวตั ถีนัน้ สตรีผหู นึง่ ไดเ ปนผปู ฏบิ ัติสามี นางคลอ ยตามสามี อดทนถือโอวาทสามโี ดยเคารพ แมโกรธกไ็ มหนุ หนั พลนั แลน ไมพ ูดคําหยาบพดู แตเร่ืองจริง มคี วามเชอ่ื และเลอ่ื มใส และใหทานตามควรแกท รพั ยสมบตั ิ นางเกดิ เปนโรคบางอยา ง กต็ ายไปบงั เกิดในภพดาวดึงส. ตอ มาทานพระมหาโมคคลั ลานะเทย่ี วจารกิ ไป โดยนยั กอน ๆ นั่นแล พบเทว-ธิดาองคน ้ัน ซึง่ กําลังเสวยสมบัตอิ ยางใหญ จึงเขา ไปใกล ๆ. เทวธิดาองคน ัน้ มีอัปสรพันหน่ึงแวดลอ ม มอี ัตภาพประดบั ดว ยเครอ่ื งอลงั การ

พระสตุ ตันตปฎ ก ขุททกนกิ าย วมิ านวตั ถุ เลม ๒ ภาค ๑ - หนาที่ 94มภี าระประมาณ ๖๐ เลมเกวยี น ไหวด ว ยเศียรเกลา [คอ มศีรษะ] ใกล ๆเทา พระเถระแลวยนื ณ ท่ีสมควรสวนหนง่ึ . แมพระเถระ เมื่อจะถามบุญกรรมท่นี างทาํ ไว จึงกลาววา นกกระเรยี น นกยงู หงส และดุเหวา ลว น เปนทพิ ย สง เสียงไพเราะ. ชุมนมุ กันอยู. วิมานนี้ ดาดาษดวยปุปผชาติ. นารน่ื รมย วิจติ รเปนอนั มาก ท้ังเทพบุตรทงั้ เทพธดิ าก็มาคบหาสมาคมกัน. ดูกอนเทพีผูมอี านภุ าพมาก ทา นนั่งอยใู นวมิ าน นี้ เหลาเทพผูม ฤี ทธ์ิ ก็สําแดงฤทธิ์ มีรูปเปนอนั มาก และเทพอัปสรเหลาน้ี ก็ฟอนรําขบั รอ งและร่นื เรงิ กัน รอบ ๆ ทา น. ดกู อ นเทพผี ูมีอานุภาพมาก ทานก็บรรลเุ ทว- ฤทธ์ิแลว คร้งั เกิดเปน มนุษย ทา นไดท ําบุญอะไร เพราะบญุ อะไร ทานจงึ มอี านุภาพรงุ เรืองอยางน้ี และ วรรณะของทานจึงสวางไสวไปทกุ ทศิ . เทวดาองคนน้ั ดใี จ ถูกทา นพระโมคคลั ลานะ ถามแลว กพ็ ยากรณป ญ หาโดยอาการทท่ี า นถาม ถงึ กรรมที่มีผลดงั น้ี. เทวดาองคนนั้ กลา วตอบวา คร้งั เกดิ เปน มนษุ ยใ นหมมู นษุ ย ดีฉนั ซื่อตรงตอ สามี ไมน อกใจ ถนอมใจสามเี หมอื นมารดาถนอม บตุ ร ดีฉันแมโ กรธ ก็ไมกลา วคาํ หยาบ ดีฉันต้ังอยู

พระสุตตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย วมิ านวตั ถุ เลม ๒ ภาค ๑ - หนาท่ี 95 ในสจั จะ ละคาํ เทจ็ ยนิ ดใี นทาน ชอบอทุ ศิ ตน สงเคราะหคนอนื่ มีจิตเลื่อมใส [ ในพระรัตนตรัย ] เม่ือบรจิ าคขา วนํ้า ก็ไดถวายเปนทานอยางไพบูล โดยเคารพ. เพราะบุญนนั้ วรรณะของดีฉันจึงเปนเชนน้ี เพราะบญุ นั้น ผลนจ้ี ึงสําเร็จแกด ีฉัน และโภคะ ทุกอยา งทน่ี ารกั จึงเกดิ แกดฉี นั . ขา แตท า นภกิ ษผุ มู ีอานภุ าพมาก ดฉี ันขอบอก แกทาน ดฉี นั ครง้ั เกดิ เปน มนษุ ยไ ดท ําบุญใด เพราะ บุญนนั้ ดีฉันจึงมอี านภุ าพรุง เรอื งเชนน้ี และวรรณะ ของดีฉันจงึ สวา งไสวไปทุกทิศ. บรรดาบทเหลา น้ัน บทวา โกจฺ า แปลวา นกกระเรยี น ทีอ่ าจารยบางพวกเรียกวา นกกระไน ก็ม.ี บทวา มยรุ า แปลวา นกยงู . บทวาทวิ ยิ า แปลวา ทเ่ี ปน ทพิ ย. จริงอยู บทน้ี ควรประกอบเขา ๔ บทโดยนยัวา ทิวิยา โกฺจา นกกระเรยี นทพิ ย ทวิ ิยา มยุรา นกยูงทพิ ย เปนตน .บทวา ห สา ไดแ ก หงส มหี งสท อง เปนตน. บทวา วคคฺ สุ ฺสรา แปลวามีเสียงเพราะ. บทวา โกกลิ า ไดแก นกดุเหวา [กายขาวดาํ ]. บทวาสมปฺ ตนตฺ ิ ไดแก เลน ระเริงบินรอ นไปรอบๆ เพ่อื ความอภริ มยแหงเทวดา.จริงอยู เหลา เทวดาทเ่ี ปน บริวารเลนระเริงโดยรูปของนกกระเรยี นเปนตนเพอ่ื ใหเกิดความยนิ ดแี กเ ทวดา ทา นจงึ กลาวโดยคําวา โกฺจา เปนตน .บทวา ปปุ ผฺ าภกิ ณิ ฺณ ไดแ ก เกล่อื นกลาดดว ยดอกไมร ตั นะชนดิ ตา ง ๆทร่ี อ ยแลว และยังไมไดรอ ย [ เปนพวง ]. บทวา รม ไดแ ก นา ร่นื รมย

พระสุตตันตปฎก ขทุ ทกนกิ าย วมิ านวตั ถุ เลม ๒ ภาค ๑ - หนาที่ 96นา รื่นใจ. บทวา อเนกจิตฺต ไดแก วจิ ิตรดวยอทุ ยาน ตน กัลปพฤกษและสระโบกขรณีเปนตน เปนอันมาก และดวยผนังวิเศษเปนตน เปน อันมาก ในวิมานทัง้ หลาย. บทวา นรนาริ เสวติ  ไดแ ก ท่เี หลา เทพบุตรและเหลา เทพธิดา ซึง่ เปนบรวิ ารคบหากนั . บทวา อิทธฺ ิ วิกพพฺ นฺติ อเนรปู า ประกอบความวา ผูมีฤทธ์ิทง้ั หลาย ทสี่ าํ เรจ็ ดวยอานภุ าพแหง กรรม มรี ูปเปน อันมาก เพราะสาํ แดงรูปไดตา ง ๆ ยอมสําแสดงฤทธ์ิ ใชฤทธิ์แปลก ๆ ทา นก็นัง่ อยู [ ในวิมานนั้น. บทวา อนฺมนา ไดแก ซื่อตรงตอสาม.ี ใจของสตรนี ้นั ตกไปในบรุ ษุ อน่ื เหตุนัน้ สตรนี ้ันช่ือวา อัญญมานา มใี จตกไปในบุรุษอ่ืน.สตรนี ้นั ไมมใี จตกไปในบรุ ษุ อ่นื เหตุน้ัน จึงชอื่ วา อนญั ญมนา ไมมใี จตกไปในบรุ ุษอื่น. อธิบายวา ดฉี ันไมเ กดิ จิตคิดช่วั ในบรุ ุษอนื่ นอกจากสามขี องดฉี นั อยา งนี้. บทวา มาตาว ปตุ ฺต อนุรกขฺ มานา ความวากรณุ าเอน็ ดสู ามีของดฉี นั หรอื แมทกุ ตัวสัตว เพราะนาํ เขามาแตป ระโยชนและเพราะประสงคจ ะนาํ ส่งิ ท่มี ิใชป ระโยชนออกไปเสยี เหมือนมารดาเอ็นดูบตุ รฉะน้นั . บทวา กุทธฺ าปห นปฺผรสุ  อโวจ ความวา ดฉี นั แมโกรธอยู เพราะผูอ่นื ทาํ ความไมผาสกุ ให กไ็ มกลาวคาํ หยาบคาย อธิบายวาทแี่ ท กก็ ลาวแตค าํ ทนี่ า รักเทา น้นั . บทวา สจเฺ จ ิตา ไดแก ดาํ รงอยูในสัจจะ. เพราะเหตุท่ีเปนผูช่อื วา ต้ังมั่นในสัจจะ เพราะเจตนางดเวน กลาวคําเทจ็ มิใชต ง้ั มน่ั โดยเพียงกลาวคําจรงิ ในบางครัง้ เทา นัน้ ฉะนั้น เทวดาจึงกลาววา โมสวชชฺ ปหาย ไดแก ละมุสาวาทแลว . บทวา ทาเน รตา ไดแ ก ยินดียิ่ง อธิบายวา

พระสุตตันตปฎก ขทุ ทกนกิ าย วมิ านวัตถุ เลม ๒ ภาค ๑ - หนา ที่ 97ขวนขวายในทาน. บทวา สงคฺ หติ ตตฺ ภาวา ประกอบความวา ดีฉนั ชอบอุทิศตนสงเคราะหคนอ่นื ๆ ดว ยสังคหวตั ถุ และมีจติ เลอื่ มใสเพราะเช่ือกรรมและผลกรรม จงึ ไดถ วายขาว น้ํา โดยเคารพ โดยอาการยาํ เกรงและไดถวายทานอยา งอนื่ มผี า เปน ตน อยา งไพบลู ย อยางโอฬาร. คําท่ีเหลอื มีนยั ที่กลา วมาแลว ท้งั นัน้ . จบอรรถกถาปฐมปติพพตาวมิ าน ๑๒. ทุตยิ ปติพพตาวมิ าน วาดวยปตพิ นตาวิมาน ๒ [๑๒] พระโมคคลั ลานะถามวา ดูกอนเทพผี ูม ีอานภุ าพมาก ทานขน้ึ วมิ านมเี สา อันแลว ดว ยแกวไพฑูรยง ดงาม มีรศั มปี ระกายงดงาม มาก ทานกน็ งั่ อยูในวิมานนั้น สําแดงฤทธ์ไิ ดต าง ๆ ทง้ั สูงทง้ั ตาํ่ เทพอัปสรเหลา น้ีก็ฟอ นรําขับรอ งใหท าน รา เริงอยูร อบขาง ดูกอนเทพผี ูม อี านุภาพมาก ทา นก็ บรรลเุ ทวฤทธแ์ิ ลว ครง้ั เปนมนุษย ทานไดท ําบุญอะไร เพราะบญุ อะไร ทา นจึงมอี านภุ าพรุงเรอื งอยางน้ี และ วรรณะของทานจงึ สวา งไสวไปทุกทศิ . เทวดาองคนั้น ถกู พระโมคคลั ลานะซักถาม แลวดใี จ ก็ไดพ ยากรณปญ หาของกรรมทีม่ ีผลอยา งน้ี วา คร้งั เปน มนษุ ยอ ยใู นหมมู นษุ ย ดฉี นั ไดเ ปน

พระสุตตันตปฎก ขทุ ทกนกิ าย วมิ านวตั ถุ เลม ๒ ภาค ๑ - หนาที่ 98 อบุ าสกิ าของพระผมู ีจักษุ เปนผงู ดเวนจากการฆาสัตว งดเวน จากการลักทรัพย ยนิ ดีเฉพาะสามขี องตน ไมก ลา วคาํ เทจ็ และไมดม่ื น้าํ เมา อนึ่ง ดีฉันมีใจ เลอ่ื มใส เมอื่ บรจิ าคขาวและนํา้ ไดถวายทานอยา ง ไพบลู โดยเคารพ เพราะบุญนนั้ ดฉี ันจงึ มวี รรณะ อยางน้ี เพราะบุญนั้น ผลนจี้ ึงสาํ เร็จแกด ฉี ัน และ โภคะทกุ อยางทีน่ า รกั จงึ เกิดแกดฉี นั . ขาแตทานภกิ ษผุ มู อี านุภาพมาก ดีฉันขอบอก แกท า น คร้งั เห็นมนุษยอ ยู ดีฉนั ไดท ําบญุ ใดไว เพราะบุญนน้ั ดฉี นั จึงมีอานุภาพรุงเรืองอยา งน้ี และ วรรณะของดีฉนั จึงสวา งไสวไปทุกทศิ . จบทตุ ิยปติพพตาวิมาน อรรถกถาทตุ ยิ ปตพิ พตาวมิ าน ทตุ ยิ ปตพิ พตาวิมาน มีคาถาวา เวฬรุ ิยถมภฺ  เปน ตน. ทุติยปติพพ-ตาวิมานน้ัน เกิดขน้ึ อยา งไร ? ดงั ไดส ดับมา อบุ าสกิ าผูหนง่ึ ในกรงุ สาวตั ถี เปนผูช ่อื ตรงตอ สามีมคี วามเชอื่ เล่อื มใส [ ในพระรัตนตรยั ] รกั ษาศลี ๕ ทําใหบรสิ ุทธ์ิ และไดใ หท านตามสมควรแกทรัพยสมบตั ิ ตายแลว ก็ไปบังเกิดในภพดาวดงึ ส.คําที่เหลอื มีนยั ท่ีกลา วมาแลว ในหนหลังท้งั นนั้ . ทานพระโมคคลั ลานะ

พระสุตตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย วิมานวัตถุ เลม ๒ ภาค ๑ - หนาที่ 99ถามวา ดูกอ นเทพผี มู ีอานภุ าพมาก ทานข้นึ วิมานมเี สา เปน แกว ไพฑรู ย นารื่นใจ มีรัศมีผองใส งดงาม มาก ทา นก็นงั่ อยใู นวิมานน้ัน สําแดงฤทธไ์ิ ดแปลก ๆ ทั้งสงู และต่ํา เทพอัปสรเหลา นี้ ก็ฟอ นรําขับรอ งและ ร่นื เริงรอบ ๆ ทา น. ดกู อ นเทพผี ูม อี านุภาพมาก ทา นก็บรรลุเทว- ฤทธิ์แลว ทา นครง้ั เกดิ เปน มนุษย ไดท ําบุญอะไร เพราะบุญอะไร ทา นจึงมอี านุภาพรงุ เรื่องอยา งนี้ และ วรรณะของทานจึงสวางไสวไปทกุ ทศิ . เทวดาองคนนั้ ดีใจ ถูกทานพระโมคคลั ลานะ ถาม คร้นั แลวกพ็ ยากรณปญหาของกรรมทม่ี ผี ลอยาง น้ี เทวดาองคนัน้ ไดก ลา วตอบวา ครงั้ เกิดเปน มนุษยใ นหมูมนุษย ดฉี ันเปน อุบาสกิ าของพระผมู ีจกั ษุ [พระพุทธเจา] ไดง ดเวน การฆาสัตว งดเวนการลกั ทรพั ย ไมด มื่ นา้ํ เมา ไมพูด เท็จ ยินดีกบั สามขี องตน มจี ิตเลอ่ื มใสแลว เม่ือ บรจิ าคขาวนํ้าไดถ วายเปนทานอยา งไพบูล โดยเคารพ. เพราะเหตนุ นั้ วรรณะของดีฉันจงึ เปน เชนนี้ เพราะบุญนนั้ ผลน้ีจึงสําเรจ็ แกดฉี นั และโภคะ ทกุ อยางทนี่ ารักจึงเกดิ แกดฉี ัน. ขา แตท านภกิ ษผุ มู ีอานุภาพมาก ดิฉนั ขอบอก

พระสุตตันตปฎก ขทุ ทกนิกาย วมิ านวตั ถุ เลม ๒ ภาค ๑ - หนา ท่ี 100 แกทาน ดิฉันครัง้ เกดิ เปนมนษุ ยไ ดท ําบญุ ใด เพราะ บุญนนั้ ดฉี นั จงึ มีอานภุ าพรุง เรอ่ื งอยา งนี้ และวรรณะ ของดีฉนั จึงสวา งไสวไปทกุ ทิศ. บรรดาบทเหลาน้นั บทวา เวฬรุ ิยถมภฺ  แปลวา มีเสาเปน แกวไพฑูรย. บทวา รุจิร ไดแ ก นารื่นรมย. บทวา ปภสสฺ ร ไดแ กสองสวางอยา งยง่ิ . บทวา อจุ ฺจาวจา แปลวา สงู และตํา่ อธิบายวา มีอยางตา ง ๆ. บทวา อปุ าสกิ า ไดแก สตรีผูตัง้ อยูในคณุ ลกั ษณะของอุบาสกิ าดว ยการถงึ สรณะ. จรงิ อยู พระผมู ีพระภาคเจาตรัสไวว า ดกู อ นเจามหานามโดยเหตุเทาใดแล อรยิ สาวกยอมถึงพระพทุ ธเจา เปน สรณะ ถงึ พระธรรมเปน สรณะ ถงึ พระสงฆเ ปน สรณะ ดูกอ นเจา มหานาม ดว ยเหตุเทา นนั้ แลอริยสาวก ช่อื วาเปน อบุ าสก. ดวยบทวา จกฺขมุ โต เทวดาองคนนั้ ครัน้ แสดงอาสยสุทธิ [สรณะท่ีพึ่ง ] ดว ยการระบุความทีต่ นเปน อบุ าสิกาของพระผูมพี ระภาคพทุ ธเจาผมู ีจกั ษุ โดยจกั ษทุ ้ัง ๕ อยา งนีแ้ ลว เพื่อจะแสดงประโยคสทุ ธิ [ ขอปฏบิ ตั ิ ]จงึ กลาววา งดเวน การฆา สัตวเ ปน ตน. นางกลา วถึงเจตนางดเวนการประพฤติผดิ [ ในกาม ] ดว ยคาํ วา สเกน สามนิ า อโหสึ ตฏุ  า ยนิ ดีกับสามีของตน ในคาถาคําตอบน้ัน คําท่ีเหลอื ก็เชนเดยี วกบั คําทก่ี ลา วมาแลว ในหนหลัง. จบอรรถกถาทตุ ิยปตพิ พตาวมิ าน