بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهچووبن .هێندێک عامیلی دهرهکیی ههن که به دهسـهڵاتترن ،کاریگـهرترن ،بـهتواناترن لـه تواناکـانی کـورد .ئهگـهر بێمـهوه سـهروهڵامی پرسیارهکه ،ئهو ههلومهرجـهکهى ئێسـتا تێیـدا دهژیـن بـۆ بزووتنـهوهی رزگاریخوازانـهی کـورد ،ههلومـهرجێکی باشـه .بـهومانایه دهڵیم که ئهو دهورانه بهسهرچووه که کورد جارێکی دیکه حاشا له بوونی بکـرێ و جـارێکی دیکـه گهلهکۆمـهی دهوڵـهتانیلێ بکرێ و قهتڵوعامی لێ بکرێـت .ئـهو رۆژانهشـمان لـه مێـژوودا زۆر دیـون ،بهتایبـهتییش لـه دوو بهشـی کوردسـتان \"بـاکوور وباشوور\" ،قهڵاچۆمان دیـوه لـهم دوو بهشـهدا ئـهوهش لـه مێـژووی سـهد سـاڵی رابـردوودا بـهڕوونی دیـاره .پـێم وایـه ئـهو دهورانـهبهســهر چــووه .لــه پاشان،ڕاســته مهســهلهی کــورد نهبۆتــه مهســهلهیهکی نێونهتهوهیی،بــهڵام بــه هــهر حــاڵ مهســهلهی کــورد مهسهلهیهکه له دونیادا ناسراوه.ئهوانه ههموو فاکتهری موناسیبن بۆ خهباتی رزگاریخوازانهی میللهتی کـورد .هێنـدێک ناتـهواویمان هـهن ئهگـهر بتـوانین ئهوانـه چارهسهر بکهین ڕهنگه له داهاتوودا بهرههمی باشی لێ وهدهست بکهوێ.ئاوێنه :بۆ ئهوهی جارێکی تریش کهمێکی تر لهسهر ئهوه بوهستین ،له ماوهی داهاتوودا ،سوێ هوهڵبەاردن لوه تورکیوا ،عێوڕاق وئێرانیش دهکرێن ،پێت وایه ئهو ههڵبەاردنانه گۆڕانکاریی وا بهدوای خۆیانودا بهێونن کوه لوه بهرژهوهنودیی کوورد بون و کوورد شتێکیان لێ وهدهست بخا ؟عهبدوڵڵا حهسهنزاده :رهنگه ئهمن زیاتر حهقم هـهبێ لـه سـهر هـهڵبژاردنی ئێرانـێ قسـه بکـهم ،هـیچ ئومێدیکیشـم نیـه بـهوههڵبژاردنانهی له ئێرانێ دهکرێن .ههر کهسێک بێته سهرکار یان ههر جهناحێک له ئێران بێته سـهرکار ،پێموانیـه ئـاڵوگۆڕێکی باش به قازانجی بزووتنهوهی کوردی تێدا بهدی بکرێ.له باشووری کوردستان یان بڵێم له عێڕاق به گشتی( ،ههرچهنده زۆر حهقی نهزهڕ دهربڕینم نیه) بـهڵام زۆر ئومێـدهوار نـیم کـهههڵبژاردن له سهرتاسهری عێراقێشدا ،له جاران یان له ههڵبژاردنهکهی پێشوو زیاتر به قازانجی کورد بێ ،چونکی پـێم وایـههێندێک فاکتهر هاتوونه ئاراوه که کورد بـه قـهبارهی جـارانی ،بـه قـهبارهی هـهڵبژاردنی پێشـووی نـاتوانێ حـوزووری خـۆی لـهههڵبژاردنی سهرتاسهریی عێڕاقدا ،بچهسپێنێ .ئارهزوو دهکهم ئهو پێشبینییهی من ناڕاست دهرچێ ،بهڵام بـاوهڕ ناکـهم ئهوهنـدهنوێنهرهی کورد که ئێستا له پهرلهمانی عێڕاقدا ههیهتی ،له ئینتیخاباتی ئاییندهدا بیبـێ ،چـونکی موقابیلـهکانمان \"مـن نـاڵێمدوژمنـهکانمان یـان موخالیفـهکانمان\" ،پێیـان وایـه کـورد زۆری بـه لاوه چـووهو دهبـێ هێنـدێکی لـێ بسـهندرێتهوه .بۆیـه نـاتوانم بهوهش زۆر ئومێدهوار بم. له باکووری کوردستان یان بڵێم تورکیا ،رهنگه بارودۆخهکه کهمێک فهڕقی ههبێ .وا فکر دهکهمهوه به نیسبهت کوردستانهکهی، رهنگه ئینتیخاباتی ئهم جاره بهتایبهتی ئینتیخاباتی شارهوانییهکان ،له جاری پێشوو چاکتر بێ .جاری پێشێ کوردهکان به 301
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادههێندێک دهلیلی قابیلی دهرک ،پاڵیان وه حيزبی دادو گهشهسهندن دا .رهنگه کوردهکان ئهو سـهفهرهی ئـهو کـاره نهکـهن و دهنـگبه خۆیان بدهن .واتا یان دهنگ به کاندیدای سهربهخۆ بدهن ،یان دهنگ به DTPبدهن .ئهوهنده ئهرێنییـه لـهو ههڵبژاردنـهی تورکیادا دهبینم. لهسهریهک ،باوهڕناکهم هیچکام له ههڵبژاردنهکان ،ئهوهنده کارساز بن که موعجیزهیهک به قازانجی کورد بخوڵقێنن.ئاوێنه :مامۆستا با جارێکی تریش بێینهوه لای حيزبی دیموکڕا ،دیموکڕا له سهرهتاوه دهسوتکهوتی زۆر گوهورهی بهدهسوتهێنا و ههنگاوی زۆر گهورهی نا ،یهکهم کۆماری کوردیی له مێەووی خهباتی رزگاریخوازانهی کورد دامهزراند ،بوهڵام ههسوتدهکهی داخوازییهکانی حيزبی دیمووکڕا هوهم لوه نواوخۆ هوهم لوه ئاسوتی نێونهتوهوهیی ،داخوازییوهکانی ئوهو حيزبوه بوهرهوبچووکبوونهوه و پووکانهوه چوون ،ئایا بههێزبوونی دهوڵهتی داگیرکهر بوو که ئهو داخوازییانهی حيزبی دیمووکڕاتی بوهرهوهبچووکبوونهوه بردو وای کرد له داخوازییهکانی خۆی پاشگهز بێتهوه ،یان خوودی سوهرکردایهتیی حزبوی دیمووکرا بهرپرسوه لهو پاشگهزبوونهوه و بچووکبوونهوهیه؟عهبودوڵڵا حهسوهنزاده :مـن لهگـهڵ تـۆ خوێندنهوهکـهم جیـاوازیی ههیـه .پێموایـه هـهر ئـهوهی کـه باسـی دهکـهی کـه حيزبـیدیموکڕات له سهرهتادا دهستکهوتی گهورهی بهدهست هێناوه ،ههر ئهو سهرکهوتنه داخوازی کورد یان داخوازی حيزبـی دیمـوکڕاتیبچووک کردۆتهوه .خوێندنهوهی جۆراوجۆر بۆ بهرنامـهکانی کۆمـاری کوردسـتان دهکـرێ ،بـهڵام راسـتییهکهی ئهوهیـه پـێش حيزبـیدیموکڕاتی کوردستان ،له ههموو جێگایـهک بزووتنـهوهی کـورد یـان نـهبوو ،یـان داوای سـهربهخۆیی کوردسـتانی گـهوره یـان بڵـیمســهربهخۆیی کوردســتانی دهکــرد ،بــهڵام بــه دامــهزرانی حيزبــی دیمــوکڕاتی کوردســتان(،هۆیــهکان زۆرن) دروشــمهکانی حيزبــیدیموکڕاتی کوردستان چووک بوونـهوه .ئـهو کاتـهی کـه دیمـوکڕات کۆمـاری کوردسـتانی دامهزرانـد ،کۆمـاری کوردسـتان دهوڵـهتێکیسهربهخۆ نهبوو .ههرئهو ڕۆژهی کۆماری کوردستان دادهمهزرێ ،له پێشهوا قـازی محهممـهدی دهپرسـن \"راسـته کوردهکـان دهوڵـهتیسـهربهخۆیان دامهزرانـدوه؟\" ،پێشـهوا قـازی دهڵـێ \"نـا وانیـه ،ئێمـه داوای خودموختـاری دهکـهین ،خودموختارییهکهشـمان لـهمێژهدامهزراندوه \".دهکرێ بڵێی قازی محهممهد که رێبهری حيزب و پێشـهوای حيـزب بـوو و سـهرکۆماری کوردسـتان بـووه ،نـهی زانیـوهسیاسهتی حزبهکهی یان حکومهتهکهی چیـه؟ خـۆ شـتی وا مـومکین نیـه .ئـهو بۆخـۆی وا دهڵـێ .بـهڵام ئـهمن پـێم وایـه ئـهوه هـیبچووکبوونـهوه نـهبوو ،هـی دهرکـی دروسـتی ههلومـهرجی خـهبات بـوو .ئـهو ههلومهرجـه کـه پێـک هـاتبوو ،شـاراوه نیـه کـه لـهنهتیجهی تهواوبوونی شهڕی دووهمـی جیهـانی و داگیرکرانـی ئێـران لـه لایـهن هاوپهیمانهکانـهوه پێـک هـاتبوو .ئـهو بهشـهی کـهکۆماری کوردستانی تێدا دامهزرا ،له راستیدا کهسی تێدا نهبوو ،نه هێزی ئینگلیسهکانی تێـدا بـوو و نـه هێـزی سـۆڤییهتی تێـدابوو ،ئهو بهشه ههر بهتاڵ بهتاڵ بوو ،بهڵام وهک ناوچه به ناوچهی ژێر دهسهڵاتی سۆڤییهت دهژمێردرا .لـه نهتیجـهی ئـهوهدا،توانیویانه قهوارهیهکی کوردی دروست بکـهن .دهکـرێ بڵێـین هـهر ئـهو دهسـهڵاته کـه حـاکم بـووه بهسـهر مهوقیعییهتهکـهدا ،ئـهوپاڵپشته ئهجنهبییه بۆخۆی دهگهڵ ئهوه نهبووه شوعارێکی لهوه گهورهتر بدرێ .ههر وهک ئێستاش وهزعێک که پێـک هـاتوه لـهنهتیجهی بوونی هاوپهیمانهکان له مهنتیقهکهدایه ،بـهڵام هاوپهیمانـهکان کـه لێـرهن ،مـوافیقی ئـهوه نـین کـه کـورد شـوعارێکی 302
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهزیاتر له فێدڕالیزمی ههبێ ،ئهو وهختیش وا بووه .داخوازیی بزوتنهوهی رزگاریخوازانهی کوردیش گۆڕانی بهسهردا هاتوه و بـهرهو پێشهوه چووه .لـه ئهوهڵـهوه تـا چهنـد سـاڵ پـێش ئێسـتا خودموختـاری بـووه ،ئێسـتا گـاڕانی گـهوره بهسـهر داخـوازیی حيزبـهکوردییهکاندا هاتوه .حزبه رۆژههڵاتییهکان ئهوهی ئێستا کهمی دهوێ فێدڕالیزمی دهوێ .هـی واشـمان ههیـه \" دوو سـێ حيزبمـانهـهن\" داوای سـهربهخۆیی کوردسـتان دهکـهن ،ئهگـهر سـهربهخۆیی کوردسـتانی گهورهشـیان بهیهکـهوه نـهوێ ،لانیکـهم سـهربهخۆییبهشه رۆژههڵاتییهکـهیان دهوێ .بـه نیسـبهت حيزبـی دیمـوکڕاتی کوردستانیشـهوه ،لـه خودموختـاری تێپـهڕیوه و داوای فێـدڕالیزم دهکا ،داخوازییهکان بهرهوژوورتر چوون.ئاوێنه :مامۆستا ئێستا له رۆژههڵا ،له ههر کاتێک زیاتر ،خهڵک بێوزاره لوه رێەيموی ئێرانوی ،کوهچی جۆرێوک لوه بوێ هیوواییلهسهر روخساری ههر تاکێکی رۆژههڵاتی بهرانبهر حيزبه رۆژههڵاتییهکان دهبینرێ .پێت وا نیه ئێوهی سهرکردهی رۆژهوهڵاتیبهرپرسیارییهتییهکی ئهخلاقی و مێەووییتان دهکهوێته سهرشان و پێویسته ئهو بێ هیواییه بهرهو کاڵبوونهوه ببهن و جۆرێک لههیوا ببهخشن به خهڵکی رۆژههڵا و جددییانهتر داواکانی خۆتان پهره پێ بودهن و لوه خوهڵکی خۆتوان نزیوک بون لوه نواوخۆو شاخیش؟عهبدوڵڵا حهسهنزاده :من دیسان دهڵێم خوێندنهوهکهمان فهڕقی ههیه .راسته هێزه سیاسـییهکانی رۆژهـهڵات و یـهک لـهوانیشیـان بڵـێم لـه پێشـی ههموویانـهوه حيزبـی دیمـوکڕات وهکـوو جـاران لـه مهیـدانی خـهباتی بـه کـردهوهدا ئـاکتیڤ نـین .راسـته،بهتایبهتی لهو لهتبوونانهی له نێو حيزبه سیاسییهکانی رۆژههڵاتدا هاوتۆته پێشـێ و بهتایبـهت لـه نێـو حيزبـی دیموکڕاتـدا،خهڵک ناڕهحهته ،ههروهک ئێمهش پێی نارهحهتین .بهڵام وانیـه کـه وهک جـهنابت بـه دیققـهت باسـت کـرد لهسـهر سـیمای هـهر یهکێکیان ئهو بێ هیواییهی دهبینی ،ئهمن وای نابینم.ئهمن پێموایه زۆربهی زۆری ئهوانهی که واریدی کاری سیاسی دهبن له چوارچێـوهی تـهنزیم و تهشـکیلات و رێکخـراودا ،ئومێـدیانبه حيزبه سیاسییهکان ،به حيزبه تهقلیدییهکان یان سوننهتییهکان و له پێش ههمووشیانهوه بـه حيزبـی دیمـوکڕاتی کوردسـتانههیه .حيزبی دیموکراتی کوردستانیش ،ئێستا ئهو ناچالاکه نیه ،حزوری ههیـه .بـۆ نموونـه ،ئێمـه تهلـهفزیۆنێکی چکۆڵـهی بـێئیمکانیاتمان ههیه ،تۆ سهیر بکه ،ههر بۆ تاقیکردنـهوه تهماشـای بهرنامـه خهبهرییهکـهی بکـه ،هـهموو رۆژێ کـه خهبـهرت بـۆباس دهکا ،پێیهوه دیاره کـه لـه هـهموو بهشـهکانی رۆژهـهڵاتی کوردسـتان کهسـی خـۆی ههیـه .لـه هـهموو بهشـهکانی رۆژهـهڵاتیکوردستان خهبهری ههیه .تۆ بڵێی پهیامنیری ههبێ و ههموو مانگێکیش $2333ی بداتێ یان ئـهوه رێکخسـتنی حزبیـه؟ ئهنـدامیحزبیه ،لهوێیه و راپۆرت و زانیارییهکانی دهداتـێ .ئـهوه نیشـانهی ئهوهیـه کـه ئـهو حيزبـه حـزوری ههیـه و خـهڵکی زۆربـاش وتێگهیشتووی ههیه .خهڵک هاوکاریی دهکاو خهڵک ئومێدی پێی ههیـه .ئێمـه لێـره ههمیشـه مهدرهسـهی حيزبیمـان دهکـار دایـه.لاوهکان دێن و دهبنه پێشمهرگه ،باشه بۆ دێن ؟ ئهگهر ئومێدیان به حيزبـی دیمـوکراتی کوردسـتان نـهبێ؟ ئهگـهر ئومێـدیان پـێ نهبێ بۆ روو له شوێنێک دهکهن که هیچ ئومێدێکیان پێی نیه؟ 303
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهئاوێنه :لهتبوونی حيزبی دیموکڕا جارێکی تریش نیگهرانییهکی زۆرتری لای خهڵکی رۆژههڵا دروست کرد ،پێت وایوه ئوهو لهتبوونه چارهسهری کێشهی کورد و پێشکهوتنی کێشهی کوردی له رۆژههڵا ئهوهندهیتر دوانهخست؟عهبودوڵڵا حهسووهنزاده :بـهبێ شـک ،لـهتبوونی حيـزب بهتایبـهت حزبێکـی وهک دیمـوکڕات ،هـهم بـۆ خـۆی زهرهره ،هـهم بـۆلایهنگرانی رووداوێکی تاڵه .لهوهدا هیچ گومان نیه ،بهڵام دهکـرێ ئێمـه شـتهکه هـهر بـه بـاری خراپـه نهخوێنینـهوه ،بـه بـاریدیکهدا بیخوێنینهوه .وهختێک له نێوخۆی حيزبـدا ،کێشـه و ململانێـی نێوخـۆیی ههیـه و دهبێتـه خـۆره و حیزبهکـه دهخـوا ،رهنگـهلهتبوونهکه ـ که ئهمه زۆر نهخوازراوه ـ بتوانێ ئهو ململانێیهی که دهگهڵ یهکتره ،تهواو بکاو رووی ئـهو شـهڕ و کێشـهیه بکاتـهدوژمن .بهو شـهرته ئـهو حيزبـه کـه لـهت بـووه ،هـهردوو لهتهکـهی -ئهگـهر لـه حزبێکـدا -نـهیان توانیـوه بهیهکـهوه هاوکـاریبکـهن ،پێکـهوه لـه چوارچێوهیـهکی بـهرینتردا هاوکـاری بکـهن ،یـان لانیکـهم ههرکامـهیان بۆخـۆی ،رووی خهباتهکـهی و هـهوڵ وتهقهلایهکـهی بکاتـه دوژمنـی مـاف و ئازادییـهکانی میللهتهکـهی خـۆی .ئـهمن یـهک دووجـار گوتوومـه ،رهنگـه لـهتبوونی حيزبـیدیموکڕاتی کوردسـتان یـان هێزهکـانی دیکـه تـا رادهیـهک کۆمـهک بکـا بـهوهی هاوپهیمانییـهکی هێـزه کوردسـتانییهکان پێـک بـێ،چونکی پێشـتر حيزبـی دیمـوکڕات بـۆ پێکهێنـانی بهرهیـهک (جـا ئیئتیلافهکـه بـه هـهر ناوێـک بـێ) داوای ئـهوهی دهکـرد لـه وێـداسهردهست بێ ،ئهوانی دیکهش به ههر دهلیلێک قبووڵیان نهبوو ،بهڵام رهنگه ئێستا وا نهبێ .ئێستا دوو حيزبی دیمـوکڕات هـهن(دیاره ناوهکهشیان جیایه) ،نه حيزبی دیموکڕاتی کوردستان قبووڵ دهکا لایهکهی دیکه باڵادهست بێ ،نه لایهکـهی دیکـه قبـووڵدهکـا کـه ئـهملا باڵادهسـت بـێ .لهولاشـهوه ،حيزبـهکانی دیکـه هیچیـان بانگهشـهی باڵادهسـتی ناکـهن بهسـهر ئـهم دوو حيزبـهوه.کهواته ،دهتوانین بڵێین کۆسپێک لهسهر ڕێی بهیهکگهیشتنی ههموو هێزه سیاسـییه رزگاریخوازهکـانی رۆژهـهڵاتی کوردسـتان هـهڵ گیراوه .دهتوانین ئهو لهتبوونه به باری موسبهتدا بخوێنینهوه ،له باتی ئهوهی ههر به باری سهلبیدا بیخوێنینهوه.ئاوێنه :مامۆستا له دونیای سیاسهتدا ،زۆربهی لهتبوونهکان مهسهلهی فکرییه ،بوهڵام مون تێبینوی ئوهوهم کوردوه و جوارێکیش لوهدیمانهیهکی بهڕێز ئهوهم تێبینی کرد که شتێکی فکریی نییه ئهوهندهی تموحی دهسهڵاته ،ناکۆکییهکه لهسوهر دهسوهڵاته نوهک فکر؟عهبدوڵڵا حهسهنزاده :لهپێشدا با ئهوهت پێ بڵێم ئهگهر ئـهو دیمانهیـهی مـن ههیـه بـۆم بێنـه ،بـۆ ئـهوهی یـا خـۆم سـهرکۆنهبکهم یان ئهو کهسهی که چاپی کردوه گلهیی لێ بکهم .ئهمن ههرگیز نهم گوتوه لهسهر دهسهڵات بووه ،قهت شتی وام نـهگوتوه،چونکه پێشم وا نیه لهسهر دهسهڵات بووبێ .گوتوومه ،لهسهر شێوهی مودیرییهت بووه .ههر لهو کاتهدا ،پێم وانیه ئێمـه لهگـهڵلایهنی موقابیلی خۆمان تهنيا لهسهر مهسائیلی سهلیقهیی و ئهو شتانه ئیختیلافمان ههبووبێ .راسته له شیعارهکانماندا یان لـهمهسـهله سیاسـییه ئیسـتراتیژییهکاندا ئهوهنـده ئیختیلافمـان نـهبووه ،بـهڵام تـۆ بهرنامـه و بڕیـاراتی دوو کـۆنگرهی هـهردوومانبهدیققهت بخوێنهوه ،تهماشا دهکهی تـهواو لـه بـاری فکرییـهوه فـهرقیان ههیـه .لـه بـاری سیاسـییهوه ،لـه بـاری تهنزیمییـهوه،لهباری تهشکیلاتییهوه و له زۆر باری دیکهوه فهرقی سهرهکییان ههیه ،وانیه که جیاوازییان نهبێ .ئهمن هـهرگیز نـهم گوتـوه وههرگیزیش ناڵێم که لهتبوونهکهمان له سهر دهسهڵات بووه .زۆرجار ئهوهیان دهگوت که گوایه ئێمه لهسهر دهسهڵات وا دهکـهین، 304
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهدهسهڵاتی چی؟ ئهمن له دوانزده کۆنگرهی حیزبدا بهشـداربووم ،لـه کـۆنگرهی 80دا زیـاتر لـه هـهموو کۆنگرهکـان شانسـی ئـهوهمههبووه به رهئى زۆر باڵاوه بۆ کومیتهی ناوهندی و بۆ کهسی یهکهمی حيزبهکهش هـهڵبژێرێم ،بـهڵام بۆخـۆم کشـاومهوه .کهسـێکمهقامپهرست بێ و شهڕ له سهر دهسهڵات بکا ،وا دهکا؟ یان من له رهئسـی حيزبـدا بـووم ،سـکرتێری حـزب بـووم ،تهقریبـهن بـهنیوهزۆری شتێکم هێناوهته نێو پێڕهوی نێوخـۆی حيـزب کـه هـیچ کـهس بـۆی نـهبێ لـه دوو دهوره زیـاتر ببێتـه سـکرتێری حيـزب.کهسێک تینووی دهسهڵات بێ شتی وا دهکا؟ شتی وا ناکا .کهوابێ ئـه مـن قـهت بـاوهڕم وا نـهبووه و قـهتیش لهتبوونهکـه لهسـهر ئهوه نهبووه.ئاوێنه :شتێکی تر لهتبوون ههموو حزبهکانی کوردستانی گرتۆتهوه و مێەوویهکی درێەیشی ههیه ،حهتا ئهوه پهکهکوه بووو کوهزۆر تۆکمه بوو لهناو خۆی ،کهچی ئوهویش لوهتێکی لوێ بوووهوه ،رۆژههڵاتییوهکان زۆربوهیان لوه بووون ،پوارتی دیمووکڕاتیکوردستانی عێڕاقیش سهردهمهک باڵی مهکتهبی سیاسیی تێدا دروست بوو ،به کورتی ئهم لهتبوونوه دیاردهیوهکی مێەووییوه کوهزۆربهی پارته سیاسییهکانی کوردستانی گرتۆتهوه ،بهڵام کارهساتهکه لهوهدایوه ،ئوهو پارتانوه لهسوهر خواڵی هاوبهشویش یوهک وکۆک نین .به نموونه پارتی سهربهستی و پوارتی سوهربهخۆیی لوه رۆژهوهڵا بوونیوان ههیوه ،هوهردووکیان داوای سوهربهخۆییدهکهن ،حزبی دیموکڕا و ههندێکی تر داوای فێودڕاڵی دهکوهن ،کارهسواتهکه لهوهدایوه لوهو خاڵوه هاوبهشانهشودا یوهک نوین، خوێندنهوه بۆ ئهمه چییه؟عهبوودوڵڵا حووهسووهنزاده :بـهڵێ ،لـه واقیعـدا ،ئـهوهی خراپـه هـهر ئهوهیـه .سهیرهکهشـی ئهوهیـه هـهم پـارتی سهربهسـتییکوردستان ،ههم پارتی سهربهخۆیی کوردستان ،ههردووکیان لـه حيزبـی دیمـوکڕاتی کوردسـتاندا بـوون .بهتایبـهتی کـاک ئـهمیریقـازی بـۆ مـاوهی چهنـد سـاڵێک ئهنـدامی کۆمیتـهی ناوهنـدی و بـۆ مـاوهی چهنـد سـاڵێکیش ئهنـدامی دهفتـهری سیاسـیی حيزبـیدیمـوکڕات بـووه .ئـهو رهخنهیـهی کـه پێویسـته لـه حيزبـه رۆژههڵاتییـهکان بگیـرێ ،ئهوهیـه کـه نـهیان توانیـوه لهسـهر شـتههاوبهشهکانیش کۆک بن و بهره دروست بکهن و هاوکاری بکـهن .ئـهوه تـهنها تایبـهت بـه ئێمـه و کوردسـتانی ئێمـه و بهشـهکانیکوردستان نیه ،له ههموو وڵاتاندا ههیه ،حيزبی ئورووپاییش لهت دهبن ،حيزبی ئـهمریکاییش لـهت دهبـن و شـتی وا لـه هـهمووجێیهکی ههیـه ،ئـهوهش هـیچ گونـاح نییـه .یـان بڵێـین ئـهو فرهییـه ،نیشـانهی پێشـکهوتنی کۆمـهڵ و وریـا بوونـهوهی تاکـهکانیکۆمهڵه ،کهواته ئهوه خرا ،نیه .ئهوه خراپه که لهسهر شته هاوبهشهکان پێکهوه هاوکاری نهکـهین .ئهوهنـدهت پـێ دهڵـێم کـهئهوهندهی مهڕبووته بهو حزبهی که من تێیدام ،له ئهوهڵهوه تا ئێستا ئهو رۆحه ههبووه ،ههر ههیه و دڵنیاشـم هـهر دهبـێ کـهحازرین لهگهڵ ههموو هێزه سیاسییهکانی کورد لهسهر ههموو ئـهو شـتانه کـه هـهموومان قبووڵمانـه ،پێکـهوه هاوکـاری بکـهین و هاوپهیمانی ببهستین ،بۆ هیچ کهس شهرتمان نیه و تا بڵێین لهگهڵ ئهوهی دهکهین و لهگهڵ ئهوهی ناکهین. ئاوێنه :کهواته ههم کۆنگرهیهکی کوردستانی \"چوار پارچه\" ههمیش یهکبوونهکی رۆژههڵاتی به پێویست دهزانن؟عهبودوڵڵا حهسوهنزاده :یـهکبوونێکی رۆژهـهڵاتی یهقینـهن پێویسـته ،کۆنفرانسـێکی چوارپاڕچـهییش هـهروا(ئـهو ماوهیـه ئـهمنوتارێکم لهسهری بڵاوکردهوه) ئهویان له شێویهکی دیکهدا رهنگه پێویست بێ .ئێسـتا ئیمکـانی ئـهوه نیـه کـه هێـزه سیاسـییهکانی 305
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهههر چوار پارچهکه بێن بڵێن بهرهیهکی هاوبهش پێک دێنین ،بهڵام ئیمکانی هاوکاری و کارکردنی پێکهوه لهسـهر هێنـدێک شـتیکه بۆ ئاییندهی دووری کـورد دهتـوانن کارسـاز بـن ،ههیـه .ئهگـهر نهیکـهین ،پێموایـه ئـهرکێک و بهرپرسـییارییهکی نیشـتمانی و نهتهوهیی و ئهخلاقیمان بهجێ نههێناوه.ئاوێنه :مامۆستا دوای کۆنگره ،له یهکێک له لێدوانهکانتدا وتت \"فرمێسکهکان دهکهینه قاقای پێکهنین\" ،مهبهستت لهوه بووو کوه گۆڕانکاریی گهوره دهکهن و حيزب بهرهوپێشچوونی زۆر بهخۆیهوه دهبینێ ،پێت وایه ئهو قاقایانه هاتبنه دی؟عهبدوڵڵا حهسهنزاده :ئهمن له یهکێکم گوێ لێ بوو که قسهی بۆ تهلهڤزیۆنهکهی ئێمه کردبوو ،بهبێ ئهوهی نـاوی مـن بـهرێدهڵێ \"ئهوه فرمێسکهکان بوونه قاقا\" .ئهمن لهبیرمه دوای لهتبوون چیم گوتوه ،ئهوانهش که گوێیان لێ بووه دهتـوانن تهئییـدم بکهن یان موخالهفهتم بکهن .ئهمن گوتوومه \"ئهگهر ههموومان مهسئوولانه رهفتار بکهین ،فرمێسکهکان دهبنه قاقا\".بهڵێ ،ئێمه له نێو حيزبی دیموکڕات دهممان تێک نابوو ،ههموو کارهکانمان بۆ موقابهلهکردنی یهکتر بـوو .ئهگـهر هـهردوولامانمهسـئوولانه عهمـهلمان کردبایـه ،دهمـان تـوانی خـهڵک خۆشـحاڵ بکـهین .ئـهمن نـاڵێم ئامانجـهکانمان هاتوونـه دی و گـۆڕانیگـهورهمان پێـک هێنـاوه ،بـهڵام ئێسـتا حيزبـی دیمـوکڕاتی کوردسـتان ،گـۆڕانی زۆری لـه خۆیـدا ،لـه بۆچـوونی سیاسـییدا ،لـهپێداچوونـهوهی رابردوویـدا پێکهێنـاوه و دروسـتی کـردوه .هـهر لـهو کاتـهدا ،لـه کـۆنگرهی چـواردهدا لـه بڕیارهکانمانـدا ئـهوهمانراگهیاندوه که لهگهڵ ههموو هێزه رۆژههڵاتییهکان و لهگهڵ کۆنه رهفیقانیشـماندا ،ئامـادهین بـۆ هـهموو شـێوه هاوکارییـهک ،لـهپهیوهندییـهکی دۆسـتانه و برایانـه و سروشـتییانهوه بگـره تـا دهگاتـه ئـهو جێیـهی کـه ئهگـهر ئیمکـان پێـک هـات ،لهسـهر شـتیهاوبهش که ههموومان پێی رازی بین ،یهک بگرینهوه .جا ئهگهر ههموومان وا بکهین ،بهڵێ ئهو قسهیه ئـهوکاتیش نهمکردبایـه ئێستا دهیکهم ،فرمێسکهکانمان دهبنه قاقای پێکهنین.ئاوێنه :مامۆستا جارێک ههر خۆ بووی که ریزهکانی دیموکڕاتت یهکخستهوه و ئهوانه هێنایهوه رێوزی دیمووکڕا کوه بوه رێبهرایهتیی شۆڕشگێڕ ناسرابوون ،هیوا بهوه ههیه جارێکی تر ئهو دهوره بگێڕیتهوه و دیموکرا یهکبخهیتهوه؟عهبدوڵڵا حهسهنزاده :ئهمن ئـهوه بـه شـانازيی دهزانـم کـه بهشـم لـه یهکخسـتنهوهکهدا هـهبووه ،بهشـێکی باشـیش بـوو .نـاڵێمکارسازهکه ههر ئهمن بووم ،چونکه به هیممهتی ههمووان کراوه ،ئێستاش ناتوانم بڵێم ئهمن ئهو دهورهم دهبێ ،چونکه ئهمن نـهله حيزبهکهی خۆمدا و نه له حيزبهکهی دیکهدا لهسهرهوهی دهسهڵات نیم ،ئهساسهن هیچ مهسـئولییهتێکی رێبـهریم وهرنـهگرتوه.بهڵام حيزبهکهی من ئامادهیه بۆ کارکردن لـه پێنـاو هاوکـاری و پێکـهوه کارکردنـدا .رهنگـه پێویسـت نـهکات هـهردووک حهتمـهنببینـهوه حيزبێـک ،بـهڵام خ دهگـهڵ رهفیقـانی پێشـوومان خ لهگـهڵ هـهموو حيزبـه رۆژههڵاتییـهکانی دیکـه ،حيزبهکـهی ئێمـه ئامادهیه هاوکاری بکا و هاوپهیمانی ببهستێ ،تهنانهت ئهگهر زهمینهی باش ههبوو ،دهگهڵ ئهو حيزب یان ئهم حيزب ،ببێته 306
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده یهک حيزبیش.ئاوێنه :تا ئێستا حيزبی دیموکڕاتی کوردستان سکرتێری دانهناوه ،لهم ماوهیهشدا وا بڵاوکرایهوه که خالیدی عوهزیزی وتوهبێەیحيزبی دیموکڕاتی کوردستان ،دهستی لهکار کێشاوهتهوه ،نازانم ئهوه راسوتيی تێودا بووو یوان هوهر قسوهیهکی دروسوتکراوبوو،کهی سکرتێر دادهنێن و وا بزانم ئهو دوو جێگری سکرتێرهش که دانراون موخالیفی پهیڕهو و پڕۆگراموی حيزبوی دیمووکراتی کوردستانی ئێرانن؟عهبدوڵڵا حهسهنزاده :ئهگهر له بۆچوونی من دهپرسی ،ئێمه سکرتێرمان ههیه .سکرتێری ئێمه کاک خالیدی عهزیزییـه .کـاکخالیدی عهزیزییش باسی دهست لهکارکێشانهوهی نهکردوه ،بـهڵام لـه پێـڕهو و پڕۆگرامـی ئێمـهدا شـتێک هـاتوه دهڵـێ \"سـکرتێر،وتهبێژی حيزبه بهره دونیای دهرهوه\" ،ئێستا که کاک خالیدی عهزیزی وتهبێژی حيزبه بهرهو دونیای دهرهوه ،لهبهر ئهوهیـه کـهپۆستی سکرتێريی وهرگرتوه ،بهڵام به دهلیلێک که بۆخۆی ههیهتی و رهنگه ئهمنیش هێشـتا نـهیزانم ،نهیویسـتوه نـاوی سـکرتێرلهسهر خۆی دابنێ .ئهمن ئارهزوو دهکهم که ئهوهش تهواو بێ بۆ ئهوهی ئهو گومانانـهش بڕهونـهوه ،چونکـه ئهگـهر وێبسـایتهکانتهماشـا بکـهی ،شـتی سـهیرو سـهمهره دهنووسـن .دهنووسـن فڵانـه کـهس دهیـهوێ (فڵانهکـه مـنم) فڵانـه کـهس بکاتـه سـکرتێر لـهخالیدی عهزیزی ناگهڕێ ببێته سـکرتێر ،یـهکێکی دیکـه دهنووسـێ ،عهبـدوڵا حهسـهن زاده نـاهێڵێ کـاک خالیـدی عـهزیزی ببـێ،ناشهێڵێ ههمان ئهو کهسه ببێته سکرتێر که پێشتر یهکێکی دیکه ئاماژهی پـێ کـردوه کـه گۆیـا ئـهمن دهمـهوێ بیکهمـه سـکرتێر.ئهمانه ههمووی ههڵبهستن و ههمووی بوختانن و هیچی وا نیه .له حيزبی دیموکڕاتی کوردسـتاندا ،نـاتوانم بڵـێم هـیچ کهسـێک،بهڵام هیچ گرووپێک نیه موخالیفی به سکرتێر بوونی کاک خالیـدی عـهزیزی بـێ .دهتـوانم بڵـیم ،هـیچ رێبـهری حيزبێـک بهقـهد کاک خالیدی عهزیزی لایهنگری نیه بۆ رێبهرایهتیکردنی حیزبهکهی.ئاوێنه :له ژیانی سیاسیدا ،ههمیشه جۆرێک ئینسوان هوهن ئهبنوه قوربوانی بوهوهی کوه زۆر تۆموهتیان بوۆ هوهڵ دهبهسوترێ ،توۆشیهکێکی لهوانه و ههمیشه تۆمهتی ئهوه دهخرێته پاڵ که به بکهری زۆربهی لهتبوونهکان دهدرێیته قهڵهم ،ئێستا دهتهوێ چوی بهو کهسانه بڵێی که ئهو تۆمهتانه بۆ ههڵ دهبهستن؟عهبدوڵڵا حهسهنزاده :ئـهمن وهڵامـی ئهوانـه نادهمـهوه ،زۆر جـارم گوتـوه ،ئهوانـهی ئـهو قسـانه دهکـهن و دهڵـێن لهتبوونهکـهخهتای تهڕهفهکهی لای من بوو ،با حازر بن له منازهڕهیهکی تهلهڤزیۆنیدا ،به حزووری چهندین هـهزار کـهس یـان بـه حـزووریچهند داوهرێک ،دانیشین و گفتوگۆ بکهین بـزانین لهتبوونهکـه خـهتای کـێ بـوو؟ ئـهو حيزبـه بـۆ وای لـێ هـات؟ بـهڵام ئـهوه کـهخهڵک شت دهڵێ (ههرچهند ئهمن دهخوێنمهوه بۆ ئهوهی بزانم خهڵک چیم پێ دهڵێ ،چونکه گهر له ده شتان یهکێکی بـه راسـتبزانم ،دهگهڵ ئهوهی پێم ناخۆشه که عهیبێکی وام تێدا ههیه ،بهڵام پـێم خۆشـه کـه پێیـان گوتـووم و وهخهبـهریان هێنـاوم بـۆئهوهی لێی بگهڕێمهوه) ،ئهوهنده گرنگ نیه .سهعدی شیرازی قسهیهکی ههیه دهڵێ \"باش بـی و خـهڵک بـه خراپـت بـاس بکـا، چاکتره لهوهی خرا ،بی و خهڵک به باشت باس بکا\" .دهتوانم بڵێم ئهوه وهڵامێکه بۆیان.307
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهئاوێنه :مامۆستا دوا شت که دهمهوێت لهگهڵتی باس بکهم ،ئوهو ماوهیوه حيزبوی دیمووکڕاتی کوردسوتان -ئێوران ،واتوا باڵهکوهیدیکه ،یهکێتیی زانایانی ئایینی کوردستانی دروست کرد ،پێت وایه ئوهوه جۆرێکوه لوه قۆسوتنهوهی ههسوتی خوهڵکی سواده یوان پێویسته و پێویستیش بوو ههر لهسهرهتای دروستبوونی حزبی دیموکڕا شتێکی لهو جۆره ههبووایه؟عهبودوڵڵا حهسوهنزاده :هینـدێک شـت لهسـهر ئـهو مهسـهلهیه لـه وێبسـایتهکاندا نووسـرا ،ههرچهنـده مـن لهگـهڵ بهشـێک لـهونووسـینانه موافیـق نـیم ،بـهڵام وا فکـر دهکهمـهوه دانـانی یـهکێتیی زانایـانی ئـایینیی کوردسـتان خـۆی لـه خۆیـدا کـارێکی باشـه.زانایانی ئایینی دهتوانن یهکێتییهکی ئاوایان ههبێ و رێکخراوی خۆیان هـهبێ ،بـهڵام ئـهوه کـاری حيزبـی سییاسـی نیـه .حيزبـیسیاسی بۆ وا دهکا ،واتا مهلایهکی دێیهک که لهگهڵ خهڵکی گوندهکهیه بۆ له دهوڵهتێ قاچـاخ بـێ .یـهکێتیی زانایـانی ئـایینیگوتراوه بهڵام له کوێیه؟ ئهندامهکانی کێن؟ بارهگاکهی له کوێیه؟ لهو بارهیهوه پێم وایه شتێکی بـاش نیـه ،ئهگـهر نـا مـهلایان پێیان خۆشه یهکێتییهک بۆ خۆیان دروست بکهن هیچ عهیبی نیه.ئاوێنه :خهڵکێکی زۆر چاوهڕێی وهڵامی ئهو پرسویاره دهکوا کوه ئایوا کوهی ئوهو کهمپنشوینهی کۆیوه و هوهولێر و لای سولێمانی کۆتایی دێ؟عهبدوڵڵا حهسهنزاده :لهسهر ئهوهش ،خوێندنهوهکانمان فـهڕقی ههیـه .کهمپنشـینی شـتێک نیـه ئێمـه بـه هـهڵبژاردن هـهڵمانبژاردبـێ .بارودۆخێـک کـه ئێسـتا ههیـه یـان بڵـێم جۆرێـک چـالاک نـهبوونی هێـزه سییاسـییه رۆژههڵاتییـهکانی کوردسـتان ،ئـهوهئاکامی کهمپنشینی نیه .کهمپنشینییهکه بۆخۆی ئاکامی بارودۆخێکه که بهسهر بزوتنهوهی کورد له رۆژهـهڵاتی کوردسـتان هـاتوه.دهلیلهکه چیه؟ له سهرهتای هاتنه سهر کاری ئهو ئاخوندانهدا ،له ههموو ئێرانێ تهقریبـهن کـهم و زۆر هـهم میللهتـهکان وهـهمحزبه سیاسییهکان راپهڕینێکیان ههبوو و موخالهفهتێکیشیان ههبوو ،کۆماری ئیسلامی توانی ههموویان سـهرکوت بکـا ،تـهنها لـهکوردسـتان بـهرگری مایـهوه .ئێـرانیش چـونکی لـه شـوێنهکانی دیکـه بـهرگری نـهما ،تـوانی هـهمو هێزهکـانی خـۆی بێنێتـه سـهرکوردستان ،کوردستانیش نهی توانی لهوه زیاتر خۆی رابگرێ.بزوتنهوهی کوردستان ناچار بوو بکهوێته پشتی سـنوورهکانهوه ،کـهکهوته پشتی سنوورهکانهوه ،خۆ ناکرێ ئـهو ژن و منداڵـه بـهجێبهێڵی بـۆ تـهوهین و ئهزییـهت و زهبـرو زهنـگ و فشـاری کۆمـاریئیسلامی .ژن و منداڵیش له کۆڵێ ناکرێ و به کێواندا بسووڕێیتهوه ،بۆیه کهمپنشینی نهتیجـهی ئهوهیـه .لـه پاشـانیش کـهنگێتهواو دهبێ ،ئهوه بهرنامهیهکی ئیرادی نیه که بهدهست خۆت بێ سـبهینێ دهیکـهی و دوو سـبهی نایکـهی یـان سـبهینێ نایکـهی ودوو سـبهی دهیکـهی .بهسـتراوهتهوه بـه هێنـدێک شـت .هـهر کـوردی باشـووری کوردسـتانیش ،بـۆ چهنـدین سـاڵ لـه ئێرانـێ بـوون،کهمپنشین بوون و پهنابهر بوون .ئهوه تایبهتیش نیه تهنها به کورد .بزوتنهوهی رزگاریخوازانهی زۆر وڵاتان ،تووشـی حاڵـهتیوا بووه .پهنابهر بوونه له وڵاتی دیکه ،ئاواره بوون و دهربهدهر بوون ،له ههلومـهرجی تایبـهتی خۆیـدا گهڕاونهتـهوه .هـهر بـۆنموونه ،کاتێک راپهڕینی گهلانی ئێران پێک هات ئێمه بهشێکی زۆرمان ئهوهی که پێیان دهگوترا رێبهری یـان کـادری نزیـک لـهرێبهری ،له باشووری کوردستان وله نێو دهوڵهتی عێڕاقـێ بـووین .کاتێـک فرسـهتهکه پێـک هـات گهڕاینـهوه ،خـهڵکیش پێـی وا 308
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهبوو حهقی قسهکردنێشمان نیه چونکی ئێمه دهربهدهر بووین وئاواره بـووین و هـیچ کـاره نـین .بـهڵام لـه مـاوهی چـوار مانگانـدا، حيزبی دیموکڕات بوو به حيزبی ملیۆنان کهس له خهلكی رۆژههڵاتی کوردستان.ئاوێنه :شتێکی تر که ههرچهنده دهبێوت وتووێەی تایبوهتی بوۆ توهرخان بکورێ ،بوهڵام شوتێک هوهبوو توا رادهیوهکیش خوهڵک بوهموشکیلهی دهبینێ له نێوان تۆ و مام هێمنی شاعیر ،ئایا ئهوه ناتێگهیشتنی خهڵکه یان هیچی وا له ئارادا بوو ،بوه نموونوه هوێمن ههندێک شتی لهسهر تۆ نووسیوه و تۆ وهڵامت دایتهوه؟عهبدوڵڵا حهسهنزاده :پێموایه جارێکی دیکهش لهسهر ئهو مهسهلهیه قسهم کردوه ،له نێوان من و هێمنـدا تـا پێکـهوه بـووینهیچ ڕووی نهداوه ،قـهتیش هـیچم لهسـهر هـێمن نهنووسـیوه و قـهتیش هـێمن هیچـی لهسـهر مـن نهنووسـیوه .پێچهوانـهی ئـهوه،ئهوهندهی من و هێمن پێکهوه بووین دهگهڵ ئهوهی ئهمن شاعیر نهبوومـه ،ههرچهنـد وهکـوو هـهموو کوردێـک شـیعرم گوتـوه بـهڵامقهت شیعرم بڵاونهکردۆتهوه ،چونکی دهمگـوت شـاعیری چـاک نـیم و ناشـمهوێ شـاعیرێکی خـرا ،بـم .بـهڵام تـا پێکـهوه بـووین،هێمن هیچ شیعرێکی بڵاونهکردۆتهوه تا من ئۆکهیم نهکردبێ .وهختێکیش دیوانهکهی چـا ،بـوو ،ئـهو لـه بهغدایـه بـوو ،ئـهمنیشساڵی 10له نێو پێشمهرگه بووم ،نوسخهیهکی بۆ ناردبووم ئیمزای کردبوو ،دهڵێ \"برای ئـازیزم عهبـدوڵا ،ئیعتیـڕاف دهکـهم کـهتهئسیری تۆ لهسهر شیعرهکانم ههیه .له حاڵیکدا که شانازی به برایهتی و هاوسهنگهریی تۆوه دهکهم ،ئهو دیوانـهت پێشـکهشدهکهم \".لهگهڵ دکتۆر قاسملووی ،که مامۆسـتا و رێبـهر و سـهروهر و هـهموو شـتێکم بـوو ،ده جـار بهشـهڕ هـاتووم ،رهنگـه لهگـهڵ هێمنیش دوو سێ جارێک به شهڕ هاتبم ،بهڵام ههرگیز شتی وا نهبووه. سهرچاوه :گیارەنگ /ڕێکهوتی26 :ی دێسامبری 2331 309
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده عهبدوڵڵا حهسهنزاده: بهدخوازانی دوو نهتهوهی كوردو ئازهری شهڕی نهغهدهیان سهپاند ئاماده كردن\" :كوردستان\"ئاماژه :یهكێك له رووداوه گرینگـهكانی سـهرهتای شۆڕشـی گـهلانی ئێـران لـه رۆژهـهڵاتی كوردسـتان شـهڕی نهغهدهیـه .رۆژی ٥٨یخاكهلێوهی ساڵی ٨٥٣١پاش ئهوهی حیزبی دێموكراتی كوردستان له شاری نهغهده دووهمـین میتینگـی خـۆی دهسـت پێكـرد ،هـهرله سهرهتاكانی ئهم میتینگهوه كه هێشتا دوكتور قاسملوو رسته سهرهتایی یهكانی وتارهكهی پێشـكهش نـهكردبوو تهقـه دهسـتیپێكرد و میتینگهكه تێك درا .ئێستا كه سی ساڵ بهسهر ئهو شهڕهدا تێپهڕ دهبێ ،زۆر بابهت ههیه كه بخرێنه بهر بـاس و راڤـه بكرێن. لهم بارهیهوه وتووێژێكمان لهگهڵ مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده پێك هێناوه كه ئهمهی خوارهوه دهقهكهیهتی: كوردستان :سهرهتا پێمان خۆشه له زمانی جهنابتهوه ببیسین كه هۆكارهكانی سهرههڵدانی شهڕی نهغهده بۆچی دهگهڕێتهوه؟عهبدوڵڵا حهسهنزاده :بهخێر بێن بۆ ئـهو چاوپێكهوتنـه دیـاره دهبـێ پیـاو بـهداخ و كهسـهرهوه باسـی رووداوی شـهڕی نهغـهدهبكا .ئهوه شهرێك بوو كه بـهدخوازانی هـهردوو نهتـهوهی كـورد و ئازهربایجـانی توانیـان بـه سـهریان دا بسـهپێنن .هۆكارهكـهی ــئهگهر بمانههوێ به كورتی باسی بكهین ـ دهگهڕێتهوه بۆ سهر ئهو ئهسـڵه كـه موخالیفـانی مـاف و ئـازادی یـهكانی گـهلی كـورد وگـهلی ئازهربایجـان قـهت حـهزیان لـه تـهبایی ئـهو دوو نهتهوهیـه نـهكردوه و ههمیشـه هـهوڵیان داوه حهساسـییهت لـه نێـوانرۆڵهكانی ئهو دوو نهتهوهیه لهو شارهدا دروست بكهن .مێتینگێك كه لهو شـارهدا گیـرا ئهگـهر لـه خـوێن وهرنهدرابایـه دهیتـوانیسهرهتایهك بێ بۆ پێكهوه ژیانی برایانه و هاوخهباتی له نێو ئهو دوو نهتهوهیهدا و بۆ ئهوهی ئهو ههوڵه سهر نـهگرێ و سـهر نهكهوێ ،ئهوانه ئهو پیلانهیان گێڕا و ئهو شهره خوێناوی یهیان بهرپاكرد.كوردستان :باس لهوه دهكرێ كۆمهڵێك تاقم و لایهنی سهر به رێەیم دهستیان ههبووه له ههڵگیرسوانی ئوهو شوهڕهدا ڕاتوان لوهو پێوهندی یهدا چیه؟ عهبدوڵڵا حهسهنزاده :ئهو ناوانهی هاتنه نێو باسهكه و كاریگهرییشیان ههبوو ،ناوێكی ناسراو بوون .وهك ئینسانی 310
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهخۆفرۆشـی حیرفـهیی لـه زهمـانی شـاش دا توانیبوویـان خۆیـان لهگـهڵ دهوڵـهت و خواسـتهكانی دهوڵـهت بگـونجێنن و لـه زهمـانیجـهمهوریی ئیسـلامییش دا توانیبوویـان خۆیـان بگـونجێنن .ئهوانـهی ناویـان دهبـردرا دوو عونسـوری ناسـراو بـوون بـه ناوهكـانیمهعبوودی و قهتاری ،بهڵام لـه عـهینی حاڵـدا لـه لایـهن كاربهدهسـتانی ههورازتریشـهوه لـه نێـو رێژیمـی جمهـوریی ئیسـلامی داپشتیوانی یان لـێ دهكـرا .ئهوانـه بـوون كـه ئـهو شـهڕهیان ههڵاییسـاند ،یـانی نـاكرێ هـهر بڵێـێن بـهقایای رێژیمـی پاشـایهتیبوون ،و كۆماری ئیسلامی دهخالهتی تێدا نهبووه ،ئهگهر كۆماری ئیسلامی موخالیفی ئهوه بایه دهیتوانی پێشیان پێ بگـرێ یـانرووداوهكانی دوایی بهو جۆرهی كه هاتنـه پێشـێ نهدههاتنـه پـێش .ئهوانـه خۆیـان لهگـهڵ كۆمـاری ئیسـلامییش رێـك خسـتبوو و خۆیان كردبوو به پارێزهرانی ئیسلام!كوردستان :مامۆستا ئهو تاقم و لایهنانه یان ئوهو دهسوتانهی ئێسوتا جوهنابت ئیشواره پێكوردن لوهو كوارهدا مهبهسوتیان تێكودانی برایهتیی كورد و ئازهری بوو یان مهبهستیان لێدانی پایهكانی حیزبی دێموكراتی كوردستان بوو؟عهبدوڵڵا حهسهنزاده :به بێ شك مهبهستیان زهربهوهشاندن له حیزبی دێموكراتی كوردستانیش بوو ،ئهگهر لـه جێیـهكی دیكـهبایه دهیتوانی ههر دوژمنایهتی لهگهڵ حیزبی دێموكراتی كوردسـتان بـێ بـهلام لـهو شـاره كـه شـاری پێكـهوهژیانی ئاشـتی یانـهیكوردو ئازهربایجانی یهكانه ،دهكرێ بڵێین ئهو ههدهفه ههدهفی یهكهم بوو بۆ ئهوهی ئهو دوو نهتهوهیه نـهتوانن پێكـهوه بـژین.له پاشان ئهوهی دهگهرێتـهوه بـۆ سـهر دوژمنایـهتی لهگـهڵ دێمـوكرات ،وا بكـهن كـه ئـهو شـهڕه لـه جیـاتی ببێتـه شـهڕی حیزبـیدێموكرات و بهكرێگیراوانی كۆنهپهرستی ،ئـهو مۆركـهی لـێ بـدرێ كـه شـهڕی كـورد و ئازهربایجانیانـه و ئـهو حهساسـییهتانه بـۆ ماوهیهكی دوورودرێژ له نێو ئهو دوو نهتهوهیهدا پهره پێ بدهن و ئاورهكه خۆش بكهن.كوردستان :لهو نێوهدا تهبعەن كهسانێك نهخشیان ههبوو وك ئیمام جومعهی ورمێ مهلا حهسوهنی نهخشوی ئوهو لوهو راسوتایه چ بوو؟عهبدوڵڵا حهسهنزاده :ئهوهندهی ئهمن له بیرم بێ نهخشی ئاغای حهسهنی نهخشی پشـتی پـهرده بـوو .ئهوانـهی لـه ژوورێ داراستهوخۆ دهخالهتیان ههبوو ههر ئهو دوو کەسه بوون كه ناوم بردن مهعبوودی و قهتاری ،له ژێر حیمایـهتی ناراسـتهوخۆ یـان بڵێین پشتی پهردهی ئاغای غولام رهزای حهسهنییش دا بوو. كوردستان :مامۆستا ئهو شهڕه چوار رۆژی خایاندوه ،پێمان خۆشه بزانین لهو چوار رۆژهدا چ روویداوه؟عهبدوڵڵا حهسهنزاده :لهوه چوار رۆژهدا ئهمن لهوێ نهبووم .ئهمن له سـهفهرێكی كـهمێك درێژخایـهن هاتبوومـهوه ،شـهوێ لـهمالێ بووم ،روحی شاد بێ دوكتور قاسملوو هات لوتفی كرد ،بۆ به خێرهاتنهوهم ،پاشان باسی ئهوهی كرد مێتینگمان ههیه لـهنهغهده ئهگهر پێت خۆشه وهره .ئهمنیش گوتم پێم خۆش بوو بێم ،بهڵام ههم مانـدووم ،هـهمیش دهزانـم میـوانم دێـن .چـونكی 311
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهئهمن مـاڵ و منـداڵم هێنـابۆوه بـۆ مـههاباد .دهمزانـی دوسـت و خـزم و بـرادهرم دێنـه لا ،بۆیـه ئیـدی ئـهمن نـهچووم .بههـهرحاڵرووداوهكانی بهم شێوهیه بوون كه له ئهوهڵهوه مێتینگ دهست پێ دهكا له ستادیۆمێكی نهغهده كه ئهمن شوێنهكهشم نـهدیبوو لـهجێدا شاری نهغـهده بـاش ناناسـم .ئهوهنـدهی تێـدا نـهبووم ،مێتینـگ بـه قسـهكانی دوكتـور قاسـملوو دهسـت پێـدهكا .پاشـان لـهدهرهوهی سـتادیۆمهكه تهقهیـهك دهكـرێ و تهقهیـهكی دیكـهش دهكـرێ .ئـهوهڵ جـار پێیـان وایـه تهسـادوفه ،كـاك حهمـهدهمینسیراجی كه لهوێ دهبێ دهعوهت به ئارامش دهكا بـۆ ئـهوهی خهڵكهكـه نارهحـهت نـهبێ و مێتینگهكـه ئیدامـهی هـهبێ .بـهڵام كـهتهماشا دهكهن شتهكه جددی یه ئـهو جـار دوكتـور قاسـملوو دهسـتوور دهدا كـه بـڵاوهی بكـهن و بـه ئـارامی شـارهكه بـه جـێ بـێڵن.ئـهمما لـه لایـهك شهڕفرۆشـهكان دهیانویسـت ئـهو شـهڕه ئیدامـهی هـهبێ و لـه لایـهكی دیكـهوه سـهرهتای ئیـنقلاب بـوو ههسـتیئینقلابیگهری بههێز بوو ،خهڵكهكهی ئێمهش كه بهشـێكی زۆریـان لـه شـاری جۆراوجـۆرهوه هـاتبوون چـهكیان پـێ بـوو .كـه روویچهكهكان دهكرێته ئهوان ،ئهوانیش مهجبوور دهبن دیفا بكهن و جواب بدهنهوه .شهڕ عادهتـهن بـه لایـهك هـهڵ داییسـێ ،بـهڵامبه ههردوو لا دهتوانرێ پێشی پێ بگیرێ ،ههڵاییساندنی ئاسان و كووژاندنهوهی به زهحمهته ،ئیدی وای لێـدێ كـه شـهڕهكه بـۆماوهیهكی زۆر بهردهوام دهبێ .رێبهرایهتیی حیزب كه له مەهاباد بوو ،خودی دوكتور قاسملووش گهڕایهوه بۆ مەهاباد .هـهوڵێكیزۆری دا له رێگهی ئوستانداری ورمێوه ،له رێگهی فهرماداریی مههاباد و به تهماس گرتن له گهڵ مهركهز بۆ ئهوهی كۆتایی پـێبهێنرێ .بهڵام وا دیار بوو ئهوانه پیلانێكیان بهدهستهوه بوو كه دهیانویست تا سهر ئیدامهی بدهن .بۆیه سێ رۆژی ئهوهڵێ هیچنهكرا .كووچه به كووچه و ماڵ به ماڵ و مهنتیقه به مهنتیقه شهڕهكه ئیدامهی ههبوو ،به كردهوه وهكوو گوتم شهڕهكه بـوو بـهشهڕی نێوان كورد و ئازهربایجانی ،ئهگهر ئیشـتبا نهكـهم شـهڕهكه ٥ی مـانگی بانهمـهڕ كۆتـایی پـێ هـات .ههیئـهتێكی حیزبـی وكهیخودایان و پیاوماقووڵانی مههاباد له نێو ئهوانیش دا فهرمانداری مههاباد لهگهڵ ههیئـهتێك لـه پیاومـاقووڵان و ریـش سـپییانی ئازهربایجانی ،ئوستاندار و یهك دوو شهخسییهتی رووحانی له ورمێوه له مهحمهدیارـ شارێكی چوكهڵهیه لهنێوان مهابـاد ونهغهدهـ كۆبووینـهوه .پێشـتریش ئهرتـهش ئیعلانـی كردبـوو كـه بـۆ ئـارام كردنـهوهی وهزعهكـهو بـۆ دامركاندنـهوهی شـهرهكه دێتـهنهغهده .ئێمه لهوێ دانیشتبووین پاش باس و موناقەشهیهكی زۆر پهیامێكی موشتهرهكمان ئیمزا كرد كه له رادیۆ بخوێندرێتـهوهبۆ ئهوهی ههموو لا دهست له تهقه ههڵ بگرن و ههر كهسه بچێتهوه ماڵـه خـۆی و ئـهوه لـه رادیـۆش خوێندرایـهوه .لـهو كاتـهدابوو كه تانگه كانی ئهرتهش گهیشـتنێ ،هـاتن بـه نێـو مهحمـهدیار دا تـێ پـهڕین .بـهڵام دیـار بـوو نهخشـهیهك بـوو لـه پێشـدادارێژرابوو .ئهرتهش چۆ ئهوێ ،بهلام نهچوو بۆ دامركاندنهوهی شهڕ .بهڵكوو بۆ ئهوهی به نهفعی ئـازهری یـهكان دهخاڵـهت بكـا و ناوچه كوردنشینهكانی كوتا. كوردستان :هۆكاری تهقویهتی ئازهری یهكان چی بوو؟عهبدوڵڵا حهسهنزاده :به بێ شك دهلایلی كۆن و تهنانهت نوێشی ههبوون :ئهووهڵهن حهساسییهتی هـهموو رێژیمـهكانی ئێـرانبه پاشایهتی و ئیسلامی یهوه پتر به كوردو بهتایبهتی به حیزبی دێموكراتی كوردستان ههیه ،لـه پاشـان ئهوانـهی شـهڕهكهیانههڵاییسـاند ئهگـهرچی خـائین بـه نهتـهوهی ئازهربایجـانییش بـوون ،لـه بـاری ههسـتی نهتهوایـهتی یـهوه و ئـهوهی پێـی دهڵـێن 312
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهئینتمای نهتهوهیی ،ئازهری بوون .مهعبوودی و قـهتاری هـهردووكیان ئـازهری بـوون ،حهسـهنی بۆخـۆی هـهر لـهوان بـوو .لـه بـهرئـهوه وایـان ئهرتـهش تـێ گهیانـدبوو كـه ئـهوه تهوتیئـهی حیزبـی دێمـوكراتی كوردسـتانه و هـهمان ئیتهـامی سـواو و بۆگـهنیویجیاوازیخوازی و تهجزیهتهلهبی یان زیندوو كردبۆوه ،دهزانین ئازهربایجانی یهكان له باری مهزههبی یهوه كه حكوومهتی ئێسـتاحكوومــهتێكی مهزهــهبی یــه شــیعهن .لــه حاڵێــك دا كــورد لــهو مهنتهقهیــه ســونین ،تهنانــهت هــهوڵیان دابــوو حهساســییهتیمهزههبییش دروست بكهن .له حالێك دا نه له نێو كورددا و نه له نێو حیزبی دیمۆكراتی كوردستان دا بهتایبـهتی حهساسـییهتیمهزهـهبی قـهت جێـی نـهبووه .ئهووهلـهن كـورد سـوننی نیـه .كـورد سـوننیی ههیـه ،شـیعهی ههیـه .تهنانـهت موسـوڵمان و غـهیرهموسلمانیشی ههیه .كهوابێ ئهوان توانیبوویـان ئـهو ئیحساسـاتهش تـهحریك بكـهن بـۆ ئـهوهی زهربـه لـه كوردهكـان و لـه حیزبـیدێموكراتی كوردستان بدهن .لێـرهدا پـێم خۆشـه زۆر بـه واقعبینـی یـهوه ئیشـاره بـهوهش بكـهم كـه ئێمـه وهك حیزبـی دێمـوكراتیكوردستان كه رێكخهری مێتینگهكه بووین له هێندێك شتدا ئینتقادمان پێ واریده ،یانی ئێمـه نـهمان توانیبـوو ،لهوانهیـه لهبـهرئهوه بووبێ كه ماوهیهكی زۆر بوو له وڵات دوور بووین ،نهمان توانیبـوو حهساسـییهتی وهزعهكـه هـهڵ سـهنگێنن ،ئـهو مێتینگـه له جێ دا له نهغهده نهكهین یان ئهگهر له نهغهده دهیكهین له مهنتهقهیهكی دوورتر و پهناتر بیكهین. كوردستان :مهبهستی حیزبی دێموكراتی كوردستان لهوهی كه له نهغهده ئهو میتینگهی گر چی بوو؟عهبدوڵڵا حهسهنزاده :عهرزم كردی ههدهفی حیزبی دێموكراتی كوردستان دوو شت بوو .جالیبه بێ ئـهوهی بڵێـین ئـهوه هـهدهفبێ ،راست وهك دهورانی كۆماری كوردستان بوو كه بۆ یهكهمجار ئاڵای كوردی له مههاباد ههڵكرا بۆ دووهم جار له نهغـهده بـوو،ئـهو سـهفهرهش لـه ٨٨ی رهشـهمه لـه مـههاباد بـۆ یهكـهمجار اعـلان كـرا كـه حیزبـی دێمـوكرات تێكۆشـانی ئاشـكرای خـۆی دهسـتپێدهكاتهوهو وا به دروست زانرا كه له نهغـهدهش بـۆ دووهم جـار وهكـوو نـهریتێك ،بـێ ئـهوهی ئیشـارهیهك بـهو رابـردووه بكـرێبهڵام ئهگهر به تهسادوفیش بووبێ ،لهو شاره بكرێ .مهبهستهكهش ئـهوه بـوو كـه لـه نێـو شـاری نهغـهدهی وهك شـارێكی مـوهیمئهو خهسڵهتی تێكهڵاوی یه ههیه ،لهوێدا قسه بكرێ .له وتارێك دا كه نهنوسرابوو بهڵام قـهرار وابـوو دوكتـور قاسـملوو بیـدا،به تهواوی تهئكید له سهر برایهتی و هاوكاری و هاوپهیمانیی نێوان ئهو دوو نهتهوهیه كرابۆوه یانی قهرار بوو لـه سـهر ئـهوهپێ دابگیرێ بۆ ئهوهی سهفحهیهكی تازه له پێوهندی یهكانی نێوان ئـهو دوو نهتهوهیـهدا بكرێتـهوه و پێكـهوه بـۆ ههدهفـهكانیانكه ههدهفی موشتهرهكن ،تێبكۆشن .پێموابێ دوژمنانی ماف و ئازادی یهكانی ئهو دوو نهتهوانه بـه ههسـت كـردن بـهو وهزعییهتـه ههوڵیان دا ئهو مێتینگه بشێوێنن. كوردستان :مامۆستا وهك دوایین پرسیار پێتوایه خهسارهكانی ئهو شهڕه چی بوون؟عهبدوڵڵا حهسهنزاده :خهسارهكانی ئـهو شـهره یـهكجار زۆر بـوون لـه بـاری گیـانی یـهوه دهكـرێ بڵێـین نزیـك بـه ٢١١كـهس ــموبالەغه زیاتر دهكرێ ـ بهڵام نزیك به ٢١١كهس له هـهردوو لا شـههید بـوون .ژمارهیـهكی لـهوه زیـاتر برینـدار بـوون مـاڵێكی 313
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهزۆری كوردهكان ـ به تایبهتی ـ رووخان ،خهسارێكی زۆر به خهڵكی گهیشت ،خـهڵكێكی یـهكجار زۆر تهقریبـهن بهشـی هـهرهزۆریكوردهكان ئاواره بوون و ماوهیهكی یهكجار زۆری پێوه خرا تا بگهڕێنهوه .ئێستاشی لهگهڵ دابێ ئهو كوردانهی لهوێ ئاواره بـوونهـهموویان نهگهراونـهوه بـه دهلیلـی ئـهوه كـه مـاڵ و كاشـانهو هـهموو شـتێكیان تێـدا چـوو بـوو .بچنـهوه كـوێ؟ ئـهوه یـهكێك لـهخهسارهكانی بوو .بهڵام به باوهری من خهسـاری هـهره گـهورهی ئـهوه بـوو كـه بـۆ ماوهیـهكی زۆر پێوهنـدیی نێـوان كـوردو ئـازهرییهكانی تا حهددێكی زۆر شـێواند یـانی ناحـهزانی ئـهو دوو نهتهوهیـه لـه پیلانـهكانیان دا سـهركهوتن كـه ئـهو حهساسـییهته لـهنێوان ئهو دوو میللهتهدا دروست بكهن و ئهوه به زیانی ههردوو نهتهوه و به تایبهتی به زیانی حیزبـی دێمـوكراتی كوردسـتان ومیللـهتی كـورد بـوو چونكـه ئـهو خاكـه زیـاتر میللـهتی كـورد و حیزبـی دێمـوكراتی كوردسـتان و هێـزه سیاسـی یـهكانی كـورد لێـیبهرپرسیارن تا هێندێ هێزی دیكـه .كـه لـه لاوهڕا دهیانـهوێ دهسـتی تـێ وهردهن یـان ئـاژاوهی تێـدا بنێنـهوه و لـه گـهڵ هـهمووههوڵ و تهقهلای حیزبی دێموكراتی كوردسـتان ئـهو برینانـه بـه ئاسـانی سـارێژ نهبوونـهوه و رهنگـه ئیسـتاش پاشـماوهیان هـهرمابێ .به خۆشی یهوه وهكوو ئاگادارین ئهو پێوهندی یانه تا رادهیهكی زۆر گهراونهتهوه جێی خـۆی ،بـهڵام پـاش نزیـك بـه ٥١ی ساڵ یان بڵێم پاش ٥١ی ساڵی تهواو. سهرچاوه :ماڵپهڕی گیارهنگ /ڕێکهوتی٢٥ :ی مای ٢١١٢ 314
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده عهبدوڵڵا حهسهنزاده :حدك باوهڕی به مسۆگهربوونی ئاڵوگۆر له چوارچێوهی نیزام دا نیه ئاماده كردن :عهزیز شێخانیلــه ســهروبهندی ههڵبژاردنــهكانی ســهركۆماری لــه ئێرانــدا ،تێــڕوانین و روانگــهی جیــاواز ســهبارهت بــه ههڵبژاردنــهكان وكاندیـداتۆرهكان لـه ئــارادان .هـهڵبژاردن وهك چـهمكێكی ناس ـراو و خـاوهن پاشــخانی مێژوویـی ،خـهڵك ل ـه بـهردهم بــژاردهی ههڵبژاردن ،رهتكردنهوه یان بێ لایهن بوون رادهگرێ .ههڵبژاردنی راستهخۆ و ناڕاستهخۆ له كۆڵهكهكانی دێموكڕاسی دهژمێردرێن .رێژهی بوونی دێموكڕاسی له كۆمـهڵگاكان دا لـه سـهرشێواز و جۆری ههڵبژاردن و ههڵبژێران كاریگهریی ههیه .كۆماری ئیسلامیی ئێران له ماوهی سی سـاڵی رابـردوودا لـه رواڵـهت دازنجیره ههڵبژاردنێكی بهڕێوه بردوه ،كه له نێوهرۆك دا له گهڵ كولتووری دێموكڕاسیی باوی جیهانی یـهكتر ناخوێننـهوه .ئـهوهیبۆ كۆماری ئیسلامیی ئێران گرینگه بهڕێوهچوونی ههڵبژاردنێكه ،كه له تهواویهتی خۆی دا له ژێر كۆنتڕۆڵی ههیكهل و قـهوارهینیزام دایه .خوێندنهوهیهكی كورت و چاوخشاندنێكی خێرا به سهر یاسای بنچینهیی كۆماری ئیسـلامیی ئێرانـدا ،كلیلـی لێكدانـهوهو تێگهیشتن له كێشه و بهربهستهكانی ئهمڕۆی كۆمهڵگای ئێران دهداته دهست .له نیزامێك دا ،كه رێبهر به دهسـهڵاتی یهكـهم و كۆتایی پێناسه بكرێ ،دهبێ خه ڵك و دهنگدان و رهوتی ههڵبژاردن خ مانایهك بدهن؟بـۆ تـاوتوێ كردنـی بـارودۆخی ئـهمرۆی رۆژهـهڵاتی كوردسـتان و هـهڵبژاردن لـه ئێرانـدا ئـهمجاره لـه گـهڵ تێكۆشـهرێكی دێرینـیرۆژههڵاتی كوردستان دهپهیڤین .عهبدوڵڵای حهسهن زاده ،یهكێك لـه تێكۆشـهره ناسـراوهكانی رۆژهـهڵاتی كوردسـتان ،كـه زیـاترله نیوهی تهمهنی خۆی له گۆڕهپانی خهبات دژ به دوو نیزامی پاشـایهتی و كۆمـاری ئیسـلامیی ئێـران فیـدا كـردوه .حهسـهن زادهوهك ههر مرۆفێكی دیكه له درێژهی ژیان و خهبات له ریزهكانی حیزبی دێموكڕاتی كوردستان دا پشـكی ئـهرێنی و نـهرێنیی خـۆیبهر دهكهوێ .ناوبراو له ماوهی بوونی له رێبهرایهتی حدكادا له پۆسته سـهرهكی یـهكانی حیزبـدا كـاری كـردوه و هـهر بۆیـه لـه بڕیاره چارهنووس سازهكان دا بهرپرس و پشكی خۆی دهگاتێ ،كه لهو وتووێژه دا ناپڕژێینه سهریان.عهبدوڵڵا حهسهنزاده له پێوهندی له گهڵ ههڵبژاردنهكانی ئهمجارهی سهرۆك كۆماریی له ئێرانـدا و جیـاوازیی ئـهو ههڵبژاردنـهلـه گـهڵ خولـهكانی دیكهـدا دهڵـێ\" :جیـاوازی یـهكی زۆر بـهرچاو نیـه .كۆمـاری ئیسـلامیی ئێـران نـهگۆڕاوه و قـانوون و یاسـاكاننهگۆڕاون .لهو خولهی ههڵبژاردن دا رقهبهرایـهتی گـۆڕاوه و شـێوازی روونتـری بـه خۆیـهوه گرتـوه .نوێنـهرانی كاندیـدكراوی دوو 315
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهباڵی ناسراو به ئیسلاح تهڵهب و ئوسوولگهرا روونتر له سهر مهسهلهكان دهدوێن .ئـهو جـاره فـهرقێكی ههیـه ،كـه ئهوانـهی لـهحكوومـهت دا نـین ئاشـكراتر و سـهریحتر نهقـدی رابـردوو دهكـهن ،بـهڵام كۆمـاری ئیسـلامیی ئێـران هـهر لـه جێـی خۆیـهتی و نهگۆڕاوه \".سـكرتێری پێشـووی حیزبـی دێمـوكڕاتی كوردسـتانی ئێـران ( لـه مـاوهی كۆنگرهكـانی ٨٨ ،٨١و ٨٢دا) لـه سـهر تـهوهرهی سـاغنهبوونـهوهی كوردهكـانی رۆژهـهڵاتی كوردسـتان لـه سـهر هێڵـی نهتـهوهیی و نـهبوونی یهكـدهنگی لـه نێـوان چـین و توێژهكـانینهتهوهی كورد لهو پارچهیهی كوردستان دا راشكاوانه دهدوێ و له سـهر نـهبوونی وتـاری نهتـهوهیی پێـداگری دهكـا .نـاوبراو لـهدرێژهی وتهكانی دا بهمجۆره روانگهكانی خـۆی دهردهبـڕێ \":لـه نێوخـۆی وڵات دا هـهتا ئێسـتا وتـاری نهتـهوهیی دروسـت نـهبووه.رهئی و دهنگی تێكڕایی و خهڵكی دروسـت نـهبووه .لـه سـهر بـه شـداربوون یـان نـهبوون لـه هـهڵبژاردن و ئینتخابـات دا جیـاوازیههیه .ئهوانهی له حاكمییهت دا بهشدارن ،بهشێكیان باوهڕمهند به حاكمییـهت و هێنـدێكیش كارمهنـد و راسـتهخۆ و ناڕاسـتهوخۆله گهڵ دهسهڵاتدان .لهو باره یەوه ناكرێ یهك جانیبه ههڵوێست بگـرین و حاڵهتـهكان جیـاوازن .قـهزاوهت كـردن و نـهزهردان، خانه بهندیكردن سهبارهت بهو رهوته ئاسان نیه و ئیمكانی نیه \".سهبارهت به ههڵبژاردنهكانی خولی دهیهمی سهروك كۆماریی ئێران و بهیاننامهی دهفتهری سیاسیی حیزبی دێمـوكڕاتی كوردسـتانله پێوهندی له گهڵ ههشت خاڵهكهی كهڕڕوبی دا لێكدانهوهی جیاواز ههیه .تێگهیشتن و خوێندنهوهی ئهو ههڵوێستهی حدك لهئاسـتی ئێـران ،رۆژهـهڵاتی كوردسـتان و تهنانـهت رێكخـراو و حیزبـه سیاسـی یـهكانی رۆژهـهڵاتی كوردسـتان رهنگاوڕهنگـه .لـهروانگهی بابهتی یهوه حدك پێویست بوو ،شیكردنهوهی زیاتر و زۆرتری بۆ رهخنهگران و تهنانـهت لایـهنگرانی ئـهو ههڵوێسـتهیههبێ .لهو پێوهندی یه دا عهبدوڵڵا حهسهن زاده له سهر جۆری لێكدانهوهكان و پێویست بوونی شیكاری و روونكردنـهوهی زۆرتـرهاودهنگـه .نــاوبراو رامــان و لێكدان ـهوهی خــۆی ل ـه س ـهر ئـهو دیاردهی ـه ب ـهمجۆره بــاس دهكــا\" :بهیاننام ـهی دهفتــهری سیاســیخوێندنهوهی جۆراوجۆری له سهر ههیـه .هێنـدێك باوهڕیـان بـه ئـازادی نیـه و هجـووم دهكهنـه سـهر حـدك .ئـهو بهیاننامهیـه بـهمانای بهشداری یان تهحریم نیه .گوتراوه ،كـه ئـهو خاڵانـه موسـبهتن ،بـهڵام شـیكردنهوهی زۆرتـری پێویسـت بـوو .ئهگـهر ئێمـهبڵێین ئێران وڵاتێكی فره نهتهوهیه ،كهسیرولمیلله یان كهسیرولقهومه (كورد ،فارس ،عهڕب ،توركمهن ،بـهلووخ و ئـازهری) ،بـۆباشه و بۆ ئهگهر كهسێكی دیكه باسی بكا خهراپه .ئێمه كـه بـاس لـهوه دهكـهین زوڵمـی دینـی و قـهومی ههیـه ،كـهڕڕوبی دهڵـێتهبعیزی قهومی و مهزههبی ههیه .ناوبراو له حاكمییهت دایه و ئهگـهر ئیعتـراف بكـا باشـه .پێویسـته دهقـهكان و نووسـراوهكانزۆر به ئینسافهوه بخوێندرێنهوه .جا ئهوه ،كه ئهساسهن باهوهڕی بهو قسانه ههیه یان نا ئهوه شـتێكی دیكهیـه .ئایـا دهیهـهوێله دهسهڵات دا جێبهجێیان بكا یان ههر دهتوانێ عهمهلیان پێ بكا ،ئهوه باسێكی دیكهیه .ناوبراو ئیعتـراف دهكـا ،كـه قـانونیئهساسی پێویستیی به ئیسلاحاته .باسی ئهوه دهكا ،كه نابێ حـهوزه لـه سیاسـهت و دهوڵـهت دا واریـد بـێ .كـهڕڕوبی باسـی زۆرشت دهكا ،كه ئهگهر كورد ئـهو قسـانه بكـا ئـهوه باشـه .خۆزگـه خامەنـهیی و ئهحمـهدی نەژاد ئـهو قسـانهیان بكردبایـه .ئهگـهر 316
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهئهوان بیڵێن زۆر باشه .پهندێك ههیه ،دهڵێ تۆ تهماشـای ئـهوه مهكـه كـێ قسـه دهكـا ،بـهڵكوو چـاو لـه وتـه و قسـهكان بكـه.حدك له یهكهمین ههڵبژاردنی سهركۆماری دا بریار بوو ،كه پشتیوانی له رهجـهوی بكـا ،چونكـه گەڵاڵـهی ٢٢خـاڵی نوێنـهرانیكوردی قبـووڵ بـوو .كاتێـك نـاوبراو حـهزف بـوو ،كـورد لـه كوردسـتان دا بهشـداری ههڵبژاردنـهكانی نـهكرد .لـه خـولی پێنجـهمیهەڵبژاردنهكان دا حیزب به خـهڵكی كـوردی گـوت دهنـگ بـدهن بـه تـهوهككولی و خـهڵك جـوابی داوای حیزبیـان دایـهوه و دهنگـیخۆیان دا به ئه حمهدی تهوهككولی .ئێمه دهمانزانی كه دهنگ ناهێنێتهوه ،ئـهو تـهنیا رهقیبـی رهفسـهنجانی بـوو ،بۆیـه داومـانكرد خـهڵكی كوردسـتان دهنـگ بـدهن بـه كهسـی رهقیبـی رهفسـهنجانی .لـه مهجلیسـی شهشـهم دا سـهرفی نـهزهر لـه جەناحبهنـدیینێوخۆیی ،داوای بهشـداربوون لـه ههڵبژاردنـهكانمان دا كـرد و كـارێكی زۆر بـاش بـوو ،كـه بـه دهورهیـهكی تـهڵایی نـاوی دهبـهم. تهنیا میللهتێك كه له مهجلیسی شهشهم دا توانی بوونێك و ههیكهلێكی ههبێ ،كورد بوو \".له سهر نێوهرۆكی كۆماری ئیسلامی ئێران و دژواربوونی ئاڵوگۆڕهكان لـه ئێـران دا رامانـهكان هاوشـێوه نـین .مێـژووی سـی سـاڵهیرابردوو له ئێران دهری خستوه ،كه رێژیم لـه گـهڵ ئاڵوگۆڕهكـان دا نامۆیـه و ڕازی نیـه سـنوور و بهربهسـتهكانی بـهردهم ئـازادیبشــكێن .لــه ســهر ئــهو مهســهلهیه كــۆدهنگی یــهكی رێژهیــی ههیــه .بێجگــه لهوانــه شــێوازی ههڵبژاردنــهكان و كــۆنتڕۆڵكرانیههڵبژێراوان له گرفتهكانی دیكهی سهر رێگای پرۆسهی ژیانی سیاسیی رۆژهـهڵات و ئێـران بـه ئـهژمار دێـن .لـه سـهر ئـهو مـژارهعهبدوڵڵا حه سهن زاده پێداگری دهكا ،كه حدك باوهڕی بـه مسـۆگهربوونی ئـاڵوگۆر لـه چوارچێـوهی نیزامـدا نیـه .نـاوبراو لـهوبارهیەوه رادهگهیهنێ\" :حدك دروشـمی رووخـانی كۆمـاری ئیسـلامیی ئێـران دهدا .ئـهوه نیشـانهی ئهوهیـه ،كـه لـه چوارچێـوهی ئـهونیزامه دا ،ئهو ئامانجانه دهستهبهر نابن .شێوهی ههڵبژاردن و خۆكاندیدكردن لهو نیزامـه دا هـهر موناقشـهیهكی لـه سـهر نیـه.بهڵام بهو مانایه نیه لێ یگهڕێین خهراپترین عونسورهكان بچنـه مـهجلیس .عهناسـیری سـالم و بـاش بچنـه مـهجلیس باشـتره لـهكهسانێكی خهرا .،ئهگهر دهمانهوێ خهراپترین عونسورهكان بچنه مهجلیس و ههڵبژێردرێن بۆ ئهوهی رێـژیم بڕووخـێ ،ئـهدی بـۆههتا ئهمڕۆ ههر وابووه و رێژیم نهڕووخاوه .ئێمه دهبێ ههر دووك لای مهسهلهكه ببینین و تهنیا له بارێكهوه سـهیری مهسـهكهنهكـهین .ئەمـن باسـی تـهحریم و بهشـداریكردن لـهو ههڵبژاردنانـه دا ناكـهم ،هـهتا ئـهو كاتـهی حیزبـی دێمـوكڕاتی كوردسـتانههڵوێستی كۆتایی دهرنهبڕیوه .ئهمن دهڵێم ئیزهاری نهزهر ناكـهم ،هـهتا حیزبهكـهم نـهیكا .لـه نێوخـۆی حیـزب دهكـرێ دهنگـیموخالی ههبێ و له مـهجالی خـۆی دا باسـی بكـهی ،بـهڵام بـۆ دهرهوهی حیـزب نـابێ هـهر كهسـه بـه نـهوعێك مهسـهلهكان لێـكبداتهوه .وهحدهتی تهشكیلاتی بـهو مانایـه نیـه ،كـه روو بـه دهرهوه هـهر كهسـه بـه جۆرێـك قسـه بكـا .بـهڵام ئایـا مـهنتقی یـهئهگهر پیاو بڵێ ،پێم خۆشه له جیاتی خاتهمی كهسێكی وهك ئهحمهدی نەژاد ببێته سهرۆك كۆمار؟ له گهڵ ئهوهی كـه دهزانـین،له دهورانی خاتهمی دا شتێک بۆ كورد نهكراوه و خۆشی به هیچ جۆر باسی له چارهسـهركردنی كێشـهی كـورد و تـهنانـهت بـوونیكێشهیهك بهو ناوەی نهكرد ،ئـهوهی كـهڕڕوبی باسـی كـردوه ،خاتـهمی لـه بهرنامـهكانی هـهڵبژاردن دا باسـی نـهدهكرد .جیـاوازیههیه له نێـوان خاتـهمی و ئهحمـهدی نەژاد و بـۆ وێنـه لـه سـهردهمی خاتـهمی دا فـه زای بـهیان ئاواڵـهتر بـوو و دیـواری ترسـی خهڵك شكا .ئهوانه شتی موسبهتن \". 317
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهله سهرنهبوونی دێموكڕاسی و ئـازادیی دهربـڕین لـه ئێـران و رۆژهـهڵاتی كوردسـتان روون نیـه ،داخـوا دهنگـدان چهنـده لـه گـهڵنۆڕمـهكانی دێموكڕاسـی و هـهڵبژاردنی ئـازاد یـهكانگیره .حهسـهن زاده لـهو بـارهیەوه پێـی وایـه ،كـه دیسـان خـهڵك ئـهگـهرێكیچووكی بۆ دهمێنێتهوه بۆ ئهوهی دهنگی باتڵه بدا و دهنگی خۆی به كهسێكی خاریج له كاندیداتۆرهكان بـدا .بـه بـاوهڕی نـاوبراوزۆر جار دهنگـی سـپی و باتڵـه وهك ڕێگایـهكی دژایـهتی كردنـی نیـزام كـهڵكی لێـوهرگیراوه .لـه سـهر هـهڵبژاردن و تـهحریم یـانبایكۆتی ههڵبژاردنهكان ناوبراو باوهڕی وایه ،كـه ئهگـهر هـهموو حیـزب و هێـزه موخالیفـهكانی رێـژیم تـهحریمی بكـهن ،دیسـانعیدددهیهك بهشداری ههر دهكهن .به ههمان شێوه ئهگـهر هـهموو رێكخراوهكـان هـانی خـهڵك بـدهن بـۆ بهشـداربوون ،عیددهیـهكهـهر بهشـداری ناكـهن .بـهڵام بـهو مانایـه نیـه ،كـه رێكخراوهكـان تهئسـیریان نیـه .بـۆ وێنـه لە مهجلیسـی شهشـهم حیـزب داوایبهشـداری كردنـی كـرد و خـهڵكێكی زۆر بهشـداری یـان كـرد .وهك بههائـهددینی ئـهدهب ئـهو كـات باسـی كـرد ،بهشـداریی خـهڵكهۆكهی دهگهڕێتهوه سهر داواكاریی ئۆپۆزیسیۆنی دهرهوهی وڵات بۆ بهشداربوون ،كه حیزبی دێمـوكڕات ئـهو كـات داوای لـه خـهڵك كرد.حهسهن زاده له درێـژهی ئاخـاوتن و وتـووێژدا ،لـه سـهر نـهبوونی كـۆدهنگی و هـاودهنگی سـهبارهت بـه ههڵبژاردنـهكانی سـهرۆككۆماری له نێوان رێكخراو و حیزبهكانی رۆژههڵاتی كوردستان دا دهڵێ :ئهوه دهگهڕێتهوه سهر هێنـدێك لـهو رێكخراوانـه .بهشـێكئاماده نین دابنیشن و ئهگهر پێكهوه دانیشتن نهكهی ،لـه سـهر چـی سـاغ دهبیـهوه .ئیمـه گوتوومانـه لـه گـهڵ هـهموو رێكخـراو وحیزبێك دادهنیشین و ئامادهین بێ مهرج دابنیشین .بـه هـهموو رێكخراوهكانمـان راسـتهخۆ و ناراسـتهوخۆ راگهیانـدوه ،كـه ئهگـهریهك رهئی و دهنگیان ههبێ ،ئێمه ئامادهین واز له دهنگ و نهزهراتی خۆمان بێنین .هێندێك ههن ئاماده نین دابنیشن و ئـهوهشكێشهیه\" .له سهر داوای بایكۆت كردنی ههڵبژاردنهكان له لایهن حیزبه ئۆپۆزیسیۆنهكانهوه حهسهن زاده دهڵێ :ئهساسـهن \"داوایبایكۆت كردن\" دروستتره ،چونكه ئێمه له نێوخـۆی وڵاتـدا نیـین .ئهوهنـدهی روون و ئاشـكرایه هـهتا ئـهمڕۆ بهشـێك لـه حیـزب ورێكخراوهكان داوای بایكۆتی ههڵبژاردنهكانیان كردوه .ئەمن ناتوانم بڵێم داخوا ههموو رێكخراوهكان ئهو داوایـه دهكـهن یـان نـا.نازانم به گشتی رهنگدانهوهی داواكاری یهكان چۆن دهبـێ\" .لـه مـهڕ لێـدوانێكی ئیبڕاهیمـی عـهلی زاده دهبیـر ئـهووهڵی كۆمهڵـهیحیزبی كۆمۆنیستی ئێران ،كه له وتووێژ له گهڵ رۆژنامهی هاوڵاتی دا رهخنه له ههڵوێستی حدك سـهبارهت بـه بهرنامـه ههشـتخاڵی یهكهی كهڕڕوبی دهگرێ ،سكرتێری پێشووری حدكا قامك دهخاته سهر چهند خاڵێك .حهسهن زاده لـه تـاووتوێكردنی ئـهوههڵوێسته ی ئیبڕاهیمی عهلی زاده دا گوتی \" :ئێمه نهمانگوتوه ،له ههڵبژاردنـهكان دا بهشـدار دهبـین .لـه گـهڵ رێـزم بـۆ كـاكئیبڕاهیمی عهلی زاده ،ئهو نهزهردانه جۆرێك بهرگرتنه به دهربڕینی ئازادی بیروڕا .ئەتۆ مافی ئهوهت ههیه خۆت نهزهری خـۆتدهرببـڕی ،بـهڵام لێگـهڕێ بـا خـهڵكیش نـهزهر و تێبینـی یـهكانی خۆیـان دهرببـڕن .ئـهوه زیـاتر باوهڕنهبوونـه بـه ئـازادی تـارهخنهگرتن و ئینتقادلێگرتن .ئهگهر خهڵك به قسهی ئێمه بهشدار نهبن ،بێگومان به قسهی ئـهوانیش ههڵبژاردنـهكان تـهحریمناكهن .لەوه دا گومان و شك نیه ،كه حدك گوێگر و لایهنگرێكی زیاتری ههیه و ئـهو رێژهیـهش زیـاتر لـهوانن .لێكدانـهوهكانیناوبراو له سهر بهیاننامهی دهفتهری سیاسیی حدك ،ئهگهر نهزهردانه زۆر باشه و نهزهری خۆیهتی ،بهڵام با ئیمكانی دهربڕینی 318
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده ئازاد به خهڵك بدهین \".حهسـهن زاده ،كـه لـه پێوهنـدی لـه گـهڵ هۆكارهكـانی سـهر نـهگرتنی لێـك نزیكبوونـهوهی رێكخـراو و حیزبـهكانی رۆژهـهڵاتیكوردسـتان خـاوهنی تاقیكـاری یـهكی بـهردرێژه ،بـۆ سـهرگرتنی ئـهو بیرۆكهیـه زۆر دڵخـۆش نیـه .نـاوبراو خۆشـكردنی بهسـتێنیهاوكاری لـه نێـوان لایهنـه سیاسـی یـه كـوردی یـهكانی رۆژهـهڵاتی كوردسـتان ،لـه بـارودۆخی ئـهمڕۆدا پـڕ لـه تـهنگ و چهڵهمـهدهبینێ و به ئاسانی نازانێ .ئهو له سهر گۆڕینی تـهرزی تهفـهككور و بیركردنـهوه پـێ دادهگـرێ و ئـهو هـهنگاوه بـه پێویسـت وگرینگ دهزانێ .حهسهن زاده ههوڵدان بۆ هاوكاریی زیاتر و زۆرتر به ئهركی ههموو لایهك دهزانێ و ههڵاتن له بهر یهكتری بـهئهرێنی نازانێ .به وتهی ناوبراو هـهر لێـك نزیكبوونهوهیـهك پێویسـتیی بـه دانیشـتن و هـاوفكری ههیـه ،جـا ئهگـهر لایهنـهكانئاماده نـهبن پێكـهوه قسـه بكـهن ئـهوه زۆر زهحمهتـه .نـاوبراو لـه وهڵامـی ئـهو پرسـیارهدا ،كـه حـدك ئهگـهر ههڵبژاردنـهكانیتهحریم كرد ،ئایا كار بۆ ئهوه دهكا ههڵوێستی حدك له نێوخهڵك دا پڕاكتیزه بكرێ ،دهڵێ\" :ئێمـه ئهگـهر تـهحریممان كـرد وداوای بـایكۆتكردنی ههڵبژاردنـهكانمان كـرد ،چـی دیكـه دهبـێ بكـهین؟ خـۆ هـانی خـهڵك نـادهین بـۆ ئـهوهی پـهلاماری سـهرسندووقهكانی دهنگدان بدهن و بیان شكێنن .ئـهوهی ئێمـه دهتـوانین بیكـهین داوای بـایكۆتكردن یـان نـهكردنی ههڵبژاردنهكانـه و خۆ ئێمه له نێوخۆی وڵاتدا نیین ،كه بڕیاری دیكه بدهین و ههڵوێستی دیكهمان ههبێ \".سهبارهت به سهفهری رێبهری كۆماری ئیسلامیی ئێران بۆ پارێزگای كوردستان (یهكێك له پارێزگاكـانی رۆژهـهڵاتی كوردسـتان) ووته و قسهكانی ناوبراو له شاری سهقز ،عهبدوڵڵا حهسهن زاده ههڵوێست و دهربڕینی خۆی ههیـه .لـه شـاری سـهقز خامەنـهییرادهگهیەنێ ،كه ئهمریكا ئامانجی زاڵبوونه به سهر قهومی (نهتهوهی) كورددا .حهسهن زاده له سهر وتهكانی خامەنـهیی دهڵـێ:\"پێش ئهوهی خامەنهیی له دایك بـێ ،میللـهتی كـورد و خـهباتی كـورد هـهر هـهبووه خامەنـهیی زۆری مـاوه سـهبارهت بـه كـورد ومێژووی كورد قسه بكا و نهزهری له سهر بدا .ئاغای خامەنهیی چـی بـۆ كـورد پێیـه و چـی بـۆ كـورد هێنـاوه؟ غـهیری حهملـه بـۆكورد؟ ناوبراو قهولی تـهحققوقی ئـازادی و مـافی پێـداون؟ پـێم خـۆش نیـه باسـی بكـهم ،بـهڵام ئاغـای خامەنـهیی پێویسـته بـهدهستنوێژه وه باسی میللهتی كورد بكا\" .حهسهن زاده له درێژهی لێدوان له سـهر ئـهو بابهتـه شـیكردنهوهی زیـاتر دهخاتـه ڕوو ووتهكانی خامەنهیی و بێ بناخه بوونی دهربڕینهكانی رێبهری نیزام دهخاتـه ژێـر پرسـیار .نـاوبراو لـهو پێوهنـدی یـه دا وتـی\" :خۆزگـه رۆژێـك خـهڵك بـه ئـازادی دهنگـی خۆیـان دهربڕیبـا ،بـۆ ئـهوهی روون بێتـهوه كـه خـهڵكی كوردسـتان نـهفرین لـه نیزامـیئاخونـدی دهكـهن یـان هێـزه سیاسـی یـهكانی كوردسـتان .خۆزگـه ئـهو فهزایـه پێـك هاتبایـه ،كـه خـهڵك بـهو پـهڕی ئـازادیههڵوێستیان گرتبا ،بۆ ئهوهی بزانین جمهوریی ئیسلامی قهدری لای كورد چهنده .خامەنهیی كه دهڵێ له گهڵ كورد و نوێنـهرانیكورد دانیشتوه ،روون نیه له گهڵ خ كهسانێك دانیشتوه .ئهو كهسانهی له گهڵ خامەنـهیی دانیشـتوون ،چهنـده رێگـا و دهرفـهتیئـهوهیان ههیـه لـه نێـو ئـهو هـهموو موحـافیز و پارێزگـاره دا قسـهی خۆیـان بكـهن .خۆزگـه رۆژێ بایـه ،میللـهتی كـورد نیشـانی دابایه ،كه چهنده له جمهوریی ئیسلامی بێزاره.319
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهله كاتی وتووێژدا كورتـه سـەرنجێك درایـه سـهر ههڵبژاردنـهكانی باشـووری كوردسـتان .لـهو مهڵبهنـدهی كوردسـتان ،كـه تـهنیابهشێكی كوردستانه ،كه كورد دهتوانێ و دهرفهتی ههیه به شـێوهیهكی رێژهیـی لـه سـهر چارهنووسـی خـۆی بڕیـار بـدا .داهـاتوویئـهو پارچهیـهی كوردسـتان لـه سـهر بزووتنـهوهی سهرتاسـهری كوردسـتان شـوێنهواری خـۆی دهبـێ .دهسـهڵاتی كـورد لـهو بهشـهیكوردستان له بهردهم تاقیكاری دایه و دێموكڕاسی و كولتـووری دێموكڕاسـی لـه رووبـهری ئـهو بهشـهی خـاكی كوردسـتان دا هێشـتارهگ و ریشهی دانهكوتاوه .حهسهن زاده ،كه ساڵانێكی زۆره له سـنووری نێـوان باشـوور و رۆژهـهڵاتی كوردسـتان نیشـتهجێیه ،لـهقۆنـاخ و هـهوراز و نشـێوهكانی بزووتنـهوهی كـورد لـهو بهشـهی كوردسـتان دا ئاگـاداره و دوور و نزیـك سـەرنجی خسـتوونه سـهر.نــاوبراو تێروانینــهكانی خــۆی لــه ســهر ههڵبژاردنــهكانی پارلمــانی باشــووری كوردســتان و داهــاتووی باڵانســی دهســهڵات لــهوپارچهیهی كوردسـتان بـهمجۆره دهردهبـڕێ \" :دێموكڕاسـی و دهنگـی زۆرایـهتی باشـه ،بـهڵام خوانهخواسـته نـابێ ،ئـهو ئـازادی یـهزهربـه لـه یهكـدهنگی و یـهكڕهنگیی كـورد بـدا و وهحـدهتی كـورد تێـك بـدا .هیـوادارم هـهڵبژاردنی مـهجلیس سـهركهتوو بـێ .لـهومهجلیسهدا ،كه قهراره ههڵبژاردنی بۆ بكرێ ،دهنگی جیاوازی زیاتر لـه پارلمـانی ئـهمرۆ تێـدا دهبـێ .لـه پارلمـان و مهجلیسـیئێستاكانه دا دوو حیزبی سهرهكی وهك هاوپهیمان خاوهنی دهسهڵات بوون و جیـاوازی زۆر نـهبووه .بـه بـڕوای مـن تـهوازونی قـواله باشووری كوردستان ناگۆڕێ و ئهوه به دوور دهزانم .بهڵام له سهر یـهك دهنگـی جیـاواز و سـهربهخۆ زیـاتر ههڵـدهبژێردرێن و دهچنه مهجلیسی كوردستانهوه. سهرچاوه :ماڵپهڕی گیارهنگ /ڕێکهوتی٢٢ :ی مای ٢١١٢ 320
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهعهبدوڵڵا حهسهنزاده :نه ئێمه له خهڵکی به جێ بمێنین و نه خهڵکیش له جێگاکانی دیکهی ئێران به جێ بمێنن برایم و قمامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده سكرتێری پێشووی حیزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران له یهكهم چاوپێكهوتنی رۆژنامـهوانی دوایههڵبژاردنهكانی خولی دهیهمی سهركۆماری لـه ئێـران روانگـهكانی خـۆی لـه سـهر ههڵبژاردنـهكان و نـاكۆكیی نێـوان هێـزه كـوردی یهكانی ئێران له سهر نایهكگرتوویی یان بهرامبهر به رووداوهكانی رۆژ لهو دیمانهیهدا دهخاته روو.پرسیار :حیزبی دیموکراتی کوردستان له ههڵبەاردنی دهورهی دهههمی سهرۆک کوماری ئێران ههڵوێستێکی روون و شوهففافیههبوو .پێیوابوو بایکو کردن کۆمهگ به ئاغای ئهحمهدی نەژاد دهكا ٩ ،روژ پاش ههڵبەاردنوهكان ئێووه ههڵوێسوتی خۆتوان و بهشداریی خهڵکی کورد چون ههڵ دهسهنگینن له ههڵبەاردنهكانی ئێران؟عهبدوڵڵا حهسهنزاده :ههر له ههوهڵهوه که ههڵوێستمان گرت له سهر شناختێک بوو که له بۆچـوونی خـهڵکی وڵات بوومـان وههروا له گوتره نهبوو .دهماندی که خـهڵک بۆچـوونی دیکـهیان لـه سـهر وهزعهکـه ههیـه و تـهحریم نـاتوانی بـه سـوود بـێ .بـهخوشی یهوه به پێی ئـهو ئامارانـهی کـه هـهن موشـارهکهتی خـهڵکی کوردسـتان وهکـوو هـهموو خـهڵکی ئێـران زۆر زیـاتر بـووه لـهدهورهکانی دیکه .بۆ نموونـه بـه پێـی ئامارێـک کـه لـه هـهر دوو ئینتیخابـاتی دهیـهم و نۆیـهم لـه بـهر دهسـت دایـه (ئـهو ئامـارهرهسمییانه ئهگهر ئهمیان موعتهبهر بێ ئهوی دیش موعتهبهره ،ئهگـهر ئـهمیان موعتهبـهر نـهبێ ئـهوی دیـش موعتهبـهر نیـه) بـونموونه له ئوستانی کوردستان (سنه) و ئازهربایجانی غهربی (ورمێ) له دهورهی دهیهم دا ڕادهی بهشـداری ٨,٣١زیـاتر لـه ڕادهی بهشداریی دهورهی نۆیهم بووه و له ئوستانی کرماشانیش ٨,٢١لهسهد زیادی کردوه.پرسیار :له چهند روژی رابردوودا تهزاهورا زۆربهی شاره گهورهکانی گرتۆتهوه ،ئهگهر ئوهوه لوه کوردسوتانیش بێتوه ئواراوه حیزبی ئێوه خۆی ئاماده کردوه بۆ ریکخستنی خهباتی جهماوهری؟عهبدوڵڵا حهسهنزاده :حیزب له خهڵک جودا نیه .حیزب جهماعهتێکی کـهمی لـه دهرهوهی وڵاتـه و بهشـی هـهره زۆری %٢٣یله نێوخۆی وڵاتدایه .خۆ ئاماده کردن به خ مانایهکـه؟ ئێمـه دهگـهڵ حهرهکـهتی خـهڵکین و لـهوان جـودا نیـین .پـێم باشـه نـه ئێمه له خهڵکی به جێ بمێنین و نه خهڵکی کوردستانیش له جێگاکانی دیکهی ئێران به جێ بمێنن. 321
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهپرسیار :رۆژی جومعهی رابردوو ئاغای خامەنهیی له نوێەی جومعه دوایین قسهی خۆی کرد و به ههڕهشهوه گوتیئهگهر دهست ههڵ نهگرن دێمهوه و سهریحتر قسه دهکهم! ههروهها تهزاهورا دهبێ کۆتایی پێ بێت .ئێووه ئوهو قسانهی ئاغای خامەنهیی چون لێک دهدهنهوه ؟عهبدوڵڵا حهسهنزاده :دیاره ئاغای خامەنهیی فتوای قهتڵ و کوشتاری دا ،ههر چهنـد بـه سـهراحهت نـهیگوت بـهڵام ئـهوه کـهگوتی دهبـێ نهیهنـه خـهیابانێ و ئهگـهر بێنـه خـهیابانێ مهسـئوولییهت لـه عـۆدهی وانـه یـانی لـه راسـتیدا فتـوای ئـهوهی دا کـههێزهکانی خهڵکی بکوژن .به خۆشییهوه ئاغای مووسهوی وهڵامێکی جوانی دایهوه به بـێ ئـهوهی ئیشـاره بـه قسـهکانی وی بکـا،گوتی تهزاهورات کردن و ئیعتیرازی ئاشتیخوازانه حهقێکی موسهللهمی خهڵکه که له قـانوونی ئهساسـی دا بـو خـهڵکی دانـراوه.که وابوو ئهگهر خهڵک بێنه خهیابانێ و مهسایل بێننه گۆڕێ و هێزهکانی دهوڵهت پێشیان پێ بگرن ،مهسئوولییهت لـه ئهسـتۆیوانه .به ههر حاڵ مهعلوومه کـه ئـهوان لـه حهرهکـهتی خـهڵک و لـه هاتنـه مهیـدانی خـهڵک پـێش ئـهوهی بـۆ تـهزاهورات بێنـهمهیدانێ و پێش ئـهوهی بێنـه سـه ر سـندووقی ئینتیخابـات نیگـهرانن .چـونکی ئهگـهر ئێمـه بـهجوزئیات نـازانین خـهڵک چۆنیـانرهئیـی داوه ،ئـهوان زۆر بـاش دهزانـن .هـهر بۆیـهش لـه واقیـع دا رهئیـهکانیان نهخوێنـدهوه ،ئـهوان بـۆ خۆیـان حوکمێکیـان دا وکاندیدای مەوریدی نهزهری خۆیان به ئهکسهرییهتێکی بێ سابیقه له سندووق دهرهێنا .هـهر بۆیهشـه نیگـهرانن و دهزانـن خـهڵک وهزعهکهی قبووڵ نیه.پرسیار :بارودۆخی ئێران رۆژبه رۆژ بهرهو ئاڵۆزی زیواتر دهڕوا ،بوه نوهزهری ئێووه ئوهرکی چالاکوانی سیاسوی و موهدهنی لوه نێوخۆی کوردستان دهبێ چۆن بێ؟عهبدوڵڵا حهسهنزاده :پێموایه چالاکانی سیاسـی دوو ئـهرکی سـهرهکییان لـه سـهر شـانه :یـهکـهم ئـهوه کـه لـه سـهحنه دابـن وحوزووریان ههبێ و مهسایلی خۆیان مهترهح بکهن .دووههم له عهینی حاڵدا ههوڵ بـدهن پێشـگیری لـه هێنـدێک کـاری وا بکـهنکه بیانوو بداته دهستی هێزهکانی دهوڵهت و هێزه سـهرکوتکهرهکان و خـهڵکی تهشـویق بکـهن ،هـهم بێنـه خـهیابانێ و مهسـایلیخۆیان مهترهح بکهن ههم له عهینی کاتدا له هێندێک کاری توندوتیژ که بههانه دهداته دهسـتی هێـزه سـهرکوتکهرهکان خۆیـانبپارێزن .رێنوێنی کردنی خهڵک ئهرکی نوخبهگانی کۆمهڵه ،هێـزی سیاسـی بـن ،کهسـایهتی بـن ،دانشـگایی بـن ،روژنامـه نـووسبن ،ئهوانهی پێیان دهڵێن بژاردهکانی کۆمـهڵ ئـهرکی رێنـوێنی و خـهت دان لـه سـهر شـانی ئهوانـه بـه بـێ ئـهوهی وهکـی حیزبـی سیاسیی سازماندراو بن.پرسیار :حیزبی دیموکراتی کوردستان و پارتی ئازادی کوردستان پێش ئینتیخابا بهیانێکی هاوبهشیان دا ،بوه ههسوت کوردن بوهبهرپرسیاری یهکی که کهوتۆته سهر شانیان ههوڵی ئهوهیان داوه که دهگهڵ رێکخراوهکانی رۆژههڵاتی کوردستا ن لێک نیزیوک بوونهوه یهکیان ههبێ و بتوانن هاوکارییهکی باشتر بکهن تا له داهاتوودا تووشی بایکو کردنی دووباره نهبنهوه؟ عهبدوڵڵا حهسهنزاده :ئهگهر دیقهت بکرێ ئێمه له بهیاننامهیهک دا دوای ئینتیخابات داوا له هێزه سیاسییهکان دهکهین 322
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهههموو بڕوبیانوویهک وهلا بنێن و زور به پهله کۆببنهوه و موزاکهراتێکی بنیاتنهر یا سازنده دهست پـێ بکـهن ،بـهڵام بهوهشـهوهرانهوهستاین و ئێمه به شێوهی موستهقیم پێوهندیمان دهگهڵ هێزهکان گرت و دهگهڵ برادهرانی پارتی ئازادی ههوڵمان داوه ئـهوبیانووانـهی دێنـه پێشـێ و دهبنـه کۆسـپی سـهر ڕێگـای بـه یـهک گهیشـتنی هێـزه سیاسـییهکان لـه بـهین بچـن ،پێویسـته هێـزهسیاسییهکان به یهکهوه دانیشن و مهسهلهکان مهترهح بکـهن تـا ئـهو جێیـه کە نوختـه نـهزهراتی وهسـهت ههیـه لهسـهریان رێـککهون .له سهر بایکوت کردنی جارێکی دیکه یان بایکوت نهکردنی جارێکی دیکه پێویسـت نیـه حوکمـهکانمان ئهبـهدی بـن ،رهنگـهههلومهرجهکه وا بێ ئهوانهی ئهو سهفهره بایکوتیان کرد جارێکی دیکه بڵێن نهخهیر بـایکوتی ناکـهین یـان ههلومهرجهکـه وابـێئهوانهی ئهو سهفهره بایکوتیان نهکردوه جارێکی دیکه بڵێن بایکوتی دهکهین .مهسهله ئهو دوگم بـازی یـه نیـه ،موتلـهق گـهرایینیه ،ئهمڕۆ قسهیهکم کردوه ههتا قیامهت ئهو قسهیه دهکهم .مـوهیم ئهوهیـه پێکـهوه دانیشـین .پـێش ئـهو ئینتیخاباتـه دهگـهڵهێـزه سیاسـی یـهکانی کـورد دانیشـتین .ئهوهنـدهی مـومکین بـوو دهگـهل هـهموویان دانیشـتین داوامـان کـرد وهرن پێکـهوه لـه سـهرئینتیخابـات و زور شــتی دیک ـه ههڵوێسـت بگ ـرین ،ل ـه بــارهی ئینتیخاباتـهوه گوتمــان ئهگ ـهر ئێمـه ن ـهزهرێکمان ســهبارهت بــهههڵبژاردن ههبێ که کۆدهنگیی له سهر پێک نهیه له سهر رهئی یـهکی دیکـه کـۆ دهنگـی پێـک بـێ ،ئێمـه حـازرین لـه نهزهرهکـهیخومان عدوول بکهین ههر بۆ ئهوهی کۆدهنگی پێک بێ .بهڵام بهداخهوه حازر نهبوون پێکهوه دانیشین و کـۆدهنگی حاسـڵ نـهبوو.له خۆڕا هێندێک نابن به مهرجهعی تهقلید بۆ ئهوانی دیکه .ئێمه ئهمڕۆ ئهو رهئـی یـهکمان هـهبوو لـه سـهر ئینتیخابـات .ئێمـهئهو ههڵوێستهمان به رۆژێک و به سەعاتێک نهگرتوه ،بهڵکوو چهنـد مانـگ بـووه کارمـان لـه سـهر کـردوه و پێوهنـدیمان دهگـهڵنوخبهگانی نێوخۆی وات ههبووه له شارهزایانمان پرسیوه و له نهتیجهی ئهوه دا بهو رهئی یه گهیشتووین .به ههر حاڵ گوتمـانئهگهر کۆدهنگی له سهر شتێکی دیکه پهیدا بێ ئێمه حـازرین لـه نـهزهری خۆمـان عـدوول بکـهین .بـهڵام بهداخـهوه ئـهوانی دیکـه ئاماده نهبوون کۆدهنگییهک پێک بێت و نهیان کرد. پرسیار :بهڕێز جهنابی مامۆستا؟ تکایه ئهگهر شتێک بۆ باس کردن ماوه و باس نهکراوه بفهرموون؟عهبودوڵڵا حهسوهنزاده :ئـارهزووم ئهوهیـه خـهڵکی کوردسـتان ئـهو هوشـیاری و ئامـادهیی یـهیان بپـارێزن و سـهعی بکـهن لـهومهیدانی تاقی کردنهوهیه که ئێستا ههڵکهوتوه له ئیمتیحان سهربهرز بێنه دهری ،لـه خـهڵکی دوا نهکـهون و لـه عـهینی حاڵـداپێ به پێی ئاڵ و گۆرهکـان ئامانجـهکانی خۆیـان و ههدهفـهکانی خۆیـان لـه رێگـای نوێنهرانیانـهوه دهگـهل رێبـهرانی حهرهکـهتیرزگاریخوازی سهرتاسهری ئێران بێننه گۆڕێ ،بۆ ئهوهی سهریان بێ کڵاو نهمێنێتهوه .دهگهڵ ئهوانهی رێبـهری ئـهو حهرهکهتـهن ولــه ئایندهــدا شانســی ئــهوهیان ههیــه لــه ئینتیخابــات دا بهرهنــده بــن ،ههڵوێســتهکانیان و داخوازهکانیــان بێننــه گــۆڕێ وتهعههوداتێکی ئهخلاقی بـێ یـان سیاسـی بـێ وهر بگـرن بهرامبـهر بـهو داخـوازی یانـه کـه میللـهتی کـورد لـهمێژه خـهباتیان لـه پێناودا دەکا. سهرچاوه :ماڵپهری گیارهنگ /ڕێکهوتی٢٩ :ی ژوئهنی ٢١١٢ 323
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده عهبدوڵڵا حهسهنزاده :رهنگه باشتر بێ ئهو کودهتایه به کودهتای خامنهیی -سپای پاسداران ناو بهرین... بارودۆخی ئهمڕۆی ئێران و رۆژههڵاتی کوردستان له وتووێەێک دا لهگهڵ مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده: دیمانه :تاهیر قاسمیپرسیار :له ههڵبەاردنی خولی دهههمی سهرکۆماری له ئێران ،حیزبی دیموکراتی کوردستان به پێچهوانهی خولوهکانی پێشووو وههروهها به پێچهوانهی ههڵوێستی زۆربهی حیزبهکانی دیکهی رۆژههڵاتی کوردستان ،ئهم ههڵبەاردنهی بایکۆ نهکرد .ئێووهشله وتوێەێکدا پشتیوانیتان لهو ههڵوێسته کرد .ئیستا که پتر له سێ مانگ بهسهر ئوهو ههڵبەاردنوهدا توێ پوهریوه ،چوۆن دهرواننوه ئهو ههڵوێستهی حیزبی دێموکراتی کوردستان؟وهڵام :دهگهڵ سپاس و سڵاو بۆ ئێوه و بۆ خوێنهرانی سایتهکهتان .پێمخۆشه جارێ لـه پێشـدا ئـهوه کـهمێک راسـت بکهمـهوه کـهپێم وانییه له خولهکانی پێشوودا ئێمه ههمیشه بایکۆتمان کردبـێ .چونکـه لـه چهنـد خـولی هـهڵبژاردنی مـهجلیس و شـوراکان وتهنانـهت سهرکۆماریشـدا حیزبـی دێمـوکرات داوای بهشـداربوونی لـه خـهڵک کـردوه .لـه ئـهوهڵ هـهڵبژاردنی مـهجلیس دا ئێمـهبۆخۆمان کاندیداشمان موعهرهفی کردبوو ،پێم وایه دهورهی شهشهمی سـهرکۆمـاری بـوو ،ئێمـه داوامـان کـرد خـهڵک بهشـدار بـن ودهنگیش به ئهحمهدی تهوهککولی بدهن .زیاتر مهبهستمان بهربـهرهکانی لـه گـهڵ ئاغـای رهفسـهنجانی بـوو کـه خـهڵکیش جـوابیداینهوه .له خولی شهشهمی مهجلیس دا دیسـان داوامـان لـه خـهڵک کـرد کـه بـهدوور لـه دهسـتهبهندییهکانی نێـو رێـژیم ،خـهڵکیخاوهن کهسایهتی بۆخۆیان خۆیان کاندید بکهن و خهڵکیش رهئییان پێ بدا .لـه ئینتخابـاتی شـووراکاندا دیسـانهکه ئێمـه داوایبهشداربوونمان کرد .وا نییه که موتڵهقهن ئێمه له ههڵبژاردنهکانی دیکهدا بایکۆتمان کردبێ .بهڵام هی ئـهم جـاره ،ئـهمن پـێموایـه نهگهڕێینـهوه سـهر ئـهوهی کـه ئێمـه بایکۆتمـان نـهکرد و خـهڵکی دیکـه ،هێـزه سیاسـیهکانی دیکـهی رۆژهـهڵاتی کوردسـتانبایکۆتیان کرد .چونکه ئهوه ههڵوێست و لێکدانهوهی سیاسـییه و ئهگـهر ئـهوه بـۆ ماوهیـهک ئێمـهی لێـک جـودا کردۆتـهوه ،حـهقنییه ئهوهی جارێکی دیکه زهق بکهینهوه .دهبێ سهعی بکهین شتی هاوبهش بدۆزینهوه .هـهر ئـهو وهختـیش ئێمـه گوتمـان ئهگـهرخهڵک زۆر بهشدار بوون ،به پێچهوانهی داوای ئهو دۆستانهی دیکه ،ئهوه ئهوان رهنگه لێکدانهوهکهیان تهواو دروسـت نـهبووبێ.نهک خوای نهخواسته خیانهتیان کردوبێ .ئهگهر خهڵکیش کهم بهشدار بوون یان بهشـدار نـهبوون ،ئێمـه لێکدانهوهکـهمان رهنگـهههڵه بووبێ .ئـهگینا نـه خیانـهتمان کـردوه و نـه تـاوانێکی گـهورهمان کـردوه .ئـهوه لێکدانهوهیـه .بـهڵام ئێسـتا کـه بـه قـهولی 324
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهجهنابت سێ مانگ به سهر ئهو ههڵبژاردنهدا تێ پهریوه ،ئهمن باوهڕم وایـه ئـهو ههڵوێسـتهی حیزبـی دێمـوکراتی کوردسـتان بـهراستی له جێگای خۆیدا بوو .چونکه له راستیدا ههڵسـهنگاندنی بیروبۆچـوون و لێکدانـهوهی خـهڵکی نێوخـۆی وڵات بـه تایبـهتیرووناکبیران و ئهوانه بوو که پێیان دهڵێن بژاردهی کۆمهڵ .ئێمه ئهگهر تهبهعیهتیش بـێ ،تهبهعیـهتمان لـه خـهڵکی خۆمـان وله تێگهیشتوانی خهڵکی خۆمان کردوه .ئهوهش پێم وایه بۆ ههموان دهرکهوتوه که خهڵکی کوردسـتان بـه راسـتی ،بـه شـێوهیهکیزۆر کـهم وێنـه ،ئهگـهر نهشـڵێم بێوێنـه ،لـهو ههڵبژاردنـهدا بهشـدار بـوون .لایـهکی دیکـهش ئهوهیـه کـه ئـهو هـهوڵ و تهقـهلا وتێکۆشانهی به دژی سهرهرۆیی کۆماری ئیسلامی له سهرتاسهری ئێراندا له ئارا دایه و واش وێ دهچێ ههروا بهردهوام بـێ ،ئـهوهئاکـامی بهشـداری لـه ههڵبژاردنـدا بـوو نـهک ئاکـامی بـایکۆت .ئهگـهر ئـهو خهڵکـه بایکۆتیـان کردبـا ،چـۆن دهیـان تـوانی بڵـێنرهئیهکانمان بدهنهوه! ههموو دنیا پێی دهکـوتن رهئیتـان نـهداوه ،رهئـی چتـان بدهنـهوه .بـهڵام ئێسـتا کـه بایکۆتیـان نـهکردوه وبهشدار بوون و رهئییان به کاندیدای دیکه داوه و فێڵیان لێ کراوه و رهئییهکانیان دزراوه ،دێنه مهیدان ،به ههموو قیمـهتێکیشدێنه مهیدان ،به سینگی ئاوهڵاوه ،به بێ چـهک ،بـه دهسـتی بهتاڵـهوه دێـن و سـینگ بـه گوللـهوه دهنـێن بـۆ ئـهوهی داوای مـافیخۆیــان بکــهن لــه رێگــای داوای وهرگرتنــهوهی رهئییــهکانیان .بــهڵام دیــاره ئــهوه داوای وهرگرتنــهوهی رهئییــهکان نییــه ،داوای ئازادییه ،داوای دێموکراسییه ،داواکان لهوه زیاترن که لهو شوعارهدا جێگایان ببێتهوه.کورتی دهکهمـهوه پـێم وایـه ههڵوێسـتی حیزبـی دێمـوکراتی کوردسـتان لـه جێـی خۆیـدا بـوو .ئهگـهر بڵێـین ئـهو خهڵکـه لـه سـهربانگـهوازی حیزبـی دێمـوکراتی کوردسـتان خۆیـان لـه بـایکۆتی هـهڵبژاردن بـوارد ،رهنگـه زۆرمـان گـوتبێ ،بـهڵام زۆر بـه ئاسـانیدهتوانین بڵێـین حیزبـی دێمـوکراتی کوردسـتان خوێندنهوهیـهکی دروسـتی لـه نـهزهر و بۆچـوونی خـهڵک هـهبوو .وهکـوو زۆر جـاریدیکهش گوتوومه ئهوه خهڵکی نێوخۆی وڵاتن که وهکوو ئێمه دڵسۆزن بهڵام له ئێمه زیاتر ئاگاداری وهزعی نێوخۆی وڵاتن .حـهقوایه بۆخۆیان بڕیار له سهر ئهو مهسـهلانه بـدهن و ئێمـه دهبـێ زیـاتر چـاو لـه ههڵوێسـتی ئـهوان بکـهین ،نـهک چـاوهروان بـین ئهوان چاویان له دهمی ئێمه بێ.پرسیار :هاتنهوه سهرکاری مهحموودی ئهحمهدی نهژاد یان هێنانهوه سهرکاری ناوبراو ،له لایوهن ئۆپۆزيسویۆنهوه بوه کودهتوای ههڵبەاردن ناوی دهبرێ .ئهو دهستهواژهیه تا چهند له جێگای خۆی دایه؟وهڵام :ئهو ناو لێنانه ناولێنانێکی پڕ بهپێستی خۆیهتی .چونکـه لـه هـهموو نیشـانهکان را دیـار بـوو کـه ئهحمـهدی نـهژاد لـهوههڵبژاردنهدا بۆ ئهوهی ببێتهوه به سهرکۆمار دهنگی پێویستی به دهست نههێناوه .تهنانهت وهکوو لـه بیرمانـه هێنـدێک ئامـاریرهسمی که له واقعدا بۆ خامنهیی چووبو له لایهن وهزارهتـی نێوخـۆوه ،بـڵاو کرایـهوه کـه نیشـانی دهدا مووسـهوی بـه حـدودی ٨١میلیۆن رهئییهوه رهئی یهکهمی هێناوه .کهڕڕوبی رهئیی دووههمی هێنـاوه بـه حـدودی ٨٥میلیـۆن یـان شـتێک زیـاترهوه ،ئهحمـهدینهژاد پێنج میلیۆن و چهند سهد ههزار رهئیی هێناوه .بهڵام ئهوهیان ون کرد و ئهو کابرایهش که ئهوهی لـێ لـهقاو دابـوون ،لـهتهسادوفێکی دهسکرد دا ،له رووداوێکی ئوتومبیل دا ،کوشتیان .کهوابێ ئهو به قهولی ئێـوه دهسـتهواژهیه پـڕ بـه پێسـتی خـۆی و 325
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهله جێی خۆی دایه .ئهگهر ئهوه نهبایه پێویست نهبوو خهڵکی بکوژن .ئهگهر باوهڕیان به خۆیان ههبایه ،باوهڕیان به ئازادی وبه خاوێنیی ئهو ئینتیخاباته بوایه ،به بـێ منـهت قـهبووڵیان دهکـرد کـه بـه چـاوهدێریـی چـاوهدێرانی نێونهتهوهییـهوه جـارێکیدیکه ههڵبژاردن بکرێتهوه .تا ئهو وهختی به دهنگی بهرز بـه دنیایـه بڵـێن ئێـوه کۆمـهڵانی خـهڵکی ئێـران یـان دژبـهرانی رژیمـیکۆماری ئیسلامی ،بوختانتان کرد ،ئێوه له غهڵهتدا بوون .بـهڵام ئـهوان قـهت ئـهو بـاوهڕ بهخۆبوونـهیان نییـه چونکـه بۆخۆیـان دهزانن چییان کردوه و بۆخۆیان زیاتر له ئێمه له وهزعی خهڵک و له ههڵوێستی خهڵک بهرامبهر به خۆیان ئاگادارن.پرسیار :هێندێک کهس ئهو کودهتايه به کودهتای خامنهیی پێناسه دهکوهن و هێنودێکیش پێیوان وایوه خامنوهیی ئوهو دهسوهڵاتهینهماوه و پیلان و پلانی کودهتاکه له بنهڕهتدا له لايهن سپای پاسدارانهوه دارێەراوه و بهڕێوه چووه .ههڵسوهنگاندنی ئێووه لوهم بارهیهوه چییه؟وهڵام :رهنگه باشتر بێ ئهو کودهتایه به کودهتای خامنهیی -سپای پاسداران ناو بهرین .چونکه له راستیدا وهکـوو ههڵوێسـت،ههڵوێستی ههردووکیان ئهوهیه .خامنهیی ههرنهبێ له باری قانوهنییهوه ،له باری دهستوورییهوه یانی وهکوو قانوونی ئهساسـییکۆماری ئیسلامی ،ئهوهی پێی دهڵێن قهولی فهسڵ به ئیستلاحی خۆیان ،قهولی فهسـڵی بـه دهسـتهوهیه .یـانی دهتـوانێ لـه بـاریقانوونی یهوه مهسهلهکان یهکلا بکاتهوه .ئهگهر ئهو بۆخۆی شتێکی نـهوێ ،دهتـوانێ لـه بـاری قـانوونی یـهوه بڵـێ نـهخێر ئـهوهبڕیاری یهکجاری یه و خهڵک دهبێ به پێی قانوونی ئهساسی پهیرهویی لێ بکـهن .کـهوابوو بۆخـۆی لـه گـهڵ ئـهو ههڵوێسـتهیه.بهڵام ئهوهش راسته که قودرهت و دهسهڵاتهکه له دهسـتی سـپای پاسـداران دایـه .ئـهو سـپای پاسـدارانهی کـه دروسـتیان کـرد بـۆئهوهی جوابی ئهرتهش نهدهنهوه ،جوابی وهزارهت نهدهنهوه ،جوابی رهئیس جمهور نهدهنهوه ،ئێستا گهیشتۆته جێگایهک که هیچبه پێویست نازانێ ملکهچی خامەنـهیی بـێ بـه عینـوانی رێبـهر .کـهوابوو بۆخـۆی دهیـهوێ بڕیـار لـه سـهر چارهنووسـی وڵات بـدا.بهڵام له عهینی حاڵدا رووپۆشی ئهو ههڵوێستانهی که سپای پاسداران دهیانگرێ ،وهک “رونما” قانوونی یهکه ئاغای خامەنـه-یی یه به عینوانی وهلی فهقیه ـ و به عینوانی رێبهری نیزام .کهوابوو باشتره پێی بڵێین کودهتای خامەنهیی -سـپای پاسـداران یان کودهتای سپای پاسداران -خامەنهیی .چونکه ههردووکیان دهستیان وه دهستی یهک داوه و ئاکامی ئینتخاباتیان گۆڕیوه .پرسیار :نهک ههر کورد ،به گشتی نهتهوه بندهستهکان له ئێران به شێوهی پێویست بهشداری یان له نارهزایهتی يهکانی خوهڵکی شاره گهورهکانی ئێراندا نهکرد .جهنابت هۆکاری ئهو بێ تهفاوهتی یه بۆ چی دهگهرێنیتهوه؟وهڵام :ئهمن پێموایه لێرهشدا دهبێ کهمێک تهسحی بکهین .ئهوهڵهن کوردهکان به دوو جۆر بهشدار بـوون .ئێسـتا رهنگـه هـهمووناوهکانم وه بیر نهیهتهوه بهڵام له سهر یهک جـهنازهی حـهوت خوێنـدکاری کوردمـان لـه تـارانێ را بـۆ هاتـهوه ،بـۆ شـارهکانیکوردستان که لهو خۆپیشاندانهدا بهشدار بوون و کهوتبوونه بهر گوللهی سپای پاسداران و هێزه به ئیستلاح ئهمنیـهتی یـهکان ولیبــاس شهخســییهکان .جگــه لــهوه لــه سهرتاســهری ئێرانیشــدا خۆپیشــاندان لــه شــاره گــهورهکان بــوو ،لــه شــاره گــهورهکانیکوردستانیش ،له کرماشان و لـه ورمـێش کـه یهکـهم و دووهـهم شـاری گـهورهی کوردسـتانن ،تـهزاهورات هـهبوو .بـه تایبـهتی لـه 326
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهکرماشان گیران و کوژران و برینداربوونیشیان تێدا ههبوو .بهڵام ئهگهر بمانـهوێ هـۆی بهشـدارنهبوونهکه بـه شـێوهی بهرجهسـتهبــاس بکــهین ،دهتــوانین باســی دوو مهســهلهی دیکــه بک ـهین؛ یهکــهمیان ئهوهیــه ک ـه ئــهو خۆپیشــاندانانه جــارێ نــهبوون بــهخۆپیشاندانێکی ههمهلاگر و گشتی که له ههموو جێیهکان ههبێ .تهنیا له شاره گـهورهکان هـهبوو .شـاره گـهورهکانیش ،زۆربـهیههره زۆریان ئهو شارانهن که فارس نشینن .لهپێش دا دهبوو ئهوهش بڵێم تـهورێزیش کـه شـاری یـهکێک لـه گـهلانی زۆرلێکـراویئێرانـه ،ئازهربایجـانی یـه ،بهشـدار بـوو ،باشـیش بهشـدار بـوو .کـهوابێ شـاری گـهوره لـه کوردسـتان کهمـه ،لـه بـهر ئـهوه ئـهوبهشداری یه له کوردستان و له ناوچهکانی دیکه که هی میللهتانی زۆرلێکراون وهکـوو بـهلووخ و عـهرهب و تورکمـهن و ئـازهری ،کهمتر بوو .دهلیلی دیکهشی ئهوهیه که سهرکوتی ئهو نهتهوانه به تایبهت له لایـهن هێـزه ئهمنیـهتی یـهکانی کۆمـاری ئیسـلامی-یـهوه زۆر بـێ بـهزهیی یانـهتره ،زۆر بـێ پهروایانـهتر ئـهوان سـهرکوت دهکـهن و دهسـتیان ئـاوهڵاتره .بۆیـه هـهتا ئـهو کاتـهیخۆپیشاندانه ئیعترازی یهکان زۆر بهربڵاو نهبوون ،رهنگه خهڵکی شاره بچووکهکان یان میللـهتانی زۆرلێکـراو بـه دروسـت نـهزاننکه بێنه مهیدان و خۆپیشاندانێکی فهعالیان ههبێ .بهو حاڵهش دهتوانم بڵێم نه ههتا ئێستا هێـزه کـوردی یـهکان و هێزهکـانیسهر به نهتهوه ژێردهستهکان به تهواوی بێلایهن و بێـدهنگ بـوون و نـه لـه داهـاتووش دا بێـدهنگ دهبـن .چونکـه بهشـداریی لـهحهرهکهتێکی رزگاریخوازانهی ئێراندا ،ئهگهر ئهو نهتهوه ژێردهستانه بیانهوێ دهسکهوتێکی بۆ ئهوان تێـدا بـێ ،شـتێکی واجبـه.دهسـکهوتی ئـهوان بهسـتراوهتهوه بـهوه کـه چهنـده لـهو بزووتنهوهیـهدا کـه سـهر دهکێشـێته گـۆڕانی وهز لـه ئێرانـدا ،نهخشـیان ههبووه.پرسیار :حیزبه کوردی يهکان تا ئێستا نهیان توانیوه ئهو ههلومهرجهی ئهمڕۆی ئيران به قازانجي نهتهوهی کورد بقۆزنهوه .بوێ-ههڵوێستی و نهبوونی سیاسهتێکی روون له حاند بزووتنهوهی دوای ههڵبەاردن به سیاسهتهکانيانهوه ديواره .ئێووه توا چهنود لوه گهڵ ئهو رایهن و پێتان وایه کورد به گشتی و حیزبه کوردی¬یهکان به تایبهتی لهم بارهیهوه دهبێ چی بکهن؟وهڵام :ئهمن پێموانیه ئهو هێزه کوردی یانه بێ ههڵوێست بوون یان سیاسهتێکی روونیان نهبووه .هـهر لایهنـه بۆخـۆی نـهوعێکسیاسهتی ههبووه و جۆرێک ههڵوێستی ههبووه .ئهگهر عهیبێک له کارهکهدا ههبێ ،لهوهدایه که هێزه سیاسـی یـه کـوردی یـهکانههڵوێسـتێکی یـهکگرتووی هاوبهشـیان نیـه کـه بـه سـهر یهکـهوه کـاری بـۆ بکـهن ،پێوهنـدیی خۆیـان لـه گـهڵ هێـزه سیاسـی یـهرزگاریخوازهکـانی سهرتاسـهری ئێـران و لـه پێشـهوهی ئـهوانیش دا هێزهکـانی سـهر بـه نهتـهوه زۆرلێکراوهکـان بهرنـه پێشـێ ،لـهپاشان به سهر یهکیشهوه داخوازهکانیان ههم له حکوومهتی مهرکهزی داوا بکهن و ههم لـه گـهڵ کۆمـهڵگای نێونهتـهوهیی بهێننـهگۆڕێ .یانی کهموکوڕی یهکه لهوه دایه که ئهو هێزه سیاسی یه یهکگرتوویهمان نیه و به راسـتی لـهم بارهیـهوه کـهموکوڕی یـهکییهکجار زۆر ههیه .ئهمن باوهڕم وایه که وهختی کۆتایی هێنان بهوه نهک ههر هاتوه بهڵکوو زۆریش درهنـگ بـووه .زۆر لـه مێـژهپێویسته هێزه سیاسی یـه کـوردی یـهکان لـه سـهر ههڵوێسـتێکی روون و لـه سـهر ئـهو خاڵـه گرینگـه هاوبهشـانهی کـه هـهموویانبۆیان گرینگن و ههموویان باوهڕیان پێیان ههیه ،یهک بگرن و هاوکات ئهو پلۆرالیسمه که ههیـه ،هـهر لـه جێگـهی خۆیـدا بـێ.ههر کهس بۆخۆی جگه له شته مهرکهزی یـهکان ،ههڵوێسـتێکی جـودای هـهبێ ،زۆر تهبیعییـه و زۆر مهعقوولـه .ئێسـتاش ئهگـهر 327
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهبڵێم حیزبه کوردی یهکان دهبێ چی بکهن ،ههر ئهوه دهڵێم که هێزه کوردی یهکان ،به تایبـهتی ئـهو هێزانـهی کـه لـه مهیـدانیسیاسـهت و تێکۆشـانی میللـهتی کـورد لـه ئێرانـدا ناسـراون ،ئهوانـه بڕوبیـانووی بـێ مـهنتیق و نـاواقیعی وهلا بنـێن ،بـه بـێتهعهسوب به دهوری یهکهوه دانیشن و گوێ بۆ بانگهوازی خهڵک ڕاگـرن .هـهر ئـهمڕۆ شـتێکم لـه سـایتهکان دا خوێنـدهوه کـه بـهناوی لایهنگرانی هێزه سیاسی یهکانی کورد له نێوخۆی وڵات نووسراوه ،داوا دهکهن کـه ئـهو ئینشـعابات و ئیختلافاتـه وهلا بنـێنو له سهر پلهوپایه و له سهر مهقام له گهڵ یهکتر شهڕ نهکهن که ئهمن بۆخۆم ههموو جارێ دهڵێم نـازانم کـام مـهقام! هـهمووهێزه کوردی یهکان ،ئهوانهی که له دهرێین ،دوو گهز عهرزمان نیه که دا بنێژرێین .دهسهڵاتی چی و قودرهتی چـی! ئـهمن بـهشبهحاڵی خۆم گاڵتهم بهو قسهیه دێ بهڵام به ههر حاڵ ئهو داوایه داوای ههموو میللهتی کورده .ئهگهر نـهڵێم گونـاحێکی زۆره،پێم وایه کهمتهرخهمی یهکی یهکجار زۆره کـه هێـزه کـوردی یـهکان گـوێ یـان لـه بانگـهوازی دڵسـۆزانه و مهسـئوولانهی خـهڵک و رووناکبیرانی میللهتهکهیان نهبێ .ئهوه تهنیا رێگای نهجاتمانه .پرسیار :له مانگي گهلاوێەدا سێ تێکهڵچوون له نێووان پێشومهرگهکانی سوێ حيزبوی رۆژهوهڵاتي کوردسوتان و هێزهکوانی سوپایپاسداران هاته ئاراوه .ئێوه پێتان وا نيه که حوزوری پێشمهرگه لهم ههلومهرجهدا بوواری زیواتر بوۆ خوۆ قوتکردنوهوهی سوپای پاسداران ههم له کوردستان و ههم له ئێران دهخوڵقێنێ؟وهڵام :له لایهن حیزبهکانیشهوه زۆر جار ئهو روونکردنهوهیـه دراوه ،پێشـمهرگهی هیچکـام لـهو حیزبانـه بـۆ ههڵگیرسـاندنهوهیخهباتی چهکدارانه و هێرش بۆ سهر بنکـهکانی رێـژیم نهچوونهتـهوه نێوخـۆی وڵات .بـهڵام عیللـهتی وجـوودیی ئێمـه خهباتـه بـۆنێوخۆی کوردستانی رۆژههڵات .ئهگهر لهوێ نهبین کهوابوو دهبێ بڵێین حیزبمان بۆ راگرتوه! ئێمه دهبـێ حوزوورمـان هـهبێ .ئـهوحوزووره بۆ کادر و پێشمهرگهی حیزبه سیاسی-یهکان و زیاتر له ههمووانیش باسی حیزبهکهی خۆم بکهم ،ناچـاری یـه کـه دهبـێبه چهکهوه بێ .چونکه تێکۆشهری حیزبی دێموکرات به ههر جۆرێک بکهوێته دهسـتی دوژمـن ،خهتـهری مـهرگی لـه سـهدا نـهوهد و نهوهد و پێنجه .کهوابوو باشتر ئهوهیه وهکوو کورد دهڵێ؛ به پێوه بمرێ نهک وهکوو کهوباڕ بیگرن و له قهفهسی بکهن.بهڵام لێرهدا دهمهوێ شتێکی دیکه بڵێم ههرچهند به جۆرێکی دیکە رهنگه لـه لایـهن کهسـانی دیکـهوه گـوترابێ؛ مهسـهلێک ههیـهدهڵی \"له پاش شـهڕێ هـهموو کـهس ژێنراڵـه\" .بـا دیسـان باسـی حیزبهکـهی خـۆم بکـهم ،لـه مـاوهی دوو -سـێ سـاڵی رابـردوودادهتوانم بڵێم کهمتر وهختێک ههبووه که تێکۆشهرانی حیزبی دێموکراتی کوردستان به چهکهوه له نێـو میللـهتی خۆیانـدا نەبـووبنلــه رۆژهــهڵاتی کوردســتان .بــهڵام هــیچ وهختێکــیش ئــهو زهرهر و تهلهفاتــهی لــێ نهکهوتۆتــهوه و ئــهو هاربوونــهی ســپایپاسدارانیشی لێ نهکهوتۆتهوه .ئهگهر ئهو دۆستانه ئهو وهختی دهیان -زانـی بـۆ ئێسـتا ئـهو حیزبانـه مـهحکووم دهکـهن و بـۆچیههر ئهو کات ئیعترازیان نهدهکرد .بۆ ئهو وهختی نهیان دهگوت بۆ وا دهکهن؟! ئهگهر نهیان زانیـوه بـۆ قبـووڵ ناکـهن کـه بـهڵێئهو حیزبانه کاریان کـردوه ،لـه نێـو خـهڵک دا ئامـاده بـوونو سـپای پاسـداران و هێـزه ئیتلاعـاتی و ئهمنیـهتی -یـهکانیش لـهدۆزینهوه و زهربهلێدانیان عاجز بوون .بهڵام دیاره ئهو کهسهی نایـهوێ زهربـهی وێ بکـهوێ و نایـهوێ تهلـهفات بـدا دهبـێ لـه 328
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهماڵی خۆی دابنیشێ .له راستیدا کۆماری ئیسلامییش ههر ئهوهی دهوێ .دهیـهوێ ئێمـه نهچینـهوه نێـو خـهڵک ،لـه نێـو خـهڵک داحوزوورمان نهبێ و خهبات نهکهین .دهی باشه داخوازهکانمان بۆ چیه ؟ ئهگهر هیچی بۆ نهکهین ،با له ماڵێ خۆمـان دانیشـین .زۆر جار خهڵک باس له زڕگـوێز و دهشـتی کۆیـه دهکـا ،ههرچهنـد زڕگـوێز جێیـهکی ئـاو و هـهوا خۆشـه بـهڵام پێموایـه هیچکـهسعاشقی گهرمای دهشتی کۆیه نیه .ئێمه بۆ ئهوه له گهرمای دهشتی کۆیه دهژیین که کـار بـۆ رۆژهـهڵاتی کوردسـتان بکـهین .ڕهنگـهدهست پێکردنهوهی خهباتی چهکدارانه ،ئێستا به زۆر دهلیل مهسـڵهحهت نـهبێ و هـهر بۆیـهش ئێمـه دهسـتمان پـێ نهکردۆتـهوهبـهڵام حاڵـهتێکی ئـاوا روو دهدا کـه ئێمـه لـه نێـو خهڵکهکـهمان حوزوورمـان هـهبێ و ئهگـهر بـێ چـهکیش بـین وهک کـهوباڕهدهمانگرن و جار و باریش بمانهوێ و نهمانهوێ تووشی حاڵـهتی وا دهبـین .دیسـانیش هـهر باسـی حیزبهکـهی خـۆم دهکـهم ،ئـهوهاوڕێیانهی که به داخهوه تووش بوون و شههید بوون ،ئهگهر ههموو جارهکـان حیسـاب بکـهین ،کـهمتر لـه یـهک لـه سـهدی ئـهوکهسانهن که له نێوخـۆی وڵات دا بـوون و بهخۆشـی یـهوه بهسـڵامهتییش گهڕاونـهوه شـوێنهکانی خۆیـان .ئـهوه دهسـت پێکردنـهوهیخهباتی چهکدارانه نیه بهڵام ئهو رووداوانهشمان بۆ دێنه پێشێ .سپای پاسداران ههر بۆخۆی هاره .نهدا ئاغا سوڵتان یان ئـهوحهفتاو سێ کهسه که تا ئێستا ناوهکانیان ئاشکرا بووه ،هیچیان ئارپیجییـان پـێ بـووه؟! نـهخەیر .سـپای پاسـداران وهحشـیانه لێ دهدا.پرسیار :بوه دوای ئوهو تێکهڵچوونانوهدا چهنود کوردهوهی تیرۆریسوتی و لهوانوه سوووتاندنی کارخانوهی سوهرمايهدارێکی کوورد،کوشتنی ئیمام -جومعهی مزگهوتی بههارانی سنه و تیورۆری قوازی یوهکی دادگوای ئینقویلاب لوه پارێزگوای سونه رووی دا .توا ئێستاش هیچ لایهنيک ئهو کردهوانهی به ئهستۆ نهگرتوه .کێ دهتوانێ له پشت ئهو کردهوانهوه بێ؟وهڵام :ئاسـان نیـه ئینسـان بڵـێ کێیـه .ههرچهنـد تـا ئیسـتا هێنـدێک شـت گـوتراوه و تهنانـهت شـتێکیش بـهنـاوی لهشـکریپێشمهرگهی کوردستان مهسئوولیهتی تیرۆری یهکێک لهو قازی یانهی بـه ئهسـتۆوە گرتـوه کـه هێزێکـی نهناسـراوه ،یـانی خـهڵکنازانێ کێیه .بهڵام ئهوهی لهو باریههوه دهتوانم بیڵێم ،ههر ئهوهندهیه که حیزبهکهی ئێمه ،حیزبی دێمـوکراتی کوردسـتان نیـه.چونکه ئهوه بهشێک له سیاسهتی ئهو نیـه .بـه ئیحتمـالی زۆریـش ئـهو هێـزه سیاسـی یـه ناسـراوه مهسـئوولانه کـه لـه مهیـدانیتێکۆشانی رزگاریخوازانهی خهڵکی رۆژههڵاتی کوردستان دا ههن دهستیان تێیان دا نیه .ههرچهند ناتوانم به قـهتعی ئـهوه بڵـێم چونکه به تهواوی ئاگادار نیم.نهک ئیتیهـامێکی رهسـمی بـدهم بـهڵام بـه دووریشـی نـازانم ئـهو کـارهش هـهر کـاری بـهکرێگیراوانی ڕێـژیم بـێ .ئـهوان هێنـدێکاندهکوژن ،تهنانهت ئهگهر سهر به خۆشیان بن ،بۆ ئهوهی هێندێکی دیکهش لهتۆڵهی واندا بکوژن ،چونکـه لـه هـهردوو حاڵـهت داههر له کورد دهکـوژرێ .دهنـا ئهگـهر سـپای پاسـداران هێنـده بـه دهسـهڵاته کـه دهتـوانێ هـهموو شـتێک بکـا باشـه بـۆ پـێش بـهوتیرۆرانه نـاگرێ؟ بـۆ نایـان بینێتـهوه! دهکـرێ وهک سـینهما ریکسـی ئابـادان و هێنـدێک حاڵـهتی دیکـه کـه بۆخۆیـان کردوویانـه ئهمهش ههر خۆیان کردبێتیان ،یهکێک له شێوهکارهکانی خۆیانه .لێرهدا کوردێک دهکوژن دوایهش به تۆمهتی قەتڵی ئهو 329
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده کوردهی که بۆخۆیان کوشتوویانه چهند کوردێکی دیکهش دهکوژن.پرسیار :داهاتووی بزوتنهوهی دوای ههڵبەاردن که به بزووتنهوهی سهوز ناوی دهرکردوه ،چۆن دهبینوی و ئوهو بزوتنهوهیوه توا چهند سهوزه؟وهڵام :ئهمن پێموایه ئهو بزووتنهوهیه هـهروهکوو سـهوز دهسـتی پێکـردوه ،هـهروا سـهوز دهمێنێتـهوه .بـهو مانایـه کـه خهڵکهکـهنایانهوێ توندوتیژی و خوێنڕێژیی تێ بکهوێ .بهڵام ههتا ئێستاش ئهوهی مهربووته به تهرهفی بهرامبهریان ،ئهو بزوتنهوهیـهبه سهوزی نهماوهتهوه و زۆر جار به خوێنی ئازادیخوازانی ئێران و لهوانه ئازادیخوازانی کـورد کـه لهوێـدا بهشـدار بـوون ،سـووربووه و رهنگی گرتوه .ئارهزووی منیش ئهوهیه که ئهو بزووتنهوهیـه هـهروا بـه سـهوزی یـا بـه سـپی بمێنێتـهوه و زیـاتر خوێنـاوی نهبێ بهڵام هیچکهس ناتوانێ بڵێ که به مسۆگهریی ههروا دهمێنێتهوه .وهک سهعدی دهڵێ: به لفافت چو برنیاید کار سر به بی حرمتی کشد ناچارمومکینـه لـه ئاینـدهی دووردا کـه ئهوانـه هـهروا لـێ دهدهن ،خـهڵکیش ناچـار بـه تونـدوتیژی بکـهن بـهڵام ئـهو بزووتنهوهیـه،بزووتنهوهیهکه که زۆر شارستانی یانه و ئاشتیخوازانهیه و هاوکات زۆر مافخوازانهیه .پێشموایه کۆماری ئیسلامی هـهرچی بیکـا،رهنگه بتوانێ تهزعیفی بکا یان بۆ ماوهیهک بێدهنگی بکا بهڵام ناتوانێ پاشهکشهی پێ بکات و خۆ له دهسـت شـهپۆلهکانی ئـهو بزووتنهوهیه نهجات بدا .پرسیار :وهک دوا پرسیار ،به سهرنجدان بهوه که رێبهرانی ئهو بزووتنهوهیه لانی کهم له قسوهدا باوهڕیوان بوه یاسوای بنوهڕهتییکۆماری ئیسلامی و پاراستنی نیزام ههیوه و بوه سوهرنجدان بوهوهش کوه بهشوی زۆری دروشومهکانی ئوهو بزووتنهوهیوه رهنگوی مهزههبی یان پێوه دیاره ،کورد چۆن دهتوانێ لهو بزووتنهوهیهدا جێی خۆی بکاتهوه؟وهڵام :ئهوه یهکێکه لهو مهسـهلانه کـه نـهزهراتی جۆراوجۆریـان لـه سـهر دراوه .زۆر بۆچـوونی سهیروسـهمهره دراون کـه پێموایـهحهتتا ئهگهر باوهڕیشمان پێیان ههبێ ،هێنانهگۆڕیان دروست نیه .وهختێک له نێـو ئـهو رێژیمـهدا ،لـه نێـو بناخهدانـهرانی ئـهورێژیمهدا ناکۆکی پهیدا بووه و لـه واقیـع دا درزێکـی گـهورهی تێکـهوتوه ،هێـزی سیاسـی مهسـئوول و ئینسـانی سیاسـیی مهسـئوولدهبێ پێشوازیی لێ بکا .نابێ بچێ پهروهندان ههڵ -داتهوه و بڵێ ئهرێ ئهتۆ سهرۆک وهزیـر نـهبووی ،ئـهتۆ سـهرۆکی مـهجلیسنهبووی ،ئهتۆ چی و چی نهبووی! یانی ئهو قسانه قسهی مهسئوولانه نین .پاشـان مهعلوومـه ئێمـه کـه لـه دهرهوهیـن و چـهکمانله شـان دایـه دهتـوانین نـهفیی جمهـوریی ئیسـلامی و قـانوونی ئهساسـی و وهلیـی فهقیهــ بکـهین و هـهمووان رهد بکهینـهوه بـهڵامکهسێک بیههوێ له نێوخۆی وڵاتدا خهبات بکا و وهک له پرسـیارهکهی پێشـوودا باسـت کـرد ،بیشـی هـهوێ بزووتنهوهکـهی سـهوز 330
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهبێ ،چۆن دهتوانێ ئهوانه بڵێ که دهسبهجێ حوکمی تهکفیری بدهن و سهرکوتی بکهن و له بهینی بهرن .سـهرفی نـهزهر لـهوه کـهئهوهیان ههر به زمانه یان به دڵیشـه ،ویسـتهکهیان زۆر عاقڵانهیـه و زۆر بـه جێیـه .یـان مهسـهلهن بـاس دهکـهن هـهروا بزانـهئهوانهی چهند ساڵه و چهند ده ساڵه خهباتی میللهتی کورد بهڕێوه دهبهن ،یان تێیدا بهشدارن یـان بهرنامـهیان بـۆ دارشـتوه وتیئۆری یان بۆ داناوه ،نازانن مافی کورد چیه .بۆمان تهوزی دهدهن که مافی کورد ئهوهیه و ئهوه نیـه ،ئـهوهی کـهڕووبی دهیڵـێههو نیه و ئهوه نیه که مووسهوی دهیڵێ .ههموو کهس دهزانێ ئهوه ههموو مافی کورد نیه بهڵام وهکوو دهڵێن رێگـای هـهزار سـاڵبـه هـهنگاوێک دهسـت پێـدهکا .باشـه ئـهوهی ئێسـتا لـه بـاکووری کوردسـتان رووی داوه .هـهموو ئینسـانێکی واقیـع بـین ئـهوه بـهدهسکهوتێکی یهکجار گهوره دهزانێ .لهحاڵێک دا تا ئێستا باسی خودموختـارییش نیـه ،باسـی خودگـهردانییش نیـه .تـهنیا باسـیئهوهیه که کورد له تورکیه ههیه .پاش نیزیک به سهد ساڵ ئینکاری وجوودی کـورد ،قبـووڵی وجـوودی کـورد ،قبـووڵی خوێنـدنیکـوردی ،قبـووڵی تەلەڤیزیـۆنی کـوردی ،قبـووڵی نـاوی کـوردی و گهراندنـهوهی نـاوی کـوردی بۆخـۆی دهسـکهوته .لـه رۆژهـهڵاتیکوردستان و له ئێرانیش دا مهسهلهکه ههروایه .ئیدی ئێستا ئهگهر بێـین و ئـهو مهسـهلانه زهق بکهینـهوه کـه بـا بهشـدار نـهبینچونکـه ئ ـهوهی ئهوان ـه دهیڵــێن ه ـهموو ماف ـهکانی کوردیــان تێــدا نیـه ،ئ ـهمن ئ ـهوه ب ـه راســت نــازانم .خــۆ کــوردو بزووتنــهوه ڕزگاریخوازانهکهی دهست له داخوازهکانیان ههڵ ناگرن.قسهیهکی خۆشم وهبیر هاتهوه .به عوزر لهو کهسهی ئیشارهی پێ دهکـهم ،جارێـک دۆسـتێکمان کـه شـوکر لـه ژیانـدا مـاوه و زۆربهڕێزیشه ،شێعرێکی نووسیبوو ،له بهیتێکی دا که نیـوهی یهکـهمیم بـه دروسـتی لـه بیـر نیـه و دهڵـی؛ ئـهمن وهک خـهڵکی دیکـهبێهۆش و گێژ نیم ،نیوه شێعری دووههمی ئهوهیه دهڵێ\" :ههتا هـهم گـوێلکی خۆمـاڵی بـه گـاجووتی خـهڵک نـادهم\" .رووحـی شـادبێ ،مامۆستا هێمن گوتی؛ \"کاکه ئهوه نیشانهی نیشتمانپهروهریت نیه ،ئهوه نیشانهی ئـهوهیـه موعامهلـه نـازانی دهنـا گـوێلکێکیبۆ به گاجووتێک ناگۆریهوه؟!\" ئهوهی ئهم دۆستانهش نیشانهی ئهوه نیه که ئهوان له قازی موحهممهد و له دوکتور قاسـملوو کـهخودموختـاری یـان داوا دهکـرد ،پتـر دڵسـۆزی کـوردن و پتـر کـوردن .ئهوهیـه کـه ئـهوان لـه سیاسـهت دا بـه داخـهوه بـهو جـۆرهیپێویسته قووڵ نین .ئهو قسهیهی که مهشهووره و دوکتور قاسملوو زۆر جـار دووپـاتی دهکـردهوه\" ،سیاسـهت هونـهری مومکیناتـه\".چی مومکینه ئێمه قسه له سهر ئهوه دهکهین .شهرت نیه داخوازی یهکانمان حهتمهن به رۆژێـک بێنـه دی .لـه بیرمـه جارێـک لـه\"سۆفیا\" بووین له گهڵ مهرحوومی کهریمی حیسامی له نێو شار دهگهراین ،پردێکی پیشان دام ،گـوتی وهختێـک بولغارسـتان ئـازادبـووه ،گوتوویانـه بولغارسـتانی ئـازاد تـا ئـهو پـردهی نێـو شـاری سـوفیایه .رێبـهرانی بزووتنهوهکـه قبووڵیـان کـردوه .ئێسـتاش دهبینین که بولغارستان ههموو خاکهکهی هی خۆیهتی. سهرچاوه :ماڵپهری رۆژههڵات تایمز /ڕێکهوتی٨١ :ی سیپتامبری ٢١١٢ 331
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده وتووێەی تایبه له گهڵ کهسایهتی و سیاسهتمهداری کورد مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده: ئامادهکردنی سمایل شهرهفیلهم وتووێژهدا مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهن زاده ،کهسایهتی سیاسی و سیمای ناسراوی رۆژههڵاتی کوردسـتان و حیزبـی دێمـوکرات،وێڕای دهربڕینی راوبۆچوونهکانی له پێوهندی لهگهڵ بزووتنهوهی سهوزو رێبـهرانی ئـهم بزووتنـهوه ،بـاس لـه چۆنیـهتی مامهڵـهکردنی کورد و هێزه سیاسییهکانی له گهڵ رووداوهکانی ئهم دواییانهی ناوهندی ئێـران دهکـات .لـهم لێدوانـه تایبهتـهدا مامۆسـتاحهسـهن زاده هاوکـات لـه گـهڵ رهخنـهگرتن لـه هێـزو لایهنـه سیاسـییهکانی رۆژهـهڵاتی کوردسـتان ،بـاس لـه ئـهرک و وهزیفـهیرێکخراوهکانی کۆمهڵگای مهدهنی و چالاکانی سیاسی و مهدهنی له نـاوخۆی وڵات لـه پێوهنـدی لـه گـهڵ چۆنیـهتی هێنانـه گـۆڕێی ویستهکانی کورد لهگهڵ بزووتنهوهی سهوزدا دهکات. پرسیار :مامۆستا گیان ئهم كاته باش! وهڵام :ههموو كاتێكت باش.پرسیار :حهز دهكهم سهباره بهو وهزعیهته كه ئێستا له ئێران دا هاتۆتوه گوۆڕێ ،بزووتنهوهیوهكی بهربوهرین لوه ئارادایوه ،راوبۆچوونی جهنابتان ببیستین .سهرهتا ئهگهر ئیزن بدهن له ناوی خودی بزووتنهوهكهوه دهست پێبكوهین .چهنود سواڵ پوێش ئێسوتابزووتنهوهیهك له ئێران هاته گۆڕێ به نواوی بزووتنوهوهی رێفۆرمخووازی ،بوهڵام دوای ههڵبەاردنوهكانی دهورهی دهیوهم ئوهمبزووتنهوهیهی خهڵك له ئهساسدا لهوهوه دهستی پێ كرد كه پێیان وابوو كودهتا له دهنگهكانیاندا كراوه .ئهم بزووتنهوهیه بوه ناوی بزووتنهوهی سهوز دهستی پێ كرد .راتان له سهر ناوی خودی ئهم بزووتنهوهیه چیه؟وهڵام :ئهو دوو شـتانهی باسـت كـردن ،فـهرقێك ههیـه لـه بـهینی ئـهوهی پێشـوو و ئـهوهی ئێسـتا دا .چـونكی ئـهوهی پێشـوو لـهواقێعدا بزووتنهوهی رێفۆرمخوازی نهك ههر ئهوانهی دهوڵهتی دهگرتـهوه بـهڵكو زۆر وهخـت مهسـهلهن رئـیس جمهـوور لـه رهئسـیئهو حهرهكهته دا بوو كه به بزووتنهوهی رێفۆرمخوازی ناو دهبرا ،له حالێكـدا ئـهوهی ئێسـتا ههیـه ،حـهتا ئـهو رهمزانـهی دێنـهبهر چاویش وهكو مووسهوی و كهرووبی و تهنانهت خاتهمییش كه به دوای وان دا دێ ،ئهمانه راسته دیسانهكه ههندێ پۆسـتیانلـه دهزگـای جمهـووری ئیسـلامی دا ،نـهك لـه دهوڵـهتی جمهـووری ئیسـلامی دا ههیـه ،بـهڵام ئێسـتا ئـهوان عهمهلـهن بهشـێك لـه 332
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهدهسهڵات نهماون .لانی كهم چـوونكی وهختێـک بـاس لـه دهسـهڵات دهكـهین ،پـێش هـهموو شـتێک دهسـهڵاتی ئیجرایـی دهگرێتـهوه،ئهمه تا ڕادهیهك زیاتر موقابهلـهی تێدایـه .لـه بزووتنـهوهی رێفۆرمخوازیـدا موقابهلـه لـه بـهینی دوو قـۆلی نێـو حاكمیـهت داههبوو ،یهكێكیان پێی وابوو كه دهبێ بهم رێگایه دا بڕۆن بۆ پاراستنی جمهـووری ئیسـلامی ئـهوی دیكـهیان پێـی وابـوو دهبـێ بـهرێگایهكی دیكه دا بڕۆن ههر بۆ پاراستنی جمهووری ئیسلامی (با تهوههووم دروست نهكـهین) .بـهڵام ئێسـتا لـه راسـتیدا ئهوانـهبه جۆرێك له جۆران نهك وهكو ئۆپۆزیسیۆنی ناسراوی دژی کۆماری ئیسلامی ،له موقابیل كوللی کۆماری ئیسلامی دا رادهوهسـتن ودهڵێن دهبێ نیزامهکه جۆرێكی دیکه بهڕێوه بچـێ .نـهك ئهوهکـه لـه دژی كـوللی کۆمـاری ئیسـلامی وهكـوو نـاوو ماهییـهتی کۆمـاری ئیسلامی بن ،بهڵام له بهرانبهر كۆماری ئیسلامی دا بهو جۆرهی ههیه راوهستاون ،یانی له حاكمییهت دا بهشێكیان نیه.له سهر ناوبردنی به بزووتنهوهی سهوز رهنگه پیاو قهزاوهت و نهزهری خۆی بڵێ ،چونكه لهوانهیه دروست نهبێ ئێمه له جیـاتیئهوان قسه بکهین .ئێمه ناومان لێ نهناوه و له ناولێنانهكهش دا بهشدار نهبووین و تهنانـهت سـهرچاوهی ئـهو ناولێنانهشـمان(لانی كهم ئهمن ئاگام لێی نیه) نازانین كـێن كـه ئـهو ناوهیـان لـێ نـاوه .بـهڵام هێنـدێك تهفسـیر لـهو نـاوه دهكـهن ،ئـهمن لـهگهڵیان نیم ،مهسهلهن دهڵێن ئهو بزووتنهوه سهوز نیه وههموو رهنگهكانی تێدان .ئهمن جـارێ ئـارهزوو دهكـهم ئـهوهی بـه حـهقلێره ( له كوردستانی باشوور) كراو ناوی نرا \"شهڕه پهڕۆ\" ،قـهت لـه رۆژهـهڵاتی كوردسـتان و ئێـران تووشـی نـهبین .ئهگـهر لـهبیریشمان بـێ لـه ئێـرانیش دا وهكـوو رهنـگ و شـتی سیاسـی تـهنیا لـه نێـو كومونیسـتهكان دا تـا حـهددێك رهنگـی سـوور مـهعنایسیاسـیی هـهبوو ،لـه نێـو مهزههبیـهكانیش دا رهنگـی رهش و سـپی مـهعنای دیكـهیان هـهبووه ،بـهڵام مـهعنای سیاسـیی نـهبووه.مهسهلهن له ئێراندا مهلاكانی شیعه ئهوانهی سـهییدن عهمامـهی رهشـیان لـه سـهره و ئهوانـهی دیكـه عهمامـهی سـپییان بهسـتوه، ئهوه به سهدان ساڵ پێش ئێستا وابووهو رهنگه زیاتریش مانای مهزههبی ههبێ تا باری سیاسی.ئێستاش كـه بزووتنهوهكـه بـه بزووتنـهوهی سـهوز نـاو دهبـرێ ،ئـهمن وای تێدهگـهم تـهنیا بـۆ ئهوهیـه كـه بڵـێن ئێمـه نامانـهوێبزووتنهوهیهكی خوێناوی وهڕێ بخهین و به توندو تیژی بجووڵێینهوهو دهمانهوێ بزووتنهوهیهكی ئازادیخوازانهو ههرلهوکاتـه دائاشتیخوازانهو هێمنانه بهڕێوه بهرین بـۆ وهدهسـتهێنانی داخوازهكانمـان .ویسـت و داخوازییـهكان لـه ئهوهڵـهوه تـا ئێسـتا فـهرقیزۆریان كردوه .له ئهوهڵهوه ئهو قۆناغه كه دهستی پێكرد بۆ ئاكامهكانی هـهڵبژاردن بـووو داوای دهنگـهكانی خۆیـان دهكـرد ،لـهپاشان بهرهبهره پهرهی گرت ههتا ئێستا تهنانهت له لایهن خودی ئهوانهشهوه كه خۆیان به سـێمبولی ئـهو بزووتنهوهیهدهناسـنگۆڕاوه .بهڵام بێجگه لهوهش خهڵكێكی زۆری دیكه ههیه كـه هـهر دهسـتهو گرووپـهو جـاری وایـه هـهر نهفـهرهو بـۆ خـۆی دروشـمیخۆی دهدا .به ههر حاڵ ئهوهنـدهی پێوهنـدیی بـه ناوهكـهوه ههیـه مهبهسـت ئـهوه نیـه ئهمـه گـرووپێكن لـهم بزووتنهوهیـهدا كـهدهیانهوێ ناوی خۆیان بنێن سهوزو رهنگی سـهوز وهكـوو سـێمبولی خۆیـان دابنـێن .مهبهسـتهكه هـهر ئـهوه بـووه كـه حـهرهكهتهكـه حهرهكهتێكی ئاشتیخوازانهیه. پرسیار :مامۆستا له ماوهی ئهو ٩ - ٩مانگهدا ئهو بزووتنهوهیه گهلێك ههنگاوی پڕدهسكهوتی ناون و گهلێك قۆناغی 333
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهتێپهڕانودوون ،بوهڵام كۆموهلێك خواڵی لاوازیشوی هوهن و یوهكێك لهوانوهی كوه دهسنیشوان دهكورێ هێنودێك پێیوان وایوه ئوهمبزووتنهوهیه بێ رێبهره و وا باس دهكرێ كه ئهمه خودی خهڵكه كوه رێبوهریی خوۆی دهكوا .لوه ئهسواس دا چهنوده لوه گوهڵئهوهدان كه ئهم بزووتنهوه بێ رێبهرهو ئایا ئهسڵهن خهڵك خۆی دهتوانێ جیا لوه شوووڕایهك یوان كۆمیتهیوهك رۆڵوی رێبوهری بگێڕێ؟وهڵام :له پێشدا با له سهر بهشی یهكهمی پرسـیارهكه ئـهمن بـاوهڕی خـۆم بڵـێم .ئـهمن پێموایـه ئـهو بزووتنهوهیـه دهسـكهوتی ههبووه،بهڵام ئهو دهسكهوتهی تا ئێستا بـه دی هـاتوهو چاومـان پێـی كـهوتوه ئـهوه نیـه كـه پاشهكشـهیهكی بـه حاكمییـهت كردبـێ یـانبهشێك له مهتڵهبهكانی هێنابێته گۆڕێ .دهسكهوتێكی دیكه ههیه كه پێم وایه دهسكهوتێكی زۆر گهورهیـهو دهتـوانێ رێخۆشـكهریدهسكهوتی سیاسیی ئاینده بێ ،ئهویش ئهوهیه كه له لایهكهوه هاودهنگییهكی بێ وێنه له نێو چین و توێژهكـانی خـهڵكی ئێـراندا پێكهـاتوهو لـه سـهر یـهك شـتی گشـتی كـه دهڵـێ ئـهم حاكمییهتـه لـه كوللییـهتی خۆیـدا -نـهك ئـهم جـهناح و ئـهو جـهناحوڵامدهری داخوازهكانی خهڵك نیهو دهبێ گۆڕانی به سهردا بـێ .مهبهسـتم ئـهوه نیـه كـه بڵـێم ئـهوان دهیانـهوێ كۆمـاری ئیسـلامیبڕووخێ ،نا ...رهمزهكانی و سێمبولهكانیشی باسی کۆماری ئیسلامی دهكهن كه پێی وهفادارن .بهڵام ئهو شتانه كـه تهنانـهت لـهزاری سـێمبولهكانیش هاتوونهتـه دهرێ ،ئـهوهی تێدایـه كـه دهڵـێ دهبـێ ئـهو کۆمـاری ئیسـلامییه بگـۆڕێ ،مهسـهلهن هـهر پـێشههڵبژاردن له بهرنامهی ئاغای كهڕووبی دا ههیه كه دهڵێ زهروورهتی ههیه كه قانوونی ئهساسـی دهسـكاری بكرێتـهوه .وهختێـكپرسیار دهخاته سهر قانوونی ئهساسی ،مهعنای وایه كه له گهڵ كوللی حاكمییهت و كوللی ئـهو دهم ودهزگایـه مهسـهلهی ههیـه،نهك بی ههوێ بی گۆڕێ .ئاغای كهڕووبی ئێستاش و تـا ماویشـه نـهك هـهر موسـڵمان بـووهو موسـڵمانهو موسـوڵمان دهمێنێتـهوه،بهڵكوو لهوانهیه باوهری ههر به سیستمێك به ناوی كۆماری ئیسلامییش ههبێ ،بهڵام لهوهدا زۆر چوونهته پێشـێ و داوای گـۆڕاندهكهن و خهڵكێكی دیكه كه رادیكاڵترن زۆر زیاتر لهوان تهرهفداری گۆڕانی كوللی ماهییهتهكـهو كـوللی سیسـتمهكهن و تهنانـهتبهشێكیشـی تێدایـه كـه هـهر لایـهنگری رووخـانی کۆمـاری ئیسـلامی لـه تهواویـهتی خۆیـدا و هـاتنی سیسـتمێكی دیكـهن .لـه نێـودروشمهكان دا گوێمان لێ بوو كه باسی جمهـوری ئێرانـی دهكـهن ،نـه جمهـوری ئیسـلامی .ئـهمن پـێم وا نیـه فكرێكـی مونسـهجیمیموتـاڵاكراوی پهسـهندكراو لـه لایـهن مهرجـهعێكی سـهڵاحییهتدارهوهی تێـدا بـێ ،بـهڵام بـا بڵێـین هـهر گرووپێكـی روونـاكبیری لهناوخۆیان دا ئهوه دهكهن ،ئهوه بۆخۆی فكرێكه .كهوابێ ئهمن پێموایه دهسكهوتێكی گهورهیه.كه بێینهوه سهر ئهوهی داخوا رێبهریی ههیه یان نا .پێم وایه هێچ كام لهو دوو جوابانه سهدی سـهد دروسـت نـین .ئهگـهر بڵێـینموتڵهقـهن رێبـهری نیـه ئـهوه دروسـت نیـه .چـونكی بـه بـێ شـك جـهمعێك لـهو خهڵكـه هـهموویان نـین كـه دروشـمی \"یـا حسـینمیرحسین\" دهدهن ،میرحوسین مووسهوی به رێبهری خۆیان دهزانـن .میرحوسـین و كـهڕووبی بـۆ خۆیـان كاندیـدای سـهرۆك كۆمـاریبوون وئهوان پێیان وایه دهنگهكانیان به تاڵان چووهو ئهوان وهپێش حهرهكهتی خهڵكی كهوتوون و ئێستاش بوونه مهرجـه بـۆخهڵكی خۆیان .كهوابێ به جۆرێك له جۆران رێبهریی ئـهو بزووتنـهوهیان بـه دهسـتهوهیه ،بـا رێبـهریی كـوللی جۆراوجۆرییـهكانی 334
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهنێو بزوتنهوهكهشیان به دهستهوه نهبێ ،بهڵام به جۆرێك له جۆران نهخشی رێبهرییان ههیهو خهڵكێك كـه لهوانهیـه زۆرتـریشبن لهوانهی دێنه سهر شهقام چاویان له زاری وانهو گوێیان له قسهی وانـه .بـهڵام لـه عـهینی حـاڵ دا هـهر وهك لـه بهیانیـهیدهفتهری سیاسیی حیزبی دێموكراتی كوردستان به بۆنهی ٢ی رێبهندان دا هاتبوو له راستی دا ئهو بزووتنهوهیه رێبهرییهكی نیـهكه له لایهن جۆراوجۆرییهكانی نێو خۆیهوه ههڵ بژێرابێ .ئهوه كه دهڵێن خهڵك خۆی رێبهریی خـۆی دهكـا ،رهنگـه بـه مانایـهكبڵێین ئهو خهڵكه رێبهری له نێو خۆیدا دروست دهكـا و ههڵـدهبژێرێ .بـهڵام خـهڵك چـۆن رێبـهری دهكـا :خـهڵكێك كـه لـه سـهربیرو باوهڕێك یهكی نهگرتوه ،كه قسهی خۆی كۆ نهكردۆتهوه ،ملیونێك ،دوو ملیون ،سهد هـهزار ،ده هـهزار كـهس ،پێـنج هـهزاركهس ،ههزار كهس و تهنانهت سـهد كـهس چـۆن دهتـوانن لـه سـهر شـهقام سـاغ ببنـهوه؟! دهبـێ لـه جـهمعی چـووكتردا لـه فـهزای بهستهتردا موتالهعه بكرێ .بهلێ دهبێ رێبهرییهكه ههڵبژێردرێ ،جا ئهو رێبهرییه دانیشێ موتاڵا بكـا تـا شـوعارهكانی و سیاسـهتهكانی دابرێـژێ .خـهڵكتانوانن ئهوه بكهن .ههر كهسـهو ههڵدهسـتێ و شـتێك دهڵـێ .بێنـه میكرۆفۆنێـك بـه دهسـتهوه بگـره لـه نێـو تـهزاهوڕاتێكی سـهدههزار كهسی دا له پهنجا جێی جیا پرسیا له پهنجا كـهس بكـه ،هـهر كهسـهو شـتێكت پـێ دهڵـێ ،ئـهوه چـۆن دهبێتـه رێبـهری؟!رێبـهری ئـاوا نـاكرێ .ئـهوه كـهمێك دروشـمێكی عامـه پهسـهنده و خـهڵك ئـهو شـتهی پـێ خۆشـه ،بـهڵام قسـهیهكی مهسـئوولانهوسیاسی نیه .رێبهری دهبێ ههڵ بژێردرێ و دیاری بكرێ .رێبهرییهك كه هـهڵبژێردراوه شـهرتیش نیـه بـه رێفرانـدۆم بێـت ئـهوهئێسته له ئێراندا مومكین نیه ،بهڵام ئهو گرووپانـه كـه لـه نێـو ئـهو بزووتنهوهیـه دان دهبـێ لـه نێـو خۆیـان دا بـه جۆرێـك لـهجۆران یهكتر ببینن و رێبهرایهتییهك ههڵ بژێرن و خهت بدهن به جۆرێك كـه جۆراوجۆرییهكانیشـی تێـدابێ و هـهر لـهو خهڵكـهنـهبێ كـه دێنـه خیابـانێ .جـا ئهگـهر بـهم مانایـه بـێ ،بـهڵێ دهتـوانین بڵێـین كـه رێبهرایهتییـهكی دڵخـوازی نیـه .بـهڵام بـه موتڵهقییش بڵێین كه هێچ رێبهرییهكی نیه ،ئهوهش دروست نیه.پرسیار :بهشێک لهڕێبوهرانی دیواری ئوهو بزووتنهوهیوه کهسوانێکن کوه ٠ - ٥سواڵ لهمهوبوهر بوه \"ڕێفۆڕمخووازانی حکووموهتی\" دهناسران .ئایا ئێستاش دهکرێ ئهم ناوهیان لهسهر بمێنێتهوه؟وهڵام :نـاوبردنی ئهمانـه بـه \"ڕێفۆڕمخـوازی حکوومـهتی\" نـاتوانێ لـه ههلومـهرجی ئێسـتادا ناولێنـانێکی دروسـت بـێ .چوونکـهدهسهڵاتدارانی حکوومهت ئێستا حهز دهکهن ئهمانـه سهریشـیان پێـوه نـهبێ .بـهڵام بـهباوهڕی مـن نـاوی \"ڕێفۆڕمخـواز\" بـۆ ئهمانـهئێستاش ناوێکی پڕبهپێسته .خۆ ئهمانه نایانهوێ شۆرشێکی قووڵی کۆمهڵایهتی وهڕێ بخهن یان کۆماری ئیسلامی لـه تـهواوهتیخۆیدا بڕووخینن ،ئهوان دهیانهوێ لهچوارچێوهی رێژیمهکهدا ڕێفۆڕمێک بکرێ که بهشێک له ویستهکانی خهڵکی پـێ دابـین ببـێ. ئهمه لهخۆیدا باشه ،بهڵام شۆرش نیه.پرسیار :چهندڕۆژ لهمهوبهر مههدیی کهڕڕوبی له لێدوانێکدا ڕای گهیاند که لهبهر ئهوهی ڕێبهر واته خامهنوهیی سوهرکۆماریی ئهحمهدی نیەادی پهسند کردوه ئهمنیش به سهرکۆماری دهزانم .ئهم قسهیه دژکردهوهی جۆراوجۆری لهسهر دهربڕا .ئێوه 335
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده چۆنی بۆ دهچن؟وهڵام :مهسهلیکی عهڕهبی دهڵێ ئهگـهر قسـهکردن زیـو بـێ بێـدهنگێ زێـڕه .بـهباوهڕی مـن ئـهم مهسـهله لێـرهدا بهتـهواوی ڕاسـتدێتهوه .ئاغای کهڕڕوبی ئهوکاتهی سهرۆکی مهجلیس بوو و دهیهویست دهگهڵ خامهنهیی به ڕێگایهکـدا بـڕوا ،لـهبارهی بڕیـارێکی\"ڕێبهر\"هوه گوتی \"ئهمه حوکمی حکوومهتییهو دهبێ بهڕێوه بچـێ\" ،ئێستاشـی دهگـهڵ بـێ لێـی بۆتـه \"قیلـی کـهوای سـپی\"و شـاقهلیبهر نادا .ئیستا بهههر مهبهستێک ئهو قسهیهی کردبێ ،نـهکردنی باشـتر بـوو .ئـهم جـۆره ههڵوێسـته نـهزهری \"ڕێبـهر\" بهرامبـهربهو ناگۆڕن جوونکه بیهـهوێ و نهیهـهوێ تـازه کهوتوونـه دووخـهتی بهرامبـهرهوه و پێـک گهیشـتنیان زۆر دژواره .بـهڵام دهتـوانێ زهبر له ئیعتیباری کهڕڕوبی لهلای لایهنگرانی بدا که بهقازانجی کهس نیه.پرسیار :له گهڵ ئهوهی نزیك به ههشت مانگه ئهم بزووتنهوهیه بهردهواموه بوهڵام توا ئێسوتا نوهیتوانیوه بوه شوێوهیهكی گشوتگیرههموو شارو ناوچهكانی ئێران بگرێتهوه له چهند شارێكی ئێراندا خۆی هێشتۆتهوهو پوهل و پوۆی نههاویشوتوه پێتوان وایوه ئوهو بهربهستانه یان ئهو خاڵانهی كه وای كردوه كه ئهو حهرهكهته پهره نهستێنێ بۆ شوێن و ناوچهكانی ئێران چیه؟وهڵام :من جارێكی دیكهش كه كهمێك زیاتر پهیوهندیی بـه كـوردهوه هـهبوو شـتێكی ئـاوام بـاس كـردوه .پـێم وانیـه خهڵكهكـهیدیكه بهشدار نین .یانی ئێمه زیاتر شتی كوردستانمان لـه بیـرهو دهی بینـین ،بـهڵام هـهر لـه بـارهی كوردسـتانهوه كـه بـڕوانین،دهبینین له ڕووداوهکانی تاران دا چهند كهس له كوردهكان بهشدار بـوون و شـههید بـوون .كـهوابێ میلییهتـهكانی دیكـهش ئهگـهرتهنیا له مهركهزیشـهوه بهشـدارن ،حزووریـان ههیـه .بـهڵام ئـهوه كـه شـتهكه بـۆچی فـهراگیر نـهبووه ،بـه بـاوهڕی مـن هۆیهکـهیئهوهیــه كــه شناســایی خــهڵك لــه مــوحیتی چوكهڵــه دا بــۆ هێــزه ئهمنیهتیــهکان ئاســانه ،لــه پاشــان بهربــهرهكانیی هێــزهسهركوتكهرهكان له مقابیل كۆمهڵی بچووكتردا ئاسانتره .ئهوه تهنیا له تاران و ئیسفههان و مهشههدو ئهو شـاره گهورانهیـه كـهدهتوانرێ خۆپیشاندانی سهدان ههزار كهسی و جاری وایه ملیون كهسی رێك بخرێ و حاكمییـهت نـهتوانێ بهرهنگارییـهكی تونـدیلهگـهڵ بكـا ،چـونكی پێـی راناگـا .ئهگـهر لـه شـارێكی چوكهڵـهی وهك \"میانـه\" بـێ ،کۆمـاری ئیسـلامی ڕهنگـه بتـوانێ بـه قـهدهرخۆپێشـاندهران و كـهمێكیش زیـاتر بـۆ موقابهلـهی وان بنێـرێ .بـهڵام وهختێكـی بـه ملیـون كـهس بێتـه مهیـدان کۆمـاری ئیسـلامیتوانای ئهو بهربهرهكانیهی له گهڵی دا نیه .بهههرحاڵ له ئینقلابی ٣٢و ٣١ی ئێرانێش دا ئهوهمان ههر دی كه لـه ئهوهڵـهوه،ئـهوهڵین بڵێسـهكه لـه قـومێ را بـوو دوایـه لـه تـهورێزێ بـوو و ئـهمجار تـاران و ئیسـفههان و شـیرازو شـاره گـهورهكانی دیکـهیگرتهوه ،جا دوایه وای لێهات تهنانهت له دێهاتیش جهمعێك خڕ دهبوونـهوه و تـهزاهوراتیان وهڕێ دهخسـت .ئـهم مهرحهلهیـهش رهنگه بگاته ئهوێ بهڵام ماویهتی.پرسیار :بۆچونێك ههیه پێیوایه ئهوهكه ئهو بزووتنهوهیه نهیتوانیوه له هێندێك شووێنی وهك كوردسوتان و ناوچوهكانی جێگوایژیانی نهتهوهكانی دیکهی ئێران پهره بستێنێ بۆ ئهوه دهگهڕێتهوهكه ئهو بزووتنهوهیه هیچ قسهیهكی بۆ نهتهوهكانی ئێران پێنیه له باری نهتهوییوهوه .جیوا لوهو هۆكارانوهی كوه جوهنابتان باسوتان كورد بوۆ هۆكواری سیاسییشوی دهگهڕێننوهوه كوه خوهڵكی336
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهكوردستان بۆ نموونه ههست بهوه دهكا كه ئهو بزووتنهوهیهو رێبهرانی تا ئێستا شتێكی وایان باس نهكردوه بۆ ئهوهی ئوهوانیش بێنه مهیدانهكه و بهشداریی ئهم بزووتنهوهیه بكهن.وهڵام :ئهو قسهیه به تهواوی راسته ،بهڵام یهكلاكهرهوه نیه .لـه سـهرهتادا بـا لـه یهكلاكهرهوهنهبوونهكهیـهوه بـاس بكـهم :لـهسـاڵی ٣٢و ٣١یـش دا ئـهو بزووتنهوهیـهی لـه تـهورێز كـه شـوێنی ژیـانی یـهكێك لـه نهتـهوه زۆرلێكراوهكانیشـه سـهری ههڵـداشـوعاری میللیـی تێـدا نـهبوو .بـهڵام کـه بزووتنهوهكـه بـهربڵاو بـوو ،لـه هـهموو شـوێنێك خهڵكهكـه هاتـه مهیـدان و وێـڕای ئـهودروشمه گشتی و سهرتاسهرییانه ،دروشمهكان و داخوازییهكانی خۆشیان هێنایه گۆڕێ .كهوابێ بۆ ئهوهی خهڵكهكـه بێتـه مهیـدانپێویست ناكا حهتمهن له مهركهزهكه را ئهو شۆعارانه بێنه گۆڕێ .لهپێش دا ئهوه ئهركی خۆیانه كه بێنـه مهیـدانێ و دروشـم وویستهكانی خۆیان مهترهح بكهن .ئهمه كه ڕێبهرانی بزووتنـهوه مهسـایلی پێوهندیـدار بـه میلییهتـهكان نایهننـه گـۆڕێ دهلیلێكـییهكلاكـهرهوه نیـه .وهک گـوتم جارهكـهی دیكـهش لـه مهركـهزهوه نـهگوترابوو بـهڵام خهڵكهكـه هـاتن و بهشـدار بـوون و هـات وقسهكانی خۆشیان مهترهح كرد .بهڵام وهكی دیكه به تهواوی راسته .رهنگه ئهو وتووێژهی ئێمه دهیكهین قهت به گوێی ئاغایـانمووسهوی و كهڕڕووبی نهگا ،بهڵام زۆر جێی داخه كـه ئـهوان تهنانـهت ئـهو دروشـم و بهڵێنانـه ش كـه لـه بهیاننامـهكانی پـێشههڵبژاردنهكان دا باسیان كردن و رایانگهیانـدن ،ئهوانیشـیان بایـهگانی كـرد .بهتایبـهتی كـهڕڕوبی شـتی نیسـبهتهن جـوانی لـهباری حقوقی میلهتانی زۆرلێكراوی ئێران دا ههبوو .بهڵام ههر وابزانه ئیدی ئهوه تهواو بووه و پێویستیی به باسـکردن نـهماوه.جگه لهوهش پێموایه دیسان دهگهڕێمهوه سهر بهیانیهی دهفتهری سیاسیی حیزبی دێموكراتی كوردستان كه شـتێكی جـوانی تێدایـهدهبـێ جهریانـهكانی نێـو بزووتنـهوهی ئێـران بـه ههموویانـهوه بـه دوای یـهكتردا بگـهڕێن و یـهكتری بدۆزنـهوه و قسـهی خۆیـانپێكهوه بكهن به یهك .ئهمن پێم وایه نابێ ئێمه گهلانی زۆر لێكراو راوهستین تـا لـه مهركـهز لـه تـاران و مهشـههدو ئیسـفههانو ...قسهمان بۆ بكهن ،ئێمه دهبێ به دوایان دا بگهڕێین ،مهسـایلی خۆمانیـان لـه گـهڵ بێنینـه گـۆڕێ و مهسـایلی خۆمانیـان پـێتهفهیم بكهین تا ئهوان له شوعارهكانی خۆیان دا بیانگونجێنن .پێیان بڵێین كـه دهرد و گیروگرفتـی ئێمـه ئهوهیـه .تـا ئێسـتاشبهشێكی زۆری خهڵكی ئێران لـه ئێمـه حـاڵی نـین .مهسـهلهن هـهر ئهوڕۆكـه (٨٨ی رێبهنـدان) ئـهمن شـتێكم دی ،بهراسـتی سـهریجهرگم هێشا .ههر ئهمڕۆ بهیانی ،تهرحی بهیانیهیهكم دی كه بڵاویـان كردۆتـهوه بـۆ ئـهوهی ئیمـزا بكـرێ لـه دژی ئێعدامـهكان،باسی ئێعدامی ئهو دوو نهفهرهی ئهخیر دهكا ،باسی ٢نهفهر دهكا كه حـوكمی ئێعـدامیان دراوه .بـهڵام لـه دوور و نزیـك باسـێكله دوو نهفـهر كـورد كـه حـدوودی مانگێـك پـێش ئێسـتا ئێعـدام كـراون یـهكیان كـهمتر لـه مانگێكـه و ئـهوی دیکەیـان زیـاتر لـهمانگێكه ئێحسانی فهتاحیان و فهسیحی یاسهمهنی و باسی ئهو ٢٨كهسه كوردهی دیكه ناكا که حوكمی ئێعدامیان بـۆ بڕاوهتـهوه.یانی ئهو دیققهتهیان نیه كه زیاتر له سهدا حـهفتای مـهحكووم بـه ئێعدامـهکان بـه تـهنیا لـه كوردسـتانه .ئـهوه زۆر نهقسـێكیگهورهیه به بهیانیهكهی ئهوانهوه .بۆ من زۆر تاڵه ،بـهڵام لـه عـهینی حاڵـدا ئـهمن پـێم وا نیـه هـهر دهبـێ لـهوانمان ئینتیـزارههبێ .ئێمه مـادام وهكـوو كـورد ،هـهموو حیزبـه كوردسـتانی -یـهكان ،و وهک بـزانم هێـزه سیاسـی یـهكانی میللهتـهكانی دیكـهشههموویان شوعاریان ئهوهیه كه دهبێ له چوارچێوهی ئێراندا مهسایلی میللی یان چارهسهر بكـهن ،مـادام ئێمـه ئـهوه شـوعارمانه ودهمانهوێ له ئێران دا مهسهلهكانمان حهل بێ ،دهبێ بۆخۆمان به دوای وان دا بگهڕێین .ئێمه دهبێ حاڵییان بكـهین .بـهڵێ ئـهو 337
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهله بهر غروور و بێ خهبهری یه ،له بهر ئههمیهت پێنهدانه ،له بهر ههر شتێكه ،باسی ناکـا .مهعلوومـه هـهر لـه دنیـادا وایـه.ههرچی له كوردستان ههبێ ناتوانێ وهكوو ئهوهی لـه تـاران ههیـه دهنگدانـهوهی هـهبێ .لـه بـهر هـهرچی ههیـه ئـهوان لـه ئێمـه دوورن ،ئێمه دهبێ له غهمی ئهوهدا بین.پرسیار :مامۆستا حهز دهكهم به تایبه بپهرژێینه سهر كوردسوتان ،جوهنابت پێوت وایوه ئێموه وهكووو كوورد لوه رێبوهرانی ئوهمبزووتنهوهیه بگهڕێین له گهڵیان دانیشین و ویست وداخوازی یهكانی خۆمانیان پوێ بگهیوهنین .بۆچوونێوك هوهبوو چهنود مانوگلهوهو پێش پێی وابوو كه ئهو بزووتنهوهیه كه هاتۆته گۆڕێ تایبوه بوه ناوهنودی ئێرانوه و هویچ پێوهنودی یوهكی بوه كوورد وكوردستانهوه نیه و هێندێكیش پێیان وایه و ئێستاش له سهر ئهو باوهڕەن كه كورد دهبێ به نیسبه مهسایلێك كوه لوه ناوهنود و پایتهختی ئێران دێته گۆڕێ كهمتهرخهم نهبن .به رای ئێوه كام لهم روانینانه به قازانجی مهسهلهی كورد له ئێرانە؟وهڵام :پێموایه زۆر دوور له سیاسـهته ئهگـهر لـهو فهزایـهدا كـه باسـم كـرد هێـزه سیاسـی یـهكان و پـێش هـهمووان باسـی هێـزیسیاسیی كوردم كرد شوعارهكانیان چارهسهركردنی مهسهلهی كورده له نێو ئێران دا ،بهڵام بڵـێن بزووتنهوهیـهك كـه لـه ناوهنـد وله بهشێكی عومدهی ئێران و به تایبهت له شارەکان دا ههیه ،پێوهندیی به ئێمهوه نیه .میژووی تازه و كـۆن نیشـانی داوه هـهروهخت ئاڵوگۆڕ له مهركهزدا ههیه ،ئهو ئاڵوگۆڕه له كوردستانیش رهنگ دهداتهوه .مهسهلهن زهمانی موسـهددیق كـه شـا لـه ئێـرانههڵدێ هێشتا نهگهیوهته بهغدا ،له مەهابادێ دهڵێن \"بهغدا نیوهی رێیهت بێ\" .له ئینقیلابی ٣٢و ٣١دا كه تـاران دهشـڵهژێو داخوازییهكان دێنه گۆڕێ له كوردستانیش دهست پێدهكا .كه له تاران رێـژیم دهرووخـێ ،كوردسـتان عهمهلـهن دهكهوێتـه دهسـت خهڵك و ئازاد دهبێ .وهختێك له كوردستان ئازادی و دێموكراسی ههبوو رێژیم به هـهر دهلیلێـك دیـاره زیـاتر بـه دهلیلـی زهعـبوو پاشهكشێی كردبـوو لـه موقابیـل حهرهكـهتی خـهڵك دا ،لـه تـارانێش ئـازادی و دێموكراسـی هـهبوو ،لـه گـهڵ حهملـه كـرا بـۆسهركوتی كوردستان له تارانێش دهفتهری حیزبهكان و رۆژنامهكان داخـران .ئـهو دوانـه لازم و مـهلزوومن و پێكـهوهن .قسـهیهكیپیاوێكی سیاسی یه كه دهڵێ تا وهختێكی میللهتان له نێو وڵاتیك دا دهژین به ههزاران ههودای ئاشكرا و ناپهیدا پێكـهوه گـرێدراون .مهعلوومه ،چۆن مهربووت نیه ،بهڵی مهربووته و ئهو مهسهلهیه مهسهلهی ئێمهشـه .ئـهوه كـه لـه خیابانـهكانی تـاران دادهگوترێ و هاتۆته گۆڕێ\" ،كوانێ دهنگـهكانمان\" یـان تهنانـهت ئهوانـهی دواتـریش ،ئـهوه هـهموو داخـوازی ئێمـه نیـه ،داخـوازیئێمه تهنیا دهنگهكان نین ،ئهوه نیه كـه داخـوا ئهحمـهدی نـژاد سـهرۆک كۆمـاری ئێـران دهبـێ یـان مووسـهوی یـان كـهڕڕووبی یـانكهسێكی دیكه ،داخوازی یهكانی ئێمـه ههرئهوانـه نـین ،بـهڵام ئـهوه بزووتنهوهیهكـه كـه لـه دژی دیكتـاتۆری و لـه دژی نـهبوونیئازادی دهستی پێ كردوه و ئهوه دروشمی ئێمهشه .له فهزایهكی ئاوادایه كه ئێمه دهتوانین شۆعارهكانمان تهرح بكهین .مـهریوانبه تهنیا راست بێتهوه ،تهنانهت ئهگهر كرماشانیش به تهنیا راست بێتـهوه زۆر بـه ئاسـانی سـهركوت دهكـرێ ،بـهڵام كـه ئێـران راست بێتهوه سهركوت ناكرێ.پرسیار :ههر لهو پێوهندی یهدا بهشێك له چالاكانی سیاسویی كوورد لوه دهرهوهی وڵا لوه بهیاننامهیوهك دا كۆموهڵێك ویسوت و داخوازیان روو به بزووتنهوهی سهوز مهترهح كردوه ،حهز دهكهم رای بهرێزتان لهو پێوهندی یهدا و به گشتی له سهر ئهو 338
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده جۆره ههوڵانه بزانین .پێتان وایه كورد دهبێ به چ شێوهیهك مامهڵه له گهڵ ئهم بزووتنهوهیه بكا؟وهڵام :ئهو شتانهی لهو بهیاننامهیهدا هاتوون له راستی دا له گهڵ هیچیان موخالهفهتێكم نیه و پێم شـتێكی باشـن .بـهڵام لـهگهڵ ئهوه كه باس لـه بزووتنـهوهی سـهوز دهكـا لـه خـودی تـهرحی داخوازهكـان دا موخاتـهب زۆر روون نیـه ،ئـهوهی لـه كـێ داوادهكـهن؟ لـه کۆمـاری ئیسـلامی داوا دهكـهن ،بـۆ باسـی بزووتنـهوهی سـهوز دهكـهن ،لـه بزووتنـهوهی سـهوز داوادهكـهن؟ سـیغهیداواكردنهكه دهبوو جوورێكی دیكه بێ .دهبوو ئاوابێ كـه \"ئێمـه لـه بزووتنـهوهی سـهوز داوا دهكـهین ئـهو مهتالیبـه لـه بهرنامـهیسیاسیی خۆی دا بگونجێنێ\" ،نهك ئهوهكه \"ئێمه داوا دهكهین ئهوه جێبهجێ بكا ،بزووتنهوهی سهوز دهتوانێ چـی جێبـهجێ بكـا؟!یان ئێمه خیتابمان له گهڵ کۆماری ئیسلامی خۆیهتی ،ئهوه شتێكی دیكهیه .تهنیا شتێكی كه هیچ پێویست ناكا بیڵـێم بـهڵام بـۆخۆم باوهڕم پێیهتی ،یهكێك له شتهكانیانه که داوای ههڵوهشانهوهی حوكمی ئێعدام دهکا ،رهنگه ئێسـتا لـه كۆمـهڵگای ئێـران داههڵوهشانهوهی ئێعدام بە موتڵهقی وهختی تهرح كردنی نهبێ .ئهمن بهش بـه حـاڵی خـۆم و وهک نـهزهری خـۆم ههمیشـه دهڵـێم،یهكێك پێی خۆشه یهكێك پێی ناخۆشه كهیفی خۆیـهتی ،ههڵوهشـانهوهی ئێعـدام لـه مهنتهقهیـهك دا ،لـه وڵاتێـك دا كـه فـهزایفكری و سیاسی و فهرههنگی وهک ئێستای ناوچهکهی ئێمهیه ،بهشێوهی موتڵـهق كـارێكی بـاش نیـه .بـهڵام دهكـرێ بڵێـین لـهغویئێعدامی سیاسی ،دهنا له فهرهـهنگی ئێمـهدا وایـه ،ئهگـهر كـابرا بزانـێ نـای كوژنـهوهی لـه سـهر شـتێكی زۆر كـهم بایـهخ حـازرهیـهكێك بكـوژێ .باشـترین بازدارهنـده ئهوهیـه كـابرا بزانـێ ئهگـهر بكـوژێ دهكوژرێتـهوه .رهنگـه ئهمـه كـهمێ زوو بـێ تـا فـهزای فهرههنگیی جامعهكهمان گۆڕانی به سهردا دێ .دهنا به گشتی داخوازهكانیان ،داخوازی مهعقوول و مهنیتقین. پرسیار :وهكوو كورد دهبێ به چ شێوهیك مامهڵه له گهڵ ئهم بزووتنهوه یه بكرێ؟وهڵام :رهنگه دووپاتهكردنهوه بێ ،ئهمن پێموایه دهبێ كورد سهعی بكا بۆ خۆی قسهی هـهبێ ،كـورد نـازانم دهڵـێ چـی؟ ئێسـتاكورد قسهی منه ،قسهی تۆیه ،قسهی ئهم حیزبه ،قسهی ئهو حیزبه ،ئـهوه بهدبـهختی یـهكی یـهكجار زۆر گهورهیـه كـه یهخـهیكوردی گرتوه .له حاڵێك دا ههموومان باس له یهكیهتی دهكهین .بهڵام به عهمـهل هیچـی بـۆ ناكـهین ،بهتایبـهت هێـزه سیاسـییهكان .كورد له كاناڵی هێزه سیاسی یهكانهوه دهتوانێ قسهی خۆی بكا به یـهك .دهنـا خـۆ هـهموو كـورد ده ملیـون دوازده ملیـونكورد پێكهوه دانانیشێ ،دهبێ هێزه سیاسی یهكان پێكهوه دانیشن .راسته كه هێزه سیاسی یـهكان هـهموویان داواکـاری ئـهوهن كـهدهبێ قسهی خۆمان بكهین به یهك ،بهڵام كابرا حازر نیه پێكهوه دانیشـێ .چـۆن قسـهی خـۆت دهكـهی بـه یـهك كـه حـازر نـهبیدانیشی .ئهمن رهنگه به جۆرێك پێم باش بێ كه ئێستا ئێمه له كوردستان داوا له خهڵكی ناكهین بێنه مهیدان .داوا بكـهین كـهچی ،حیزبی دێموكرات شتێكی پێ بڵێ و ئهوی دیكه شتێكی دیكـهی پـێ بڵـێ ،سهرلێشـێواوی؟ یـانی ئێسـتا كـورد بـۆ خـۆی ،هێـزهسیاسی یهكانی و بهوانهی به ئۆپۆزسیونی دهرهوهی وڵات ناسراون و ئهوانهی به ئۆپۆزسیونی نێوخۆی وڵات ناسـراون ،یـان بڵێـینئهوانهی به دهزگاكانی كۆمهڵگای مهدهنی ناسراون ،ئهوان تا ئێستا پێكهوه قسهی خۆیان نهكردوه به یـهك تـا پێکـهوە داوا لـهكۆمهڵانی خهڵك بكهن له رێگای خۆیانەوە و به سیغهی خۆیـان مافـهکانیان داوا بكـهن .كـهوابوو دهبـێ كـورد لـه پـێش دا قسـهی 339
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهخۆی بكا به یهك ،كه كردی به یهك ئهو وهختی بگهڕێ لایهنهكانی نێو ئهو بزووتنهوهی له ئێران دا دهستی پێكردوه ببینێتهوهو بڵێ كورد قسهی خۆی ههیه .له پاشان هاودهردی كورد چوار میللیهتی دیكهی ئێرانیشن که ئـهوانیش داخوازیـان ههیـه و ئێـران هی ههمووانه.پرسیار :مامۆستا وهك دوایین پرسیار ،حیزبی دێموكراتی كوردستان پێی وابووه چالاكانی سیاسی و مهدەنیی نێوخوۆش هێوزێكنو دهبێ توهنیا چاویوان لوه دهموی حیزبوهكان نوهبێ و بوۆ خۆیوان هوهوڵ بودهن .لوه جوهریانی ههڵبەاردنوهكان دا زۆر بواش و بوهشووێوهیهكی یهكگرتووانووه بووه گهڵاڵووهكردنی ویسووت و داخوازهكووانی خووهڵكی كوردسووتان لووه گووهڵ كانیووداكان دادهنیشووتن و داخوازهکانی كوردیان مهترهح دهكرد.پێتان وایه لهم قۆناغهدا ئهوان ئهركیان چیه له نێوخۆی وڵا ؟وهڵام :ئهمن ناتوانم وهزیفهیان بۆ دیاری بكهم .تهنانـهت پێموایـه حیزبـهكانیش نـاتوانن وهزیفـهیان بـۆ دیـاری بكـهن ،چـونكیكارێكی ئاسان نیه .ئهوان له نێوخۆی وڵات دان ههر وهك له پێش دا فهرمووت ،ههمیشه ئهمن گوتوومه و بـاوهڕم بـووه كـه نـهك ئهوان بڕیارمان بۆ بدهن ،كه دهڵێم نابێ بڕیاریان بۆ بدهین نابێ ئهوانیش بڕیارمان بۆ بدهن.بهڵام ئێمه دهبێ سهعی بكهین ئیلهام لهوان وهربگرین .چونكی ئهوانیش وهكوو ئێمـهمانان سـاحێبی قهزییـهن ،ئـهوانیش دڵسـۆزنوهكوو ئێمه به مهزییهتێكی زیاترهوه كه ئهوان شتهكهی لهمس دهكـهن .جاروبـار هێنـدێك سهرزهنشـتیان دهكـهن ،هێنـدێك هێـزیسیاسیی دهرهوهی وڵات جاروبار پێیان دهڵێن كه گۆیا ترسهنۆكن و ...ئـهوه یـهكجار مهحكوومـه .ئـهوهی فـهعالینی نێوخـۆی وڵاتكردوویانه ،یاری یان به خوێن و چارهنووسی خۆیان كردوه ،ئهوهی ئـهوان لـه تـاران و كرماشـان و لـه سـنه و مهابـاد و مـهریوانو ...دهیكهن ئێمه له دهرهوهی وڵات نایكـهین .ئێمـه حـازر ن نیـین مایـه لـه خۆمـان دانێـین لـه سـتهۆكۆلم و بێـرلین و پـاریس ولهندهن چوار سهعات وهختی خۆمان سـهرف بكـهین و بێـین لـه خیابـان راوهسـتین دوو قسـه بـه پشـتیوانی لـهوان بكـهین ،ئێسـتاسهرزهنشـتیان بكـهین؟! زۆر جـار دهگـوترێ شـۆعارهكانیان كـهمن .ئـهو لـه نێوخۆدایـه ،لـه گـهڵ ئـهو ئیسـتیبداده وهحشـی یـهرووبهروویه ،ئینتیزاریشمان لێی ههیه بڵێ برووخـێ جمهـوریی ئیسـلامی؟ خـۆ زۆر جـار ئـهوهش لـه شـهقامهكان دهگـوترێ ،بـهڵامئهوه كهسانێكن له شهقامهكان دهیڵێن .ئهوانهی چێهرهی سهرشناسن ،ئهوانـهی سـازمانی كۆمـهڵگای مـهدهنین خـۆ ئـهوان نـاتواننشتی وا بڵێن .ئهمن پێموایه ئێمه تهكلیفیان بۆ دیاری ناكـهین .بـهڵام پێموایـه دهبـێ یـهكتر دهرك بكـهین و یـهكتر بخوێنینـهوه.ئهوان شتێك له ئێمه وهربگرن ،ئێمه دوو شت لهوان وهر بگرین و هیچمان به تهنیا عهمهل نهكهین .واقیعییهت ئهوهیـه كـه ئـهودهورانه بهسهر چووه كه ئۆپۆزسیۆنی قاچاغ و ئۆپۆزسیۆنی تفهنگ لهشان پێی وابێ ههموو قسهی مهربووت به چارهنووسـی كـورددهبێ ئهو بیكات .یان ههمووان چاویان لهوی بێ .دهبێ ئوپۆزسیۆنی چهك لهشان ،یـان ئوپۆزسـیۆنی قاچـاغ و دهرهوهی وڵات لـهسیاسهتگوزاری دا زۆر ئیلهام له فهعالانی نێوخۆ وهربگرێ و پاشان ئهگهر بوو به سیاسهت ،چالاكانی نێوخۆش ههوڵ بدهن ههر كهسه و به پێی ئهو وهزعییهتهی تێی دایه كار بۆ ئهو شته بكات كه ههموولا له سهری یهك دهگرن. سهرچاوه :ماڵپهری گیارهنگ /ڕێکهوتی٥ :ی فێوریهی ٢١٨١ 340
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده خوێندن به زمانی زگماكی ،دان نانه به بوونی میللهتێك دا وتووێە لهگهڵ مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهن زادهله خزمهت مامۆستا عهبدوڵڵا حەسەن زاده داین بۆ ئهوهی چهند پرسیارێكی له بارهی خوێندن بـه زمـانی كـوردی لـه رۆژهـهڵاتیكوردسـتان بهتایبـهتی لـهو دهورهیـهدا كـه حیزبـی دێمـوكراتی كوردسـتان و كـۆڕی پـهروهرده و فێركردنـی سهرانسـهریی كوردسـتان ئهركی خوێندن به زمانی كوردی یان له كوردستان بهڕێوه دهبرد ،لێ بكهین .پرسیار :مامۆستا ئهگهر ئیجازه له سهر بێ پێمان خۆشوه لوهوهوه دهسوت پێبكوهین فكورهی خوێنودن بوه كووردی و كرانوهوی خوێندنگهكان به زمانی كوردی له حیزبی دێموكرا دا چۆن دروست بوو؟عهبدوڵڵا حهسهنزاده :ئـهوه كـه لـهو مهرحهلـهیەدا خوێنـدن بـه كـوردی بـێ بـه ئیبتكارێـك دانـانرێ ،چونكـه لـه دهورانـی زۆركۆنترهوه له عێراق به كوردی خوێندراوه و له دهورانی جمهووریی كوردستان دا به كوردی خوێندراوه ،كهوابێ ئهمه ئهلفوبێ بـوو.بهڵام با بێینه سهر ئهوهی كه بزانین چۆن بوو ئهو فكره كرایهوه .له سهرهتاكانی كه باس كرا له دهفتهری سیاسیدا باس لـهوهكرا كه ئێمه (ئەمن ئهو وهختی دهفتهر سیاسی نهبووم) بێین به كوردی بخوێنین .چونكه ئهو وهختـی لـه ئێـران كتێـب بـه كـوردینهبوو ،دهبوو سیستمی كوردستانی باشوور وهربگرین .بهڵام دهفتهری سیاسـی هـاتبووه سـهر ئـهو بـاوهڕه كه ـ دیسـانهكه وهك زۆرشتی دیكه نهخشی ئهساسـی هـی شـههید دوكتـور بووــ دهبـێ سـهعی بكـهین بـۆ خۆمـان موتهناسـیب لهگـهڵ شـهرایهتی كوردسـتانیرۆژههڵات (كوردستانی ئێران) كتێب دابنێین .ههر له ههوهڵهوه له رۆژهكـان یـان بڵێـین لـه هەوەڵـین حهفتـه و مانگـهكانی دوایسـهركهوتنی ئیـنقلاب ئـهو فكـره هاتـه گــۆڕێ و تـهرتیب درا كـه جـهمعێك بـۆ ئ ـهو مهسـهلهیه لـه مامۆسـتایان و لهوانـه كــه تهجروبهیان ههیه و دهزانن كۆ ببنهوه بۆ دانانی كتێبی كوردی.پرسیار :لهو بارهوه هیچ پێتان وا نهبوو كه مهسهلهكه دهبێ لهگهڵ دهوڵهتی مهركهزی باس بكرێ یا ئهسلهن ئهوه له بوهر چواو نهگیرا؟عهبدوڵڵا حهسهنزاده :نهخێر ئوسوولهن ئێمه له زۆر شتدا ئـهو نـهزهرهمان هـهبوو كـه باشـتره ئێمـه كارهكانمـان بكـهین ،لـهوپێیهدا دهوڵهتی مهركهزی له موقابیـل ئـهمری واقیـع دا دابنێـین ،نـه وهك ئێمـه داوا بكـهین و [چـاوهڕوان بـین] داخـوا دهوڵـهتیمهركـهزی موافەقـهت دهكـا یـان نـا .پێموایـه كـارێكی زۆر بـاش بـوو چونكـه ئێمـه ئهگـهر داوامـان كردبـایە ئێستاشـی لهگـهڵ بـێ 341
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهموافەقهتهكه نهدههاتهوه .بۆیه ئهسـڵهن بیـر لـهوه نـهكرایەوه ،هـهر وهكـوو بـۆ ئامادهكردنهكهشـی و بـۆ چـا ،كردنهكهشـی و بـۆدایركردنهكهشی هیچ وهخت پرس به دهوڵهتی مهركهزی نهكرا .دیاره لـه سـهتحێكی خـوارتر دا ئێمـه لـه نێـو حیـزب دا دهسـتمانكـرد بـه ئامووزشـی كـوردی .ئـهو وهختـی فێركردنـی كـوردی زیـاتر بـۆ گهورهسـاڵان بـوو ،بـۆ خوێنـدهوارهكان بـوو ،ئهوانـه كـهخوێندهواری یان ههیه نهك بۆ سهرهتایی .ئهوهمان ههر له دهورانی ئینقلاب دا دهست پێ كرد .یانی هێشتا مابووی دهوڵهتی شـابڕووخێ ،ئەمن بۆ خۆم له مههاباد بووم جوزوهیـهكی چكۆلـهم نووسـیبوو .چهنـد دهورهمـان كردنـهوه لـه ههوهڵـهوه ئـهمن بهشـداربووم و چهند كهسێكیش كه بۆ خۆیان موعهللیم بوون و شارهزا بوون له ههموو شتێكدا له من شـارهزاتر بـوون ،بـهڵام رهنگـه بـهكوردی نووسینیان نهزانیبێ .ئهوانـه بهشـدار بـوون لـه پاشـانیش بـۆ پێشـمهرگه و ئهنـدامانی حیزبـی دهسـتمان پێكـرد بـۆ ئـهوهیفێـری خوێندنـهوه و نووسـینی كـوردی یـان بكـهین .بـهڵام ئهمـهیان بـۆ فێركردنـی سـهرهتایی نـهبوو .بـۆ ئـهو كهسـانه بـوو كـه خوێندهواریی باشیان ههبوو .تهنانهت دیپلۆمیان ههبوو ،حهتا هی وا ههبوو لیسانسیشی ههبوو.پرسیار :مامۆستا! ئهو كهسانهی راسپێردران له فكری ئامادهكردنی كتێبی دهرسی دا بن یان بوه گشوتی لوه فكوری وهڕێ خسوتنی مهدرهسهكان دا بن كێ بوون؟عهبدوڵڵا حهسهنزاده :به داخهوه زۆر چاكم له بیر نیه ،بهڵام ئهوانهی كه ئهمن له بیرمن كاك رهسووڵ ئاریا كه دوایهش بـۆماوهیهك بوو به مهسئوولی كۆڕی پهروهرده و فێركردن ،كاك ئهحمهد كاكهمهمی بوو ،كاك ئهحمـهدی قـازی بـوو ،لـه بهشـێكی داكاك قهسیم سهوجه بوو ،ئەمنیان وهكوو كهسێك كـه لـه كـوردی دهزانـم دهگـهڵ بـووم ،لـه مامۆسـتا هـێمن بـۆ یـهك دوو جهلهسـه ئیستیفاده كرا.پرسیار :له باری رێنووس و رێزمانهوه چ شتێك رهچاو دهكرا؟ مهسهلهن ئایا ههوڵ دهدرا وشهی زاراوهكانی دیكهی تێكهڵاو بوێ یا مهسهلهن له باری رێنووسهوه ئهوهی له كوردستانی عێراق باو بوو ،یانی تێبینی و شت چ بوون لهو بارهوه؟عهبدوڵڵا حهسهنزاده :ئهوندهی من بزانم لهوهدا هێندێك شت ئوسـوولهن بـه فكـردا نـهدههات .وهكـوو ئـهوه بـا بڵێـین وشـه لـهزاراوهكانی دیكه وهربگرین .وهك ئهوه كـه بڵێـین كـوردی ئێـران و كـوردی عێـراق پێكـهوه ههماهـهنگی یـهكیان هـهبێ .ئـهوهی كـهلهوێ دا مهددی نهزهر بوو تهنیا ئهوه بوو سیستمە دهرسی یهكه وا تـهنزیم بكـرێ كـه دوو شـتی تێـدا رهعایـهت بكـرێن ،یـهكیانئهوه كه له سیستمی فێركردنهكهدا وا بێ كه له ههر دهرسێك دا تهنیا یهك حهرفی تازه هەبێ ،كه پێموایه له یهك دهرسـیشداههڵه كراوه ،له یهك دهرس دا حهرفێكی نهخوێندراو هاتوه بێ ئهوهی ههست پێبكهن .ئهوی دیكهش ئهوه بـوو كـه ئـهو دهرسـانهئهو باسانهی كه دێن ،ههم له فكری منداڵ نزیك بن ههمیش ئهو تهزاده كه ئیحتمالهن له بهینی شار و دێدا ههیه ئـهوهش لـهبـهر چـاو بگیـرێ .یـهعنی سیسـتمهكه بـۆ ههمووانـه ،زیـاتر بـۆ منـداڵی دێیشـه ،بۆیـه نـابێ شـتێكی وا بێنـی منـداڵی لادێ هـهرنهیدیوه .یهعنی پێموایه ئهو وهختی ئهگهر باسی تهلهڤیزیۆنت بـۆ منـداڵێك بكردبایـه ،منـداڵ لـه تهلـهڤیزیۆن حـاڵی نـهدهبوو 342
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهچونكه له دێهات نهی دیبوو .ئهو ،بهرقی نهدیبوو تا تهلهڤیزیۆن ببینێ ،یهخچاڵی نهدیبوو ،یهعنی ئهوه له نـهزهر دهگیـرا كـه دهبێ شتێكی وا بێ له فكرو له موحیتی ژیانی منداڵهكان بێگانه نهبێ .ئهو دوو شتهم له بیره كه رهعایهت دهكرا.پرسیار :مامۆستا! ئهگهر سهرنجێك له كتێبهكه دهدهی بڕێكیش حهتا له باری مهتن و مهوزوعاتێك كه باسی دهكا زۆرتر هی ئهوبهشهی كوردستانه ،جا نازانم له بهر ئهوهیه كه مامۆستاكان خهڵكی ئهو ناوچهیوه بووون و یوا ئوهسوڵهن ناوچوهی ژێور دهسوهڵاتی پێشمهرگه و حیزب ئهو ناوچانه بوون كه زۆرتر ناوهندی كوردستان بوون؟عهبدوڵڵا حهسهنزاده :عهرزم كردی ئهوه له نهزهر نهدهگیرا كه بڵێـین لـه سنهشـی تێـدا بـێ ،بـا لـه ورمێشـی تێـدا بـێ ،هـهرئهوه لهبهر چاو دهگیرا كه ئهوهڵهن له حهرفێك زیاتر له دهرسدا تازه نهبێ ،دووههم له ئـهفكاری منداڵهكـه نزیـك بـێ .ئیـدیههوڵ بۆ ئهوهی كه پهل بهاوێ بۆ ئهم ناوچه و ئهو ناوچهیهی تێدا نهبوو .له جێشدا بۆ ئهوهی زمانێك ببێتـه زمـانی خوێنـدنو نووسین ئهوه وانیه كه تۆ مۆنتاژێك بكهی و ههر لۆغهتهی له جێیهكی بێنی .بهڵێ دهبێ لۆغهتان بێنی ،بـهڵام ئـهو وهختـهی كه لهم لههجهیهدا نیته ،دهبێ له لههجهكانی دیكه بێنی.پرسیار :مامۆستا! كۆڕی پهروهرده و فێركردنی سهرانسهری كوردستان لوه كوام یوهك لوه شوار و ناوچوهكان دا تووانی قوتابخانوه بكاتهوه و منداڵان فێری خوێندن و نووسین بكا؟عهبدوڵڵا حهسهنزاده :ئهوهنـدهی ئەمـن بـزانم لـهم چهنـد ناوچەیـه دا ،كـه لـه مـههابادهوه دهسـتی پـێ كـرد ،بۆكـان هـهبوو،سهردهشت ههبوو ،پیرانشار ههبوو ،نهغهده ههبوو ،شنۆ ههبوو ،سهقز زۆر موتمهئین نیم كـه خوێنـدنی كـوردی تێـدا دائیـر كـرا یان نا. پرسیار :پاوهو ههورامان چی؟ عهبدوڵڵا حهسهنزاده :پێموایه خوێندنی كوردی تێدا دائیر نهكرا ،یا ئهگهر بووبێ ئەمن له بیرم نیه. پرسیار :كۆڕی پهروهرده و فێركردن چ ساڵێك دامهزرا؟ عهبدوڵڵا حهسهنزاده :ساڵی ٣٢كۆڕ دامهزرا ،بهڵام كتێبهكه ،ساڵی ٢١هاتهوه .یانی ساڵێك به بێ كتێب ! -ئهی ئهو ساڵه (ساڵی )٣٢له رووی چییهوه دهرسیان دهگوتهوه؟ -له رووی كتێبی فارسی ،دهرسی كوردییشیان ههبوو (ئامووزشی ئهلفوبێ). 343
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده پرسیار :یانی خوێندنهكه رهواڵی قهدیم ههر به پێی كتێبه دهرسی-یهكانی ئێران بوو .بهڵام شهرحی دهرس به كوردی ؟عهبدوڵڵا حهسهنزاده :بۆ خۆت دهزانی حـهتا ئهگـهر كتێبهكـهش چـا ،بـوو ،ئـهو وهختـیش لـه مهدرهسـهكاندا تـهنیا بـۆ پـۆلییەکەمی سـەرەتایی خوێنـدنی كـوردی هـهبوو ،ئـهوی دیكـه هـهر بـه فارسـی دهخوێنـدرا .هـهم كلاسـهكانی دیكـه ،هـهم دهرسـهكانی دیكهی كلاسی ئهوهڵ ههر فارسی یهكهو له سیستمی كۆن ئیستیفاده دهكرا. پرسیار :مامۆستا هیچ ئامارێكت له زێهن دا ههیه ئێمه به گشتی چهند مهدرهسهمان ههبوو؟عهبدوڵڵا حهسهنزاده :ئێستا له زێهنم دا نیه ،بهڵام پێموایه چا ،كـراوه .دهبـێ موراجعـه بكـهی بـه \"كوردسـتان\"\" ،كوردسـتان\" تێیدایه كه ئێمه چهند مهدرهسهمان ههبووه ،چهند موعهللیممان ههبووه و چهند قوتابیمان ههبووه.پرسیار :مامۆستا! ئێمه كۆڕی پهروهردهمان ههبوو كه بۆ خوێندهوار كردنی منداڵانیش بهرنامهی هوهبوو ،بوۆ گهورهسواڵانیش .چ جیاوازی یهك ههبوو له خوێندنی ئهو دوو بهشهدا؟عهبدوڵڵا حهسهنزاده :جیاوازی یهكه فهقهت لە متوونی دهرسی دا بوو .كه مهتنه دهرسی یـهكان ئـهوه بـوون كـه دهگـهڵ فكـریگهورهساڵان پتر دههاتنهوه ،دهرسهكان درێژتر بوون ،مهفهوومهكانیان فهرقیان هـهبوو .ئـهگینا پێمـوابێ لـه سیسـتمی ئامووزشـه دهرسی یهكهی و ئهل و بێ یهكهیدا فهرقێك نهبوو. پرسیار :ئهدی بۆ گهورهساڵان وا دانهنرابوو كه گهورهساڵهكه خوێندهواری یهكی ههیه؟عهبدوڵڵا حهسهنزاده :نهخێر ،ئهوه مهربووت به گهورهساڵانی نهخوێندهوار بوو .ئهوه لـه نـهزهر نـهگیرا بـوو ،ئـهوه هـهر وهكمهرحهلهی پێشێ عهرزم كردی ههر بۆ فێركردنیان بوو .ئهگینا گهورهساڵانی خوێنـدهوار ئـهوهیان پێویسـت نـهبوو .مهسـهلهن زۆركهسـم دهدی بـه جهلهسـهیهك ،دوو جهلهسـه فێـر دهبـوون .ئهوانـهی كـه قابلییـهتیان زۆر بـوو .بـهڵام مهبهسـت لـه خوێنـدنی گهورهساڵان ئهوانه بوون كه نهخوێندهوار بوون.ئهو ههنگاوهی كه حیزب یا بڵێین كۆڕی پهروهردهو فێركردنی كوردستان نای ،یـانی چهنـد سـاڵیك بـهڕێوهبردنی قوتابخانـهكان،خوێندن به كوردی و له باری ئامووزشی یهوه ،له باری سیاسی یهوه ،لـه بـاری فهرهـهنگی یـهوه خ تهئسـیرێكی هـهبووه؟ چونكـه ماوهكه بهداخهوه ههموو سێ ـ چوار ساڵێك بوو ،زۆر نهبوو! 344
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهلهگهڵ ئهوهی كه ماوهكه كورت بوو ،بهڵام كهلێنێكی یهكجار زۆر گهورهی پـڕ كـردهوه ،چونكـه ئـهو وهختـی [رێـژیم] گهمارۆیـهكیههمه لایهنهی خستبووه سهر كوردستان .مهبهستم لە كوردستان مهناتیقی ژێر دهسهڵاتی پێشمهرگهیه .به ههر حاڵ لـه شـارهكانكه به دهستی دهوڵهتهوه بوون خوێندن و بێهداشـت و ...دائیـر بـوون .بـهڵام ئـهو هـهوڵی دابـوو كـه كوردسـتان لـه هـهموو شـتێكبێبهش بكا .ئهوه كه حیزبی دێمـوكراتی كوردسـتان زۆر بـه ناقیسـییش بـووبێ توانیبـووی مهدرهسـه دائیـر بكاتـهوه پـێش ئـهوهیكتێبی كوردییش دابنێ ،توانیبووی دهگهڵ هـهموو سـهرهتایی-بوونهكـهی لـه هـهر مهنتهقهیـهك شـتێك بـه نـاوی كۆمـهگی دهرمـانیدائیر بكا ،تهئسـیرێكی یـهكجار زۆری هـهبوو لـه سـهر رۆحیـهی خـهڵك .حـهتا دهكـرێ بڵێـین بـه بـێ موبالغـه ،قـهدری حیـزب وبزووتنهوهشی له پێش چاوی خهڵكی بردبووه سهرێ ،چونكه خهڵك پێی وابوو ئهوه حیـزب وهكـوو حكوومـهتێك دهتـوانێ عهمـهلبكا و دهتوانێ ئێحتیاجاتی خهڵكی جواب بداتهوه .پێموایه كارێكی یـهكجار زۆر گـهوره بـوو و بهتایبـهتی كـه حیـزب بوارهكـانیژیانی ههموو لهبهر چاو گرتبوو .ههموویان ئیبتدایی بوون ،ههموویان عهیبیان ههبووه ،حـهتا ئهگـهر ئێسـتا بـۆ خۆمـانی بێنـینعهیبیان لێ دهگرین .بهڵام ههر ئهوه كه حیزب قهوانینی دانا بۆ ئیدارهی وڵات ،مهسهلهن قانوونی سزادانی گشتی بخهیتـه بـهردهست قانوون -زانێك ،رهنگه ههزار عهیبی لێ بگرێ ،بهڵام ههر بیركردنـهوه لـهوه كـه دهگـهڵ ئـهو هـهموو شـهڕه سـهختهی بـهملمانهوه بوو ،حیزب بیر لهوه بكاتهوه دهبێ ئیدارهی وڵات بكا ،دهبێ قهوانینی ههبێ ،دهبێ رابیتـهی نێـوان كۆمـهڵانی خـهڵك،چین و توێژه جۆراوجۆرهكان تهنزیم بكا ،بـه مهسـایلی جونحـه و جینایـهت و ئـهوه رابگـات ،ئـهوه نیشـانهی فكـری وهسـیعی ئـهو حیزبه و رێبهرایهتیی ئهو بزووتنهوهیه بوو .پرسیار :مامۆستا! له بارهی شتێكی دیكهشهوه پێموابێ تهئسیری ههبووه .لهگهڵ ئوهوهی كوه داوا و نیوازی خوێنودن بوه كووردیههمیشه ههبووه له نێو میللهتهكهمان دا ،بهڵام ئهو نهسلهی كه له مهدرهسهكانی كوۆڕی پوهروهرده و فێركوردن خوێندوویوه یوائهو مامۆستایانهی كه كۆڕی پهروهرده و فێركردن كاری خوێندنی كوردیی پێ كردن ،دوایه ئهگهر نهش بوووبن بوه پێشومهرگهلهو جامعهیهدا بوون به ئینسانی رووناكبیر ،بوون به ئینسانی خوێندهوار ،شواعیر ،تهئسویریان هوهبووه لوه سوهر ئوهوهی كوه ئوهو رهوته درێەه بدهن .ئهگهرچی به شێوهیهكی ناڕهسمی و به بێ ئهوهی جمهووریی ئیسلامی بیههوێ.عهبدوڵڵا حهسهنزاده :دیاره بهشێك لهوانه هـهر بـۆ خۆیـان لـه پـێشدا هـهبوون وهكـوو شهخسـیهتی فهرهـهنگی و ئامووزشـی وپهروهرشی ههبوون ،بهڵام ئهوانه بهشێكیان بوون .بهشێكیش ئهوانه بوون كه لـه بـهر دهسـتی ئـهوان دا پـێ گهیشـتن ،كـه دوایـهههموو جۆره كهسێكیان تێدا ههڵكهوت :تێكۆشهری گهورهیان تێدا ههڵكـهوت ،شـاعیری گـهورهیان تێـدا ههڵكـهوت ،موعـهللیمیانتێدا ههڵكهوت ،مهسهلهن كاك ئهحمهدی كاكه مهمی كـه پێشـتریش هـهر موعـهللیم بـوو ،بـهڵام ئێسـتا لـه دهرهوهش ئـهوه بۆتـهمامۆستای دهرسی كوردی و كتێبی كوردی داناوه و یهعنی ئهو رچهیه كه لهوێ گرتوویهتـه پێشـێ ورده ورده تـهرهقیی پـێ داوه و ههر وا له سهری رۆیشتوه.پرسیار :مامۆستا! ههر ئێستاش فێركردنی خوێندنهوه و نووسینی كوردی له كوردستانی ئێران ههر ههیه .به شێوهی جۆراوجۆر، بڵێین هێندێك ناوهند ،هێندێك كۆڕوكۆمهڵی ئهدهبی دهیكهن ،جهنابت ئهو ههوڵانه چۆن ههڵ دهسهنگێنی؟ یان 345
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزاده وهك بزانی ئهوانه له چ ناوچهیهك و له چ مهنتهقهیهك زۆرترن ؟عهبدوڵڵا حهسهنزاده :پێموایه جارێ له پێش دا دهبێ ئهوه بڵێینهوه كه ئهوهی ئێستا ههیه ،لهو چهند ساڵهی ئـهخیردا یـاندهتوانین بڵێین لهو چهند ده ساڵی ئهخیردا له راستی دا تازه نیه .دیاره ٢١ساڵێكه ههیه .بـهو شـێوهیە نیـه كـه لـه ئیبتـداییرا منداڵان دهرس بخوێنن ،لـه واقیـع دا خوێندنـهوه و نووسـینی كـوردی یـان فێـر دهكـهن ،تهنانـهت بـه هـهر دوو شـێوه خـهتیش.پێموایه ههوڵێكی زۆر بهجێیه چونكه عهیبێكی گهوره دهبێ کە تێكۆشهرانی كورد ئهوانهی به شێوهی جۆراوجۆر و هـهر كهسـه لـهسهنگهری خۆی دا بۆ گهیشـتن بـه ئامانجـهكانی میللـهتی كـورد موبـارزه دهكەن نـهزانن بە زمانهكـهی خۆیـان بنووسـن .پـێم وایـهشتێكی زۆر بهجێیه ،بهڵام ئهوهندهی من بزانم به شێوهی بهربڵاو تهنیا هێندێك شاری گرتۆتهوه ،پێم وابێ \"سـۆما\" لـه مـههاباددامهزرا ،پاشان له بۆكـان زیـاتر لـه مـههاباد گهشـهی كـرد هـهر چهنـد بناغهكـهی لـه مـههاباد دامـهزرا ،بـهڵام لـه بۆكـان پتـرگهشهی كـرد ،بـهرهو سـهقز و بانـهش رۆیشـتوه .ئـهوهی لـه سـنه و لـهویش گرنگتـر لـه كرماشـان بـووه هـهر ئهوهنـدە دهزانـم كـهههبووه ،بهڵام ئایا لهو سیستمهی \"سۆما\" كهڵكیان وهرگرتـوه یـان بـۆ خۆیـان سیسـتمی دیكـهیان دانـاوه بـۆ فێركردنـی خوێنـدن ونووسـینی كـوردی لانیكـهم ئـهمن ئاگـاداری یـهكی ئـهوتۆم لـه سـهری نیـه .كـه دیـاره زۆرم پـێ خۆشـه هـهر لـهو سیسـتمهی \"سـۆما\"ئیسـتفادهیان كردبـێ بـۆ ئـهوهی تـا حـهددێكی مـومكین ئـهو شـێوه نووسـین و شـێوه رێنـووس و رێزمانـه لێـك نزیـك بـێ .چونكـهبهداخـهوه ئێستایشـی لهگـهڵ بـێ لـه باشـووری كوردسـتان دوای نزیـك بـه سـهد سـاڵ خوێنـدن دیسـانهكه ئـهو شـێوه نووسـین وخوێندنهوه یە یهكی ههر نهگرتوه و ههر كهسه و ههر ناوچـه یە بـه جۆرێـك دهنووسـن و بـه جۆرێـك دهخوێننـهوه ،مهبهسـتم لـهناوچه ناوچهی بهرین نیه ،ناوچهی چووك به گهڕهك یان به رۆژنامه یان حهتتا به نووسهری یهك رۆژنامه لهگهڵ نووسـهرێكی دیكهی ههمان رۆژنامه.پرسیار :مامۆستا! له قانوونی ئهساسیی جمهووریی ئیسلامی دا ئهسڵێك ههیه ،ئهسوڵی پوازده كوه باسوی ئوازادبوونی خوێنودن بوهزمانی قهومه ئێرانی یهكان له پهنا زمانی فارسی دا دهكوا .جوارێ هوهر ئوهوه كوه لوه قوانوونی ئهساسوی دا هواتوه چوۆنی هوهڵدهسهنگێنی؟ پاشان ئهوه كه سهرهڕای ئهو ههموو داوایهی كه دهكرێ ،كوورد دهیكوا ،ئازهربایجوانی دهیكوا ،بوهڵام ئوهوه ئهسوڵه بهڕێوه ناچێ ،بۆ چی دهگهڕێتهوه؟عهبدوڵڵا حهسهنزاده :مهسهلهیهكی كوردی ههیه دهڵێن\" :لهوهنده قوڕهی ئهوهنده تۆزه ههستێ ههر باشه\" یان دهڵـێ \"لـه نێـوههموو تاریكایی دنیایه دا شوعلهی شهمێك ههر دیاره\" ،ئهوه بۆ خـۆی شـتێكی باشـه .بـهڵام ئـهو ئهسـڵه یـان ئهسـڵی نـۆزده هـیچئیجرایی یان نیه .ئهمن پێموایه قانوونهكه( ،ئهو بهندی ٨٣یە) جێبهجێ كراوه .چونكه خۆ ئهو ناڵێ ئـامووزش و پـهروهرش بـۆئهوانه دائیر دهكهم .دهڵێ ئازاده ههر كهس پێی خۆشه بۆ خۆی له ماڵی خۆی بـهوه بخـوێنێ ،دهڵـێ ئـازاده .لـهحاڵێك دا ئهمـهبه مـهعنای بـه رەسـمی ناسـینی حـهقی ئـامووزش و پهروهرشـی ئـهو میللیهتانـه بـه زمـانی خۆیـان نیـه .بهرهسـمی ناسـین ئهوهیـهدهوڵهت مهدرهسهی بۆ دابمهزرێنی ،مامۆستای بۆ تهربیهت بكا ،كتێبی بۆ چا ،بكا ،حوقووقی مامۆستایهكان بدا .كـوللی شـتهكهوهكـوو بـۆ سیسـتمی خوێنـدنی فارسـی چۆنـه بـۆ ئهوانـهش بیكـا .لـهحاڵێك دا نـه قانوونهكـه ئـهوهی گوتـوه ،یـانی نـه قـانوونی 346
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهئهساسی ئهوهی تێدایه ،نـه بـه عهمـهلیش دهوڵـهت هـهنگاوی هـهڵێناوه .كـهوابێ لـه راسـتیدا تـهنیا ئهوهندهیـه كـه ئاوڕدانـهوهبهوه ،باسی ئهوه ،ئێعترافێكه له قانوونی ئهساسی دا به جۆراوجۆریی كۆمهڵی ئێران ،لهوه زیاتر بهش بهحاڵی خۆم بایهخێكی تێدا نابینم ،چونكی دهوڵهت هیچ تهعههودێكی بهرامبهر به زمانه غهیره فارسی یهكان وه ئهستۆ نهگرتوه.پرسیار :مامۆستا ئهگهر قانوونهكهش دهوڵهتی مولزهم نهكردبێ ،بهڵام خۆ دهزانی ئهو داوایه ههیوه و موڕهتتوهب فشواری بوۆدێ ،یانی هۆی جێبهجێ نهكردنهكهی دهبێ چی بێ؟ ئایا بهڕاستی زموانی فارسوی بوهوه زهرهر دهكوا كوه بوه زمانوهكانی دیكوه بخوێندرێ ،به قهولی ئهوان ئهمنییهتی وڵا و نازانم ئهوه دهشێوێ ،بۆ؟عهبدوڵڵا حهسهنزاده :ئەمن پێموایه ئهگهر لهو روانگهیهوه بـۆی بچـین كـه فهرهـهنگی ئێرانـی (كـهمێكی لێـك جـودا بكهینـهوهلهگهل فهرههنگی فارسی ـ ئهوه بهشێك له شووێنیسته فارسهكانن دهیانهوێ بڵێن فهرههنگی ئێرانـی یـهعنی فهرهـهنگی فارسـی)بهڵام ئهگهر باسی فهرههنگی ئێرانی بكهین بـه هـیچ جـۆر دایربـوونی مهدرهسـه بـه زمانـهكانی دیكـه ،فهرهـهنگی ئێرانـی فـهقیرناكا ،بهڵكوو دهوڵهمهندی دهكا .بهڵام ئهگهر بێینه سهر ئهوه كه فهرههنگی ئێرانـی بـه مـهعنای فارسـی بـزانین ،دیسـانهكه بـۆئهویش زهرهری نیه یان ئهگهر زهرهریشی بوو خ قهیدی ههیه؟ خۆ ناكرێ قازانجی فهرههنگێك له سـهر ئهساسـی زیـان گهیانـدنبه فهرههنگێكی دیكه تهئمین بكرێ خ جای ئهوهی به جارێک ئهو فهرههنگـهی دیكـه لـه بـهرچاو نـهگیرێ و ون بكـرێ و حـهقیبفهوتێ .باشه زهرهری پـێ دهگـا ،بـا پێـی بگـا ،خـۆ ئـهو گەلانـه نایانـهوێ زهرهر بـهوی بگهیـهنن ،دهیانـهوێ بە زمـانی خۆیـانبخوێنن و بۆ خۆیان ههبن .كهوابێ ئهوه به هیچ جۆر موقهدهس نیه كه له بـهر خـاتری ئـهوهی زمـانی فارسـی هـهر پـێش كـهوێدهبـێ كـورد و ئازهربایجـانی و میللـهتانی دیكـه بـه زمـانی خۆیـان نـهخوێنن .وهكـوو ئهوهیـه بڵێـین ئینگلیـزی ئێسـتا زمـانێكی دهسهڵاتدارە له دنیادا ،نابێ به زمانهكانی دیكه بخوێندرێ چونكه زۆر كهس فێری ئینگلیزی نابن !پرسیار :مامۆستا! خوێندن به زمانی زگماكی وهكوو مافێكی رهوا كه دانی پێدا نراوه و له زۆر قانوونی دنیوادا هواتوه ،بێبهشویلهو مافه چ تهئسیرێكی ههیه له سهر تاك و ههروهها له سهر نهتهوهیهك و له سهر زمانهكهی و ،بهرخورداربوون لهو مافوهی چ قازانجێك به زمانهكه دهگهیهنێ؟عهبدوڵڵا حهسهنزاده :ههژار یا هێمن شتێكی ههیه كه دهڵێ \"خوێنـدن ئهگـهر بـه زمـانی خـۆم بـێ زووی رهوان دهكـهم \" .پـێشههموو شتێك وهكوو حهقی فێربوون بۆ منداڵان ،له تهمـهنی منـداڵیدا ،فـهرقێكی یـهكجار زۆر ههیـه لـه بـهینی ئەوەی منـداڵێككه دهچێته مهدرهسه به زمانهكهی خۆی بخوێنێ ،یان به زمانێكی بێگانه .چونكه كه به زمانهكهی خۆی دهخوێنێ دهزانین كـه لـهسهر تهختهڕە شە یان له كتێبه دهرسی یهكان دا ،عادهتهن لە كتێبی ئهووهڵی ئیبتدایی باسی هـهر شـتێك دهكـرێ عهكسهكهشـیلهگهڵه .كهوابوو منـداڵ كـه دهچـێ بـۆ مهدرهسـهی لـه ئـهوهڵ رۆژهكـان و حهفتـه و مانگهكانـدا ،ئهگـهر بـه زمـانی خـۆی بخـوێنیدهنگهكه بۆ وی ئاشنایه ،مهعنای شتهكهی بۆ ئاشنایه ،وێنهكهی بۆ ئاشـنایه ،تـهنیا شـتێكی كـه بـۆی ئاشـنا نیـه نووسـینی ئـهوناوهیه .بهڵام ئهگهر زمانهكه زمانێكی غهیری خۆیهتی ـ با نهڵێین زمـانی بێگانـه ،چونكـه مـادام هـی وڵاتێكـه رهنگـه لـه بـاری 347
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهسیاسی یهوه دروسـت نـهبێ بـه بێگانـهی نـاو بـهرین .مـادام ئێمـه دهڵـێن هـهموومان لـه یـهك وڵات دایـن و ئێـرانیین ــ هـهموویاننائاشنان وێنهكه نهبێ .دهبێ دهنگهكه فێر بێ ،تهلهفوزهكه فێر بێ ،نووسینهكه ف ێر بێ ،و ههموو شتهكان فێربـێ و كارهكـهییهكجار زۆر به زهحمهت تره لهو حاڵه دا مهعلوومه روشد و پێشكهوتنهكهی وهدوا دهكهوێ .ههتا ئهگهر له بهر زهكـاوهتی زۆریوهدواش نهكهوێ لانیكهمی ئهوهیه كه قورسایی یهكی زۆر زیاتر دهبێ تهحهممول بكا .یانی وهكـوو خـهڵفێكی ناسـكه كـه زۆر بـهشلكی له واقیعدا ئهزیهتی دهدرێ و وهكوو كورد دهڵێ دهگهچڵێ .بۆیه به باوهڕی من بهخۆڕایی نـهگوتراوه كـه ئـهو حهقـه وهكـوو حهقێكی موسهللهمه بۆ ههموو میللییهتهكان ههیه كه به زمانی خۆیان بخوێنن.پرسیار :مامۆستا! ئهدی له سهر خودی زمانهكه و له سهر خودی میللهتهكه چ تهئسیرێكی ههیوه ،ئهگوهر پێوی نهنووسورێ و پێوی نهخوێندرێ؟عهبدوڵڵا حهسهنزاده :ههر له جێـدا ڕێگەدانـی دەوڵەت بە خوێنـدنی زمـانی زگمـاكی بمانـهوێ و نهمانـهوێ بـێ ئـهوهی ئـێعلامبكرێ ،ئێعترافه به مهوجودییهتی ئهو میللهته .ههر ئهوه بۆ خۆی تهئسیرێكی زۆری ههیه ،جگه لهوهش كه به بێ شـك لـه بـهرئهوهی خوێندنی ئینسانهكان ،منداڵهكان ئاسانتره له بهر ئهوهی به زمانی خۆیـان دهخـوێنن و زمانهكـهیان و فهرههنگهكـهیان وئهدهبهكــهیان و تاریخهكــهیان گوســتهرش پهیــدا دهكــاو بــڵاو دهبێتــهوه و پــهره دهســتێنێ ،دیســانهكه خزمــهتێكی زۆر بــه بهرهوپێشچوونی كوللی نهتهوهكه دهكا .پرسیار :دیاره به وڵا فهرق دهكا ،بهڵام چۆن له نێو چهند زمانان دا كه له ولاتێك دا هوهن یوهكیان زاڵ دهبوێ بوه سوهر ئوهوانی دیكهدا و ،وهكوو زمانی رهسمی و زمانی خوێندن و نووسین ههڵ دهبەێردرێ و ،ئهوانی دیكه فهرامۆش دهكرێن؟عهبدوڵڵا حهسهنزاده :ئەمن پێموایه ئهوهش دوو رهوتی ههیه كه عادهتهن زیاتر رهوتی یهكهمیانه .ئهویش ئهوهیه كه تاریخوای دێنێ ،ههلومهرجی تاریخی ،ههلومهرجی دهسهڵات ،ههلومهرجی ئابووری وا دهكا كه یهكێك لهو زمانانه ئهولهوییهت پهیـدادهكا ،تهسهللوت پهیدا دهكا به جۆرێك له جۆران وه پێش دهكهوێ .ئهوی دیكه ئهوهیه ئهگهر وا فـهڕز بكـهین نـهخەیر هیچیـانله پێش هیچیانهوه نین ،وهختێكی چهند میللهت له وڵاتێك دا دهژین ناكرێ ههموویان ههموو زمانهكان فێـربن ،دهبـێ یـهكێكیانبكهنه زمانی موشتهرهكی ههمووان بۆ لێك حاڵیبوون .لهو حاڵهتهدا دهبێ ئهو میللهتهی له ههمووان پتـره زمانهكـهی بكـرێ [بـهزمـانی هاوبـهش] ،بـه دهلیلـی ئـهوهی كـه وا دانێـین وڵاتهكـه ٢١میلیـۆن جهمعیـهتی ههیـه ٨١ ،میلیـۆنی یـهك زمانـه ١ ،میلیـۆنیزمانێكی دیكهیه و ٥میلیۆنی زمـانێكی دیكـه ،ئهگـهر قـهرار بـێ زمـانی ئـهو میللهتـه بكـهین بـه زمـانی هـهمووان كـه سـێ میلیـۆنجهمعییهتی ههیه دهبێ ٨١میلیـۆن کەس زمـانێكی غـهیری زمـانی دایكـی خۆیـان فێـر بـن .بـهڵام ئهگـهر ئـهوهی ٨١میلیـۆنی یهكـهبكهینه زمانی ههمووان ،تهنیا ٨١میلیۆن دهبێ زمانێكی غهیری زمانی زگماكیی خۆیان فێـر بـن .ئـهوهی كـه مهربووتـه بـه ئێـراندهزانین كه له واقعدا ههر دووكیانی تێدا هـهن ،هـهم تـاریخ وای هێنـاوه ،هـهمیش لـه ئێرانـدا لـه سـهر یـهك فـارس بـه تـهنیا 348
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهزیاتر له ههمووان نین بهڵام گهورهترین میللیهته .ئهوهشمان له بیر نهچێ كه زمانی فارسی ئهو شانسهی بۆ هاتۆته پێشـێ كـهله تـاریخ دا (ئێسـتا) زۆر زیرهكتـر بـوون یـان زۆرتـر خزمـهتیان پـێ كـردوه [نـازانم] ،لـه تـاریخ دا چهنـد دهوره سیلسلهپاشـایئێرانیی غهیره فارس بوون ،غهزنهوی یهكان ،سهلجووقی-یهكان ،سهفهوی یهكان ،زهندی یهكان ،ساسانی یـهكان ئهوانـه هـهمووغهیره فارسن بهڵام ههموویان زمانی دهرباریان ،زمانی رهسمییان فارسی بووه .تهنانهت زمانی دهرباری ئیمپراتـوری عوسـمانی،فارسی بووه .زمان له عێراقی عهرهبی ،ماوهیهكی زۆر فارسی بووه .ههر له دهورانی منداڵی من دا له واقعدا روونـاكبیرانی ئـهووهختی له عێراقیش و تهنانهت له بهشێكی زۆری ئێران فارسییان دهزانی .یانی رهخساوه كه ببێته زمانی حاكم ،زمـانی گـهوره، زمانی ئهوهی كه فارس پێی دهڵێ بهرتهر له مهنتهقهدا . سهرچاوه :ماڵپهڕی کوردستان کورد /ڕێکهوتی٢١ :ی فێوریهی ٢١٨١ 349
بەشێک لە هەڤپەیڤینەکانی مامۆستا عهبدوڵڵا حهسهنزادهعهبدوڵڵا حهسهنزاده :بهباوهڕی من دهسکهوتی ههره مهزن و بێ گهڕانهوهی ژنانی کورد ئهوهیه که ژنی کورد وشیار بۆتهوه..، وتووێەی تایبهتی گیارهنگ به بۆنهی ٩ی مارس دهگهڵ رێزدار عهبدوڵڵای حهسهن زاده ئاماده کردنی رهحمان نهقشیپرسیار :ههر وهک ئاگادارن ژنان بۆ دادپهروهری و یهکسانیی له کۆمهڵگدا له مێەه خهبا دهکهن و توا ڕادهیوهک دهسوکهوتیانههبووه .ئهو خهبا و تێکۆشانه و بارودۆخی ئێستای ژنان چۆن ههڵدهسنگینی؟ پێت وایه ژنان تا چهند به مافهرهواکانی خۆیان گهیشتوون؟وهڵام :لـه وڵاتـانی دێمـوکڕات و پێشـکهوتووی جیهانـدا ژنـان پێشـکهوتنی بـهرچاویان لـه بـواری یهکسـانیی مافـهکانیان دهگـهڵپیاواندا بهدهست هێناوهو ڕهوتی ههڵگیرانی مهودای نێوان ئهو دوو بهشه یهکترتهواوکهرهی کۆمهڵیش ههر بهردهوامـه .بـهڵام لـهکۆمهڵی کوردهواری و وڵاتانی دهوروبـهرو بهشـێکی یـهکجار زۆری وڵاتـانی دنیـادا ژنـان هێشـتا زۆریـان مـاوه بـۆ ئـهوهی بـه مـافیبهرامبهر لهگهڵ پیاوان بگهن .ههرئهوهنده بهسه که بزانین وڵاتی وامان ههیه هێشتا مافی دهنگدان و تهنانهت مـافی ئوتۆمبیـل لێخوڕین به ژنان ڕهوا نابینێ.ئهگهر بمانهوێ زیاتر باسی کۆمهڵی کوردهواری بکهین ،بهتایبهتی بۆ ئهو کهسانهی تهمهنێکی زۆرتریـان لـێ ڕابـردوهو کۆمـهڵیکۆنی کوردستانیان بهبیره،ئاشکرایه که له هێندێ بواردا ناڵێم ژنان ،دهڵیم کورد دهسکهوتی باشی بهدهست هێنـاوهو لـه هێنـدێداب وشوێنی بهڕاستی کۆنهپهرستانه ڕزگاری بووه .بۆ نموونه لهبیرمه کهسێک غیرهتی وهبـهر خـۆی نابـاو لـهپێش چـاوی خـهڵککچه چووکهڵهکهی خۆی ماخ کردبا ،یان \"کفر\"ی گهورهتری کردبایهو لهباوهشی کردبایه ،بهڕاسـتی چییـان پێـوه نهدههێشـت .خـۆئهگهر پیاوێک ڕهفتـاری شارسـتانییانهی دهگـهڵ هاوسـهرهکهی ڕهچـاو بکردایـه ،ئـهوه هـهر باسـی سـهر بـوو\" .ئـاڵی\" و \"هۆمـهر\" و'کۆسه\" و \"شهکله\" و چهندین ناووناتۆرهی سهیروسهمهرهی لێ بار دهکران .باسی بهزۆر بهشوودان و گـهوره بهچووکـهو بـهرخوێن وبنهتۆو و بهمنداڵی مارهکردن و...یش که ئێستاش بهتهواوی خاشهبڕ نهبوون ،لـهوێ ڕاوهسـتێ .کهوایه،لـهو بووارانـه دا ژنـان و بهگشتی کۆمهڵی کوردهواری دهسکهوتیان ههبووهو دهبێ بی بینین. له بواری کۆمهڵایهتییشدا دهزانین که گۆڕانی بهرچاو بهدهست هاتوه .لهههموو بهشــــــــهکانی کوردستـــاندا ههرکامهی بهڕادهی 350
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
- 187
- 188
- 189
- 190
- 191
- 192
- 193
- 194
- 195
- 196
- 197
- 198
- 199
- 200
- 201
- 202
- 203
- 204
- 205
- 206
- 207
- 208
- 209
- 210
- 211
- 212
- 213
- 214
- 215
- 216
- 217
- 218
- 219
- 220
- 221
- 222
- 223
- 224
- 225
- 226
- 227
- 228
- 229
- 230
- 231
- 232
- 233
- 234
- 235
- 236
- 237
- 238
- 239
- 240
- 241
- 242
- 243
- 244
- 245
- 246
- 247
- 248
- 249
- 250
- 251
- 252
- 253
- 254
- 255
- 256
- 257
- 258
- 259
- 260
- 261
- 262
- 263
- 264
- 265
- 266
- 267
- 268
- 269
- 270
- 271
- 272
- 273
- 274
- 275
- 276
- 277
- 278
- 279
- 280
- 281
- 282
- 283
- 284
- 285
- 286
- 287
- 288
- 289
- 290
- 291
- 292
- 293
- 294
- 295
- 296
- 297
- 298
- 299
- 300
- 301
- 302
- 303
- 304
- 305
- 306
- 307
- 308
- 309
- 310
- 311
- 312
- 313
- 314
- 315
- 316
- 317
- 318
- 319
- 320
- 321
- 322
- 323
- 324
- 325
- 326
- 327
- 328
- 329
- 330
- 331
- 332
- 333
- 334
- 335
- 336
- 337
- 338
- 339
- 340
- 341
- 342
- 343
- 344
- 345
- 346
- 347
- 348
- 349
- 350
- 351
- 352
- 353
- 354
- 355
- 356
- 357
- 358
- 359
- 360
- 361
- 362
- 363
- 364
- 365
- 366
- 367
- 368
- 369
- 370
- 371
- 372
- 373
- 374
- 375
- 376
- 377
- 378
- 379
- 380
- 381
- 382
- 383
- 384
- 385
- 386
- 387
- 388
- 389
- 390
- 391
- 392
- 393
- 394
- 395
- 396
- 397
- 398
- 399
- 400
- 401
- 402
- 403
- 404
- 405
- 406
- 407
- 408
- 409
- 410
- 411
- 412
- 413
- 414
- 415
- 416
- 417
- 418
- 419
- 420
- 421
- 422
- 423
- 424
- 425
- 426
- 427
- 428
- 429
- 430
- 431
- 432
- 433
- 434
- 435
- 436
- 437
- 438
- 439
- 440
- 441
- 442
- 443
- 444
- 445
- 446
- 447
- 448
- 449
- 450
- 451
- 452
- 453
- 454
- 455
- 456
- 457
- 458
- 459
- 460
- 461
- 462
- 463
- 464
- 465
- 466
- 467
- 468
- 469
- 470
- 471
- 472
- 473
- 474
- 475
- 476
- 477
- 478
- 479
- 480
- 481
- 482
- 483
- 484
- 485
- 486
- 487
- 488
- 489
- 490
- 491
- 492
- 493
- 494
- 495
- 496
- 497
- 498
- 499
- 500
- 501
- 502
- 503
- 504
- 505
- 506
- 507
- 508
- 509
- 510
- 511
- 512
- 513
- 514
- 515
- 516
- 517
- 518
- 519
- 520
- 521
- 522
- 523
- 524
- 525
- 526
- 527
- 528
- 529
- 530
- 531
- 532
- 533
- 534
- 535
- 536
- 537
- 538
- 539
- 540
- 541
- 542
- 543
- 544
- 545
- 546
- 547
- 548
- 549
- 550
- 551
- 552
- 553
- 554
- 555
- 556
- 557
- 558
- 559
- 560
- 1 - 50
- 51 - 100
- 101 - 150
- 151 - 200
- 201 - 250
- 251 - 300
- 301 - 350
- 351 - 400
- 401 - 450
- 451 - 500
- 501 - 550
- 551 - 560
Pages:
