© Diyanet leri Ba kanlDiyanet leri Ba kanl Yay nlar : 789İşşı ı ğııHalk Kitaplar : 182ıYay na Haz rlayanlar : Dr. Ya ar YııTashih-Redaksiyon : Dr. Ömer MENEK E - smail DER NGra k Tasar m : Aral AjansfiıDizgi : Mustafa ÇEL KTADin leri Yüksek Kurulu Karar : 03.04.2008/33İşıISBN : 978-975-19-4755-0 (tk.)ISBN : 978-975-19-4756-7 (1.c)Serti ka No : 12930 fiBask : Korza Yay. Bas. San. Tic. Ltd. ti. ıİleti im : Dini Yay nlar Genel Müdürlü üşİşşı ı ğşİĞİT - Dr. Muhlis AKARDr. Seyid Ali TOPAL - Prof. Dr. lhan YILDIZİ Dr. Abdurrahman CANDAN - Dr. Burhan ERKU Ş Dr. Bünyamin OKUMU - Dr. Hamdi TEKELŞİ Dr. Ömer MENEK E- Dr. Sad k ERASLANŞı Sabri AKPOLATŞİİİŞ 2011-06-Y-0003-789 5. Bask , 2011 AnkaraıŞ 0312. 342 22 08ığ Bas l Yay nlar Daire Ba kanlı ıışı ığ Tel. : (0312) 295 72 93-94 Faks : (0312) 284 72 88 e-posta: [email protected]
KUR’AN’DAN Ö ÜTLERĞI
4
MÜELLİFLERDoç. Dr. Soner GÜNDÜZÖZ Din leri Yüksek Kurulu ÜyesiİşDr. Muhlis AKAR Din leri Yüksek Kurulu ÜyesiİşDr. Ya ar YşİĞİT Din leri Yüksek Kurulu ÜyesiİşDr. Seyid Ali TOPAL Din leri Yüksek Kurulu ÜyesiİşDr. Yüksel SALMAN Dini Yay nlar Dairesi Ba kanışıDr. Abdurrahman CANDAN Din leri Yüksek Kurulu UzmanİşıDr. Ahmet GEL GENİŞDin leri Yüksek Kurulu UzmanİşıDr. Bahattin AKBAŞDin leri Yüksek Kurulu UzmanİşıDr. Burhan ERKUŞDin leri Yüksek Kurulu UzmanİşıDr. Bünyamin OKUMU ŞDin leri Yüksek Kurulu UzmanİşıDr. Ercan ESER Din leri Yüksek Kurulu UzmanİşıDr. Faruk GÖRGÜLÜ Din leri Yüksek Kurulu UzmanİşıDr. Fatih YÜCEL Din leri Yüksek Kurulu UzmanİşıDr. Hamdi TEKELİDin leri Yüksek Kurulu UzmanİşıDr. Mehmet CANBOLAT Din leri Yüksek Kurulu UzmanİşıDr. Mustafa KAHRAMAN Din leri Yüksek Kurulu UzmanİşıDoç. Dr. Ömer YILMAZ Din leri Yüksek Kurulu UzmanİşıDr. Sabri TÜRKMEN Din leri Yüksek Kurulu UzmanİşıDr. Zafer KOÇ Din leri Yüksek Kurulu UzmanİşıDavut KAYA Din leri Yüksek Kurulu UzmanİşıHanif BURUN Din leri Yüksek Kurulu Uzmanİşıİdris BOZKURT Din leri Yüksek Kurulu Uzmaİşn ıMahmut DEM RİDin leri Yüksek Kurulu UzmanİşıMedet CO KUN ŞDin leri Yüksek Kurulu UzmanİşıMehmet KAPUKAYA Din leri Yüksek Kurulu UzmanİşıMustafa GÜNEY Din leri Yüksek Kurulu UzmanİşıMustafa KILIÇ Din leri Yüksek Kurulu UzmanİşıNevzat OKUMUŞDin leri Yüksek Kurulu UzmanİşıNevzat Sabri AKIN Din leri Yüksek Kurulu UzmanİşıÖmer ÖNEN Din leri Yüksek Kurulu UzmanİşıRüstem BE LERŞDin leri Yüksek Kurulu UzmanİşıSabri AKPOLAT Din leri Yüksek Kurulu UzmanİşıTahir TURAL Din leri Yüksek Kurulu UzmanİşıDr. Ya ar Seracettin BAYTAR şDin leri Yüksek Kurulu UzmanİşıDr. Ömer MENEK E ŞDerleme ve Yay n b. MüdürüıŞYunus AKKAYA Yönetimi Geli tirme b.Md.şŞ
İÇİNDEKİLERÖN SÖZ ...................................................................................................................................... 12ABDEST VE GUSLÜN H KMET VE FAZ LET ............................................................................ 14İİİADALET; VAZGEÇEMEYECE M Z TEMEL DE ER ................................................................. 17Ğİ İĞAH RET UNUTANLAR AH RETTE UNUTULURLAR ................................................................ 19İİİAH RETTE YAPILACAK MAZERET VE P MANLIK GEÇERL DE LD R ................................ 21İİŞİĞİİAKIL VE D ER B LG ARAÇLARI, AMACINA UYGUN OLARAK KULLANILMALIDIR ........... 24İĞİİAKRABAYA YARDIM ETMEK HAKTIR ....................................................................................... 26ALLAH, AÇI A VURDUKLARIMIZI DA G ZLED KLER M Z DE B L R .................................... 28Ğİİİ İ İİ İALLAH, ANA-BABAYA B R ÖMÜR BOYU Y Lİİ İ İĞİ EMRED YOR ................................................ 30İALLAH; ADALET , Y L K YAPMAYI, YAKINLARA YARDIM ETMEY EMREDER; İ İ İ İİHAYÂSIZLI I, FENALIK VE AZGINLI I DA YASAKLAR ........................................................... 32ĞĞALLAH, ADALETL DAVRANMAMIZI VE DO RU AH TL K YAPMAMIZI EMREDER ............ 34İĞŞİ İALLAH, AKRABALIK BA LARINI KORUMAMIZI EMREDER .................................................... 36ĞALLAH, B ZE AH DAMARINDAN DAHA YAKINDIR ............................................................... 38İŞALLAH, B ZE YAKINDIR ............................................................................................................ 41İALLAH, D LEDİİĞİNE BOL, D LEDİİĞİNE AZ RIZIK VER R ....................................................... 43İALLAH, HAKLARI ZAY ETMEZ ................................................................................................. 45İALLAH, HER TÜRLÜ KÖTÜLÜ Ü VE AHLAKSIZLI I YASAKLAR ........................................... 47ĞĞALLAH, HER YERDE B Z MLE BERABERD R ............................................................................. 49İ İİALLAH, HER ZAMAN DO RU OLMAMIZI STER..................................................................... 51ĞİALLAH, BADETLERDE SAM M YET STER............................................................................... 53İİ İİALLAH, Ç M ZDEN GEÇEN B L R .......................................................................................... 55İ İ İİ İ İALLAH, MAN EDENLER N DOSTUDUR .................................................................................. 58İİALLAH, KALPLERDE G ZLENEN HAKKIYLA B LEND R ......................................................... 60İİİİALLAH KATINDA D N SLAM’DIR ............................................................................................. 62İ İALLAH, K MSEYE ZULMETMEZ ................................................................................................ 64İALLAH, KOM ULARLA YARDIMLA MAYI EMREDER .............................................................. 66ŞŞALLAH, KULUNU P MANLIK DUYMASIN D YE UYARIYOR ................................................... 68İŞİALLAH, MÜ’M NLER N VELÎS D R ............................................................................................ 70İİİ İALLAH RIZASI ............................................................................................................................ 72ALLAH, SUÇLULARA MÜHLET VER R ...................................................................................... 75İ
ALLAH, TÖVBELER KABUL EDER ............................................................................................ 77İALLAH’A MAN ETMEK PEYGAMBERLER ARASINDA AYRIM YAPMAMAYI GEREKT R R ...... 79İİ İALLAH’A O’NUN EN GÜZEL S MLER LE YAKARI TA BULUNALIM ..................................... 81İ İİ İŞALLAH’A ÜKRETMEK GEREK R .............................................................................................. 83ŞİALLAH’A VERDİĞİ İM Z AHD BOZMAYALIM ............................................................................ 85İALLAH’I ÇOKÇA Z KRETMEL Y Z ............................................................................................. 87İİ İALLAH’I GÖRÜYORMU ÇASINA KULLUK ETMEN N MÜKÂFATI .......................................... 89ŞİALLAH’I Z K RDEN ALIKOYAN EYLER ................................................................................... 91İ İŞALLAH’I Z KREDEL M K HUZUR BULALIM ............................................................................. 93İİİALLAH’IN BA I VE MÜKÂFATINI KAZANACAK OLANLAR .................................................. 95Ğ ŞALLAH’IN DO RU YOLA LETT KLER H DAYET ÜZERED R.................................................. 97Ğİİİ İİALLAH’IN HELAL DEDİĞİNE HARAM DEMEMEL Y Z ............................................................. 99İ İALLAH’IN HELAL KILDI INI HARAM SAYAMAYIZ ............................................................... 101ĞALLAH’IN Z N VERDİ İİĞİ İ K MSEDEN BA KASININ EFAAT YARAR SA LAMAZ ................ 103ŞŞİĞALLAH’IN RAHMET NDEN ÜM D N Z KESMEY N ............................................................... 105İİ İ İ İİALLAH’IN VARLI ININ DEL LLER ......................................................................................... 107ĞİİALLAH’IN VARLI ININ KEVNÎ DEL LLER ............................................................................. 109ĞİİALLAH’TAN SAL H/HAYIRLI EVLAT STEMEK ........................................................................ 111İİALLAH’TAN BA KA LAH YOKTUR ......................................................................................... 114ŞİALLAH’TAN BA KASINA KULLUK ETMEY N ......................................................................... 116ŞİAMEL DEFTER N N VER L .................................................................................................. 118İ İİ İŞİANNE VE BABAYA Y L K ETMEK ........................................................................................... 120İ İ İANLA MA VE SÖZLE MELER M ZE R AYET ETMEK MANIN GÖSTERGES D R ................. 123ŞŞİ İİİİ İANLA MAZLI A DÜ EN E LER B R ARAYA GET REL M ..................................................... 126ŞĞŞŞİ İİİANNE VE BABAMIZA KAR I SORUMLULUKLAR ................................................................... 128ŞANNE VE BABAYA Y DAVRANMAK ....................................................................................... 130İ İARZU VE STEKLER N PUTLA TIRILMASI ............................................................................. 132İİŞASKERL K VATAN BORCUMUZDUR ....................................................................................... 134İA IRI HARCAYANLAR EYTANA KARDE OLURLAR ............................................................. 136ŞŞŞÂYETÜ’L-KÜRSÎ ........................................................................................................................ 138AZAPTAN KURTARACAK T CARET ......................................................................................... 140İBAKARA SURES N N SON ÂYETLER N (AMENERRASÛLÜ) YEN DEN OKUMAK ............... 142İ İİ İİ
BA IMIZA GELENLER KEND YAPTIKLARIMIZ SEBEB YLED R ............................................. 144ŞİİİBA KALARININ KUTSALLARINA SÖVMEMEL Y Z ................................................................ 146Şİ İBA KALARIYLA ALAY ETMEK GÜNAHTIR ............................................................................. 148ŞBAZISI KEVSER ARABINA, BAZISI DÜNYA HAZ NELER NE MEFTUN NES LLER .............. 150ŞİİİBEN HEDEFLER ME ULA MADA BA ARILI KIL.................................................................... 152İİŞŞB L NMEYEN EY N PE NE DÜ MEK SORUMLULUK DO URUR ...................................... 154İ İŞ İŞİŞĞB R F K R VEYA DÜ ÜNCEY KÖRÜ KÖRÜNE TAKL T ETMEK ............................................ 156İİ İŞİİB Z KEND M Z DEİİ İ İĞİŞ İT RMED KÇE ALLAH B Z DEİİ İĞİŞ İT RMEZ ......................................... 158BOLLUKTA VE DARLIKTA NFAK, TAKVA ÖLÇÜTÜDÜR ...................................................... 160İBORÇ VER RKEN D KKAT ETMEM Z GEREKEN HUSUSLAR ................................................ 163İİİBO ANMA: A LEDE E LER N YOL AYRILI I .......................................................................... 165ŞİŞİĞBÜTÜN CANLILARIN RIZKI ALLAH’A A TT R ........................................................................ 167İ İBÜYÜCÜNÜN AH RETTEN NAS B YOKTUR ......................................................................... 169İİ İBÜYÜK FELAKET N ÇOCUKLARI: NUH KAVM ( SYAN VE TUFAN) .................................... 171İİ İCAM VE MESC TLER M Z ...................................................................................................... 174İİİ İCEHENNEM AZABINDAN SAKINALIM .................................................................................. 176CEHENNEM NSANLAR VE C NLERLE DOLDURULACAKTIR .............................................. 178İİCENNET EHL VE ORADA SUNULAN N METLER ................................................................. 180İİCENNET N B R BEDEL VARDIR ............................................................................................. 182İİİC MR L K ED P VERMEDİİ İİİĞİ İ ŞM Z EYLER KIYAMET GÜNÜNDE BOYNUMUZA DOLANACAKTIR ............................................................................................. 184CUMA: HAFTALIK BADET M Z .............................................................................................. 186İİ İÇOCUKLARIMIZLA MT HAN ED L YORUZ .......................................................................... 188İİİ İÇOKLUKLA ÖVÜNMEK FAYDA GET RMEZ ........................................................................... 190İD N SAM M YETT R................................................................................................................. 192İİ İİD NDE AYRILI A DÜ MEY N Z .............................................................................................. 194İĞŞİ İD NDE ZORLAMA YOKTUR .................................................................................................... 196İD N ALAYA ALANLARLA B RL KTE OTURULMAZ ................................................................ 198İ İİ İD NÎ TEBL DE ACELEC DAVRANMANIN YANLI LI I ....................................................... 200İİĞİŞ ĞD NÎ TEBL DE SAM M OLUNMALIDIR ............................................................................... 202İİĞİ İD N M Z HAKKINDA AYRILI A DÜ MEYEL M ...................................................................... 204İ İ İĞŞİD N M Z KOLAYLIK D N D R .................................................................................................. 206İ İ İİ İ İD R L MUTLAKA GERÇEKLE ECEKT R .............................................................................. 208İ İ İŞŞİDUANIZ OLMASA RABB M S ZE NE D YE DE ER VERS N ................................................... 210İİİĞİDÜNYA HAYATI GEÇ C D R .................................................................................................... 212İ İ İDÜNYA HAYATI STEYENE VER L R ....................................................................................... 214İİ İDÜNYA VE AH RET HAYATIMIZI SA LAM TEMELLER ÜZER NE B NA ETMEL Y Z ............ 216İĞİİİ İ
DÜNYA LE AH RET ARASINDA DENGE KURMALIYIZ ......................................................... 218İİDÜNYA NSANLI IN ORTAK MALIDIR .................................................................................. 220İĞEHL- BEYT VE YAKINLARIMIZI SEVMEK ............................................................................. 222İİEMROLUNDU UN G B DOSDO RU OL .............................................................................. 224Ğİ İĞEN DE ERL VARLIK NSANDIR ............................................................................................. 226ĞİİEN GÜZEL N METLER NANANLAR Ç ND R ........................................................................ 228İİİ İİE LER ARASINDA SEVG ......................................................................................................... 230ŞİFA Z NSANLARI MUTSUZ EDER ............................................................................................ 232İ İFARKLILIKLAR RABB M Z N VARLI ININ DEL L D R ........................................................... 234İ İ İĞİ İ İFAYDA VE ZARAR VERME ....................................................................................................... 236FAYDA VER YORSA Ö ÜT VER ............................................................................................... 238İĞFEDAKÂRLIK RABB M Z N ÖVGÜSÜNÜ CELBEDER ............................................................. 240İ İ İF RAVUN’UN AK BET ............................................................................................................. 243İİİF TNEN N ENGELLENMES Ç N ÇABA SARF ETMEK ERDEMD R ...................................... 246İİİ İ İİGAYB B LG S YALNIZ ALLAH’A A TT R ................................................................................. 248İİ İİ İGAYBIN B LG S ALLAH KATINDADIR .................................................................................... 250İİ İGERÇEKLER G ZLEMEK ......................................................................................................... 252İ İGERÇEK MÜ’M NLER N BAZI ÖZELL KLER .......................................................................... 254İİİİG ZL KONU MA ..................................................................................................................... 256İ İŞGÖKLERDE VE YERDEK HER EY ALLAH’I TESB H EDER ................................................... 258İŞİGÖZLER ONU DRAK EDEMEZ .............................................................................................. 260İGÖZLER M Z AYDINLATACAK E LER VE ÇOCUKLAR! ........................................................ 262İ İ İŞGÜNAH G ZL YKEN DE GÜNAHTIR ...................................................................................... 264İ İGÜNAHLARDAN ARINMAYI ST YOR MUYUZ? ..................................................................... 266İ İGÜZEL SÖZ VE BA I LAMA SADAKADIR .............................................................................. 268Ğ ŞGÜZEL VE Ç RK N SÖZÜN M SAL …..................................................................................... 270İİİİHAC: EVRENSEL BULU MA .................................................................................................... 272ŞHAK LE BATIL B R OLUR MU? ............................................................................................... 274İİHAKK’A GÖTÜREN L M ......................................................................................................... 276İ İHAKK’IN YOLUNDAN BA KASINA UYMAK AYRILIK GET R R .............................................. 278Şİ İHAYÂ FITRAT GERE D R ....................................................................................................... 280Ğİ İHAYÂSIZLI IN YAYILMASINI STEMEK AZABI GEREKT R R ................................................. 282Ğİİ İHAYAT VE ÖLÜMÜN YARATILI H KMET ............................................................................. 284Ş İİHAYAT YALNIZ DÜNYADAN BARET DE LD R .................................................................... 286İĞİİHAYRA KO MAK ...................................................................................................................... 288ŞHAYIRDA YARI MAK ............................................................................................................... 290ŞHZ. DAVUD (A.S)’A VER LEN MÜLK VE SALTANAT ............................................................... 292İ
HZ. EYYÛB VE SABIR ............................................................................................................... 295HZ. HARUN (A.S): KARDE PEYGAMBER ............................................................................... 298ŞHZ. BRAH M LE RABB HAKKINDA TARTI ANIN DURUMU .............................................. 301İİ İİŞHZ. BRAH M: ALLAH’A MAN VE TESL M YET ÖRNE ...................................................... 303İİİİ İĞİHZ. BRAH M’ N KONUKLARI VE BEKLENMED K B R MÜJDE ............................................. 305İİ İİİHZ. BRAH M VE ATE LE MT HANI ...................................................................................... 307İİŞİİHZ. LYAS (A.S) VE TEVH D ÇA RISI ..................................................................................... 309İİĞHZ. SA VE RUHBANLIK OLAYI .............................................................................................. 311İHZ. SMA L (A.S): TESL M YET AB DES ................................................................................. 313İİİ İİİHZ. LÛT VE KAVM .................................................................................................................. 316İHZ. MERYEM: FFET AB DES ................................................................................................. 318İİİHZ. MERYEM VE O LU SA MES H ........................................................................................ 320ĞİİHZ. MERYEM VE BE KTE KONU AN BEBEK SA.................................................................. 323ŞİŞİHZ. MUHAMMED (S.A.S): RAHMET PEYGAMBER ................................................................ 326İHZ. MUHAMMED (S.A.S)’ N MESAJI EVRENSELD R .............................................................. 329İİHZ. MUHAMMED’ N VERDİİĞİ Ğ Ö ÜTLER TÜM NSANLI ADIR .......................................... 331İĞHZ. MUSA’NIN KURTULU MUC ZES .................................................................................... 333ŞİİHZ. MUSA’NIN ASASI YILANA DÖNÜ ÜYOR, F RAVUN DEN ZDE BO ULUYOR ............... 335ŞİİĞHZ. NUH (A.S) LE KAVM ....................................................................................................... 338İİHZ. PEYGAMBER, AZ Z DOSTU LE MA ARADA .................................................................. 340İİĞHZ. SAL H (A.S) VE SEMUD KAVM N N AKIBET .................................................................. 344İİ İİHZ. YAKUP (A.S): TEVEKKÜL ÖRNE ................................................................................... 345ĞİHZ. YUNUS (A.S): BALI IN KARNINDAK PEYGAMBER ...................................................... 347ĞİHZ. YUSUF (A.S) KISSASI VE ALINACAK DERSLER ............................................................... 350HEDEF M Z ALLAH RIZASINI KAZANMAK OLMALI ............................................................. 352İ İHELAL KAZANÇ ...................................................................................................................... 354HEM MÜJDEC HEM DE UYARICI PEYGAMBER .................................................................... 356İHER EV N KAPISI ÖZEL B R DÜNYAYA AÇILIR ...................................................................... 358İİHER F RAVUN’UN B R MUSA’SI VARDIR! ................................................................................ 360İİHER EY ALLAH’IN BÜYÜKLÜ ÜNÜN DEL L D R ................................................................ 363ŞĞİ İ İHERKES YAPTI ININ KAR ILI INI BULACAKTIR ................................................................. 365ĞŞ ĞHERKES YAPTI ININ KAR ILI INI GÖRECEKT R ................................................................ 367ĞŞ ĞİHESAP GÜNÜ: K MSEN N K MSEYE FAYDASININ OLMAYACA I GÜN ............................... 369İİİĞHESAP GÜNÜNE HAZIR MIYIZ? ............................................................................................. 371HESAP GÜNÜNDE HERKES YAPTI INDAN SORUMLUDUR ................................................ 374ĞH ÇB R K MSE BA KASININ GÜNAHINI YÜKLENMEZ ......................................................... 376İ İİŞHUZUR MEKÂNLARI CAM LER M Z N HYA VE MARI MÜM NLER N VAZ FES D R ......... 378İİ İ İ İİİİİİ İ
PEYGAMBER M Z NSANLARI SEVERD ................................................................................. 380İ İ İİİBADETLER NEZ H VE ZAR F KIYAFETLERLE EDA ED LMEL D R ....................................... 382İİİİ İİBADETTE HLÂS ÇOK ÖNEML D R ....................................................................................... 384İİ İİ İFT RA, NSAN ONURUNA KAR I SAYGISIZLIKTIR ............................................................... 386İŞİLAHÎ HAK KAT NASIL ANLATILIR ......................................................................................... 388İİLAHÎ RAHMET, HER EY KU ATMAKTADIR ........................................................................ 390Ş İŞİMAN KÜFÜR MÜCADELES ................................................................................................... 393İİMAN AKIL L K S ................................................................................................................. 396İ İŞ İ İİMAN: EN BÜYÜK N MET ....................................................................................................... 399İİMAN ETMEK NSANIN HAYRINADIR .................................................................................... 401İİMAN GÖNÜL FERAHLI I, MANSIZLIK SE STRES VE SIKINTIDIR .................................... 403Ğ İİİMAN KAB L YET M Z FITR D R ............................................................................................. 405İ İİ İİ İİMAN VE SAL H AMEL ............................................................................................................ 407İİNANANLARIN AH RETTEK MÜKÂFATI ............................................................................... 409İİİNANÇSIZIN SONU ................................................................................................................. 411İNANDI IMIZ G B YA AYALIM .............................................................................................. 414Ğİ İŞİNANMAYANLARIN AH RETTEK DURUMU .......................................................................... 416İİİNKÂRCILAR AH RETTE YALNIZ VE ÇARES ZD R ................................................................. 418İİİİNKÂRCILARIN ÂH RETTEK PER ANLI I ........................................................................... 420İİİŞĞ
12Yüce Yarat c n n varl n ve birli ini tan tan, tefekkür, bilgi ve davra-ı ı ıı ı ığğın aras nda ba kurarak bizlere tutarl bir hayat çizgisi getiren, inanma ı şığıve yararl i yapmay kal c mutlulu un ve kurtulu un anahtar k lan ışıı ığşı ıYüce Kitab m z Kur’an, sonsuz manevi bir hazinedir.ı ıKur’an, insanl n ufkunda bir k gibi yanan ve her dönemde in-ı ı ğı ı şsanlar n yollar n , kalplerini ve gönüllerini ayd nlatan bir me aledir.ıı ıışKur’an, ortaya koydu u delillerle, açt ufuklarla, birbirini tamam-ğı ı ğlayan ve tutarl bilgilerle hayat içine alan canl bir kitapt r. O, insanlar ııııaras nda sevgi, uzla ma, yard mla ma, karde lik ve istikrar sa layacak; ışışşığfert, aile ve toplum plan nda pek çok ahlakî ve sosyal problemleri çöze-ıbilecek, ortaya ç kan sorunlar n hak ve adalet çerçevesinde çözülmesine ııı ışk tutacak ve insanlara geli me yollar n göstererek onlar gelece e ha-şı ıığz rlayacak ilahî ölçüleri içeren bir kitapt r. ııKur’an, insanl ayd nlatmaya ba lad günden beri ı ı ğışı ı ğı ı ış ğndan hiç-bir ey kaybetmemi , ta d de er ve anlamlar, getirdi i ahlak ve er-şşş ğı ı ığğdem ilkeleri hep taze ve yeni olarak kalm t r. ı ışKur’an, bize kendimizi hikmet aynas nda görmemiz ve Rabbimizi ıtan mam z için rehberlik eden, var olu un ve hayat n anlam n gösteren ıışıı ıakl n ve gönlün ifa kayna , ilim ve irfan menba , dünya ve ahiret mut-ışğ ıılulu unun k lavuzu ve yol haritas d r. O, okunmak, anla lmak ve ge-ğıı ış ıtirdi i evrensel mesaj özümsenmek, içselle tirilmek için gönderilmi tir. ğşşÖN SÖZ
13Bu itibarla sadece okumay ö renmekle ve okumakla yetinilmeyip içe-ığri inin de bilinmesi, Kur’an’ n ne anlatt n n kavran lmas , hatta onun ğıı ı ığııkendi hayat m za da yans t lmas gerekir. ı ıı ııZira sevgili Peygamberimizin yüce Allah’tan getirdi i ilâhî davet, yo-ğlumuzu ayd nlatan evrensel mesaj anlamam za, kavramam za, insanl a ııııığsundu u ilahî hakikatleri hayat m za yans tmam za, kendimizi hikmet ğı ıııaynas nda görmemize vesile olacakt r. te bu mülahazalarla, özellikle ııİşvaaz ve ir at hizmetlerinde bulunan din görevlilerimizin pratik olarak şba vurabilecekleri, belli konulardaki ayetleri içeren bir eserin haz rlan-şımas n n faydal olaca dü ünülmü ve elinizdeki “Kur’an’dan Ö ütler” ı ıığ ışşğadl bu eser, bu dü üncenin eseri olmu tur.ışşEser haz rlan rken, günün ihtiyaçlar göz önünde bulundurularak ıııKur’an- Kerim’deki her cüzden yakla k 10-15 kadar konu ba l ola-ış ış ğı ıbilecek serlevha ayetler seçilmi tir. Ayet metinleri yaz larak kitaptan ya-şırarlanacaklara kolayl k sa lanmas amaçlanm t r.ığıı ışKonular yaz l rken sade bir dille yaz lmaya, ilmî terim ve ifadeler-ı ııden kaç n lmaya çal lm t r. Eser, bir meal ve tefsir çal mas olmay p, ı ıı ı ı ışşı şııayet-i kerimeler ı ı ış ğnda olu turulmu sohbetlerden ibarettir. şş Eseri ilginize sunarken, yüce dinimizin ir at hizmetlerine katk sa -şığlamas n , ba ta din görevlilerimiz olmak üzere tüm okuyucular m za ı ışı ıfaydal olmas n Yüce Allah’tan niyaz ederiz.ıı ıD YANET LER BA KANLI IİİŞİŞĞ
14ABDEST VE GUSLÜN HİKMET VE FAZİLETİ*ِ ٰ ِ ا َ ْ ٰ ا َ ِِّ۪ ْ ا ّ َِّ ا ّ َ ا ۪ َ ا َ ُ ا اِذَا ُ ْ ُ ْ اِ ا ّ ةِ َ ْ ا وُ ُ َ ُ ْ وَا ْ ِ ـَ ُ ْ اِ ا َ َا ِ وَا ْ َ ُ ا َََُِِْ َٰٰ َّٓٓ َ ُِ ُؤُ۫ ُ ْ وَارْ ُ ُ ْ اِ ا َ ْ َ ْ وَاِن ُ ْ ُ ْ ُ ُ ً َ ّ ُوا وَاِن ُ ْ ُ ْ َ ْ ٰ اوْ َ َ ٍ َ َّْٰٓۜ َََََِِْْۜ اوْ َ ءَ ا َ ٌ ِ ـْ ُ ْ ِ َ ا َ ئِ ِ اوْ َ ْ ُ ُ ا ِّ َ ءَ َ ْ َ ِ ُوا َ ءً َ َ َ ّ ُ ا َ ۪ ًا ِّ ًََََٓٓ ْٰ ٓٓ َََ ْ َ ُ ا ِ ُ ُ ِ ُ ْ وَا ْ ۪ ـ ُ ْ ِ ْ ُ َ ُ ُ ا ّ ُ ِ َ ْ َ َ ـْ ُ ْ ِ ْ َ َج وَ ِ ْ ُ ُ ٍََََِٰٰ۪۪ۜ ُ ّ َ ُ ْ وَ ِ ُ ِ ّ ِ ْ َ َ ُ َ ـْ ُ ْ َ ُ ْ َ ْ ُ ُون ََ َََِّ“Ey iman edenler! Namaza kalkaca n z zaman yüzlerinizi, dirseklere ğı ıkadar ellerinizi ve -ba lar n za mesh edip- her iki topu a kadar da şı ığayaklar n z y kay n. E er cünüp iseniz iyice y kanarak temizlenin. Hasta ı ı ı ıığıolursan z veya seferde bulunursan z veya biriniz abdest bozmaktan (def-i ııhacetten) gelir veya kad nlara dokunur (cinsel ili kide bulunur) da su ışbulamazsan z, o zaman temiz bir topra a yönelin. Onunla yüzlerinizi ığve ellerinizi mesh edin (Teyemmüm edin). Allah size herhangi bir güçlük ç karmak istemez. Fakat o sizi tertemiz yapmak ve üzerinizdeki nimetini ıtamamlamak ister ki ükredesiniz.” (Maide, 5/6)şDinimizin emir ve yasaklar incelendi inde, hepsinde birey ve toplumun mad-ığdi ve manevi yarar n n gözetildi i görülmektedir. Bu nedenledir ki dinimiz, birey ı ığve toplum olarak bizim için son derece önemli olan temizli e büyük bir önem ğvermi tir. Dinimize göre beden, elbise, mesken ve çevre temizli i gibi maddi te-şğmizlikten ayr olarak bir de hükmî temizlik kavram vard r. Bu tür temizlik, ki inin ııışdurumuna göre abdest ya da gusül ile sa lan r. Abdest ve gusül ba l ba na mad-ğış ış ı* Yunus AKKAYA
15di temizlik özelli i de ta y p sa l k aç s ndan bir dizi faydalar içermekle birlikte ğşı ığ ıı ıesasen bir hükmî temizlik i lemi ve ar nma yoludur. Su bulunmamas durumunda şııabdest ve guslün bu i levi teyemmüm ile yerine getirilir.şAbdest, -okudu umuz ayette de belirtildi i üzere- ibadet niyetiyle yüzü ve ğğdirseklere kadar kollar y kamak, ba mesh etmek, ayaklar topuklara kadar y ka-ı ış ııımaktan ibarettir. Gusül (boy abdesti) “a z ve burun içi dâhil olmak üzere- bütün ğ ıvücudun temiz su ile y kanmas ” demektir. Teyemmüm ise, büyük (cünüplük hâli) ııveya küçük kirlili i (abdestsizlik hâli) gidermek niyetiyle ellerin içini toprak cin-ğsinden temiz bir eye vurup önce yüze sürmek, sonra tekrar vurup her elin içiyle şkar kolu mesh etmektir. (Bu konularla ilgili bilgilerin detay ilmihal kitaplar ndan ş ıııö renilebilir.)ğYüce dinimizin ortaya koydu u genel anlamdaki temizlik anlay ile ibadet ğı ı şanlam ndaki temizlik anlay birbirini tamamlamaktad r. badet için gerekli olan ıı ı şıİtemizlik ayn zamanda fertlerin günlük hayatlar ndaki temizlik e itimi niteli ini ıığğta maktad r.ş ııİbadet; kulun uyan k, haz rl kl , uurlu, ruh ve beden bak m ndan temiz ol-ıı ı ışı ımas n gerektirir. Allah’ n huzuruna ç kmadan önce abdest alma, gerekti inde gu-ı ııığsül etme emri de bu amac n önemli vas talar ndand r. Bu yönüyle abdest Allah ııııTeala ile ileti ime geçme haz rl d r. Günde be defa namaz k lmak veya di er şı ı ı ığşığbaz ibadetler için abdest alman n anlam , Allah emretti i için ve onun huzuruna ııığç kmak amac yla temizlenmektir. Bu yönüyle abdest, Allah’a yönelmek için gerekli ııolan bir zihinsel haz rl k evresidir. Gerçek anlamda Allah’ hat rlama ve ona olan ı ıııgörevimizi yerine getirmenin bilinç uyan kl na ula mad r.ı ı ığşıAbdest ve gusül, insan sa l na önemli ölçüde yararlar sa lamaktad r. Örne-ğ ğı ığığin abdest, vücudumuzun kir ve mikroplarla en fazla temasta bulundu u azalar -ğım z n temizlenmesini sa layan bir uygulamad r. Öte yandan kan dola m n sa la-ı ığışı ı ığyan damarlar n tabii esnekliklerini korur ve damar sertliklerinin önlenmesine yar-ıd mc olur. Vücudun temel korunma sistemi olan lenf dola m n sa layan beyaz ıışı ı ığkan hücrelerini dokulara ula t ran lenf damarlar n n düzenli çal mas na katk da şıı ıı şııbulunur. Özellikle beyinde kan dola m n n güçlenmesi bak m ndan abdest çok şı ı ıı ıfaydal d r. Di er taraftan bedende olu an statik elektri in fazlas n n at lmas nda ı ığşğı ıııda abdestin rolü büyüktür. Gusül, cünüplük hâlinin vücutta yol açt yorgunluk ı ı ğve gev ekli i giderir; bedende yeni bir denge kurar, ki inin bedenen, zihnen ve şğşruhen toparlanmas n ve zindele mesini sa lar, ki iyi ibadet atmosferine haz rlar.ı ışğşıAbdest ve gusül, ayn zamanda günahlardan ar nma vesilesidir. Nitekim bu ııhususta sevgili Peygamberimiz (s.a.s) öyle buyurmu lard r: şşı
16“Bir Müslüman (veya mümin) abdest ald zaman, yüzünü y karken gözleriyle i le-ı ı ğışdi i günahlar abdest suyu (veya suyun son damlas ) ile dökülür gider. Ellerini y kad nda ğııı ı ğelleri ile i ledi i günahlar abdest suyu (veya suyun son damlas ) ile dökülür (öyle ki ki i şğışbütün günahlardan ar n r ve tertemiz olur). Ayaklar n y kad nda da, ayaklar yla i ledi i ı ıı ı ıı ı ğışğgünahlar abdest suyu (veya suyun son damlalar ) ile ak p gider. Nihayet o Müslüman gü-ııınahlar ndan tamam yla ar nm olur.”ıııı ş(Müslim, “Tahâret”, 32; Tirmizî, “Tahâret”, 2) Bu müjde niteli indeki ifadelerin gusül için de geçerli oldu unu söyleyebiliriz.ğğYüce Allah abdesti, guslü veya teyemmümü farz k lmakla insanlara güçlük ç kar-ıımak de il, onlar temizlemek ve onlara nimetini tamamlamak istemi tir. Bunlar, in-ğışsanlar n gücünün üstünde olan i ler de ildir. Dinde insanlar n yapamayaca hiçbir ışğığ ıyükümlülük yoktur. stisnaî durumlarda ise özel kolayl klar (ruhsat) getirilmi tir. İışAbdest ve gusül bedeni mikroplardan koruyucu bir temizlik oldu u gibi manevî ğolarak da insan Allah’a yakla t ran ve onun ibadet için kendisini haz r hissetmesini ış ıısa layan bir iç temizli idir. Teyemmüm de bir manevî temizliktir. Hz. Peygamber, ğğ“Temizlik, iman n yar s d r”ıı ı ı buyurarak genel anlam yla temizlik yan nda gusül, abdest ııve teyemmümün dindeki önemine i aret etmi lerdir (Müslim, “Tahâret”, l; Tirmizî, şş“Da’avât”, 86).
17ADALET; VAZGEÇEMEYECEĞİMİZ TEMEL DEĞER*ِ ۪ َ ا ٰ ْ َ ا ِ ِّّٰ ا ْ ِ ِِّ ْ َ ِ اَ ا ِوا ْ ُ ُ ْ ا َ ْ َو ِ ٰ ِ َءاَ َ ُ ِ ْ ِ ِ َ ۪ اّ َ ا ُ ُ ا ُ َ ا َ ۪ ا َ ّ ا َ ْ ََِ َََُّّْٰٰٓٓ َ ْٓوا اُ۫ َ نِاَو ا ِ ْ َ نا ٓىٰ َ ا ا ُ ِ ّ َ َ َ َ ِ ْوا ُ ّ َ اً ۪ َ ْوا ّ ِ َ ْ ُ َـ نِا َ ۪ َ ْ اَوَ ٓ ْ ُْْۚ ََِْٰ َ َٰ ًَْۚ ْاً ۪ َ ن َ ْ َ َ ِ ن َ َ ّ ا نِ َ ا ُ ْ ُ َ َُٰ َِّ“Ey iman edenler! Kendiniz, ana baban z ve en yak nlar n z n aleyhine de ııı ı ıolsa Allah için ahitlik yaparak adaleti titizlikle ayakta tutan kimseler olun. ş( ahitlik ettikleriniz) zengin veya fakir de olsalar (adaletten ayr lmay n). ŞııÇünkü Allah ikisine de daha yak nd r (Onlar sizden çok kay r r). Öyle ıııı ıise adaleti yerine getirmede nefsinize uymay n. E er ( ahitlik ederken ığşgerçe i) çarp t rsan z veya ( ahitlikten) çekinirseniz (bilin ki) üphesiz Allah, ğı ıışşyapt klar n zdan hakk yla haberdard r.” (Nisa, 4/135)ıı ıııAyet, adalet ve adaletin sa lanmas nda uyulmas gereken temel esaslara ğııvurgu yapmaktad r. nsanl n ortak de eri olarak nitelendirebilece imiz adalete, ıİı ı ğğğdinimizde de büyük de er verilmi , bu ayette oldu u gibi de i ik vesilelerle adaletin ğşğğ şayakta tutulmas emredilmi tir. Adalet, kanun önünde herkesin e itli i, kültür, bilgi ışş ğve statü farkl l klar ndan dolay insanlara ba ka ba ka davran lmamas demektir. Öz ı ııışşııbir ifadeyle adalet, insan niteli ine haiz herkese ayn derecede akraba, ayn derecede ğııde yabanc d r. Onun merkezinde, sadece hak ve hakkaniyet vard r. Yüce dinimiz ı ııİslam’ n adalet anlay bu ve benzeri ayetlere göre ekillenmi tir. Bu anlamda slam, ıı ı şşşİistek ve heveslere yer vermemi , sevgi ve nefretlere uymam , akrabal k ve yak nl k şı şıı ıba lar na göre ayarlanmam , zengin-fakir ay r m gözetmemi , kuvvetli ve zay f ğıı şı ı ışıay r m yapmam , objektif kriterlere dayal bir adalet anlay getirmi tir. Nitekim ı ı ıı şıı ı şşyukar daki ayette, bir taraftan müminler adaletin tahakkukuna katk ya davet ııedilirken, di er taraftan da böylesi bir görevin ifas nda göz önünde bulundurulmas ğıı* Dr. Ya ar YşİĞİT
18gereken k rm z çizgilere dikkat çekilmektedir. öyle ki, davac ile daval n n, ıı ıŞıı ıma dur ile haks zl k yapan n etnik kökeni, inanc , siyasal dü üncesi, toplumsal ğı ııışstatüsü, yak nl veya uzakl , adaletin gerçekle mesinde etkin ve belirleyici ı ı ığı ığşölçütler de ildir. slam’ n adalet anlay nda haks zl k yapan, ba kalar n ma dur ğİıı ı şı ışı ığeden, can m zdan çok sevdi imiz evlad m z, anne-babam z dahi olsa, iman m z n ı ığı ııı ı ıgere i adaletin gerçekle mesine katk sa lar z. Bu katk , yak nlar m z n aleyhine olsa ğşığıııı ı ıda ayn tavr sergileriz. Söz konusu tutumun, s radan bir davran ya da re eks ıııı şflolmay p iman m z n bir gere i oldu una gönülden inan r z.ıı ı ığğı ıSevgili Peygamberimiz, birçok hadisinde adaletin ve adil davranman n önemi-ıni dile getirmi tir. Bir hadisinde; ş“Verdi i hükümlerde, ailesinin ve halk n yönetiminde ğıadaletli davranan yöneticiler, k yamet gününde Allah Teâlâ’n n yan nda nurdan yüksek ıııkoltuklar üzerinde otururlar.”(Müslim, “ mâre”, 18)İ buyurarak, adil davranman n Allah ıkat ndaki mükâfat n ifade etmi tir. Peygamberimiz (s.a.s) sadece sözde de il uygu-ıı ışğlamada da çok güzel örnekler sergilemi tir. Bu örneklerden biri öyledir: Mekke’nin şşfethi esnas nda, soylu bir kad n h rs zl k yapm ve cezaya mahkûm olmu tu. Bu ııı ı ıı şşkad n n affedilmesi için yak nlar , Peygamber (s.a.s)’in sevdi i bir ki i olan Üsame ı ııığşb. Zeyd’i arac k ld lar. Üsame, Hz. Peygamber ile konu tu ve u cevab ald : ı ı ışşıı“Üsame! Seni Allah’ n koymu oldu u herhangi bir cezan n uygulanmamas için arac l k yapar gör-ışğııı ımeyeyim.” Resûlullah (s.a.s), sonra bir konu ma yaparak unlar söyledi: şşı“ üphesiz Şsizden önceki milletlerin mahvolmas n n ba l ca sebeplerinden birisi, içlerinden asil (soylu) ı ış ıbir ki i h rs zl k yapt nda onu (cezadan) affetmeleri, zay f birisi h rs zl k yapt nda ise, şı ı ıı ı ğıı ı ıı ı ğona ceza uygulamalar d r. Allah’a yemin olsun ki, e er h rs zl k yapan Muhammed’in k z ı ığı ı ıı ıFât ma dahi olsa, onu da cezaland r rd m.”ıı ı ı(Buharî, “Hudûd”, 11; Ebû Dâvûd, “Hudûd”, 4)Hz. Peygamberin bu tavr , adaletin temininde önemli bir etken olan hukuk/kanun ıönünde herkesin e itli i ilkesini göstermesi aç s ndan önem arz etmektedir.ş ğı ıSonuç olarak belirtmek gerekirse; Kur’an- Kerim’e göre adaletin ölçüsü hakka-ıniyettir. Bir hak konusunda hüküm verilirken, hakk n kendi lehine hükmedilmesi ıhâlinde bundan memnun olan, fakat aleyhine hükmedilmesi durumunda bu hükmü tan mayan insanlar için ı“i te bunlar zalimlerdir”ş(Nur, 24/48-51) denilmi tir. Bu itibarla şki isel menfaat temini, akrabal k, dü manl k gibi hissi durumlar, tara ardan birinin şışıflsoylu veya alt tabakadan olmas , bedenî veya ruhî bak mdan kusurlu bulunmas gibi ıııahlakî ilkeleri ilgilendirmeyen sebepler bir hakk n ihlalini, örtbas edilmesini ve so-ınuç olarak adalet ilkesinden sapmay mazur gösteremez ı(Maide, 5/8; Nisa, 4/3; Âl-i mran, İ3/75). Zira “E er hak onlar n key arzular na uysayd göklerin, yerin ve bunlarda bulu-ğıfiıınanlar n düzeni bozulurdu.”ı(Mü’minun, 23/71) buyurularak, adaletin objektif esaslara oturtulmamas durumunda kar kar ya kal nacak tehlikeye i aret edilmi tir.ış ış ıışş
19AHİRETİ UNUTANLAR AHİRETTE UNUTULURLAR*ِ ٰ ِ ا َ ْ ٰ ا َ ِِّ۪ ْ ا ّ ِّا ۪ َ ا ّ َ وا د ۪ َ ُ ْ ْ ًا وَ ِ ً وَ َ َ ْ ُ ُ ا َ ٰ ةُ ا ّ ْ َ َ َ ْمَ َ ْ ٰ ُ ْ َ َ َ ُ ا ِ َ ءَ َ ْ ِ َََُِّْْْٓۚ ََُ َّٰ ا وَ َ َ ُ ا ِ َ ِ َ َ ْ َ ُون َٰۙ“Onlar dinlerini oyun ve e lence edinmi ler ve dünya hayat da kendilerini ğşıaldatm t . te onlar bu günlerine kavu acaklar n nas l unuttular ve ı ışİşşı ııâyetlerimizi nas l inkâr edip durdularsa, biz de onlar bugün öyle ııunuturuz.” (A’râf, 7/51)Yüce Rabbimiz, yeryüzünü say s z nimetleriyle donat p istifademize sunarken ı ııbizleri ba bo b rakmam ş ışıı ş(K yâme, 75/36)ı, göklerin ve da lar n yüklenmekten çe-ğıkindikleri çok önemli bir emaneti ta makla sorumlu k lm t r ş ıı ı ış(Ahzâb, 33/72). Yüce Yarat c m z n bizlere teklif etti i bu önemli sorumluluk, O’nu tan ma, bilme ve O’na ı ı ı ığıkulluk etme sorumlulu udur ğ(Zâriyât, 51/56). Yüce Mevlam z, engin rahmetinin ge-ıre i olarak kendini tan yabilmemiz ve kullu umuzu do ru bir ekilde yerine ge-ğığğştirebilmemiz için de rehberliklerine muhtaç oldu umuz peygamberler ve kitaplar ğgöndermi tir ş(Âl-i mrân, 3/164)İ. Bizlere sorumluluklar m z hat rlatan peygamberleri ı ı ııve onlar n getirdikleri ilahî mesajlar ciddiye al p, k sac k hayat m z onlar n rehber-ıııııı ı ııli inde de erlendirdi imiz takdirde hem bu dünyada hem de ahirette mutlu oluruz. ğğğAksi takdirde, telâ si mümkün olmayan pi manl klar ya ar z.fişışıYukar da okudu umuz ayet-i kerimede, böyle bir pi manl n içerisine dü ecek ığşı ı ğşolan inançs z insanlar n durumu dikkatimize sunulmaktad r. Dünyadayken hayat ııııve dinî konular ciddiye almay p, bunlar birer oyun ve e lenceden ibaret gören, ııığdünyan n aldat c l na kap larak, as l sorumlu olduklar konulara kulak t kay p ıı ı ı ığıııııahireti ve Allah’a hesap vermeyi unutanlar, ilahî rahmetin tecelli edece i gün unu-ğ* Dr. Y. Seracettin BAYTAR
20tulmu muamelesi göreceklerdir. Yüce Kitab m z n bildirdi ine göre; nefsanî arzula-şı ı ığr n n pe ine tak lman n bir sonucu olarak, insanî duygular körelen, hak ve hakikati ı ışıııgörme ve anlama yetene ini kaybeden bu insanlar n, hayat , sadece dünyayla s n rl ğııı ı ızannedip (Câsiye, 45/23, 24), yeniden dirili i ve hesap vermeyi unutmalar n n cezas şı ııcehennemde unutulmak olacakt r ı(Câsiye, 45/34). Kur’an- Kerim, Allah’ n gönderdi-ııği ilahî mesajlara ve sorumlu olduklar konulara duyars z kalanlar n, asl nda daha ııııdünyadayken stres ve s k nt ya terk edilece ini, ahirette ise, kör olarak ha r edile-ı ı ığşceklerini ve kendilerine gelen ayetleri unutmalar sebebiyle de yard ma ve hat r-ııılanmaya en çok ihtiyaçlar olduklar o günde unutulmu muamelesi göreceklerini ıışbildirmektedir (Tâ-hâ, 20/124-126).Yüce Kitab m z, ibadet etmek ve emirlerini yerine getirmek suretiyle Rabbimizi ı ıand m z takdirde, O’nun da bizi an p hat rlayaca n haber vermektedir ı ı ığıığı ı(Bakara, 2/152). Yüce Rabbimiz, irk d nda i lenmi ba ka günahlar diledi i kimseler için şı ı şşşşığaffedebilece i ğ(Nîsâ, 4/48) müjdesini vermekle beraber, gözlerini hakikate kapatan, hakk n sesini dinlemeye tahammül edemeyen, ayetlerini yalan say p elçilerini ve ııgetirdikleri ilahî mesajlar alaya alan, ahireti inkâr eden ve bu sebeple de yapt klar ıııtüm amelleri bo a ç kan kimseleri ahirette en çok zarara u rayanlar olarak nitelen-şığdirmektedir (Kehf, 18/100-106).Bu itibarla ya ad m z hayat n bir imtihandan ibaret oldu unu ve bu imtihanda şı ı ığığba ar l olabilmenin yolunun da yüce Mevla’m z n ilahî mesajlar n ciddiye alarak, şı ıı ıı ısorumlu bir hayat sürmekten geçti ini unutmamal y z.ğı ı
21AHİRETTE YAPILACAK MAZERET VE PİŞMANLIK GEÇERLİ DEĞİLDİR*ِ ٰ ِ ا َ ْ ٰ ا َ ِِّ۪ ْ ا ّ َِّ ا َ ا ْ ُ ْ َ ْ َ ً ِ ُ ْ ا ْ ُ ْ َ ّ ْ ُ ُ هُ َ َ ِئْ َ ا َ َارُ ََََْْۚۜ۠ ََُ ا رَ ّ َ َ ْ َ ّمَ َ ٰ ا َ دْهُ َ ا ً ْ ً ِ ا ّ رِ ََََِِ ََُ“O grup da, ‘Hay r, size rahat ve huzur olmas n. Bu cehennemi bizim ııönümüze siz sürdünüz. Oras ne kötü durak yeridir!’ der. öyle derler: ‘Ey ıŞRabbimiz! Bunu bizim önümüze kim sürdüyse cehennemde onun azab n ı ıbir kat daha art r.’ ” (Sâd, 38/60-61)ıÖlüm, içinde ya ad m z u hayat için bir son, ebedî hayat olan ahiret için ise şı ı ığşbir ba lang çt r. Ölüme ve sonras nda ahirete göçece imize inanc m z olmas na ra -şı ıığı ıığmen ço u kez o ölüme ad m ad m, an be an yakla t m z n uurundan ga ete dü-ğıış ğı ı ı ışflşenlerimiz olmaktad r.ıAhiret hayat n n inanmayanlar için deh et verici korkular ve azaplar , inananlar ı ışııiçin ise ümitleri ve nimetleri bize hiç uzak görünmesin. Çünkü hepimiz için hayat takviminin son yapra her an son bulabilir, hayat lmimiz bir anda bitebilir.ğ ıfiTelevizyonda seyrediyoruz ve görüyoruz ki, her bir lmin bir ba lang c ve bir de fişı ıbiti i vard r. te hayat m z da böyle bir lmi and rmaktad r. Hem de aktörlü ünü şıİşı ıfiıığbizzat kendimiz yap yoruz, melekler de kay t i ini gerçekle tirmekte. Bu kayd n ıışşıyar n k yamette bizlere takdim edilece ini ve kendi hayat lmimizi seyredece imizi ıığfiğYüce Rabbimiz öyle haber veriyor:ş“ te kitab m z, size kar gerçe i söylüyor. Çünkü biz yapmakta olduklar n z kayde-İşı ış ığı ı ıdiyorduk.” (Câsiye, 45/29)* Dr. Zafer KOÇ
22Şu gerçe e inanmaktay z ki, dünya hayat m z n tamam , hiçbir eksik ve atlama ğıı ı ııolmadan Allah’ n melekleri taraf ndan kayda geçirilmektedir. Bu gerçek, ayette öyle ıışbildirilmektedir:“Andolsun, insan biz yaratt k ve nefsinin ona verdi i vesveseyi de biz biliriz. Çünkü ıığbiz ona ah damar ndan daha yak n z. Üstelik biri insan n sa taraf nda, biri sol taraf nda şıı ıığııoturmu iki al c melek de (onun yapt klar n ) al p kaydetmektedir.”şı ııı ıı(Kaf, 50/16-17)Bugün, geçmi te neler yapt m z tam olarak her eyiyle hat rlayamamaktay z. şı ı ı ığşııBu yüzden hayat lmimiz çok hassas bir ekilde kaydedilmektedir ve bu lm yar n fişfiıbize izlettirilecektir. Ta ki dünyada yapt klar m z inkâr etmeye ve kötülüklere ma-ıı ı ızeret bulmaya imkân kalmas n. te bu gerçek, ayette öyle ifade ediliyor:ıİşş “Her insan n amelini boynuna yükledik. K yamet günü kendisine, aç lm olarak kar-ııı ışş şıla aca bir kitap ç karaca z. ‘Oku kitab n ! Bugün hesap sorucu olarak sana nefsin ğ ıığ ıı ıyeter’, denilecektir.” ( srâ, 17/13-14)İO ahiret sahnesini öyle bir gözümüzün önünde canland ral m ve insanlar n şı ııhangi durumda olacaklar n dü ünmeye çal al m.ı ışı ışBir yanda büyük pi manl k duyan ve deh etten ç ld racak vaziyete gelenler ola-şışı ıcak, bir yanda da mutluluk yurduna ula maktan dolay sevinç duyanlar olacak-şıt r. Pi man olanlar; ış“Ke ke toprak olsayd k!”şı(Nebe, 78/40)diye yalvaracaklar. “Ate in şkar s nda durdurulup da, ‘Ah, ke ke dünyaya geri döndürülsek de Rabbimizin ayetlerini şı ışyalanlamasak ve müminlerden olsak’ dedikleri vakit (hallerini) bir görsen!”(En’âm, 6/27).“Yüzlerinin ate te bir yandan bir yana döndürülece i gün, ‘Ke ke Allah’a ve Resul’e itaat şğşedeydik’, diyecekler.”(Ahzâb, 33/66)“Ke ke bu hayat m için önceden bir ey yapsayd m, şışıder.”(Fecr, 89/24)“Hesab m n ne oldu unu da bilmeseydim. Ke ke ölüm her eyi bitir-ı ığşşseydi.”(Hakka, 69/26-27) eklinde pi manl klar n söyleyecekler ve yeniden dünyaya şşıı ıgönderilmelerini isteyecekler. Ancak bu tür mazeretlerin hiçbiri fayda vermeyecek ve hiçbir kimse yeniden dünyaya gönderilmeyecek.Dünya hayat nda yap lan onca kötülükler bir bir ortaya dökülüp ki iye bunlar n ıışıhesab soruldu unda günahkâr insan u talepte bulunacak:ığş“Suçlular Rablerinin huzurunda boyunlar n büküp, ‘Rabbimiz! (Gerçe i) gördük ve ı ıği ittik. Art k imdi bizi (dünyaya) döndür ki, salih amel i leyelim. Biz art k kesin olarak şışşıinanmaktay z’, dedikleri vakit (onlar ) bir görsen!”ıı(Secde, 32/12)Bir ba ka ayette bu pi manl k ve yalvar öyle dile getirilir: şşıış ş“Onlar cehennemde: ‘Ey Rabbimiz! Bizi buradan ç kar ki dünyada iken i lemekte ol-ışdu umuzdan ba ka ameller, salih ameller i leyelim’, diye ba r rlar. (Allah, onlara öyle ğşşğ şı ışder:) ‘Sizi, dü ünüp ö üt alacak kimsenin dü ünüp ö üt alabilece i kadar ya atmad k m ? şğşğğşııSize uyar c da gelmi ti. Öyle ise tad n azab . Çünkü zalimler için hiçbir yard mc yoktur.’ ı ışııı ı”(Fat r, 35/37)ı
23Gördü ünüz gibi ahiretteki pi manl k fayda sa lamayacakt r. Çünkü yüce Allah, ğşığıiyiyi ve tüm güzellikleri insanlara ö reten peygamberleri ve beraberlerinde kitaplar ğıinsanlara göndermi tir. Böylece neyin iyi, neyin de kötü oldu unu haber vererek şğahirette baz insanlara mazeret bulma imkân n b rakmam t r. Nitekim bu durum ıı ı ıı ışayette öyle dile getirilmektedir: ş“ nkâr edenler grup grup cehenneme sevk edilirler. Cehenneme vard klar nda oran n İıııkap lar aç l r ve cehennem bekçileri onlara öyle derler: ‘Size içinizden, Rabbinizin ayet-ı ı ı ışlerini size okuyan ve bu gününüze kavu aca n za dair sizi uyaran peygamberler gelmedi şğı ımi?’ Onlar da, ‘Evet geldi. Fakat inkârc lar hakk nda azap sözü gerçekle mi tir’, derler.”ıış ş(Zümer, 39/71)Şunu asla unutmayal m ki, öldükten sonra tekrar diriltilece iz ve bu dünya ha-ığyat m z n hesab n verece iz. Bu, iman n artlar ndan biridir ve her Müslüman buna ı ı ıı ığışıinanmal d r. Ahirette pi man olmak istemiyorsak, yüce kitab m z Kur’an’ n ve sev-ı ışı ııgili Peygamberimizin emir ve tavsiyelerini daima yerine getirelim. Aksi takdirde, ahirette pi manl k hiçbir fayda sa lamayacakt r.şığı
24AKIL VE DİĞER BİLGİ ARAÇLARI, AMACINA UYGUN OLARAK KULLANILMALIDIR*ِ ٰ ِ ا َ ْ ٰ ا َ ِِّ۪ ْ ا ّ َِّْ ِ ْ ُ ْ ُ ب ٌ َ ْ َ ُ ن ِ َ وَ ُ ْ ا ْ ُ ٌ ُ ْ ُونََََََُِِۘۘ وَ َ ْ ذَرَاْ َ ِ َ َ ّ َ َ ۪ ًا ِ َ ا ِ ّ وَاََُِْ َِ َ وَ ُ ْ اذَان َ ْ َ ُ ن ِ َ او۬ ئِ َ ْ َ م َ ُ ْ ا َ او۬ ئِ ُ ُ ا َ ِ ن ْٓ َ ّۜ ُ ٰ َُِْْ َُ ٰ ََٰٓۜ ٌ ََۘ“Andolsun biz, cinler ve insanlardan, kalpleri olup da bunlarla anlamayan, gözleri olup da bunlarla görmeyen, kulaklar olup da bunlarla i itmeyen ışbirçoklar n cehennem için var ettik. te bunlar hayvanlar gibi, hatta daha ı ıİşda a a dad rlar. te bunlar gafillerin ta kendileridir.” (A’râf, 7/179)ş ğııİşKur’an- Kerim’de insano lunun ak l sahibi, dü ünen ve bilen bir varl k oldu una ığışığat fta bulunularak onun bu yönünün harekete geçirilmesi, yararl ve verimli k l n-ııı ımas üzerinde önemle durulmu tur. Birçok âyette; insan n zihnî melekelerini do -ışığru ve verimli bir ekilde kullanmas n n gereklili i s kl kla vurgulanm ; onun gönül şı ığı ıı şdünyas na hitap edilerek kendisini ku atan bütün varl klar üzerinde; hatta insanl n ışıı ığvar olu undan âk betinin ne olaca na kadar her ey üzerinde dü ünüp ta nmaya ve şığ ışşş ıbunlardan önemli dersler ç karmaya ça r lm t r.ığı ı ışMealini verdi imiz ayette de; Allah’ n insano luna gerçekleri, iyilik ve güzel-ğığlikleri görme, i itme, onlar anlay p kavrama yeteneklerini vermi oldu u hat rla-şıışğıt lmaktad r. Ancak ayette, insanlardan baz lar n n bu yeteneklerini yarat l ama-ııı ı ıı ışc na uygun bir ekilde ve do ru olarak kullanmad klar bu sebeple de kendilerini ışğııcehenneme götürecek yanl inan lara saplanarak kötü davran lar sergiledikleri ı şı şı şifade edilmektedir. Ayr ca, ba ta ayetin ilk muhatab olan mü rikler olmak üzere ışıştevhit inanc na s rt çeviren ve kendilerine bah edilen nimetlere nankörlük eden ıışbütün küfür ehli tehdit edilerek i ledikleri suçlardan dolay cezaland r lacaklar şıı ııuyar s nda bulunulmaktad r.ı ıı* dris BOZKURTİ
25Şöyle ki; insanlardan ve onlar gibi sorumluluk sahibi olan cinlerden birçokla-r n n yükümlülüklerine temel te kil edecek olan ak l ve di er bilgi araçlar n do -ı ışığı ığru ve yerinde kullanmamalar sebebiyle cezay hak ettikleri bildirilmektedir. Allah ıı(c.c) ayette; onlardan “Cehennem için var edildikleri” eklinde bahsetmektedir. şÇünkü haz rlanm olan bütün imkân ve artlar, kendi lehlerine olmas na ra men ıı şşığonlar n bu f rsat de erlendirip kar l nda mükâfat olarak cennete girmek yerine; ııığş ğı ı ıinsanlardan ve cinlerden pek ço unun iradelerini ve seçimlerini ters istikamette ğkullan p cehennemi hak edecekleri bir gerçektir. Yoksa Allah’ n kimseye bir kast ıııve dü manl söz konusu de ildir. Nitekim ba ka bir ayette şı ı ğğş“(Ey kâ rler!) Bu, si-fizin ellerinizin önceden yapt n n kar l d r. Yoksa Allah kullar na zulmedici de ildir.” ı ı ığş ğı ı ı ıığ(Enfâl, 8/51) buyurulmaktad r.ıAyr ca ilgili ayette; söz konusu yeteneklerini do ru kullanmayanlar hayvan sü-ığrülerine benzetilmi , hatta onlardan daha dü ük seviyede, daha bedbaht olduklar şşıbildirilmi tir. Çünkü hayvanlar n insanlar gibi duyu organlar olmakla birlikte, bu şııorganlarla alg lad klar verileri kullanarak bunlardan bilgi ve kir üretme, hüküm-ıııfiler ç karma, bilinenlerden yola ç karak bilinmeyenlere ula ma gibi aklî ve zihinsel ıışfaaliyetler göstermek ve sonuçta zihnini do ru bilgi ve inançlarla, hayat n güzel ğı ıdavran larla süslemek imkânlar bulunmamaktad r. nsano lu, bu imkânlara sa-ı şııİğhip olarak yarat lmas sebebiyle, onlar do ru ve yerinde kullanmayanlar için âyette ııığ“hayvanlardan daha a a seviyededirler” eklinde niteleme bulunmaktad r.ş ğışıO halde bizlere dü en ey; varl n ve hayat n görünür tara ar n a p bütünün-şşı ığıfl ı ı ışdeki hikmetleri kavrayarak buradan din ve dünya hayat m z için hay rl sonuçlar ı ıı ıelde etmek; kalbimizi güzel duygu ve dü üncelerle donat p bu sayede küfürden, şınifaktan, bât l inanç ve hurafelerden ar nd rarak do ru bir imana ula makt r. Haya-ıı ığşıt m z iyi ve yararl davran larla güzelle tirerek fâni ve s radan varl klara kul olma ı ı ııı şşııanlay ndan kendimizi koruyal m. Yaln z Allah’a kul olal m ve yaln z O’nun yard -ı ı şııııım na güvenelim ı(Fâtiha, 1/5); insan n hayat n lekeleyen, Allah ve insanlar kat nda ıı ııitibar n dü üren her türlü kötü ve çirkin i lerden uzak dural m. Evrenin düzeni ı ışşıve i leyi i gibi insanlar aras ili kilerin de Allah’ n emir ve yasaklar do rultusunda şşışıığolmaya ba l bulundu unu unutmayal m ğ ığı(Kur’an Yolu, 2/493-495). Bu güzel meziyet-lerin tamam , Allah’ n bizlere ihsan olan akl m z ve di er bilgi araçlar m z do ru ıııı ı ığı ı ığve yerinde kullanmam zla gerçekle ecektir.ış
26AKRABAYA YARDIM ETMEK HAKTIR*ِ ٰ ِ ا َ ْ ٰ ا َ ِِّ۪ ْ ا ّ ِّوَات ِ ذَا ا ُ ْ ٰ َ ّ ُوَا ِ ْ ۪ َ وَا ْ َ ا ّ ۪ وَ ُ َ ِرْ َ ْ ۪ ًاَََِّْْٰ“Akrabaya, yoksula ve yolda kalm yolcuya haklar n ver…” ( srâ, 17/26)ı şı ıİGittikçe kendini yaln zla maya do ru iten insano lu, kar la t problemlerin ışğğş ş ğıı ıüstesinden gelememekte, bunlar n alt nda ezilip kalmaktad r. Ancak slam’ n tesis ıııİıetti i sosyal yard mla ma müessesesi insan bu yaln zl ktan kurtarmakta ve sa l kl ğışıı ığı ıbir cemiyetin bireyi hâline getirmektedir. slam toplumunda fertlerin özellikle de İyak n akrabalar n birbirlerini gözetip ihtiyaçlar n kar lamalar bu bak mdan önem ııı ış ıııarz etmektedir. Öyle ki yap lan her türlü yard m n yak n akrabalardan ba layarak, ıı ıışmuhtaç kimselere do ru ula t r lmas emredilen bir husustur.ğşı ııHayat n kazanabilen insan maddi ihtiyaçlar n kar lamak için belki ba kalar na ı ıı ış ışıihtiyaç duymayabilir. Ancak de i ik artlarda ya amak zorunda olan insan, bir gün ğ ş şşhayat n kazanamaz ve aile bireylerine bakamaz hâle gelebilir. te bu durumlarda ı ıİşinsan n ilk ba vurabilece i ki iler yak n akrabalar d r. Konumuzu te kil eden ayette, ışğşıı ışyak n akrabaya, dü küne ve yolcuya hakk n vermekten söz edilmektedir. Çünkü ışı ıonlara yard m etmek, bir minnet de il hakt r. Burada özellikle yak n akrabaya yar-ığııd m etmenin an lmas ise, s la- rahmi (akrabal k ba lar n ) korumak için muhtaç ıııı ıığı ıolan akrabaya yard m etmeyi telkin etmek amac ylad r.ııı Bu bak mdan akrabalar n ihtiyaçlar n yerine getirmek, onlara yard m etmek o ııı ııkadar önem arz etmektedir ki Cenab- Hak, sadece ibadet etmenin iyilik olmad n , ıı ı ığhelalinden mal kazan p onu seve seve yak nl bulunan akrabalara, yoksullara ve ıı ı ığyolda kalm lara harcamada bulunman n esas iyilik oldu unu haber vermektedir ı şığ(Bakara, 2/177).Akrabalar m zdan kötülük görmü olsak bile hiçbir zaman onlara yard m etmek-ı ışıten kaç nmamal y z. Zira ayette, faziletli ve servet sahibi kimselerin akrabaya, yok-ıı ısullara mallar ndan vermeyeceklerine dair yemin etmemeleri emredilmektedir ı(Nûr, * Dr. Ercan ESER
2724/22). Yine Peygamberimizin hadislerinde en faziletli sadakan n dü manl k yapan ışıakrabalara verilen sadaka oldu u ğ(Ahmed b. Hanbel, “Müsned”, 3/402), yoksula verilen sadakan n bir sadaka yerine geçece i, akrabaya verilen sadakan n ise iki sadaka ye-ığırine geçece i ğ(Tirmizî, “Zekât”, 26) ifade edilmektedir.Akrabaya yard mda bulunmak, ihsan olarak de erlendirilmi tir. hsanda özel-ığşİlikle akrabaya yard m n öne ç kar l , onun önemini ortaya ç karmakta ve peki tir-ı ııı ı ışışmektedir. Akrabaya yard m etme hakk o kadar önemle vurgulanm t r ki herhangi ııı ışbirimize ölüm gelip yakla t nda e er bir hay r, yani ölümden sonra mal b rakacak ş ğı ığııisek yak n akrabam z için me ru bir ekilde haks zl ktan uzak bir tarzda vasiyet yap-ıışşı ımam z emredilmi tir ış(Bakara, 2/180). Her ne kadar varis olan akraba bundan istisna edilmi ise de varis olmayan akraba hakk nda bu hüküm devam etmektedir. Çünkü şımal payla m s ras nda mirasç olmayan akrabalar ile (mirasç olmayan) yetim ve şı ı ııııfakirlerin haz r bulunmalar hâlinde bu maldan bir ey verilmesinin emredili i ıışş(Nisâ, 4/8) bu emrin vacip anlam na geldi inin delilidir.ığYüce Allah, akrabalara yard m etmemizi emrederken ı(Nahl, 16/90) onlara muh-taç olduklar hususlarda hediye vermemizi, ikramda bulunmam z ve iyilik yaparak ıı ıyak nlarla ili kileri sürdürmemizi bizden istemektedir. Yine Cenab- Hak, akrabaya ışıhakk n vermenin Allah’ n r zas n kazanmay dileyenler için daha hay rl oldu unu ı ıı ıı ııı ığve o kimselerin kurtulu a erenlerden olaca n bildirmektedir şğı ı(Rûm, 30/38).K sacas akrabalar m zdan muhtaç olanlara yard m elimizi uzatm yorsak, dinimi-ııı ııızin önemli gördü ü bir sorumlulu u yerine getirmeyerek kusur i lemi oluyoruz. ğğşşZira akrabay görüp gözetmenin, onlara göz kulak olman n, muhtaç iseler ihtiyaç-ıılar n kar lamaya çal man n slam’ n önem verdi i hususlar oldu unu unutmama-ı ış ıı şıİığğl y z. Hatta akrabayla olan ilgisini, yard m n ve deste ini kesen kimsenin cennete ı ıı ı ığgiremeyece i ikaz n n hadiste belirtildi ini ğı ığ(Buhârî, “Edeb” 11; Müslim, “Birr” 18, 19) ve bunun büyük günah oldu unu da akl m zdan ç karmamal y z.ğı ııı ı
28ALLAH, AÇIĞA VURDUKLARIMIZI DA GİZLEDİKLERİMİZİ DE BİLİR*ِ ٰ ِ ا َ ْ ٰ ا َ ِِّ۪ ْ ا ّ َِّاوَ َ ْ ُ ن ان ا ّ َ َ ْ ُ َ ُ ُون وَ َ ُ ْ ِ ُ نَِ ََّ َ ّ َََٰ َ“Onlar bilmiyorlar m ki, Allah onlar n gizli tuttuklar n da bilir, aç a ııı ıığvurduklar n da.” (Bakara, 2/77)ı ıRabbimiz Allah her eye gücü yeten ve tüm eksikliklerden uzak yüce bir yara-şt c d r. O bütün mükemmel vas ar zat nda bar nd r r. Her eye gücü yeten ve her ı ı ıı flııı ı ışcanl ya r zk n veren O’dur. Rabbimiz, biz kullar n her an gözetlemekte ve kullar -ıı ı ıı ıın n yapt klar ndan en ince ayr nt s na kadar her eyden haberdar olmaktad r. Aç k-ıııı ı ışıılamas n yapt m z ayet-i kerimede de Rabbimiz, içi d farkl olan ve a zlar yla ı ıı ı ığı ı şığ ııinand k deyip kalben inanmayan münaf klara seslenmektedir. Buna göre sözlerimizi ııgizlesek de aç klasak da Allah hepsinden haberdard r.ııRabbimiz, Kur’an- Kerim’in pek çok yerinde bu konuya farkl ekillerde vurgu ıışyapm t r. Yüce Yarat c m z n bu konuya bu kadar çok yer vermesinin sebeplerinden ı ışı ı ı ıbiri, biz kullar n n gönüllerine “Allah’ n bizi her an gördü ü” inanc n yerle tirmek-ı ıığı ıştir. Böylece, bütün dü ünce, inanç ve davran lar m zda O’na lay k bir kul olmam z şı şı ııımümkün olacakt r.ıRabbimiz öyle bir yarat c d r ki, O bizim gönlümüzün özünü bilir. Öyle ya yara-ı ı ıtan yaratt kullar n n içini hiç bilmez mi? Lokman suresinde bu konu bir örnekle ı ı ğı ışöyle anlat lm t r:ı ı ış (Lokman ö ütlerine öyle devam etti:) ğş“Yavrum! üphesiz yap lan i bir hardal tanesi a rl nda olsa ve bir kayan n içinde, Şışğ ğı ı ııyahut göklerde ya da yerin içinde bile olsa, Allah onu ç kar r getirir. Çünkü Allah en gizli ıışeyleri bilendir, (her eyden) hakk yla haberdar oland r.”şıı(Lokmân, 31/16)Böylesine yüce bir Yarat c n n huzurunda bizler nas l günah i leyebilir ve ba ka-ı ı ıışş* Dr. Fatih YÜCEL
29lar n n haklar na tecavüz edebiliriz? Mademki O, bulundu umuz yer neresi olursa ı ıığolsun bizimle beraber, mademki “Dört ki inin f s lt ile konu tu u yerde be incile-şı ı ış ğşri O’dur” (Mücadele, 58/7), öyleyse gizli-aç k konu tu umuz her söze dikkat etmeli ış ğve hesab n veremeyece imiz söz ve hareketlerden uzak durmaya çal mal y z. Bir ı ığı şı ıayet-i kerimede;“Andolsun, insan biz yaratt k ve nefsinin ona verdi i vesveseyi de biz biliriz. Çünkü biz ıığona ah damar ndan daha yak n z ”şıı ı. (Kâf, 50/16) buyrulmaktad r. O bize bizden daha ıyak nd r. Öyleyse biz unutsak da, Allah her an bizimle beraberdir.ı ıBize dü en görev, O’nun bizi her yerde gördü üne içtenlikle inanarak sorumlu-şğluklar m z yerine getirmektir. Bizi gören birileri varken haramlardan uzak duruyor ı ı ıama yaln z ba m za oldu umuz zaman bu haramlar i leyebiliyorsak bu ayetleri ışı ığışgönlümüze bir daha okumal ve kendimize öyle seslenmeliyiz: Ey Nefsim! Sen ışAllah’ n her an seni gördü ünü ve nerede olursa olsun yapt klar ndan hesaba çeke-ığııce ini bilmez misin?ğ O halde bizler, Allah’ n bizi her an gördü üne ve gizli aç k söylediklerimizi bildi-ığığine inanm kimseler olarak önce söz ve davran lar m zda dürüst olmaya çal ma-ı şı şı ıı şl , nerede olursak olal m hakkaniyetten ve adaletten asla ayr lmamal y z. Rabbimizle ıııı ıirtibat m z sa layan ibadetlerimizle, insanlar aras ili kilerimizde adalet, cömertlik, ı ı ığışnezaket, tevazu ve ho görü gibi kar m zdaki insanlara huzur veren güzel ahlak m z şşı ıı ıve herkesin güvenini kazanan dürüstlü ümüzle herkese örnek olmal y z. Ancak bu ğı ıseviyeyi yakalad m zda gerçek anlamda iman n ve kullu un tad na varabiliriz.ı ı ığığı
30ALLAH, ANA-BABAYA BİR ÖMÜR BOYU İYİLİĞİ EMREDİYOR*ِ ٰ ِ ا َ ْ ٰ ا َ ِِّ۪ ْ ا ّ ِّوَ َ ٰ رَ ّ ا َ ْ ُ ُوا اِ اِ ّ هُ وَ ِ َا ِ َ ْ اِ ْ َ ً اِ ّ َ ْ َ ّ ِ ْ َك ا ِ َ َ ا َ ُ ُ َ اوْٓ َََ ُْ َََِْۜ ٓ َٓ َُّ َ َ ّ ِ َ ُ َ َ َ َ ُ ُ َ اف ّ وَ َ ْ َ ْ ُ َ وَ ُ ُ َ َ ْ َ ً ًْ۪ ٍََْ َ ٓ ُ“Rabbin, kendisinden ba kas na asla ibadet etmemenizi, anaya-babaya şıiyi davranman z kesin olarak emretti. E er onlardan biri, ya da her ikisi ı ığsenin yan nda ihtiyarl k ça na ula rsa, sak n onlara ‘öf!’ bile deme; onlar ıığ ış ıııazarlama; onlara tatl ve güzel söz söyle.” ( srâ, 17/23)ıİYüce Rabbimiz bu ayet-i kerime ile yaln z kendine kulluk etmemizi, O’na irk ışko mamam z ve ana-babam za iyilik etmemizi emretmektedir.Yani yüce Allah ken-şı ııdine kulluktan sonra ana-baba hukukunu dile getirip onlara itaati ve görüp gözet-meyi bizlere emrediyor. Bir ba ka ayet-i kerimede de ayn ekilde; şış“Biz insanlara ana-babalar na iyilik etmelerini vasiyet ettik.” ı(Lokman, 31/14) bu-yurmaktad r.ıRabbimizin bu konudaki emirleri gayet aç k olarak önümüzde bulunmaktad r. ııŞüphesiz her bir mümin bu emirlerden nasibi kadar n alacakt r. Anneye, babaya, ı ııakrabaya, kom uya gösterilen veya gösterilmesi istenen bu sayg ve sevgi, slam’dan şıİba ka hiçbir dinde ve dü ünce sisteminde bu kadar öne ç kar lmam t r.şşııı ışHz. Peygamber (s.a.s), efkat timsali annelerimiz için;ş“Aya na sar l, cennet oradad r”ğ ııı (Nesaî, “Cihad”, 6) buyurmu , ayr ca baba hak-şık n dile getirirken de ı ı“Bir evlat babas n köle olarak bulsa, onu sat n al p hürriyete ı ıııkavu tursa, yine de onun hakk n tam olarak ödeyemez”şı ı (Müslim, “Itk”, 25) ikaz n ı ıyapm t r. O halde ana-babam z her zaman ba m z n üzerinde ta may eref bil-ı ışı ışı ı ış ıışmeliyiz. Ya l l klar nda onlar n kadrini daha da iyi takdir etmeli, ba m zdan atmak, şı ııışı ı*Dr. Seyid Ali TOPAL
31hizmetlerinden kaç narak, huzurevlerine göndermek gibi bir yanl a asla dü meme-ıı şşliyiz. Çünkü bu onlara en büyük i kence, y k m ve zulüm, hatta sa iken mezara şı ığkoymaya benzeyen bir harekettir.Bizim toplumumuzun bünyesine uymayan ve asla olmamas gereken bu tür tu-ıtum ve davran lar n varl maalesef çevremizde duyulmaya ba lam t r. Anne-ba-ı şıı ı ğşı ışbay aileden d layan bat toplumlar geçmi le gelecek aras ndaki kültür köprüsünü ıı şıışıy kt klar için bu günkü karga aya dü mü lerdir. Bu gibi davran lardan kaç narak ı ıışşşı şı“Belirli bir ya ant dan sonra anne-baba ayak ba oluyor” kri yerine, bu konuda şığ ıfidinimizin görü ve felsefesine kulak vermemiz, o mutluluk kayna na yönelme-şğ ımiz üphesiz en yerinde hareket olacakt r. Mensubu oldu umuz yüce dinimizin ve şığkayna n yine dinimizden alan örfümüzün ebeveyne muamelede izledi i yol bu ğı ığşekildedir.İnanç ve dü üncesi bu anlay la yo rulmu olan bizler için ana-babalar m za şı şğşı ıdavran m z konusunda asl nda ba ka herhangi bir eye, senede bir gün hat rlan-ı ı ışışşımak için anneler veya babalar gününe de ihtiyaç yoktur.Günümüzde, bir y l boyunca kendisini türlü me akkatlerle yeti tirip büyüten bir ışşanne-babas oldu unu dahi hat rlayamayanlar için böyle özel günlerin ortaya ko-ığınulmas , unutulup, bir kö eye at lan ana-babalar n gönüllerine acaba gerekli hisleri ışııya atmaya yeterli olabiliyor mu?şSadece bu günlere özel sevgi tezahürlerinin ortaya konulmas kültürümüze ve ıinsan m za yak an bir davran türü olabilir mi? Ana-babalar m za kar görevleri-ı ıı şı şı ış ımizi yapm olman n hazz n bu sayede ne kadar elde edebiliriz acaba?ı şıı ıYüce Allah okudu umuz bu ayette bizleri u ekilde yönlendiriyor: ğş ş“Rabbiniz, yaln z kendisine kulluk etmemizi ve ana-babaya iyilikte bulunmam z buyurur. ayet iki-ıı ıŞsinden biri veya her ikisi yan n zda iken ihtiyarlayacak olurlarsa, onlara ‘öf ‘ bile de-ı ımeyiniz, onlar azarlamay n z. kisine de hep tatl söz söyleyiniz. Yumu akl k ve alçak ıı ıİışıgönüllülükle onlar n üzerine kanatlar n z geriniz.”ıı ı ı Bu uyar dan sonra Rabbimiz ana-ıbabalar m z için öyle dua etmemizi ö ütlüyor: ı ışğ“Allah’ m, küçükken beni efkatle yeti tirdikleri gibi sen de onlara efkat ve merhamet-ışşşle muamelede bulun.”Görüldü ü gibi, hayatlar n bize vakfeden, her hareketlerini bizim iyili imizi dü-ğı ığşünerek yapan ana-babalar m za kar tav rlar m z yüce Yarat c n n ayet-i kerimede ı ış ııı ıı ı ıbizlere gösterdi i gibi olmal d r. ncitip üzmek ve k rmak bize bir ey kazand rma-ğı ıİışıyaca gibi, Rabbimizin huzuruna, O’nun bu konudaki emir ve yasaklar n dinleme-ğ ıı ımi bir durumda ç k p hüsrana u rama bedbahtl na dü ebiliriz.şı ığı ı ğş
32ALLAH; ADALETİ, İYİLİK YAPMAYI, YAKINLARA YARDIM ETMEYİ EMREDER; HAYÂSIZLIĞI, FENALIK VE AZGINLIĞI DA YASAKLAR*ِ ٰ ِ ا َ ْ ٰ ا َ ِِّ۪ ْ ا ّ ِِّۚ ْ ِ ْ َ نِ وَا۪ َ ئ ذِي ا ُ ْ ٰ وَ َ ْ ٰ َ ا َ ْ َ ءِ وَا ُ ـْ َ وَا َ ِِِْْْْْٓٓ اِن ا ّ َ َ ْ ُ ُ ِ َ ْل ِ وَاّْ َََٰ ِ ُ ْ َ ُ ْ َ ّ ُون َ َََ ُّ“ üphesiz Allah, adaleti, iyilik yapmay , yak nlara yard m etmeyi emreder; Şıııhayâs zlı ı ığ, fenal k ve azg nlıı ı ığ da yasaklar. O, dü ünüp tutas n z diye size şı ıö üt veriyor.” (Nahl, 16/90)ğYüce Allah, bu ayet-i kerimede toplumsal huzurun yap ta lar ndan en önemlile-ışırini sayarak bunlar yerine getirmemizi emretmi tir. Her eyi yerli yerine koyup, öl-ışşçülü hareket etmek, hakk yerine getirmek anlam na gelen adalet; zulmün, haks zl -ııı ığ ın, dengesizli in kar t d r. Sahip oldu umuz konum her ne olursa olsun gücümüz ğşı ı ığnispetinde adaletli davranmak, adaletin sa lanmas için gayret etmekle mükelle z. ğıfiÖrne in ailede ebeveyn olarak çocuklar aras ndaki adaleti sa lamakla yükümlüyüz. ğığEbeveyn olarak bir çocu umuz için yapt m z di eri için de yapmaya çal mal y z. ğı ı ı ığğı şı ıBu asli ihtiyaçlar n giderilmesi, e itim, çeyiz, miras payla m vb. konularda olabile-ığşı ıce i gibi, sevgi ve ilgi gibi hâl ve tav rlarda da söz konusudur. Ailede sa layaca m z ğığğı ıadalet toplumun her alan na yans yacakt r. Yine bir i yerinde i veren veya patron ııışşkonumunda isek emrimizdeki ki ilere kar i da l m nda ve ücretlerde adaletli şş şığı ı ıdavranmam z gerekmektedir. Zira çal an n hakk n n daha aln n n teri kurumadan ıı şıı ıı ıverilmesi sevgili Peygamberimizin tavsiyesidir. Çal anlar n yaln zca performansla-ı şıır na göre de erlendirilmeye tabi tutulmas , ayn i i yapanlar n ayn haklara sahip ığıışııolmas adaletin birer yans mas d r.ııı ı* Dr. Burhan ERKUŞ
33Ayet-i kerimenin devam nda iyilik yapmak emredilmi tir. Genel olarak iyilik, ışihsan ki inin bir lütufta bulunmas , bir i i en güzel ekilde yapmas , Allah’a ihlasla şışşıkulluk etmesi anlamlar nda kullan l r. hsan adaletin de üstünde bir derecedir. Ni-ıı ıİtekim ihsanda ki inin üstüne dü enden daha fazlas n yerine getirmesi söz konu-şşı ısudur. Bundan dolay d r ki Hz. Ali, ı ı“ nsanlar i lerini ihsanla yapmalar na göre de er İşığkazan r”ı demi tir. Birçok dinî kaynakta ihsan, insan n hem Allah’a hem de yak n ve şııuzak çevresine, bütün insanlara hatta tabiata kar tutum, davran ve yakla m nda ş ıı şşı ıadalet ölçüsünün, farz ve vacip s n rlar n n ötesine geçerek imkân ve kabiliyetine ı ıı ıgöre kullu un, özverinin ve erdemin en yüksek seviyesine ula mas anlam nda yo-ğşıırumlanm t r. K sacas ihsan ve iyilik etmek hem aile içi ili kilerde hem kom uluk ı ışıışşakrabal k ili kilerinde hem de toplumun di er alanlar nda çok gerekli bir ahlakî ışğıözelliktir. Ayet-i kerimede ihsandan sonra yak nlara yard m etmemiz emredilmektedir. Bu ııitibarla Peygamberimiz de “Sevab en çabuk olan taat, yak n akrabalar gözetmektir.”ııı( bn Mâce, “Zühd” , 23)İ buyurmu tur. Fitre ve zekât verilirken, fakir olan yak nlardan şıba lanmas prensibi de akrabalara kar sorumlulu umuzun çok büyük oldu unun şış ığğbir göstergesidir.Yüce Rabbimiz ayet-i kerimenin di er k sm nda da bizleri hayâs zl ktan, fenal k-ğııı ııtan ve azg nl ktan nehyetmektedir. Ayet-i kerimenin ilk bölümünde toplumun geli -ı ışmesini, huzurunu, bar n sa layan prensipler üzerinde durulmu , ikinci bölümün-ı ı ışğşde ise toplumu mahveden, huzurunu kaç ran, çökerten kötülükler yasaklanm t r. ıı ışİnsanlar n i lerinde çal kan ve dürüst olmas , ba kalar n n haklar na riayet etmesi, ışı şışı ıısayg l ve nazik olmas , bencil olmamas , iftira, dedikodu ve yalana ba vurmamas ı ııışıo toplumdan azg nl , hayâs zl ve fenal uzakla t r r. Peygamberimizin Veda ı ı ığı ı ığı ı ğşı ıhutbesinde insanlar n kanlar n n ve mallar n n yan s ra rzlar n n da mukaddes ol-ıı ıı ıı ı ıı ıdu unu söylemesi bu kabildendir.ğ
34ALLAH, ADALETLİ DAVRANMAMIZI VE DOĞRU ŞAHİTLİK YAPMAMIZI EMREDER*ِ ۪ َ ا ٰ ْ َ ا ِ ِّّٰ ا ْ ِ ِِّ ْ َ ِ اَ ا ِوا ْ ُ ُ ْ ا َ ْ َو ِ ٰ ِ َءاَ َ ُ ِ ْ ِ ِ َ ۪ اّ َ ا ُ ُ ا ُ َ ا َ ۪ ا َ ّ ا َ ْ ََِ َََُّّْٰٰٓٓ َ ْٓوا اُ۫ َ نِاَو ا ِ ْ َ نا ٓىٰ َ ا ا ُ ِ ّ َ َ َ َ ِ ْوا ُ ّ َ اً ۪ َ ْوا ّ ِ َ ْ ُ َـ نِا َ ۪ َ ْ اَوَ ٓ ْ ُْْۚ ََِْٰ َ َٰ ًَْۚ ْاً ۪ َ ن َ ْ َ َ ِ ن َ َ ّ ا نِ َ ا ُ ْ ُ َ َُٰ َِّ “Ey iman edenler! Kendiniz, ana baban z ve en yak nlar n z n aleyhine de ııı ı ıolsa Allah için ahitlik yaparak adaleti titizlikle ayakta tutan kimseler olun. ş( ahitlik ettikleriniz) zengin veya fakir de olsalar (adaletten ayr lmay n). ŞııÇünkü Allah ikisine de daha yak nd r. (Onlar sizden çok kay r r.) Öyle ıııı ıise adaleti yerine getirmede nefsinize uymay n. E er ( ahitlik ederken ığşgerçe i) çarp t rsan z veya ( ahitlikten) çekinirseniz (bilin ki) üphesiz Allah, ğı ıışşyapt klar n zdan hakk yla haberdard r.” (Nisa, 4/135)ıı ıııİnsan toplumsal bir varl k olmas hasebiyle, bir di eriyle mü terek ya amaya, ıığşşal veri yapmaya, kom uluk ili kilerinde bulunmaya bir anlamda mecburdur. Top-ı şşşşlumsal ili kilerdeki en önemli ilke ise adaletten ayr lmamakt r. Kelime itibariyle şııadalet, düzeltmek, do ru yola yönelmek, e it ve dengeli olmak, tartmak, hakkani-ğşyete uygun bir i yapmak anlamlar na gelir. Bir ba ka deyi le, zulmün z dd olarak şışşı ıadalet, bir eyi ait oldu u yere koymak, hakk n vermek, e it ve denk davranmak şğı ışgibi anlamlara da gelmektedir. Kur’an- Kerim’de geçen “k st” kelimesi de adaletin ııanlam n ve mahiyetini tamamlayan kelimelerden biridir. K st; kast, istikamet, vasat, ı ıınasip, hisse, mizan gibi pek çok manaya gelmektedir. Düzgün ve usulüne uygun olmayan eye ise cevr (haks zl k, eziyet) ad verilmektedir.şı ıı* Doç. Dr. Ömer YILMAZ
35O halde çok önemli bir kavram n anlam na uygun ya amak hem dinin, hem ıışahlak n, hem de hukukun ve daha da önemlisi toplumsal ya aman n bir gere idir. ışığÇünkü din ve ahlak n içten, hukukun ise d tan kontrol alt na alamad insan, ıı şıı ı ğhayat hem kendine, hem de çevresine zararl ve ya anmaz hâle getirmektedir. Her-ıışkese adalet, hakkaniyet, e itlik prensipleri ölçüsünde davranmak, slam’ n temel şİıprensibidir. Do rusu Müslümanlar n adaleti koruma ba lam nda uç de il “vasat” ümmet ol-ğığığduklar , Kur’an- Kerim’de öyle ifade edilmektedir:ıış“Böylece, sizler insanlara birer ahit (ve örnek) olas n z ve Peygamber de size bir ahit şı ış(ve örnek) olsun diye sizi orta bir ümmet yapt k. Her ne kadar Allah’ n do ru yolu gösterdi i ıığğkimselerden ba kas na a r gelse de biz, yönelmekte oldu un ciheti ancak; Resûl’e tabi olan-şığ ığlarla gerisin geriye dönecekleri ay rt edelim diye k ble yapt k. Allah iman n z bo a ç ka-ıııı ı ışıracak de ildir. üphesiz, Allah insanlara çok efkatli ve çok merhametlidir.”ğŞş(Bakara, 2/143)Ayetteki “Orta ümmet” ifadesi ile adil, seçkin, her yönüyle dengeli, haktan asla ayr lmayan, önder, bütün toplumlarca hakem kabul edilecek bir ümmet kastedil-ımektedir. Yani slam ümmeti adaletli bir toplumdur ve öyle olmal d r. Ancak burada İı ıdikkat edilmesi gereken husus, adaletin sadece idareci kesimle ilgili olman n çok ıötesinde olup herkesi kapsad d r. Bir ev reisli inden tutun da en küçük birimden ı ı ığğen büyük birime kadar insan, maiyetindekilere tarafs z davranmal , onlar n hak ve ıııhukukuna riayet etmelidir.Netice itibariyle, ba kalar n n hak ve hürriyetlerine sayg l olmada, ticarette, in-şı ıı ısanlar idare etmede, sevgi ve dostlukta hep adil olman n yollar n aramal y z. E er ııı ıı ığtoplumsal ili kilerde bizim ahitli imize ihtiyaç duyulmu ise bundan kaç nmay p şşğşııhep do ruyu söylemeliyiz. Yalan ve yalanc ahitlik yaparak hem idareyi aldatmak, ğışhem de hakk gasp edilen mazlumun aleyhine i leyecek bir duruma sebebiyet ver-ışmek bir Müslüman’a asla yak maz. Öyleyse adaletin yaln zca mahkemelerden da-ı şığı ıt lmas n ve sadece buralardan beklenmesini yeterli göremeyiz. Adalet her yere ı ıhâkim olursa mahkemenin i leri kolayla r. Unutmayal m ki, mahkemede do ru şş ıığşahitlik yaparak adaletin tesisine yard mc olmak da en önemli insani ve slami gö-ııİrevlimizden biridir.
36ALLAH, AKRABALIK BAĞLARINI KORUMAMIZI EMREDER*ِ ٰ ِ ا َ ْ ٰ ا َ ِِّ۪ ْ ا ّ ِّ ا ۪ َ َ ْ ُ ُ ن َ ْ َ ٰ ِ ِ ْ َ ْ ِ ۪ َ ِ ۪ وَ َ ْ ُ ن َ ا َ َ ا ّ ُ ِ ۪ٓ ان ُ َ وَ ُ ْ ُون َََِِ َْٰ ٓ ََۖا َََّ َّا رْض او۬ ئِ ُ ُ ا َ ُونُِْ ٰ َِْٓۜ َ“Onlar, Allah’a verdikleri sözü, peki tirilmesinden sonra bozan, Allah’ n şıkorunmas n emretti i ba lar (iman, akrabal k, be eri ve ahlaki bütün ı ığğıışili kileri) koparan ve yeryüzünde bozgunculuk yapan kimselerdir. te onlar şİşziyana u rayanlar n ta kendileridir.” (Bakara, 2/27)ğıToplumumuzu kayna t ran, birlik ve beraberli imizi borçlu oldu umuz pek çok ş ığğde erimiz vard r. Bu de erlerin ba nda toplumun ihtiyaç duydu u güzelliklerin ğığş ığolu mas na zemin haz rlayan akrabal k ba gelir. Bu duygunun kayna ilahîdir. şııığ ığ ıYak nlar m z yani akrabalar m z bizim için son derece önemli insanlard r. Akraba-ıı ıı ııl k, ya kan ba , ya evlilik ya da sütkarde li i yoluyla olu an önemli bir ba d r. Bu ığ ış ğşğıba lar korumam z için Rabbimiz pek çok ayette bizi uyarm t r. Akrabal k ba n n ğııı ışığı ıkopar lmas toplumun birlik ve beraberli ini zedeleyece i gibi; ba lanmas emre-ıığğğıdilen bu ba koparmak da Allah’ n emirlerini dinlemeyip yoldan ç kan kimselerin ğ ıııvasf olarak ifade edilmi tir.ış Akraba bizim için neden önemlidir? Öncelikle akraba bize en yak n insan-ılar grubunu olu turur. Ana-babam zdan a abeyimize, karde imizden halam za, şığşıteyzemizden day m za isimleri buraya s amayacak kadar geni bir halkad r akra-ı ıığşıbalar m z. Ço u zaman dertlerimizi payla t m z, maddi-manevi s k nt lar m za ı ığş ğı ı ıı ı ı ı ıortak etti imiz insanlar akrabalar m zdan ba kas de ildir. Anadan babadan daha ğı ışığiyi kadir k ymet bilen, s k nt m z karde lerimizden daha iyi gö üsleyen kaç tane ıı ı ı ı ışğinsan bulabiliriz ki?* Dr. Fatih YÜCEL
37Akrabal k toplumda var olan kini, dü manl ve güvensizli i ortadan kald ra-ışı ı ğğıbilecek; kadir inasl k, cömertlik ve fedakârl k gibi yüce duygular n en üst düzeyde şıııhissedilmesini sa layabilecek kutsal bir ba d r. Bize kan ba ile ba l olan yak n-ğğığ ığ ıılar m z nas l hürmete ve sayg ya de er ise; evlilik ya da süt yoluyla edindi imiz ı ııığğakrabalar m z da sayg ya ve hürmete de erdirler. Anam z nas l önemli ise e imizin ı ıığıışanas ve sütannemiz de bir o kadar önemlidir. Dinimiz yak n akrabam zla evlenmeyi ıııyasaklarken e imizin annesi, karde i ve halas -teyzesi ile evlenmemizi de yasakla-şşım t r. Çünkü bu ba kutsald r. Her ne sebeple olursa olsun bu ba zedeleyecek ı ışğığ ıdavran lara dinimizde izin verilmemi tir, biz de izin vermemeliyiz. S la-i rahim ı şşısadece bizimle iyi geçinen akrabam zla iyi ili kiyi devam ettirmemiz de ildir. Za-ışğten atalar m z iyili e iyilik herkesin kâr demi lerdir. Önemli olan kötülü e kar ı ığışğş ıiyi davranabilmektir. Kötülü e kar iyi davranabilmek de er ki inin vasf olarak ğş ışızikredilir. Peygamberimizin ifadesi ile s la-i rahim ı“Malda bereket, ömürde uzamad r”ı(Buharî, “Edeb”,12). Bizim için çok önemli olan bu ba sa lamla t rmak için hiçbir ğ ığş ıfedakârl ktan kaç nmamal y z. Akrabal k ba lar n n gere i olarak akrabalar m zla iyi ııı ıığı ığı ıili kiler içinde olmak ve onlara maddi-manevi destek sa lamak en temel görevimiz şğolmal d r. Cuma günleri hutbenin bitiminde okunan ayet, akrabaya kar ikinci gö-ı ış ırevimizin bizzat akrabaya vermek oldu unu ifade ediyor. Akrabaya vermek demek, ğs k nt l zamanlarda akraban n maddi ve manevi s k nt lar n gidermek demektir.ı ı ı ııı ı ı ı ıDi er yandan akrabal k ili kilerine önem vermek dinimizde önemli olmas na ğışıra men, bu ili kiyi güçlendirmek için asla haks zl a da sapmamal y z. Bu konuda ğşı ığı ıher yerde oldu u gibi adaletten ayr lmamal y z. Çünkü Kur’an’da akrabal k gerek-ğıı ııçesiyle adaletten ayr lmak iddetle yasaklanm t r (En’âm, 6/152). Unutmamal y z ışı ışı ıki, her ey yerli yerince güzeldir. Dinimizin akrabaya kar bize yükledi i görevleri şş ığyapmam z yeterlidir. Bunun d nda akrabay kay rmak gibi, bir hak ihlaline neden ıı ı şııolabilecek her türlü tav r ve davran tan da sak nmal y z.ıı şıı ı
38ALLAH, BİZE ŞAH DAMARINDAN DAHA YAKINDIR*ِ ۪ َ ا ٰ ْ َ ا ِ ِّّٰ ا ْ ِ ِِّ ۪ رَ ا ْ َ ْ ِ ِ ْ ِا ُ بَ ْ ا ُ ْ َ َوُ ُ ْ َ ۪ ِ ُ س ْ َ ُ َ ُ ْ َ َو ن َ ْ ِ ََََِِْْۚ ا َ ْ َ ْ َ َوََ“Andolsun, insan biz yaratt k ve nefsinin ona verdi i vesveseyi de biz ıığbiliriz. Çünkü biz ona ah damar ndan daha yak n z.” (Kâf, 50/16)şıı ı “Yak n” ve “uzak” ifadelerini duydu umuzda, hemen hepimizin belle inde ığğonlarla ilgili bir anlam canlan r. Bu tür ifadeler ço unlukla zaman ve mekânla il-ığgili kavramlar olarak zihin dünyam z me gul eder. Maddî olan ve bir mekânda ı ışyer tutan varl klar, birbirlerine göre yak nda veya uzakta bulunurlar. Masan n bize ıııuzakl , yak nl gibi… Oysa insan zihninin tasavvur edebilece i her türlü madde ı ı ğı ı ığğve mekândan münezzeh olan yüce Rabbimiz, yaratt varl klara “habl-i verid- ah ı ı ğışdamar ndan” benzetmesiyle kendi ne slerinden daha yak n oldu unu ifade etmek-ıfiığtedir. Habl-i verid; insan n beynine kan ta yan ve hayati önem ta yan ana damar-ış ış ılard r. Onlar n i levsiz hâle gelmesi hâlinde, beyin fonksiyonlar n tamamen kaybe-ıışı ıder, hayat durur. Tabii ki bu mesaj, yak nl n oda ndaki varl k olan insanad r. Bu ı ı ığğ ıııitibarla habl-i veridsiz ya ayamayan insan n, kendisini uzak hissetti i Rahman’dan şığyoksun olarak ya amas da dü ünülemez. Ayn ekilde, geçmi ve gelecek gibi şışışşkavramlara yükledi imiz anlamlarla ifade etti imiz zamandan da münezzeh olan ğğRabbimiz, her bir varl a onun nefsinden daha yak nd r. Bu itibarla yak n ve uzak ığı ııkavramlar , maddi ve manevi yönden bak aç m z n oturdu u zemine ve alg gü-ıı şı ı ığıcümüze göre farkl anlamlar ifade etmektedir. Görülen o ki, Rahman ve Rahim olan ıAllah’ n, yaratt klar na yak nl ve mahlûkat n ondan uzakl , zaman ve mekân ıııı ı ığıı ı ğölçüleriyle izah edilemez. Ayette yer alan “yak n olma”, mesafe ve mekânla bir ilgi ıkuruldu unda bizleri yaratan yüce Rabbimiz ile ilintilendirilmesi imkâns zd r. ğı ı* Dr. Ya ar YşİĞİT
39Allah’ n kuluna, onun hayatiyetinde çok önemli bir görevi yerine getiren ah ışdamar ndan daha yak n olu u, üphesiz onun her türlü ihtiyaçlar n bizzat görme-ıış şı ısi, hücrelerindeki her türlü icraat kudret ve ilmiyle yapmas , insana kendi nefsin-ııden daha merhametli olmas gibi manalar ta r. Kulun Allah’a yakla mas ise, onun ış ışıraz oldu u bir kul olma vadisinde att ad mlarla yak ndan ilgilidir. üphesiz ığı ı ğııŞiman m zdaki güç, amelimizdeki ihlas ve samimiyet, bizleri Mevlam za yak nla -ı ııışt ran temel vas talard r.ıııİnanc m za göre bizleri yoktan var eden yüce Rabbimiz, gizli-aç k her türlü ı ııduygu ve eylemimizden haberdard r. O, bizim kalbimizin derinliklerinde, dua ve ıniyaz, sevgi ve nefret, kin ve haset ad na gizlediklerimizi de aç a vurdu umuzu ıığğda çok iyi i itendir, bilendir. Varl kta ve darl kta, sevinçte ve kederde, gece ve gün-şııdüzde O’na yöneli imizden haberdard r. Aç k bir ifadeyle O (c.c) , bizi bizden iyi şııbilendir, bize bizden yak nd r. O, Alîmdir, Basîrdir, Semîdir. Nitekim gönül dostu ı ıbüyük â k Yunus Emre;ş ı“Sensin bize bizden yak nıGörünmezsin hicap nedir?” dizeleriyle, Rabbimizin bu yak nl n dile getir-ı ı ı ığmektedir.Yüce Rabbimiz, kullar na olan yak nl n bir ba ka ayette u ekilde beyan ıı ı ı ığşş şediyor:“Kullar m Beni sana soracak olursa, muhakkak ki Ben (onlara) pek yak n m. Bana ıı ıdua etti i zaman dua edenin duas na cevap veririm. Öyleyse, onlar da Benim ça r ma ğığ ıcevap versinler ve bana iman etsinler. Umulur ki do ru yolu bulmu olurlar.”ğş (Bakara, 2/186)Yüce Rabbimize olan yak nl m z n artmas için onun r zas na uygun bir ya-ı ı ı ı ığııışam tarz n seçmemiz gerekir. üphesiz O’nun r zas n n oldu u amellerde hem ı ıŞıı ığkendimize hem de topluma kar bir fayda, maslahat söz konusudur. Peygamberi-ş ımiz (s.a.s), bir hadislerinde öyle buyurdular: ş“Ey insanlar! Yüce Allah temizdir, temiz olandan ba ka bir ey kabul etmez. Allah’ n şşımüminlere emretti i eyler, peygambere emretmi olduklar n n ayn s d r. Nitekim Allah ğ şşı ıı ı ıTeala (peygamberlere); ‘Ey peygamberler, temiz olanlardan yiyin de salih amel i leyin’ ş(Mü’minun, 23/51) emretmi , müminlere de; ‘Ey iman edenler, size r z k olarak verdik-şı ılerimizin temizlerinden yiyin” (Bakara, 2/172) diye emirde bulunmu tur. Sonra seferi şuzat p, saç ba da n k, toz toprak içinde kalan ve elini semaya kald r p ‘Ey Rabbim, ıış ığı ıı ıey Rabbim’ diye dua eden bir yolcuyu zikredip, dedi ki: Bu yolcunun yedi i haram, içti i ğğharam, giydi i haramd r ve (netice itibariyle) haramla beslenmektedir. Peki, böyle bir ğıkimsenin duas na nas l icabet edilir? buyurdular.”ıı (Müslim, “Zekât,” 65)Bu hadisten de anla laca üzere Yaratan m za olan yak nl m z, O’nun dua-ş ığ ıı ıı ı ı ığ
40lar m za icabeti, kullu umuzun r zas na uygunlu u, yedi imiz içti imiz, kazand -ı ığıığğğı ı ğm zla yak ndan ilintilidir.ııSonuç olarak ifade etmek gerekirse, insan aciz bir varl kt r. O zaman kendinin ı ıçok güçlü ve kudretli oldu unu dü ünür. Ancak hayat nda kar la t ço u olay ğşış ş ğıı ığonun o kadar da güçlü bir varl k olmad hissini adeta ona hayk r r ve ona “sen ıı ı ğı ımuhtaç, aciz, s n rl gücü ve kudreti olan bir varl ks n” der. te bu noktada in-ı ı ıı ıİşsan kendisine her dem yak n olan bir varl a inanma, ona yönelme ihtiyac duyar. ıığıKalabal klar n yaln zl nda, karanl klar n derinli inde, çaresizli in insan mahkûm ııı ı ığıığğıetti i anlarda, gönlün ve zihnin açmazlar nda, Rabbe dayanmaya, ona güvenmeye, ğıkendini onun yan nda hissetmeye muhtaç olur. te O Yaratan, insan yaln z b rak-ıİşııımad n , ona ondan daha yak n oldu unu bildiriyor. Bizler de bu inanç ve dü ün-ı ı ığığşceyle, asla yaln z olmad m z unutmayal m. Zira Rabbimiz bize ah damar m zdan ıı ı ı ığışı ıdaha yak nd r. ı ı
41ALLAH, BİZE YAKINDIR*ِ ۪ َ ا ٰ ْ َ ا ِ ِّّٰ ا ْ ِ ِّا ُ ِ ْ ُ َو ۪ ا ُ ۪ َ ْ َ َ ِن َ َد اَذِا عاّ ا َةَ ْ َد ُ ۪ ا ٌۜ َ ّ۪ ِ َ ّ۪ َ ي ۪ د َ ِ َ اَذِاَوََُِْْ۪ۙ َ ََنوُ ُ ْ َ ْ ُ َ ۪ َّ َ“Kullar m, beni senden sorarlarsa, (bilsinler ki), gerçekten ben (onlara çok) ıyak n m. Bana dua edince, dua edenin duas na cevap veririm. O halde ı ııdo ru yolu bulmalar için benim davetime uysunlar, bana iman etsinler.” ğı(Bakara, 2/186)İnsan, Allah’a yak n olmas ve Rabbini hat r ndan ç karmamas gerekirken, bazen ııı ııışeytan n aldatmas neticesinde Rabbi ile aras na duvarlar girer, ümitsizli e kap l r, ııığı ıRabbinin huzuruna varmaya, O’na el aç p yalvarmaya yüzünün olmad n dü ü-ıı ı ığşnür. Rabbinin art k onu affetmeyece ini ve dualar na cevap vermeyece ini dü ünür. ığığşBu, ne kadar da yanl bir dü ünü tür! Hâlbuki Rabbimiz öyle buyurmaktad r: ı şşşşı“Biz ise ona (ölüm hâlindeki insana) sizden daha yak n z.”ı ı(Vâk a 56/85)ı“Çünkü Biz ona (insan) ah damar ndan daha yak n z.”şıı ı(Kâf, 50/16)“Allah, ki i ile kalbi aras na girer.”şı(Enfâl, 8/24)Kullu a s mayan davran lar na ra men, Rabbimiz yine kulunun dönü ünü ğığı şığşbekliyor. O’na yak n olmak, O’na dost olmak için araya bir arac sokmaya gerek ııyok. Yeter ki gönülden arzu edilsin ve niyetler samimi olsun. Rabbine direk ula a-şmayaca n , bunun için illa da arac ya gerek oldu unu söylemek, Allah ile kullar ğı ıığıaras na set çekmektir. “Nas l ki devlet ba kan n n huzuruna ç kmak için randevu ıışı ııalabilecek arac ya ihtiyaç varsa, aciz ve günahkâr bir kulun da Allah’a ula mas için ışıbir Allah dostuna ihtiyac var” gibi bir mant kla hareket etmek son derece yanl t r. ııı ışBütün bunlar yüce Allah reddediyor ve kullar na “yak n m” buyuruyor.ııı ı* Mehmet KAPUKAYA
42İslam inanc , “arac olmadan Allah’a ula lamaz” gibi mesnetsiz bir görü ü kabul ıış ışetmez. Yüce Allah’a dua eden ki i, duas n n kabul edilmesi için acele etmeden ve şı ıO’nun kendine çok yak n oldu u bilinciyle dua etmelidir. Allah onlar n dualar n ığıı ıkabul edece i en uygun zaman onlardan iyi bilir. En önemli hususlardan birisi sa r ğığ ıbirine i ittirir gibi dua edilmemelidir.şEbû Musâ (r.a) anlat yor: “Peygamber (s.a.s) ile bir seferde idik. Tepeye ç k nca ıı ıyüksek sesle tekbir getirmeye ba lad k. Bunun üzerine Hz. Peygamber (s.a.s);şı“Ne slerinize kar merhametli olun. Zira sizler, sa r veya gaip birisine dua etmiyor-fiş ığ ısunuz” (Buharî, “Da’avât”, 50, 67) buyurdu. Bazen kul sözle de il, hâliyle kendini Allah’a arz eder, bu durum ihlas derecesine ğgöre, bazen dualardan çok daha etkili olur. “Rabbinize alçak gönüllüce ve için için dua edin. Çünkü O, haddi a anlar şısevmez” (A’râf, 7/55).Bu konuyu Merhum Hamdi Yaz r’ n ne s yorumu ile bitirelim:ı ıfi“ ‘Ben yak n m’ buyurulup ‘kullar m bana yak nd r’ buyurulmamas da gayet ı ııı ııanlaml d r. Çünkü kul, varl mümkün oldu undan, kul olmas yönüyle yoklu un ı ıı ığğığmerkezinde ve fanili in en a a noktas ndad r. Bunun Hak Teâlâ’ya bizzat yakla mas ğş ğııışımümkün de ildir. Bu bak mdan yak nl k kul taraf ndan de il, Allah taraf ndand r. ğıı ıığııDua eden kimsenin gönlü, Allah’tan ba kas yla me gul oldu u müddetçe gerçekten şışğdua etmi olmaz. Allah’tan ba ka eylerin hepsinden uzak oldu u vakit de Hakk’ n şşşğıbirli inin marifetine dalar. Bu makamda kald kça kendi hakk n dü ünme ve insanl k ğıı ışınasibini talepten kaç n r, bütün vas talar kald r l r ve o zaman Allah’ n yak nl hâs l ı ııı ı ııı ı ığıolur. Çünkü kul, kendi arzusuna yönelik oldu u sürece Allah’a yakla amaz, o arzu ğşengelleyici bir vas ta olur. Bu kald r ld zaman ise; ıı ı ı ığ‘Ben i imi Allah’a b rak yorum. şııŞüphesiz ki Allah kullar n görür.’ı ı( â r, 40/44)Ğ fi âyetindeki havale, tam bir samimiyetle ortaya ç km bulunur. Göz, Hakk’ n gözü olarak görür; kulak, Hakk’ n kula ıı şıığ ıolarak i itir; kalp Hakk’ n aynas olarak bilir, duyar, ister. O zaman milyonlarca şıısebeplerin, as rlarca zamanlar n yapamad eyler, Allah’ n dilemesi hükmüyle, ‘ol’ ııı ığ şıdemekle oluverir.” (Hak Dini Kur’an Dili II, 11)
43ALLAH, DİLEDİĞİNE BOL, DİLEDİĞİNE AZ RIZIK VERİR*ِ ٰ ِ ا َ ْ ٰ ا َ ِِّ۪ ْ ا ّ ِِّّزْقَ ِ َ ْ َ َ ءُ وَ َ ْ ِرُوَ َ ُ ا ِ َ ٰ ةِا ّ ْ َ وَ َ ا َ ٰ ةُا ّ ْ َ ِ ا ِ َةِاِ َ َ عٌَّْ۟ ُُْْٰۜۜ ِٓ ا ّ ُ َ ْ ُ اَُ ٰ“Allah r zk diledi ine bol verir, (diledi ine de) k sar. Onlar ise dünya hayat ıığğııile sevinmektedirler. Hâlbuki dünya hayat , ahiretin yan nda çok az bir ııyararlanmadan ibarettir.” (Ra’d, 13/26)Hepimizi yoktan var eden yüce Allah, hayat m z devam ettirebilmemiz için ı ı ıihtiyac m z olan r zk da yaratm t r. “ı ıı ıı ışYeryüzünde hiçbir canl yoktur ki, r zk Allah’a ıı ıait olmas nı” (Hûd, 11/6) buyuran Rabbimiz r zk da t rken, herhangi bir ay r m ı ığı ıı ıyapmamaktad r. R z klar n temin edemeyen nice varl klar n r zk n verdi ini ıı ıı ıııı ı ığsöyleyen Rahmân, bizim r zk m z n da kendisine ait oldu u garantisini aç k bir ı ı ı ığışekilde vermektedir (Ankebût, 29/60). Yine ‘r z k endi esiyle çocuklar n z n can na ı ışı ı ıık ymay n’ uyar s nda bulunan Rabbimiz, onlar n r zk n n kendine ait oldu unu ııı ııı ı ığhat rlatmaktad r ıı(En’âm, 6/151). Sevgili Peygamberimiz (s.a.s) de r zk konusunda ıAllah’a mutlaka güvenmemiz gerekti ini u cümlelerle ö ütlemektedir: ğşğ“Ba lar n z hareket etti i müddetçe (yani ya ad n z sürece) r z ktan ümitsiz olmay n z. şı ığşı ı ığı ıı ıÇünkü annesi do urdu unda, çocu unun üstünde hiçbir elbisesi yoktur. Sonra Allah onu ğğğr z kland r r.ı ıı ı” ( bn Mâce, “Zühd” 14)İRezzâk olan Allah bir taraftan r zk konusunda inanan inanmayan herkese ıteminat verirken, öte yandan bu r zk kime ne kadar verece ini ancak kendisinin ı ığbildi ini hat rlatmaktad r. R zk n sahibi diledi ine bol bol verece ini, diledi inden ğııı ığğğde k saca n söylerken inançl insanlar için bunda büyük ibretler oldu unu ığı ıığeklemektedir (Rûm, 30/37). Ancak bu noktada u hususa dikkat etmeliyiz. R zk şıkonusunda Allah’a olan sonsuz güvenimiz, bizi çal madan tembel tembel ı şoturmaya sevk etmemelidir. Burada Allah Resûlü’nün bize k tutacak bir ö üdünü ı ı şğ* Mahmut DEM Rİ
44hat rlatmam z yerinde olacakt r. öyle buyuruyor rahmet Peygamberi: ıııŞ“E er siz gere i gibi Allah’a güvenip tevekkül etmi olsayd n z, t pk sabahleyin ğğşı ıı ıkursaklar bo olarak ç k p ak am dolu olarak dönen ku lar r z kland rd gibi sizleri de ışı ışşı ı ıı ı ığr z kland r rd .”ı ıı ı ı(Tirmizî, “Zühd”, 33)Allah’ n diledi ine bol diledi ine az r zk vermesinin bizim için ibret verici bir-ığğıçok yönü vard r. R zk bol olanlar m z n verilecek daha çok hesab oldu u gibi, ele ıı ıı ı ıığald m z âyette de ifade buyruldu u gibi onlar bekleyen bir “ marma tehlikesi de ı ı ığğış ı”söz konusudur. Di er taraftan sabredemeyip Allah’ n rahmetinden ümitlerini kesme ğıihtimalinden dolay da fakir olanlar m z bekleyen bir tehlike vard r. Her iki duru-ıı ı ıımun birer imtihan olmas n n anlam da budur. Hiç ku kusuz her iki durumun da ı ıışilâhî hikmetleri vard r. Di er yandan r zk n geni li i veya darl n n inançl veya ığı ış ğı ı ığıinançs z olmam zla da do rudan bir alakas yoktur. Kârun’u hat rlayal m. Geçici ıığıııdünya hayat n tercih edenler onun göz dolduran zenginli ini gördüklerinde ‘ke ke ı ığşKârun’a verilen bize de verilmi olsayd !’ demi lerdi şış(Kasas, 28/79) ama a r zengin-şı ıli in martt Kârun ilâhî gazaba u rad ktan sonra Allah’ n, kullar ndan diledi ine ğ şıı ı ğğııığr zk n bol verdi ini diledi ine de az verdi ini anlayabilmi lerdi ı ı ığğğş(Kasas, 28/82).Şu halde mümine de kâ re de r zk veren Allah oldu una göre bir k s m fiı ığı ıinkârc lar n a r zenginlikleri bizleri aldatmamal d r. “ı ışı ıı ıİnkâr edenlerin diyar diyar ge-zip refah içinde dola mas sak n seni aldatmas nşııı” (Âl-i mrân, 3/196)İ buyuran Rabbimiz, elçisinin ahs nda hepimizi, zenginli in aldat c ve ayn zamanda göreceli cazibesi şığı ııkar s nda dimdik durmaya davet etmektedir. Her eyden önce zenginli in de fakir-şı ışğli in de ilâhî imtihan n birer parças oldu u inanc n asla kaybetmemeliyiz. Sahip ğıığı ıoldu umuz r zk ahiret kazanc na dönü türmeye çal mal , onun bizi martmas na ğı ıışı şış ııizin vermemeliyiz. Sahip olamad klar m zdan ötürü de Rabbimize ba l l m z ve ıı ığ ğı ı ı ı ıO’nun Rahmetine olan güvenimizi yitirmemeliyiz.
45ALLAH, HAKLARI ZAYİ ETMEZ*ِ ٰ ِ ا َ ْ ٰ ا َ ِِّ۪ ْ ا ّ ِّ اِن ا ّ َ َ ِ ُ ِ ْ َ ل ذَرّةٍ وَاِن َ َ َ َ ً ُ َ ِ ْ َ وَ ُ ْت ِ ِ ْ ُ ْ ُا ْ ًا َ ۪ ًََْ َُۚ َّْ ٰ ََ“ üphesiz Allah (hiç kimseye) zerre kadar zulüm etmez. (Yap lan) çok Şıküçük bir iyilik de olsa onun sevab n kat kat artt r r ve kendi kat ndan ı ıı ııbüyük bir mükâfat verir.” (Nisa, 4/40)Gerek iyilik, gerekse kötülük hiçbir zaman kar l ks z b rak lmaz. Bizler bu dün-şı ı ıııyan n bir s nav yeri oldu unu, ki inin yapt klar ndan hesaba çekilece ini, iyilik ya-ıığşıığpanlar n sevap al p akabinde cennete; kötülük yapanlar n ise günah kazan p sonunda ııııcehenneme gidece ine inan r z. Bu, ilâhî adaletin bir gere idir. Bir Müslüman için, ğı ığahiret gününe, ahiret gününde meydana gelecek hesap, mizan, s rat, amel defteri, ıcennet, cehennem gibi olgulara inanmak iman n artlar aras nda bulunmaktad r.ışıııNitekim yüce Allah’ n ilâhî bir mahkemenin kurulaca na dair vaadi, Kur’an- ığ ııKerim’de muhtelif ayetlerde u ekilde haber verilmektedir:ş ş“O gün insanlar amellerinin kendilerine gösterilmesi için bölük bölük kabirlerinden ç kacaklard r. Art k kim zerre a rl nca bir hay r i lerse onun mükâfat n görecektir. Kim ııığ ğı ı ıışı ıde zerre a rl nca bir kötülük i lerse onun cezas n görecektir.”ğ ğı ı ışı ı(Zilzâl, 99/6-8)Yine bir di er surede meydana gelecek manzara tasvir edilmekte ve öyle buy-ğşrulmaktad r: ı“Ki inin karde inden, annesinden, babas ndan, e inden ve çocuklar ndan kaçaca gün-şşışığ ıde kulaklar sa r edercesine iddetli ses geldi i vakit, i te o gün herkesin (ba kas yla ilgi-ığ ışğşşılenmeyi dü ündürmeyecek ekilde) kendini me gul edecek bir i i vard r.”şşşşı(Abese, 80/33-37)İlâhî mahkemenin kurulaca , burada kimsenin itiraz hakk n n olmayaca na ğ ıı ığ ıdair bir ayet ise u ekildedir: ş ş“Her insan n amelini boynuna yükledik. K yamet günü kendisine, aç lm olarak kar -ııı ışş ıla aca bir kitap ç karaca z. ‘Oku kitab n ! Bugün hesap sorucu olarak sana nefsin yeter’, şğ ıığ ıı ıdenilecektir.” ( srâ, 17/13-14)İ* Doç. Dr. Ömer YILMAZ
46Bütün bu ayetlerden ç kar lacak sonuç udur: Herkes yapt n n kar l n bu-ıışı ı ığş ğı ı ı ılacak ve ona göre mekân tayin edilecektir. Öyleyse amellerimizle ba ba a kalaca-ışşğı ım z kesin olan bu günde, kimsenin kimseye faydas n n dokunamayaca ve bizi ı ığ ısavunacak birilerinin bulunmad idrakiyle ya amaya çal al m.ı ı ğşı ışBelki bunlar ilk etapta bize hikmetini anlayamad m z için bir an korkutucu ı ı ığgelebilir. Ancak i in asl böyle de ildir. Bir kez de bunun tam aksini farz edelim. şığYani güçlü ve haks z olan kimsenin yapt n n yan na kâr kald , adaletin tahak-ıı ı ığıı ığkuk etmedi i bir hayat tasavvur edelim. Bu durumda mazlumlar n, ma durlar n, ğığıhakl ama zay ar n, yetimlerin, boynu büküklerin hak ve hukuku ne olacak? Bu ııfl ıki i dünyada nas l teselli bulacak? O halde bir “hesap günü”nün varl na inanmak, şıı ı ğbize her eyi daha düzgün, hakkaniyetli, ölçülü yapmam z gerekti ini hat rlatacak-şığıt r. E er bir yerde suyu getirenle testiyi k ran, çal anla çal mayan bir tutulur; iyilik ığıı şı şyapanla, yapmayan fark etmez ise hayat çekilmez hâle gelecektir.Şüphesiz iyilikle kötülük bir de ildir. te Cenab- Hak da yukar da metin ve ğİşıımeâlini verdi imiz ayette, iyilik yapanlar n sevab n n kat kat verilece ini, iyilerin ğıı ığödüllendirip kar l n bulacaklar n haber vermektedir. Bir ba ka ayette de ayn ş ğı ı ı ıı ışıkonuya de inilerek, ğ“Göklerdeki her ey, yerdeki her ey Allah’ nd r. (Sonunda) kötülük şşı ıedenleri yapt klar yla cezaland rmak, iyilik edenleri de daha güzeliyle mükâfatland rmak ııııiçin ‘Allah, kim ne yaparsa kaydeder.”(Necm, 53/31) buyrulmaktad r.ıÇok az da olsa iyilik yap lmal , basit gibi de gözükse günahtan kaç n lmal d r. ııı ıı ıGünah n basit ve küçüklü ü de il, kime kar i lendi inin fark nda olunmal d r. ığğş şığıı ıAmel defterimizde ve k yamet günü tart ya girecek hesab m zda bizim lehimize ç -ııı ııkacak i , söz ve eylemlere a rl k verelim. Kimseye zerre miktar kadar bile olsa şğı ııhaks zl k yapmayal m. Kimsenin hak ve hukukunu ihlal etmeyelim. Allah hakk n ı ııı ıihmal ederek ebedî âleme gitmeyelim. Unutmayal m ki hesap çetin, yol uzundur. Bu ısafhada hatay tela etme imkân da yoktur.ıfiı
47ALLAH, HER TÜRLÜ KÖTÜLÜĞÜ VE AHLAKSIZLIĞI YASAKLAR*ِ ٰ ِ ا َ ْ ٰ ا َ ِِّ۪ ْ ا ّ ِّْ ِ ْ َ وَا َ ْ َ ِ َ ْ ا َ ّ وَان ُ ْ ُ اَِ ِِْْْ ُ اِ ّ َ َ َمَ رَ ِّ َ ا َ َا ِ َ َ َ َ ِ ْ َ وَ َ َ َ وَا ََّْْ ََٰ ِ َ َ ْ ُ نََِّل ِ ۪ ُ ً وَان َ ُ ا َ ا ََُّ ْْ َْ ٰ ِ َ ْ ُ ََِ ّ “De ki: Rabbim ancak, aç k ve gizli çirkin i leri, günah , haks z sald r y , ışııı ı ıhakk nda hiçbir delil indirmedi i herhangi bir eyi Allah’a ortak ko man z ve ığşşı ıAllah’a kar bilmedi iniz eyleri söylemenizi haram k lm t r.” (A’râf, 7/33)ş ığşıı ışYüce Rabbimiz, bu ayette haram k ld eylerin neler oldu unu özetle bildir-ı ı ığ şğmektedir. Buna göre ba ta fuhu ve zinâ olmak üzere, gizli ve a ikâr her türlü şşşkötülü ü, ahlaks zl , ba kalar n n mal na, can na, namus ve ere ne sald rmay , ğı ı ığşı ııışfiııkendisine ortak ko may ve nihayet hakk nda herhangi bir do ru bilgi ve delile da-şıığyanmad halde “Allah, unu helal k ld , bunu haram k ld ” gibi sözler sarf etmeyi ı ığşı ıı ıyasaklam t r.ı ışYüce Rabbimiz, kendisini tan may ve bilmeyi yaratt kullar na var olu gaye-ııı ı ğışsi olarak belirlemi tir ş(Zâriyât, 51/56). Yüce Mevlâ’m z n ve sevgili Peygamberimizin ı ıemir ve tavsiye buyurduklar her türlü güzel amel ve ibadet, özünde bu gayenin ıgerçekle mesine hizmet etmektedir. Di er bir ifadeyle, mükelle oldu umuz veya şğfiğyapmam z tavsiye edilen ibadetlerin as l niteli i, Yarat c m zla aram zdaki manevi ıığı ı ııirtibat n kurulmas n ve sürekli olmas n sa lamakt r. Yapmam z yasaklanan veya ıı ıı ığııuzak durmam z emir ve tavsiye edilen her türlü haram il ve davran , esas itiba-ıfiı şıriyle Rabbimizle aram zdaki manevi ba ya zay at c veya kopar c niteliktedir. ığ ıı ı flıı ıYukar daki ayette s ralanan haramlar n hepsinde bu ortak özelli e rastlamak müm-ııığkündür. Aç k veya gizli i lenen her türlü ahlaks z il, dokunulmazl olan can, mal ışfiı ı ı ğve rza kar yap lan her türlü tecavüz, Allah’tan ba ka umut ba lan lan, güvenilen ış ıışğı* Dr. Y. Seracettin BAYTAR
48ve s n lan her türlü varl k ve yüce Yarat c hakk nda söylenen her türlü yanl ifade ı ı ığıı ııı şAllah ile kullar aras ndaki irtibat zay atarak zamanla tamamen koparmaktad r.ııııflıRabbimizin en güzel k vamda yaratarak bizlere emanet etti i maddi bedenimi-ığzi sa l kl tutmaya ve hastalanmamas için tedbirli davranmaya özen gösterdi imiz ğı ıığgibi manevi yap m z n sa l kl olmas ve günah mikroplar yla hastalanmamas için ı ı ığı ııııde ayn hassasiyeti göstermemiz gerekir. man n mahalli olan kalbin, i lenen her ıİışgünahla yara ald n ve e er tövbe ile tedavi edilmezse zamanla kat la arak manen ı ı ığğışölebilece ini yüce Mevlam z ve sevgili Peygamberimiz haber vermektedir ğı(Mutaf n, fifi83/14; bn Mâce, “Zühd”, 29)İ. İnsan olarak, ihmalkârl m z sonucunda maddi anlamda hastalanmam z ka-ı ı ığıç n lmaz oldu u gibi; unutma, yan lma veya aldanma gibi sebeplerle Allah ile ir-ı ığıtibat m z zay atacak çe itli günahlara bula mam z ve manen hastalanmam z da ı ı ııflşşııkaç n lmazd r. Nas l ki, hastaland m zda vücudumuzun tedavisiyle ilgilenip bir an ı ıııı ı ığönce sa l m za kavu man n gayreti içinde oluyorsak, ayn ekilde i ledi imiz her ğ ğı ı ışıışşğgünah n açt yaralarla inleyen kalbimizi tövbe ve pi manl k gözya lar yla tedavi ıı ı ğşışıetmeli, Rabbimizin engin rahmet ve ma retine s nmal y z. Zira O, kendisine iç-ğ fiı ı ğı ıtenlikle yönelen kulunu geri çevirmeyecek kadar an yüce oland r.şıı
49ALLAH, HER YERDE BİZİMLE BERABERDİR*ِ ۪ َ ا ٰ ْ َ ا ِ ِّّٰ ا ْ ِ ِّ ِ ُ ِ َ َ ُ ْ َ شْ َ ا َ ىٰ َ ْ ا ّ ُ م ّ ا ِ ّ ۪ َ ضْر اَو ِ تاَ ٰ ّ ا َ َ ي ۪ ا َ ُ ٍََََِْۜ َ ََِ َََُّْ ّ اَو ْ ُ ْ ُ َ َ ْ ا ْ ُ َ َ َ ُ َو َ ۪ ُجُ ْ َ َ َو ِء َ ّ ا َ ِ ل ْ َ َ َو َ ْ ِ ُجُ ْ َ َ َو ضْر ا َٰۜۜٓ ََُِِ ٌْ َ ن َ ْ َ َ ِ َ۪ ُ“...Yere gireni, ondan ç kan , gökten ineni, oraya yükseleni bilir. Nerede ııolsan z, O sizinle beraberdir. Allah, bütün yapt klar n hakk yla görendir.” ııı ıı(Hadîd, 57/4)Allah, her zaman ve her yerde kulu ile beraberdir. Onun yan nda ve yak n nda-ıı ıd r. Çünkü bütün zaman ve mekânlar, yer ve gök O’nundur. O’nun bulunmad ıı ı ğhiçbir yer yoktur. O, kuluna insan n ah damar ndan daha yak nd r. Kur’an’da da, ışıı ı“Biz ona ahdamar ndan daha yak n z.” şıı ı(Kâf, 50/16) diye buyurulmaktad r.ıYüce Allah her yerde bizimle beraberdir. Nereye gidersek gidelim, O bizi görür, i itir, duam z duyar ve bize cevap verir. Ad n and m zda bizi bilir. Biz de O’nu şı ıı ıı ı ığbiliriz. Her an Allah ile beraber olman n mutlulu unu ya ar z. O’nun ad yla girdi i-ığşıığmiz yerde bir korkumuz olmaz. O’nun izniyle girdikten, ad n and ktan ve koydu u ı ıığkurallara uyduktan sonra her yerde, kendimizi güven içinde ve evimizdeymi gibi şhissederiz. Bu durum, bizi O’na biraz daha yakla t rm ve sevdirmi olur. Bunun ş ıı şşbelirtisini de, kendi içimizde bir huzur ve mutluluk eklinde duyar z.şı Kâinattaki bütün varl klar, Allah’ n varl n , birli ini, büyüklü ünü anlatan bir ııı ı ığğğkitap gibidir. nsan, bu kitab dikkatlice okursa Allah’ her yerde bulur. O’nun kud-İııretini, azamet ve yüceli ini anlar. O, her yerde isim ve s fatlar yla güç ve kuvvetiyle ğıı* Ömer ÖNEN
50hâz r ve nâz rd r. man n en mükemmeli, nerede olursak olal m, Allah’ n bizimle ıı ıİıııberaber oldu unu bilmemizdir. Hiçbir ey O’nun bilgisinin d nda de ildir.ğşı ı şğNereye gidersek gidelim belki insanlardan gizlenebiliriz. Ama Allah’tan gizlene-cek, O’na gizli kalacak hiçbir yer yoktur. O, her eyi görür, duyar ve bilir. Çünkü şO her an bizimledir. nsan, nerede ne söylerse söylesin Allah konu ulan duyar. İşıKur’an’da, “Üç ki i gizlice konu maz ki dördüncüleri O, olmas n. Be ki i gizlice konu -şşış şşmaz ki alt nc lar O, olmas n. Bundan daha az, yahut daha çok da olsalar, nerede olurlarsa ı ı ııolsunlar O, mutlaka onlarla beraberdir.”(Mücadele, 58/7) diye buyurulmaktad r.ı Allah her eye ahittir. Bu ahitlik, kullar n n davran lar n görmesi, bilmesi ve şşşı ıı şı ısözlerini duymas demektir. Allah her yapt m zdan ve hatta yapacaklar m zdan da ıı ı ığı ıhaberdard r. te bu yak nl her an hissedebilmek ne kadar güzel bir duygu ve dü-ıİşı ı ığşüncedir. Böylesi güzel dü ünceye sahip mümin, büyük bir bahtiyarl a kavu mu şığşşdemektir. Yüce Allah’ n kendisini gördü ünü, bildi ini ve her an yan nda oldu unu ığğığbilen bir mümin, Allah’ n ho una gitmeyece i hiçbir i i yapamaz. Böyle insanlardan ışğşolu an toplumda huzur ve mutluluk olur. Allah’ n kendisiyle beraber oldu u, bütün şığhâl ve hareketlerinde onu gözetledi ine dair ta d inanç, kulu kötülük i lemekten ğş ğı ı ışal kor. Çünkü bu uur onun vicdan n n derinliklerinde kök salm t r. O bilir ki, ışı ıı ışzat n görmese de, sesini duymasa da her zaman Allah ile beraberdir.ı ıKulun, bütün hâllerini Allah’ n bildi i uuruna sahip olmas , hareketlerinden ığ şıhaberdar oldu unu bilmesi, her zaman kendini kontrol alt nda bulundurmas de-ğıımektir. Allah’ n bizim ile beraber olmas , bir insan ile beraber olmas gibi de ildir. ııığO zaman Allah, yarat lanlara benzetilmi olur. nsan n en temel meselesi Rabbini ışİıbilmek, O’nu bulmakt r. Allah insan bunun için yaratm t r. Var olu s rr budur. ııı ışşı ıAllah’ bulmak, O’nu ah damar ndan daha yak n hissetmek insan huzura kavu tu-ışııışracakt r. Allah ile birliktelik uuru ve O’nun bize yak n oldu u bilinci; hiçbir dav-ışığran m z n O’na gizli olmad n gösterir. Allah’ n bizimle beraber olmas demek; ı ı ı ışı ı ığıınerede olursan z olun O sizinle beraberdir, size ah damar n zdan daha yak nd r, ışı ıı ıdua etti inizde duan za cevap verir, sizin tutan eliniz, yürüyen aya n z, gören gö-ğığı ızünüz olur, demektir. Allah’ n, kullar ile olan birlikteli i, yard m, ba ar ve hidayet ıığışıbirlikteli idir.ğAllah, her an kullar n korur ve onlar himaye eder. Allah’ n ilmi, bilgisi her eyi ı ııışkaplam t r. O, nereye gidersek gidelim, bizimle beraberdir. Bu sebeple, yapt m z-ı ışı ı ığdan an nda haberdar olur. O, sadece mutlu olmam z ister. sterseniz kalbinizi bir ıı ıİyoklay n. Onun ad n and kça neler hissetti imizi aç kça görece iz.ıı ıığığ
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
- 187
- 188
- 189
- 190
- 191
- 192
- 193
- 194
- 195
- 196
- 197
- 198
- 199
- 200
- 201
- 202
- 203
- 204
- 205
- 206
- 207
- 208
- 209
- 210
- 211
- 212
- 213
- 214
- 215
- 216
- 217
- 218
- 219
- 220
- 221
- 222
- 223
- 224
- 225
- 226
- 227
- 228
- 229
- 230
- 231
- 232
- 233
- 234
- 235
- 236
- 237
- 238
- 239
- 240
- 241
- 242
- 243
- 244
- 245
- 246
- 247
- 248
- 249
- 250
- 251
- 252
- 253
- 254
- 255
- 256
- 257
- 258
- 259
- 260
- 261
- 262
- 263
- 264
- 265
- 266
- 267
- 268
- 269
- 270
- 271
- 272
- 273
- 274
- 275
- 276
- 277
- 278
- 279
- 280
- 281
- 282
- 283
- 284
- 285
- 286
- 287
- 288
- 289
- 290
- 291
- 292
- 293
- 294
- 295
- 296
- 297
- 298
- 299
- 300
- 301
- 302
- 303
- 304
- 305
- 306
- 307
- 308
- 309
- 310
- 311
- 312
- 313
- 314
- 315
- 316
- 317
- 318
- 319
- 320
- 321
- 322
- 323
- 324
- 325
- 326
- 327
- 328
- 329
- 330
- 331
- 332
- 333
- 334
- 335
- 336
- 337
- 338
- 339
- 340
- 341
- 342
- 343
- 344
- 345
- 346
- 347
- 348
- 349
- 350
- 351
- 352
- 353
- 354
- 355
- 356
- 357
- 358
- 359
- 360
- 361
- 362
- 363
- 364
- 365
- 366
- 367
- 368
- 369
- 370
- 371
- 372
- 373
- 374
- 375
- 376
- 377
- 378
- 379
- 380
- 381
- 382
- 383
- 384
- 385
- 386
- 387
- 388
- 389
- 390
- 391
- 392
- 393
- 394
- 395
- 396
- 397
- 398
- 399
- 400
- 401
- 402
- 403
- 404
- 405
- 406
- 407
- 408
- 409
- 410
- 411
- 412
- 413
- 414
- 415
- 416
- 417
- 418
- 419
- 420
- 421
- 422
- 423
- 424
