Wtuwijekani Mamosta

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬‫پرسیار‪ :‬دوای ئهوه گهلانی ئێران و کوردستان له ڕێەیمی پههلهوی ڕاپهرین‪ ،‬حیزبی دێمۆکرا وهک حیزبێکی خاوهن پێگه لوه‬‫نێو کۆمهڵ دا زۆر زوو بهشی ههره زۆری کوردستانی خسته ژێور کوۆنترۆڵی خوۆی‪ ،‬هوۆی چوی بووو کوه ئوهو کهسوانهی شوکی‬ ‫ئهوهیان له سهر بوو که شههید مهلا ئاوارهیان له داو خستبوو موحاکەمه نهکران؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬شتێکى زۆر تاڵ ئهوهیه که تاوانبارانى داستانى دیواڵان وهک بهرزهکى بانان بـۆى دهرچـوون و ئێسـتاش‬‫به سزاى خۆیان نهگهیشتن‪ .‬تهنانهت تاوانباره بنهڕهتىیهکان بێ ئهوهى لێیان بپرسرێتهوه و حوکمى گهلیان بهسهردا بـدرێ بـه‬‫مردنـى سروشـتى سـهریان نایـهوه کـه ناوبردنیـان لێـرهدا هـیچ سـوودێکى نیـه‪ .‬رهنگـه ئێمـه لـه حیزبـى دێمـوکرات دا ئـهو پاسـاوه‬‫بێنینهوه که دهرفهتهکه کهم بوو‪ ،‬سهنهد و بهڵگهى دادگاپهسـهند لهبـهر دهسـت دا نـهبوون و وێ ڕانهگهیشـتین پهروهنـدهیان بـۆ‬‫رێک خهین و بیان دهینه دهستى عهداڵهت‪ .‬بهڵام ئازایانـه دهبـێ قبـووڵ بکـهین خهمسـارد بـووین و بهرامبـهر بـه خائینانێـک کـه‬‫باشترین رۆڵهکانى ئهم گهلهیان خسته داوى دوژمنـهوه هیچمـان نـهکرد‪ ،‬تهنانـهت بـۆ حهوتوویـهکیش دهسـت بهسـهرمان نـهکردن‪.‬‬ ‫بهو ئاواته که ئهمه دوا کهمتهرخهمیى بهرپرسان بهرامبهر به خائینانى گهل و نیشتمان بێ‪.‬‬ ‫پرسیار‪ :‬بهرێز مامۆستا‪ ،‬شههید مهلا ئاواره چهندین شێعری شۆرشگێری و ئهدهبی له دوای خۆی به جێ هێشتوون که لوهو کوا‬‫و سهردهمهدا ویردی سهر زمانی خهڵکی ناوچه و به تایبه جووتیاران بوو‪ ،‬لهم بوارهدا جهنابت چۆن دهڕوانیوه نووسوینهکوانی‬ ‫مهلا ئاواره؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬بهجێیه باسێکیش لهوه بکهم که مهلا ئاواره ههروهک تێکۆشهرو نیشتمانپارێزێکى گهوره بوو‪ ،‬ئـهدیبێکى‬‫ناسک خهیاڵیش بوو‪ .‬نامهوێ بڵێم شاعیرێکى گهورهى وهک خانى و نالى و ههژار و هێمن و‪ ...‬بوو‪ .‬ههر ئهوهنده دهڵێم عاشقى‬‫ئـهدهبیات و بهتایبـهتى شـیعر بـوو‪ .‬بـۆ دهربڕینـى ههسـتى خـۆى و دهردى خـهڵکیش زۆر جـار پـهناى بـۆ هـۆنراوه دهبـرد‪ .‬چونکـه‬‫دهیزانـى بهشـى زۆرى خهڵکهکـهى نهخوێنـدهوارن و لـه زمـانى هـۆنراوه باشـتر حـاڵى دهبـن‪ .‬بهڕاسـتییش شـاعیرى هـهژاران بـوو‪.‬‬‫شێعرهکانى کهمن‪ ،‬بـهڵام ئـهوهى هـهن هـهموویان لـه خزمـهتى ئامانجـهکانى خـۆى و دهرخسـتنى دهردو مهینـهتى خهڵکهکـهى دان‪.‬‬‫باسـهکهم درێـژ بـۆوه‪ .‬بۆیـه حـهز ناکـهم لـهو بارهیـهوه زۆرتـر بـدوێم‪ .‬بـهڵام بـهجێ دهبـێ ئهگـهر شـیعرى بـهناوبانگى \"هـاوارى‬ ‫تووتنهوانێکى ناوچهى سهردهشت\" وهک نموونهیهکى بهرچاوى هۆنراوه نیشتمانىیهکانى بهدواى ئهم باسهدا بڵاو بکرێتهوه‪.‬‬ ‫یادى بهخێر‪ ،‬رووحى شاد و رێگاى خهباتى پڕ رێبوار‪.‬‬ ‫بهرێز مامۆستا زۆر سوپاس بۆ ئهو کاتهی که پێت داین و سهرکهوتنت به ئاوات دهخوازم‪.‬‬ ‫سهرچاوه‪ :‬ماڵپهری گیارهنگ ‪ /‬رێکهوتی‪٨ :‬ی سیپتامبری ‪٢١١١‬‬ ‫‪251‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬ ‫وتووێەی بڵاو کراوەی ئینتێرنیتیی \"تلاش\" لەگەڵ عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬ ‫و‪ :‬بێەان‬‫تلاش‪ :‬بەڕیز حەسەنزادە بەر لە هێنانەگوڕی هەر پرسیارێک دەبێ ئەوە بڵێم ئێمە ماوەیەکی تا رادەیەک زۆرە دەمانەوێ‬‫پێوەندیت پێوە بکەین و وتووێەێکت لەگەڵ دا پێک بێنین‪ .‬لە راستیدا هەر دوای تیرۆرکرانی نەمر شەڕەفکەندی و هاوڕێیانی‬‫کە ئێوە بۆ ماوەیەک بەرپرسایەتیی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێرانتان ‪ -‬ئەگەر بە هەڵە نەچووبم و زانیارییەکانم راست‬‫بن ‪ -‬بە ئەستۆوە گرتبوو ئێستا کە سەرەئەنجام دوای چەندین ساڵ ئەم دەرفەتە پێک هاتوە‪ ،‬ئێران چ لە رووی نێو خۆیی چ لە‬‫ئاستی نێونەتەوەییدا لە هەلومەرجێکی تا بڵێی ئاستەم و ئاڵۆز دایە‪ .‬یەک لەوان هەرەشەی هێرشی نیزامی کە ئاکامی زۆر‬ ‫ناروون و نادیاری بۆ وڵاتەکەمان بەدواوە دەبێ‪.‬‬‫لەسەر هەستبوونی جیهان لە بارەی هەوڵە ناوکییەکانی کۆماری ئیسلامی و هەروەها لە پێوەندی لەگەڵ قەیرانخوڵقێنییە‬‫بەردەوامەکانی لە ناوچەدا‪ ،‬بە تایبەتی لە وڵاتی عێراقدا رۆژ لەگەڵ رۆژ رەوتێکی خێراتر بەخۆیەوە دەگرێ‪ .‬هێندێک لە‬‫کۆڕوکۆمەڵە نێونەتەوەیییەکان بە دەرککردنی ئەم حەساسیەتە زۆرە هێرشی نیزامی بۆ سەر خاکی ئێران‪ ،‬رێگەی لە‬‫نێوبردنی ئەم هۆکارە قەیرانخوڵقێنە دەزانن‪ .‬بۆچوونی ئێوە کە چەندین ساڵە لە دژی ئەم رێەیمە خەبا دەکەن‪ ،‬لە بارەی‬ ‫هێرشێکی ئەوتۆ بۆ سەر ئێران و ئاکامەکانی چیە؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬ئەوە کە هەم کۆمەڵانی خەڵکی ئێران لە نێوخۆی وڵات و هەم نەتەوەکان‪ ،‬دەوڵەتەکان‪ ،‬کۆڕوکۆمەڵە‬‫نێونەتەوەیییەکان و بەگشتی بیروڕای گشتی لەجیهاندا لە ئاژاوەنانەوە‪ ،‬پێشێلکردنی قانوون و قەیرانخوڵقێنییەکانی کۆماری‬‫ئیسلامی لەناوچەو لەئاستی جیهاندا جاڕز بوون قسەی تێدا نیە‪ .‬بەڵام ئەوە کە هێرشی ئیحتیمالیی هێزە گەورەکان بەتایبەتی‬‫وڵاتەیەکگرتووەکانی ئەمریکا بۆسەرئێران لەداهاتوویەکی نزیکدا روودەدا یان نا‪ ،‬ئەمن بۆخۆم پێموایە هەرچەند کاربەدەستانی‬‫رێژیم بەتایبەتی سەرکۆمارە دڵخوازەکەیان مەحموودی ئەحمەدینژاد بەهەڵسوکەوت و قسەی نامسئوولانەی خۆی رۆژ لەگەل رۆژ‬‫کیشەی نێوان ئێران و دنیای دەرەوە قووڵتر دەکاتەوە‪ ،‬لەگەڵ ئەوەشدا هێرشی نیزامیی دەرەوە بۆسەر ئێران بەتایبەتی لەجۆری‬‫ئەو هێرشەی بۆسەر ئەفغانستان و عێراق کرا بەنزیک نازنم چونکە هەلومەرجی ریبەرایەتیی ئەمریکا کەهەم لەئەفغانستان و‬‫هەم بەتایبەتی لەعێراق لەگەڵ بارودۆخێکی دژوار بەرەوڕوویە رێگەی پێنادا هەروا بەئاسانی جەبهەیەکی نوێ بەو پان و‬‫بەرینییەی ئێران بکاتەوە‪ .‬ئەمن پێموایە پاڵەوانبازی و هەڕوگیڤەکانی کاربەدەستانی رێژیم و ئاژاوەنانەوەی هێزە‬‫نیزامییەکانی ئێران لەناوچە سنوورەییەکانی کوردستانی عێراقیشدا لەو بۆچوونەوە سەرچاوە دەگرێ‪ .‬هەموومان لەبیرمانە‬‫هێرشی نیزامیی ئەمریکاو هاوپەیمانەکانی بۆ سەر ئەفغانستان و عێراق لە گەیشتن بە ئامانجە کورتخایەنەکانیدا کە بریتی‬‫بوو لەرووخاندنی ریژیمە دیکتاتۆرەکانی تالێبان و بەعسییەکان ڕەنگە زۆرتر لەوە کەپێشبینی کرابوو سەرکەوتنی وەدەست‪-‬‬‫هێنا‪ .‬بەڵام دوای تێپەرینی شەش ساڵ لەهێرش بۆ ئەفغانستان و چوار ساڵ لەهێرش بۆسەر عێراق ئێستا ئاسۆی کۆتاییهاتنی‬ ‫‪252‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬‫شەڕ لەگەڵ پاشماوەکانی ئەو دوو دەسەڵاتە دیکتاتۆرەو دوژمنە جۆراوجۆرەکانی دێموکراسی و پێشکەوتنی کۆمەڵایەتی زیاتر‬‫لەهەر کاتێکی دیکە لێڵ و ناررونە‪ .‬کەوابوو ئاکامەکانی هێرشێکی بەربڵاوی نیزامی بۆ ئەمریکا و هاوپەیمانەکانیشی چاوەڕوان‬ ‫نەکراو و نیگەرانی خوڵقێنە‪.‬‬‫هەر بۆیە ئەمن ئارەزوو دەکەم خەڵکی ئێران بەهەموو جۆراجۆرییە نەتەوەیی‪ ،‬چینایەتی‪ ،‬کۆمەڵایەتی و ئایینی و مەزهەبی‪-‬‬‫یەکانەوە دەستی هاوکاری بدەنە دەستی یەکترو بەر لەوەی ئاژاوەگێرییەکانی ئەحمەدینەژادو کاربەدەستانی دیکەی رێژیمی‬‫ئیسلامی‪ ،‬ئێران تووشی کارەساتێک بکا سێبەری ئەم رێژیمە دژی گەلییە لەسەر خۆیان لابەرن‪ .‬لەم رێگەیەشدا دەبێ بە پێی‬‫هەلومەرج لە هەموو شێوە مەشرووعەکانی خەبات و هەرچەشنە هۆیەکی لەبار کەڵک وەربگرن‪ .‬تەنیا هاودڵی و یەکگرتوویی‬‫خەباتی گەلان و چین و توێژەکانی کۆمەڵگەی ئێرانە کە دەتوانی پێش بە خوڵقانی کارەساتێکی ماڵوێرانکەر بگرێ و رێگە بۆ‬‫بنیاتنانی ئێرانێکی نوێ خۆش بکا کە هەموو ئێرانییەکان بە ماف و ئەرکی وەک یەکەوە بتوانن لە ژێر سێبەریدا بحەسێنەوە‬ ‫و بۆ پێشخستن و گەشەپێدانی هەڵ بدەن‪.‬‬‫لەکۆتایی دا پێمخۆشە ئیشارە بەوەش بکەم کە هەرچەند ئارەزوو ناکەم نەئێران و نەهیچ وڵاتێکی دیکە تووشی شەڕو کوشتارو‬‫وێرانی بێ‪ ،‬بەڵام هەرکات لەئاکامی ئاژاوەگێری و قەیران خوڵقێنییەکانی کۆماری ئیسلامیدا ئێران بکەوێتە بەر هێرشی‬‫نیزامیی هێزەکانی دەرەوە‪ ،‬نابێ گەلانی ئێران رۆڵەکانیان بۆ دیفا لەو رێژیمە دژی گەلییە تووشی مەرگ و نەمان بکەن‪.‬‬ ‫ئێرانییەکان لەهەر نەتەوەو چین و توێژێک بن‪ ،‬دەبێ حسێبی ئێران و حسێبی کۆماری ئیسلامی جوێ بکەنەوە و لەجیاتی دیفا‬‫لە دەسەڵات هەوڵ بدەن بە کەڵکوەرگرتن لە دەرفەتێک کە دێتە پێش‪ ،‬بەرلەوەی ئێران وێران بکرێ ئەو کۆسپە لە مێژینەیەی‬ ‫سەر رێگای ئازادی و دێموکراسی و گەشەکردن لە وڵاتدا لەسەر رێی خۆیان وەلا بەرن‪.‬‬‫تلاش‪ :‬ئەگەرچی ئێوە پێتانوایە هێرشی نیزامی ناکرێتە سەر ئێران بەڵام کۆڕو کۆمەڵی بێلایەنی نێونەتەوەیی بەردەوام باس‬‫لە بوونی ئەو مەترسییە دەکەن‪ .‬هەروەها دەوڵەتانی بەهێزی ئەمڕۆ وڵاتانی ڕۆژئاوا ‪ -‬تەنانە دەوڵەتی ئەڵمان کە هەمیشە‬‫لەو بارەیەوە خۆی دوور رادەگر ‪ -‬گومانیان لە پێویستیی ئاوەڵاهێشتنەوەی رێگەچارەی نیزامی لە دژی ئێراندا نیە تا‬‫ئەوکاتەی حکوومەتی ئیسلامی لە بەرامبەر داخوازەکانیاندا نەرمی لەخۆ نیشان دەدا و بە گوێرەی پێویست خۆ لە باسکردنی‬‫ئەو هەڕەشەیە ناپارێزی‪ .‬کەوا بوو عەقڵ و مەنتیقی سیاسی وا حوکم دەکا کە ئەم مەترسی و هەڕەشانە بە جیددی بگیرێن‬‫هەروەک ‪ -‬بە بۆچوونی ئێمە ‪ -‬لە لایەن بەشێکی زۆری هێزە نەیارەکانی حکوومەتی ئیسلامییشەوە ئەم مەسەلەیە بە جیدی‬ ‫سەیری دەکرێ‪.‬‬‫بەڵام گیرو گرفت لەوەدایە کە هێندێ گرووپی سیاسی خۆیان بۆ روودانی هێرشێک ئامادە دەکەن‪ .‬ئەمانە لە ئارەزووی‬‫گەیشتن بە مەبەستەکانیاندا هێرشی بێگانە بۆ سەر وڵا وەک دەرفەتێکی لەبار لە خێراکردنی هەلومەرجی گەیشتن بەو‬‫مەبەستانە دەبینن‪ .‬لەو بابەتانەی لە میدیای ئێرانییەکانی دەرەوەی وڵا دا بڵاو دەبنەوە دەردەکەوێ کە تەنانە هێندێکیان‬ ‫بێ هیچ پێچوپەنایەک باس لە هاندانی ئەمریکایییەکان بۆ هێرشکردنە سەر ئێران دەکەن‪.‬‬ ‫‪253‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬‫ئایا پێتان وانیە ئەگەر ئەو هێرشە روو بدا‪ - ،‬ئەوەی ئەمڕۆ لە عێراق و ئەفاانستان دەیبینین بەڵگەن – ئاکامە ناخۆشەکانی بۆ‬‫خەڵکی ئێران لە روانگەی ئەم خەڵکەوە‪ ،‬ئەم هێزانەی ئەمڕۆ بە ئاشکرا و بە نهێنی لایەنگری لەو هێرشە دەکەن بەر لەوەی‬ ‫وەک نەیاری کۆماری ئیسلامی سەیریان بکرێ‪ ،‬دەکەونە بەرەی دوژمنانی نەتەوەی ئێرانەوە‪.‬‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬ئەگەر سەرنجتان دابێتی ئەمن لە وەڵامی یەکەم پرسیارتاندا ئیحتمالی هێرشی دەرەوە بۆ سەر رێژیمم‬‫رەت نەکردۆتەوە‪ .‬بۆچوونی من ئەوە بووە کە لە هەلومەرجی ئێستادا روودانی هێرشێکی ئەوتۆ بەتایبەتی لەجۆری هێرشێک کە‬‫بۆسەر ئەفغانستان و عێراق کرا بەدوور دەزانم‪ .‬ئێستاش سەرەڕای هەڵوێستی بەردەوامی کاربەدستە رەسمییەکانی وڵاتانی‬‫جۆراوجۆری جیهان پێموایە هێرشی نیزامی دوایین رێگەیە چونکە مەنتیق و عەقڵی سەلیم وا حوکم دەکەن ئەمریکاو‬ ‫هاوپەیمانەکانی لە هەلومەرجی ئێستادا لە کردنەوەی جەبهەیەکی نوێ خۆ بپارێزن‪.‬‬‫پێموایە شتێکی سروشتییە کە دەوڵەتانی رۆژئاوا هەموو ئەرکەکانی رووبەرووبوونەوە لەگەڵ ئاژاوەگێرییەکانی کۆماری ئیسلامی‬‫وەبەرچاو بگرن‪ ،‬چونکە بۆ ئەو دەسەڵاتدارانەی سەبارەت بەپاراستنی رێژیم ئامادەن دەست بۆ هەرجینایەتێک بەرن‪ ،‬هەڕەشەی‬‫هێرشی نێزامی دەتوانێ تەنیا هەڕشەیەکی پێشپێگیرانە بێ ئەمن بۆخۆم پێموایە بڕیارنامەکانی تەحریمی ئەنجومەنی‬‫ئاسایشی رێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان هەرچەندی توندو خەست بن زەحمەتە کاربەدەستانی کۆماری ئیسلامی لەئاژاوە‬‫نانەوە بگێرنەوە‪ ،‬بەڵام ئەوان هەرهەست بەوە بکەن کە مەترسیی هێرشی نیزامی جیددییە خێرا پاشەکشە دەکەن‪ .‬ئاخر کاتێک‬‫خومەینی بەوهەمووە خۆبەزلزانی و تەکەببورەیەوە لەبەرامبەر سەددام حوسێندا سەبارەت بە پاراستنی نیزامی عەدڵی ئیسلامی!!‬‫جامی ژەهری هەڵدا بیرێکی ساویلکانەیە کە پێمان وابێ خامەنەیی و ئەحمەدینەژاد تاسەر لە بەرامبەر دەسەڵاتی ئەمریکا و‬ ‫هاوپەیمانەکانیدا رادەوەستن‪.‬‬‫بە باوەڕی من لە هیچ ریکخراوو رەوتێکی شۆڕشگێرو ئازادیخواز ناوەشێتەوە بو رزگارکردنی نەتەوە و وڵاتی خۆی لە چاوەروانیی‬‫موعجیزەیەکدا دابنیشێ یان هیوای بە دەستێوەردانی دەرەوە بێ‪ .‬هێزێکی شۆڕشگێر دەبێ بەر لە هەموو شتێک پشتئەستوور بە‬‫هێزی خۆی و کۆمەڵانی خەڵک بێ و تەنیا وەک هۆیەکی لەبار سەیری فاکتەرەکانی دیکە بکا‪ .‬بەڵام ئەوەش پێویستە بگوترێ‬‫کە هێزەکانی دەرەوە نە بەبانگهێشتنی حیزب و رێکخراوە ئێرانییەکان ‪ -‬خ لە نێوخۆو خ لە دەرەوە ‪ -‬هێرش دەکەنە سەر ئێران‬ ‫و نە لە بەرامبەر دژایەتی کردنی وان دا لە هێرش بۆ سەر ئێران پاشگەز دەبنەوە‪.‬‬‫لە کۆتاییدا ئیزن دەخوازم بەراشکاوی پێتان بڵێم کە هەم بۆچوونی خوازیارانی هێرشی دەرەوە بۆ سەر ئێران و هەم هەڵوێستی‬‫هێندێک لە موخالیفانی هێرشێکی ئەوتۆ بە توندڕەوی دەزانم‪ .‬هەروەک لە وەڵامی پرسیاری یەکەمدا عەرزم کردن ئاکامەکانی‬‫ئیحتمالیی هێرشی دەرەوە بۆ سەر ئێران بە شتێکی چاوەروان نەکراو و نیگەرانیخوڵقێن دەزانم‪ ،‬بەڵام بە هیچ جۆر پێموانیە کە‬ ‫ئازادیخوازانی ئێران دەبێ لە بەرامبەر ئیحتمالێکی ئەوتۆدا راوەستن و شانبەشانی هێزە سەرکوتکەرەکانی کۆماری‬ ‫‪254‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬ ‫ئیسلامی لە رێگەی پاراستن و لەسەر پێڕاگرتنی ئەم سیستمە ئینسانکوژ و دژی گەلییەدا فیداکاری بکەن‪.‬‬‫تلاش‪ :‬بێگومان ‪ -‬و ئەزموونی عێراق بە باشی نیشانی داوە ‪ -‬ئەگەر ها و هێرش بۆ سەر ئێران کرا و شەڕ رووی دا‪ ،‬ئێرانییە‬‫ئازادیخواز و دێموکراتەکان کاریگەرییان لە هەر هێزێکی دیکە کەمترە‪ ،‬لەحالێکدا لە خەباتی سێ دەیەی رابردووی ئێراندا‬‫ویستی ئازادیخوازەکان و هێزە دێموکراتەکان ئەکتەری سەرەکیی مەیدان بوون‪ .‬کە وابوو ئەو کەسانەی بەجیددی ڕێز لەو‬‫خەباتە دەگرن‪ ،‬ناتوانن لە بەرامبەر هاتنەپێشی وەزعێکی چاوەرواننەکراودا کە گۆڕان بەسەر هاوکێشەکانی ئێستادا دێنێ‪،‬‬‫ویستی ئازادی و دێموکراسی دەخاتە ژێر سێبەری دیفاع لە مەوجوودییەتی نەتەوە و نیشتمانەوە بکەونە پەراوێزەوە و بێلایە‬‫بن‪ .‬جگە لەوەش هیچ هەرەشەیەک لە گۆڕێدا نیە ‪ -‬ئەگەر بیەوێ بە جیددی وەربگیرێ و کاریگەر بێ ‪ -‬لە بارەی رێگاکانی‬‫پراکتیزەکردنیەوە بیری لێ نەکرابێتەوە و ئیمکاناتەکەی بۆ دابین نەکرابێ‪ .‬هێزێکی سیاسیی شێلگیر ‪ -‬هەر چەندیش گەشبین‬‫بێ ‪ -‬پێویستە یەکەم‪ ،‬مەترسییەک ئاوا رێی تێدەچێ‪ ،‬بە جیددی وەربگیرێ و نەک هەر لە بەرامبەریدا لەسەر هەست بێ و‬‫لەوەش گرنگتر هەڵوێستەکانی خۆی بەبێ هیچ پێجوپەنایەک لە بارەیدا روون بکاتەوە‪ .‬دووەم‪ ،‬ئەگەر سیاسەتێکی‬‫مەترسیداری وەک هێرشی نیزامی بۆ سەر ئێران داهاتوویەکی جگە لە شتێکی ناروونی وەک خوتان دەڵێن مەترسیدار لە‬‫پێشمان دانانێ‪ ،‬هێزی سیاسی دەبێ بە هەموو توانایەوە لە پێناو گێڕانەوە و پێشگیری لە سیاسەتێکی ئەوتۆدا هەنگاو بنێ‪.‬‬‫چونکە هیچ هێزێکی شێلگیری سیاسی بە پێشوازی هەلومەرجێکی ناروون‪ ،‬کۆنترۆڵ نەکراو و مەترسیدارەوە ناچێ یان رێگە‬‫نادا هەلومەرجێکی ئەوتۆی بەسەردا بسەپێ‪ .‬مەگەر ئەو هێزە سیاسییانە کە هیوایەکی جیاواز لە خەبا دژی حکوومەتی‬‫ئیسلامی بە مەبەستی سەقامگیرکردنی دێموکراسی بۆ سەرانسەری ئێرانیان هەبێ‪ .‬ئایا پێتان وانیە ئەگەر قەرار بێ هەڵوێستی‬‫ئازادیخوازان و دێموکراتەکانی ئێران بە گوێرەی وەڵامەکانی جەنابت بێ‪ ،‬ئەوان لەترسی ئەوەی نەکا بکەونە لای کۆماری‬‫ئیسلامی‪ ،‬دەست لە دژایەتی لەگەڵ هێرشی نیزامی هەڵبگرن‪ .‬ئایا ئەم هەڵوێستە بەکردەوە نابێتە هۆی هاندانی کەسانێک کە‬ ‫لێبڕاوانە بە دوای ستراتیەیی هێرش بو سەر ئێراندان؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬لەگەڵ داوای لێبووردن‪ ،‬سەرەتا دەمەوێ بڵێم ئەمن بۆخۆم ئەزموونی عێراق ئەوەندەش بەشتێکی خرا‪،‬‬‫نازانم‪ .‬لەو وڵاتە دوای زیاتر لە سێ دەیە خەباتی سەختی خەڵک لە دژی دیکتاتۆری و دانی دەیان و سەدان و هەزاران شەهید‬‫بە تایبەتی لەشیعەکان لەباشوورو کوردەکان لە باکوور کە نەیانتوانی لە رووخاندنی دەسەڵاتی فەرمانڕەوادا سەرکەون‪ ،‬کاتێک‬‫سەددام بەدوای ئامانجە فرەوانخوازانەکانی خۆی و لەشکرکێشی و دەستدرێژی بۆسەر وڵاتی دراوسێی عێراقدا کەوتە بەر هێرشی‬‫دەرەوە‪ ،‬لەماوەی تەنیا سێ حەوتوودا گەورەترین کۆسپی سەرریگەی ئازادی و دێموکراسی لەسەر رێگا هەڵگیراو هێزە‬‫ئۆپۆزیسیۆنەکانی پێشوو کاروباری وڵاتیان بەدەستەوە گرت‪ .‬ئەمن نامەوێ چاوپۆشی لە زەرەر و زیانەکانی عێراق و خەڵکەکەی‬‫و تەنانەت بێتوانایی نیسبیی دەوڵەتی نوێی عێراق لە چارەسەری گیروگرفتە ئابووری و کۆمەڵایەتییەکاندا و لەهەمووی‬‫گرنگتر دابینکردنی ئاسایشی هاووڵاتانی عێراق بکەم یان پێم گرنگ نەبێ‪ ،‬بەڵام دەبێ بڵێم ئەگەر هێرشی دەرەوە بۆسەر ئەم‬‫وڵاتە نەکرابا دیکتاتۆریی بەعسی دەیتوانی چەندین ساڵ و ڕەنگە چەندین دەیە لەسەر یەک خەڵکی عێراق لە ژێر چەپۆکیدا‬‫بێڵێتەوە‪ .‬ئەگەر گێرەشێوێنی و کردەوە تیرۆریستییەکانی پاشماوەکانی رێژیمی پێشوو و دوژمنە جۆراوجۆرەکانی ئازادی و‬‫دێموکراسی و دەستێوەردانی وڵاتانی درواسێ نەبووایە تا ئێستا نەک هەر گیروگرفتەکانی ئەم وڵاتە کۆتایی پێدەهات بەڵکوو‬ ‫زەمینە بۆ چوونەدەری هێزی بێگانەش پێک دەهات‪.‬‬ ‫‪255‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬‫لە ئێرانیشدا بۆئەوەی هێزە ئازادیخواز و دێموکراتەکان نەکەونە پەراوێزەوە ریگاچارە ئەوە نیە کە هەموو پێکەوە شانبەشانی‬‫لایەنگرانی دیکتاتۆری و کۆنەپەرستی لە ریگەی پاراستنی رێژیمی پێشێلکەری سەرەتاییترین مافەکانی خەلکی ئێران بێنە‬‫مەیدان و رۆڵەکانی ئەم نیشتمانە لەم رێگەیەدا بکەنە قۆچی قوربانی‪ .‬ئەگەر ئازادیخوازانی ئێران جارێک بۆ هەمیشە حیسێبی‬‫وڵات و خەڵکی ئێران لەحیسێبی بەرپرسانی رێژیم جیا نەکەنەوە تووشی زیانێکی قەرەبوونەکراو دەبن‪ .‬ئیزن بدەن لە‬‫ئەزموونەکانی رابردوو باسی دوو نموونەتان بۆ بکەم‪ .‬ساڵی ‪ ٨٥٣٢‬کاتیک ئەرتەشی عێراق دەستدرێژیی کردە سەر ئێران حیزبی‬‫دێموکراتی کوردستان بە دەرکردنی بەیاننامەیەک رایگەیاند کەئەگەر دەوڵەتی ناوەندی بەپێی ئوسوول رەزامەندیی خۆی لەگەڵ‬‫ویستی کوردستان لەبارەی خودموختاری و بە رەسمیناسینی مافە نەتەوایەتییەکانی رابگەیەنی‪ ،‬حیزبی دێموکراتی کوردستان بە‬‫هەموو توانای نیزامیی خۆیەوە دێتە مەیدان و شانبەشانی هێزە نیزامییەکان لەبەرامبەر ئەرتەشی دەستدرێژیکەردا رادەوەستی‪.‬‬‫بەڵام دەسەڵاتی کۆنەپەرست نەک هەر موافەقەتی لەگەڵ ئەم داوایە نەکرد بەڵکوو هێرشی بەربڵاوتری بۆ سەر کوردستان رێک‪-‬‬‫خست‪ .‬هەر ئەو کات هێندێک هێزی شۆڕشگێڕ بێ سێودوولێکردن ئەندامان و لایەنگرانی خۆیان ناردە بەرەکانی شەڕ‪ .‬بەڵام‬‫دەرکەوت کە نیزامییەکانی رێژیم لەجیاتی هەرچەشنە پاداش و ڕیزلێنانێک لەپشتەوەڕا تەقەیان لێکردن و ژمارەیەکیان لێ‬ ‫شەهید کردن‪.‬‬‫هەروەک لەوەڵامی پرسیاری پێشوودا عەرزم کردن هێزی بێگانە ئەگەر بیهەوێ هێرش بکاتە سەر ئێران بەهۆی دژایەتیی‬‫هێزەکانی ئۆپۆزیسیۆن لە بڕیای خۆی پاشگەز نابێتەوە و ئەگەر بەرنامەیەکی ئەوتۆیان لە بەردەستدا نەبێ دیسان بە دڵخوازی‬‫وان دەست بۆ هێرش نابەن‪ .‬بەڵام هەر کات هێزە ئازادیخوازو دێموکراتەکان لە بەرامبەر هێرشی دەرەوەدا دیفا لە رێژیم بکەن‬‫بێگومان ئەوان کۆنەپەرستترین مۆرەکان و گرووپەکان تەنانەت لە نێو لایەنگرانی کۆنەپەرستی دەخەنە خزمەت خۆیانەوە‪.‬‬‫چونکە ئەم هێزانە ناتوانن پێش بە هێرش یان رووخانی رێژیم بگرن لەئاکامدا جارێکی دیکە ئەزموونی تاڵی شۆڕشی ‪ ٨٥٣١‬لە‬ ‫ئێران دا دووپات دەبێتەوە‪.‬‬‫ئەمن پێموایە تاقەریگای پێشگیری لە هێرشی ئیحتیمالیی دەرەوە بۆ سەر ئێران بریتییە لە هەوڵدان بۆ رووخاندنی رێژیمی‬‫کۆماری ئیسلامی‪ .‬ئەگینا نەهێزەکانی رۆژئاوا بەتکاو رەجای ئۆپۆزیسیۆن دەست لەبەرنامەی هێرش بۆ سەرئێران ‪ -‬ئەگەر‬ ‫بەرنامەیەکی وایان هەبێ ‪ -‬هەڵدەگرن و نە ئۆپۆزیسیۆنی ئێران دەتوانێ پێش بەو هێرشە بگرێ یان بەرپەرچی بداتەوە‪.‬‬‫تلاش‪ :‬پێویست بە وەبیرهێنانەوەیە‪ ،‬لە پاڵ عەمەلیاتی جینایەتکارانەی تێرۆریستەکان شتێکی دیکە کە بۆتە هۆی لاوازیی‬‫زیاتری دەوڵەتی تازەدامەزراوی عێراق‪ ،‬ئەولەویە دانی بەرژەوەندییە قەومی ‪ -‬مەزهەبییەکانی هێزە ئیئتیلافییەکانی ئەم‬‫دەوڵەتەیە‪ .‬وادیارە سێ هێزی ئیئتیلاک مەسەلەی یەکپارچەیی عیراقیان بۆ گەیشتن بە ئامانجە \" مێەوویی\" یەکانیان بەبارمتە‬‫گرتوە‪ ،‬ئەمە وێکچوونێکیشی لەگەڵ هەڵوێستی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران لە کاتی هێرشی عێراق بۆ سەر ئێران‬ ‫هەیە‪ .‬ئاگاهی و دژایەتی لەگەڵ جینایەتەکانی رێەیمی ئیسلامی نەبووە کۆسپی تێگەیشتنی دروستی ئەو هێزانەی ئەو کا‬ ‫‪256‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬‫چوونە بەرەی دیفاع لە ئێرانەوە بە پێچەوانەی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران‪ .‬هێندێک گرووپی بچووک و گەورەی‬ ‫دیکە کە چوونە بەرەی هێرشکەرانەوە ‪ -‬لە بارەی گرنگیی پاراستنی وڵا وەک بەرزترین ئەولەویە بۆ ئەوان‪.‬‬‫هەر ئەم ئەزموونە لەوانەیە دیسان دووپا ببێتەوە‪ .‬هەر بەوجۆرەی کە شەڕی هێزەکان لەگەڵ رێەیمی ئیسلامی هەروا لە‬‫گۆڕیدایە و زۆر درێە بۆتەوە‪ .‬هەر بەو شێوەیەش ئەوانە نایانەوێ تەنانە وشیارتر لەوەن کە لە رێگەی ئەم خەباتە‬ ‫نێوخۆیییەدا‪ ،‬مەوجوودییەتی وڵا ببێتە قوربانی‪.‬‬‫یەکێک لەو مەسەلانەی دەتوانێ کاریگەریی نیگەتیڤ و تێکدەرانەی لەسەر ئەم خەباتە هەبێ‪ ،‬بۆچوونی جیاییخوازانەی‬‫هیندێک هیزە کە بە ئاشکرا پشتیوانی لە هێرش بۆ سەر ئێران دەکەن‪ .‬یەک لەوان رێبەرانی حیزبی دێموکراتی کوردستانی‬‫ئێران مستەفا هیجری ئامانجیان پێکهێنانی \" کوردستانی گەورە\" یە کە بە وتەی ئەو ئەگەر ئەمڕۆ دروشمی سەربەخۆییخوازی‬‫‪ -‬کاتێک نزیک بە دوو سال لەمەوبەر لە کۆنفرانسی \" سەربەخۆیی کورد لە واشنگتۆن\" قسەی دەکرد – لەگۆڕێدا نیە بە هۆی‬‫ئامادەنەبوونی \" هۆی نێونەتەوەیی و ناوچەیی و نێوخۆیی\"یە‪ .‬ئایا هێرشێکی نیزامی بۆ سەر خاکی ئێران بریتی نیە لەو \"‬‫دەرفەتە لەبارە\" بۆ ئەم حیزبە بۆ خزمە بە بەرێوەچوونی ئامانجەکانی ؟ بەڵگە و نیشانەیەکی زۆر لە جیهان و ناوچەکەدا‬ ‫وەڵامی ئەرێ بەم پرسیارە دەدەنەوە‪.‬‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬بەپێچەوانەی بۆچوونی ئێوە ئەمن پێموایە هەموو ئەو هێزانەی لەعێراق لە دەسەڵاتدا بەشدارن‪ ،‬بە‬‫تایبەتی سێ گرووپە سەرەکییەکە پابەندی بەرژەوەندیی گشتیی وڵاتن‪ .‬ئەو گرووپانەی هاواری وڵاتم زۆر بەرز دەکەنەوە‬‫وەنەبێ لە فکری بەرژەوەندیی وڵاتدا بن‪ ،‬بەڵکوو لە فکری دەسەڵاتی پاوانکراوی لەدەستچوویاندان‪ .‬بەڵێ! هەم لە عێراق و‬‫هەم لەئێران کەسانێک بەرژەوەندیی گشتیی خەڵک لەپاوانکردنی دەسەڵات لەبەردەستی گرووپێک یان نەتەوەیەک و‬‫خستنەپەراوێزی خەڵکەی دیکەدا دەبینن‪ .‬بۆ ئەو کەسانە رێژیمی پێشووی عێراق ئیدەئال بوو‪ ،‬ئەو رێژیمە کە دەسەڵاتی لەبەر‬‫دەستی گرووپێک‪ ،‬حیزبێک و تەنانەت تاقە کەسێک نابوو و گرووپەکانی دیکەی خستبووە پەراوێزەوە‪ .‬هەر لەجێدا جیاوازیی‬‫عێراقی ئێستا لەگەڵ رێژیمی پێشوو لەوەدایە کە بە گوێڕەی قانوونی ئەساسیی نوێ وڵاتی عێراق ئی هەموو عێراقییەکانە و‬‫هەموویان خاوەنمافن و دەبێ بەپێی قانوون خاوەنی ماف و ئیمتیازی وەک یەک بن و ئەرکی وەک یەکیان لەسەر شان بێ‪ .‬ئەمن‬ ‫بۆخۆم ئەم شێوە دابەشکردنەی دەسەڵاتم پێ لە دەست بەسەرداگرتنی دەسەڵات لە لایەن گرووپێکەوە باشترە‪.‬‬‫تلاش‪ :‬ئێوە وەڵامی ئێمەتان لە بارەی هەڵوێستی ئێستای حیزبی دێموکراتی [کوردستانی] ئێران لە پێوەندی لەگەڵ هەلومەرجی‬‫ئێستا و مەترسیی هێرش نیزامی بۆ سەر ئێراندا نەدایەوە‪ .‬بەڵام لە دیفاعێکدا کە لە هێرش بۆ سەر عێراق و هەلومەرجەکەی‬‫کرد ‪ ،‬ئەم نیگەرانییە زیاتر هەستی‪ -‬پێدەکرێ کە ئێوەش وێڕای رێبەرایەتیی حیزب داهاتوویەک و نموونەیەکی وەک‬‫عێراقتان بۆ ئێران پێ ناخۆش نیە‪ .‬ئەوەی پێوەندیی بە دابەشبوونی دەسەڵاتی دێموکراتێکەوە هەیە هیچ پێوەندییەکی بە‬‫دابەشبوونی یەکپارچەیی وڵاتێک و نەتەوەیەکەوە نیە‪ .‬ئەوەش کە لە عێراق لە رێگەی قانوونە ئەساسییەکەیەوە و هەروەها لە‬‫رێگەی پێداگرتن لەسەر بۆچوونە قەومی و مەزهەبییەکانی رێبەران و گرووپە سیاسی و هیزە چەکدارەکانیانەوە دەکرێ‪،‬‬‫نەک دابەشکردنی وڵا و نەتەوەی عێراقە‪ .‬ئەوە مانایەکی قووڵی هەیە کە لەبارەی چارەنووسی عێراق و دابەشبوونی قەومی‬‫– مەزهەبییەکەیدا سەنای ئەمریکا بریار دەدا‪ .‬ئەم ئاکامە تاڵە لەگەڵ چارەنووسی جێی داخی خەڵکی بێتاوانی عیراقدا و‬‫بارودۆخی کۆنترۆڵنەکراوی ئێستایە کە هێرشی ئەمریکا بە هاندان و یارمەتی هێندێک گرووپی سیاسی ‪ -‬قەومی ‪ -‬مەزهەبی‬ ‫‪257‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬‫هیچ چەشنە بنەمایەکی مەشرووعی لەم وڵاتەدا نەهێشتوتەوە‪ .‬هەم ئێوە و هەم سەرۆکی قەوم و گرووپە مەزهەبییەکان و‬‫هەم گرووپە چەکدارەکان باش دەزانن‪ ،‬ئەو دەوڵەتە بێ رووح و لاوازە ناوەندییە کە بە رواڵە سێمبولێک لە عێراق وەک‬‫وڵاتێکی سیاسییە‪ ،‬بەبێ حوزووری هێزە چەکدارەکانی بێگانە لە خاکی ئەو وڵاتەدا ئەم مانەوە رواڵەتییەش نامێنێ‪ .‬پێشنیاری‬‫ئێستای تاڵەبانی لەبارەی دابەشبوونی هێزە چەکدارەکانی دەرەوە و دامەزرانیان لە سێ ناوچەی باکوور ‪ -‬کوردستان ‪ -‬باشوور‬‫‪ -‬شیعەکان و ناوەندی سوننییەکان مانایەکی زۆری هەیە‪ .‬بەڕێز تاڵەبانی بۆخۆی دەزانێ بە چ مەڕامێکەوە لە سەرەتاوە ئەو‬‫گەمەیەی دەست پێکردوە و باش دەزانێ بە بێ هێرشی ئەمریکا و بەبێ مانەوەی هێزە چەکدارەکانی مەرامی سەربەخۆیی‬ ‫کوردستانیش وەدی نایە‪.‬‬‫بەڵام دوایین پرسیاری ئێمە‪ :‬هێزە ئازادیخوازەکان و دێموکراتەکانی ئێران هەر چەشنە خەباتێکی چەکدارانە بە مەبەستی‬‫رووخاندنی حکوومەتی ئیسلامی رە دەکەنەوە و پێیان وایە دەسەڵاتێک بە زەبری چەک بەدەست بێ‪ ،‬دەبێ بە چەکیش‬‫بپارێزری‪ .‬بەڵام حیزبی دێموکراتی کوردستان وێڕای هێندێک حیزبی قەومی نەک هەر ئەم شێوە(خەباتە) رە ناکەنەوە‪،‬‬‫بەڵکوو هەموو هەواڵ راپۆرتەکان ‪ -‬بۆ وێنە بە پشتبەستن بەو راپۆرتانەی لە راگەیەنە خەبەرییەکانی ئەڵماندا بڵاو دەبنەوە ‪-‬‬‫ئەوە نیشان دەدەن کە هێندێک لەو گرووپە سیاسی ‪ -‬نیزامییانەی کورد وەک پێەاک بەئاشکرا بە چەک و پووڵی بێگانە و‬‫دراوسێیەکانی ئێران خەریکی بەرێوەبردنی عەمەلیاتی نیزامی لە سنوورەکانی ئێراندان‪ .‬بۆچوونتان لە بارەی کردەوە و‬ ‫نێوەرۆکی ئەم پرسیارەمان چیە؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬ئەمن بەڕوونی و بەڕاشکاوی هەڵوێستی حیزبی دێموکراتی کوردستانم لە بارەی هێرشی ئیحتیمالیی‬‫دەرەوە بۆ باس کردی‪ .‬ئێستا ئەگەر بەهەر هۆیەک قەناعەتی پێنەهێنێ و ئێوەی رازی نەکردبێ خەتای من نیە‪ .‬ئەمن پێموایە‬‫لە وڵاتێکدا کە حەشیمەتەکەی پێکهاتەیەکی فرەچەشنە‪ ،‬وەک ئێران و عێراق‪ ،‬بەرزترین نوێنگەی دابەشبوونی دەسەڵاتە هەر‬‫ئەو شێوە دابەشکردنەیە کە لەسەر بنەمای فرەچەشنی بێ‪ ،‬بێئەوەی زەرەر بە یەکپارچەیی و یەکیەتیی وڵات بگەیەنێ‪ .‬بۆ لە‬‫وڵاتی بێلژیک‪ ،‬سویس‪ ،‬هیندو تەنانەت ئیماراتی یەکگرتووی عەرەبی لەبواری دابەشبوونی وڵات ئەم جۆراوجۆرەیە لە‬‫پێکهاتەی حەشیمەتدا وەبەرچاو نەگیراوە؟ بەراستی یەکیەتیی و یەکپارچەی ئەم وڵاتانە لەسەر ئەم بنەمایە زەرەری پێگەیوە‬ ‫کە ئێستا دەبێ لە ئێران و عێراقدا خۆی لێ بپارێزین؟‬‫سەیرە! ئیوە راپرسییەکەی خەڵکی عێراقتان لەبەرچاو نیە کە زیاتر لە ‪ ١١‬لە سەدی دەنگدەران بە قازانجی جێگیربوونی‬‫سیستمی فیدرالی دەنگەکانیان دەسندووقەکان هاویشت و باس لەخەڵکی مەزلوومی عێراق دەکەن‪ .‬لەروانگەی ئێوەوە خەڵکی‬‫عێراق کێن؟ کۆمەڵانی میلیۆنی کە چوونە پای سندووقەکانی دەنگدان و لەسەر سیستمی بەرێوەبەریی وڵاتەکەیان بڕیاریان دا‬‫یان ئەو تێرۆریستە دڵڕەشانەی خۆتان گوتەنی بە یارمەتیی چەک و پووڵی بێگانە و یەک لەوان حکوومەتی عەدڵی ئیسلامی!‬‫هەموو رۆژێ ژمارەیەک لەخەڵکی بێتاوان و بێدیفا لەژنان و منداڵان شەهید دەکەن؟ ئێوە کە راستەوخۆو ناراستەخۆ ئێمە بە‬‫لایەنگری لەئەمریکا تاوانبار دەکەن پێتانوانیە بەمجۆرە قەزاوەتانە بتانەوێ و نەتانەوێ دەکەونە لای موخالیفانی‬ ‫جێگیربوونی ئارامی و ئاسایش لە عێراقدا؟‬ ‫‪258‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬‫لە بارەی ئەوەشەوە کە ئایا ئەمن موافیقی سیستمی عێراقم یان نا‪ ،‬راشکاوانە دەڵێم‪ :‬ئارەزوو دەکەم ئەو سیستمە فیدرالییەی‬‫کە ئێستا لە عێراق لە لایەن زۆربەی خەڵکی ئەم وڵاتەوە پەسند کراوە‪ ،‬هەرچی زۆۆتر و بە شێوەیەکی زۆر پێشکەوتووتر لە‬‫ئێراندا جێگیر بکرێ‪ ،‬بە بۆچوونی من ئێران وڵاتێکی یەکنەتەوەیی نیە بەڵکوو فرەنەتەوەیە کە خەڵکەکەی لە نەتەوەکانی‬‫فارس‪ ،‬تورک‪ ،‬ئازەربایجانی‪ ،‬کورد‪ .‬عەرەب‪ ،‬بلووخ و تورکەمەن پێک هاتوون‪ .‬ئێستا ئەگەر قەرارە هەموو ئەو جۆراوجۆرییە‬‫ناوی نەتەوەی ئێرانی بۆ دابنێین لە روانگەی ئێمەوە قەیدی نیە‪ ،‬بەو مەرجەی هەموو لایەک قبووڵیان بێ کە نەتەوەی ئێران‬‫لە قەومی فارس‪ ،‬ئازەربایجان‪ ،‬کورد‪ ،‬و ئەوانی دیکەش پێکهاتوە‪ .‬بەڵام ئەوە کە فارسەکان بە تەنیا وەک نەتەوەی ئێران‬ ‫ناو بەرن و نەتەوەکانی دیکە بە قەوم ناو بەرن لە بنەرەتڕا راست نیە‪.‬‬‫بەڵام لەبارەی دوایین پرسیارتان‪ ،‬یەکەم‪ ،‬بابزانین ئەو حوکمە گشتییە کەگۆیا هەموو هێزە ئازادیخوازو دێموکراتەکان خەباتی‬‫چەکداری رەت دەکەنەوە لە کوێوە هاتوە‪ .‬خەباتگێرانی کورد بە گشتی کە لە ڕیگای جێگیرکردنی دێموکراسیدا نرخێکی زۆریان‬‫داوە لەگەڵ ئەوەش کە قەت وەک یەکەم رێگە سەیری ئەم شێوەیە لە خەباتیان نەکردوە و هەمیشە وەک شێوەیەکی داسەپاو لە‬‫خەباتدا سەیریان کردوە‪ ،‬هیچ کامیان ئەو شێوە خەباتەیان رەت نەکردۆتەوە‪ .‬لە نێو دێموکراتەکانی دیکەی ئێرانیشدا کەم‬‫نین ئەو هێزانەی کە هەرکات ڕێژیمی فەرمانرەوا هەروا ریگەکانی خەباتی ئازادیخوازانە لەتیکۆشەرانی سیاسی بگرێ و جارێکی‬‫دیکە نیزامییەکانی لەگیانی خەڵکی ئازادیخواز بەربن‪ ،‬پەنابردن بۆ خەباتی چەکدارانە بەشتێکی بیئەملاوئەولا دەزانن‪.‬‬‫ئەوەندەی پێوەندیی بەحیزبی دێموکراتی کوردستانەوە هەیە‪ ،‬ئەم حیزبە هەمیشە لەسەر ئەو باوەڕە بووە کەمەسەلەی کوردستان‬‫رێگە چارەی نیزامیی نیە و دەبێ لە رێگەی ئاشتیخوازنەوە لە فکری چارەسەرکردنی دابین‪ .‬بەڵام هەر لەو کاتەشدا هەرکات‬‫پێویستیی دیفا لەمان و سەروەریی گەلی کورد هاتۆتە پێش پەنای بۆ بردوە و بەنرخترین سەرمایە ئینسانییەکانی خۆی لەم‬ ‫ریگەیەدا بەخت کردوە‪.‬‬‫لەبارەی پژاکیشەوە دەبێ بڵێم‪ ،‬هەرچەند ئەمن تێبینیم لەسەر سیاسەت و کردەوەکانی ئەم رەوتە سیاسییە و هەورازتر لەوەش‬‫پارتی کرێکارانی کوردستان (‪.،‬ک‪.‬ک) هەیە‪ ،‬بەڵام بێگومان بۆچوونی من لەو بارەیەوە لەگەڵ روانگەی دەوڵەتانی تورکیە و‬ ‫ئێران و ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لە بنەرەتدا جیاوازە‪ .‬بە کورتی ئەمن ئەوانە بە تیرۆریست نازانم‪.‬‬ ‫تلاش‪ :‬بەڕێز حەسەن زادە! سوپاستان دەکەم‪.‬‬ ‫سەرچاوە‪ :‬رۆژنامەی کوردستان ژمارە‪ - ٩١٢ :‬ڕێکەوتی‪٢٢ :‬ی ئۆکتۆبەری ‪٢١١١‬‬ ‫‪259‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬ ‫ههڤپهیڤین له گهڵ مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬ ‫به بۆنهی حهڤدهههمین ساڵرۆژی تیرۆری دوكتور قاسملۆوه‪.‬‬ ‫عهلی بداغی‬ ‫* مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪:‬‬ ‫* شههید بوونی دوكتور قاسملوو تهنیا به نهگبهتی میللهتی كورد دهزانم‬ ‫* باشترین وهفا بۆ دوكتور قاسملوو ئهوهیه كه ههوڵ بدهین زۆر دوكتور قاسملووی دیكهمان ههبێ‬‫رۆژی ‪22‬ی پووشـپهڕی ‪8961‬ی هـهتاوی (‪89‬ی ژوئیـهی ‪ /8313‬یز) ئهگـهر رۆژێكـی رهش لـه مێـژووی بزووتنـهوهی نهتهوایـهتیی‬‫نهتهوهی كورددا بوو‪ ،‬بۆ حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران كۆست كهوتنێكی گهوره بوو‪ .‬لهو رۆژهدا نهتـهوهی كـورد یـهكێك لـه‬‫بلیمـهتترینو زانـاترین رۆڵـهكانی خـۆیو حیزبـی دێمـۆكراتیش مامۆسـتای رێبـهرو سـكرتێری گشـتیی لێوهشـاوهو پایهبـهرزی خـۆی‬‫لهدهست چوو‪ .‬دیپلۆمات تیرۆریستهكانی كۆماری ئیسلامی كه له سـهر مێـزی وتـووێژ لوولـهی چهكـهكانیان روو بـه سـینگو مێشـكی‬ ‫دوكتورو هاوڕێیانی خستهكار‪ ،‬لهوپهڕی سهرسوڕمانی بیروڕای گشتیدا لهلایهن دهوڵهتی ئۆتریشهوه بهرهوتاران ئیسكۆرت كران‪.‬‬‫پهروهنـدهی تیـرۆری ڤییـهن سـێ قۆنـاغی بـڕی‪ ،‬بـهڵام لـهو نێـوهدا خـوێنی قوربانیـانی رێـی ئـازادیو دێموكراسـی‪ ،‬مرۆڤایـهتیو‬ ‫دادپهروهری بووه قۆچی قوربانی ساتوسهوداو بهرژوهندییهكانی دهوڵهتانو پهڵهیهكی شوورهیی كهوته تهوێڵی مرۆڤایهتی ‪.‬‬‫بـۆ روونكردنـهوهی زیـاترو تیشـك خسـتنهوهی سـهر پهروهنـدهی تیـرۆری ڤییـهن و دوائاكامـهكانی‪ ،‬وتووێژێكمـان لهگـهڵ مامۆسـتا‬ ‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده پێك هێناوه‪:‬‬ ‫پرسیار‪ :‬مامۆستا بهرله ههموو شتێك زۆر سپاس لهوهی ئهم دهرفهتهتان پێداین تا له نزیكهوه بتاندوێنین‪.‬‬‫وهڵام‪ :‬ئهمنیش سوپاسی ئێوه دهكهم كه ئهو دهرفهتهتان پێك هێنا تا لهم بارهیهوه چهند قسهیهك بكهم‪ .‬چونكه پێموایه ئـهم‬‫پهروهندهیه دهبێ له زهینی نهتهوهی كوردو لایهنگران و دۆستانی كوردو ئازادیخوازان دا بـه زینـدوویی رابگیـرێ تـا ئـهو كاتـهی‬‫دهرفهتێكی وا پێك دێ كه ئهو مهسهلهیه له دادگایهكی زیسهلاحدا جارێكی دی بێته گۆڕێو تاوانبارانی ئهم پهروهندهیه ئهگـهر‬ ‫سزاش نهدرێن‪ ،‬لانی كهم لهبهر چاوی بیروڕای گشتیی جیهاندا ریسوا بكرێنو بناسێندرێن‪.‬‬ ‫‪260‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬‫پرسیار‪ :‬بهڵوێ مامۆسوتا‪ ،‬مامۆسوتا بوۆ سوهرهتای چوونوه نێوو باسوی پهروهندهكوهو بوۆ ئوهوهی بورێكیش بوۆ ئهسوڵی رووداوهكوه‬‫گهڕابێتمهوه هێندێك له زانیارییهكانی \"كێسلێر\" سهرۆكی گرووپی دژه تیرۆری ئهوكاتی ئۆتریش دێنموهگۆڕێ‪ .‬كێسولێر دهڵووێ‬‫كه دوكتور قاسملوو دڵنیواییو جوۆرێ متمانوهی توهواوی بوه دیپلۆموا تیرۆریسوتهكانی كۆمواری ئیسولامیو قاتڵوهكانی خوۆی‬ ‫ههبووه‪ .‬ههر لوه رهكوێش كردنوی بوهرهو ڤییوهن ڕا توا نهێنوی هێشوتنهوهی وتوووێەهكوان لوه رێبهرایوهتیی حیوزبو تهنانوه‬‫لهبهرچاوی بهرپرسی كومیتهی حیزب له وڵاتی ئووتریش‪ .‬لێكدانوهوهی بوهڕێزتان سوهباره بوه قسوهكانی كێسولێر لوه پێوهنودی‬ ‫لهگهڵ ئهو \"متمانه\" پێكردنهی دوكتور قاسملوو به قاتڵهكانیدا چیه؟‬‫وهڵام‪ :‬رهنگه ئهم قسهیه هێندێك باوهڕ به خورافات بگهیهنێ بهڵام ئهگهر بهوهش تاوانبار بكرێم دهڵێم تهسلیم بوونی دوكتـور‬‫قاسـملوو لـهو قهزیهیـهدا تـهنیا بـه نیشـانهی نهگبـهتیی میللـهتی كـوردو چارهرهشـیی ئـهو نهتهوهیـه دهزانـم كـه عـهقڵی دوكتـور‬‫قاسملوو بهو جۆره گهمارۆ درا كه بتوانن دوكتـور قاسـملوو بـهفریو بـهرن‪ .‬دوكتـور قاسـملوو بۆخـۆی سـهبارهت بـه وتـووێژ لهگـهڵ‬‫كۆمـاری ئیسـلامی هێنـدێك ئهسـڵی گهڵاڵـه كردبـوو كـه لهوانـه ئـهوه بـوو كـه وتـووێژ نـابێ نهێنـی بـێ‪ ،‬وتـووێژ دهبـێ لهسـهر‬‫داخوازهكانی نهتهوهی كـورد بـێو زۆر شـتی لـهو بابهتـه‪ ،‬كـه دهبیـنن لێـرهدا ئـهوهی لـه بـهرچاو نـهگرتوه‪ .‬دوكتـور قاسـملوو زۆر‬‫جاران له بۆنهی جۆراوجۆردا به شۆخیو نیوه جیددی قسـهیهكی لـه بـاوكی دهگێڕایـهوه كـه دهڵــێ ئهگـهر تووشـی عهجـهمی بـووی‬‫(دیاره مهبهستی له عهجهم دهسهڵات بهدهستان بووه) ئهگهر پێت كرا بیكوژه دهنا لهبهری ههڵـێ‪ ،‬دهنا زمانی بـت گـاتێ فریـوت‬‫دهدا‪ .‬كهچی بهو حاڵهش دوكتور قاسملوو تهسلیمی ئهو مهرجانه بوو كه كۆماری ئیسلامی بۆ وتـووێژ داینـابوونو ئامـاده بـوو بـه‬‫بێ پارێزهرو بهبێ واسیته لهگهڵیان دابنیشـێ‪ .‬ئـهوهی كێسـلێر گوتوویـهتی لـه هێنـدێك بـارهوه تـهواو راسـته‪ .‬ئـهوهی كـه لێیـان‬‫دڵنیا بووه تهواو راسته‪ ،‬ئهوه كـه نهیهێشـتوه هاوڕێیـانی ئـوتریش وهك بهرپرسـی كومیتـه لـه باسـهكه ئاگـادار بـن ئـهوهش بـه‬‫تـهواوی راسـته‪ ،‬بـهڵام ئـهوه بـه تـهواوی پێچهوانـهی حهقیقهتـه كـه گۆیـا ئـهم باسـه لـه رێبهرایـهتیی حیـزب شـاردراوهتهوه‪.‬‬‫مهسهلهی ئهو وتووێژه كه لـه دوو سـاڵیش دابـووه لـه كۆتایییـهكانی سـاڵی ‪8311‬و سـهرهتای ‪ 8313‬جارێـك و پاشـان لـه ‪82‬و‬‫‪89‬ی ژوئیـهی ‪8313‬دا جـارێكی بـووه‪ ،‬هـهر دوو جارهكـه لـه دهفتـهری سیاسـیدا بـه دوورو درێـژی باسـی لهسـهركراوه‪ ،‬تهنانـهت‬‫جارێكیان كه داوای وتووێژیـان كردبـوو‪ ،‬كـاك دوكتـور سـهعید لـه ئورووپـا بـووه‪ ،‬دوكتـور قاسـملووو دهفتـهری سیاسـی دهڵـێن بـا‬‫نوێنهرانی دهوڵهت لهگهڵ ئهو دابنیشن‪ .‬ئهوان ئیسراریان دهبێ كه نهخێر ههر دهبـێ لهگـهڵ خـۆت بـێ‪ .‬سـهیر ئهوهیـه تهنانـهت‬‫ئهوهش نهكهوتۆته بهر سهرنجی دوكتور قاسملوو كه رهنگ بێ ئهوه پیلانێك بێ دژی شهخسی دوكتور قاسملووو بیانـهوێ تیـرۆری‬ ‫بكهن‪ .‬مهبهستم ئهوهیه كه به هیچ جۆر ئهوه راست نیه كه رێبهراتیی حیزب لهو مهسهلهیه ئاگادار نهبووه‪.‬‬ ‫پرسیار‪ :‬كهواته دوكتور قاسملوو بۆ ئهو كارهی كرد؟ بۆ وتووێەی بهو مهرجانهوه قهبووڵ كرد؟‬ ‫وهڵام‪ :‬دوكتور قاسملوو پیاوێكی زاناو مهنتیقی بوو‪ ،‬به مهنتیق لێكدانهوهی لهسهر كێشهكان ههبوو ئهو تهحلیلی ئهوهی دهكرد‬ ‫كه كاتێك كۆماری ئیسلامی له بهرامبهر دوژمنێكی بیانیدا كه دروشمی لهنێوبردنی دهدا‪ ،‬ئاماده بێ سازش بكاو بۆ پاراستنی‬ ‫‪261‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬‫خۆی تهسلیم ببێ‪ ،‬بـۆ ئامـاده نـهبێ لهگـهڵ بهشـێك لـه خـهڵكی وڵاتهكـهی خـۆیو چارهسـهری كێشـهكان سـازش بكـا؟ پێـی وابـوو‬‫وهختێكی خومهینی دهیگوت رێگای قودس له كهربهلاوه تێدهپـهڕێو دهبـێ حكوومـهتی سـهددام حسـێن بڕووخـێو لـه پاشـان جـامی‬‫ژههر دهخواتهوه‪ ،‬كهوابێ مهنتیقییه كه بتوانێ لهگهڵ حیزبـی دێمـوكراتو بزووتنـهوهی كـوردیش وتـووێژ بكـاو كێشـهی كـورد لـه‬‫چوارچێوهی ئێرانێدا چارهسهر بكا‪ .‬دوكتور قاسملوو ئـاوای بیردهكـردهوه‪ .‬بـهم بۆنـهوه شـتێكم بیـر دێتـهوه كـه مناقشـهم لهگـهڵی‬‫دهكرد‪ .‬دهیفهرموو كه كۆماری ئیسلامی خۆڕاناگرێ‪ ،‬چونكه وهزعی ئابوورییهكهی خراپه ئهمن دهم گوت وهزعـی ئـابووریی كۆمـاری‬‫ئیسلامی كار ناكاتهسهر رێژیمو بهوه ناڕووخێ‪ .‬دهی گوت نا‪ ،‬ئابووری تهئسیراتی خۆی درهنگ نیشان دهدا بـهڵام كـه نیشـانی دا‬‫بێرهحمـه بـهزهیی بهكهسـدا نایـه‪ ،‬ئـهوه مهنتیقـه‪ .‬دهم گـوت ئیشـكالی كـاری تـۆ لهوهدایـه كـه بـه عـیلمو مـهنتیق بیردهكهیـهوهو‬‫ئیستیدلال دهكهی‪ ،‬كۆماری ئیسلامی به عیلمو مـهنتیق نههاتۆتـه سـهر كـار تـا بـه عـیلمو مـهنتیق بڕووخـێ‪ .‬ئهمانـه لـه خـومسو‬‫زهكات بهشی لهسهر پێ راوهستانی خۆیـان پهیـدا دهكـهن‪ ،‬بـاكی ئهوهشـیان نیـه داخـوا خـهڵكی ئێـران برسـییه یـا تێـره‪ ،‬ئێـران‬‫ئاوهدانه یا وێرانه‪ .‬یانی \"تبعیت\" لهو مهنتیقه كه وهختێكی كۆماری ئیسلامی له بهرامبهر بێگانهدا تهسـلیم بـووه‪ ،‬بـۆ حـازر نیـه‬‫لهگهڵ خهڵكی خۆی وتووێژ بكا‪ ،‬دوكتور قاسملووی تووشی ئهو ههڵهیه كرد‪ ،‬بێجگه لهوهش دهزانین نهك ههر دوكتور قاسـملوو‪،‬‬‫دنیـای دهرهوهش بـه تایبـهت ئورووپـا هـهموویان بـه دروشـمهكانی ئاغـای رهفسـهنجانی بـهفریو چووبـوون كـه گویـا ئـهو كابرایـه‬ ‫دهتوانێ واقع گهرابێ‪ ،‬پراگماتیست بێ‪ ،‬ئهوهش تهئسیری خۆی ههبوو‪.‬‬‫شـتێكی دیكـهش كـه لهسـهر قبـووڵكردنی وتـووێژ تهئسـیری هـهبووه‪ ،‬ئـهوه بـوو كـه پـاش وهسـتانی شـهڕی نێـوان ئێـرانو عێـراق‬‫بزووتنهوهی كورد له عێراقیش تووشـی وهزعێكـی نالـهبار هـاتبووو لـه راسـتیدا بزووتنـهوهی كـورد لـه هـیچ كـام لـه وڵاتهكانـدا‬‫پهناگایـهكی ن ـهبوو‪ .‬دوكتــور قاسـملوو پێــی وابــوو ئهگـهر بتــوانێ ب ـه وتـووێژ لهگ ـهڵ كۆمــاری ئیسـلامی بهشــێكی كــهمیش لــه‬‫داخوازهكانی گهلی كورد له ئێران به دهست بێنێ‪ ،‬قهیدی نیـه‪ .‬چونكـه بـۆ ماوهیـهك كوردسـتانی ئێـران دهتـوانێ ببێتـه پهناگـهو‬ ‫جێ حهسانهوهیهك بۆ تێكۆشهرانی كورد له بهشهكانی دیكهی كوردستاندا‪.‬‬‫پرسیار‪ :‬مامۆستا باسی ئهوهتان كرد كه دوكتور قاسملوو تهسلیمی بارودۆخێوك بووو كوه تهنانوه رهكێشوی وڤییوهن بكورێ‪ ،‬لوه‬‫حاڵێكدا پێشتر بۆخۆی دهیزانی كه ههر لهو شاره ههوڵی تیرۆركردنی كاك مهسعوود بارزانی دراوه‪ .‬ئوهوه چ ههلوموهرجێكو‬ ‫زهروورهتێك بوو كه كاك دوكتوری تهسلیمی ئهو واقیعه كرد؟‬ ‫وهڵام‪ :‬دوكتور قاسملوو تهسلیمی وهزعهكه نهببوو‪ ،‬بهڵكوو قهبووڵی ئهو شهرایەتەی كردبوو كه وتووێژ بكا‪ .‬ئهگهر لهبیرمان‬‫بێ مهسهلهی ههوڵی تیرۆری كاك مهسعوود بارزانی دهنگدانهوهیهكی زۆری نهبوو‪ ،‬یـانی لهواقعـدا تـهنیا هێنـدێ كـهس ئـهوهیان‬‫دهزانـیو دهنگدانـهوهی ئـهوتۆی نـهبوو‪ ،‬پاشـان جیاوازییـهك لـهو نێـوهدا هـهبوو‪ ،‬دهوڵهتـهكان دوو دهوڵـهتی دژ بـه یـهك بـوون‪.‬‬‫پاشـان وهك گـوتم ئـهو ههلومهرجـهی لـه ئێـران هـاتبۆه پـێش لهگـهڵ ههلومـهرجی عێـراق جیـاوازیی هـهبوو‪ .‬عێـراق لهشـهڕدا‬‫سهركهوتبووو ئێران له واقیعدا تێك شكابوو‪ .‬ئهوانـه هـهموویان وایـان كردبـوو كـه دوكتـور قاسـملوو مهرجـهكانی ئـهوان قـهبووڵ‬ ‫‪262‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬‫بكا‪ .‬ئهوهشمان لهبیره كه له خولی یهكهمی وتووێژهكاندا دوكتور قاسملوو به تهنێ نهچووبوه سهر مێزی وتـووێژ‪ .‬مـام جـهلال و‬‫كاك نوشـیروان مسـتهفا لـه یهكیـهتیی نیشـتمانیی لهگـهڵ بـوون یهكـهم ئـهوهی هـهموو جـارێ (‪ 9‬جـار پێكـهوه دانیشـتوون) هـهر‬‫جـارهی لـه شـوێنێك دانیشـتوونو كۆبوونهتـهوه‪ ،‬لـه پاشـان بـۆ خۆیـان بێئـهوهی شـوێنی كۆبوونهوهكـه رابگهیـهنن چـوونو هـهر‬‫لایهنێكیان بـهجیا بـه ماشـێن هێناوهتـه شـوێنی كۆبوونهوهكـهو ‪ 83‬كهسـیش پـارێزهری ئـهو كۆبوونهوانـه بـوون كـه لهوانـه چهنـد‬‫كهسێكیان موسهللهح بوونو دهمانچهیان پێبووه‪ .‬چونكه له وڵاتـانی دهرهوه خـهڵك دهتـوانێ بـه پێـی رێوشـوێنێك چـهكی چـووكی‬ ‫ههبێ‪.‬‬‫پرسیار‪ :‬مامۆستا! پهروهندهی تیرۆری ڤییهن له بهشی پوۆلی توا دهزگوای قوهزایی لوه ژێور كارتێكوهری دهوڵوهتی ئووتریش بوه‬‫تایبه وهزارهتخانهكانی نیوخۆو دهرهوهدا تهنانه به پێشوێلكردنی خوودی یاسواكانی ئوهو وڵاتوهش رهوتوی ئوسووولیی خوۆی‬ ‫نهگرتهبهر ‪.‬مهترسییهكانی بهدواداچوونی قهزاییی ئهم پهروهندهیه بۆ دهوڵهتی ئوتریش چ بوون؟‬‫وهڵام‪ :‬ناتوانین بڵێین مهترسییهكانی بهدواداچوونی ئهم پهروهندهیه‪ ،‬چونكه بهدواداچوونی تێدا كـرا‪ ،‬بـهڵام لـه واقیعـدا دهبـێ‬‫بڵێن تێبینییهكان بۆ ماستماڵی كردو دیزهبهدهرخۆنه كردنی راستییهكان و حهقیقهتهكانی ئـهو پهروهندهیـه خ بـوون‪ .‬دهوڵـهتی‬‫ئوتریش كاتێك به رهسمی قسهی دهكـرد‪ ،‬جۆرێـك قسـهی دهكـردو كـه لهگـهڵ ئێمـهدا دادهنیشـت جـۆرێكی دیكـهی دهگـوت‪ .‬كاتێـك‬‫بهرپرسان به غهیره رهسمی لهگهڵ ئێمه واته حیزبـی دیمـوكرات یـا لهگـهڵ خـوێنگرانی شـههیدهكانی ڤییـهن قسـهیان دهكـرد بـه‬‫ئاشكرا دهیانگوت كه ئێمه دهزانین كۆماری ئیسلامی ئهو كارهی كردوهو ئهوه شكی تێـدا نیـه‪ .‬بـهڵام ئێمـه بـه سـهدان كهسـمان لـه‬‫ئێرانێ ههیـه‪ ،‬ئهگـهر ئێمـه شـتێك لهوانـه بكـهین یـان حوكمێـك بـدهین لهوانهیـه گیـانی خـهڵكو دیپلۆماتـهكانی ئێمـه بكهوێتـه‬ ‫مهترسیییهوه‪.‬‬‫له واقعـدا ئـهو پهروهندهیـه نهبهسـترا‪ ،‬ئـهو پهروهندهیـه تـهعقیب كـراو ‪ 9‬قۆنـاغی دادگـای بـڕی‪ .‬بـهڵام لێـرهدا نـهك لـه گـهڵ‬‫كۆماری ئیسلامی بـهڵكوو لهگـهڵ دهوڵـهتی ئـوتریش تـهرهف بـووین‪ .‬ئـهوه دهوڵـهتی ئـوتریش بـوو كـه تـهرهفی كـاری ئێمـه بـووو‬‫پهردهپۆشی له تهواوی حهقیقهتهكانی نێو پهروهندهكـه كـرد‪ .‬بـه پێچهوانـهی دادگـای میكونـووس كـه لـهوێدا هـیچ نیشـانهیـهك‬‫لهبـهر دهسـتدا نـهبوو بـه لێكۆلێنـهوهی وردو ههمهلایهنـه توانییـان سـهره داوهكـان پهیـدا بكـهنو تیرۆریسـتهكان بدۆزنـهوه‪ ،‬لـه‬‫ئوتریش تهواوی بهڵگهكانیان بهدهستهوه بوو‪ ،‬تیرۆریستهكانیان لهبهر دهستدا بوو‪ .‬بهڵام ئازادیان كـردن و ناردیاننـهوه‪ .‬وانیـه‬ ‫پهروهندهكه تهعقیب نهكرابێ‪ ،‬تهعقیب كرا بهڵام ئهوان وایان كرد كه ئێمه دادگایهكه بدۆڕێنین‪.‬‬‫پرسیار‪ :‬مامۆستا مهسهلهی له مهترسیدا بوونی گیانی دیپلۆماتهكانی ئۆتریش بوو كه ئاقاری پهروهندهو مهحكهمهكهی گۆڕی یا‬ ‫ساتوسهودای بازرگانیو شتی دیكه؟‬ ‫وهڵام‪ :‬مهسهلهكه ههر بهرژهوهندیی ئابووریی بوو‪ ،‬ئهو ههموو دیپلۆماته بۆ لهوێیه؟ ههیئهتی دیپلۆماسی دهتوانێ ‪ 83‬كهس‬ ‫‪263‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬‫بێ‪ ،‬ئهوان بۆخۆیان دهیانگوت بهسهدان كارناسیان لهوێیه‪ ،‬معامهلهو سـهودای گـهورهی چـهكوچۆڵیان لـه نێوانـدا هـهبوو‪ ،‬هـهموو‬‫ئهو شتانه بوون‪ .‬یانی له واقیعدا ئهگهر ئهوان كۆمـاری ئیسـلامییان ریسـوا كردبایـه دهیـانزانی كـه كۆمـاری ئیسـلامییش دهتـوانێ‬‫ئهوان ریسوا بكا‪ ،‬چونكه بـه پێچهوانـهی هـهموو \"تعهـدات\"ێكـی نێونهتـهوهیی كـه نـابێ چـهكوچۆڵ بـه وڵاتـانی لـه حـاڵی شـهڕدا‬‫بفرۆشرێ‪ ،‬دهوڵهتی ئوتریش چهكوچۆڵی به ههردوو تهڕهفی شهڕی ئێرانو عێراق فرۆشتبوو‪ .‬كۆماری ئیسلامی دهیتوانی ئـوتریش‬‫ریسوا بكا‪ ،‬بۆیه دهوڵـهتی ئـوتریش هـهموو هـهوڵی ئـهوه بـوو كـه پهردهپۆشـی لـه واقعییـاتی پهروهندهكـه بكـا بـۆ ئـهوهی هـهم‬‫دیپلۆمـاتو كـارگێڕه ئابوورییـهكانیان لـه ئێرانـدا پـارێزراو بـنو بهرژهوهنـدی لـه ئابوورییـهكانیان وهمهترسـی نهكـهون‪ ،‬ههمیشـه‬ ‫خاڵه لاوازهكانیان ئاشكرا نهبێو لێیان لهقاو نهدرێ‪ ،‬ههرچهند به جۆرێك له جوران ئهوانه بۆ دنیای دهرهوه ههر دهركهوتن‪.‬‬‫پرسیار‪ :‬مامۆسوتا باسوی فرۆشوتنی چوهكوچۆڵ لوه لایوهن ئوتریشوهوه بوه ئێوران و عێراقوت كورد‪ .‬هاوكوا لهگوهڵ دادگاییوهكی‬‫پهروهندهی ڤییهن‪ ،‬ئهو مهسهلهیه له دهزگای قهزایی ئوتریش له پهروهندهی \"نۆریكوم\"دا هاتبۆ گوۆڕێ كوه حیزبوهكانی گوهل و‬‫ئازادی و سهوزهكانی ئوتریش وهگهڕیان خستبوو‪ .‬ئهو پهروهندهیه به بڕوای ئێووه چهنوده كارتێكوهری بووو لهسوهر پهروهنودی‬ ‫تیرۆری ڤییهن؟ بهڕێزتان پێوهندییهیك لهو نێوهدا دهبینن؟‬‫وهڵام‪ :‬ئهمن پێم وانیه كاریگهریی ئهوتۆی لهسهر بووبێ‪ ،‬چونكه دوو شـتی لێـك جیـاواز بـوون‪ .‬لـه پـاش ئـهوهش دهلیلێـك نیـه‬‫بۆوهی پهروهندهی تیرۆری دوكتور قاسملوو ببهسـترێ یـان بێدهنگـهی لــێبكرێ لهبـهر ئـهوهی پهروهنـدهی \"نوریكـوم\" بـه جـۆرێكی‬‫دیكه بهدواداچوونی لهسهر بكرێ‪ ،‬به پێچهوانه‪ ،‬ئهوه به قازانجی دهوڵهتی ئوتریش بوو كه ئهو ریسوایییه پـهردهپۆش بكـرێ‪،‬‬‫مهسهلهی تیرۆری دوكتور قاسملوو كه ئهوان دهیان توانی پهردهپۆشی بكهن و دیپلۆمات تیرۆریستهكانیان ناردهوه بۆ ئێران و بـه‬ ‫رواڵهت ئهوه عهمهلێكی تیرۆریستی بووهو ئهوان دهستیان تێدا نهبووه‪.‬‬‫ئێستا ئهوه هاتۆتهگۆڕێ پێم خۆشه ئهو باسه تهواو بكـهم كـه گـوتم ئێمـه لـه پهروهنـدهی ڤییـهن دا لهگـهڵ دهوڵـهتی ئـوتریش‬ ‫بهروروو بووین‪ .‬ئهو پهروهندهیه نهبهسرا‪ ،‬دهتوانم بڵێم ئێستاش نهبهسراوه‪ ،‬ئێمه وازمان لـێ هێنا‪.‬‬ ‫پرسیار‪ :‬بۆ مامۆستا؟ دهلیلهكهی چ بوو؟‬‫وهڵام‪ :‬دهلیلهكهی ئهوه بوو كه ئهو پهروهندهیه سهرهتا له دادگای شاری ڤییهن هاته گـۆڕێ‪ .‬لـهوێ ئێمـه راسـتهو راسـت لهگـهڵ‬‫دهوڵـهتی ئـوتریش بـهرهوو بـووین‪ .‬دیـاره نـهك وهك حیزبـی دێمـوكراتو بـهو نـاوه‪ ،‬بـهڵكوو وهك وهرهسـهو خـوێنگرانی دوكتـور‬‫قاسملوو كه زۆرتر له خاتوو هێلین قاسملوو‪ ،‬خۆشكه نهسریندا خۆی دهدیتهوه‪ ،‬لهوێدا مهحكوومیان كردین‪ .‬لـه پاشـان حـهقمان‬‫ههبوو شكایهتهكه بهرینه دادگای ناوچهی ڤییهن واتـه پارێزگـای ڤییـهن‪ .‬شـكایهتهكهمان لـهو دادگایـهش هێنایـه گـۆڕێ‪ ،‬دیسـان‬ ‫ههر دهوڵهتی ئوتریش تهرهفی ئێمه بووو مهحكوومیان كردینهوه‪.‬‬ ‫‪264‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬‫پاشـان حـهقمان هـهبوو ئـهو دادگایـه بهرینـه دادگـای فیـدراڵی ئـوتریش‪ .‬پهروهنـدهو شـكایهتهكهمان بـرده ئـهوێ‪ .‬لـه دادگـای‬‫فیدراڵیشـدا جـارێكی دیكـه لـه لایـهن دهوڵـهتی ئـوتریش را مـهحكووم كـراین‪ .‬مـهحكووم كـه هـیچ‪ ،‬نیزیـك ‪ 19‬هـهزار فرانكـی‬‫فهرانسهشیان جهریمـه كـردین كـه گۆیـا ئـهوه ههزینـهی دادگایـهو دهبـێ بیـدهین! ئـهمن بـۆ خـوم لـه دهرهوهی وڵات بـووم‪ .‬خۆشـكه‬‫نهسـرین هـهموو ئـهو بـه سـهرهاتهی بۆگێرامـهوهو گـوتی تـهنیا ریگهیـهكمان ههیـه‪ ،‬ئـهویش ئـهوه كـه ئـهو شـكایهته بهرینـه‬‫دادگایهكی نێونهتهوهیی‪ .‬لێم پرسی باشه ئهگهر بیبهینه دادگایهكی نێونهتهوهیی كه یهكجار پڕ خهرجهو لهوانهیه لـه مانـگ دا‬‫سـهدان هـهزار دۆلاری تیبچـێ‪ ،‬بـه بـاوهڕی تـۆ ئێمـه تێیـدا سـهر دهكـهوین یـا نـا‪ ،‬چـونكی ئـهتۆ لـه هـهموو وردودرشـتی ئـهو‬‫پهروهندهیه ئاگاداری؟ گوتی نا‪ ،‬چـونكی تهرهفهكـهمان دهوڵـهتی ئوتریشـهو ئـهویش هـهموو شـتێكی لهبـهر دهسـت دایـهو ئێمـهش‬‫چمان لهبهر دهستدا نیهو مهحكووم دهبین‪ .‬گوتم مادام وایه جارێ لێیگهڕیێن باشه‪ ،‬چونكی رهنگبێ ماوهیـهك تـهبلیغاتی لهسـهر‬ ‫بكرێ‪ ،‬بهڵام ئهوه كهڵكی وای نیه‪ ،‬بهو حاڵهش ئهمن بڕیاری یهكجاری نادهم‪ .‬با بزانین هاورێیان رایان چیه‪.‬‬‫خۆشـكه نهسـرین گـوتی باشـه ئهگـهر ئـهوهش نـهبوو ئـهمن پێشـنیار دهكـهم كۆنفرانسـێكی چاپهمـهنیی لهسـهر بگـرم‪ ،‬گـوتم ئـهو‬‫كۆنفرانسـه مهتبوعاتییـه ههزینـهی چهنـد دهبـێ‪ ،‬كهڵكـهكانی چـین؟ گـوتی ئهگـهر بمانـهوێ موحترمانـه بـێ رهنگبـێ ‪ 93‬هـهزار‬ ‫دوڵاری تێ بچێ‪ ،‬فایدهكهشی ئهوهیهكه له قاودان دهبێ دژی ئێران‪ ،‬له دژی ئوتریش‪ ،‬دهنا تهئسیراتێكی دیكهی نیه‪.‬‬‫ئهمن كه لهگهڵ دوكتور سهعیدی رهحمهتیم مهسهلهكه هێنایه گۆڕێ‪ ،‬دوكتور شهرهفكهندی له بارهی مهسهلهكهی هـهوهڵدا گـوتی‬‫ئهمنیش نهزهرم وهك تۆیه‪ ،‬ئـهوه خـهرجێكی زۆری دهوێ كـه ئێمـه نیمانـه‪ ،‬لـه پاشـان كاتێـك لـه سـهرهتاوه دهزانـین كـه تێیـدا‬‫سهرناكهوین بۆ كارێكی ئاوا بكهین؟ بۆ ئهوهی دیكهش موافهقهتی نهكردو گوتی بۆ ئهوهی ‪ 2‬رۆژان ‪ 9‬رۆژنامه نیوهستوونێك لـهم‬ ‫بارهیهوه بنووسن یا نا‪ ،‬ئێمه له شهرایتێكی وادا نیین كه بۆ ئهوه ‪ 93‬ههزار دۆلار خهرج بكهین‪ ،‬ههر بۆیه لهوهش گهڕێن‪.‬‬‫پرسیار‪ :‬مامۆسوتا دهفوهرموون كوه ئوهو پهروهندهیوه نهبهسوتراوه بوهڵكوو ئێموه بوه پێوی ئوهو ههلومهرجوه لوه بوهدوا داچووونی‬‫پهروهندهكه له دادگایهكی نێونهتهوهییدا وازمان هێناوه‪ .‬ئهدی چ شتێك‪ ،‬چ ههلوموهرجێكو چ گوۆڕانێكی دی دهتووانێ دیسوان‬ ‫ئهو پهروهندهیه بكاتهوه؟‬‫وهڵام‪ :‬رهنگبێ پێش ههموو شتێك گۆڕانی سیاسهتو ههڵوێستی دهوڵهتی ئوتریش بتوانێ كاریگهریی ههبێو ئهمن به داخهوه لـه‬‫ئاسـۆدا نیشـانهكانی ئـهو گۆڕانـه نـابینم لـه پاشـانیش دهبـێ بیروڕایگشـتیی نێونهتـهوهیی‪ ،‬ئـهو هێزانـهی كاریگـهرییان لهسـهر‬‫بڕیاردان لهسهر قهزایای نێونهتهوهیی ههیه بتوانن یارمهتیدهر بن یان بارو دۆخهكـه لـهبار بـێ بـۆوهی یارمـهتی بـدهن هـهمیش‬‫حیزبی دێموكرات له باردۆخێك دابـێ كـه بتـوانێ سـهدان هـهزارو بـه میلیـون دۆلار خـهرجی دادگایـهكی ئـاوا بكـا‪ .‬ئـهگینا حیزبـی‬ ‫دێموكراتو وهرهسهی دوكتور قاسملوو ههموو وهختێك دهتوانن ئهو پهروهندهیه زیندوو بكهنهوه‪.‬‬ ‫‪265‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬‫پرسیار‪ :‬مامۆستا له كاتی تێرۆری دوكتور قاسملوودا ئێمه دهبینین جگه له ههوڵێكی زۆر بچووكی ئامریكا به مهبهسوتی گوشوار‬‫خستنه سهر وڵاتی ئوتریش‪ ،‬هیچ دهوڵه و لایهنێك ههڵویستێكی ئهوتۆیان له بهرامبهر ئهو كێشهیهدا نیه‪ ،‬كهس فشار ناخاته سهر‬‫ئوتریش بۆ بهدوادا چوونی قوهزاییی ئوهم پهروهندهیوه‪ ،‬ئوهم بێدهنگییوه‪ ،‬ئوهم بوێ ههڵویسوتییه لوه ئاسوتی جیهوانیدا بوۆ چوی‬ ‫دهگهرێننهوه؟‬‫وهڵام‪ :‬زۆر له مێژه گـوتراوه كـه بۆشـكهیهك نـهوت بهقـهت ناڵـهی هـهزاران زۆر لێكـراو لـه لای دهسـهڵاته گـهورهكان تهئسـیری‬‫ههیه‪ .‬بهداخهوه ئهوه راسته‪ .‬ئهگـهر دیقـهتمان كردبـێ دهوڵـهتانی ئوروپـایی لـه لایـهكو خـودی ئـهمریكا لـه لایـهك لهواقیعـدا‬‫مسابهقهیان ههبوو‪ ،‬پێشبڕكێیان لهسـهر كۆمـاری ئیسـلامی هـهبوو‪ ،‬داخـوا كامیـان بتـوانێ بـازاری ئێـران وهدهسـت بێنـێ‪ ،‬نـهوتی‬‫ئێـران وهدهسـت بێنـێو بهرژهوهندییـهكانی خۆیـانی تێـدا بچهسـپێنن‪ .‬لهبـهر ئـهوه ئـهوان حـازر نـهبوون بـۆ دیفـا لـه حـهقو‬‫حهققانییهت‪ ،‬بهرژهوهندییه ئابووریو تهنانهت پێوهندییه دیپلۆماسییهكانیان بخهنه مهترسییهوه‪ .‬تائێسـتاش بهداخـهوه ئێمـه‬‫لهگهڵ ئهو نهخش و نیگاره بهرهوڕووینو شـتێكی زۆر لـه قهزیهكـه نـهگۆڕاوه‪ .‬مامۆسـتا بـۆ پرسـیارێكی پێشـووم دهگهڕێمـهوه‪ .‬لـه‬‫دادگای میكۆنوسدا بهنی سهدرو میسباحی‪ ،‬شـاهیدی ‪ C‬بـهو زانیارییـه وردانـهی دایانـه داداگـا‪ ،‬پـهردهیان لهسـهر نهێنـی \"كومیتـهی‬‫كاروبـاری تایبـهت\" لادا كـه تێیـدا گـهوره بهرپرسـانی كۆمـاری ئیسـلامی وهك رێبـهرو سـهرۆك كۆمـارو وهزیـری دهرهوه بهشـدارن و‬‫فهرمانی كوشتنی نهیاره سیاسییهكانیان دهردهكهن‪ .‬ههر لهویش باس ئهوه هاته گۆڕێ كه ئهو كومیتهیه بڕیاری تێرۆری دوكتـور‬‫قاسملووی داوه‪ .‬دهركـهوتنی ئـهم راسـتییانهو بـوونی ئـهو شـاهیدانه نـهیدهتوانی بـه جۆرێـك كاربكاتـه سـهر پهروهنـدی تێـروری‬ ‫ڤییهن؟‬‫دیـاره ئـهو ئیفشـاگهریو لهقاودانـهی بهنیسـهدر كـردی زیـاتر دهتـوانین بڵێـین بێجگـه لـهو مهعلووماتـهی بـۆ خـۆی هـهیبوو وهك‬‫سهركۆماری پێشووی ئێران‪ ،‬ئهوه میسـباحی بـوو كـه دهلایـلو بهڵگـهی زۆری بهدهسـتهوه بـوو‪ ،‬لـهم بارهیـهوه پـێم خۆشـه حـق بـه‬‫حهقدار بدرێ‪ ،‬له واقیعدا ئهبولقاسم میسباحی بۆ خۆی ئهوه نهبوو كه بچێ ئهو كاره بكا ئهوهش دهگهرێتهوه بۆ هاوكارییـهكی‬‫كه دوكتور بهنیسهدر لهو كاتهدا كردی‪ .‬ئهوه تهئسیرێكی زۆری ههبوو به تایبـهت لهسـهر ئـهوه كـه دادگـای ئـهڵمان بتـوانێ راو‬‫نهزهری خۆی به سهر دهوڵهتی ئهڵماندا بسهپێنێ چونكی لـهویش دهوڵـهت رای وابـوو كـه ئـهو پهروهنـده بـه جۆرێـك لـه جـۆران‬‫پهرده پۆشی بكرێ بهڵام دادگا توانی نهزهری خۆی بهسهر دهوڵهت دابسهپێنێ‪ .‬ئهوه زۆر تهئسیری ههبوو‪ .‬تـهواوی نهخشـهكانی‬‫كۆماری ئیسـلامیو ئـهو كومیتهیـهی كـه بـه حهقیقـهت دهتـوانرێ بـه كومیتـهی تیـرۆر نـاو ببـردرێ‪ ،‬مـهقاماتو بهرپرسـانی هـهره‬‫بهرزی كۆماری ئیسلامیش تێیدا پلانرێژ بن‪ ،‬ئهو كومیتهیه ئاشكرا كراوو كاتێك ئێران حاشای لێكـرد كـابرا واتـا میسـباحی شـتی‬‫بهدهستهوه بوو‪ ،‬بهڵگه و فیلمی بهدهستهوهبوو‪ ،‬ئهو كه له نیزیكهوه بوو شـتی وای نیشـان دهدا كهغـهیره قـابیلی ئینكـارو حاشـا‬‫لێكردن بوو‪ .‬ئهمه توانی زۆر شت بكـا بـهڵام نـهیدهتوانی تهئسـیر گـوزار بـێ بـۆ زینـدوو كردنـهوهی پهروهنـدهی تێـرۆری دوكتـور‬‫قاسملوو‪ ،‬چونكی ئهو قهزیهو مهسهلهیه له دادگاكانی ئوتریشدا تهواو ببووو دهبوا بچێتـه دادگایـهكی نێونهتـهوهیی‪ .‬وهختێكـیش‬ ‫ئێمه له هیچ بارێكهوه بواری ئهوهمان لهبهر دهستدا نهبوو كه دادگای نێونهتهوهیی بخهینه جهریانی كارهكهوه‪ ،‬نهیدهتوانی‬ ‫‪266‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬ ‫تهئسیری موسبهتی ههبێ لهسهر پهروهندهی تێرۆری ڤییهن‪.‬‬‫پرسیار‪ :‬مامۆستا ئهو تێرۆره بۆ كۆماری ئیسلامی سهركهوتنێكی گهور نهبوو؟ پێی غهرڕ نهبوو؟ چ كاریگهرێكی هوهبوو لهسوهر‬ ‫ئوپوزیسیون كۆماری ئیسلامی؟‬‫وهڵام‪ :‬ئوپوزیسیون دهبێ بهش بكهین به سهر كوردو غهیره كورد‪ .‬دیاره له دهستدانی دوكتور قاسـملوو بـۆ ئوپوزیسـیونی كـورد و‬‫لـهو نێوانهشـدا بـۆ حیزبـی دێمـوكرات بهتایبـهتی خهسـارێكی گـهوره بـوو‪ .‬بـه خۆشـیهوه تێـرۆری دوكتـور قاسـملوو نـهیتوانی‬‫بهپێچهوانـهی زۆر كـهس كـه پێشـبینی ئـهوهیان دهكـرد حیزبـی دێمـوكرات كهمـهری بشـكێو لـه مهیـدان وهدهر بنـری‪ ،‬بـهڵام بـهو‬‫حالهش خهسارێكی گهوره بووو ههتا ئێستا جێی پڕ نهبۆتهوهو رهنگبێ ههتا ههتایهش پڕ نهبێتهوه‪ ،‬چونكی ئهگهر كهسی وهك‬‫دوكتور قاسملووشمان له داهاتوودا ههبێ‪ ،‬جێی دوكتور قاسملوو له سهردهمی خۆیدا به بهتاڵی هـهر ماوهتـهوه‪ .‬بـهڵام مـادام كـه‬‫سهركهوتنێك بوو بـۆ دوژمنـانی ئـازادی‪ ،‬بـۆ تهواویـهتی ئوپوزیسـیونی ئێرانـی زهربـهو خهسـارێك بـوو‪ .‬هـهروهك دهتـوانین بڵێـین‬‫تێرۆرهكــانی دیكــهش وهك قــهتڵی رێبــهرانی حیزبــه سیاســییهكانی دیكــه وهك موجاهــدینو وهك كۆمهڵــه زهربهتێكــه غــهیره‬‫موستهقیمو حیزبی دێموكرات كهوتوه‪ ،‬سـهبارهت بـه كۆمـاری ئیسـلامی ئهگـهر ئـهو رێژیمـه نیزامێـك بۆایـه كـه ئیعتبـاری بۆخـۆیو‬‫پێوهندییه نێونهتهوهیییهكانی دانابایـه دهمـان تـوانی بڵێـین كـه تێـرۆری دوكتـور قاسـملوو كـه بـۆ ئوپوزیسـیون خهسـار بـوو بـۆ‬‫ئهویش ریسوایییهكی گهورهی به بار هێنا بهڵام ئهوان لهوه تێپهڕ ببوون له پردی ئابڕووی خۆیـان پهریبوونـهوهو دهیانههویسـت‬ ‫نیزامهكهیان بپارێزن به ههر جۆرێ بێ‪.‬‬‫به تێرۆری دوكتور قاسملوو ئهوان توانییان یهكێك له گهورهترین نـهیارهكانی خۆیـان‪ ،‬یـهكێك لـه بـه ئیعتبـارترین موخالیفـانی‬‫خۆیان لهنێو بهرن‪ .‬بۆیه واقعبینی ئهوهیه كه بڵێین تێرۆری دوكتور قاسملوو بۆ كۆماری ئیسـلامی سـهركهوتن بـووه‪ .‬چـونكی ئـهو‪،‬‬‫مهسهله كه له روانگهی شهڕو بهربهرهكانییهوه سهیری دهكا نهك ئهوه ئێعتباری نێونهتـهوهیی دێتـه سـهر یـان دێتـه خـوارێ یـان‬ ‫بیروڕای گشتی جیهانی چۆن سهیری مهسهلهكه دهكا ‪ ،‬ئهوه بۆ ئهوان مهترهح نیه‪.‬‬‫پرسیار‪ :‬مامۆستا لهم ساڵانهی دواییدا دوكتور مانفرید وایدنگێر‪ ،‬وهكیلی دوكتور قاسملوو بهشێوهیكی مهرمووز تهرمهكهی له‬‫دارستانێكی دهرهوهی شار دۆزرایهوه‪ .‬پێتان واههیه پێوهندییهك له نێوان مهرگی دوكتور مانفریدو پهروهندی تێرۆری ڤییوهن‬ ‫ههبێ؟‬‫وهڵام‪ :‬ئهمن بهش به حاڵی خۆم به دوو هۆ ئهو پێوهندییه نابینم‪ .‬یهكهم ئهوهی كه وهك گوتم پهروهنـدهی تێـرۆری ڤییـهن بـه‬‫قازانجی دهوڵهتی ئوتریشو ناراستهوخۆ به قازانجی رێژیمی ئێران تهواو بووه‪ .‬ئێمه لهوێـدا مـهحكووم كـراوینو نـهمان توانیـوه‬‫كارێك بۆ ئیعلانی كۆماری ئیسلامی وهك تاوانبار بكهین‪ .‬هۆیـهكی دیكـه ئهوهیـه كـه لێكوڵینـهوه پزیشـكییهكان نیشـانیان دا كـه‬‫دوكتور وایدنگێر بۆ خۆی خۆی كوشتوه تهنانهت دهركهوتوه كه به تێغی ریش تاشـین لـه چهنـد جـێ لـه شـادهماری خـۆی داوه تـا‬ ‫‪267‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬‫خوێنرێژیی زۆر بكاو بمرێ‪ .‬باشه ئهگهر قهرار بایه پێوهندییهكی بهو پهروهندهیـه بۆایـه دهبوایـه كهسـی دیكـه بـێو لـه بـهینی‬‫بهرێو بیكوژێ‪ .‬پاشان هیچی به جێ نههێشتوه كه نیشان بدا‪ .‬مهعموولن ئهگهر وابێ دهتـوانێ خـۆی بكـوژێ بـهڵام دهبـێ شـتێك‬‫له پاش خۆی بهجێ بێڵێ و بڵـێ كه ئهمن لـهژێر ئـهم فشـارانهدا ئـهوهم كـرد‪ .‬هـیچ شـتێك لـهوه دهرنهكـهوتوه تـهنیا بـه قـهولی‬‫فارسهكان \"گمانهزنی\" بۆ ئهوه كافی نیه پێوهندییهك له نێـوان پهروهنـدهی ڤییـهن و پهروهنـدهی كـوژرانی دوكتـور وایـدینگێر دا‬ ‫ببینن‪.‬‬ ‫پرسیار‪ :‬مامۆستا له ههڤدهههمین ساڵرۆژی تێرۆری قاسملوودا چ پهیامێكتان ههیه وهك دواوته بفهرموون؟‬‫وهڵام‪ :‬لـه دوكتـور قاسـملوو دهبـێ ئهوپـهڕی تـهجلیل بكـهین بـهڵام لـه دوكتـور قاسـملوو شـتێكی فـهوقولعاده دروسـت نهكـهین‬‫ئینسانێكی فهقولعاده بـووه‪ ،‬بـهڵام مـهوجوودێكی فـهوقولعاده نـهبووه‪ ،‬وهك هـهموو مرۆڤـهكان بـووه‪ ،‬وهك ئـهوان لـه دایـك بـووه‬‫بهڵام وهك ههموو ئینسانێكی عادی نهژیاوه‪ ،‬خۆی پێگهیاند‪ ،‬موتالعهی كرد تـا بـووه ئـهو دوكتـور قاسـملووه‪ .‬ئهگـهر دهمانـهوێ‬‫رێز له دوكتور قاسملوو بگرین‪ ،‬دوكتور قاسملوو با نهكهینه خوداو فریشته كه كهس نهتوانێ بیگاتێ‪ .‬له ژیانی دوكتور قاسـملوو‬‫فێر بین بهتایبهتی لاوان و كیژان بۆ ئهوهی له داهاتوودا دوكتور قاسملووی دیكه مان زۆر بن‪ .‬ئهوه باشترین وهفایه بـۆ دوكتـور‬‫قاسملوو‪ .‬دوكتور قاسملوو هاتوهو نهخش و نرخی خۆی داناوهو رۆیشتوهو هـهتا قیامـهت دوكتـور قاسـملوو بـۆ ئێمـه نابێتـه نـانو‬‫ئاو‪ .‬دهبێ دوكتور قاسملووی دیكه له بزووتنهوهی كورددا دروست بكهین ئهوه باشترین وهفایه بۆ دوكتور قاسملوو‪ .‬چونكی دوكتور‬ ‫قاسملوو باوهڕی بهوهنهبوو كه شۆرشگێڕی‪ ،‬سیاسهت‪ ،‬دیپلۆماسی بهوی دهستی پێكردوهو بهوی تهواو دهبێ‪.‬‬‫بۆخۆی باوهڕی بهوه ههبوو كه دهبێ پاش ئهویش و لهگهڵ ئهویشدا كهسانی دیكه پێبگهن بۆ ئهوهی میللـهتی كـورد تـهنیا یـهك‬‫نوخته هومێدی نهبێ‪ .‬پێم وایه ئهوه باشترین وهفایه بۆ دوكتور قاسملوو كه ههوڵ بدهین رێگای دوكتور قاسملوو كه رێگـهی فێـر‬ ‫بوون و زانست و خۆپێگهیاندن بووه درێژهی پێبدهین‪.‬‬ ‫سوپاس مامۆستا بۆ بهشداریتان لهم وتووێژهدا‪.‬‬ ‫وهڵام‪ :‬سوپاس بۆ ئێوهش‬ ‫سهرچاوه‪ :‬ماڵپهڕی گیارهنگ ‪ /‬ڕێکهوتی‪ 82 :‬دێسامبری ‪2331‬‬ ‫‪268‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬ ‫با فێر بین بۆ خۆمان كورسیی بهرپرسیارێتیی بهجێ بهێڵین‬ ‫دیمانه‪ :‬شههرام عهبدوڵڵا‬‫له ماوهی رابردوودا و دوای پانزه مانگ لـه لـهتبوونی حیزبـی دیمـوكراتی كوردسـتانی ئێـران‪ ،‬ئـهو باڵـهی كـه بـه نوێنهرایـهتیی‬‫عهبدوڵڵا حهسهن زاده لهتبوونی حیزبیی راگهیاند‪ ،‬چواردهیهمین كۆنگرهی حیزبیی بهست‪ ،‬كه تێیدا لیژنهیـهكی پارێزگـاریی لـه‬‫پێڕهوی ناوخۆی حیزب له رێبهرانی پێشووی حیزب پێكهاتوه وهكوو عهبدوڵڵای حهسهن زاده لـهم چاوپێكهوتنـهدا باسـی دهكـات‪،‬‬‫چهنـد گۆڕانكـاری یـهك لـه ئاسـتی سـهركردایهتی و نـاو و پێكهاتـه و بهرنامـهكانی حیزبـدا پێكهـاتوه‪ ،‬ئـهو هۆكـاری گۆڕانكـاری‬ ‫یهكان لێك دهداتهوه‪.‬‬ ‫ئهمهش دهقی دیمانهكهیه‪:‬‬‫سبهی‪ :‬له كۆنگرهی چواردهی حیزبی دیموكراتی كوردسوتان دا‪ ،‬بڕیوار لهسوهر دامهزرانودنی لیەنوهی پارێزگواریی لوه پێوڕهوی‬‫نواوخۆی حیوزب درا‪ ،‬جوهنابت وهكووو یوهكێك لوه ئهنودامانی ئوهو لیەنهیوه كاروبوار و جێگهوپێگوهی لوه حیوزب دا چوۆن لێوك‬ ‫دهدهیتهوه؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬بوونی لیژنهی لهم چهشنه له حیزبی دیموكرات دا شتێكی تازه نیه‪ ،‬پێشتر له كۆنگرهی دوودا شـتێكمان‬‫ههبوو بهناوی كۆمیتهی چاودێریی بهرز‪ ،‬دواتریش له كۆنگرهی چواردا شتێك بهناوی كۆمیتهی بازره سی (پێداچوونهوه) هـهبوو‪،‬‬‫بهڵام ئهو دووانه لهراستی دا كۆمسیۆنێكی هاوتهریبی كۆمیتهی ناوهنـدی بـوون‪ ،‬كۆمـهڵێك رێگادهسـتیان هـهبوو كـه وهكـوو شـتێك‬‫لهگهڵ كۆمیتهی ناوهندی پێكهوه بهرامبهر بهیهكتر دهوهستان‪ ،‬بهڵام ئهم لیژنهیه لهگـهڵ كۆمیتـهی ناوهنـدی دا هاوتـهریب نیـه‪،‬‬‫هیچ پهیوهندی یهكیشی به كاروباری جێبهجێكردنی حیزب و كۆمیتهی ناوهندی یهوه نیه‪ ،‬بهڵكوو كۆمسیۆنێكه تهنیا و تـهنیا بـۆ‬‫پارێزگـاری لـه پێـڕهوی نێوخـۆی حیـزب لـهنێو رێكخراوهكـان و تهنانـهت لـهنێو ئۆرگانـهكانی رێبهرایـهتیی حیزبـدا‪ ،‬كـه دهڵـێم‬‫ئۆرگانهكانی رێبهری مهبهستم ئهوه نیه كه چهندین ئۆرگانی رێبهریی سهرهوهمان ههبێ‪ ،‬بهڵام پێموایه كـه ئۆرگـانی رێبـهری لـه‬‫سیستمێكی دیموكراتیك و گهلی دا ههر ئهوه نیه كه له سـهر سـهرهوه ههیـه‪ ،‬وهكـوو بڵێـین لـه حیزبـدا تـهنیا كۆمیتـهی ناوهنـدی‬‫ههیه‪ ،‬بهڵكوو ئهو ئۆرگانانهی خوارهوهش كه ههریهكـه و لـه چوارچێـوهی تێكۆشـانی خۆیـدا كـار دهكـا‪ ،‬ههریهكـهیان ئۆرگـانێكی‬‫رێبهرین‪ ،‬ئهگهر بمهوێ زۆر راشكاوانه بیڵێم فیكرهی ئهوه له شتێكهوه هات‪ ،‬لـه كۆنگرهكـانی پێشـوودا عادهتێـك هـهبوو كاتێـك‬‫كه كۆنگره دهگیرا‪ ،‬كۆنگره دهی پرسی ئهرێ ئهو كۆنگرهیه شهرعیهتی رهوایـهتی ههیـه یـان نـا؟ لهسـهر ئـهوه دهنـگ وهردهگیـرا‪،‬‬ ‫‪269‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬‫زۆرینـهی كۆنگرهكـه بـه سروشـت دهنگـی بـهوه دهدا كـه بـهڵێ كـۆنگره شـهرعیهتی ههیـه‪ ،‬لـه كـۆنگرهی ‪ ٨٥‬دا ئـهو رهوتـه دیسـان‬‫دووبـاره بـووهوه و كـۆنگره بڕیـاری لهسـهر رهوایـهتیی خـۆی دا‪ ،‬لهحاڵێكـدا بـهبێ ئـهوهی بمـهوێ هێـرش بكهمـه سـهر هـاوڕێ‬‫پێشـووهكانمان‪ ،‬ئـهو كۆنگرهیـه بـه جۆرێـك پێـك هـاتبوو كـه لهسـهر ههڵوهشـانهوهی بڕیـاری بـه تێكـڕای كـۆنگرهی ‪ ٨٢‬گیرابـوو‪،‬‬‫كۆنگرهی ‪ ٨٢‬به كۆی دهنگ بڕیاری دابوو كه ههر جۆره دهستهبهندی یهكی نهێنی به قازانجی كهسهكان و گرووپهكان‪ ،‬تاوانه تـا‬‫سنووری خهیانهت‪ ،‬ئهو برادهرانه له رێگای دهستهگهری نهێنی یهوه‪ ،‬زۆرینهی كۆنگرهیان بهدهسـت هێنـابوو‪ ،‬باشـه ئـهو زۆرینـهی‬‫كۆنگرهیه لهوێیهو بۆ خۆی بڕیار دهدا كه بهڵێ كۆنگره شـهرعی یـه‪ ،‬خـۆ ئێمـهش بڕیارمـان دا‪ ،‬چونكـه هـیچ رێگایـهكی دیكـهمان‬‫نهبوو‪ ،‬ئهگهر وای دابنێین یهكێك دهسهڵاتی ههیه و دهنگ دهكڕێ‪ ،‬نیوه یان زیاتر له نیوهی دهنگهكان به پاره بكڕێ‪ ،‬خۆ ئـهو‬‫كۆنگرهیه كه بهو شێوهیه گیراوه له نێوهرۆك دا كۆنگرهیهكی ناشهرعی یه‪ ،‬بـهڵام كاتێـك كـه بـۆ خـۆی بڕیـار لهسـهر خـۆی دهدا‪،‬‬‫زۆرینهكه دهنگ دهدا كه شهرعی یه‪ ،‬بۆیه ئهو فیكره لهلای من دروست بوو‪ ،‬كه ئێمه ئۆرگانێـك دروسـت بكـهین كـه پـێش كـۆنگره‬‫دهنـگ لهسـهر رهوایـهتیی كـۆنگره بـدا‪ ،‬كـه ئـاخۆ ئـهو كۆنفرانسـانه شـهرعین‪ ،‬ئـاخۆ ئـهو ههڵبژاردنـهی كـه بـۆ كـۆنگره دهكـرێ‬‫خاوێنه‪ ،‬ئهگهر ئهوانه شهرعی بن پێویست ناكات دهنـگ بـۆ ئـهوه وهربگیرێـت كـه ئـاخۆ كـۆنگره شـهرعی یـه یـان ناشـهرعی یـه‪،‬‬‫چونكه لهپێش دا ههموو سهڵاحییهتهكه پهسهند كراوه‪ ،‬ئیدی ئهوهی كه دهچێ بـۆ كـۆنگره یـان ئهنـدامی كۆمیتـهی ناوهنـدی یـه‪،‬‬‫كه بهپێی پێڕهوی نێوخۆ دهبێ ههموویان بهشدار بن‪ ،‬یان ئهو كهسـانهن كـه لـه رێگایـهكی مهشـروعهوه هـهڵبژێردراون‪ ،‬كهواتـه‬‫ئهوهش شهرعییه‪ ،‬بۆیه ئهو فیكرهیه گهڵاڵه بوو و لهپاشانیش یهك ‪ -‬دوو مـاده كـه بـاس لـهوه دهكـهن گهڵاڵـه بـوون‪ ،‬لـهوێ دا‬‫راشكاوانه هاتوه كه ئـهو ئۆرگانـه ئۆرگـانێكی هاوتـهریب نیـه‪ ،‬ئۆرگـانێكی جێبـهجێكردن نیـه‪ ،‬دەسـت لـه كاروبـاری جێبـهجێكردن‬‫وەرنادا‪ ،‬تهنانهت له كاروباری پێشمهرگهش وهكوو ئـهوهی كهسـێك شـتێك دهكـا یـان سـزا دهدرێ‪ ،‬لهوانـهش ناپرسـێتهوه‪ ،‬كـاری‬‫ئهو لیژنهیه تهنیا ئهوهیه كه چاودێریی ئهو بڕیارانه بكا كه له رێگای كۆمیتهی ناوهندی یان كۆمیتـهكانی خـوارترهوه دهدرێـن‪،‬‬‫بهوهی كه ئاخۆ لهگهڵ پێڕهوی نێوخۆی حیزب دهخوێننهوه یـان نـا‪ ،‬یـان ئهگـهر كۆنفرانسـێك دهگیـرێ ئـاخۆ بنـهماكانی پێـڕهوی‬‫نێوخۆی تێدا پارێزراون یان نا‪ ،‬ئهگهر زانـی كـه نـهپارێزراون پێشـنیازی ههڵوهشـانهوهی دهكـا‪ ،‬یـان یـهكێك سـزای حیزبیـی بـۆ‬‫دیاری دهكرێ‪ ،‬تـهنیا سـزای حیزبـی‪ ،‬لێـرهدا مهبهسـت ئـهوه نیـه كـه كهسـێك شـهڕ دهكـا و لهسـهر ئـهوه سـزای زینـدانیكردنی بـۆ‬‫دهبڕێتهوه‪ ،‬ئهوه سزای حیزبی نیه‪ ،‬واته ئهو لیژنهیه لهو سهرپێچییانه ناپرسێتهوه كه له دهرهوهی بنهمای حیزبین‪ ،‬تهنیا لـه‬‫سهرپێچی كردنی حیزبی دهپرسێتهوه و بهس‪ ،‬ئهگهر ئهوه بپارێزرێ‪ ،‬ههموو ئهو بڕیارانهی لهنێو حیزبدا دهدرێـن بڕیـاری باشـن‬‫و بهپێی ئهو بنهمایانه كه كۆنگره پهسندی كردوون وهكوو پێڕهوی نێوخۆ‪ ،‬ههموو كۆنگره و كۆنفرانسێك كه لـه داهـاتوودا دێنـه‬ ‫پێشێ به رێگایهكی مهشروو دا دهگیرێن‪ ،‬فیكرهی دامهزراندنی ئهو لیژنهیه بهمجۆره هاته ئاراوه‪.‬‬ ‫سبهی‪ :‬تا چ رادهیهك دهتوانین بڵێین ئهم لیەنهیه هاوشێوهی ئهنجومهنێكی سینایه؟‬‫عهبودوڵڵا حهسوهنزاده‪ :‬ئەمـن بـهش بـهحاڵی خـۆم ئـهو لیژنهیـهم شـوبهاند بـه دادگـای دهسـتووری بنـهڕهتی ئـهمریكا‪ .‬دادگـای‬‫دهستووری بنهڕهتی‪ ،‬دهزگای جێبـهجێكردن نیـه‪ ،‬دادگـا لـه هـیچ شـوێنێك دهسـهڵاتی جێبـهجێكردنی نیـه‪ ،‬بـهڵام لـه هـهمانكات دا‬ ‫‪270‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬‫چاودێری دهكا‪ ،‬دادگایهكه كـه سـهرۆك كۆمـارێكی وهكـوو نیكسـۆن لهسـهر كـار لادهبـا‪ ،‬سـهرۆك كۆمـارێكی بـههێزی وهكـوو كلینتـۆن‬‫دههێنێته سهر تهلهفزیۆن و سهری پێ دادهخات و ئارهقی پێ دهڕێژێ‪ ،‬ئهگهر ئۆرگانێكی سهربهخۆ نهبووایه‪ ،‬یان دهبـوو لـهخوار‬‫كۆمیتهی ناوهندی یهوه بێ‪ ،‬یان كۆمیتهی ناوهندی له خۆی بهرپرسی بكا و بڵێ له كارهكانی خۆم بپرسهوه‪ ،‬كه له راستی دا نـه‬‫ئۆرگانهكه ئهو رهوایهتی یه به خۆی دهدا‪ ،‬نه كۆمیتهی ناوهندی دهرفهتی ئهوهی پێدهدا كه له كارهكانی بپرسێتهوه‪ ،‬مـهرج نیـه‬‫كاری ئهوه لێپرسینهوه له كۆمیتهی ناوهندی بێ‪ ،‬بهڵام ههر ئهویش دهگرێتهوه‪ ،‬كاتێك كه كۆنگره بـژاردووه و پێـی سـپاردوه كـه‬‫له رووی پێڕهوی نێوخۆوه تهنانهت چاودێریی بڕیارهكانی كۆمیتهی ناوهندییش بكا‪ ،‬مهبهسـتم بڕیـاره حیزبـی‪-‬یهكانـه‪ ،‬ئهوكاتـه‬‫كۆمیتهی ناوهندی خۆی به پابهند دهزانێ كه پێڕهوی له بۆچوونهكانی بكا‪ ،‬تهنانـهت پـێش ئـهوهی كـه ئـهو لیژنهیـه لێـی بێتـه‬‫دهنگ‪ ،‬بۆ خۆی كاروبار و بڕیارهكانی خۆی زیاتر كۆنترۆڵ بكا‪ ،‬كه ئاخۆ بڕیارهكانی له چوارچێوهی پێڕهوی حیزب دان یـان نـا؟‬ ‫بۆ ئهوهی پاشان ئهو لیژنهیه لێی بهدهنگ نهیه و بڕیارهكانی نهخاته ژێر پرسیارهوه‪.‬‬‫سبهی‪ :‬له كوۆنگرهی چووارده دا نواوی حیزبوی دیمووكراتی كوردسوتانتان بوۆ حیوزب دیواری كوردوه كوه جۆرێوك لوه دووبواره‬ ‫بوونهوهی ناوی حیزبه لهپێش لهتبوون دا‪ ،‬ئهم دووبارهبوونهوهی ناوانه لهدوای جیایی و لهتبوونهكان هۆی چیه؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬بێگومـان ههنـدێك جـار ئـهو ناوانـه هـهر یـهك بـوون‪ ،‬ئەمـن بیـرم نایـه لـهنێو حیزبـه كـوردی یـهكان و‬‫تهنانهت له حیزبهكانی دیكهش دا‪ ،‬حیزبێك لهسهر ناوی حیزبێكی دیكه دامهزرابێ ‪ ،‬بهڵام ئهوهی كه حیزبێك لهت بووه‪ ،‬یـان‬‫كۆمهڵێك له حیزبێك جودا بوونهوه‪ ،‬چونكه من پێموایه ئهو دوو شته جیاوازن‪ ،‬كاتێك حیزبێـك لـه سـهرهوه بـۆ خـوارهوه‪ ،‬واتـه‬‫له كۆمیته ناوهندی یهكهیهوه بۆ خـوارهوه لـهت دهبـێ‪ ،‬ئـهوه پێـی دهڵـێن ئینشـیقاق‪ ،‬كاتێـك كۆمـهڵێك پێكهاتـهی حیـزب بـهجێ‬‫دههێڵێ‪ ،‬ئهوه جودابوونهوهیه‪ ،‬جا لهو دوو حاڵهتهدا ئێمـه دهبینـین كـه هـهر دوو لایهنهكـه ئـهو نـاوه بـۆ خۆیـان ههڵـدهبژێرن‪،‬‬‫ئهوه ههم لهنێو حیزبـه كـوردی یـهكان دا ههیـه‪ ،‬هـهم لـهنێو حیزبـه نـاكوردی یـهكانیش دا‪ ،‬بـۆ نموونـه ئێمـه دیمـان لـه حیزبـی‬‫شیوعی عێراق دا لهتبوون رووی دا و ههردووكیان ههر ناویان حیزبی شیوعی عێراق بوو‪ ،‬ئهو ههموو گرووپه له چریكـی فیـدایی‬‫ئێران پهیدا بـوون‪ ،‬هـهمووش هـهر ناویـان چریكـی فیـدایی بـوو‪ ،‬هۆكـاری سـهرهكیی بـۆ ئـهوه دهگهڕێتـهوه كـه هـهموو خۆیـان بـه‬‫خاوهنی رابردووهكهی دهزانن‪ ،‬بهستراونهوه به رابردووهكـهی‪ ،‬هـۆگرین‪ ،‬نایانـهوێ ئـهو شـانازی یانـه بـدهن بـه بهرامبهرهكـهیان‪،‬‬‫یـان خۆیـانی لـێ بێبـهش بكـهن‪ ،‬بـهڵام ئەمـن لـهنێوان جیـایی یـهكانی پێشـووی حیزبـی دیمـوكرات و ئـهم لهتبوونـهی ئێسـتادا‪،‬‬‫جیاوازی یهكی سهرهكیی دهبینم‪ ،‬بۆ نموونه ئێمه دهبینین له ساڵی ‪٨٢١١‬دا لهتبوونێك له حیزبی دیموكراتی كوردسـتانی ئێرانـدا‬‫روو دهدا‪ ،‬كـه بـه خۆیـان دهڵـێن پێـڕهوی كـۆنگرهی چـوارهم‪، ،‬پاشـگرێك دیـاریی دهكـهن‪ ،‬لـه سـاڵی ‪ ٨٢١١‬دا دیسـان كـه ئـهو‬‫برادهرانهی ناوی خۆیان نابوو رێبهرایهتیی شۆڕشگێڕ و جودا بوونـهوه‪ ،‬دهقـاودهق نـاوی حیزبـی دیمـوكراتی كوردسـتانی ئێرانیـان‬‫ههڵبژارد‪ ،‬بـهڵام پاشـگری رێبهرایـهتیی شۆڕشـگێڕیان بـۆ دیـاری كـرد‪ ،‬ئێسـتا كـه ئـهم لهتبوونـه رووی داوه‪ ،‬ناوهكـان جیـاوازن‪،‬‬‫یهكیان ناوی حیزبی دیموكراتی كوردستانه‪ ،‬یهكیان ناوی حیزبی دیمـوكراتی كوردسـتانی ئێرانـه‪ ،‬ههرچهنـده حیزبـی دیمـوكراتی‬‫كوردستان له هیچ شوێنێكی دنیا و لهسهر هیچ كام لهو لایهنانه تۆمار نهكراوه‪ ،‬ئهمه له وڵاتانی یاسا و پێشـكهوتوودا زۆر زۆر‬ ‫‪271‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬‫ئاسایی یه‪ ،‬یهكێك ناوی حیزبی دیموكراته‪ ،‬یهكێكی دیكه ناوی حیزبـی دیمـوكراتی وڵاتهكهیـه‪ ،‬یـهكێك نـاوی حیزبـی لیبراڵـه‪،‬‬‫یهكێكی دیكه ناوی حیزبی لیبراڵی وڵاتهكهیه‪ ،‬وهكوو گوتم هۆكاری سهرهكیی ئهوهیه كه هیچ لایهنێك نایهوێ خۆی لـه شـانازی‬‫یهكانی حیزبهكهی بێبهش بكا‪ ،‬بهتایبهتی ئهوهی ئێمه‪ ،‬دیاره گهڕاوینهوه سهر ناوی لهمێژینـهی حیزبـی دیمـوكراتی كوردسـتان‪،‬‬‫كه له دامهزرانی یهوه تا ‪ ٥٩‬ساڵ له تهمهنی‪ ،‬ناوی حیزبی دیموكراتی كوردستان بووه‪ ،‬ئێرانی تێدا نهبووه‪ ،‬بـۆ ماوهیـهكی كـهم‬‫ئێرانهكه لهن و كهوانهدا بوو و بهشێك نهبوو له ناوهكه‪ ،‬ئهگهر سهیری پێكهاتـهی حیزبـی دیمـوكراتی كوردسـتان بكـهی دهبینـی‬‫ئهو كهسایهتی و روخسارانهی كه حیزبـی دیموكراتیـان پـێ ناسـراوه‪ ،‬یـان حیزبـی دیمـوكراتی كوردسـتان بهوانـهوه ناسـراوه‪ ،‬لـه‬‫سهدا ههشتای لهو بهشهدان كه ئێمهی تێداین و ئێستا بهناوی حیزبی دیموكراتی كوردسـتانهوه تێدهكۆشـین‪ ،‬ئـهوهش بـه مـافێكی‬‫سروشتیی خۆمان دهزانین كه لـه شـانازی یـهكان و نـاوی شـههیدهكان و رابـردووی كـهڵك وهربگـرین‪ ،‬ئهمـه هـیچ سـهرپێچی یـهكی‬ ‫یاساییشی تێدا نیه‪.‬‬ ‫سبهی‪ :‬خۆتان خاڵه نێگهتیڤ و پۆزهتیڤهكانی كۆنگرهی چوارده چۆن باس دهكهن؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬ئهگهر بمهوێ لهسـهر خاڵـه نێگهتیڤـهكانی قسـه بكـهم‪ ،‬رهنگـه لـهوه بـه گلـهیی بـم كـه دهكـرا كـاتێكی‬‫كهمتر لهوهی بۆی تهرخان كرا بگرێ‪ ،‬كه به ‪ ١‬رۆژ تهواو بوو‪ ،‬دهكرا به پێنج ‪ -‬شهش رۆژ تهواو بێ‪ ،‬ئهویش بۆیه دهڵێم ئـهوه‬‫نێگهتیڤه‪ ،‬جاروبار باسهكان زیاتر لهوهی كه پێویست بوو درێژ دهبوونـهوه‪ ،‬چونكـه خهڵكهكـه بـه گڕوتینێكـی زۆرهوه بهشـداریی‬‫باسـهكانی دهكـرد‪ ،‬هـهموو كـهس دهیویسـت قسـهكهی خـۆی بكـا‪ ،‬تهنانـهت ئهگـهر قسـهكهی پێشـتر لهلایـهن كهسـێكی دیکـهوه‬‫كرابووش‪ .‬وهكوو خاڵه پۆزهتیڤهكانیش‪ ،‬ئەمن پێموایه خاڵی پۆزهتیڤی زۆر بوون‪ ،‬ئەمن بۆ خۆم لـه ‪ ٨٢‬كـۆنگره و ‪ ٢‬كۆنفرانسـی‬‫حیزبیدا بهشدار بووم‪ ،‬بهبێ ئهوهی بمـهوێ دڵـی خـۆم خـۆش بكـهم‪ ،‬پێموایـه ئـهم كۆنگرهیـه لـه هـهموو كۆنگرهكـان زینـدووتر و‬‫سیاسـیتر بـوو‪ ،‬لـه هـهموو كۆنگرهكـان جۆراجـۆریی زۆرتـری تێـدا بـوو‪ ،‬هـهر لـه رووی تهمهنـهوه بگـره تـا ئاسـتی خوێنـدهواری و‬‫تێكهڵاویی ناوچهكانو ژن و پیاوهوه‪ ،‬خـاڵی زۆر گرنگـی ئـهوه بـوو كـه لـهو كۆنگرهیـهدا ئێمـه نـهمان دهدی كـه باڵەکـان پێكـهوه‬‫كێبەركێ بكهن‪ ،‬بهڵكوو ئهوه فیكرهكـان بـوون كـه پێكـهوه كێبەركێیـان دهكـرد‪ ،‬بـهڵێ رهنگـه نیـوهی كـۆنگره فیكرێكـی هـهبووبێ‪،‬‬‫نیوهكهی دیكهش فیكرێكی دیكه‪ ،‬بهڵام ههموویان بهرگری یان له فیكر دهكرد نهك له باڵ‪ ،‬دهربارهی بهشـداریی ژنـانیش كـه لـه‬‫راپۆرت دا ئاماژهی بۆ كراوه‪ ،‬گهورهترین بهشداری كردنی ژنان له كۆنگرهیهكی حیزبیدا‪ ،‬شتێك لـه شـهش لـه سـهد زیـاتر بـووه‪،‬‬‫بهڵام لهم كۆنگرهیهدا نزیكی نۆزده له سهدی ئهندامانی كۆنگره ژن بوون‪ ،‬له ههڵبژاردنیش دا دیسان ژن مافی خـۆی نـهدراوهتێ‪،‬‬‫بهڵام باڵاترین رێژهی بهشداریی ژنان له كۆمیتهی ناوهندی دا ئهوهیه كه لهم كۆنگرهیهدا دهرچووه‪ ،‬له هیچ كۆنگرهیـهك دا نـهك‬‫ئهوهنده‪ ،‬نیو ئهوهندهش له كۆنگرهدا بهشداری یـان نـهبوو‪ ،‬لاوانـی روونـاكبیر و تـازه زیـاتر هـاتوون‪ ،‬دهتـوانم بـه گشـتی بڵـێم‬‫خاڵی پۆزهتیڤمان له خاڵی نێگهتیڤ زۆرتره‪ ،‬مهسهلهیهك ههیه رێگـهم پـێ بـدهن باسـی بكـهم كـه رهنگـه زۆر پهیوهنـدیی بـهم‬‫كۆنگرهیهوه نهبێ‪ ،‬بهشێكی دهگهڕێتهوه بۆ كۆنگرهكانی پێشوو بهتایبهتی بـۆ كـۆنگرهی دوازده و سـێزده‪ ،‬كـه ئهوانـهی تهمـهنیان‬‫تا رادهیهك له سهرهوه بووه‪ ،‬بهشی ههره زۆریان وازیان له خۆ كاندیدكردنـهوه بـۆ كۆمیتـهی ناوهنـدی هێنـا‪ ،‬ئـهوه پێمـوابێ لـه‬ ‫‪272‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬‫داهاتوودا به شتێكی پۆزهتیڤ ههڵدهسهنگێندرێ‪ ،‬با فێر بـین بـۆ خۆمـان كورسـیی بهرپرسـیارێتی بـه زینـدوویی بـهجێ بهێڵـین‪،‬‬‫واته پێش ئهوهی بهرهو قهبر بڕۆین‪ ،‬بهرپرسیارێتی یهكه بسپێرینه دهست كۆمهڵێكی دیكه كه تازه نهفهسن و زیاتر پهیوهنـدی‬‫یان بهو سهردهمهوه ههیه كه كۆنگرهی تێدا دهگرین و خهباتی تێـدا دهكـهین‪ ،‬واتـه رێبهرایـهتی یهكـه بهشـێوهیهك لـه شـێوهكان‬‫نوێ بێتهوه‪ ،‬وا نهبێ كه لهسهر كورسی یهكه فڕێمان بدهن‪ ،‬یـان تـهنیا ئـهو كاتـه كورسـی یهكـه بـهجێ بهێڵـین كـه بـه تـابووت‬ ‫دهڕۆین بهرهو گۆڕستان‪ ،‬پێموابێ ئهوهش یهكێكه له خاڵه پۆزهتیڤهكانی ئهو كۆنگرهیه‪.‬‬ ‫سهرچاوه‪ :‬ماڵپهڕی سبهی ‪ /‬ڕێکهوتی‪٢ :‬ی ئاوریلی ‪٢١١١‬‬ ‫‪273‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬ ‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬ئهمنیش له گهڵ ئهوانهم كه ئۆرگانی حیزبی به رۆژنامه نازانن‬ ‫وتووێەی رۆژنامهی کوردستان له گهڵ بهرێز مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده به بۆنهی دهرچوونی ‪٥١١‬مین ژمارهی\"‬ ‫کوردستان\"‬‫* لهم دیمانه تایبهتـهدا مامۆسـتا عهبـدوڵڵا حهسـهن زاده كـه لـه مـاوهی ئـهم دهورهیـهدا لـه بهرپرسـان و هاوكـارانی سـهرهكیی‬ ‫\"كوردستان\" بووه‬ ‫* ئاوڕ له مێژووی ئهم رۆژنامهیه دهداتهوهو رهخنهو سهرنجهكانی دهخاته روو‪.‬‬ ‫دیمانه‪\" :‬كوردستان\"‬‫کوردسووتان‪ :‬بڵاوكرانووهوهی \"كوردسووتان\" وهك رۆژنامهیووهكی رۆژانووهی سووهردهمی كۆموواری كوردسووتان دا لووه لایووهن حیزبووی‬‫دێموكراتی كوردستانهوه چ گرنگییهكی ههبوو و چهند كاریگهریی لوه سوهر پێشوكهوتنی فهرهوهنگیی ناوچوهی ژێور دهسوهڵاتی‬ ‫كۆمار ههبوو؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬ئهگهر بگهڕێینهوه بۆ ئهو وهختی دهزانین بڵاوبوونهوهی رۆژنامهیهكی كوردی به تایبهتی بۆ ئهو بهشـهی‬‫كوردسـتان دهسـكهوتێكی زۆر گـهوره بـوو‪ .‬چونكـه تـا پـێش دهورانـی ژ‪ .‬ك لـه جـێ دا بـۆ ماوهیـهكی زۆر بڵاوكـراوهی كـوردی لـه‬‫رۆژههڵاتی كوردستان ههر باو نهبوو‪ .‬دیاره پاش دامهزرانی حیزبی دێموكرات له پێش دا گۆڤاری كوردستان دهرچـوو كـه مانگانـه‬‫بوو‪ ،‬بهڵام جاری وابوو به دوو سێ مانگ جارێك دهردهچوو دواتر رۆژنامهی كوردستان دهردهچوو‪ .‬رۆژنامهی كوردستان به بێ شـك‬‫ههم له گهیاندنی بیروباوهڕی حیزبی دێموكراتی كوردستان دا (كه ئـهو وهختـی ناویشـی ئۆرگـان نـهبوو نـاوی بڵاوكـهرهوهی بیـری‬‫حیزبی دیموكراتی كوردستان بوو) و ههم له پهرهپێدانی وشیاریی سیاسی و فهرههنگیی كۆمهڵانی خهڵك دا نهقشـێكی زۆر باشـی‬‫ههبوو‪ .‬له عهینی حاڵ دا مهجالێكش بوو بۆ ئهو شاعیرو ئهدیب و نووسهرانه كه عهلاقهش و تواناشیان هـهبوو بهرههمـهكانیان‬‫به زمانی كوردی بێننه سهر كاغهز و بڵاوی بكهنهوه كه تا ئـهو وهختـی زۆر دهرهتانیـان كـهم بـوو مهگـهر جاروبـار ناردبایـان بـۆ‬‫كوردستانی گهرمێن بۆ ئهو گۆڤار و رۆژنامانهی كه له باشووری كوردسـتان دهردهچـوون‪ .‬بـه بـێ شـك دهسـكهوتێكی گـهوره بـوو بـۆ‬ ‫كورد ههتا پێش دامهزرانی كۆماری كوردستان بڵاوبوونهوهی نیشتمان یا بڵاوبوونهوهی گۆڤاری \"كوردستان\" بۆ ئهو بهشهی‬ ‫‪274‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬ ‫كوردستان دهسكهوتێكی گهوره بووه‪.‬‬ ‫كوردستان‪ :‬لهو كاتهدا دهكرێ وهكوو ئۆرگانی حیزبی دێموكرا و یان وهك بڵاوكراوهی رهسمیی كۆمار چاوی لێ بكرێ؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬به بێ شك ئهو وهخته ئێمه شتێكمان نیـه كـه ئۆرگـانی حكومـهتی كۆمـاری كوردسـتان بـێ‪ .‬لـه واقیـع دا‬‫ئهو بڵاوكراوانهی ئهو وهخته ههبوون ‪ ،‬خ رۆژنامهی كوردسـتان بـێ خ گۆڤـاری كوردسـتان خ بڵێـێن گڕوگـاڵی منـداڵان و ههڵاڵـهو‬‫ئهوانهو هیچیان به ناوی ئۆرگانی حكومهت نهبوون‪ .‬ئهمیان بۆ منداڵان بوو ئهویان بۆ لاوان بووه ئـهویان ئۆرگـانی حیـزب بـووه‪.‬‬‫له بهر ئهوه نهقشی رۆژنامهیهكی ئۆرگانی حكومهتیشی گێڕاوه ههرچهند ناوی ئۆرگانی رهسمیی دهوڵهتی له سهر نـهبووه و هـهر‬ ‫به ناوی حیزبی دێموكراتی كوردستان دهرچووه‪.‬‬‫كوردستان‪ :‬سهرهتا وهكوو رۆژنامهیهكی رۆژانه دهرچووه‪ ،‬بهڵام بوه هوۆی گوۆرانی ههلوموهرج بوهر لوهوهی موۆمی دووهموین‬‫ساڵی تهمهنی خۆی داگیرسێنێ نهتوانی بهم شێوهیه درێەه به تێكۆشانی خۆی بدا بۆ ماوهیهكی زۆر به پچڕ پچڕی( بێجگوه لوهو‬‫‪ ٢٥‬ساڵهی دوایی) له تاراوگه بهشێوهی مانگانوهو ‪٢‬حهوتووانوه دهرچوووه بوهرێز وهك كهسوێك كوه نزیكوهی ‪ ٢١‬سواڵ كوه لوه‬ ‫بهرێوبهرانی سهرهكیی كوردستان یان یاری نزیكی بووی دهكرێ ئاوڕێك له قۆناخ و دهرچوونی ئهم رۆژنامهیه بدهیهوه؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬ئهوهی كه وتت رۆژنامهی كوردستان له ئهوهڵهوه به شێوهی رۆژانـه دهرچـووه‪ ،‬كـهمێك تهسـحیحی دهوێ‪.‬‬‫ئهوهی من بزانم كوردستان هیچ وهختێكی بهشێوهی رۆژانه دهرنهچووه‪ .‬له دهورانـی كۆمـار دا ماوهیـهك دوو رۆژ جارێـك دهرچـووه‬‫ههفتهی ‪ 9‬ژمارهی لێ دهرچووه‪ ،‬جاری وابووه ههفتهی ‪2‬ی ژمارهی لێ دهرچووه‪ .‬یانی به شێوهی رۆژانه ‪ 6‬ژماره یان ‪ 1‬ژماره لـه‬‫ههفتهدا وهكوو هێندێك رۆژنامه دهردهچن قهتی ئهوه نهبووه‪ .‬له پاشانیش بهداخهوه نهك ههر رێـكو پێكییهكـهی سـاڵه وهختـی‬‫تێ وهرنهسووڕابۆوه‪ ،‬بـهڵكوو دهرچوونهكهشـی سـاڵێكی تـهواو نـهكرد كـه رووخـانی كۆمـاری كوردسـتان لـه دهرچـوون وهسـتا بـهڵام‬‫ئهگهر تهماشای رۆژنامهی كوردستان بكهی دهورانی زۆر سهخت و دژواری بهجێ هێشتوون له پاش روخـانی كۆمـاری كوردسـتان كـه‬‫كوردستانیش له دهرچوون دهوهستێ بۆ ماوهیهك ههر له جێ دا پچڕانێك ههیه‪ ،‬ههر دهرناچێ‪ .‬پاشان هێندێك محاوهله دهبن كـه‬‫یـهكێكیان لـه سـاڵی ‪ 21‬بـهم لاوه هـهوڵێك بـوو كـه هـهر تێكۆشـهرانی حیـزب لـه نێوخـۆی وڵات دایـان و شـاراوهش نیـه كـه بـه‬‫كۆمهكی حیزبی تووده بوو كه ‪ 0‬یـان ‪ 9‬ژمـارهی لـه تـهورێزێ لـێ دهرچـوو لـه چاپخانهیـهك كـه وا بـزانم هـهر سـهر بـه حیزبـی‬‫تووده بوو‪ .‬ئـهو جـار عیددهیـهك لهوانـهی كـه سـهر بـه حیزبـی دێمـۆكراتی كوردسـتان بـوون بـهڵام لـه پـاش جمهـوری كوردسـتان‬‫رۆیشـتبوون بـۆ ئازهربایجـانی شـووڕهویی ئـهو كـات‪ ،‬لـهوێ بـۆ ماوهیـهكی دوورودرێـژ نزیكـهی ‪82‬سـاڵان رۆژنامـهی كوردسـتانیان‬‫دهردهكرد كه رۆژنامهیهكی تهواو موستهقیل نهبوو‪ ،‬ههر به ناوی حیزبـی دێمـوكراتی كوردسـتانیش دهردهچـوو‪ .‬بـهڵام لـه راسـتیدا‬‫ههر به ئیمكاناتی حیزبی تـوودهو لـه سـێبهری كۆمـهگی حیزبـی كۆمۆنیسـتی ئازهربایجـانی شـوورهویدا دهردهچـوو‪ .‬وابـزانم دهوری‬‫‪8933‬و چهنـد ژمارهیـهكی لـێ دهرچـوو‪ .‬ئـهوهیان بـه رۆژنامهیـهكی ‪ 0‬لاپـهرهیی دهردهچـوو‪ 9 ،‬لاپـهڕی ئازهربایجـانی بـوو هـهر‬‫ناویشیئازهربایجان بوو یهك لاپهڕیشی كوردی بوو كه ناویشی كوردستان بوو‪ .‬ئهوه دهورهیهكی‪ ،‬دهورهیـهكی دیكـهی دیـوه كـه لـه‬ ‫‪275‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬‫دهرێ دهردهچـوو كـه ژمارهیـهك لـه تێكۆشـهرانی حیـزب و دۆسـتانی حیـزب وهك دوكتـور قاسـملوو‪ ،‬حهسـهنی قزلجـی و كـهریمی‬‫حیسامی و عهلی گهلاوێژ هاوكارییان لهگهڵ دهكرد و هێندێك قهڵهمی دیكه كه رهنگه ئێستا ناوهكهیانم له بیـرم نـهبێ دهریـان‬‫دهكرد‪ .‬راسته فكرهكه ههر له دهوروبهری فكری حیزبی دێموكراتی كوردستان بوو بهڵام ناوی ئۆرگانیان له سهر دانـهدهنا‪ ،‬تـهنیا‬‫ههر ئهوهندهیان دهنووسی كه له لایهن دهستهی نووسهرانهوه دهردهچێ‪ .‬ئهویشان به چهند ساڵ (وابزانم سـێ سـاڵ كـهمتر نـهبوو‬‫لانیكهم) ‪ 26‬ژمارهی لێ دهرچـوو كـه لـه را دوو ژمارهشـی هـهر بـه ‪ 29‬دهرچـوو‪ .‬لـه بیریـان چووبـوو كـه ئـهوه ژمـارهی ‪26‬ه‪ ،‬دوو‬‫ژمارهیان ههر ژمارهی ‪29‬ی له سهر بوو‪ .‬بهداخهوه ئـهوانیش یـهك لـهوان بـۆ خۆشـم لـه دهسـتم دا نـین‪ .‬ئـاخر دهورهیشـیان ئـهو‬‫دهورهیهیه كه ئیسـتا دهردهچـێ و بـۆ ئـهو ژمارهیـه دهبێتـهژمارهی ‪ ،933‬ئـهوه لـه رێبهنـدانی ‪(8903‬فێوریـهی ‪) 8318‬دا دهرچـوو‪.‬‬‫ئهگهر دیققهت بكهی ئهویش رێكوپێك نیه‪ .‬باسی رێكـوپێكیی دوو دهیـهی ئـهخیرتان كـرد راسـته لهسـهریهك رێكـوپێكتره‪ ،‬بـهڵام‬‫ئهویش مانگانه بووه جاری وابووه دوو حهوتووانه بووه‪ .‬ماوهیهكی زۆر مانگانه بوو بهڵام جاری وابـوو سـێ مانگـان دهرنـهدهچوو‪.‬‬‫لـه بـهر ئـهوهی ههلومـهرجی خهباتهكـهی حیزبـی دێمـوكرات كـه ئـهویش ئۆرگـانی بـوو ههلومـهرجێكی زۆر سـهخت و دژوار بـوو‬ ‫رۆژنامهكهش مهجبوور بوو ببێته تابعی ئهو ههلومهرجه‪ .‬بۆیه زۆری نامورهتتهبی به خۆیهوه دیوه ‪.‬‬‫کوردستان‪ :‬ئهو چهند ژمارهیهی كه له تهورێز دهرچوون ههر درێەهی ئهو سهد وچهند ژمارهیه بوون كه له سهردهمی كۆماری‬ ‫كوردستاندا دهرچوون؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬نهخێر ئهوان ژمارهی تایبهتییان لێ درا بوو یهك و دوو سـێ و چـوارو پێـنج‪ .‬پێنجهكـهش زۆر مـهعلووم‬‫نیه‪ ،‬بووهو بڵاونهبۆتهوه یان نهبووه؟ ئهوهی كه من له بیرم بێ فهقهت چوار ژمـاره كـه هـهر ژمـارهی یـهك ودوو سـێی وچواریـان‬‫لێ دهدرا‪ .‬نهك تهسهلسولی زهمانی جمهوریی لێ بدرێ‪ .‬هی زهمانی جمهوری ‪ 889‬ژمارهی مهعلوومه‪ .‬رهوایهتێكیش ههیه كـه ‪880‬‬ ‫ژماره بووه‪ ،‬ژماره ‪880‬هكه بڵاونهبۆتهوه یا خهڵك نهیدیوه‪ .‬به ههر حاڵ تهسهلسولی وی نهبووه‪.‬‬‫کوردستان‪ :‬وهك دهزانین یهكهم ژمارهی ئهم دهورهیهی \"كوردستان\" له سهرهتای دهیهی ‪٩١‬ی زاینی له بهغدا بڵاوكرایهوه‪ .‬بوهو‬‫پێیهی كه ههر لهو سهردهمهدا ژمارهیهكی بهرچاو بڵاوكراوهی كوردی له باشووری كوردستان بلاَو دهكرایهوه دهكورێ بڵێوی‬ ‫پێگهی \"كوردستان\" له نێو ئهم بڵاوكراوانهدا چۆن بوو؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬زۆر به ئینسافهوه دهبـێ بڵێـین كـه رۆژنامـهی كوردسـتانی ئـهو وهخـت (كـه مـن پێـی دهڵـێم رۆژنامـه بـه‬‫مانای ئهوه نیه كه بهشێوهی رۆژانه دهرچـووه‪ .‬عادهتـهن ئـهو بڵاوكراوهیـهی كـه بـه شـێوهی وهرهق دهردهچـێ پێـی دهڵـێن رۆژنامـه‬‫ئهگـهر بـه دوو سـاڵیش دهربچـێ‪ .‬مهجهللـهش ئهگـهر هـهموو رۆژێ دهربچـێ پێـی دهڵـێن مهجهللـه) شـتێك نـهبوو كـه لـه نێـو‬‫رۆژنامهكانی دیكه دا حیسابی بۆ بكـرێ‪ ،‬چونكـه هـهر ئـهو وهختـی كـه ئـهو رۆژنامهیـهمان دهردهكـرد لـه بهغدایـه( دیـاره ئیسـتا‬‫دهزانین كه له بهغدایهدهرچووه ئهو وهختی نـه دهگـوترا لـه بهغدایـه دهردهچـێ)‪ ،‬رۆژنامـهی حهفتانـه هـهبوو بـه بیسـت سـهفحه‬‫دهردهچوو‪ ،‬به ‪ 86‬سهفحه دهردهچوو بهناوی \"هاوكاری\"‪\" ،‬برایهتی\" دهردهچوو‪ .‬گۆڤـاری جۆراوجـۆر دهردهچـوون ههفتانـه‪ ،‬مانگانـه‪،‬‬ ‫‪276‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬‫وهرزانه و كتێب و شتی زۆر دهردهچوون‪ .‬لهو بارهیهوه حهجمهكهی زۆر نهبوو‪ .‬بهو حاڵه رۆژنامهی كوردسـتان لـه دوو بـارهوه زۆر‬‫زۆر له نێو رووناكبیران و‪ ،‬ئهویش له نێو بژاردهی رووناكبیران دا‪ ،‬موعتهبهر بـوو‪ .‬یـهكێكیان ئـهوه بـوو كـه لـهبـاری سیاسـییهوه‬‫وهزنی باشی بوو‪ ،‬مقالاتی باشی تێـدابوون‪ ،‬سهرنووسـهرهكهی شـههیدی گـهورهمان دوكتـوور قاسـملوو بـوو‪ .‬نووسـهرهكانی دیكهشـی‬‫نووسهری باش بوون لـهسـهر یـهك‪ .‬كـهوابێ لـهبـاری موحتـواوه دهوڵهمهنـد بـوو‪ ،‬ئیسـتقباڵی لـێ دهكـرا‪ ،‬زۆر بـاش بـوو‪ .‬لـهبـاری‬‫دیكـهوه‪ ،‬لـهبـاری زمانـهوه‪ ،‬تهنانـهت لـه بـاری زمانـهوه نـاوی دهركردبـوو‪ ،‬یـانی خـهڵك دهیـان نووسـی (نـهك ئێمـه بنووسـین)‪،‬‬‫ئهدیبهكانی باشووری كوردستان دهیان نووسی دهبێ زمانی \"كوردستان\" بكرێته نموونـهی نووسـینی كـوردی لـه حاڵێـك دا لـه چـوار‬‫لاپهره دا دهردهچوو‪ .‬بهداخهوه \"كوردستان\" لهو بارهیهوه ههم لهبـهر ئـهوه كـهمێ بـێ مبـالاتیی تێـدا دهكـرێ لـه بـاری زمانـهوه‪،‬‬‫هـهمیش لـه بـهر ئهوهیـه كـه نهشـرییاتی دیكـه زۆرهو رهنگـه بڵـێم ئـهم شـێوه نووسـینه زاڵ بـووه كـه نهشـرییاتهكهی دیكـهی پـێ‬‫دهردهچێ‪ ،‬ئهو بهرچاوییهی ئهو كات ههیبوو ئێستا نیهتی‪ .‬ئهو وهختی لهگهڵ ئهوهی زۆر مهحدوود بوو‪ ،‬مانگانه بـوو‪ ،‬لـه چـوار‬ ‫لاپهره دا دهردهچوو جێگهیهكی زۆر باشی ههبوو‪.‬‬‫كوردستان‪ :‬له سهرهتاوه رۆژنامهیهكی حیزبی بووه تا ئێستا‪ ،‬هێندێك پێیانوایه رۆژنامهی حیزبی رۆژناموه نییوه‪ ،‬نواتوانێ بوهپێی‬‫پێوهرهكانی كاری رۆژنامهنووسی كار بكا‪ .‬بهرای جهنابت \"كوردسوتان\" چهنود توانیووێتی بوه پێوی ئوهو هوهورازو نشویوانهی لوه‬ ‫مێەووی خۆیدا بوویهتی به گشتی له گهڵ پێوهرهكانی كاری رۆژنامهنووسی خۆی رێك بخا؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬له گهڵ ئهوهی كه خزمهتی رۆژنامهی كوردسـتان خزمـهتێكی گهورهیـه و جێـی شـانازییه‪ ،‬زۆری خزمـهت‬‫به فكرو ئهدهبیات و زمانی كوردی كردوه به بێ شك‪ ،‬بهڵام ئهمنیش له گـهڵ ئهوانـهم كـه ئۆرگـانی حیزبـی بـه رۆژنامـه نـازانن‪.‬‬‫پێم وایه وهكوو رۆژنامه رۆژنامهیهكی خراپه یا دهكرێ پێی بڵێین كه ههر رۆژنامـه نیـه‪ .‬بریـا نـاوێكی دیكـهیان دانابـا بـۆ ئـهو‬‫رۆژنامانه كه زمان حاڵی حیزبێكن ناویان لێ نهنابان رۆژنامه‪ .‬چونكه رۆژنامه ئهوهیه له گهڵ ژیانی كۆمـهڵ سـهروكاری هـهبێ‪،‬‬‫تـازهترین ئـهخباری رۆژ‪ ،‬تـازهترین ئیحتیاجـاتی خـهڵك‪ ،‬نـهزهراتی جۆراوجـۆری خـهڵك بتـوانێ بـڵاو بكاتـهوه‪ .‬نیزیـك بـێ لـه‬‫كۆمهڵانی خهڵك‪ .‬رۆژنامهیهك كه له ئهشكهوتێك دهردهچێ و رۆژنامهیهك كه به دزی دهردهچێ به حهفتهو چهنـد مانـگ جارێـك‬‫دهردهچێ و به دزی بڵاودهبێتهوه قهت ناتوانێ خهسڵهتی رۆژنامهی ههبێ‪ .‬لهو بارهیهوه ئهگهر نومرهی بدهمێ‪ ،‬نومرهكـه لـه سـهد‬ ‫بگرم رهنگه ههر پێنجی بدهمی‪ ،‬بهڵام وهكی دیكه به رۆژنامهیهكی رووسوور و سهربهرزی دهزانم‪.‬‬‫کوردستان‪ :‬له قسهكانت دا ئاماژه به هێندێك لهو قهڵهمانه كرد له\"كوردستان\"دا دهوریان بووه‪ ،‬دیواره ئهگوهر بگهرێینوهوه بوۆ‬‫مێەوو ریزێك ناوی دوورودرێە دهبینین‪ ،‬بهڵام ڵانیكهم دهكرێ یادێك لهو كهسانه بكهیهوه كه له دهیهی یهكهمی \"كوردسوتان\"دا‬ ‫دهوریان ههبووه؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬بهراستی ئهوانهی له دهیهی یهكهم دا تێیـان دا دهنووسـی ژمارهیـهكی كـهم بـوون‪ .‬دهكـرێ بڵێـین شـههید‬‫دوكتۆر قاسملوو بوو‪ ،‬كاك كهریم حیسامی و قزڵجی بوون‪ ،‬كاك حهمهدهمین سیراجی بوو‪ ،‬خوالێخۆشـبوو هـێمن بـوو‪ ،‬رهفیقێكمـان‬ ‫‪277‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬‫شههید بوو جهلال میراوهیی یان عوسمانی یهزدانپهناه خهڵكی میراوێی سهردهشت كه ساڵی ‪ 91‬شههید بوو‪ ،‬كاك مهلا رهحمـان‬‫بوو‪ .‬بهڵام دهورهكانی دیكه ماشهڵڵا زۆرن رهنگه ههمووی له بیر نهبن بهڵام لهوانهی كه زۆریـان نـهقش تێـدا هـهبوو دهتـوانین‬‫جگه له شههید دوكتۆر شهڕهفكهندی ههموو ئهندامانی دهفتهری سیاسیی ئـهو وهخـت بـاس بكـهین‪ .‬بـهڵام لـه نووسـهرهكانی دیكـه‬ ‫دهتوانین كاك قادر وریا‪ ،‬كاك ههیاس كاردۆ‪ ،‬كاك برایم لاجانی ناو بهرین‪.‬‬‫کوردستان‪ :‬بهو پێیهی كه تۆ یان له بهرێوهبهرانی سهرهكی یوان یواری نزیكوی \"كوردسوتان\" بوووی دهزانوی لوهو دهورهیوهش دا‬‫وهكوو دهورهكانی دیكه دابڕان و وهستان هوهبووه بوه تایبوه پوێش شۆڕشوی ‪ ٥٩‬و دوای شۆڕشوی ‪ .٥٩‬دهكورێ بڵێوی كوه ئوهو‬ ‫وهستان و دابرانانه چۆن بوون؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬له پێش دا كه ئێمه دهستمان بهو دهوره تازهیه كردهوه دهورهیهك بوو كـه نـهوعێك ئیسـتقراری هـهبوو‪.‬‬‫نوێنهرایهتییهكمان له بهغدایه ههبوو (نوێنهرایهتیی رهسمی نهبوو‪ ،‬بـهڵام ماڵێكمـان لـهوێ هـهبوو ) لـهوێ دهرمـان دهكـرد‪ .‬تـا‬‫ژمارهی ‪ 99‬و ئهوانهی باش بوو له چاپخانهیهك دهردهچوو رێكوپێك‪ .‬له پاشان وای لێ هات كه هێندێك ئـاڵوگۆڕی سیاسـی لـه‬‫ناوچهكـه دا رووی دا بـه تایبـهتی لـه پێوهنـدیی نێـوان ئێـران و عێـراق دا‪ .‬ئـهو وهختـی عێـراق لێـی قهدهغـه كـردین رۆژنامـه‬‫دهربكهین‪ .‬مهجبوور به تایپ دهمان نووسی ئـهویش بـه تـایپی دهسـتی نـهك بـه تـایپی ئێسـتا‪ ،‬لـهسـهر كاغـهز دهمـان چهسـپاندو‬‫دهمان نارد بۆ یهكێ له پایتهختهكان لهوێ چا‪ ،‬بێ‪ .‬به زهحمهت بڵاو دهبۆوه‪ .‬ژمارهیهكم له بیره سێ چوار پایتهختی كردن تـا‬‫دهرچوو‪ .‬له بهغدایه چا‪ ،‬نهكرا‪ ،‬چووه بهیرووتێ‪ ،‬چووه ئهڵمانی (پایتهختی ئهو كات بـۆن نـهبوو بێـرلین بـوو) چـووه برلینـێ‬‫چوو له پاریس چـا‪ ،‬كـرا‪ .‬ئـهو دهورانـهی بـه خـۆوه بینـی‪ .‬لـه پاشـان كـه گهڕاینـهوه وهزعهكـه جـۆرێكی دیكـه گـۆڕا و گـۆڕانێكی‬‫موسبهت هاته ئاراوه‪ .‬ئێمه گهڕاینهوه كوردستان‪ .‬بۆ ماوهیهكی دیسان \"كوردستان\"یش دهرنـهچوو‪ .‬ئـهو جـار كـه دهرچـوو ماوهیـهك‬‫دهستمان پێ كرد به تایپ و به پۆلیكۆپی دهرمان دهكرد‪ ،‬دوای چهند مانگ چاپخانهیهكمان كڕی بـۆ یهكـهمین جـار حهوتانـهش‬‫‪ 9،2‬ژمارهی له مههاباد لێ دهردهچوو‪ .‬جارێكی دیكه كه مهجبوور بووین ئاواره بینـهوه‪ ،‬دهردبـهدهر بووینـهوه دووبـاره پـهنامان‬‫بۆ تایپ و پۆكۆپی بردهوه‪ .‬به كورتی بڵێم پاشان له باری حهجمیشهوه‪ ،‬حهجمهكهی وهختێك به ئهندازهی حـهجمی كتێـب بـوو‪،‬‬‫وهختێـك بـه ئهنـدازهی ‪ A4‬بـوو‪ ،‬جـا دوایـه كردمانـه ‪ A3‬ئێسـتا حهجمهكـهی حـهجمی رۆژنامهیـهكی مامناوهندییـه‪ .‬زۆری ئـهو‬‫دهورانانـه بـه خۆیـهوه دیـون‪ .‬ئێمـه جـارێكی شـتێكمان لـه سـهر نووسـیوه كـه رهنگـه هـهر مـن نووسـیبێتم كـه دهڵێـین \"كوردسـتان\"‬‫رۆژنامهی تێكۆشهرانی كورده و چارهنووسی لهگهڵ چارهنووسی ئـهوان لێـك گـرێ دراوه‪ ،‬كـه ئـهوان ئاشـكرا بـوون ئـهویش ئاشـكرا‬‫بـووه‪ ،‬كـه ئـهوان نهێنـی بـوون ئـهویش نهێنـی بـووه‪ ،‬ئـهوان ئیمكاناتێكیـان هـهبووه ئـهویش هـهیبووه‪ .‬لـه سـهر یـهك رۆژنامـهی‬ ‫كوردستان ئاوێنهیهك بووه له خهبات وتێكۆشانی ئهندامانی حیزبی دێموكرات ‪.‬‬‫کوردستان‪ :‬له دهیهی یهكهم دا كه ههلومهرج له چاو ئێستا شتێكی دیكه بوو \"كوردستان\" چهنده دهگهیشوتهوه نێوخوۆی وڵا و‬ ‫دهست ئهو كهسانهی دهبوو بی خوێننهوه؟‬ ‫‪278‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬ ‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬ژمارهیهكی زۆر مهحدوود دهچوو رهنگه بكرێ بڵێین له باشترین حاڵهت دا ‪ 833‬ژمارهیهكی دهگهیشتهوه‬‫وڵات‪ .‬بهڵام عهلاقهیهكی زۆر ههبوو له نێو ئهوانهی كه \"كوردستان\"یان به دهست دهگهیشت‪ .‬ئهو وهخت زۆریش ئیمكـانی كـۆپی و‬‫ئهوه نهبوو رهنگه ههڵكهوتوه كه رۆژنامهیهك ‪ ٣١‬كهس یان ژمارهیـهكی زیـاتر دهیـان خوێنـدهوه‪ .‬ئێمـه بـۆ ئـهوهی بچێتـهوه وڵات‬‫دوو جۆرمان چا‪ ،‬دهكرد بهشێك له سهر كاغهزی مهعمولیمان چا‪ ،‬دهكرد بهشێكی دیكـهش كاغـهزێكی تـهنك و قـایم لـه عـهینی‬ ‫كاتدا مقاوم كه به نوشتاندنهوه زوو خرا نهبێ‪ ،‬ئهوهمان دهناردهوه وڵات‪ .‬ئهوهش ههر قاچاغ بوو‪.‬‬‫کوردسوتان‪ :‬دهزگوای \"ژیون\" بهشوێكی بوهرچاو لوه ژمارهكوانی سوهردمی كۆمواری چواپ و بوڵاو كردۆتوهوه ئوهو ههوڵوه چوۆن‬ ‫ههڵدهسهنگێنی؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬له بارهی \"ژین\"هوه بڵێم چی‪ ،‬بریا \"ژین\" نـاوی خـۆی گۆڕیبـا كردبایـه بنكـهی ژیاندنـهوه‪ ،‬نـهك بنكـهی‬‫\"ژیـن\"‪ .‬چونكـه ئـهو بنكهیـه هـهم \"ژیـن\"ی ژیاندۆتـهوه هـهمیش زۆری دیكـه لـه گۆڤـارو رۆژنامـهكان و بهرههمـه تاریخییـهكانی‬‫نووسـهرانی كـوردی ژیاندۆتـهوه‪ .‬خزمـهتی بنكـهی \"ژیـن\" بـه تایبـهت ئـهو دوو بـرا بـهرێز و تێكۆشـهره مامۆسـتا رهفیـق سـاڵ و‬‫مامۆستا سهدیق ساڵ ئهوهنده بهرچاوه كه زمانی من له تاریفی عاجزه‪ .‬ئهوانه لهو كهسـانهن تـهنیا كهسـانێك نـین بـهڵام لـهو‬‫كهسانهن كه ههق وایه ههر به زیندوویی پهیكهری زێڕیان بۆ دروست كهی‪ .‬بهش به حاڵی خـۆم هـهر ئـهو كارهیـان نـا‪ ،‬هـهرچی‬‫كردوویانه به خزمهتی گهورهو به شاكار دهزانم‪ .‬ئارهزووی ئهوه دهكهم ئـهوان هـهر بـهردهوام بـن‪ ،‬سـهركهوتنی زیاتریـان بـۆ بـه‬ ‫ئاوات دهخوازم و زۆریشم پێ خۆشه كه یادت كردنهوه‪.‬‬ ‫کوردستان‪ :‬راسپارده بۆ بهڕێوهبهرانی ئێستای \"كوردستان\" چیه بۆ ئهوهی له ئاست ئهو چاوهروانیانهدا كه لێی دهكرێ؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬به بێ شك له گهڵ ههموو سپاس و شـانازیم بـه زهحمـهت و تێكۆشـانی دهسـتهی نووسـهرانی رۆژنامـهوه‬‫دهبێ بڵێین كه رۆژنامهی كوردستان نهك ههر وهكوو گوتم رۆژنامه نیه به مانای واقیعیی كهلیمه‪ ،‬بهڵام وهك ئۆرگانی حیـزبییش‬‫له خوارهوهی ئینتزاراتی خهڵكه و له خـوارهوهی ئهوهیـه كـه دهبـێ رۆژنامـهی حیزبێكـی وهك حیزبـی دێمـوكراتی كوردسـتان بـێ‪.‬‬‫كهوابێ لهگهڵ تهقدیرم له زهحمهتـهكان دهبـێ زهحمـهتی زیـاتر بكێشـن‪ ،‬پتـری پێـوه مانـدوو بـن‪ ،‬لـه قهڵـهمی دیكـه بگـهڕێن‪،‬‬‫تهنهوعی زیاتری پێ ببهخشن‪ .‬لهوانه زیاتر ئـهوهی كـه بـۆ مـن زۆر موهیممـه مهسـهلهی زمانـه‪ .‬چونكـه بـه تایبـهتی رۆژنامـهی‬‫كوردستان دهبێ ئهو نهقشهی ههبێ كه زمانی سهحیحی كوردی‪ ،‬رێنووسی سـهحیحی كـوردی فێـری خوێنـهرانی كـورد بكـا‪ .‬زۆر بـه‬‫ئهدهبهوه دهڵێم بهڵام ئێستا رهخنهی پێ واریـده‪ ،‬بـهرهو دواوه گهڕاوهتـهوه‪ ،‬كـهلیماتی سـهیر و سـهمهرهی تێـدا دهبیـنم كـه لـه‬‫كوردی نهزانانهوه فێریان دهبێ‪ .‬له حاڵێك دا كهلیماتی ئهسـیلی كوردیمـان ههیـه‪ ،‬كـهلیماتی نـامۆ بـه كـار دهبـرێ‪ .‬كـهمتره لـه‬‫رۆژنامـهكانی دیكـه بـهڵام وادیـاره فێـری بـووین‪ .‬لـه هـهمووی سـهیرتر ئهوهیـه كـهلیماتێك دهبیـنم كـه لـه فارسـی وهرگیـراوه‪،‬‬‫كوردهكانی باشوور به غهڵهت وهریان گرتوه‪ .‬ئێمهش دهچین غهڵهتهكهی لـهوان وهردهگرینـهوه‪ .‬بـۆ نموونـه كهلیمـهی ئامادهبـاش‬ ‫‪279‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬‫كهلیمهیهكی فارسییه‪ ،‬كوردهكانی باشوور دهڵێن ئامادهباشی كهچی ئێمه كـه لـه فارسـیدا لـهوان واریـدترین ئامادهباشـی بـه كـار‬‫دهبهین‪ ،‬یان مهسـهلهن \"كجـا مرحبـا\" بـه كـار دهبـهین‪ .‬كـهلیماتی وامـان ههیـه حـهق وایـه \"كوردسـتان\" بـژاری بكـا كـه لـه بـاری‬‫ئینشاییشهوه \"كوردستان\"ی ئێستا لـه گـهڵ كوردسـتانی پێشـوو ئـهو هـهمووه بـێ ئیمكاناتییـهی دهورانـی سـهرهتای دهرچـوونی ئـهو‬ ‫دهورهیه ئهگهر بهراوهردی بكهین دهبینین هاتۆته خوارێ‪.‬‬ ‫سەرچاوە‪ :‬ماڵپەڕی کوردستان و کورد ‪ /‬ڕێکەوتی‪٢١ :‬ی دێسەمبەری ‪٢١١١‬‬ ‫‪280‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬ ‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪\" :‬زۆر جار بازرگانی بە ڕێبازی قاسملوو دەکرێ‬ ‫سۆران پاڵانی‬‫‪ ٨١‬ســاڵ بەســەر تیــرۆری دوکتــور عەبــدولڕەحمانی قاســملوو تێــدەپەرێ‪ .‬لەم ســاڵیادە بە پێویســتم زانــی چەنــد پرســیارێکی‬‫پێوەندیـدار بەو کەسـایەتییە شـەهید کـراوەی کـورد لەگەڵ عەب ـدوڵڵا حەسـەنزادە پێـک بێـنم‪ ،‬کە سـەرنجتان بـۆ خوێنــدنەوەی‬ ‫رادەکێشم‪:‬‬‫سۆران پاڵانی‪١٠ :‬ی جولای ‪ ٢١١٩‬ساڵیادی ڕۆژی تیرۆر کردنی د‪ .‬عەبدوالڕەحمانی قاسملوو سکرتێری گشوتی حیزبوی دێمووکراتە‪،‬‬‫دوای ‪١٩‬ی ساڵ لەو کارەساتە تا ئیستا ناوی قاسملوو وەکو رەمزو کاریزموایەک لە حیزبودا مواوتەوە‪ .‬هەر دوو لاشوتان خۆتوان بە‬‫درێورەدەری ڕێگوای د‪ .‬قاسوملوو دەزانون ئایوا ئێووە چوۆن ئەو مەسوەلەیە لێوک دەدەنەوە؟ لە کاتێکودا ئەوان خۆیوان بە قوتوابی‬ ‫ڕاستەقینەی ڕێگای دوکتور قاسملوو دەزانن؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬ڕاستەقینەکەی با خەڵکی تـر قەزاوەتـی لەسـەر بکـا‪ ،‬مـن جـارێکی لە کۆبوونەوەیەکـدا دوو هەفـتە دوای‬‫کـۆنگرەی ‪ ٨٥‬قسـەم کـرد لەسـەر ئەوە کە نووسـیبوویان‪ ،‬عەبـدوڵڵا حەسـەنزادە کـوێرکەرەوەی ڕێگـای د‪ .‬قاسـملوویە‪ .‬پـێم وتـن‬‫هەمووتان لێرە دانیشتوون کێ بەقەد من لەگەڵ د‪ .‬قاسملوو ژیاوە‪ .‬لەگەڵـی هاوخەبـات بـووە‪ ،‬کـێ بەقەد مـن لێـی فێـر بـووە‪ .‬لە‬‫سەرێ نووسیوە و بەقەد من یادی کردۆتەوە‪ ،‬کێ هەیە بادەست هەڵێنێ کەس ئەو ئیدیعایەی نەکرد‪ .‬بەڵام شـتێکی زۆر سروشـتییە‬‫د‪ .‬قاسملوو ڕێبەرێکی گەورەی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران بووە‪ .‬ئێمە هەموومان ئەندامی حیزبی دێمـوکراتی کوردسـتانین‪.‬‬‫لە پاشان بەباوەڕی من د‪ .‬قاسملوو وەک هەموو تێکۆشەرێکی کورد‪ ،‬لەو تێکۆشەر و ڕێبەرە گەورانەیە کە هـی هەمـوو بـزووتنەوەی‬‫کوردە نەک هی حیزبی دیموکرات‪ ،‬هەر کەسێک خۆش ویستبێ و یەکێـک خۆشـی نەویسـتووە کـاریگەری نـابێ‪ ،‬ئەوانەی کە خۆشـیان‬ ‫نەویستووە بە پێچەوانەی ویستی ئەوان قاسملوو ڕێبەرێکی گەورەی هەموو کوردەو تەنانەت یەکێکە لە ڕێبەرە گەورەکانی دنیا‪.‬‬‫سۆران پاڵانی‪ :‬کە دەڵێی پیواوێکی گەورەیەو یەکوێکە لە ڕێوبەرە گەورەکوانی دنیوا توا چەنود کوار بە بیروباوەڕەکوانی قاسوملوو‬ ‫دەکرێ لە حیزبی دیموکرا دا؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬ئەمن زۆرجارم ئەوە وتووە ڕێبازی قاسملوو بەداخەوە زۆر جـار بازرگـانی پێـوە دەکـرێ‪ .‬تەفسـیر نـاکری‪،‬‬‫ڕێبازی قاسملوو بە مانای ڕێبازی خەبات بۆ وەدیهێنانی ماف و ئازادییەکانی میللەتی کورد و جێگیربوونی دیموکراسـی لەو بەشـەی‬ ‫‪281‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬‫کوردستان و لە ناوچەدا‪ .‬بەڵام میتۆد و شێوەی ئەو خەباتە مەرج نییە ئەمڕۆ وەک ئەو رۆژە بێ کە د‪ .‬قاسملوو بـووەتە سـکرتێر‪،‬‬‫هەر هەلومەرجێک جۆریک لە تاکتیکی خەبات بۆ مرۆڤ دێنێتە پێشێ‪ ،‬ئەگەر د‪ .‬قاسملوو بـوایە وای هەلسـووکەوت دەکـرد ئـێمەش‬‫ڕێبـوارانی ڕێگـای د‪ .‬قاسـملوو دەبـێ ئەوە ڕەچـاو بکەیـن‪ ،‬شـیعارێک کە سـەردەمی د‪ .‬قاسـملوو هەبـوو خودموختـاری بـوو‪ ،‬ئێسـتا‬‫گۆڕیومـانە بـۆ فیـدراڵی‪ ،‬ڕەنـگە د‪ .‬قاسـملوو مابـا کردبـایە بە فیـدراڵیزم ‪ ،‬لەوە لادان لە ڕێبـازی د‪ .‬قاسـملوو نیـیە‪ .‬هەر چەنـد‬‫بەداخەوە لە کــۆنگرەی ‪ ٨٢‬دا هەنــدێک لە ڕێبەرانــی حیــزب و تێکۆشــەران داوایــان دەکــرد کە دروشــمی حیــزب بگــۆڕین بیکەیــنە‬‫فیدراڵیزم‪ ،‬ئەو برادەرانە کە ئێستا خۆیان بە قەوڵی تۆ بە قوتابی ڕاستەقینەی ڕێبـازی د‪ .‬قاسـملوو دەزانـن ئەوان دنیایـان لـێ‬‫کردینە هەراو هوریا وتیان ئەوانە دەیانەوێ خەیانەت بە ڕێبازی د‪ .‬قاسملوو بـکەن‪ .‬چـونکە قاسـملوو داوای خودموختـاری کـردوەو‬‫ئەمانە داوای فیدراڵیزم دەکەن‪ .‬وا نیـیە دەتـوانین سیاسـەتیک‪ ،‬دروشـمێک‪ ،‬ڕیبازێـک بگـۆڕین کە لە سـەردەمی د‪ .‬قاسـملوو دا بـاو‬ ‫بووە چونکە کاتی بەسەر چووە‬‫سۆران پاڵانی‪ :‬دوای دوو لەتبوونتان وتت نابێ چێ دی لەسەر سفرەی قوازی و قاسوملوو نوان بخووێن؟ ئایوا پێوت وا نیویە ئێسوتاش‬ ‫حیزبی دیموکرا لەسەر میراتی قاسملوو دەژێ؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬من مەبەستم ئەوە نەبوو نابێ لەسەر سـفرەی ئەو نـان بخـوین لەسـەر سـفرەی ئەو نـان دەخـوین تـا سـەد‬‫ساڵی دیکەش‪ .‬بەڵام قسە لەوەیە دەبێ ئێمە شتی دیکە بێنین‪ ،‬هەر کافی نییە ڕیبواری ڕێگـای د‪ .‬قاسـملوو بـین‪ .‬مەحـوی ەدەڵـێ‪:‬‬‫\"فەزیلەی ئەصڵ و فەسڵ ئینسانی پێ نابێتە ساحێب فەزڵ\"‪ ،‬کە تۆ کۆسەی بە تۆ چێ مامەڕیشـی باوبـاپیرت چـۆن دەبـێ گەر لـێم‬‫بپرسن تۆ چیـت پیـیە‪ ،‬چـی دەزانـی‪ ،‬بڵـێم مـن لە حیزبـی د‪ .‬قاسـملووم خـۆ کـافی نیـیەو دەبـێ خۆشـم شـتێکم هەبـێ‪ ،‬مەبەسـتەکە‬‫ئەوەیە دەنا ئێمە نەک لەسەر خوانی د‪ .‬قاسملوو نانی دەخۆین لەسەر خوانی شێخ سـەعیدی پیـران و شـێخ عوبیـدوڵڵا شـەمزینیش‬ ‫نان دەخۆین‪.‬‬ ‫سۆران پاڵانی‪ :‬لە وتووێەێک دا هاوسەری د‪ .‬قاسملوو نەسرین خان گلەیی لە تۆ هەیە کە وەکو پێویست هەواڵی ناپرسێ؟‬ ‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬ناوی منی نەهێناوە شتی وا نییە؟‬ ‫سۆران پاڵانی‪ :‬مەبەست لە ڕێبەرانی حیزبی دیموکراتە؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬گلەیی لە ڕێبەرانی حیزب کردووە‪ ،‬لەو بارەیەوە ئەمن ناڵێم حەقی خۆیم پێداوە‪ ،‬بەڵام یەکیک لەوانەم‬‫کە لە هەمووان پتر خوشکە \"نەسرین\" هاوسـەری د‪ .‬قاسـملوو نـزیکمەو پەیوەنـدیم پێـوە هەیە‪ ،‬فرسـەتم بـۆ هەڵکەوتبـێ هەمیشـە‬ ‫‪282‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬‫سـەرم داوە‪ ،‬ئەگەر نـا لیـرەش هەر بـاو بە نـاو پەیوەنـدیم لەگەڵـی هەیەو تەلەفـۆنی بـۆ دەکەم‪ ،‬ڕەنـگە ئەو قسـەیە کەمتـر لە‬ ‫هەمووان من بگرێتەوە‪.‬‬‫سۆران پاڵانی‪ :‬دوای سەرکەوتنی سارکۆزی لە هەڵبەاردنەکانی فەرەنسا‪ ،‬د‪ ،‬برنارد کۆشونیر کورا بە وەزیوری دەرەوەی ئەو وڵاتە‪،‬‬‫بە حووکمی ئەوەی کۆشونیر یەکێوک لە هواوڕێ دێرینەکوانی د‪ ،‬قاسوملوو چ کواریگەرییەکی دەبێوت لە پشوتیوانی بوزووتنەوەی‬ ‫ڕزگاریخوازی گەلی کورد لە کوردستانی ئیراندا؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬کاتێک ئینسان دیپلۆماتە و سەرۆکی دیپلۆماسیی وڵاتێکە هەندێک ئیلتزامی بۆ دروست دەبێ کە دەسـتی وا‬‫ئاوەڵا نییە‪ ،‬کۆشنیری پێش بوون بە وەزیری دەرەوە پتـر دەیتـوانی باسـی مەسـەلەی کـورد بکـاو پشـتیوانی لـێ بکـا‪ .‬تـا کۆشـنیری‬‫وەزیری دەرەوەی فەرەنسا‪ .‬دەبێ ئەمە خەڵک تێی بگا‪ ،‬یان فیشەری ئەندامی پەرلەمان پتر دەیتـوانی باسـی مەسـەلەی کـورد بکـا‬ ‫تا فیشەری سەرۆک کۆماری نەمسا \" ئوتریش\"‪.‬‬‫بەڵام بەهەرحاڵ کۆشنیر دۆستی کـوردەو پەیوەنـدییەکی باشـی لەگەڵ هەمـوو ڕێبەرانـی کـورد و لەگەڵ د‪ .‬قاسـملوو دیـارە کـۆنتر و‬ ‫پتەوترە‪ ،‬پێموایە ئێستاش هەر دۆستی کوردەو بوونیشی لەو پۆستەدا بەباش دەزانم‪.‬‬ ‫سۆران پاڵانی‪ :‬تا چەند لەگەڵ تۆدا دۆستەو لە یەکەوە نزیکن؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬من دۆستایەتیم لەگەڵ هەبووەو چەند جار بینیـوومەو دۆستایەتیشـمان هەر بەردەوامە‪ ،‬لە بیـرمە لەسـەر‬‫گڵکــۆی د‪ .‬قاســملوو لە چوارچێــوەی قســەی خۆیــدا وتــێ‪\" :‬مامۆســتا\" عەبــدوڵڵا حەســەنزادە لێــرەیەو ئــاڵاکەی د‪ .‬قاســملووی‬ ‫بەدەستەوەیە‪.‬‬ ‫‪283‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬ ‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬خهباتی چهكداری شێوهیهكی داسهپاو له خهباته‬ ‫دیمانەی رووبەر‪ :‬لەگەڵ مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬‫رووبەر‪ :‬لەگەڵ ڕووخانی رژێمی بەع لە بەهاری ‪ ٢١١٠‬دا پارتە سیاسییەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان‪ ،‬جموجۆڵ و چالاكییوان زۆر‬‫لەكەمی دا بەدەر لە پەاك‪ ،‬ئایا ئەوە بەرەنجامی گەڕانە بە دوای فرسەتی گەورەدا‪ ،‬یان نفووزی ئێران بەسەر عێراقەوە وای كرد‬ ‫چالاكییەكانتان لەكەمی بدا ؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬ئهو دیاردهیـه دهتـوانێ زیـاتر لـه هۆیـهكی ههبێ‪،‬ئهوهنـدهی پهیوهنـدیی بـهو حیزبـهوه ههیـه كـه بۆخـۆم‬‫تێیـدا ئهنـدامم ‪،‬هـهر لهبنهڕهتـهوه بـاوهڕی وابـووه‪ ،‬كـه خـهباتی چهكـداری شـێوهیهكی داسـهپاو لـه خهباتـه‪ ،‬بـاوهری وابـووه كـه‬‫مهسـهلهی كوردسـتان بهرێگـهی سـهربازیدا چارهسـهر نـاكرێ‪،‬دهبێ بـهرێگەی ئاشـتیخوازانه و بـه دیـالوگ چارهسـهربكرێ‪ ،‬ههمیشـه‬‫گوتوویهتی خـهباتی چهكدارانـه شـێوهیهكه لـه خـهبات كـه دوژمـن بهسـهرتدا دهسـهپێنێ‪،‬چونكی دهرهتـانی هـیچ شـێوهیهكی دیكـه‬‫لهخـهباتت پێنادا‪،‬هێرشـت بـۆ دهكـاو ئهوكاتـه دوورێگـا زیـاترت لهبـهردهم نـامێنێ‪ ،‬یـان دهبـێ خـۆت بهدهسـتهوه بـدهی‪،‬یان دهبـێ‬‫بهربـهرهكانی بكـهی‪ .‬بۆیـه ئێمـه ههمیشـه بهخـهباتی چهكدارانـهی خۆمـان گوتـوه بـهرگریی چهكدارانه‪،‬ئهمهلایهكیـهتی‪،‬لای دیكـه‬‫ئهوهیه رهنگه لهپاش رووخانی دهوڵهتی بهعس‪ ،‬تێكۆشانی چهكدارانهی هێزه سیاسییهكانی كـوردی رۆژهـهڵات كـهمتر بووبێتـهوه‪،‬‬‫بـهڵام كهمبوونهوهكـه هـی رووخـانی بـهعس نیـه‪ ،‬بـهعس سـاڵی ‪ 2339‬رووخا‪،‬لـه حاڵێكـدا دوایـین سـاڵ كـه ئێمـه پێشـمهرگهمان‬‫بهمهبهستی كردهوهی چهكدارانـه‪،‬وێرای كاریرێكخسـتن وكـاری راگهیانـدن چۆتـهوه نێوخـۆی وڵات‪ ،‬سـالی ‪،8336‬یـانی حـهوت سـال‬‫پێش رووخانی بهعس بوو‪ .‬ئهمه چهند هۆیهكی ههیه جگه لهو هۆیهی كـه گـوتم لـه رووی بیـرو بـاوهرهوه پێمـان وایـه شـێوهیهكی‬‫باش لهخـهبات نیـه ‪،‬لهلایـهکی دیکـهوه خـهباتی چهكدارانـه لـه كوردسـتانی رۆژهـهلات زۆر بهتـهنێ مایهوه‪،‬ئـهو ئێرانـه گـهوره و‬‫گرانه هیچ دهنگێك و هیچ ههرایهكی تێـدا نـهبوو‪ ،‬تـهنیا كوردسـتان ئـهو بهربهرهكانییـه چهكدارانهیـهی تێـدا هـهبوو‪ ،‬كـه دوژمـن‬‫توانیبـووی هـهموو هێزهكـهی لـهو بهشـه لـهخاكی ئیـران خڕكاتـهوه و بـهرهنگاری لهگـهڵ بزووتنـهوهی کـورد بكا‪،‬لهپاشـان بـوونی‬‫حكوومهتی ههرێمی كوردستان لێره یهكێك بوو لهوهۆیانـه كـه وایـان کـرد ئێمـه واز لـه خـهباتی چهكدارانـه بێنین‪،‬نـهك خـهباتی‬‫چهكدارانـه بـۆ ههمیشـه رهت كهینـهوه بـهڵام وازی لـێ بێنین‪،‬ئێمـه بمـانهوێ نهمانـهوێ ئـهو حكوومهتـه پهیوهنـدیی لهگـهڵ ئیـران‬‫ههیـه‪ ،‬و پێویسـتیی بـه پهیوهندییـهكی دۆسـتانه ههیـه‪ ،‬ههرچهنـده بـه زهحمـهتیش بێ‪،‬ئێرانییـهکان زۆریـان تـین بـۆ حكوومـهتی‬ ‫‪284‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬‫ههرێمی كوردستان دێنا‪ ،‬بهراشـكاوی پێیـان گوتبـوون كـه ئهگهرلـه كرماشـان نارنجۆكێـك بتـهقێ ئێـوه بهرپرسـن‪،‬چونكی بهقـهولی‬‫خۆیــان گوتبوویــان ســهری مارهكــه لای ئێوهیــه‪ ،‬ئــهوان فشــاریان دێنــا بۆســهر حكوومــهتی ههرێم‪،‬حكوومــهتی هــهرێمیش خــودا‬‫ههڵناگرێ‪ ،‬نهك بڵێی فشارمان بخهنه سهر و ههرهشهمان لێبكـهن‪ ،‬بـهلام زۆر دۆسـتانه داوایـان لێكـردووین كـه بـارودۆخی ئـهوان‬‫لهبهرچاو بگرین ‪،‬ئهوان له پهیوهندیهكانیان لهگـهل ئێرانـدا‪ ،‬نهخهینـه تهنگانـهوه‪ .‬پاشـان خۆتـان دهزانـن خـهباتی چهكدارانـه‬‫زۆر شـتی دهوێ‪ ،‬یـهكێك لهگرنگترینـهكانیان پشـتی جهبههیـه‪ ،‬برینـدارت دهبێ‪،‬كـوژراوت دهبـێ‪ ،‬ئـاوارهت دهبـێ‪ ،‬ئهگـهر پشـتی‬‫جهبههیـهكت نـهبێ پـهنای بـۆ ب ـهری‪ ،‬خـهباتی چهكدارانـه نـاكرێ‪ ،‬رهنگـه حهرهك ـه تێكـی چووكهڵـهی بیسـت نهفـهری بتــوانێ‬‫جاروباردهستێك بوهشێنێ و بۆی دهرچێ‪ .‬بهڵام خهباتی چهكدارانه‪ ،‬ئهوهی له لایهن حزبێكهوه كه گهلی له گهڵدایه پێویستی بـه‬‫پشتی جهبهه ههیه كه ئهو پشتی جـه بههیـه بـۆ ئێمـه لـه بـهر بـارودۆخی كوردسـتان بـهكردهوه نـهمابوو‪ ،‬كـاتی خـۆی حكوومـهتی‬‫عیـراق دۆسـتی ئێمـه نـهبوو بـهلام چـونكی دوژمنایـهتیی لهگـهل ئێـران ههبوو‪،‬ئهوئیمكانیهتـه بـۆ ئێمـه پێكـدههات كـه ئهگـهر‬‫بریندارێكمان ههبایه لـه نهخۆشـخانهكانی عێـڕاق چارهسـهری بكـهین‪ ،‬ئهگـهر سـهفهری دهرهوهمـان ههبایـه دهمـانتوانی بهعێڕاقـدا‬‫بیكهین‪،‬ئهگهر ئاواره ههبوایه بێته ئێره بحهوێتهوه‪ ،‬بهلام پاش ئهوهی كه ئهوه نهما‪ ،‬خهباتی چهكدارانه گرفتی بۆ پهیدابوو‪.‬‬‫رووبهر‪ :‬گوتت پێویسته پشتی جهبههمان ههبێت‪ ،‬یهك لهقسهكانیشت ئهوه بوو گوتت ئێمه ئێسوتا لهبوهر حكووموهتی كوردسوتان‬‫وازمان لهخهباتی چهكداری هێناوه‪ ،‬بریارتان نهداوه بهتهواوهتی دهست بهرداری خهباتی چهكداری بوبن‪ ،‬ئوهی چواوهڕێی چوین؟‬ ‫رهنگه حكومهتی كوردستان ههر بمێنێ؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬ئینشائهڵڵا حكوومهتی كوردسـتان هـهر دهمێنـێ‪ ،‬ئارهزوومـان ئهوهیـه حكوومـهتی كوردسـتان هـهر بمێنـێ و‬‫زۆریش پێش كهوێ‪ ،‬ئهگهر به ئارهزوو بێ‪،‬ئارهزووی ئهو رۆژه ناكهین جارێكیتر خـهباتی چهكـداری دهسـت پێبكهینـهوه‪،‬چاوهروانی‬‫ئهورۆژه دهكهین كه چهكهكانمان ههموو وهلانێین‪ ،‬بهخـهباتێكی مـهدهنی لـهولاتی خۆمانـدا داخوازییـهكانی خـهڵکی خۆمـان بێنینـه‬‫گـۆڕێ‪ ،‬بـهلام ئهگـهر رۆژێـك لـه رۆژان دووشـت بێنـه پـێش یـهكێكیان ئیمكـانی بـهرێوه بردنـی خـهباتی چهكدارانـه‪ ،‬دووهمیشـیان‬‫زهروورهتی خهباتی چهكدارانه‪ ،‬یانی ناچار بـین جـارێكی دیكـه بهخـهباتی چهكدارانـه بـهرگری لـهخۆمان بكـهین‪ ،‬ئێمـه ئـهوهمان‬‫رهت نهكردۆتهوه ‪،‬ئێمه ئێستا دهڵێین خهباتی چهكدارانه بهرێوه نابهین‪ ،‬ئێمه نـاڵێین رهتمـان كردۆتـهوه‪ ،‬ئیـدی حاشـا نـهفرهت‬‫لهچهك‪ ،‬ئهو دهنگانهش كه ههن كه گۆیا دهورانی خهباتی چهكدارانه بهسهر چـووه ‪،‬دهورانـی چـهك نـهماوه‪ ،‬ئـهو شـتانهش جـدی‬‫نین‪،‬دهوڵهتـهكانیش ئـهوهی دهڵـێن بـهلام شـهوو رۆژ خـهریكی خـۆ چهكداركردنن‪،‬خـهریكی پـێش خسـتنی چهكهكانیانن‪،‬خـهریكی‬‫بهدهست هێنانی چهكی مۆدێرنترن‪ ،‬تهنانـهت ماوهیـهكی زۆره دهسـتهواژهی شـهڕی ئهسـتێره كـان بـهكاردێ‪ ،‬دهولهتـهكان دهیانـهوێ‬‫لهئهسـتێرهكان شـهری یـهكتری بكـهن‪ ،‬بـهلام بۆخـهلكی هـهژار دهڵـێن هـهتا كـهنگێ ئـهو عهقلیهتـهی بـهلاوه نـانێن‪ ،‬خـهباتی‬‫چهكدارانه خ مانایهكی ههیه؟ نهخێر ئهگهر مرۆڤی بهبیر و باوهڕ كهوته سهر دووڕێ یانێك یان چهكدارنه بـهرگری لـهخۆی بكـا‬ ‫یان وهك بهرخێك ملی خۆی راكێشێ سهری ببڕن‪،‬پێموایه مرۆڤی بهبیروباوهڕ دهبێ بهرگری لهخۆی بكا‪.‬‬ ‫‪285‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬ ‫رووبهر‪ :‬ئێوه ئێستا لهكام حاڵهتدان‪ ،‬ملتان راگرتوه سهرتان ببرن؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬نا ئێستا هیچیان نیه‪ ،‬چونكی ئێمه ئیستا لـه ژێـر هێرشـێكی ئـاوادا نیین‪،‬بـهڵام ئهگـهر رۆژێـك بكهوینـه‬‫بـارودۆخێكی ئـاوا‪ ،‬حهتمـهن تهسـلیم هـهڵنابژێرین حهتمـهن بـهرگری ههڵـدهبژێرین‪ ،‬بـهڵام ئیسـتا ئـهوهمان لهسـهر نیـه‪ ،‬ئهگـهر‬ ‫رۆژێك له رۆژان لێرهش رژێم هاته سهرمان بهرگری لهخۆمان دهكهین ‪.‬‬ ‫رووبەر‪ :‬باست له موراعاتی حكوومهتی ههرێمی كوردستان كرد‪.‬ئهی بۆ چی پەاك چالاكیی عەسكەرییان هەیە و ئێوە نیتانە؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬لهباری پژاكهوه‪ ،‬له گهڵ ههموو رێزو حورمهتم بۆیان ‪،‬ههموو عهمهلیاتی پژاك وهسـهر یـهك بخـهی‪،‬هی‬‫ئهو چهند سالانهی تهمهنی پژاك لهگهل سێ مانگی ئێمه له سالهكانی نێـوان ‪ 8339 - 8313‬نـهبووه جاروبـار تووشـی ههنـدێك‬ ‫عهمهلیات دهبێ‪ .‬ئهویش دیسانهكه خ دهكا؟ پشتی جهبههیهكی ئیجباریی ههیه دێ لهقهندیل دهحهوێتهوه‪.‬‬ ‫رووبهر‪ :‬بۆ ئێوه ناچن وهك ئهوان له قهندیل بحهوێنهوه بیكهن به پشتی جهبهه؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬رهنگه بۆ ئێمه بهشێوه یهكی تر بێ‪ ،‬هێزه سیاسییهكانی رۆژههلات هـهموویان بنهماڵـهیان لـه ئهسـتۆن‪،‬‬‫ئـهوان چهكـدارهكانیان سـهڵـتن‪ ،‬كـوڕ یـان كـچ خانـهواده نیـین‪ ،‬دواتـر ئێمـه هاوكارییـهكی زیاترمـان لهگـهل حكوومـهتی هـهرێمی‬‫كوردسـتان ههیـه‪ ،‬باوهرمـان بـه هاوكارییـهكی زیـاتر لهگـهل حكومـهتی هـهرێمی كوردسـتان ههیـه‪ ،‬وهك باسـمان كـرد خـهباتی‬‫چهكدارانه ی رۆژههڵات ئێستا ههم زهروورهتی نیه ههمیش كاریگـهریی نیـه‪،‬یانی ئـهو سـالانهی ئێمـه پێـنج هـهزار سـهرباز تـا ده‬‫ههزار سهربازمان له هێزهكانی له رژێم دهكوشت نهیتوانی زهربهیـهكی كاریگـهر بـێ بـۆ ئـهو رژێمـه‪ ،‬ئیسـته خ روو دهدا ئهگـهر لـه‬‫سـاڵدا پێـنج جـار عهمـهلیاتی چهكدارانـه بکـرێ بـه هـهر پێـنج جـار ‪ 89‬چهكـدار لـه هێزهكـانی رژێـم بكـوژرێ‪ ،‬كـه وهك ئێمـهش‬‫جـهرگیان بۆیـان ناسووتێ‪،‬پێشـمهرگه پارچـه جگـهری ئێمـهن‪ ،‬بـهلام خـۆ بـۆ دهولـهت وانیه‪،‬سـهرباز كـوڕی خهلكـه بهكوشـتی دهدا‪،‬‬‫پێمانوایه ئیستا خهباتی مهدهنی دهتوانێ زۆر كاریگهرتر بێ‪،‬تا خهباتی چهكداری‪ ،‬جگه لـهوهش ئیسـتا جمهـوری ئیسـلامی ڕهنگـه‬‫پێی ناخۆش نهبێ خهباتی چهكدارانه وهڕێ بکـهوێ‪ ،‬بـۆ ئـهوهی شـهرهكه لهشـهقام ڕا بگوازێتـهوه بـۆ شـاخ بـۆ ئـهوهی چهكـهكانی‬‫بهكار بێنێ‪ ،‬ههم له دێ سـهر كـوت بكـا هـهم لهشـاریش‪ ،‬بۆئـهوهی خـهلكی شـار دهنـگ نـهكا ئـهگینا بـه بـهكرێگیراوی ئهمـهریكاو‬ ‫دهستی دهرهكی تومهتباریان دهكا‪.‬‬ ‫رووبهر‪ :‬یانی پێتوایهی ئهو خهباته چهكدارییهی پەاك دهیكا‪ ،‬لهخزمهتی بهرژهوهندییهكانی كوماری ئیسلامیی ئێرانه؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬من ناڵێم لـه خزمـهتی رژێمـی ئێرانه‪،‬بـهڵام پێموایـه شـێوهیهكی كاریگهرنیـه لهخـهبات‪ ،‬چونكـه پێموایـه‬‫ئهگهر ههمووشمان ئهوه بكهین‪ ،‬پارسهنگی هێزهكان جۆرێك نیه ئێمه كاریگهری بخهینه سهر وهزعی دهوڵـهتی ئیسـلامی‪،‬بهتایبهت‬ ‫‪286‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬‫ئهوهی ئهوان كه زۆریش كهمه بهدوو ساڵان بیست سهرباز نهكوژراوه‪،‬ئهوه دهتـوانێ خ كاریگهرییـهك لهسـهر وهزعهکـه دابنـێ؟‪ ،‬مـن‬ ‫زۆر خۆشحاڵم که زۆر جار ڕووناکبیرانی نێوخۆی وڵات پێمان دهڵێن ئیمرۆ رۆژی شێوهیهكی دیكە له خهباته ‪.‬‬ ‫رووبەر‪ :‬دەكرێ بزانین ئەو قۆناغەی ئێستا پارتەكانی رۆژهەڵاتی پێدا گوزەر دەكا چ قۆناغێكە؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬ئهو قۆناغه قۆناغی ههندێك كـاره كـه بهشـێكیان خـۆش نـین‪ ،‬ئـهوهی كـه ناخۆشـه ئهوهیـه کـه قۆنـاغی‬‫ئینتیزاره‪ ،‬بەڵام له ههمان كاتیشـدا قۆنـاغی كـاری فهرههنگییـه‪ ،‬قۆنـاغی كـاری رێكخسـتنه‪ ،‬قۆنـاعی كـاری مهدهنییـه‪ ،‬قۆنـاغی‬ ‫راگهیاندنه ‪.‬‬ ‫رووبهر‪ :‬گوتت قۆناغی ئینتیزاره‪،‬ئایا لهگهل قۆناغێكی دیكەی پێشووتان بەراورد دەكرێ؟‬‫عهبودوڵڵا حهسوهنزاده‪ :‬لـه قۆناغـهكـانی تـردا قۆنـاعی وا هـهبووه کـه هـهزاران پێشـمهرگه و دهیـان هـهزار هێـزی بـهرگریمان‬‫ههبووه‪ ،‬مهعلوومه لهگهل ئهوکاته قابیلی بهراورد نیه‪ ،‬ئهوهی ئێستا بۆخۆی خۆش نیه بهلام دهتوانین سوودی لێ ببینـین‪ ،‬بۆخـۆ‬‫ئامادهكردن بۆ قوناغێكی باشتر بۆ ههلومهرجێكی باشترـ بهڵام ههلومهرجی باشـتر ئـهوه نیـه كـه ئێمـه بچـین خـهباتی چهكدارنـه‬‫بكهین‪ ،‬ههلومهرجی باشتر ئهوهیه‪،‬كه خهلكهکـهمان بتـوانێ لـه رێگـای ئاشـتیخوازانهوه داخوازهكـانی خـۆی بێنێتـه دی‪ .‬پاشـانیش‬‫رووداوهكانی ئهم دواییهی كوردستان دهریان خست كه ئهو هێـزه سیاسـییانەی كوردسـتان لهگـهل پـهرش وبـڵاوی یـان‪ ،‬مهقبووڵیـهت‬‫وخۆشهویستی یان له نێو خهلكی كوردستان ههیه‪ ،‬رهنگه لههیچ جێگایـهكی دیکـهی ئیـران بـۆ هێـزه سیاسـییهكان ئـهوه نـهگونجێ‪،‬‬‫داوای مانگرتن لهخهلكی بكهن‪ ،‬خهلك ئاوا بهدهنگیانهوه بێ‪ ،‬هێـزه سیاسـییهكان داوایـان كـرد‪ ،‬لـه بهشـی هـهره زۆری كوردسـتان‬ ‫خهلك بهدهنگیانهوه هاتن‪ ،‬ئهوه پێموایه نیشانهی نفووزی ئهوهێزانه لهنێو خهلكی كوردستاندایه‪.‬‬‫رووبەر‪:‬كه باست له ئینتیزار كرد من هێزه سیاسییهكانی ئۆپۆزیسیۆنی عێراقم بیر هاتهوه له دوای هاتنی تانكهكانی ئهمهریكا بۆ‬ ‫عێراق ئینجا ئهوان هاتنهوه‪ ،‬نزیكبوونەوەی ئەمریكا و جێگیربوونی لە عێوراق تاچەنود هۆكوارە بوۆ ئەوەی پارتەكوانی رۆژهەڵا‬ ‫پتر بەتەمای دەرفەتی گەورە بن؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬ئهمن لهبنهرهتهوه باوهرم بهوه نهبووه كه میللهتێك كه دهیهوێ رزگاری بێ‪ ،‬ئینتیـزاری هێزێكـی دهرهكـی‬‫بكا بـێ رزگـاری بكـا‪ ،‬نـاڵێم هێـزه رزگاریخوازهكـان پێویسـتییان بهكۆمـهكی دهرهوه نیه‪،‬بـهلام ئهگـهر ئێمـه دانیشـین كـه هێزێكـی‬‫دهرهكی رزگارمان بكا‪ ،‬پێموایه حاڵمان زۆر شڕه‪ .‬یهكهم‪،‬نایه بـۆت بڕووخێنـێ‪ ،‬ئهگـهر هـاتیش بۆخـۆی دهی ڕووخێنـێ‪ ،‬ئهوهنـدهی‬‫پهیوهنـدیی بـه ئهمهریكاشـهوه ههیـه هـهتا ئـهو سـهعاتهی كـه ئێمـه پێكـهوه قسـه دهكـه یـن ئـهوهی ئێمـه تێیبگـهین ئـهمریكا‬ ‫بهرنامهیهكی دیاریكراوی بۆ لێدانی ئێران نیه‪.‬‬ ‫‪287‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬ ‫رووبهر‪ :‬گوتت بهرنامهی نیه؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬ئهوهی ئێمه لێی تێدهگهین ههتا ئیستا‪ ،‬رهنگه شتێك هـهبێ كـه ئێمـه نـهزانین‪ ،‬كـه بهدوریشـی دهزانـم‬‫وابێ‪ ،‬بهڵام به دهلایلی سیاسیی خۆی‪،‬ئهمـهریكا ئهگـهر زهروورهت ئیجـاب بكـا‪ ،‬دهتـوانێ پـهلاماری ئێـران بـداو بیشـی ڕووخێنـێ‪،‬‬‫ئهمهریكا ئیستا له ئیراق گیرو گرفتی یهكجار زۆری ههیه‪ ،‬لهئهفغانستان گیروگرفتـی ههیه‪،‬لـه نـاوخۆی وڵات گیرگرفتـی كـهمیی‬‫بودجـهی ههیـه‪ ،‬ئهمـهریكا ئهگـهر مـهجبوور نـهبێ‪ ،‬نایـهوێ جهبههیـهكی دیکـه بكاتهوه‪،‬ئهوانـهی بـههیوای ئـهوهن ئهمـهریكا بـێ‬ ‫سواری تانكیان بكا بیان باتهوه ئیران واتێدهگهم لهههڵهدان‪.‬‬‫رووبهر‪ :‬باشه ئێوه كه باوهڕتان بهوه نیه كه ئهمهریكا ئێوه سواری تانكهكان بكا بتان باتهوه‪ ،‬لهههمانكاتیشدا ئێوه ئیسوتا بههوهر‬ ‫هۆیهك بێ دهست بهرداری خهباتی چهكداری بووینه‪ ،‬نازانم ئهی ئێوه چاوهڕێی كام ئینتیزارن؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬پێموایه كهمێك خـرا‪ ،‬حـاڵیبوون ههیـه‪ ،‬ئـهمن هـیچ یـهكێك لهمانـه رهت ناكهمـهوه‪ ،‬بـهڵام دهلـێم نـابێ‬‫بـههیوای شـتی ئـاوا بـین‪ ،‬رهنگـه رۆژێـك لـه رۆژان ئهمـهریكا لهگـهڵ ئیـران بكهوێتـه شـهر‪،‬بهلام ئێمـه دانیشـین بمانـهوێ بێگانـه‬‫رزگارمان بكا‪،‬ئهوه بۆ مرۆڤی تێكۆشهرو شۆرشگێر نابێ‪ ،‬ئهگهر ههلومهرجێك ها ته پێش باسودی لێ ببینێ‪ ،‬بهڵام نابێ بـههیوای‬‫ئهوه پاڵی لێوهدا‪ .‬پاشـان ئێسـتا لـه كوردسـتان ولـه هـهمـوو ئیرانیشـدا خـهباتی مـهدهنی ههیـه‪ ،‬هـهر ئـهو جووڵانهوهیـهی چهنـد‬‫رۆژێك بهر لهمڕۆ كرا‪ ،‬ئهوه خهباتێكی زۆر بهر بلاوه‪ ،‬له سهرتاسـهری كوردسـتان جگـه لـه ههنـدێك جێگـای زۆر بچـووك‪ ،‬خـهلك‬‫دوكـان وبازارهكانیـان داخسـت وهك بزوتنهوهیـهكی مـهدهنی زۆر پێشـكهوتوانه و زۆر ئاشـتی خوازانـه‪ ،‬دهولـهتێك ههرئهنـدازه دژی‬‫گهل بێ ناتوانێ حیساب بۆ ئهمه نهكا‪ ،‬ئهوان بهدهوڵهتیان گوت كه ئهم خهڵكه نارازییه‪ ،‬ئـهو خهڵكـه داخـوازی ههیـه‪ ،‬دهنگـی‬ ‫ئهو بێدهنگییه دهبیسترێ و پتر مانا دهدا لهدهنگی تفهنگ‪.‬‬ ‫رووبهر‪ :‬یانی پێتان وایه ئهو خهباته مهدهنییهی ههیه بتوانێ سیاسهتی كۆماری ئیسلامی مهلاكان بگۆرێت؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬ههڵهیه كه بیركهینهوه بزووتنهوهی خهڵكی كوردستان دهوڵهتی ئیسلامی دهڕووخێنـێ‪ ،‬بـهلام بزوتنـهوهی‬ ‫ههموو خهلكی ئیران زۆر چاك دهتوانێ كۆماری ئیسلامی بگۆرێ ‪.‬‬ ‫رووبەر‪ :‬لە هەڵبەاردنەكانی ساڵی پاری سەرۆكایەتیی كۆماری ئێراندا‪ ،‬پارتە كوردییەكان رۆڵێكی زۆر دیاریان نەبوو‪ ،‬ئایا بۆ؟‬ ‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬نازانم بۆچی؟ پێم وانیه وابێ‪.‬‬ ‫رووبهر‪ :‬پارتهكانی رۆژههڵا بهخهڵكیان گو مهچوون بۆ دهنگدان كهچی خهلكی كوردستان بهشداریی دهنگدانیان كرد‪.‬؟‬ ‫‪288‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬بۆچوونی جـهنابت كـهمێك بێئاگـایی تێدایـه‪ ،‬چونكـه پارتـهكانی كوردسـتان هـهموویان وهك یـهكیان كـار‬‫نـهكرد‪ ،‬راسـته بهشـێكی زۆریـان داوای بایكۆتیـا كـرد‪ ،‬بـهڵام بۆنموونـه ئێمـه داوای بایكۆتمـان نهكرد‪،‬ئێمـه گوتمـان خـهلك ئـهو‬‫دهرفهته بقوزێتهوه بۆ هێنانه گوڕی داخوازییهكانی‪ ،‬خهلكی ئێمه چوون پێش ههڵبژاردن لهگهل ههرچوار كاندیدای سـهرۆكایهتیی‬‫كۆمار له ئهحمهدی نهژادهوه بگره تا مووسهوی وكهڕڕووبی دانیشتن گوتیان ئێوه دهتانهوێ ببن به سهرۆك كۆمار‪،‬بهرنامـهتان بـۆ‬‫ئهو گهلانهی ئیران كه فارس نین چیه‪،‬ههریهك لهوان بهرنامهی خۆی ههبوو‪،‬ئهوه نهبوو كـه ئێمـه دهیڵێـین‪ ،‬بێگومـان ئـهوان وهك‬‫ئێمه بیر ناكهنهوه‪،‬بهڵام بهرنامهی كهڕڕووبی و مووسهوی لهچاو ئهوانی تر شتی باشیان تێدا بوو‪ ،‬بهتایبـهت ئـهوهی كـهڕڕووبی‪،‬‬‫ئێمـه لـه حیزبـی دیمـوكرات پێمـان وابـوو خـهڵك لـه تـهحریم كـردن مانـدوو بـووه‪ ،‬كـه خـهلكی خۆشـمان وایـان دهگـوت‪،‬دهبێ‬‫قسهیهكیدیکه بهخهڵك بڵێین‪،‬خهلك هاتنه مهیدان قسهی خۆیان كرد‪ ،‬بهراستی خهلكی كوردستان وخهلكی ئێران لـه هـهڵبژاردن‬‫دا زهربهیهكی زۆرگهورهیان له كۆماری ئیسلامی دا‪ ،‬ئهوان دهیانتوانی له دووشت یهكێكیان له ئهحمـهدی نـهژاد بسـتێننهوه‪ ،‬ئـهوهی‬‫یهكـهمیان نـهتوانی‪ ،‬بـهلام كـه نـهیاتوانی ئـهوهی یهكـهمیانی كـه كورسـی دهسـتهلاته لـێ بسـتێننهوه‪ ،‬توانیـان شـهرعیهتی لـێ‬‫بسـتێننهوه‪ ،‬بـهڕۆژی ڕوونـاک‪ ،‬بهئاشـكرا دهنگـهكانی خـهڵكیان دزی‪،‬تـهزویرێكی بـێ حیسـابیان كـرد‪ ،‬بۆئـهوهی ئهحمـهدی نـهژاد‬‫جارێكی دی بكهنهوه سهرۆك كۆمار‪ ،‬راپۆرتێك كاتی خۆی بڵاو بۆوه كه تایبهت له وهزارهتی ناوخۆوه بـۆ ئاغـای خامهنـهیی بـوو‪،‬‬‫دهلێت لهسهر ئهمری جـهنابت وامـان كـرد كـه ئهحمـهدی نـهژاد جـارێكی دی ببێتـهوه سـهرۆك كۆمـار‪ ،‬بـهلام ئـهنجامی راسـتهقینهی‬ ‫دهنگه كان ئاوایه‪،‬كه مووسهوی یهكهم بووه ‪،‬كهرووبی دووهم‪ ،‬ئهحمهدی نهژاد سێیهم و موحسینی رهزایی چوارهم‪.‬‬ ‫رووبهر‪ :‬لهقسهكانت ئهوه دهخوێندریتهوه ئێوه داواتان لهخهلكی خۆتان كردوه دهنگ بدهن بهكهرووبی؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬نـهخێر ئێمـه داوامـان نـهكردوه دهنـگ بهكـهس بـدهن‪ ،‬گوتوومانـه خـهلك ئـازاده دهنـگ بـهكێ دهدا‪،‬بـهلام‬‫ئـهوكاتیش گوتوومانـه ئیسـتاش دهیلێین‪،‬ئـهو دوو كاندیدایـهی دیكـه موحسـین رهزایـی ئهحمـهدی نـهژاد هیچیـان لـهبارهی كێشـهی‬‫نهتهوهییـهوه نـهگـوت‪ ،‬مووسـهویی و كـهڕڕووبی گوتیـان‪ ،‬مووسـهوی بـهیانێكی دوازده مـادهیی دهركـرد‪ ،‬كـهڕڕووبی بـهیانێكی ههشـت‬ ‫مادهیی دهركرد‪ ،‬بهلام ئهوهی كهڕڕووبی شتی بههێزتری تێدابوو‪.‬‬ ‫رووبهر‪ :‬كهواته پارتهكهی ئێوه لهگهڵ ئهوهدا نهبوو خهلك نهچێته دهنگدان‪ ،‬خهلكیش چوو؟‬ ‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬بهڵێ ئێمه لهگهل ئهوه نهبووین خهلك نهچێته دهنگدان‪،‬خهلكیش چوو‪.‬‬‫رووبەر‪ :‬حەز دەكەم راشكاوانە ئەوەشت لێ بپرسم ئایا‪ ،‬ئەو بوارە توایبەتەی لە باشوووری كوردسوتان بەتوایبە لەگەڵ رووخوانی‬ ‫بەع بۆ كورد رەخساوە تاچەند سوودی بە ئێوە گەیاندوە‪ ،‬ئەگەر زەرەریشە چۆن؟‬ ‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬مهسهلهكه بهو سادهییه نیه‪ ،‬چونكه ئهوه حیسابی بیركاریو فیزیكی نیه‪ ،‬ئهمن پێموایه كوردهكانی‬ ‫‪289‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬‫رۆژههلات یان باكوورئهگهر ههندێكیش دهستمان بهسترابێ لهبهرخاتری پاراستنی دهسـتكهوتهكهی هـهرێمی كوردسـتان‪ ،‬بـۆ ئـهوهی‬‫كێشـهی بـۆ دروسـت نهبێ‪،‬ئهمـه بـای ئهوهنـده دهبێ‪،‬هـهر ئـهوه كـه بهشـێك لهگـهلی كـورد بـه بهشـێك لـهماف و ئازادییـهكانی‬‫دهگات‪،‬راسـته راسـتهوخۆ هـهر بـۆ ئـهو بهشـه دهسـتكهوته‪ ،‬بـهلام بهشـێوهیهكی ناراسـتهوخۆ دهسـتكهوتێكه بـۆ هـهموو بهشـهكانی‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫رووبەر‪ :‬دەكرێ بزانین زەمینەیەك ماوە بۆ یەكگرتنەوەی هەردوو حیزبی دیموكڕا ‪ ،‬ئایا چۆن؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬بهداخهوه ئهمن هیچ زهمینهیـهك نـابینم‪ ،‬ناشـڵێم بـا ببنـهوه یـهك حزب‪،‬چـونكی دوو حیـزبن وهك هـهموو‬‫دوو حزبێکی دیكه‪ ،‬بۆیه پێم وایـه مهسـهلهكه یهكگرتنـهوه نیـه بـهڵكوو یـهك كهوتنه‪،‬زهمینهیـهك نـابینم چـونكی ئـهو دۆسـتانهی‬‫بهرامبهرههتا ئێستاش بۆ هیچ لێك نزیك بوونـهوه و بهیـهك گهیشـتنێك ئامـادهنین‪ ،‬لهكاتێكـدا ئهگـهر بریـار بـێ‪ ،‬واتـه هـهردوو‬‫لامان بریاربدهین ئهودوو پارته ببن بهیهك‪ ،‬وا بیر دهكهمهوه پێویسـتیمان بـهوه ههیـه هـهردوو پـارت سـێ سـال تـا چـوار سـال‬‫پێكهوه كار بكهین وهك دوو حزب پهیوهندیی دۆستانهمان ههبێ‪،‬هاتوچوومان ههبێ‪ ،‬هاوكـاریی یـهكتر بكـهیـن‪ ،‬بـهیانی هاوبـهش‬‫دهركـهین‪،‬داوهتی یـهكتر بكـهین بـۆ كـۆنگره و كۆنفراسـی یـهكتر‪ ،‬تـا زهمینـه برهخسـێ بـۆ ئـهوهی ئـهو دوو حیزبـه بـبن بـه یـهك‪،‬‬‫یـهكگرتنێكیش كـه بتـوانێ بـهردوام بـێ‪ ،‬وا تێدهگـهم یهككـهوتنی ئـهو دوو حیزبـه هـیچ جیـاوازی نیـه لهگـهل دوو حیزبـی دیکـهی‬‫رۆژههلات‪ ،‬جیاوازییهكه بهرادهی نیوان دووپارتی جیایه‪.‬ئهو شێوه بیركردنهوهی بهسهر لای دیکـهدا زاڵـه هـیچ ئاسـۆیهك بـۆ لێـك‬ ‫نزیكبونهوه نادا‪.‬‬ ‫رووبهر‪ :‬دهبینم به چهند ههنگاوێك ئێوه لهیهكتری دوورن‪ ،‬بۆچی ئێوه هیچ پهیوهندیهكتان نیه؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬پهیوهندیهكی یهكجار بێهێزمان ههیـه‪ ،‬بـۆ ههنـدێك مهسـائلی ئـهمنی‪،‬بۆ ئـهوهی شـتی خـهراب روونـهدات‪،‬‬‫ئهگینا هاتوچۆمان نیه‪،‬ئهوهش پهیوهندی بهئهوانهوه ههیه‪ ،‬ئێمه ههموو كاتێك ئامادهین سـهردانیان بكـهین‪،‬پێمان خۆشـه ئـهوان‬ ‫بێن‪..‬‬ ‫رووبهر‪:‬بهكردوه هیچ ههولێكتان داوه؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬ئێمه بهههموو رێگایهكدا ههوڵمان داوه‪ ،‬تهنانهت جهژنی قوربان گوتمان دێین پیرۆزبـایی دهكـهین‪،‬ئێوه‬‫دێن یان نا كهیفی خۆتانه بـهلام ئێمـه پێمـان خۆشـه بێین‪،‬گوتیـان دوایـه جوابتـان دهدهینـهوه‪ ،‬پاشـان جوابیـان داینـهوه گوتیـان‬ ‫نابێ‪.‬‬ ‫‪290‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬ ‫رووبهر‪ :‬داواكارییان چیه له ئێوه بۆچی پهیوهندیتان لهگهڵ ناكهن؟‬‫عهبوودوڵڵا حهسووهنزاده‪ :‬ئــهوان لــهچاوهروانی ئــهوه دان ئێمــه ناوهكــهی خۆمــان بگۆرین‪،‬ئێمــهش ئــهوه بــه داوایــهكی نــاڕهوا‬‫دهزانیین‪،‬چونكه ناوهكان جیان ئێمه حیزبـی دیمـوكراتی كوردسـتانین‪ ،‬ئـهوان حیزبـی دیمـوكراتی كوردسـتانی ئێـرانن‪ ،‬دواتـر ئێمـه‬‫لـهوڵاتێكی قـانونی نـین تـاكوو نـاوی حیـزب لهسـهر ئێمـه یـان ئـهوان تۆمـار كرابـێ‪ ،‬لـه پاشـان بـۆچی ئـهوان بهشـیان لـهحیزبی‬‫دیموكرات ههیه ئێمه نیمانه‪،‬یان بۆچی به پێچهوانه ئێمه وابڵێین‪،‬برادهرێكـی ئێمـه بـۆی بـاس كـردم ‪ -‬ئـهمن نهمـدهزانی ‪ -‬گـوتی‬‫لههۆلهنـد سـێ حیزبـی دیمـوكراتی هۆلهنـد هـهن ‪ .‬یهكـهمجار نـاوی حیزبـی دیمـوكراتی هۆلهنـد بـووه‪ ،‬سـاڵی ‪ 8366‬كۆمـهڵێك‬‫جیابونـهوه نـاوی خۆیـان نـاوه حیزبـی دیمـوكراتی هۆلهنـد ‪ 66‬دواتـر كۆمـهلێكی دی جیـا بوونـهوه ناویـان لـهخۆیان نـاوه حیزبـی‬‫دیموكراتی هۆلهند لیبـرال‪ ،‬ههرسـێكیان نوێنـهریان لهپهرلـهمان ههیـه‪ ،‬زۆرجـاریش هاوكـاریی یـهكتر دهكـهن و ئیـتلاف دهكـهن‪ ،‬و‬ ‫ههرسێكیشان به پێی قانون تۆماركراون‪.‬‬‫رووبەر‪ :‬ساڵی ‪ ٢١١٠‬كاتێك دیمووكرا بووو بە دوو پوارتی هاوشوێوە پرسوی ئەوەش ورووژا كە یەكێتوی و پوارتی بە جۆرێوك لە‬ ‫جۆرەكان نزیكن لەو كێشەیە ئایە وابوو باس لهوه دهكرا ئێوه لهیهكیهتی نزیكن ئهوانی تریش له پارتی؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬من نه بۆخۆم حیزبی دیموكراتم دابهش كرد نه پـێم خۆشـه كـهس دابهشـمان بكا‪،‬ئێمـه لهكۆنـهوه تـاكوو‬‫ئیستا باوهرمان بهپێویستی دۆستایهتی دهگهل ههموو هێـزه كوردسـتانییهكان هـهبووه و ههیـه‪ ،‬بهتایبـهت لـه باشـووری كوردسـتان‬‫ئهو دوو هێزه گهورهی دهستهلاتدار‪ ،‬لهباری سیاسی و دیبلوماسیهوه ئێمه هیچ جیاوازییهكیان لهنێوان دا ناكـهین‪ ،‬شـتێكی دیكـهش‬‫كه ئێمـه نزیكـی یهكیـهتین‪ ،‬ئـهمن ئـهوهی دهلـێم بـۆ مێـژوو بههـهموو ویـژدانم لـه رۆژی پهیـدابوونی یهكهمناكۆكییهكانـهوه لـهنێو‬‫حیزبدا ههتا ئیستا كه ئێمـه بهیهكـهوه دانیشـتووین لـههیچ كهسـی یهكیـهتیم لهسـهرهوه تـاخوارهوه نهبیسـتوه راسـتهوخۆ یـان بـه‬ ‫كینایه هانی ئێمه بدا بۆ دوولهت بوون‪ ،‬لهسهرهتاوه گوتویانه نهیكهن لهدوایهشدا گوتویانه كاری خهراپتان كرد‪.‬‬ ‫رووبهر‪ :‬ئهی بهنیسبه پارتی؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬بهنیسبهت پارتی ئهمن ناتوانم بیڵێم چونكـه تـۆ وات دانـا ئێمـه لهیهكیـهتی نـزیكین‪ ،‬یهكیـهتی ئێمـهی‬ ‫هان داوه‪.‬‬ ‫رووبهر‪ :‬مهبهستم ئهوهیه به بۆچوونی تۆ پارتی دهستی ههبوو له دوو لهتبوونی ئێوه دا؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬پارتییش قهت ئهوهی نهگوتوه بهڵام مادام ئهتۆ بهشت كردین ناچـارم شـاهیدی بـۆ ئهوانـه بـدهم كـه تـۆ‬ ‫ناویان دێنی‪.‬‬ ‫‪291‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬ ‫رووبهر‪ :‬بهڵام به پێی زانیارییهكانی من ئێوه پهیوهندیتان لهگهل یهكیهتی خۆشتره؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬ئهمن باسی پهیوهندیی دیپڵۆماسی و سیاسی دهكـهم‪ ،‬پهیوهنـدیمان لهگـهل هـهردووكیان وهك یهكـه‪ ،‬هـیچ‬ ‫كاتێك نهمان ویستوهو لهئایندهش نامانهوێ له بهینی ئهو دوو هێزهدا جیاوازی بكهین یان بهلایهكدا بكهوین‪.‬‬ ‫رووبەر‪ :‬پێتوایە سەرئەنجامی ئەو سەركێشییەی ئێران لەگەڵ ئەمریكاو كۆمەڵگای نێودەوڵەتی دەگاتە كوێ؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬زۆر ئاسان نیه بهلام ئهوهندهی دیاره‪ ،‬پێم وایه ئهو بهرهنگارییـه هـهتا ئیسـتا نهگهیوهتـه خـاڵێكی زۆر‬‫ناسك‪ ،‬یهكهم گوایه ئیران دهتوانێ مووشهكی ئهتۆمیی وا دروست دهكا که لـه كۆشـكی سـپی بـدا‪ ،‬ئـهمن دهڵـێم بیسـت سـالی مـاوه‪،‬‬‫بهتێكرا پێموایه ئیران جـارێ ئهوهنـده لهدروسـت كردنـی چـهكی ئـهتۆم نزیـك نهبۆتـهوه كـه بڵێـین ههرهشـهیه لهسـهر ئهمـهریكاو‬‫ئورووپا تهنانهت لهسهر دۆستهكانیان لهناوچهكهدا‪ .‬رهنگه لهئاینـده ئهوهنـده نزیـك بێتـهوه‪ ،‬بـهڵام هـیچ گومـانم نیـه کـه ئیـران‬‫دهیهوێ ببێته خاوهنی چهكی ئهتۆمی‪ .‬بۆیه پێم وایه ئـهو بهربهرهكانییـه درێـژه دهكێشـێ‪،‬و پێشـم وانیـه لـه ئایندهیـهكی نزیكـدا‬ ‫شهر دروست بێ‪.‬‬ ‫‪292‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬ ‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬کۆماری ئیسلامی حهز به بوونی ئۆپۆزیسیۆنێکی وهک ئێمه ناکاو‬ ‫وتووێەی ئیبراهیم شێ وەسانی‪ :‬دەگەڵ مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪:‬‬‫پرسیار‪ :‬با باسی بەرەی كۆنەپارێزان بكەین خۆ دیتت شەڕ كەوتە نێووان ئەوانەوە‪ ،‬ئەوەی ئەحومەدی نەژاد دەیكوا شوتێكی كەم‬ ‫نیە‪ ،‬پێت وایە ئەم بارودۆخە هەلومەرجێكی لەبارتر بۆ گۆرانكاری لە ئێران پێك دێنێت ؟‬‫وەڵام‪ :‬پێش ههموو شتێک پێمخۆشه بڵێـم ئهو بۆچوونانـهی لـهم وتـووێژهدا دهریـان دهبـڕم تـهنیا بیـروڕای خـۆمن و نوێنهرایـهتیی‬‫هـیچ ڕێکخراوێـک و تهنانـهت حیزبهکـهی خۆشـم ناکـهم‪ .‬ئـهم پرسـیارهی جـهنابت لهکاتێکـدا هاتۆتـه گـۆڕێ کـه \"کێشـه\"ی نێـوان‬‫خامهنـهیی و ئهحمـهدی نـهژاد هـهروهک چـاوهڕوان دهکـرا بـه سـهرکهوتنی خامهنـهیی و پاشهکشـهی ئهحمـهدی نـهژاد دهکـرێ بڵێـین‬‫کۆتایی هاتوه‪ .‬بهوحاڵه پێم خۆشه ئهوه بڵـێم کـه ئهوانـهی شـارهزای پێوهندییـه ئیـداری و قانوونییـهکانی نێـوان دهسـهڵاتدارانی‬‫ئێرانن ههرگیز پێیان وا نهبوو دهکرێ چاوهڕوانیی ئاڵوگۆڕێک له پارسـهنگی هێـز لـهنێوان ئـهو دوو مۆرهیـهدا بکـرێ‪ .‬ڕاسـته هـهر‬‫ئهوه که دهسهڵاتی \"ئاسمانی\"ی خامهنهیی بهجۆرێک درزی تێکهوتوه که لـه شـهقام ناڕازییـان دروشـمی دژی \"ولایـت فقیـه\" بـدهن و‬‫لهنێو پاوانخوازهکانیشدا ئهحمهدی نهژاد بوێرێ بیر له بهرهنگاری دهگهڵ خامهنهیی بکاتهوه‪ ،‬گۆڕانێکی دڵخۆشکهره‪ ،‬بـهڵام نـابێ‬‫لـهبیرمان بچـێ کـه هـهر بـهپێی ئـهو قـانوون و پهسـهندکراوانه کـه ئـهو کابرایـهیان پـێ بۆتـه سـهرکۆمار خامهنـهیی دهسـهڵاتی‬‫سهرووترهو ههر وهخت بیههوێ دهتوانێ به فهرمانێک لهسهر کاری لابهرێ‪ .‬لـهوهش گـهڕێ کـه ئهحمـهدی نـهژاد بۆخـۆی پێگهیـهکی‬ ‫کۆمهڵایهتیی ئهوتۆی نیهو ئهوپۆستهی لهسایهی سهری \"مقام معظم رهبری\"یهوه بهدهست هێناوه‪.‬‬‫پرسیار‪ :‬وەك گوتیان دەسەڵاتی خودا لەسەر ئەرز كەوتە بەر هەڕەشەكانی موحافهزهكاران خۆیانەوە‪ ،‬دەڵێی چی‪ ،‬كوورد بوۆچی‬ ‫لەئاستی ئەم هەموو گۆرانكارییانە بێلایەنە؟‬‫وەڵام‪ :‬ههروهک له وهڵامی پرسیاری پێشوودا گوتم بهربهرهکانیی نێوان خامهنهیی و بهناو دژبهرهکانی لـهنێو موحافهزهکارهکانـدا‬‫شهڕێکی نابهرامبهرهو چونکه ململانهکهش ههرچی ههبێ له چوارچێوهی قانوونهکانی کۆماری ئیسـلامیدایه چـاوهڕوانیی سـهرکهوتنی‬ ‫بهرامبهرهکانی خامهنهیی لهجێی خۆیدا نیه‪.‬‬‫بۆ بهشی دووهمی پرسیارهکه دهبێ بگوترێ‪ :‬لهجێدا بهقازانجی کورد نیه ببێتـه بهشـێک لـهو جـۆره ململانهیه‪،‬چونکـه لـه ڕوانگـهی‬‫ئـهو دوولایهنـه بهرامبـهر بـه کـوردو مافـه ڕهواکانیـدا جیاوازییـهک نـابینرێ‪ .‬ئهگـهریش مهبهسـت ههڵوێسـتی کـورد بهرامبـهر بـهو‬‫بزووتنهوهیه بێ که دوای دهورهی دهیهمی هـهڵبژاردنی سـهرکۆماری لـه ئێرانـدا سـهری ههڵـدا‪ ،‬باشـه بـزانین کـه کـورد ئهوهنـدهش‬ ‫‪293‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬‫دوورهپــهرێز نــهبوو‪،‬و چهندکــهس لهوانــهی لــه خۆپێشــاندانهکانی تــاران و شــاره گــهورهکانی دیکــهی ئێــران بهدهســتی هێــزه‬ ‫چهکدارهکانی ڕێژیم شههید کران له خوێندکاران و ڕووناکبیرانی کورد بوون ‪.‬‬‫جگه لهوه دهکـرێ بـۆ کـهمڕهنگ بـوونی نهخشـی کـورد لـهم بزووتنهوهیـهدا ئامـاژه بـه دوو هـۆی دیکـهش بکـهین‪ :‬یـهکیان ئـهوه کـه‬‫ڕێبـهرانی ئـهو بزووتنـهوهیەی بـه بزووتنـهوهی سـهوز ناوبـانگی دهرکـرد لـه بهرنامهکانیانـدا شـتێکی بـهرچاویان سـهبارهت بـه‬‫داخوازییـهکانی کـورد نهگونجانـدبوو‪،‬و بـهوجۆره کـورد خـۆی تێـدا نهدهدیتـهوه‪ .‬دووهمـیش ئـهوه کـه ئـهو ڕاپهڕینـه نـه لـهباری‬‫زهمانییهوه بهردرێژ بوو نه پهلوپۆی هاویشـته شـاره بچووکـهکان و ناوچـه جۆراوجۆرهکـانی ئێـران و یـهک لـهوان کوردسـتان‪،‬ئهگهر‬ ‫تهنیا کرماشانی لێدهرکهین‪.‬‬‫پرسیار‪ :‬لە كوردستانی رۆژهەڵا جگە لە تەق وتۆقێكی پەژاك ئێوە لە حاڵەتی نەشوەڕ نەئاشوتین لەگەڵ كۆمواری مەلاكوان‪ ،‬دەی‬‫خۆ وایە ئێوە شەڕ ناكەن‪،‬ئەرێ بەراست ئێمە زۆر نابیستین لەسەر ئێوە پێت وانویە مەلا دەسوەڵاتدارەكانی تواران ئۆپۆزیسویۆنێكی‬ ‫چەشنی ئێوەیان گەرەكە؟‬‫وەڵام‪ :‬بهداخـهوه ڕابـردووی خـهباتی ڕزگاریخوازانـهی نهتـهوهی کـورد کـه دهسـهڵاتداران زوربـهی وهختـهکان جگـه لـه دیفـاعی‬‫چهکدارانـه ڕێگایـهکیان بـۆ نههێشـتۆتهوه ئـهو بۆچوونـهی لـه بیـرو مێشـکی زۆرکهسـدا دروسـت کـردوه کـه بهربـهرهکانیی سیاسـیی‬‫تێکۆشهرانی کورد بهدژی دهوڵهتهکان تهنیا له ڕووبهڕووبوونهوهی چهکدارانهدا ببینن‪ .‬ڕاسـتگۆیانه دهڵـێم کـه هێـزه سیاسـییهکانی‬‫کوردی ڕۆژههڵات له ههلومهرجی ئێستادا مهترسییهکی سهربازی بـۆ سـهر دهسـهڵاتی کۆمـاری ئیسـلامی پێـک نـاهێنن‪ .‬بـهڵام ئهگـهر‬‫ئاگاتـان لـهو هـهموو پیلانگێڕانـه ههبایـه کـه کۆمـاری ئیسـلامی بـهدژی هێـزه خـهباتگێڕهکانی کـوردی ڕۆژهـهڵات بـهڕێوهی دهبـاو‬‫زانیباتان ئهو ڕێژیمه خ پـارهو ئێنێڕژییـهک بـۆ زهبروهشـاندن لـهو خهباتکارانـه سـهرف دهکـا‪ ،‬دڵنیـام کـه هیچوهخـت پرسـیارێکی‬‫واتان بۆ دروست نهدهبوو‪ .‬نهخهیر کۆماری ئیسلامی حهز به بوونی ئۆپۆزیسیۆنێکی وهک ئێمه ناکاو ههرچی لهدهستی بێ دهیکا بـۆ‬ ‫ئهوهی ئهو ئۆپۆزیسیۆنه لهنێو بهرێ یان ههرنهبێ لاوازی بکا‪.‬‬‫پرسیار‪ :‬باشوە ئێووە بەتەموای چوین‪ ،‬باشوە بوۆچی خەڵكوی خۆتوان بوۆ پەرلەموانی ئێوران هەڵنوابەێرن‪ ،‬دەبینوین پەكەكە لەچیاكوان‬‫دایكوتاوە‪ ،‬لە ئەنقەرەش لەناو پەرلەمان خەڵكی هەیە ‪ ،‬ئەمجارەش ‪ ٠٠‬كەسی نزیوك بەخۆیوان نواردە نێوو پەرلەموان‪ ،‬ئەرێ ئوێمە‬ ‫دەزانین بارودۆخ لە ئێران جیاوازە‪ ،‬بەڵام بۆچی ئێوە شتێكی نزیك لەمە ناكەن؟‬‫وەڵام‪ :‬دهگهڵ ئهوهی جیـاوازیی نێـوان ئێـران و تورکیـا ‪ -‬ههرنـهبێ‪ -‬لـهم بـوارهدا لـه زهوی تـا ئاسـمانه بـهڵام بهشـبهحاڵی خـۆم‬‫پێموایه ههر لهسێبهری ئهم ڕێژیمه ئازادیکوژهشدا باشتر وایـه هێـزه سیاسـییهکانی کـوردی ڕۆژهـهڵات هـهموو کاتێـک هـهوڵ بـدهن‬‫ڕێگایهک بۆ بهشداریی ههڵبژاردن و ناردنی نوێنهرانێکی جێی متمانه بۆ پارلمانی ئێران بدۆزنهوه‪ .‬مهرج نیـه هێـزه سیاسـییهکان‬‫کاندیدا بهناوی خۆیانهوه بناسێنن که دیاره ههرگیز رێگای ئهوهیان پێ نـادرێ‪ ،‬بـهڵام دهکـرێ لـهنێو ئهوانـهدا کـه وهک کهسـانی‬ ‫‪294‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬‫سهربهخۆ کاندیـد دهبـن و تهنانـهت بـه کاندیـدا وهریـش دهگیـرێن‪ ،‬حیزبهسیاسـییهکان پشـتیوانی لهوکهسـانه بکـهن کـه بـهجێگای‬‫متمانهی خهڵکیان دهزانن‪ .‬لهسهریهک ئهمن بـایکۆتی هـهڵبژاردن بهتایبـهتی بـۆ پارلمـان بـه شـێوهیهکی ناچـالاک و ناکاریگـهری‬‫خهبات بهدژی دهسهڵاته دیکاتۆرهکان دهزانم‪ .‬بـهڵام دیـاره حیزبـه سیاسـییهکان ههرکامـه لـه ڕوانگـهی خۆیـهوه بهرامبـهر بـه هـهر‬ ‫ڕێفڕاندۆم و ههڵبژاردنێک ههڵوێست دهگرن و وهک خۆشم ههڵوێستی حیزبهکهم ههرچی بێ پهیڕهویی لێدهکهم‪.‬‬‫پرسیار‪ :‬ئێوە سیاسییانی كوردی رۆژهەڵا پەر و بڵاون‪ ،‬نازانم بۆچی هەركاتێك ئەو وتە عەڕەبییەم گوێ لێ دەبوێ كە دەڵوێ‬ ‫(( عەڕەبەكان ئیتیفاقیان كردوە كە قە ئیتیفاق نەكەن)) من ئێوەم بیر دەكەوێتەوە پێت وایە من هەڵهم؟‬‫وەڵام‪ :‬بێگومان ئهوه ڕاسته که هێزهکانی ئۆپۆزیسیۆنی کوردی ئێران لهنێو خۆیاندا پهرت وبڵاون و تائێسـتا نـهیانتوانیوه لهسـهر‬‫بهرنامهیهکی هاوبهش بۆ خهبات لهپێناوی ئامانجهکانی گهلی کـورددا یـهک بگـرن‪ .‬بـهڵام لـه بهشـهکهی دیکـهدا دهگـهڵتان هـاوڕا‬‫نیم و پێم وانیه ئهوان ڕێک کهوتوون که ڕێک نهکهون(اتفقوا علـی أن لایتفقـوا)‪ .‬بـا بڵێـین لهسـهر ئـهوهش ڕێـک نهکـهوتوون‪ .‬بـۆ‬‫نموونه حیزبی دێموکڕاتی کوردستان ههمیشه ئاماده بووهو ههیـه کـه دهگـهڵ هـهموو لایهنـه خـهباتگێڕهکانی کـوردی ڕۆژهـهڵات بـۆ‬‫گهیشـتن بـه بهرنامهیـهکی هاوبهشـی خهباتگێڕانـه بـێ هـیچ پێشـمهرجێک دابنیشـێ و وتـووێژ بکـا‪ .‬بهوپێیـه ئـهمن وهک جـهنابت‬‫ڕهشـبین نـیم و ئومێـدم بـه لێـك کۆبوونـهوهی هێـزه تێکۆشـهرهکانی ڕۆژهـهڵات لهدهسـت نـهداوه‪ .‬بـهباوهڕی مـن ههلومـهرجی کـارو‬‫تێکۆشان و ئاڵوگۆڕهکانی وڵات و ناوچه له دواڕۆژێکی (نه زۆر دووریشدا) ههمووان دهگهیهنێته ئـهو بڕوایـه کـه پێویسـته هێنـدێ‬ ‫بهربهستی دهروونی لهسهر ڕێگای ڕێککهوتن ههڵگرن و ڕهوتێکی جیاواز له رابردوو له پێوهندییهکانیاندا بگرنه بهر‪.‬‬ ‫پرسیار‪ :‬كەواتە بۆچی ئەزیە ناكێشن سەردانێكی هیجری بكەن؟ خۆ ئێوە بە چەند هەنگاوێك دەگەنە لای ئەو‪.‬‬‫وەڵام‪ :‬وهک لهپێشهوه گوتم ئـهمن بـهناوی خۆمـهوه قسـه دهکـهم و لـه قسـهکانی خۆشـم بهرپرسـم‪ .‬بهشـبهحاڵی خـۆم پـێم وانیـه‬‫پێشنیارێکی قورسم پێدهکهی‪ .‬خۆ داوات نهکردوه بچمه مـاڵی دوژمـن‪ .‬ئهوکهسـهی پێشـنیار دهکـهی بچمـه سـهردانی تـا پێـنج سـاڵ‬‫لهمهوبهر لهگهڵم له یهک سهنگهردا بووهو ئێستاش له سهنگهرهکهی تهنیشتمدا بـۆ ئامـانجی هاوبـهش و بـهدژی دوژمنـی هاوبـهش‬‫خهبات دهکا‪ .‬کهوابێ دڵنیات دهکهم ئهگهر بزانم سهردانی من دهبێته مایهی توانهوهی سههۆڵهکان و پێکهاتنی زهمینهی لهبار بـۆ‬‫بـاس و وتـووێژ دهربـارهی پێکهێنـانی پێوهندییـهکی سـالمی خهباتگێڕانـه‪ ،‬لـهجیاتی جارێـک دهجـار دهچمـه سـهردانی‪ .‬دهفـهرموو‬ ‫جهنابت ئهگهر لهدهستت دێ ئهو زهمینهیه بڕهخسێنه بزانه به خ گیانێکهوه پێشوازیی لێدهکهم ‪.‬‬‫پرسیار‪ :‬دیسان كۆنگرەی نەتەوەیی هاتەوە بەر بواس‪ ،‬كوورد هەر دەڵوێ كوۆنگرەی نەتەوەیوی‪ ،‬كە چوی گولەنیەكوان لە هەولێور‬ ‫کۆنگرەیان بەست‪ ،‬ئێمە كۆنگرەی نەتەوەییمان ههر نەبەست‪،‬پێت وایە كۆنگرەی نەتەوەیی هەر قسەیە یان دەبێت ببەسترێت؟‬ ‫وەڵام‪ :‬واتێدهگهم پێکهاتنی کۆنفڕانسێکی نهتهوهیی که ههموو حیزب و ڕێکخراوه خهباتگێڕهکانی ههر چوار پارچهی کوردستان‬ ‫‪295‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬‫بگرێته خۆی لهمێژه بۆته ئهرکێکی نیشتمانی و نهتهوهیی‪ .‬ئهوهی تائێستا بهجێگهیاندنی ئهو ئهرکه پیرۆزهی دوا خستوه هێنـدێ‬‫ورده تێبینیـی سیاسـی و دیپڵۆماسـی و هێنـدێ نـاکۆکیی لابـهلای نێـوان بهشـێک لـه هێـزه سیاسـییه کوردهکانـه‪،‬جا لـه بهشـێکی‬ ‫کوردستاندا بن یان له دوو بهش و سێ بهشدا‪.‬‬ ‫‪296‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬ ‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬ئهو ههلانهی بوون و کورد له دهستی چوون‪ ،‬بهشێکی کهمتری‬ ‫خهتای خۆی بوون‬ ‫(وتووێژی رۆژنامهی \"ئاوێنه\" لهگهڵ مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده)‬ ‫رێکخهر کهماڵ چۆمانی‬‫مرۆڤێکـی پـرخ سـپی لـه ژوورێکـی سـادهی خـانووێکی کـۆن لـه کـامپێکی شـاری کۆیـه‪ ،‬دانیشـتوه‪ .‬بیرێکـی لای کتێبهکانیـهتی و‬‫بیرێکیشی لای بهرهوپێشبردنی پارتهکـهی و دۆزی کـورده لـه رۆژهـهڵات‪ .‬بـه زمـانێکی زۆر پـاراوی کـوردی قسـه دهکـات‪ ،‬بـۆ هـهر‬ ‫قسهیهک خوێندنهوهیهک و مهسهلهیهکی ههیه‪.‬‬‫کاتێک لهگهڵت دهکهوێته گفتوگۆ‪ ،‬نازانیت ئـهو ئینسـانه نـه ئهدیبـه نـه سیاسـی‪ .‬مـن پێشـتر ئـهوهم بـهر گـوێ کـهوتبوو کـه زۆر‬‫خهڵک پێی دهڵێن واز له سیاسهت بێنه‪ ،‬ههندێکیش پێی دهڵێن واز له ئهدهب بێنه‪ .‬من ئهو رۆژه تێگهیشتم که ههردووکیان بـه‬‫ههڵهدا چوونه‪ .‬عهبدوڵڵا حەسەن زاده‪ ،‬پیاوی سیاسهته و هی ئهدهبیشه‪ .‬من ههستم کرد ئـهو خـاکی یـهی لـه \"زاده\" دایـه‪ ،‬هـی‬‫ئهدهبه‪ .‬ئهو قسهزانی و تهکنیکهی قسهش که بۆ سیاسهت پێڕهوی دهکات‪ ،‬وات لێـدهکات بـه سیاسـی یـهکی دابنێیـت‪ ،‬کـه سـهری‬ ‫له سیاسهت دا کردۆته بهفر‪.‬‬‫عهبـدوڵڵا حهسـهنزاده‪ :‬ئهنـدامی کۆمیسـیۆنی چـاودێری بهسـهر بهرنامـه و ئهساسـنامهی حیزبـی دێمـوکرات و سـکرتێری پێشـووی‬‫حیزبی دیموکڕاتی کوردستانی ئێران‪ ،‬له وتووێژێکی دا لهگهڵ رۆژنامهی ‪ ،،‬باس له بهشێک لهو گۆڕانکاری یانهی ئێسـتای کـورد‬‫و پارتهکهی و رۆژههڵاتی کوردستان دهکات‪ .‬هاوکات خوێندنهوهیهکی ستراتیژی یانه بۆ حیزبی دیمـوکڕات لـه دوێنـێ و ئـهمڕۆ و‬ ‫سبهی دا دهکات‪.‬‬‫ئاوێنه‪ :‬مامۆستا بهر لهههر شتێک‪ ،‬خۆشه لهزاری خۆتهوه کورتهیهکی ژیانی بهڕێزتان بزانین‪ ،‬بهتایبه ئهو رۆژانهی لوه بنواری‬ ‫قهندیل مامۆستای ئایینی بوونه و لهوێ مهلا بووونه؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬له سهریهک‪ ،‬پێموایه ژیانی من ئهوهنده جێگای سهرنج نیه‪ ،‬بهڵام ئهگهر بـه کـورتی بـۆت بـاس بکـهم‪،‬‬ ‫له دێیهکی چکۆڵهی ناوچهی سهردهشتی رۆژههڵاتی کوردستان له دایک بووم‪ .‬له بهرئهوهش که دێیهکهی من تا چهند ساڵێک‬ ‫‪297‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬‫دوای گهوره بوونی مـن قوتابخانـهی دهوڵـهتیی لـێ نـهبوو‪ ،‬بـهڵام قوتابخانـهی ئـایینیی لـێ بـوو‪ ،‬لـه حـوجرهی فـهقێیان دهسـتم‬‫کـردوه بـه خوێنـدن‪ .‬لـه سـهرهتاوه‪ ،‬هـهر وهک بـاو بـوو‪ ،‬ههنـدێک ورده کتێـب کـه بـه فارسـی بـوون‪ ،‬ئـهوانم خوێنـدوه و پاشـان‬‫ئهوانهم خوێندوون که پێیان دهڵێن علومی عهڕهبی یا زانسته ئایینییهکان‪ ،‬که رهنگه زانسته عهڕهبییهکان راستتر بێـت‪ ،‬چونکـه‬‫زانسـته ئایینییـهکان چهنـد زانسـتێکی سـنووردارن‪ ،‬فیقهـه و حهدیسـه و ئوسـووله لهگـهڵ چهنـد زانسـتێکی ئـاوا‪ ،‬ئـهوانی تـر‬ ‫ههموویان عهڕهبین‪.‬‬‫سهرهنجام‪ ،‬پاشی چهند ساڵێک که نزیکی ههشت ساڵ بوو‪ ،‬خوێندنی مهلایهتیم تهواوکرد‪ .‬لهگهڵ ئهوهی ههر لـه ئهوهڵـهوه زۆر‬‫حهزم له خویندنهکهی بوو ئێستاش ههر شانازیی پێوه دهکهم‪ ،‬بهڵام حهزم له ئیشی مهلایهتی نـهبوو‪ .‬رهنگـه لـه پـێش دهورانـی‬‫منیش ههر وا بووبێت‪ ،‬بهڵام له سهردهمی مندا تاڕادهیـهکی زۆر‪ ،‬لـه مـۆد کـهوتبوو‪ ،‬قـهدری جـارانی نـهمابوو‪ .‬پـێم خـۆش نـهبوو‬‫مهلایـهتی بکـهم‪ ،‬بـهڵام بـه حـوکمی ئـهوهی مـن لـه دێ بـووم و کاسـبیهکی دیکهشـم نـهبوو بیکـهم‪(،‬بـۆ خـۆم کـوڕه جـۆڵام حـهتا‬‫جۆڵاییشم نهدهزانی) بۆ ماوهی شهش ساڵ له ناوچهی سهردهشت مهلایهتیم کـرد‪ .‬لـه مهلایهتییهکـهدا‪ ،‬خـهڵک پێـی وابـوو مـهلای‬‫باشم‪ .‬نهک مهلای باش بهو مانایه که من زۆر عالمم‪ ،‬زیاتر مهبهسـتم ئهوهیـه ئـهوهی ئـهرکی خـۆم بـوو وهکـوو مـهلا‪ ،‬لـه دهرس‬‫گوتنـهوه بـه قوتابییـانی دینـی و ئـهو ئهرکانـهی کـه دهکهونـه سـهر ئهسـتۆی مـهلا وهکـوو کاروبـاری دینـی بـه رادهیـهکی زۆریـش‬‫کاروباری کۆمهڵایهتی‪ ،‬لـهوهدا خـهڵک لـێم ڕازی بـوون‪ .‬بهخۆشـییهوه‪ ،‬لهبهرئـهوهی بیروبـاوهڕی سیاسـیم هـهبوو و خـهڵکیش ئـهو‬‫بیروباوهڕه سیاسییهی پێوه شک دهبردم‪ ،‬زیاتر ئولفهتیان به لای منهوه ههبوو و مهسائیلی زۆریان دههێنایـه لای مـن‪ ،‬تهنانـهت‬‫له دهورووبهریش (نـهک هـهر لـه دێیهکـهی خـۆم)‪ ،‬کـه گیروگرفـت ههبووایـه‪ ،‬خـهڵک دههـاتن و کێشـهکهیان دههێنایـه لای مـن و‬‫داوایان لێ دهکـردم داوهری بکـهم‪ ،‬ئهمـه جگـه لـهوهی جـار هـهبوو کێشـهی کۆمهڵایهتییشـیان دههێنایـه لای مـن بـۆ ئـهوهی بۆیـان‬ ‫چارهسهر بکهم‪.‬‬‫رهنگه ئهوهنده بۆ باسکردنی ژیانی خۆم کافی بێ‪ ،‬ئهگهر شتێکی لێ زیاد بکهم‪ ،‬ئهوهی لێ زیاد دهکهم که من له تهمـهنێکی زۆر‬ ‫کهمدا‪ ،‬هاتمه نێو کاری سیاسی‪ ،‬یان باشتر بڵێم واریدی کاری حيزبی بووم‪ ،‬چونکه بهڕاستی پێنج ساڵیش بوو ببوومه حيزبی‪،‬‬‫بهڵام نهببوومه سیاسی‪ .‬زیاتر لهوهش‪،‬پاش ماوهیهکی شهش ساڵی که ئیتر لهگهڵ دونیای سیاسهت تێکـهڵاو بـووم‪ ،‬مـهجبوربووم‬‫رۆژههڵاتی کوردستان بهجێبهێڵم و دهربهدهر بم و بێمـه باشـووری کوردسـتان‪ .‬کـه هاتیشــم بـۆ باشـوور‪ ،‬دیسـان ناچـار بـووم وهک‬‫مهلایهک لـه دێیـهکی لای سهنگهسـهر و بنـاری مـهنگوڕان دابنیشـم‪ .‬دواتـر کهوتمـه نێـو دنیـای سیاسـهت و کـاری حیزبـی و ئینجـا‬ ‫رۆژنامهنووسی و نووسین و وهرگێڕان‪ .‬ئهوه کورتهیهکی ژیانی منه‪ ،‬هیچ شتێکی وای تێدا نیه که بۆ خهڵک جێگای سهرنج بێ‪.‬‬‫ئاوێنه‪ :‬مامۆستا تۆ وهک شۆڕشگێڕێک و سیاسوهتمهدار و ئوهدیب و نووسوهر و وهرگێوڕ و رۆژنامهنووسوێک‪ ،‬کوه توهواوی ژیوانی‬‫خۆ لهو بووارانهدا سهرک کرد‪ ،‬که ئێستا ئاوڕ لهو مێەووه دوور و درێەهی خۆ ئهدهیتهوه‪ ،‬ههم رۆژانی شکسوت و هوهمیش‬ ‫رۆژانی سهرکهوتن‪ ،‬چۆن ئهو رۆژانه ئهبینیت‪ ،‬ئهو رۆژانه چۆن ئهخوێنیتهوه‪ ،‬بهتایبه له ژیانی سیاسی و ئهدهبیتدا؟‬ ‫‪298‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬پیاوێکی گهوره قسهیهکی جوانی ههیه دهڵێ \"زۆر گرنگ نییه ئینسان له ژیانیدا خ دهکا‪ ،‬بـهڵام ئـهوه‬‫گرنگه ئینسان ئهو کاتهی دهمرێ‪ ،‬بتوانێ بڵێ ئهوهی له توانامدا بوو کـردم\"‪ .‬ئـهمن نـاڵێم ئـهوهی لـه توانامـدا بـووه کردوومـه‪،‬‬‫بهڵام تا رادهیهک لهوه رازیم که ئهو ئهرکهی دهبوو یـهکێکی وهکـوو مـن لـه مهوقیعییـهتی منـدا بـهجێی بگهیـهنێ‪ ،‬تـا رادهیـهکی‬‫باش‪ ،‬ئهگهر به نیسبهتی سهدی بگرین‪ ،‬لانی کهم له سهدا ههشتای ئـهوهی کردوومـه لێـی ڕازیـم‪ .‬بـهڵام خـهبات بـۆ هـهر شـتێک‬‫بێت‪ ،‬خهبات بۆ ژیان بێت و بۆ کار و کاسبییش بێ‪ ،‬حهتمهن سهرکهوتن وشکانی ههیه‪ ،‬ژیـانی مـن و ژیـانی سیاسییشـم و حـهتا‬‫ژیـانی کۆمهڵایهتییشـم پـڕه لـه سـهرکهوتن و تێشـکان‪ ،‬کـه بهداخـهوه وهکـوو میللـهتـی کـورد‪ ،‬ناکامییـهکان و تووشـی شکسـت‬‫هاتنهکان‪ ،‬رهنگه زیاتر بـن‪ ،‬بـهڵام سهرکهوتنیشـی تێـدان‪ ،‬ئـهمن پـێم وایـه سـهرکهوتنهکان و شکسـتهکان هـهردووکیان دهتـوانن‬‫ببنه سهرمایه بۆ ژیانی سیاسی یا حهتا ژیانی شهخسی و کۆمهڵایهتییش‪ .‬بهو مانایه که له سهرکهوتنهکان‪ ،‬ئیسـتیفاده دهکـهین‬‫بۆ بهرهوپێشـچوون‪،‬له شکسـتهکانیش دیسـان ئیسـتیفاده دهکـهین‪ ،‬بـۆ دهرس لێـوهرگرتن بـۆ ئـهوهی لـه خـهباتی ئاییندهمانـدا تـێ‬ ‫بکۆشین ئهو شکستانه بهتایبهتی ئهوانهی که له ههڵه و ئیشتیباهی خۆمانهوه دێن‪ ،‬ئهوانه دووپاته نهکهینهوه‪.‬‬‫ئاوێنه‪ :‬کهم کهس ههیه بتوانێ ژیانی سیاسی و ئهدهبیی خۆی بهیهکهوه گرێ بدا و بهیهکهوه بیان گونجێنێ‪ ،‬بوهڵام وهک دیواره‬‫تۆ توانیوته‪ ،‬ههم ژیانی ئهدهبیی خۆ بهردهوامی پێ بدهیت تا ئهو چرکه سواتانهی ئێسوتا‪ ،‬ژیوانی سیاسییشوت هوهروهها‪ ،‬پێوت‬ ‫وایه له کام بهشی ژیانتا‪ ،‬ههم سهرکهوتووتر بوویت‪ ،‬ههمیش مورتاحتر و ئاسوودهتر بوویت؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬زۆر کهس گوتوویانه‪ ،‬پاشمله و بهرهوروو‪ ،‬جا هـهر کهسـه بـه مهبهسـتێک گوتوویـهتی بریـا فـڵان کـهس‬‫(مهبهست له عهبدوڵا حهسهن زادهیه) کاری ئهدهبیی بکردایهو کاری سیاسیی نهکردایـه‪ .‬ئـهمن بۆخـۆم رایـهکی دیکـهم ههیـه‪ ،‬لـه‬‫پێشدا زۆرجارم گوتوه (به بێ ئهوهی هیچ مهبهستێکم ههبێ) که ئهمن خۆم به ئهدیب نازانم‪ ،‬خۆم به ئهدهبدۆسـت دهزانـم‪ .‬پـێم‬‫خۆشه ئهو ناوه لهسهر خۆم دانێم‪ .‬کـارێکی سـهیرو سهمهرهشـم لـهبارهی ئهدهبـهوه نـهکردوه‪ ،‬بـهڵام بـه هـهر حـاڵ‪ ،‬پێموایـه ئـهو‬‫خزمهتانهی بۆ میللهتی خۆم له دهستم هاتوون ئهوهی لهباری سیاسییهوه کردوومن‪ ،‬پترم له دهست هاتوه تـا ئهوانـهی لـه بـاری‬‫ئهدهبییهوه کردوومن‪ ،‬چونکه پێم وایـه لـه بـاری سیاسـییهوه ههرچهنـدیش کـهم بـێ ئـهوهی ئـهمن کردوومـه‪ ،‬بـه هـهموو ئهوانـهی‬‫توانای ئهدهبییان به قهد من بوو نهدهکرا‪ ،‬بهڵام ئهوهی لهباری ئهدهبییهوه کردوومه‪ ،‬بـه هـهموو ئهوانـهی لـه بـاری سیاسـییهوه‬ ‫به قهد من بوون دهکرا‪.‬‬‫ئاوێنه‪ :‬مێەووی حيزبی دیموکرا ‪ ،‬بهشێکه له مێەووی خهباتی رزگواریخوازیی کوورد‪ ،‬رۆژانێوک هۆکواری سوهرکهوتنی گوهلی‬‫کورد بووه‪ ،‬رۆژانێکیش ههبوونه دیموکرا کوردی بهرهو ئاقاری خراپ بردوه‪ ،‬ئێستا زهمهنێکی دوورودرێە بهسهر ئهو حيزبه‬ ‫بهسهرچووه‪ .‬تۆ خوێندنهوه چیه بۆ رابردووی ئهو حيزبه و داهاتوو و ئێستاشی؟‬ ‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬ههر وهکوو له پرسیارهکهدا هاتوه‪ ،‬ههم مێژووی حیزبهکه بهشێکه له مێژووی خهباتی رزگاریخوازانهی‬ ‫میللهتی کورد‪ ،‬ههم حيزبی دیموکڕاتی کوردستان و ئهندامانیشی بهشێکن له میللهتی کورد‪ .‬کهوابێ ئهو نهخۆشییانهی بۆ‬ ‫‪299‬‬

‫بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده‬‫میللـهتی کـورد هـهن‪ ،‬بـۆ حيزبـی دیمـوکڕات و ئهندامانیشـی هـهن‪ .‬ئـهو شـته باشـانهش کـه لـه میللـهتی کـورد و بزووتنـهوهی‬ ‫رزگاریخوازانهی میللهتی کورددا ههن‪ ،‬بۆ حيزبی دیموکڕاتی کوردستانیش ههن‪.‬‬‫بێگومـان‪ ،‬حيزبـی دیمـوکڕات سـهرکهوتنی هـهبوون و شـکانی هـهبوون‪ ،‬لـه بهرنامـهکانی خۆیـدا‪ ،‬لـه سیاسـهتهکانی خۆیـدا و لـه‬‫دروشمهکانی خۆیدا شتی دروستی ههبوون‪ ،‬شتی نادروستی ههبوون‪ .‬رهنگه ههر لـه وهختـی خۆیـدا بـه ههڵـه چـووبێ‪ ،‬شـتی واشـی‬‫ههبووه لهوانهیه له وهختی خۆیدا دروست بووبێ و دوایـی بهسـهر چـووبێ پێویسـت بـووه بیگـۆڕێ‪ .‬بـهڵام لهسـهر یـهک پـێم وایـه‬‫حيزبی دیموکرات بێ ئهوهی لهبهر ئهندامهتیی خۆم دهو حيزبهدا وا بڵێم‪ ،‬له نێو حيزبـه سیاسـییهکانی کوردسـتاندا دهتـوانێ بـه‬‫ههڵوێستهکانی خۆی دڵخۆش بێ‪ .‬سیاسهتێکی تاڕادهیهکی زۆر راستگۆیانهی ههبووه‪ ،‬دهگهڵ میللهتی خۆی راست بـووه‪ .‬ئهوهنـدهی‬‫له توانایدا بووبێ خزمهتی میللهتی خۆی کردوه‪ .‬سـهربهرزانه ژیـاوه‪ .‬نـاڵێم ههڵـهی نـهکردوه‪ ،‬یهقینـهن ههڵـهی کـردوه‪ ،‬رهنگـه‬‫هـهر بـۆ خـۆم بـزانم چهنـدهمان ههڵـه کـردوه‪ ،‬بـهڵام ههڵـهی وای نـهکردوه زهڕبـه لـه سـهربهرزیی میللهتهکـهی و سـهربهرزیی‬‫تاریخهکهی خۆی بدا‪ ،‬ئهمهش دهتوانم بڵێم جێی شانازییه‪ .‬لـهو بارهیـهوه‪ ،‬بـه رابـردووی حيزبهکـهی خۆمـان سـهربهرزم‪ .‬لهگـهڵ‬‫ئهوهشدا حيزبهکه سهرکهوتنی گـهورهی بهدهسـت نـههێناوه‪ ،‬بـهڵام نـه کـارێکی کـردوه قـهرهبوو نهکرێتـهوه‪ ،‬ئهوهنـده غهڵـهتێکی‬ ‫گهوره بێ‪ ،‬نه غهڵهتی چوکهڵهشی ئهوهنده دووباره کردۆتهوه که لێی ببێته کارهسات‪.‬‬‫ئاوێنوه‪ :‬پێوت وایوه ئوهو قۆناغوهی کوه ئێسوتا کوورد تێیودا دهگووزهرێنێ لوه هوهر چووار پارچوهی کوردسوتان‪ ،‬قۆناغێوک بوێ لوه‬‫بهرژهوهندیی کورد‪ .‬پێت وانیه کورد ئهو ههموو ههلهی له بهر دهستی دا بوو له دهستی داوه‪ ،‬ئایا ئهو ههلانوهی کوه پێشوتر بوۆ‬‫کورد رێک کهوتوون و کورد نهی قۆستوونهتهوه‪ ،‬رێک دهکهونهوه‪ ،‬ئایا ئهو ههلانه رێک دهکهونهوه‪ ،‬ئهی ئایا کورد لوهو چووار‬ ‫چێوهیهدا به کوێ دهگا؟‬‫عهبدوڵڵا حهسهنزاده‪ :‬لێرهدا روانگهکه فهرقی ههیه‪ .‬به باوهڕی من‪ ،‬ئهو ههلانهی که بوون و کورد له دهستی چوون‪ ،‬بهشێکی‬‫کهمتری خهتای خۆی بوون‪ .‬له کوردهواریدا دهڵێن \"ئهوهی له شهڕێ نهبێ‪ ،‬شـێره\"‪ .‬کهسـێک کـه لـه لاوه تهماشـا دهکـا‪ ،‬هێنـدێک‬ ‫خوێندنهوهی ههیه که ئهگهر له نێو ڕووداوهکهدا بێ‪ ،‬بهرپرسیارهتیی شتهکهی له ئهستۆ بێ‪ ،‬تهماشا دهکا وا نیه‪.‬‬‫بۆ نموونه‪ ،‬ههر ئێستا زۆر شت به قیادهی کورد دهگوترێ \"دووباره دهڵێم پاکانه بۆ هیچ حيزبێک‪ ،‬رێبهرێک و کهسێکی سیاسـیی‬‫کورد و غهیری کورد ناکهم''‪ ،‬کهسیان بێ خهتا نین ‪،‬ئهوهی کار بکا خهتای ههر دهبێ‪ ،‬بـهڵام زۆر شـت ئێسـتا بـه قیـادهی کـورد‬‫دهگــوترێ (مهبهســتم قیــادهی باشــووری کوردســتانه)‪ ،‬پێیــان دهڵــێن ئــهوهیان غهڵهتــه‪ ،‬ئــهوهیان نــهدهبوو وا بکردایــه و لــه‬‫دهرفهتهکه ئیستیفادهیان نهکردوهو‪ ...‬به باوهڕی من وا نیه‪ .‬رێبهرایـهتیی کـورد تـا رادهیـهکی بـاش توانیویـهتی ئـهو دهرفهتـهی‬‫پێک هاتوه بقۆزێتهوه‪ ،‬بهڵام دهرفهتێک نهخوڵقاوه ههر له ههلومهرجی ئێستاماندا و له پاش سـاڵی ‪ 1991‬هوه بگـره تـا سـاڵی‬‫‪ ،2339‬ئهو دهرفهته پێک نههاتوه که کورد بتوانێ دهوڵهتی سهربهخۆ دامـهزرێنێ تـا بڵێـین قیـادهی کـورد بێتوانـابوو نـهیتوانی‬‫کهڵکی لێ وهربگرێ‪ .‬وا نیه‪ ،‬ههلهکان که له دهست چوون‪ ،‬ههلی وا گهوره بووبن که له بـێ توانـایی قیـادهی کـوردی لـه دهسـت‬ ‫‪300‬‬