tripitaka_60

พระสุตตนั ตปฎก ขุททกนิกาย ชาดก เลม ๓ ภาค ๖ - หนาท่ี 273 พระเจาจกั รพรรดกิ าลงิ คราช ทรงครองราชสมบัติตลอดหองจักรวาลวันหนึ่ง มเี สนาแวดลอ มเต็มไปในท่ีประมาณ ๓๖ โยชน เสดจ็ ขนึ้ ทรงชางเผอื กขาวเปรยี บดวยอดเขาไกรลาส ไปสูสํานักพระชนกชนนีดว ยสริ ิวิลาสใหญ. ฝายชางพระที่น่งั พระเจา จักรพรรดินน้ั ไมอ าจเหาะขามมหาโพธิ-มณฑลอันเกิดแตสะดือแผนดนิ อันเปนไชยมงคลของพระพทุ ธเจา ท้ังปวงได. พระเจา จักรพรรดิราชทรงไสไปเนือง ๆ แตชางทรงนัน้ ก็ไมอาจท่ีจะไปได. พระศาสดาเม่อื จะทรงประกาศเนื้อความน้ัน จึงตรสั พระคาถาที่ ๑ วา พระเจาจักรพรรดิทรงพระนามวา กาลิงคะ ได ทรงสง่ั สอนมนษุ ยท่ัวแผนดินโดยธรรม ไดเสดจ็ ไปสู ทใี่ กลต น โพธิดว ยชางทรงมีอานภุ าพมาก. ลาํ ดับนัน้ ปุโรหติ ของพระเจาจกั รพรรดิ ซึง่ ตามเสด็จไปดวยคดิ วาธรรมดาวา ทางอากาศไมม ีเครื่องกนั้ เพราะเหตไุ รหนอ พระราชาจงึ ไมอาจจะไสชา งไปได เราจกั ตรวจตราดู แลวลงจากอากาศตรวจตราเหน็ ภมู ภิ าคอนั เปนมณฑลสะดอื แผน ดนิ มชี ยั บัลลังกของพระพทุ ธเจาทง้ั ปวง. ไดย นิ วา ในคร้ังนั้น ขนึ้ ชอ่ื วาตน หญาแมส กั เทาหนวดกระตา ยมไิ ดม ีในที่มีประมาณ ๘ กรีสนน้ั เลย มีแตทรายอนั มสี ีเหมอื นแผน เงิน เรยี่ รายอยูหญาเครอื เถาไมใหญโ ดยรอบท่นี ัน้ มยี อดเวียนประทักษิณโพธมิ ณฑล แลวตงั้ อยูเฉพาะหนาโพธิมณฑล. ปโุ รหิตตรวจดูภูมภิ าคแลว คดิ วา แทจริง ที่นเี้ ปน ท่ี ๆ กาํ จดั กเิ ลสทงั้ ปวงของพระพุทธเจาท้ังปวง แมถ ึงใคร ๆ มีทา วสกั กะเปนตน กไ็ มอ าจทจ่ี ะเหาะขา มท่ีนไี้ ปได จึงไปเฝา พระเจากาลิงคราช แสดงคุณของพระโพธิมณฑล แลว กราบทูลพระราชาวา เสดจ็ ลงเถดิ พระพทุ ธเจาขา .

พระสุตตนั ตปฎก ขุททกนิกาย ชาดก เลม ๓ ภาค ๖ - หนา ที่ 274พระศาสดาเมอื่ จะทรงประกาศเนื้อความนั้น จึงตรสั พระคาถาเหลานี้วา ภารทวาชปโุ รหิต พจิ ารณาดูภูมิภาคแลว จึงประคองอญั ชลีกราบทูลพระเจา จักรพรรดิ ผเู ปน บตุ รแหงดาบส ช่อื วา กาลิงคะวา ขาแตพระมหาราชเจา ขอเชิญพระองคเสดจ็ ลงเถิด ภูมภิ าคน้อี ันพระพทุ ธเจา ผเู ปนสมณะทรงสรรเสรญิ แลว พุทธเจา ทง้ั หลายผตู รัสรูโดยย่ิง มีพระคุณหาประมาณมิได ยอ มไพโรจน ณ ภมู ิภาคน.้ี หญาและเครอื เถาท้ังหลายในภูมภิ าคสว นน้ี มวนเวยี นโดยรอบทกั ษณิ าวัฏ ภมู ภิ าคสว นนี้เปน ทไ่ี ม หวั่นไหวแหงแผนดนิ ขาแตมหาราชเจา ขา พระองค สดบั มาอยา งนี.้ ภูมภิ าคสว นน้ี เปนมณฑลแหง แผน ดิน อัน ทรงไวซงึ่ ภตู ทัง้ ปวง มสี าครเปนขอบเขต ขอเชญิ พระองคเสด็จลงแลว กระทําการนอบนอมเถิด พระเจา ขา . ชา งกญุ ชรเชอื กประเสรฐิ เกดิ ในตระกลู อโุ ปสถ ยอ มไมเขา ไปใกลป ระเทศเลย ดว ยเหตุมีประมาณเทา น.ี้ ชา งเชอื กประเสรฐิ เปน ชางเกดิ ในตระกูล อโุ บสถโดยแท ถงึ กระน้ัน กไ็ มอ าจจะเขาไปใกล ประเทศมีประมาณเทา นไี้ ด ถา พระองคยังทรงสงสยั อยู กจ็ งทรงไสชา งพระที่น่ังไปเถิด.

พระสุตตนั ตปฎก ขทุ ทกนิกาย ชาดก เลม ๓ ภาค ๖ - หนาที่ 275 พระเจากาลงิ คะทรงสดับคาํ นัน้ แลว จึงทรง ใครค รวญถอยคําของปโุ รหติ ผูชํานาญการพยากรณว า เราจกั รถู อ ยคาํ ของปุโรหติ นว้ี า จรงิ หรอื ไมจริงอยางน้ี แลว ทรงไสพระทีน่ ัง่ ไป. ฝายชางพระทน่ี ั่ง ถกู พระราชาไสไปแลว ก็ เปลงเสียงดจุ นกกระเรยี นแลว ถอยหลงั ทรดุ คุกลง ดัง อดทนภาระหนกั ไมไ ดฉะนั้น. บรรดาบทเหลาน้ัน บทวา สมณโกลฺ แปลวา บุตรแหง ดาบส.บทวา จกกฺ วตฺตยโต ความวา ผูมีมานะวา เราเปนพระเจา จกั รพรรดิอธิบายวา เปนพระเจา จักรพรรดิ. บทวา ปรคิ ฺคเหตวฺ า ความวา ตรวจดภู ูมภิ าค.บทวา สมณคุ โี ต ความวา อนั พระพทุ ธเจา ท้งั ปวงพรรณนาแลว . บทวาอนธวิ รา แปลวา ผูมีคณุ อนั ชงั่ มไิ ด ประมาณมิได. บทวา วโิ รจนฺติความวา ผกู าํ จัดความมดื คือกเิ ลสทัง้ ปวงไดแลว ยอ มนั่งรงุ เรืองอยใู นภมู ิภาคสว นน้ี เหมอื นพระสรุ ิโยทัยทอแสงออ น ๆ ฉะนน้ั . บทวา ติณลตา ไดแ กหญา และเครอื เถา. บทวา มณโฺ ฑ ความวา เปน มณฑลแหง แผน ดนิ หนาถึงสองแสนส่ีหม่ืนโยชน เปนสาระไมถ ูกอะไร ๆ ครอบงําได เปนสถานท่ีไมหว่นั ไหว เมอ่ื กปั ยงั ดํารงอยูก็ดํารงอยูกอน เมอ่ื กัปพนิ าศกพ็ นิ าศในภายหลัง.บทวา อิติ โน สตุ  ความวา ขาพระองคไ ดสดับมาแลว ดวยลักษณะมนตอยา งน.้ี บทวา โอโรหติ ฺวา ความวา ขอเชญิ พระองคล งจากอากาศแลวจงกระทาํ การนอบนอม คือกระทาํ การบชู าสกั การะตอสถานท่ี เปน ที่กําจดักเิ ลสของพระพุทธเจา ทุกพระองคน.้ี บทวา เย เต ความวา ชา งประเสริฐตวั บังเกิดในตระกลู อโุ บสถ กลา วคือชา งแกว ของพระเจา จกั รพรรดิ.

พระสุตตนั ตปฎก ขทุ ทกนกิ าย ชาดก เลม ๓ ภาค ๖ - หนาที่ 276บทวา เอตตฺ าวตา ความวา ชางเชอื กประเสรฐิ ทงั้ หมดนั้น ยอ มไมไปใกลประเทศมีประมาณเทาน้ไี ดเลย แมจ ะถูกตักเตอื นก็ไมเขาไป. บทวา อภชิ าโตความวา ชา งเชอื กประเสรฐิ น้ี ในตระกลู อุโปสถ ครอบงํา กา วลว ง ตระกูลชางทง้ั ๘ มโี คจริยาเปน ตน. บทวา กุ ชฺ ร แปลวา ชนิดสูงสุด. บทวาเอตตฺ าวตา ความวา ชางประเสรฐิ นี้ ไมสามารถเขาไปประเทศมีประมาณเทา นี้ได คอื ไมอาจเขาไปใหย่งิ กวานัน้ ไปได พระองคเมอื่ หวงั เฉพาะจงใหสัญญาดวยขอเพชรแลวไสไป. บทวา เวยฺยฺชนิกวโจ นสิ าเมตวฺ า ความวาดกู อ นภกิ ษุท้ังหลาย พระราชาพระองคน ้นั ทรงตรวจตราใครครวญถอยคําของกาลงิ คภารทวาชปุโรหิตนน้ั เชยี่ วชาญชาํ นาญในการพยากรณลกั ษณะแลวใครครวญพิจารณาวา เราจกั รคู าํ ของผูนเ้ี ปน ความหรอื ไมจ ริงดังน้ี จงึ ไสชางพระนง่ั ไป. บทวา โกโฺ จว อภินทิตวฺ า ความวา ดูกอนภิกษทุ ัง้ หลายชา งเชือกประเสรฐิ นัน้ อันพระราชาทรงเตือนแลวดว ยขอประดบั เพชรแลวไสไป จึงเปลงเสยี งรองเหมอื นเสียงนกกระเรียน ถอยไปชูงวงขึ้นนอ มคอเขาไปนง่ั อยูบนอากาศน่ันเอง ทาํ เปนเหมอื นไมอ าจจะนาํ ภาระหนักไปได. ชางพระท่นี ั่งน้ัน เมอื่ ถกู พระเจา จกั รพรรดิทิ่มแทงอยบู อย ๆ ไมอาจจะอดกลน้ั ทกุ ขเวทนาไดท าํ กาละแลว. สว นพระเจากาลิงคะ เมอ่ื ไมทราบวา ชางทรงถงึ แกค วามตาย จึงคงประทบั อยู ณ ท่นี น้ั . ปุโรหติ ภารทวาชะ ชาวกาลงิ คะจงึ กราบทลู วา ขา แตพระมหาราชเจา ชา งพระท่ีนงั่ ของพระองคสิ้นชวี ิตแลว ขอพระองคทรงกา วไปสูชา งเชือกอืน่ เถิด พระพทุ ธเจา ขา. พระศาสดาเม่ือจะทรงประกาศเนือ้ ความน้นั จงึ ตรสั พระคาถาที่ ๑๐ วา

พระสุตตนั ตปฎก ขทุ ทกนกิ าย ชาดก เลม ๓ ภาค ๖ - หนา ท่ี 277 ปุโรหิตภารทวาชะกาลิงครัฐ รวู าชางพระท่ีนง่ั สน้ิ อายุแลว จงึ รีบกราบทูลพระเจา กาลิงคะวา ขา แต พระมหาราชเจา ขอเชิญเสด็จไปทรงชา งพระทน่ี ่ังเชือก อื่นเถิด ชางพระท่ีนง่ั เชอื กน้สี น้ิ อายแุ ลวพระเจา ขา . บรรดาบทเหลา นั้น บทวา นาโค ขณายโุ ก ความวา ชางเชอื กประเสรฐิ ของพระองค ถึงความสน้ิ ชีวติ แลว เพราะเม่อื พระราชาจะทรงทาํ พระ-ราชกจิ อะไรๆ ไมสามารถประทับน่งั บนหลังได ขอพระองคจงทรงกา วไปทรงชางประเสริฐเชือกอนื่ เพื่อเสดจ็ ไปโดยทส่ี ุดแหง โพธิมณฑล. ดว ยกําลงั พระฤทธิ์ของพระเจากาลิงคะ ชางเชอื กประเสรฐิ อื่นกม็ าจากตระกลู อโุ ปสถแลวนอ มหลังเขา ไปใกลพระเจากาลิงคะ. พระเจากาลงิ คะเสด็จประทบั น่งั บนหลังของชางเชอื กนั้น. ขณะนั้น ชา งเชอื กท่ตี ายกล็ ม ลงไปบนพ้ืนดิน. พระศาสดา เมอื่ จะประกาศเน้อื ความนั้นจึงตรัสพระคาถาอกี วา พระเจากาลงิ คะ ทรงสดบั คาํ นั้นแลวจึงรีบเสด็จ ไปทรงชา งพระทนี่ ัง่ เชอื กใหม เม่อื พระราชาเสดจ็ กาว ไปพนแลว ชา งพระที่นง่ั ทต่ี ายแลว กล็ มลง ณ พ้นื ดิน ทีน่ ่ันเอง ถอยคาํ ของปโุ รหติ ผชู ํานาญการพยากรณ เปน อยางใด ชางพระทนี่ ่งั เปน อยางน้ัน. ลําดับนน้ั พระเจา กาลิงคราชจงึ เสด็จลงจากอากาศ แลวทอดพระเนตรดูโพธมิ ณฑลเหน็ ปาฏิหาริย เมอื่ จะทรงสรรเสรญิ ปโุ รหิตภารทวาชะจงึ ตรสั วา พระเจา กาลิงคะ ไดต รัสกะพราหมณภ ารทวาชะ ชาวกาลงิ ครัฐ อยางนีว้ า ทานเปน สัมพทุ ธะ รูเหตุ ท้งั ปวงโดยแท.

พระสุตตันตปฎก ขทุ ทกนกิ าย ชาดก เลม ๓ ภาค ๖ - หนาท่ี 278 พราหมณปุโรหติ มิไดร ับคําสรรเสรญิ นั้น ตงั้ ตนไวใ นฐานะอนั ตาํ่แลวเขา ใกลสรรเสริฐพระพุทธคุณเทานน้ั . พระศาสดาเม่อื ทรงประกาศเน้ือความนนั้ จงึ ตรสั พระคาถาเหลานวี้ า กาลงิ คพราหมณ เมอ่ื ไมรบั คาํ สรรเสริญนนั้ จงึ ไดก ราบทูลวา ขา แตพ ระมหาราชา ขา พระองคเปนผู ชาํ นาญการพยากรณชอื่ วา พุทธะ ผูร เู หตุทง้ั ปวงก็จริง. บรรดาบทเหลานัน้ บทวา เวยฺยฺชนิกา ความวา ขาแตพระ-มหาราชเจา ขาพระองคเหน็ พยญั ชนะแลว เปน ผูสามารถเมื่อพยากรณไดช่อื วาสคุ ตพุทธะ ขาแตพระมหาราชเจา กพ็ ระพุทธเจา เปนผรู ูเ หตุทัง้ ปวงเปน ผรู ธู รรมทั้งปวง ความทีพ่ ระพทุ ธเจา ท้งั หลาย ทรงทราบและทรงรแู จงเหตุท้ังปวงตางดวยอดตี เหตุเปนตน คือพระพทุ ธเจาเหลานน้ั ยอ มรเู หน็ ท้งั ปวงดว ยพระสพั พญั ตุ ญาณ โดยลักษณะ สว นขาพระองคท้งั หลาย เปนผูสามารถในอาคม (นิกายเปน ทม่ี า) รูดว ยกําลังศลิ ปะเทาน้นั และรูเ พียงเอกเทศเดียวเทา นนั้ สว นพระพุทธเจา ทง้ั หลายรเู หตุท้ังปวงแล. เจากาลิงคะไดส ดบั พทุ ธคุณแลวเกิดโสมนัส จงึ ใหช นผอู ยใู นสกลจกั รวาลนําของหอมเเละมาลาเปนอันมาก มากระทาํ การบชู าพระมหาโพธมิ ณฑลสิน้ ๗ วนั . พระศาสดา เมือ่ จะทรงประกาศเน้ือความนนั้ จึงไดตรัสคาถา ๒ คาถาวา พระเจากาลิงคะ ทรงนําเอามาลาและเคร่ืองลูบ- ไลพรอ มดวยดนตรีตาง ๆ ไปบชู าพระมหาโพธิแ์ ลว รับสั่งใหก ระทํากาํ แพงแวดลอมไว.

พระสตุ ตันตปฎก ขุททกนกิ าย ชาดก เลม ๓ ภาค ๖ - หนา ที่ 279 รับสั่งใหเ กบ็ ดอกไมป ระมาณหกหมื่นเลม เกวยี น มาบูชาโพธมิ ณฑลอนั เปนอนตุ ริยะ แลวเสดจ็ กลับ. บรรดาบทเหลา น้ัน บทวา ปายาสิ ความวา ทาวเธอไดเสด็จไปยงั สาํ นกั ของพระชนกชนนีแลว ทรงรบั ส่ังใหยกเสาทองคาํ สงู ประมาณ ๑๘ ศอกณ มหาโพธมิ ณฑลแลว ใหสรา งเวที แลวไปดวยแกว ๗ ประการ ถวายพระ-มหาโพธินัน้ เกล่ียทรายเจอื ดวยแกว ใหสรางกําแพงลอ มไว ใหสรา งซุมประตู ใหรวบรวมดอกไมประมาณหกหม่นื เลมเกวยี นทุกวัน ๆ แลว บูชาโพธิมณฑลดว ยประการฉะนี.้ แตในบาลีมาเพยี งเทานวี้ า สฏ ิวาหสหสสฺ านิปปุ ผฺ าน ดอกไมป ระมาณหกหม่นื เลมเกวียน. พระเจา กาลงิ คะ ครั้นทรงทาํ การบูชาพระมหาโพธิอยางน้ีแลว เสดจ็ไปหาพระชนกชนนีมาสูเมืองทนั ตุปรุ ะแลว บําเพ็ญกุศลทั้งหลายมีทานเปนตนส้ินพระชนมแ ลวบงั เกิดในดาวดงึ สพภิ พ. พระศาสดา ครั้นทรงนําพระธรรมเทศนานม้ี าแลว จงึ ตรัสวา อานนทไดทาํ การบูชาโพธมิ ณฑลในบัดน้เี ทา นนั้ ก็หามไิ ด แมในกาลกอ น อานนทก็ไดกระทําการบชู าโพธมิ ณฑลแลวเหมือนกนั แลวตรสั ประชุมชาดกวา พระเจากา-ลิงคะ ในครั้งน้นั ไดมาเปน พระอานนท สว นปโุ รหิตช่อื วาภารทวาชะชาวกาลงิ คะคอื เราตถาคตแล. จบอรรถกถากาลงิ คชาดก

พระสุตตนั ตปฎ ก ขุททกนิกาย ชาดก เลม ๓ ภาค ๖ - หนา ท่ี 280 ๗. อกิตติชาดก วาดวยอกติ ติดาบสขอพรทา วสักกะ [๑๘๐๖] ทา วสกั กะผูเ ปนใหญแหงภตู ทรงเห็นอกติ ติดาบสผูยบั ย้ังอยูจงึ ไดต รสั ถามวา ดูกอ นพราหมณทานปรารถนาสมบตั ิอะไร ถึงยบั ยั้งอยูผูเ ดียวในถนิ่ อันแหง แลง . [๑๘๐๗] ดกู อนทา วสักกะ การเกดิ บอ ย ๆ เปนทกุ ข อน่งึ ความแตกทําลายแหงรางกายและความตายอยา งหลงใหล กเ็ ปนทกุ ข เพราะเหตนุ ั้น อาตมภาพจงึ ยับย้ังอยู ณ ทีน่ ้.ี [๑๘๐๘] ขา แตท า นกัสสปะ เพราะถอยคาํ ท่ีพระคุณเจากลา วน้ีเปน ถอ ยคาํ สมควร เปน สภุ าษิตโยมขอถวายพรแกทา นตามทท่ี านมใี จปรารถนา. [๑๘๐๙] ดกู อ นทาวสักกะผเู ปนใหญแ หงภูตทัง้ -ปวง ถา มหาบพติ รจะทรงประทานพรแกอ าตมภาพชนท้ังหลายไดบ ุตร ภรรยา ทรพั ย ขา วเปลือกและส่ิงของอนั เปน ท่ีรกั ทงั้ หลาย แลว ยงั ไมอิม่ ดวยความโลภใด ความโลภนัน้ อยา พึงมีในอาตมภาพเลย. [๑๘๑๐] ขาแตท า นกสั สปะ เพราะถอ ยคําที่พระคณุ เจา กลา วน้ีเปน ถอยคาํ สมควร เปน สภุ าษติโยมขอถวายพรแกทานตามทท่ี า นมีใจปรารถนา.

พระสุตตนั ตปฎก ขทุ ทกนกิ าย ชาดก เลม ๓ ภาค ๖ - หนา ท่ี 281 [๑๘๑๑] ดูกอ นทาวสักกะผูเปน ใหญแหง ภตูทงั้ ปวง ถามหาบพติ รจะทรงประทานพรแกอาตมภาพนา ท่ดี นิ เงิน โค มา ทาส กรรมกรยอ มเสื่อมส้ินไปดว ยโทสะใด โทสะน้นั อยาพงึ มใี นอาตมภาพเลย. [๑๘๑๒] ขา แตท านกสั สปะ เพราะถอยคําที่พระคุณเจา กลา วนเ้ี ปนถอยคําสมควร เปนสุภาษติโยมขอถวายพรแกท า นตามทที่ านมใี จปรารถนา. [๑๘๑๓] ดกู อนทา วสักกะผูเปน ใหญแหง ภูตทัง้ ปวง ถามหาบพติ ร จะทรงประทานพรแกอาตมภาพอาตมภาพไมพ งึ เหน็ ไมพ งึ ไดฟงคนพาล ไมพ งึ อยูรว มกับคนพาล ไมขอกระทาํ และไมขอชอบใจการเจรจาปราศรยั กบั คนพาล. [๑๘๑๔] ขา แตทา นกัสสปะ คนพาลไดก ระทาํอะไรใหแ กทา นหรือ ขอทา นจงบอกเหตุนั้นแกโยมเพราะเหตไุ ร ทา นจงึ ไมป รารถนาเหน็ คนพาล. [๑๘๑๕] คนพาลผูมปี ญ ญาทรามยอ มแนะนาํ ส่ิงทไ่ี มควรจะแนะนํา ยอ มชกั ชวนในส่งิ ทไี่ มใชธ ุระการแนะนาํ ชั่วเปน ความดขี องเขา คนพาลนนั้ ถึงจะพูดดีกโ็ กรธ เขามไิ ดรูว นิ ัย การไมเห็นคนพาลนน้ั เปนความดี. [๑๘๑๖] ขาแตท า นกัสสปะ เพราะถอ ยคาํ ที่พระคณุ เจา กลาวนเ้ี ปนถอยคาํ สมควร เปน สุภาษิตโยมขอถวายพรแกท านตามทท่ี านมีใจปรารถนา.

พระสตุ ตันตปฎ ก ขุททกนกิ าย ชาดก เลม ๓ ภาค ๖ - หนาที่ 282 [๑๘๑๗] ดกู อนทาวสักกะผเู ปน ใหญแ หงภูตท้ังปวง ถามหาบพติ รจะทรงประทานพรแกอาตมภาพอาตมภาพพงึ ขอเห็น ขอฟงนักปราชญ ขออยรู ว มกนักับนักปราชญ ขอกระทาํ และขอขอบใจการเจรจาปราศรยั กบั นกั ปราชญ. [๑๘๑๘] ขา แตท า นกัสสปะ นักปราชญไ ดกระทําอะไรใหแกท านหรอื ทา นจงบอกเหตุน้ันแกโยมเพราะเหตไุ ร ทานจึงปรารถนาเห็นนกั ปราชญ. [๑๘๑๙] นักปราชญย อ มแนะนาํ สงิ่ ท่คี วรแนะนํายอ มไมชักชวนในสิง่ ทีไ่ มใชธ ุระ การแนะนําดเี ปนความดขี องนกั ปราชญน นั้ นักปราชญนน้ั ผูอ่ืนกลาวชอบกไ็ มโกรธ ยอมรจู กั วนิ ยั การสมาคมคบหากันกับนกั ปราชญน ้ันเปนความด.ี [๑๘๒๐] ขาแตท านกสั สปะ เพราะถอ ยคาํ ที่พระคุณเจา กลาวนี้เปน ถอ ยคําสมควร เปนสภุ าษติโยมขอถวายพรแกท า นตามท่ีทานมใี จปรารถนา. [๑๘๒๑] ดูกอ นทา วสักกะผูเ ปนใหญแ หงภูตทง้ั ปวง ถามหาบพติ รจะทรงประทานพรแกอ าตมภาพเมอื่ ราตรสี วางแจง พระอาทติ ยอ ุทยั ขึ้นแลว ขออาหารอันเปนทพิ ยแ ละยาจกผมู ศี ลี พึงปรากฏขึน้ เมอื่ อาตม-ภาพใหท านอยู ขอใหศ รทั ธาของอาตมภาพ ไมพ ึงเสอื่ มส้ินไป ครน้ั ใหท านแลว ขอใหอ าตมภาพไมพ ึง

พระสุตตนั ตปฎก ขทุ ทกนิกาย ชาดก เลม ๓ ภาค ๖ - หนาท่ี 283เดือดรอนในภายหลัง เมอ่ื กาํ ลังใหอยู กข็ อใหอ าตม-ภาพพึงยังจิตใหเลอ่ื มใส ดูกอนทา วสักกะ ขอมหา-บพิตรทรงประทานพรนแ้ี กอาตมภาพเถดิ . [๑๘๒๒] ขา แตท านกสั สปะ เพราะถอยคําท่ีพระคณุ เจากลา วน้เี ปนถอยคาํ สมควร เปนสุภาษติโยมขอถวายพรแกท านตามทท่ี านมีใจปรารถนา. [๑๘๒๓] ดกู อนทา วสกั กะผเู ปนใหญแ หงภตูทง้ั ปวง ถามหาบพิตรจะทรงประทานพรแกอ าตมภาพมหาบพติ รอยา พึงเขา มาใกลอาตมภาพอีกเลย ดูกอนทาวสกั กะ ขอมหาบพิตรทรงประทานพรนี้แกอ าตม-ภาพเถดิ . [๑๘๒๔] นรชาติหญงิ ชายทงั้ หลาย ยอมปรา-รถนาจะเห็นโยม ดวยวัตรจรยิ าเปน อนั มาก เพราะเหตไุ รหนอ การเหน็ โยมจงึ เปน ภัยแกทา น. [๑๘๒๕] อาตมภาพเหน็ เพศเทวดาเชน พระองคผสู าํ เร็จดวยสิง่ ทต่ี อ งประสงคทกุ อยา งแลว กจ็ ะพงึประมาท ทําความเพียรปรารถนาตําแหนงทา วสกั กะการเห็นมหาบพิตรจงึ เปน ภัยแกอาตมภาพ. จบอกติ ติชาดกที่ ๗

พระสตุ ตนั ตปฎก ขุททกนิกาย ชาดก เลม ๓ ภาค ๖ - หนา ท่ี 284 อรรถกถาอกิตติชาดก พระศาสดา เมือ่ เสด็จประทับอยู ณ พระเชตวนั มหาวหิ าร ทรงปรารภอบุ าสกผทู านบดี ชาวกรุงสาวตั ถผี หู นงึ่ ตรสั พระธรรมเทศนานี้มีคาํ เรม่ิ ตน วา อกติ ตฺ ึ ทสิ ฺวาน สมฺมนตฺ  ดังนี้. เลากนั มาวา อุบาสกนั้นนมิ นตพระศาสดา ถวายมหาทานแดภิกษสุ งฆมพี ระพุทธเจา เปน ประธานตลอด ๗ วัน ในวนั สดุ ทาย ไดถ วายบรขิ ารทัง้ ปวงแกพระอรยิ สงฆ. ลาํ ดับนัน้ พระศาสดาประทบั ทา มกลางบริษทั น้ันแหละ เม่ือทรงกระทาํ อนุโมทนาตรสั วา อุบาสก การบริจาคของเธอใหญหลวง กรรมทีท่ าํ ไดยากยง่ิ เธอกระทําแลว ธรรมดาวา ทานวงศน้ี เปน วงศของหมบู ณั ฑิตแตก อ นแทจ รงิ อันชอ่ื วา ทานไมวา จะเปนคฤหัสถ ไมวาเปนบรรพชติ ควรใหทงั้ นน้ั ก็บัณฑติ แตเกา กอ นบวชอยูในปา และแมจ ะฉนั ใบหมากเมานึง่ กับวัตถุเพยี งแตน ้ํา ไมเ ค็มและไรก ลนิ่ กย็ งั ใหแ กย าจกทีป่ ระจวบเหมาะ ตนเองยังอตั ภาพใหเปนไปดวยปติสุข. อุบาสกน้ันกราบทลู อาราธนาวา ขา แตพระองคผูเจรญิ การถวายบรกิ ขารทัง้ ปวงน้ี ปรากฏแกมหาชนแลวละ พระเจา ขาขอนพ้ี ระองคต รัสยังมิไดป รากฏ โปรดตรสั คาํ นน้ั แกพวกขา พระองคเถิด พระเจาขา ดงั น้ีแลวจึงทรงนําอดตี นทิ านมาดงั ตอไปน.ี้ ในอดีตกาล เมือ่ พระเจา พรหมทัตเสวยราชสมบตั ิ ณ กรงุ พาราณสีพระโพธิสตั วบงั เกิดในสกุลพราหมณม หาศาล มสี มบตั ิ ๘๐ โกฏิ บิดามารดาขนานนามวา อกิตต.ิ เมื่อทา นเดนิ ไดแ ลว มารดาคลอดนอ งสาวคนหน่ึง.บิดามารดาขนานนามวา ยสวด.ี พระมหาสตั วไดอายุ ๑๖ ป ไปเมืองตักกศลิ าเรยี นศิลปะทง้ั ปวงแลวกลับมา. ลาํ ดับน้ัน มารดาบดิ าของทานทํากาลกิรยิ าลง.

พระสุตตันตปฎก ขทุ ทกนิกาย ชาดก เลม ๓ ภาค ๖ - หนาท่ี 285ทานไดจ ัดทาํ เปตกจิ แกมารดาบิดาแลว ทําการสํารวจทรัพยอยู สดบั วา ทานผูช่อื โนน สรางสมบตั ไิ วเ ทา น้ลี วงลบั ไปแลว . ทานผโู นน สรา งสมบัติประมาณเทา นี้ลวงลับไปแลว ก็มีใจสลด ดาํ รวิ า ทรพั ยนปี้ รากฏแกเรา ผรู วบรวมทรพั ยหาปรากฏไม ทุกคนทิง้ ทรพั ยน ้ไี ปเสยี ท้ังน้นั . เราก็คงขนเอามันไปไมได จงึเรียกนอ งสาวมาบอกวา เธอจงดูแลทรพั ยน้เี ถดิ . นองสาวถามวา ก็พ่ีมีอัธยาศยัอยางไรเลา พ่ี. กลาววา ฉันอยากจะบวช นอง. คณุ พี่เจาคะ ดิฉันไมข อนอมเศียรรบั ทรัพยที่พีถ่ ม ทิง้ ไวแลว ดฉิ ันไมต องการทรพั ยนีด้ อก แมด ิฉันก็จกั บวชบา ง. ทานอําลาพระราชา แลว ใหคนเท่ียวตีกลองรอ งประกาศวา เหลาชนผูม ีความตองการทรพั ย จงพากนั ไปสเู รอื นของทานอกติ ตบิ ัณฑติ เถิด ทา นบําเพ็ญมหาทานตลอด ๗ วนั คร้นั ยงั ไมส นิ้ ไป กด็ ํารวิ า อายสุ งั ขารของเรายอ มเสอื่ มไป เราจะมัวรอใหทรัพยหมดในรปู ทําไมกัน ผูตองการจงพากนั ถือเอาไป แลว เปดประตนู ิเวศนประกาศวา เราใหหมดเลย เชิญขนไปเถดิ ทง้ิ เรอื นอนั มเี งนิ ทองเสยี พานองสาวออกจากพระนครพาราณสีไป ทั้ง ๆ ที่มวลญาติพากนั ร่าํ ไห ทา นออกทางประตใู ด ประตนู ้นั ไดน ามวา ประตูอกติ ติ ทานขามแมนา้ํ ทาใด แมทา นั้นก็ไดนามวา ทา อกติ ติ ทานเดนิ ไปไดสองสามโยชนก็สรางบรรณศาลาในสถานอนั นา รืน่ รมย แลว บวชพรอมกบั นองสาว. ตัง้ แตก าลทา นบวช ประชาชนชาวบา น ชาวตําบลและราชธานีเปน อันมากพากันบวช จงึไดมีบรวิ ารมาก เกิดลาภสักการะมากเปนไปเหมอื นคร้ังพทุ ธปุ บาทกาล.ลาํ ดบั นน้ั พระมหาสัตวดาํ รวิ า ลาภสกั การะนี้มมี ากนกั ทง้ั บริวารของเราก็มีมากมาย แตเ ราควรอยลู ําพังผูเดียวเทาน้นั ถงึ ยามปลอด แมแ ตน องสาวกไ็ มบอกใหท ราบ ออกไปลาํ พงั ผเู ดียวเทา นน้ั ไปถึงแควนทมฬิ โดยพักอยูใ นอทุ ยานใกลกับทา กาจรี ะ ยงั ฌานและอภิญญาใหบังเกดิ แลว. แมในทน่ี นั้ ลาภ

พระสุตตันตปฎก ขทุ ทกนกิ าย ชาดก เลม ๓ ภาค ๖ - หนาที่ 286และสักการะมากมายก็บังเกิดแกท า น ทา นรังเกยี จลาภสกั การะนัน้ กท็ ้งิ เหาะไปทางอากาศ ลงที่เกาะหมากเมา ใกลเ กาะนาค. ครง้ั นั้นเกาะหมากเมา ไดนามวาเกาะงู ทา นสรางบรรณศาลาชิดตน หมากเมาใหญพ าํ นกั อยูในเกาะงูนัน้ การที่ทานอยูในเกาะนน้ั ไมมใี ครทราบเลย. ลาํ ดบั นัน้ นอ งสาวของทา นตามหาพ่ีชายลถุ ึงแควน ทมิฬโดยลําดบั ไมไดพ บทาน จึงอยใู นสถานท่ีทา นเคยอยนู ่ันแหละแตไมส ามารถจะทําฌานใหเกิดได. พระมหาสตั วม ิไดไ ปทไ่ี หน ๆ เพราะทา นปรารถนานอย ในเวลาท่ตี น หมากเมา นั้นมีผล ก็ฉนั ผลหมากเมา เวลามีแตใบกเ็ ก็บมานงึ่ ฉนั . ดวยเดชแหง ศีลของทา น บณั ฑกุ ัมพลศลิ าอาสนข องทา วสักกเทวราชแสดงอาการรอ นแลว. ทา วสักกเทวราชทรงนึกวา ใครเลานะประสงคจะใหเราเคลื่อนจากที่ ทรงเห็นอกิตตบิ ณั ฑิต ก็ทรงดํารวิ า ดาบสน้รี กั ษาศลีเพอื่ อะไรเลา ตอ งการเปนทาวสักกะ หรือปรารถนาอยา งอื่น ตอ งทดลองทานดู แลว ทรงดํารติ อไปวา ดาบสนีเ้ ล้ียงชีวิตดว ยลาํ บาก ฉนั ใบหมากเมา ท่ีเพยี งนึ่งกับนา้ํ ถาปรารถนาความเปน ทาวสกั กะ คงจะใหใ บหมากเมานง่ึ แกเรา ถา ไมป รารถนาคงไมใ ห แลวแปลงเปน พราหมณไ ปสูสาํ นกั ของทานพระโพธสิ ตั วนง่ึ ใบหมากเมา แลวปลงลง คดิ วา เราใหเย็นจึงจะฉัน น่งั อยทู ี่ประตบู รรณศาลา. ลาํ ดบั น้ัน ทา วสกั กะไดย นื อยเู ฉพาะหนา ทาน เพ่อื ขอภิกษา.พระมหาสัตวเ หน็ ทาวสกั กะแลว มคี วามโสมนัส ดํารวิ า เปน ลาภเหลือหลายของเราซินะ เราเหน็ ยาจก วนั น้ี เราตองใหท านทํามโนรถของเราใหล ถุ งึ ทีส่ ดุถือใบหมากเมานึง่ ไปใสใ นภาชนะของทาวเธอ มิไดเหลอื ไวเ พ่อื ตนเลยดว ยคดิ วาขอทานของเรานี้ จงเปนปจจยั แหง พระสัพพัญุตญาณดังนี้. พราหมณไดร บั ใบหมากเมาน่ึงนัน้ เดนิ ไปหนอย กอ็ นั ตรธานไป. ฝา ยพระโพธิสตั วครัน้ ใหแกทา วเธอแลว ก็มิไดน ึ่งใหม คงยับยงั้ ดวยปต ินัน่ เอง วันรุงข้นึนึ่งเสร็จ กน็ ง่ั ที่ประตูบรรณศาลานัน่ แหละ. ทา วสกั กะก็แปลงเปน พราหมณ

พระสตุ ตนั ตปฎก ขทุ ทกนกิ าย ชาดก เลม ๓ ภาค ๖ - หนาท่ี 287มาอีก. พระมหาสัตวก ใ็ หแกทา วเธออกี คงยับยัง้ อยูดวยอาการอยา งเดียว.แมในวนั เปนคาํ รบสาม คงใหอ ยางนนั้ แหละ ถงึ โสมนัสวา โอ เปนลาภเหลือหลายของเรา เราอาศยั ใบหมากเมา ประสบบญุ ใหญโต แมถงึ จะอดิ โรยเพราะไมม อี าหารตลอดสามวนั กย็ ังออกจากบรรณศาลาในเวลาเทยี่ งคืนไดนง่ั ทีป่ ระตูบรรณศาลาราํ พึงถึงทานอย.ู ทา วสกั กะทรงพระดํารวิ า พราหมณน้ีขาดอาหารตลอดสามวนั แมจ ะอดิ โรยเหน็ ปานนัน้ ก็ยงั ใหท านไดอ ยางนา ยนิ ดีแมค วามแปรแหง จติ กม็ ไิ ดม เี ลย เรายงั มไิ ดร วู าทา นปรารถนาชือ่ น้แี ลว ใหทานตองถามจึงจักทราบอธั ยาศัยของทาน. ทา วเธอเสดจ็ มาในเวลาเที่ยงคนื ยืนอยูเบอ้ื งหนาพระมหาสัตวตรสั วา เจา พระคณุ ดาบส ในเมอื่ ลมรอนเหน็ ปานฉะน้พี ดั พานอยู พระคณุ เจาก็คงกระทําตปกรรมอยูในปาอันมีนา้ํ เคม็ ลอ มรอบเหน็ ปานนี้ เพ่ืออะไรเลา ขอรบั . พระศาสดาเมอ่ื จะประกาศเนอ้ื ความนนั้ จงึ ตรัสพระคาถาที่ ๑ วา ทาวสกั กะผูเปน ใหญแ หงภูต ทรงเหน็ อกิตติดาบส ผูยบั ยั้งอยู จึงไดตรัสวา ดกู อ นพราหมณ ทานปรารถนา สมบตั อิ ะไร ถึงยับยั้งอยผู ูเดียวในถนิ่ อันแหงแลง . บรรดาบทเหลานน้ั บทวา กึ ปฏ ย ความวา ทา นปรารถนามนษุ ยส มบัตหิ รอื หรอื วาสวรรคส มบัตเิ ปน ตน อยางใดอยา งหนึง่ . พระมหาสัตวไดฟ งดังนัน้ และทราบวา ทาวเธอเปน ทาวสักกะ เพอ่ืประกาศวา อาตมภาพมไิ ดปรารถนาสมบัตเิ หลานั้นเลย แตปรารถนาพระ-สัพพัญุตญาณ จึงกระทาํ การบําเพ็ญตบะ ดังนี้ จงึ กลา วคาถาท่ี ๒ วา ดูกอนทา วสักกะ การเกดิ บอย ๆ เปน ทกุ ข อน่งึ ความแตกทาํ ลายแหง รา งกาย และความตายอยา ง หลงใหล กเ็ ปน ทกุ ข เพราะเหตนุ น้ั อาตมภาพจงึ ยบั ยั้ง อยู ณ ท่ีน้.ี

พระสตุ ตนั ตปฎก ขทุ ทกนิกาย ชาดก เลม ๓ ภาค ๖ - หนาที่ 288 บรรดาบทเหลา นนั้ บทวา ตสฺมา ความวา พระมหาสตั วแ สดงความทที่ า นมีอัธยาศัยในพระนิพพานอยางนี้วา การแตกทําลายขันธบอ ย ๆ และการตายอยางลุมหลง เปนทกุ ข เพราะเหตนุ ้ัน อาตมภาพจงึ ปรารถนาพระนิพพานอนั เปนธรรมชาติไมม เี รื่องเหลาน้ัน จึงยบั ย้งั อยู ณ ท่ีนี้. ทา วสักกะสดบั คํานั้นแลว ทรงมีพระหฤทัยยนิ ดวี า ขาววา พระคณุ เจารปู นี้ เบือ่ หนายในภพทงั้ ปวงแลว อยใู นปาเพือ่ ตอ งการพระนิพพาน เราตองถวายพระพรแกทา น เมอ่ื จะเชญิ ทานรับพร จึงกลา วคาถาที่ ๓ วา ขา แตทา นกัสสปะ เพราะถอ ยคาํ ท่ีพระคณุ เจา กลา วน้ี เปนถอ ยคําสมควร เปนสภุ าษติ โยมขอถวาย พรแกทา นตามท่ที านมีใจปรารถนา. บรรดาบทเหลาน้นั บทวา ย กิฺจิ มนสจิ ฉฺ สิ ความวา กระผมขอถวายพรสุดแตพ ระคุณเจา จะปรารถนาสิ่งใด ขอพระคุณเจา จงรบั พรเถดิ . พระมหาสัตวเม่ือจะรบั พร จึงกลา วคาถาที่ ๔ วา ดกู อ นทา วสักกะ ผูเปนใหญแ หงภตู ทงั้ ปวง ถา มหาบพติ รจะทรงประทานพรแกอ าตมภาพ ชน- ทัง้ หลายไดบ ตุ ร ภรรยา ทรัพย ขา วเปลือก และสิง่ ของอันเปน ท่ีรักทงั้ หลายแลว ยงั ไมอ่มิ ดว ยความโลภใด ความโลภน้ันอยา พงึ มใี นอาตมภาพเลย. บรรดาบทเหลานั้น บทวา วรเฺ จ เม อโท ความวา ถา มหาบพติ รจะทรงประทานพรแกอ าตมภาพไซร. บทวา ปย านิ จ ความวา และส่ิงอืน่ ใดอันเปน ทร่ี กั . บทวา อนตุ ปเฺ ปนฺติ ความวา ชนทง้ั หลายยอมปรารถนาสมบตั มิ บี ตุ รเปน ตนบอย ๆ กย็ ังไมถึงความอมิ่ . บทวา น มยิ วเส ความวาขอความโลภจงอยา อยู คืออยาเกดิ ในอาตมภาพเลย.

พระสตุ ตันตปฎก ขทุ ทกนกิ าย ชาดก เลม ๓ ภาค ๖ - หนาท่ี 289 ลาํ ดับนัน้ ทาวสักกะทรงยินดีตอ ทา นเม่ือจะใหพ รย่ิงขน้ึ ไป และพระมหาสัตว เมอื่ จะรบั พร ตา งกก็ ลา วคาถาทัง้ หลายวา ขาแตท า นกสั สปะ เพราะถอ ยคาํ ทีพ่ ระคุณเจา กลาวน้ีเปนถอยคําสมควร เปน สภุ าษติ โยมขอถวายพร แกทานตามทท่ี านมีใจปรารถนา. ดูกอนทาวสกั กะผเู ปน ใหญแ หงภตู ทงั้ ปวง ถา มหาบพิตรจะทรงประทานพรแกอ าตมภาพ นา ท่ีดิน เงนิ โค มา ทาส กรรมกรยอมเสือ่ มสนิ้ ไปดวยโทสะ ใด โทสะน้นั อยา พึงมีในอาตมภาพเลย. ขา แตทานกสั สปะ เพราะถอยคาํ ท่พี ระคณุ เจา กลาวน้ีเปนถอยคําสมควร เปน สุภาษติ โยมขอถวาย พรแกท านตามที่ทานมีใจปรารถนา. ดูกอนทา วสักกะผูเ ปน ใหญแหงภูตทัง้ ปวง ถา มหาบพิตรจะทรงประทานพรแกอาตมภาพ อาตมภาพ ไมพ งึ เหน็ ไมพ งึ ไดฟงคนพาล ไมพงึ อยรู วมกับคน พาล ไมข อกระทําและไมข อชอบใจการเจรจาปราศรยั กบั คนพาล. ขา แตท า นกัสสปะ คนพาลไดก ระทาํ อะไรใหแ ก ทานหรือ ขอทา นจงบอกเหตนุ ั้นแกโ ยม เพราะเหตไุ ร ทา นจงึ ไมป รารถนาเหน็ คนพาล. คนพาลผมู ีปญญาทราม ยอมแนะนาํ ส่งิ ท่ีไมค วร จะแนะนํา ยอมชักชวนในสง่ิ ทีไ่ มใชธ ุระ การแนะนํา

พระสุตตันตปฎ ก ขุททกนกิ าย ชาดก เลม ๓ ภาค ๖ - หนาที่ 290ชั่วเปนความดีของเขา คนพาลนัน้ ถึงจะพดู ดกี ็โกรธเขามิไดรวู นิ ัย การไมเหน็ คนพาลนั้นเปนความดี. ขา แตท านกัสสปะ เพราะถอ ยคําท่พี ระคุณเจากลา วนีเ้ ปนถอ ยคําสมควร เปนสภุ าษิต โยมขอถวายพรแกทานตามทท่ี านมีใจปรารถนา. ดกู อนทาวสกั กะผเู ปนใหญแหง ภตู ทงั้ ปวง ถามหาบพติ รจะทรงประทานพรแกอ าตมภาพ อาตมภาพพึงขอเห็น ขอฟง นักปราชญ ขออยูร ว มกนั กับนกั ปราชญ ขอกระทาํ และขอชอบใจการเจรจาปราศรยักบั นกั ปราชญ. ขา แตท านกสั สปะ นักปราชญไ ดกระทําอะไรใหแ กท านหรอื ทานจงบอกเหตุนั้นแกโยม เพราะเหตไุ ร ทานจงึ ปรารถนาเห็นนักปราชญ. นกั ปราชญยอมแนะนําสิง่ ท่คี วรแนะนาํ ยอ มไมชักชวนในส่ิงท่ีไมใชธ รุ ะ การแนะนําดีเปน ความดีของนักปราชญนนั้ นักปราชญน นั้ ผอู ื่นกลาวชอบกไ็ มโกรธ ยอ มรูจักวินยั การสมาคมคบหากนั กับนักปราชญนั้นเปน ความดี. ขา แตท า นกัสสปะ เพราะถอ ยคาํ ท่พี ระคณุ เจากลา วน้ีเปนถอยคําสมควร เปน สุภาษิต โยมขอถวายพรแกท านตามท่ที านมใี จปรารถนา.

พระสตุ ตันตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย ชาดก เลม ๓ ภาค ๖ - หนาท่ี 291 ดูกอนทา วสักกะผูเ ปน ใหญแ หงภูตทง้ั ปวง ถามหาบพติ รจะทรงประทานพรแกอ าตมภาพ เม่อื ราตรีสวา งจา พระอาทิตยอทุ ยั ขึน้ แลว ขออาหารอนั เปนทิพยแ ละยาจกผมู ศี ีลพึงปรากฏขน้ึ เมอ่ื อาตมภาพใหทานอยู ขอใหศรัทธาของอาตมภาพไมพ งึ เส่อื มสน้ิ ไปคร้ันใหทานแลว ขอใหอาตมภาพไมพึงเดอื ดรอ นภายหลัง เมื่อกําลังใหอยู ก็ขอใหอาตมภาพพงึ ยงั จิตใหเ ลื่อมใส ดกู อ นทา วสกั กะ ขอมหาบพิตรทรงประทานพรนแี้ กอาตมภาพเถดิ . ขา แตท า นกัสสปะ เพราะถอ ยคาํ ที่พระคณุ เจากลา วนี้เปนถอ ยคําสมควร เปนสภุ าษติ โยมขอถวายพรแกท านตามทท่ี านมีใจปรารถนา. ดูกอ นทา วสักกะผูเปนใหญแ หงภตู ทัง้ ปวง ถามหาบพติ รจะทรงประทานพรแกอ าตมภาพ มหาบพิตรอยาพงึ เขามาใกลอ าตมภาพอีกเลย ดูกอ นทา วสกั กะขอมหาบพติ รทรงประทานพรนแ้ี กอาตมภาพเถดิ . นรชาติหญิงชายท้ังหลาย ยอมปรารถนาจะเห็นโยม ดวยวัตรจรยิ าเปนอนั มาก เพราะเหตุไรหนอการเห็นโยมจึงเปน ภัยแกทาน. อาตมภาพเหน็ เพศเทวดาเชนพระองค ผูสาํ เรจ็ดว ยส่งิ ทตี่ องประสงคทกุ อยา งแลว กจ็ ะพงึ ประมาททาํ ความเพียรปรารถนาตาํ แหนงทา วสักกะ การเห็นมหาบพติ รจึงเปนภัยแกอาตมภาพ.

พระสุตตนั ตปฎก ขทุ ทกนกิ าย ชาดก เลม ๓ ภาค ๖ - หนาที่ 292 บรรดาบทเหลา นน้ั บทวา เยน ชาเตน ความวา พระมหาสตั วขอวา หมูสัตวมดี วงจิตใดเกิดแลวจงึ โกรธ ตอ งเส่ือมจากไรนาเปน ตนเหลานี้ดวยอาํ นาจราชทัณฑ เพราะตนทาํ กรรมมีฆาสตั วเปน ตน หรือดว ยการฆาตนเสยี ดว ยวิธี มกี นิ ยาพษิ เปน ตน โทสจิตนั้นไมพึงอยใู นอาตมภาพเลย. บทวาน สุเณ ความวา อาตมภาพไมพ ึงไดฟงดวยเหตุเหลา นน้ั วา คนพาลยอ มอยูในที่ชื่อโนน เปนตน ก็ดี. บทวา กินฺนุ เต อกร ความวา คนพาลยอ มฆามารดา บิดาของพระคณุ เจา หรือ ก็หรอื วา คนพาลกระทาํ ความพินาศอะไรใหแ กท า นหรือ.บทวา อนย นยติ ความวา คนมีปญญาทรามยอมยดึ ถือส่งิ ที่มิใชเ หตวุ าเปนเหตุ คือยอมคดิ ถงึ กรรมทท่ี ารณุ เห็นปานนว้ี า เราจักกระทาํ ปาณาตบิ าตเปน ตน เลย้ี งชีพ. บทวา อธุราย ความวา คนมปี ญ ญาทราม ไมชักชวนในสัทธาธรุ ะ ศีลธุระ และปญ ญาธุระ ชกั ชวนในส่งิ ที่ไมค วรประกอบ. บทวาทุนฺนโย เสยฺยโส โหติ ความวา การแนะนาํ ช่ัวนน่ั แลเปนความดสี ําหรบัผูมปี ญญาทราม คอื เขายอมยดึ เอาทุศีลกรรมหาประการแลว ประพฤตนิ นั่ แหละเปนดี อกี อยา งหน่ึง เขาเปน คนที่แนะนําไดย ากในทางปฏบิ ัติท่ีเปน ประโยชนเก้อื กูล เพราะใคร ๆ ไมสามารถทจ่ี ะแนะนําได. บทวา สมมฺ า วุตฺโตความวา เขาถกู กลา วโดยเหตโุ ดยการณยอ มโกรธเคือง. บทวา วินยความวา เขาไมรจู ักวนิ ัยทต่ี อ งประพฤตโิ ดยเอ้ือเฟอ เชน วา ตอ งกา วไปอยา งนี้เปนอาทิ ทั้งไมร ับโอวาทดวย. บทวา สาธุ ตสฺส ความวา เพราะเหตเุ หลานี้การไมพ บเหน็ เขาเสียไดนั่นแหละเปน การด.ี บทวา ยาจกา ไดแก ผูรับโภชนะอันเปน ทพิ ยนัน้ . บทวา วตฺตจารหี ิ ไดแ ก ดว ยทาน ศลี และอุโบสถกรรม. บทวา ทสสฺ น อภกิ งฺขนฺติ ความวา เหลา นระและนารพี ากันมุง หวังจะเห็นขาพเจา. บทวา ต ตาทิส ความวา เห็นทา นผปู ระดบั ดวยเครือ่ งประดับ

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขุททกนกิ าย ชาดก เลม ๓ ภาค ๖ - หนาที่ 293เห็นปานน้นั . บทวา ปมชฺเชยยฺ  ความวา อาตมภาพถึงความประมาทเสยีคือพึงปรารถนาสิริสมบตั ขิ องทาน ในเมอื่ ตบะกรรมอาตมภาพบาํ เพ็ญเพ่ือตองการพระนพิ พาน มาปรารถนาตําแหนง ทา วสกั กะเสยี เลา อาตมาภาพตอ งไดนามวา เปนผปู ระมาท การเหน็ ทา นเปนภัยแกอาตมาภาพอยา งน้.ี ทา วสักกเทวราชรับคาํ วา ดลี ะ พระคณุ เจา ต้ังแตบ ัดนข้ี าพเจาจักไมม าสสู ํานกั พระคุณเจาละ บงั คมทา นขอสมาแลว กค็ รรไลหลกี ไป พระมหาสัตวอยู ณ ที่นัน้ เองตลอดชวี ติ เจริญพรหมวิหารธรรมบังเกดิ ในพรหมโลกแลว . พระศาสดาทรงนําพระธรรมเทศนาน้มี าแลว ทรงประชมุ ชาดกวาทาวสักกะในครงั้ นนั้ ไดมาเปนพระอนรุ ทุ ธะ สวนอกติ ตบิ ัณฑติ คอืเราตถาคตแล. จบอรรถกถาอกิตติชาดก ๘. ตกั การยิ ชาดก วาดว ยการพูดดเี ปนศรีแกตวั [๑๘๒๖] ดูกอ นพอ ตกั การิยะ ฉันเองเปน คน โงเ ขลา กลาวคาํ ช่วั ชา เหมอื นกบในปารองเรียกงูมา ใหก นิ ตนฉะนั้น ฉนั นา จะตกลงไปในหลมุ น้ี ไดยนิ มาวา บุคคลทพ่ี ดู ลว งเลยขอบเขตไมดีเลย. [๑๘๒๗] บคุ คลทีพ่ ดู ลว งเลยขอบเขต ยอ มได ประสบการจองจํา การถูกฆา ความเศราโศกและความ

พระสุตตันตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย ชาดก เลม ๓ ภาค ๖ - หนาที่ 294ร่าํ ไห ขา แตท านอาจารย ชนทั้งหลายจะฝงทานลงในหลุมเพราะเหตใุ ด ทา นตอ งตเิ ตียนตวั ทานเองเพราะเหตนุ น้ั . [๑๘๒๘] เราจะซกั ถามตณุ ฑลิ ะ เพือ่ ประโยชนอะไรเลา นางกาลซี คิ วรทํากะนองชายของเขาเอง เราถกู แยงผา จนเปนคนเปลือยกาย แมเรื่องน้ี ก็เหมือนกบั เรอ่ื งของทา นเปน อนั มาก. [๑๘๒๙] นกกะลิงตวั ใด มิไดช นกับเขาดว ยเขาไปจับอยใู นระหวางศีรษะแพะทัง้ สองซึง่ กําลงั ชนกันอยู นกกะลิงตวั นั้น ก็ถูกศีรษะแพะบดขยแ้ี ลว ณ ท่ีนัน่ เอง แมเรอ่ื งนก้ี ็เหมอื นกบั เรอื่ งของทา นเปนอนั มาก. [๑๘๓๐] คน ๔ คนจะปองกันคน ๆ เดยี ว ชวยกนั จบั ชายผาไวคนละชาย คนทงั้ หมดนั้นก็พากนั หัวแตกนอนตายแลว แมเร่อื งน้ี กเ็ หมือนกับเร่ืองของทานเปนอนั มาก. [๑๘๓๑] นางแพะที่ถกู โจรท้งั หลายผกู ไวในพุมกอไผ คกึ คะนองเอาเทาหลังดดี ไปกระทบมีดตกลงมาพวกโจรกเ็ อามีดนน้ั เองเชือดคอนางแพะฉันใด แมเร่ืองน้ี กเ็ หมอื นกับเรื่องของทานเปนอนั มาก. [๑๘๓๒] พวกนม้ี ิใชเ ทวดา มิใชบตุ รคนธรรพพวกนเ้ี ปน เนือ้ พวกน้ีถูกนาํ มาดวยอํานาจประโยชน

พระสุตตนั ตปฎ ก ขุททกนกิ าย ชาดก เลม ๓ ภาค ๖ - หนา ท่ี 295เจาท้งั หลายจงยา งมนั ตวั หนึง่ สาํ หรับอาหารมอื้ เยน็อกี ตวั หน่งึ สําหรบั อาหารมอ้ื เชา . [๑๘๓๓] คาํ ทพุ ภาษติ ตงั้ แสนคํา ก็ไมถึงแมส วนเสย้ี วของคําสุภาษติ กนิ นรรงั เกียจคาํ ทพุ ภาษิตจึงเศราหมอง เพราะเหตุนัน้ กินนรจงึ น่ิงเฉยเสีย ไมใ ชน ิง่เฉยเพราะความโงเ ขลา. [๑๘๓๔] กนิ รตี วั น้กี ลาวแกเราไดแ ลว เจาทง้ั หลาย จงปลอ ยกินรีตัวน้ันไป อน่ึง จงนําไปสงใหถ งึ เขาหิมพานต สว นกนิ นรตวั นเ้ี จา ทัง้ หลาย จงสงไปใหโ รงครวั ใหญ จงยางมนั สาํ หรับอาหารเชา แตเชาทีเดยี ว. [๑๘๓๕] ขาแตพ ระมหาราชา ปศุสตั วทงั้ หลายพง่ึ ฝน ประชาชนนี้ กพ็ ึ่งปศสุ ัตว พระองคเปน ทพ่ี ง่ึของขา พระบาท ภรรยาของขาพระบาท กพ็ ึ่งขาพระ-บาท ในระหวางขาพระบาทท้งั สอง ตัวหนึ่งรวู า อกีตัวหนง่ึ ตายแลว ตนเองพนแลวจากความตาย จงึ จะไปสบู รรพต. [๑๘๓๖] ขา แตพ ระองคผ เู ปนจอมแหง ชน ความนนิ ทาท้งั หลายมิใชจ ะหลกี เล่ียงใหพนไปโดยงา ยดายชนทั้งหลายมฉี นั ทะตา ง ๆ กัน ซงึ่ ควรจะสองเสพคนหนึ่งไดร บั การสรรเสริญดวยคุณธรรมขอใด คนอ่ืนกไ็ ดความนินทา ดวยคุณธรรมขอ นั้นเอง.

พระสตุ ตันตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย ชาดก เลม ๓ ภาค ๖ - หนาท่ี 296 [๑๘๓๗] โลกทัง้ ปวงมีจติ ยงิ่ ดวยจิตของคนอ่นื โลกทัง้ ปวงชือ่ วา มีจิตในจิตของตน สัตวท ้งั ปวง ทเี่ ปน ปถุ ชุ น ตางก็มีจติ ใจตา งกนั สัตวทัง้ หลายใน โลกน้ี ไมพึงเปนไปในอํานาจแหง จติ ของใคร. [๑๘๓๘] กนิ นรพรอ มดวยกินรีผภู รรยา เปน ผนู ่งิ ไมพดู เปน ผูก ลวั ภัยไดก ลาวแกแ ลวในบดั น้ี กนิ นรน้นั ชอ่ื วาพน แลวในบัดน้ี เปน ผูม ีความสขุ หา โรคมิได เพราะวา การเปลง วาจาดีนํามาซงึ่ ประโยชน แกนรชนทั้งหลาย. จบตกั การยิ ชาดกท่ี ๘ อรรถกถาตักการิยชาดก พระศาสดา เมอื่ เสดจ็ ประทับอยู ณ พระเชตวันมหาวหิ าร ทรงพระปรารภภกิ ษชุ ่ือโกกาลกิ ะ ตรัสพระธรรมเทศนาน้ี มคี ําเรมิ่ ตน วา อหเมวทพุ ภฺ าสติ  ภาสิ พาโล ดังน.้ี ความพสิ ดารวา ภายในพรรษาหนงึ่ พระอัครสาวกทง้ั สองทานประสงคจ ะละหมูอยูอยางเงยี บ ๆ ทูลลาพระศาสดา ไปถึงท่อี ยขู องพระโกกาลกิ ะในโกกาลิกรัฐกลา วเธออยา งนีว้ า โกกาลิกะผูม ีอายุ เรากบั เธอถอ ยทถี อ ยอาศยักัน จกั อยูเปนผาสุกตลอดไตรมาสน้ี เราขออยูจําพรรษา ณ ท่ีนแ้ี หละ. เธอตอบวา ผมู ีอายุ ก็ทา นอาศัยผมแลวจกั อยสู ําราญไดไฉนเลา . พระอัครสาวกตอบวา ผมู ีอายุ ถา เธอไมบอกแกใ คร ๆ วา พระอัครสาวกอยูจ ําพรรษาที่น้ี

พระสตุ ตันตปฎก ขุททกนกิ าย ชาดก เลม ๓ ภาค ๖ - หนา ที่ 297เราจะพงึ อยูสบาย นเี้ ราอาศัยเธออยเู ปน ผาสกุ . เธอถามวา เมื่อเปนเชน น้ีผมอาศยั ทา น พึงอยูเปน ผาสกุ ไดอยา งไร. ตอบวา เราจักบอกธรรม จักกลาวธรรมกถาแกเ ธอตลอดไตรมาส นีเ้ ธออาศยั เราอยเู ปน ผาสุก. พระโกกาลิกะกลาววา ผมู ีอายุ เชญิ ทานอยูตามอธั ยาศัยเถิด และไดถ วายเสนาสนะทส่ี มควรแกท า นทั้งสอง. พระอัครสาวกทัง้ สองพากนั อยูสบายดวยความสุขในผลสมาบตั ิ.ใคร ๆ มิรกู ารท่ีทา นพากนั อยู ณ ทีน่ ี้. ทานท้ังสองจําพรรษาแลว ปวารณาแลว กพ็ ากนั บอกพระโกกาลิกะนน้ั วา อาวโุ ส เราอาศัยเธออยกู นั อยา งสบายแลวจกั พากนั ไปถวายบงั คมพระศาสดา เธอรบั คําวา สาธุ แลวพาพระอคั รสาวกทง้ั สองเทยี่ วบณิ ฑบาตในหมูบ า นใกล ๆ. พระเถระทั้งหลายกระทําภตั กิจเสร็จแลว กพ็ ากนั ออกจากบาน. พระโกกาลกิ ะสงพระเถระเหลา นนั้ แลว กลับไปบอกคนทัง้ หลายวาอบุ าสกทัง้ หลาย พวกแกเหมอื นเดรัจฉาน ชา งไมรูเสียเลยวาพระอัครสาวกทงั้ สองอยูในวิหารตลอด ๓ เดือน บดั น้เี ลา ทา นกก็ ลบั ไปเสยี แลว.คนทงั้ หลายพากันกลาววา เหตุไรเลา พระผเู ปน เจาจึงไมแ จง แกพวกผมใหท ราบ แลวพากันถือเภสัช มีเนยใสและนํ้ามันเปนตน และเครอื่ งนุงหมคอื ผาเปน อนั มาก เขาไปหาพระเถระไหวแลวตา งกราบเรยี นวา ขา แตพ ระ-คุณเจาผูเจรญิ โปรดอภยั แกพวกกระผมเถิด. พระโกกาลกิ ะดาํ ริวา พระเถระทัง้ สองมักนอยสนั โดษ คงไมร บั ผา เหลานดี้ ว ยตน คงใหแ กเรา จงึ ไปสูพระเถระทั้งหลายกบั พวกอุบาสกน่ันเอง. พระเถระท้งั สองมไิ ดรบั อะไร ๆ ไวเ พื่อตนทั้งไมส่ังใหเขาถวายแกพระโกกาลิกะ เพราะทานมุงอบรมภิกษุอยู. พวกอุบาสกพากนั ออนวอนวา ขา แตพ ระคณุ เจา ผูเจริญ เม่อื พระคณุ เจาไมร ับคราวน้ี ก็นมิ นตมาท่ีนอ้ี กี เพือ่ อนเุ คราะหพ วกกระผม. พระเถระเจารบั แลวพากนั ไปสูสาํ นกั พระศาสดา พระโกกาลกิ ะผกู อาฆาตวา พระเถระเหลา นั้น เมื่อตนไมรบั

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย ชาดก เลม ๓ ภาค ๖ - หนา ท่ี 298กไ็ มบ อกใหเขาใหแ มแ กเ รา. ฝา ยพระเถระทัง้ สองพกั อยูในสาํ นกั พระศาสดาหนอยหน่งึ ก็พาภกิ ษุ ๕๐๐ รปู ผเู ปนบริวารของตน ๆ เทีย่ วจาริกไปกบั ภกิ ษุ๑,๐๐๐ รปู จนถึงโกกาลิกรัฐ. พวกอบุ าสกเหลานัน้ ก็พากันตอนรบั พาพระ-เถระไปสูวิหารนน้ั เอง กระทาํ สักการะใหญท ุก ๆ วนั . เภสชั และเคร่ืองนงุ หมคอื ผา เกิดข้นึ มามากมาย. พวกภิกษผุ ูท ม่ี ากบั พระเถระ พากันเลือกจวี รใหแกพวกภกิ ษุทม่ี ากนั เทา นนั้ ไมไดใหแกพ ระโกกาลิกะ. แมพ ระเถระกม็ ิไดบ อกใหเ ธอ โกกาลกิ ะไมไ ดจ ีวรกด็ าตัดเพอพระเถระวา สารีบุตรและโมคคลั ลานะปรารถนานอ ย เมอื่ กอนเขาใหล าภไมรบั บัดนรี้ บั เสียจนลน เหลอื ไมมองดูผูอื่น ๆ เลย พระเถระท้งั หลายดาํ ริวา โกกาลกิ ะประสบอกศุ ลเพราะอาศยัพวกเรา พรอมดว ยบริวารพากันออกไป แมจ ะถูกหมชู นพากันอาราธนาวาพระคุณเจานมิ นตอ ยอู ีกสกั สองสามวนั เถิด ก็มิไดปรารถนาจะกลบั . ลาํ ดับนนั้ ภกิ ษรุ ูปหนึ่งกลาววา อุบาสกท้ังหลาย พระเถระท้ังหลายจกั อยูไดอยางไร พระเถระผชู ดิ ชอบของพวกทาน ทนการอยขู องภิกษุเหลา น้นั ไมได.อบุ าสกเหลาน้ันพากันไปสูส าํ นักของพระโกกาลกิ ะนั้น กลาววา พระคุณเจาผูเจริญ ไดย นิ วา พระคณุ เจาทนการอยใู นสาํ นักของพระเถระไมได นมิ นตไปเถิดขอรบั จงขอใหพ ระเถระเจา ทง้ั สองรับขมาแลว นมิ นตก ลบั มา หรอื ไมเชนนั้นพระคณุ เจา จงหนีไปอยูท่ีอืน่ เถดิ . พระโกกาลิกะจําไปออ นวอนพระเถระท้ังหลายดว ยความกลัวพวกอุบาสก. พระเถระทัง้ หลายตา งกลา ววา ผมู ีอายุ เธอจงไปเสยี เถดิ พวกเราจักไมกลบั ละ. เธอเมือ่ ไมอาจนิมนตพระเถระใหกลับได ก็กลบั ไปวิหารนั่นแล. ลําดับนั้น พวกอบุ าสกพากันถามเธอวา พระคณุ เจา ขาพระคุณเจา นมิ นตพ ระเถระกลับหรอื ก็กลา ววา ผมู อี ายุทั้งหลาย ขาพเจา ไมสามารถนมิ นตใ หก ลับได. ลาํ ดบั น้นั พวกอุบาสกตางคิดวา เมือ่ ภิกษุ

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย ชาดก เลม ๓ ภาค ๖ - หนาท่ี 299ผมู บี าปกรรมน้ียงั อยใู นวหิ ารน้ี พวกภกิ ษผุ ูมศี ีลเปนท่รี กั จกั ไมอ ยู พวกเราตองไลเ ธอไปเสยี แลว พากันกลาวกะเธอวา พระคุณเจาขา พระคุณเจา อยา อยูทน่ี ีเ้ ลยพระคุณเจา จะพ่งึ พาอาศยั อะไร ๆ พวกขาพเจา ไมไ ดละ. เธอถูกพวกเหลาน้ันชงั น้าํ หนาเสียแลว กถ็ อื บาตรจวี รไปพระเชตวนั เขาเฝา พระศาสดากราบทลูวา ขา แตพระองคผูเ จริญ ทา นพระสารบี ุตร ทา นพระโมคคลั ลานะมีความปรารถนาลามก ลอุ ํานาจความปรารถนาลามกเสยี แลว. ลาํ ดบั นน้ั พระศาสดารับสง่ั กะเธอวา โกกาลิกะ เธออยา ไดก ลา วอยา งนีเ้ ลย จงยังจติ ใหเ ล่อื มใสในสารีบุตรและโมคคลั ลานะเถิด. ทานโกกาลิกะกราบทลู วา ขา แตพ ระองคผูเ จริญพระองคม วั เชื่อพระอัครสาวกของพระองค ขา พระองคไ ดเ หน็ ประจกั ษแลววาพวกนล้ี วนเลว ๆ มีลบั ลมคมในทุศีลท้งั นั้น แมพ ระศาสดาจะตรัสหามถึงสามครั้ง กค็ งกลา วอยา งน้ัน แลวลุกจากอาสนะหลีกไป. พอเธอหันไปเทา น้นั ท่วั รา งกเ็ กิดตุมประมาณเทาเมลด็ ผักกาด คอ ยเจริญโดยลาํ ดับ ถงึ ขนาดมะตูมสกุ แลว แตกนํา้ เหลืองและเลอื ดไหลโทรมกาย.เธอตอ งระทดเจ็บแสบนอนอยู ณ ซมุ พระทวารพระเชตวนั ถงึ พรหมโลกไดมเี ร่อื งเกรยี วกราวกนั วา พระอคั รสาวกทงั้ สองถกู พระโกกาลกิ ะดา . ลําดับน้นัตุทีพรหมอุปชฌายข องเธอทราบเร่ืองน้ัน จงึ มาดําริวา จกั ใหเธอขมาพระเถระทง้ั หลายเสยี ยืนในอากาศกลาววา โกกาลิกะ ทานทํากรรมหยาบคายนัก ทานจงใหพ ระอคั รสาวกเลื่อมใสเถดิ . เธอถามวา ผูมีอายุ ทานเปน ใครเลา เราชอื่ วา ตุทีพรหม เธอกลบั เอ็ดเอามหาพรหมวา ผมู อี ายุ ทา นนะพระผูม พี ระภาคเจา ทรงพยากรณแ ลววา เปนพระอนาคามมี ิใชหรอื พระผมู ีพระภาคเจา ตรัสไวแ ลว วา ธรรมดาวา พระอนาคามีมีอนั ไมกลับมาจากโลกน้ันเปนสภาวะ ทา นคงเปนยกั ษทก่ี องขยะเปน แน.ทา วมหาพรหมนนั้ เมื่อมอิ าจใหเธอเชอ่ื ถอื ถอยคําได ก็กลาววา ทา นนัน้ เองจักปรากฏตามคาํ ของทา น แลว ไปสูพรหมโลกช้นั สุทธาวาสทันที.

พระสตุ ตนั ตปฎก ขทุ ทกนิกาย ชาดก เลม ๓ ภาค ๖ - หนาท่ี 300ฝา ยภกิ ษุโกกาลิกะกต็ ายไปบงั เกิดในปทุมนรก. ทา วสหมั บดพี รหมรคู วามทเี่ ธอเกิดในท่ีน้ันแลว จึงกราบทูลแดพระตถาคต. พระศาสดาตรัสเลา แกพวกภิกษุพวกภิกษเุ มอ่ื กลาวถงึ โทษของเธอ พากนั สนทนากนั ในโรงธรรมสภาวา ผูมีอายุทั้งหลาย ไดย ินวา โกกาลกิ ภกิ ษดุ าพระสารบี ตุ รและพระมหาโมคคลั ลานะบังเกิดในปทมุ นรกเพราะอาศยั ปากของตน. พระศาสดาเสดจ็ มาตรสั ถามวาดกู อนภกิ ษุทัง้ หลาย บดั น้ีพวกเธอน่ังสนทนากนั ดวยเรือ่ งอะไรหนอ เม่อื ภกิ ษุเหลาน้นั กราบทูลใหท รงทราบแลว ตรัสวา ดูกอ นภิกษทุ ้ังหลาย มใิ ชแตใ นบดั นเี้ ทานั้น ทโ่ี กกาลิกะถูกถอยคาํ กาํ จดั เสยี เสวยทุกขเ พราะปากของตน แมในกาลกอน ก็เสวยทุกขเ พราะปากของตนแลว เหมอื นกนั ดงั น้ีแลว จึงทรงนําอดตี นทิ านมาเลา ดังตอไปน้.ี ในอดตี กาล เมื่อพระเจาพรหมทัตเสวยราชสมบัติในกรุงพาราณสีปุโรหติ ของทาวเธอเปน คนตาเหลอื ง มเี ขีย้ วงอกออกมา. นางพราหมณขี องเขาเลน ชกู ับพราหมณอืน่ . แมพราหมณผเู ปน ชนู ัน้ ก็มีลักษณะเชนนน้ั เหมอื นกนั .ปุโรหติ เฝา หามนางพราหมณบี อย ๆ เมื่อไมอ าจหามปรามกนั ได. ก็คดิ วา เราไมอ าจจะฆาไอไพรขี องเรานีด้ วยมือตนได ตอ งหาอบุ ายฆามนั เสยี ใหได. เขาก็เขาเฝาพระราชากราบทูลวา ขาแตพระมหาราช พระนครของพระองคเ ปนพระนครชน้ั เลศิ ในสกลชมพทู วปี พระองคเ ลากเ็ ปนพระอัครราชา ประตูพระนครดา นทักษิณของพระองคผูทรงนามวาอคั รราชาเชนน้ี สรางไวช่วัไมเปน มงคลเลยพระเจาขา. พระราชาตรัสส่ังวา ควรจะไดอ ะไรเลา . เขากราบทูลวา ตอ งร้ือประตเู กา เสยี หาไมท ป่ี ระกอบดว ยมงคลมาใหพ ลีแกฝ งู ภตู ผรู กั ษาพระนคร แลวตงั้ พระทวารใหมตามมงคลฤกษ พระเจาขา . พระราชารบั สง่ั วาถา เชน นน้ั เชิญทานทําอยา งน้นั เถิด.