หลักสูตรกลุ่มอาชีพเกษตรกรรม

หลกั สตู ร การปลูกพืชสมุนไพรพ้ืนบ้ากนลุ่มฟอา้าชทีพเะกลษาตยรกโรจรรม แผนการจัดกระบวนการเรียนรู้ ตามหลกั สตู รการปลูกพืชสมุนไพรพนื้ บา้ น ฟ้าทะลายโจร ท่ี เรือ่ ง จดุ ประสงค์การเรียนรู้ เน้อื หา การจดั กระบวน จำนวนชวั่ โมง การเรียนรู้ ทฤษฎี ปฏบิ ัติ 1 ความรู้ 1. มคี วามรคู้ วามเข้าใจ 1. ลกั ษณะทั่วไปของพชื 1. การบรรยาย (เอกสาร 2 2 เบื้องต้น เก่ยี วกบั พชื สมนุ ไพร สมนุ ไพรพนื้ บ้าน ประกอบ) เกีย่ วกบั พืช พืน้ บ้าน ฟ้าทะลายโจร ฟา้ ทะลายโจร 1.1 ใบความรเู้ ร่อื ง สมุนไพร 2. บอกลกั ษณะทัว่ ไป 1.1 ช่อื สามญั ความรู้เบื้องต้นเก่ยี วกบั พืน้ บ้าน และลักษณะทาง 1.2 ชื่อวทิ ยาศาสตร์ พืชสมนุ ไพรพ้ืนบา้ น ฟ้าทะลายโจร พฤกษศาสตร์ของพืช 1.3 ช่ืออื่น ฟ้าทะลายโจร สมนุ ไพรพน้ื บา้ น 1.4 ถ่ินกำเนิด 2. การฝึกปฏิบตั ิ ใบงาน ฟ้าทะลายโจร 2. ลกั ษณะทาง เรื่อง ความรู้เบ้ืองต้น 3. อธิบายความสำคัญ พฤกษศาสตร์ของพชื เกีย่ วกับพืชสมนุ ไพร ของพชื สมุนไพรพน้ื บ้าน สมนุ ไพรพื้นบา้ น พนื้ บ้าน ฟา้ ทะลายโจร ฟ้าทะลายโจร ฟา้ ทะลายโจร 3. การแลกเปล่ียน 2.1 ลำต้น เรียนรรู้ ว่ มกนั ตอ่ ความรู้ 2.2 ใบ เบ้อื งตน้ เกยี่ วกับพชื 2.3 ดอก สมนุ ไพรพน้ื บ้าน 2.4 ผล ฟา้ ทะลายโจร 3. ความสำคญั ของพืช สมนุ ไพรพ้นื บา้ น ฟา้ ทะลายโจร 3.1 ดา้ นการแพทย์ และสาธารณสขุ 3.2 ดา้ นอาหารและ การบริโภค 3.3 ด้านเศรษฐกิจ 3.4 ดา้ นอุตสาหกรรม 3.5 ด้านเกษตรกรรม 2 ประโยชน์และ 1. มคี วามรู้ ความเขา้ ใจ 1. ประโยชน์ของพืช 1. การบรรยาย (เอกสาร 2 2 สรรพคุณของ เกย่ี วกับประโยชน์และ สมนุ ไพรพ้นื บ้าน ประกอบ) ฟา้ ทะลายโจร 3

4 ท่ี เรื่อง จุดประสงค์การเรยี นรู้ เนอ้ื หา การจัดกระบวน จำนวนชัว่ โมง การเรียนรู้ ทฤษฎี ปฏบิ ตั ิ พืชสมุนไพร สรรพคุณของพชื 2. สรรพคณุ และวิธใี ช้ 1.1 ใบความรู้เรือ่ ง พ้ืนบา้ น สมุนไพรพ้ืนบ้าน ของพชื สมุนไพรพื้นบ้าน ประโยชน์และสรรพคุณ ฟ้าทะลายโจร ฟ้าทะลายโจร ฟ้าทะลายโจร ของพืชสมนุ ไพรพื้นบ้าน 2. สามารถอธบิ าย ฟา้ ทะลายโจร ประโยชน์ สรรพคุณ 2. การฝกึ ปฏบิ ัติ ใบงาน และวธิ ใี ชข้ องพชื เรือ่ ง ประโยชน์และ สมนุ ไพรพื้นบ้าน สรรพคุณของพืช ฟ้าทะลายโจร สมุนไพรพืน้ บา้ น ฟา้ ทะลายโจร 3. การแลกเปลี่ยน เรียนรูร้ ่วมกันต่อ ประโยชน์และสรรพคุณ ของพชื สมนุ ไพรพื้นบ้าน ฟา้ ทะลายโจร 3 การปลูกพชื 1. มีความรู้ ความเขา้ ใจ 1. สภาพแวดลอ้ มท่ี 1. การบรรยาย (เอกสาร 4 12 สมุนไพร เก่ียวกับการปลูกพืช เหมาะสมในการปลูกพืช และคลปิ วดิ โี อประกอบ) พน้ื บา้ น สมนุ ไพรพน้ื บา้ น สมุนไพรพื้นบา้ น 1.1 ใบความรเู้ รือ่ ง ฟ้าทะลายโจร ฟ้าทะลายโจร ฟ้าทะลายโจร การปลูกพชื สมุนไพร 2. สามารถปลูกพชื 1.1 สภาพภูมอิ ากาศ พน้ื บ้าน ฟ้าทะลายโจร สมุนไพรพื้นบา้ น 1.2 สภาพพน้ื ท่ี 1.2 คลิปวดิ โี อเรอื่ ง ฟ้าทะลายโจรได้ 1.3 สภาพดนิ การปลกู พชื สมุนไพร 1.4 สายพันธฟ์ุ ้า พ้นื บา้ น ฟา้ ทะลายโจร ทะลายโจร 2. การฝึกปฏิบัติ ใบงาน 1.5 ผลผลติ เรอ่ื ง การปลกู พืช 2. ฤดูกาลปลูกพืช สมนุ ไพรพื้นบา้ น สมุนไพรพื้นบ้าน ฟา้ ทะลายโจร ฟ้าทะลายโจร 3. การแลกเปลยี่ น 3. ข้ันตอนการปลูกพชื เรยี นรรู้ ่วมกนั ต่อการ สมนุ ไพรพน้ื บา้ น ปลกู พชื สมุนไพรพนื้ บ้าน ฟา้ ทะลายโจร ฟา้ ทะลายโจร 3.1 การเตรยี มดนิ 4

หลักสูตร การปลูกพืชสมุนไพรพ้ืนบ้ากนลุ่มฟอา้าชทีพเะกลษาตยรกโรจรรม 5 ที่ เร่ือง จดุ ประสงค์การเรียนรู้ เนือ้ หา การจดั กระบวน จำนวนชั่วโมง การเรยี นรู้ ทฤษฎี ปฏิบัติ 3.2 การปลกู 3.3 การดแู ลรักษา 3.4 โรคและศัตรูพืชท่ี สำคญั 4 การเกบ็ เกีย่ ว 1. มคี วามรู้ ความเข้าใจ 1. การเก็บเกีย่ วพชื 1. การบรรยาย (เอกสาร 4 6 และการแปร เก่ียวกับการเกบ็ เก่ียว สมนุ ไพรพืน้ บา้ น และคลิปวดิ ีโอประกอบ) รปู พชื สมุน และการแปรรปู พชื ฟา้ ทะลายโจร 1.1 ใบความรู้เรอ่ื ง พ้นื บ้าน สมนุ ไพรพน้ื บ้าน 1.1 การปฏิบัติก่อน การเกบ็ เกยี่ วและการ ฟา้ ทะลายโจร ฟ้าทะลายโจร และหลงั การเกบ็ เกยี่ ว แปรรูปพืชสมนุ พื้นบ้าน 2. สามารถเกบ็ เกีย่ วพชื 1.2 วิธกี ารเก็บเกี่ยว ฟ้าทะลายโจร สมุนไพรพ้ืนบา้ น 1.3 การเก็บเก่ียว 1.2 คลิปวดิ โี อเรอื่ ง ฟา้ ทะลายโจร 1.4 ผลผลิต การเกบ็ เกย่ี วพืชสมนุ 3. สามารถแปรรปู พชื 2. การแปรรูปพืช พื้นบ้าน ฟา้ ทะลายโจร สมุนไพรพ้ืนบา้ น สมนุ ไพรพ้นื บา้ น 1.3 คลิปวิดีโอเรอ่ื ง ฟา้ ทะลายโจร ฟา้ ทะลายโจร การแปรรูปพืชสมุนไพร 2.1 ยาชง พน้ื บ้าน ฟ้าทะลายโจร 2.2 ยาเม็ดลูกกลอน แคปซลู 2.3 ยาแคปซูล 2. การฝกึ ปฏิบัติ ใบงาน 2.4 ยาทงิ เจอรห์ รือยา เรอื่ ง การเกบ็ เกีย่ วและ ดองเหล้า การแปรรูปพืชสมนุ 2.5 ยาผงใช้สดู ดม พ้ืนบ้าน ฟ้าทะลายโจร 2.6 ตวั อยา่ งวธิ ีการ 3. การแลกเปล่ยี น แปรรปู ฟ้าทะลายโจร เรียนรู้รว่ มกนั ตอ่ การ 2.7 ตัวอย่างผลิตภัณฑ์ เกบ็ เกย่ี วและการแปร ก า ร แ ป ร ร ู ป จ า ก ฟ้ า รปู พชื สมนุ พืน้ บา้ น ทะลายโจร ฟ้าทะลายโจร 5 การเพิ่มมูลค่า 1. มีความรู้ความเขา้ ใจ 1. เพมิ่ ผลผลติ และ 1. การบรรยาย (เอกสาร 3 3 ผลผลติ เกี่ยวกับการเพมิ่ มูลค่า คุณภาพของฟา้ ทะลาย ประกอบ) การตลาด ผลผลติ การตลาด และ โจร 1.1 ใบความรู้เร่อื ง และการคดิ การคดิ คำนวณต้นทนุ การเพิ่มมลู ค่าผลผลติ พืช คำนวณต้นทนุ สมนุ ไพรพน้ื บ้าน 5

6 ที่ เรอื่ ง จุดประสงค์การเรยี นรู้ เนอ้ื หา การจัดกระบวน จำนวนชั่วโมง การเรียนรู้ ทฤษฎี ปฏิบตั ิ ผลผลิตพชื ผลผลติ พชื สมนุ ไพร 1.1 วิธเี พ่มิ ผลผลติ และ ฟ้าทะลายโจร สมุนไพร พนื้ บา้ น ฟ้าทะลายโจร คณุ ภาพของฟ้าทะลาย 1.2 ใบความรู้เรือ่ ง พืน้ บา้ น 2. สามารถคดิ คำนวณ โจร การตลาดพืชสมนุ ไพร ฟา้ ทะลายโจร ต้นทนุ ผลผลิตพืช 1.2 วิธีการเพิ่มมูลค่า พ้ืนบา้ น ฟ้าทะลายโจร สมนุ ไพรพืน้ บ้าน ให้กับผลิตภัณฑ์ด้วยการ 1.3 ใบความรเู้ รื่อง ฟ้าทะลายโจร ผ ล ิ ต บ ร ร จ ุ ภ ั ณ ฑ ์ ท่ี การคดิ คำนวณต้นทุน สรา้ งสรรค์ ผลผลิต 2. การตลาดพืชสมนุ ไพร 2. การฝึกปฏบิ ตั ิ ใบงาน พน้ื บา้ น เรอ่ื ง การเพ่มิ มูลค่า ฟ้าทะลายโจร ผลผลติ การตลาด และ 3. การคิดคำนวณตน้ ทุน การคดิ คำนวณต้นทุน ผลผลติ ผลผลิตพชื สมนุ ไพร พน้ื บ้าน ฟ้าทะลายโจร 3. การแลกเปลย่ี น เรยี นรู้ร่วมกนั ตอ่ การ เพิม่ มลู ค่าผลผลติ การตลาด และการคดิ คำนวณต้นทุนผลผลิต พืชสมุนไพรพน้ื บ้าน ฟ้าทะลายโจร รวม 15 25 รวมท้ังส้ิน 40 6

หลกั สตู ร การปลูกพืชสมุนไพรพ้ืนบ้ากนลุ่มฟอา้าชทีพเะกลษาตยรกโรจรรม 7 ตารางสรปุ สอ่ื การเรยี นรู้ประกอบการจดั กระบวนการเรียนรู้ ตามหลกั สูตรการปลูกพชื สมุนไพรพน้ื บา้ น ฟ้าทะลายโจร เรอ่ื งที่ เนอื้ หา สอ่ื ประกอบการจัด หน้า กระบวนการเรยี นรู้ 10 26 1 1.1 ลกั ษณะทัว่ ไปของพืชสมุนไพร 1. ใบความรู้ท่ี 1 เร่ือง ความรู้ 27 พื้นบ้าน ฟ้าทะลายโจร เบอื้ งต้นเกยี่ วกับพืชสมนุ ไพร 28 38 1) ชือ่ สามญั พ้นื บา้ น ฟ้าทะลายโจร 39 41 2) ช่ือวทิ ยาศาสตร์ 2. ใบงานที่ 1 เร่อื ง ความรเู้ บ้ืองตน้ 3) ชอื่ อนื่ เกี่ยวกับพืชสมุนไพรพื้นบา้ น 4) ถ่ินกำเนิด ฟ้าทะลายโจร 1.2 ลกั ษณะทางพฤกษศาสตรข์ องพชื 3. แนวคำตอบ สมนุ ไพรพ้นื บ้าน ฟ้าทะลายโจร 1) ลำต้น 2) ใบ 3) ดอก 4) ผล 1.3 ความสำคญั ของพชื สมนุ ไพร พ้ืนบ้าน ฟ้าทะลายโจร 1) ด้านการแพทยแ์ ละสาธารณสขุ 2) ด้านอาหารและการบริโภค 3) ดา้ นเศรษฐกจิ 4) ดา้ นอตุ สาหกรรม 5) ดา้ นเกษตรกรรม 2 2.1 ประโยชน์ของพืชสมุนไพรพนื้ บา้ น 1. ใบความรู้ที่ 2 เร่อื ง ประโยชน์ ฟ้าทะลายโจร และสรรพคุณของพชื สมนุ ไพร 2.2 สรรพคุณและวิธีใช้ของพืชสมุนไพร พ้นื บ้าน ฟา้ ทะลายโจร พ้ืนบา้ น ฟ้าทะลายโจร 2. ใบงานท่ี 2 เร่อื ง ประโยชน์และ สรรพคณุ ของพชื สมุนไพรพ้นื บ้าน ฟา้ ทะลายโจร 3. แนวคำตอบ 3 3.1 สภาพแวดลอ้ มท่เี หมาะสมในการ 1. ใบความรู้ท่ี 3 เรื่อง การปลูกพชื ปลกู พืชสมนุ ไพรพ้ืนบ้าน สมนุ ไพรพ้นื บา้ น ฟ้าทะลายโจร 7

เรื่องท่ี เน้อื หา สอ่ื ประกอบการจดั 8 กระบวนการเรยี นรู้ หนา้ 53 ฟา้ ทะลายโจร 2. คลปิ วดิ โี อเร่ือง การปลกู พืช 54 1) สภาพภมู อิ ากาศ สมนุ ไพรพนื้ บา้ น ฟ้าทะลายโจร 57 63 2) สภาพพืน้ ที่ 3. ใบงานที่ 3 เร่อื ง การปลกู พืช 63 64 3) สภาพดิน สมนุ ไพรพน้ื บ้าน ฟ้าทะลายโจร 4) สายพันธุ์ฟ้าทะลายโจร 5) ผลผลติ 3.2 ฤดูกาลปลกู พืชสมนุ ไพรพื้นบ้าน ฟา้ ทะลายโจร 3.3 ข้ันตอนการปลูกพชื สมุนไพร พน้ื บา้ น ฟ้าทะลายโจร 1) การเตรยี มดนิ 2) การปลูก 3) การดแู ลรักษา 4) โรคและศัตรูพชื ท่สี ำคัญ 4 4.1 การเก็บเกีย่ วพืชสมุนไพรพ้นื บา้ น 1. ใบความรู้ท่ี 4 เรือ่ ง การเก็บเกย่ี ว ฟา้ ทะลายโจร และการแปรรปู พชื สมนุ พ้ืนบ้าน 1) การปฏบิ ตั ิก่อนและหลังการ ฟา้ ทะลายโจร เก็บเกย่ี ว 2. คลปิ วดิ ีโอเรอื่ ง การเกบ็ เก่ียว 2) วิธีการเก็บเกี่ยว พชื สมนุ พ้นื บา้ น ฟ้าทะลายโจร 3) การเก็บเกยี่ ว 3. คลิปวดิ ีโอเร่ือง การแปรรูปพชื 4) ผลผลติ สมนุ ไพรพืน้ บ้าน ฟ้าทะลายโจร 4.2 การแปรรูปพชื สมุนไพรพื้นบา้ น แคปซลู ฟา้ ทะลายโจร 4. ใบงานที่ 4 เรือ่ ง การเก็บเกยี่ ว 1) ยาชง และการแปรรปู พชื สมุนพืน้ บ้าน 2) ยาเมด็ ลูกกลอน ฟ้าทะลายโจร 3) ยาแคปซูล 4) ยาทิงเจอรห์ รือยาดองเหล้า 5) ยาผงใช้สดู ดม 6) ตวั อย่างวิธีการแปรรูปฟ้าทะลายโจร 7) ตัวอย่างผลติ ภัณฑ์การแปรรูปจาก ฟา้ ทะลายโจร 8

หลักสตู ร การปลูกพืชสมุนไพรพื้นบ้ากนลุ่มฟอา้าชทีพเะกลษาตยรกโรจรรม 9 เรื่องที่ เนอ้ื หา สอ่ื ประกอบการจัด หน้า กระบวนการเรียนรู้ 65 5 5.1 เพ่มิ ผลผลิตและคุณภาพของ 1. ใบความรู้ที่ 5.1 เรื่อง การเพิม่ ฟา้ ทะลายโจร มูลค่าผลผลติ พชื สมนุ ไพรพ้ืนบา้ น 69 1) วิธีเพม่ิ ผลผลติ และคุณภาพของ ฟา้ ทะลายโจร 72 ฟา้ ทะลายโจร 2. ใบความรู้ที่ 5.2 เรื่อง การตลาด 77 2) วิธีการเพมิ่ มูลคา่ ให้กับผลิตภณั ฑ์ พชื สมนุ ไพรพ้ืนบา้ น ฟ้าทะลายโจร ด้วยการผลติ บรรจภุ ณั ฑท์ ี่ 3. ใบความรู้ท่ี 5.3 เรอื่ ง การคิด สร้างสรรค์ คำนวณต้นทุนผลผลิต 5.2 การตลาดพืชสมุนไพรพน้ื บา้ น 4. ใบงานที่ 5 เร่ือง การเพ่ิมมูลค่า ฟ้าทะลายโจร ผลผลติ การตลาด และการคิด 5.3 การคิดคำนวณต้นทุนผลผลติ คำนวณต้นทุนผลผลิตพืชสมุนไพร พืน้ บา้ น ฟ้าทะลายโจร 9

ใบความรู้ที่ 1 เร่อื ง ความรู้เบือ้ งต้นเกีย่ วกับพชื สมนุ ไพรพ้นื บ้าน ฟา้ ทะลายโจร ฟ้าทะลายโจร จัดเป็นสมุนไพรท้องถิ่น มีถิ่นกำเนิดในประเทศแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เช่น อินเดีย จีน ศรีลังกา และไทย ฟ้าทะลายโจรถูกนำมาใช้กันอย่างแพร่หลายในหลายประเทศทั่วทวีปเอเชีย โดยนิยมนำ ส่วนของใบและลำต้นใต้ดินมาทำเป็นยารักษาโรค โดยเฉพาะโรคไข้หวัดใหญ่ ในประเทศไทยได้บรรจุฟ้าทะลายโจร เป็นสมุนไพรในบัญชียาหลักแห่งชาติและเป็นยาพัฒนาจากสมุนไพร 1 ใน 2 ลำดับแรก (First Line Drug) ของกรม การแพทย์แผนไทยและการแพทยท์ างเลือก ฟ้าทะลายโจร จัดเป็นสมุนไพรที่มีรสขมจัดอยู่ในกลุ่มยาเย็น มีสรรพคุณทางการแพทย์แผนไทย ใช้สำหรับบรรเทาอาการไข้หวัด แก้ไอ และเจบ็ คอ จากอทิ ธิพลของธาตุไฟที่เพิ่มปริมาณสูงข้ึนทำใหเ้ กิดอาการดังกล่าว เราจึงสามารถใช้สมุนไพรฤทธิ์เย็น (สมุนไพรฟ้าทะลายโจร) เพื่อใช้ในการรักษาอาการที่ส่งผลมาจากอิทธิพลของ ไฟทีเ่ พ่ิมขึ้นได้ เพอื่ ปรับหรือลดปริมาณความร้อนในร่างกายให้สมดุล แต่หากใช้ในปริมาณเกินความจำเป็นก็อาจส่งผล ทำให้รา่ งกายมีปริมาณความเย็นเกินไป จะทำให้เกิดอาการไม่พึงประสงค์ตามมาได้ เช่น อาการชาตามร่างกาย แขนขา อ่อนแรง ทอ้ งอืดทอ้ งเฟ้อ ทอ้ งเสยี หรอื ผื่นแพต้ ามร่างกาย เป็นต้น ฟ้าทะลายโจรจดั เป็นสมุนไพรที่ได้ถูกบรรจุอยู่ ในบัญชียาหลักแหง่ ชาติ พ.ศ. 2542 (บัญชียาจากสมุนไพร) กระทรวงสาธารณสุข และมีการเพิ่มเติมรายละเอียด ของการใช้ฟ้าทะลายโจร เพื่อบรรเทาอาการของโรคหวัดและการใช้เพื่อรักษาโรคโควิด (COVID - 19) ในประกาศ คณะกรรมการพัฒนาระบบยาแห่งชาติ เรื่อง บัญชียาหลักแห่งชาติด้านสมุนไพร (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2564 เมื่อวันที่ 4 มิถุนายน 2564 และมีผลใช้บังคับตั้งแต่วันถัดจากวันประกาศในราชกิจจานุเบกษาเป็นต้นไป (ประกาศในราชกิจจา นเุ บกษา เล่ม 138 ตอนพิเศษ 120 ลงวันที่ 4 มิถนุ ายน 2564 หนา้ 46 - 47) [1] .......................................................... 1 สำนักยา กลุ่มงานพัฒนาระบบงานระบบยาแห่งชาติและสารสนเทศ. (2556).บัญชียาจากสมุนไพร บัญชียาหลัก แห่งชาต.ิ นนทบรุ ี : สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสขุ . 10

หลกั สูตร การปลูกพืชสมุนไพรพ้ืนบ้ากนลุ่มฟอา้าชทีพเะกลษาตยรกโรจรรม 11 ลกั ษณะท่ัวไปของสมนุ ไพรพ้ืนบ้าน ฟ้าทะลายโจร [1] ฟ้าทะลายโจร มีชื่อสามัญ คือ Kariyat หรือ The Creat ชื่อวิทยาศาสตร์ คือ Andrographis paniculata (Burm.f.) Wall.ex Nees เป็นพืชล้มลุกฤดูเดียวที่อยู่ในวงศ์ Acanthaceae (วงศ์เหงือกปลาหมอ) มีถิ่นกำเนิดในอินเดีย จีน และศรีลังกา ลักษณะเป็นไม้พุ่มเตี้ย ลักษณะฟ้าทะลายโจรมีความสูงประมาณ 1 ฟุต ลำต้นเป็นสเี่ หลยี่ ม แตกก่งิ มาก ใบรยี าว ปลายใบแหลม ดอกขนาดเล็กสีขาว มรี อยกระสีม่วงแดง ลกั ษณะเป็นหลอด ฝักคล้ายฝักต้อยติ่ง เมล็ดสีน้ำตาลอ่อน ใบมีสารประกอบแลกโตน ซึ่งมีฤทธิ์เป็นยาแก้ไข้ โรคทางเดินหายใจ แก้เจ็บคอ แต่บางคนอาจเกิดอาการแพ้ได้ ซ่ึงต้องหยดุ ยาทนั ที ชื่อวทิ ยาศาสตร์ : Andrographis paniculata (Burm.f.) Wall.ex Nees ช่อื สามัญ : Kariyat , The Creat วงศ์ : ACANTHACEAE ชอ่ื อ่ืน เช่น - กรุงเทพฯ : น้ำลายพงั พอน ฟ้าละลายโจร - สงขลา : หญา้ กันงู - พนัสนิคม) : ฟ้าสาง - รอ้ ยเอ็ด : เขยตายยายคลุม สามสบิ ดี - ยะลา : เมฆทะลาย - พัทลงุ : ฟ้าสะท้าน ถน่ิ กำเนดิ : อนิ เดยี จีน และศรลี งั กา .......................................................... 1 สำนักยา กลุ่มงานพัฒนาระบบงานระบบยาแห่งชาติและสารสนเทศ. (2556).บัญชียาจากสมุนไพร บัญชียาหลัก แห่งชาติ. นนทบุรี : สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสขุ . 11

12 ลกั ษณะทางพฤกษศาสตร์พืชสมนุ ไพรขม้ินชนั [2] ฟ้าทะลายโจร เป็นไม้ล้มลุก มีลำต้นตั้งตรง สูงประมาณ 30 - 60 เซนติเมตร ส่วนตรงปลายกิ่งเป็น เหลี่ยม แตกกิ่งเล็กด้านข้างจำนวนมากลักษณะเป็นพุ่ม กิ่งก้านมีสีเขียว ส่วนที่ใช้ คือ ใช้ทั้งต้น ใบสด ใบแห้ง และใบ จะเกบ็ มาใช้เมอื่ ตน้ มีอายุได้ 3 - 5 เดอื น ซึง่ จะมลี ักษณะทางพฤกษศาสตร์ ดังนี้ 1. ลำต้น ฟ้าทะลายโจรจัดเป็นพืชล้มลุกที่มีลำตน้ สูงประมาณ 30-70 เซนติเมตร หรือประมาณ 1-2 ศอก ลำตน้ เป็นสีเ่ หลยี่ ม แตกกงิ่ มาก ทกุ ส่วนของต้นมีรสขม ก่ิงเป็นใบสเี หลีย่ ม 2. ใบ คอื เปน็ ใบเดี่ยว ออกเรยี งตรงขา้ มกัน ลักษณะใบรูปไข่รยี าว แคบโคนใบ และปลายใบแหลม ขอบใบเรยี บ แผ่นใบเรียบเกลีย้ งมสี เี ขยี ว .......................................................... 2 ขอ้ มลู พืชสมนุ ไพร. คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลยั ศลิ ปากร. [ออนไลน์]. เขา้ ถึงไดจ้ าก http://pharmacy.su.ac.th/herbmed/herb/text/herb_detail.php?herbID=164. (วนั ทส่ี บื ค้นข้อมลู 27กรกฎาคม 2564) 12

หลกั สูตร การปลูกพืชสมุนไพรพ้ืนบ้ากนลุ่มฟอา้าชทีพเะกลษาตยรกโรจรรม 13 3. ดอก คือ ออกดอกเปน็ ช่อตามซอกใบและปลายกงิ่ ดอกมีขนาดเล็ก สขี าว กลีบรองดอกมี 5 กลีบ และกลบี ดอกมี 5 กลีบ โคนติดกนั เปน็ หลอดปลายแยกเปน็ 2 ทาง กลบี ลา่ งมี 2 อนั อับเกสรสมี ่วงแดง และมขี นยาว ๆ 4. ผล คือ เป็นฝัก เมื่อแก่เป็นสีน้ำตาลแตกได้ ภายในมีเมล็ดจำนวนมาก คล้ายฝักต้อยติ่ง แต่ผอม และมีขนาดเล็ก เมื่อฝักแก่จะแตกออกเป็น 2 ซีกอยู่บนต้น ซึ่งทำให้มองเห็นเมล็ดวางอยู่ในผลได้ชดั ปลายแหลม และเมลด็ ในสนี ำ้ ตาลออ่ น ความสำคญั ของพืชสมนุ ไพรพนื้ บา้ น ฟา้ ทะลายโจร ฟ้าทะลายโจรเป็นไม้ล้มลุกในตระกูลเดียวกับโหระพาหรือกระเพรา ซึ่งจัดเป็นสมุนไพรท้องถิ่นใน ประเทศแถบเอเชยี รวมถึงเอเชยี ตะวันออกเฉยี งใต้ เช่น อนิ เดยี จีน ศรลี งั กา ไทย และยงั ใชก้ ันอยา่ งแพร่หลายใน หลายประเทศทั่วทวีปเอเชีย โดยนิยมนำส่วนของใบและลำต้นใต้ดินมาทำเป็นยารักษาโรค โดยเป็นพืชล้มลุกที่มี รสขมจัดจนขึ้นชื่อว่าเป็นจ้าวแห่งความขม “King of the Bitterness” ในปัจจุบันสามารถพบฟ้าทะลายโจรได้ ทั่วไปในประเทศไทย ลาว กัมพูชา มาเลเซีย อินโดนีเซีย เวียดนาม จีน อินเดีย ศรีลังกา และหมู่เกาะในทะเล แครบิ เบยี น สว่ นในประเทศไทยนน้ั สามารถพบได้ทุกภาคของประเทศ และยงั เปน็ สมนุ ไพรที่กำลังไดร้ บั ความนิยม ในการนำมาใช้ประโยชน์ในการรักษาโรคอีกด้วย เพราะเป็นยาที่มีความหมายในตัวเองไม่น้อย เพราะแม้แต่ชื่อก็ บอกอยู่แล้วว่า ฟ้าประทานมาให้ปราบโรคภัยไข้เจ็บต่าง ๆ ซึ่งเปรียบเสมือนเหล่าโจรร้าย ส่วนในภาษาจีนกลาง ยาตัวนี้มีชื่อว่า “ชวนซิเหลียน” แปลว่า “ดอกบัวอยู่ในหัวใจ” ซึ่งมีความหมายสูงส่งมาก วงการแพทย์จีนได้ยก ฟ้าทะลายโจรขึ้นทำเนียบเป็นยาตำราหลวงที่มีสรรพคุณโดดเด่นมากตัวหนึ่ง ที่สำคัญคือสามารถใช้เป็นยาเดี่ยว เพยี งตัวเดยี วก็มีฤทธ์ิแรงพอทจ่ี ะรักษาโรคได้ ซึง่ เปน็ คุณสมบัตทิ ี่หาไดย้ ากในสมนุ ไพรตัวอน่ื นอกจากน้ีฟ้าทะลายโจร ยังมคี วามสำคัญดา้ นต่าง ๆ ดังน้ี 13

14 ดา้ นการแพทย์และสาธารณสุข ตามศาสตร์การแพทย์แผนไทย “ฟ้าทะลายโจร” จัดเป็นสมุนไพรที่มีรสขม อยู่ในกลุ่มยาเย็น มีสรรพคุณทางการแพทย์แผนไทย ใช้บรรเทาอาการไข้หวัด แก้ไอและเจ็บคอ เป็นสมุนไพรที่ได้ถูกบรรจุอยู่ใน บัญชยี าหลกั แห่งชาติ พ.ศ. 2542 (บัญชียาจากสมนุ ไพร) กระทรวงสาธารณสขุ ในรูปแบบยาเดีย่ ว ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ได้มีการศึกษาวิจัยเกี่ยวสมุนไพรฟ้าทะลายโจรกันอย่างแพร่หลาย มีข้อมูล สนับสนุนจากงานวิจัยทางคลินิก พบว่า สมุนไพรฟ้าทะลายโจรมีส่วนช่วยรักษาอาการของโรคติดเชื้อเฉียบพลัน ของระบบทางเดินหายใจ (acute respiratory tract infection) เช่น อาการไอ อาการเจ็บคอได้ดี ในปี พ.ศ.2555 ได้มีข้อมูลงานวิจัย จากผู้ป่วยจำนวน 807 คน พบว่าผลิตภัณฑ์สารสกัดจากฟ้าทะลายโจรร่วมกับสมุนไพรอื่น ๆ ขนาดรับประทาน 31.5 - 200 มิลลิกรัม/วัน รับประทานเป็นเวลา 3 - 10 วัน มีผลช่วยลดความถี่และความรุนแรง ของอาการไอเน่ืองจากไขห้ วดั (common cold) และอาการอักเสบของระบบทางเดนิ หายใจสว่ นบนได้ในมุมมอง การเกิดโรคหรืออาการตามศาสตร์การแพทย์แผนไทยนั้น อาการไข้ ไอ เจ็บคอ เป็นอิทธิพลของธาตุไฟที่เพ่ิม ปริมาณสูงขึ้นทำให้เกิดอาการดังกล่าว เราจึงสามารถใช้สมุนไพรฤทธิ์เยน็ (สมุนไพรฟ้าทะลายโจร) เพื่อใช้ในการ รักษาอาการทีส่ ่งผลมาจากอทิ ธิพลของไฟท่เี พมิ่ ข้นึ ได้ พดู ง่าย ๆ คือ ใชค้ วามเย็น ปรับหรือลดปริมาณความร้อนใน รา่ งกายให้สมดุลนัน่ เอง แต่หากใชใ้ นปริมาณเกินความจำเปน็ กอ็ าจสง่ ผลทำใหร้ ่างกายมีปริมาณความเย็นเกินไป ส่งผลทำให้เกิดอาการไม่พึงประสงค์ตามมาได้ เช่น อาการชาตามร่างกาย แขนและขาอ่อนแรง ท้องอืดท้องเฟ้อ ท้องเสยี หรอื ผืน่ แพ้ตามร่างกาย เป็นตน้ สมุนไพรฟา้ ทะลายโจร มีสารสำคญั ท่ีออกฤทธท์ิ างยาสมนุ ไพรอยู่ 3 สารดว้ ยกนั โดยเป็นสารในกลุม่ Lactone ซง่ึ กค็ ือ สารแอดโดรกราโฟไลด์ (Andrographolide), สารนโี อแอนโดรกราโฟไลด์ (Neo-Andrographolide), และสาร 14 - ดีอ๊อกซี่แอนโดรกราโฟไลด์ (14 – deoxy - andrographolide) เป็นตน้ โดยส่วนทน่ี ำมาใช้เป็นยาสมุนไพร ได้แก่ ใบสด ใบแหง้ และท้งั ต้น โดยใบจะเกบ็ มาใช้ไดเ้ ม่อื ต้นมีอายุไดร้ าว 3-5 เดอื นซึ่งมีสตู รโครงสรา้ งทางเคมี [3] .......................................................... 3 ธนโชติ ธรรมชาติ.(2559).ฟ้าทะลายโจร (วิจัยนี้นี้เป็นส่วนหนึ่งของศูนย์ปฏิบัติการวิจัยและเรือนปลูกพืชทดลอง มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ วทิ ยาเขตกำแพงแสน). นครปฐม : มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ วทิ ยาเขตกำแพงแสน. 14

หลกั สตู ร การปลูกพืชสมุนไพรพื้นบ้ากนลุ่มฟอา้าชทีพเะกลษาตยรกโรจรรม 15 สูตรโครงสรา้ งของสารสำคญั ทพ่ี บในสมุนไพรฟา้ ทะลายโจร (ท่ีมาของภาพประกอบ : https://www.thairath.co.th/lifestyle/life/1826339) ในสถานการณ์ที่มีการแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา สายพันธุ์ใหม่ 2019 (Coronavirus Disease 2019 : COVID-19) ได้มีนักวิทยาศาสตร์ไทย ได้ทำการวิจัยทดลองทางห้องปฏิบัติการเพื่อหายาต้าน พบว่า “สารสกัดฟ้าทะลายโจร” สามารถยับยัง้ การเจริญเตบิ โตของไวรัสในหลอดทดลองได้ ทำให้กรมการแพทย์ แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ และองค์การเภสัชกรรม นำไปพัฒนาต่อยอดสู่ ยาฆ่าเชื้อไวรัสโควิด (COVID-19) ทีมนักวิจัยไทยพิสูจน์ได้ว่า “ฟ้าทะลายโจร” สามารถต้านเชื้อไวรัสได้ผลจริง ยิ่งไปกว่านั้น มีการค้นคว้าวิจัยของประเทศต่าง ๆ ที่เกี่ยวกับวิธีการรักษาไวรัสนี้ พบว่า “สมุนไพรไทย...ฟ้าทะลายโจร” ท่ีเป็นยามีฤทธิ์เพ่ิมภูมิคุ้มกนั โรคต้านการอักเสบและต้านไวรัสได้ โดยเฉพาะไวรสั ในกลุ่มโรคทางเดินหายใจ ทำให้ นำฟ้าทะลายโจรมาใชก้ บั ไข้หวัดใหญ่จนผปู้ ่วยมอี าการดขี ึน้ ตามลำดับ ฟ้าทะลายโจรจัดเป็นสมุนไพรที่ได้ถูกบรรจุอยู่ในบัญชียาหลักแห่งชาติ พ.ศ. 2542 (บัญชียาจาก สมุนไพร) กระทรวงสาธารณสุข และมีการเพิ่มเติมรายละเอียดของการใช้ฟ้าทะลายโจร เพื่อบรรเทาอาการของ โรคหวัดและการใช้เพื่อรักษาโรคโควิด (COVID-19) ในประกาศคณะกรรมการพัฒนาระบบยาแห่งชาติ เรื่อง บัญชี ยาหลักแห่งชาติด้านสมุนไพร (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2564 เมื่อวันที่ 4 มิถุนายน 2564 และมีผลใช้บังคับตั้งแต่วันถัดจาก วันประกาศในราชกิจจานุเบกษาเป็นต้นไป (ประกาศในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 138 ตอนพิเศษ 120 ลงวันที่ 4 มถิ ุนายน 2564 หน้า 46 - 47) โดยมีรายละเอียด ดังนี้ [1] .......................................................... 1 สำนักยา กลุ่มงานพัฒนาระบบงานระบบยาแห่งชาติและสารสนเทศ. (2556).บัญชียาจากสมุนไพร บัญชียาหลัก แห่งชาติ. นนทบรุ ี : สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสขุ . 15

16 (ทม่ี าของภาพ : https://media.nationthailand.com/uploads/images/contents/ w1024/2021/04/u15czb2njguzwJa9Tfqa.jpg?x-image-process=style/md) 1. ยาสารสกดั ผงฟ้าทะลายโจร ท่มี ี Andrographolide ไมน่ ้อยกว่ารอ้ ยละ 4 โดยนำ้ หนกั (w/w) รปู แบบยา : ยาแคปซลู (Capsule) ยาเม็ด (Tablet) เงอื่ นไข 1. ใช้สำหรบั บรรเทาอาการของโรคหวัด (Common cold) เชน่ ไอ เจ็บคอ นำ้ มกู ไหล มีไข้ 2. รับประทานในขนาดยาที่มีปริมาณ Andrographolide 60 - 120 มิลลิกรัมต่อวัน โดยแบ่ง ให้วันละ 3 คร้ัง ภาพประกอบท่ี 1 ภาพประกอบที่ 2 (ท่มี าของภาพประกอบท่ี 1 : https://siamrath.co.th/n/151980) (ที่มาของภาพประกอบท่ี 2 : https://www.thaiherbinfo.com/th/product/ฟ้าทะลายโจรแคปซลู ) 2. ยาสารสกดั จากฟ้าทะลายโจร รูปแบบยา : ยาแคปซูล (Capsule) ยาเม็ด (Tablet) ไม่ระบุบัญชี *** (สั่งจ่ายโดยแพทย์ เวชกรรม เน่ืองจากโรคโควดิ (COVID-19) ตอ้ งไดร้ ับการวินิจฉัยโดยแพทย์) 16

หลักสตู ร การปลูกพืชสมุนไพรพ้ืนบ้ากนลุ่มฟอา้าชทีพเะกลษาตยรกโรจรรม 17 เงื่อนไข 1. ใชก้ ับผู้ปว่ ยโรคโควิด (COVID-19) ที่มคี วามรนุ แรงน้อย เพือ่ ลดการเกิดโรคท่รี นุ แรง 2. เฉพาะผลติ ภัณฑ์สำเร็จรูปทีม่ กี ารควบคมุ ปรมิ าณ Andrographolide 3. รับประทานในขนาดยาที่มปี ริมาณ Andrographolide 180 มิลลิกรมั ต่อวนั โดยแบ่งให้วันละ3 คร้งั 4. ใช้ได้โดยผปู้ ระกอบวชิ าชพี เวชกรรม 5. มกี ารติดตามประเมินประสทิ ธผิ ล และความปลอดภัยหลงั การใช้อยา่ งเปน็ ระบบ (ทม่ี าของภาพประกอบ : https://www.rsmall.com/product/thongek-fah-talai-jone) 3. ยาฟา้ ทะลายโจร (ยาเดี่ยว) คำแนะนำ 1. บรรเทาอาการเจ็บคอ 2. บรรเทาอาการของโรคหวัด (Common cold) เช่น เจ็บคอ ปวดเมือ่ ยกล้ามเนื้อ ขนาดและวิธีใช้ รับประทานครงั้ ละ 500 มิลลิกรัม - 2 กรัม วันละ 4 ครั้ง หลังอาหารและก่อนนอน ข้อห้ามใช้ 1. ห้ามใช้ในผู้ท่มี อี าการแพ้ฟ้าทะลายโจร 2. หา้ มใช้ในหญงิ ตั้งครรภแ์ ละให้นมบตุ ร เนือ่ งจากอาจทำให้เกิดทารกวิรปู ได้ คำเตือน 1. หากใช้ติดตอ่ กนั เป็นเวลานาน อาจทำให้แขนขามีอาการชา หรอื ออ่ นแรง 2. หากใช้ฟ้าทะลายโจรติดต่อกัน 3 วัน แล้วไม่หาย หรือมีอาการรุนแรงขึ้นระหว่างใช้ยา ควรหยดุ ใช้ฃและพบแพทย์ 3. ควรระวังการใช้ร่วมกับสารกันเลือดเป็นลิ่ม (Anticoagulants) และยาต้านการจับตัวของ เกลด็ เลอื ด (Antiplatelets) 4. ควรระวงั การใชร้ ่วมกับยาลดความดันเลือด เพราะอาจเสริมฤทธิ์กนั ได้ 5. ควรระวังการใช้ร่วมกับยาที่กระบวนการเมแทบอลิซึม ผ่านเอนไซม์ Cytochrome P450 (CYP) เนอื่ งจากฟ้าทะลายโจรมีฤทธ์ิยับยงั้ เอนไซม์ CYP1A2, CYP2C9 และCYP3A4 17

18 อาการไม่พึงประสงค์ อาจทำให้เกิดอาการผิดปกติของทางเดินอาหาร เช่น ปวดท้อง ท้องเดิน คลื่นไส้ เบื่ออาหาร วงิ เวียนศรี ษะ ใจสน่ั และอาจเกิดลมพิษได้ (ทมี่ าของภาพประกอบ : ศนู ย์ฝึกและพฒั นาอาชีพราษฎรไทยบรเิ วณชายแดนสระแก้ว) ภาพประกอบท่ี 1 ภาพประกอบท่ี 2 (ที่มาของภาพประกอบที่ 1 : https://www.matichon.co.th/local/quality-life/news_2676865) (ทมี่ าของภาพประกอบที่ 2 : https:// https://www.thebangkokinsight.com/news/politics- general/politics/639382/) นอกจากนี้ มีผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพและการรักษาโรคจากทั้งศาสตร์ตะวันออกและตะวันตก ยังมีการค้นคว้าและวิจัยเกี่ยวกับสารสกัดจากสมุนไพรฟ้าทะลายโจร จากผลการศึกษาและวิจัยพบว่าฤทธิ์ทาง เภสัชวิทยาของฟ้าทะลายโจรมีสาระสำคัญชื่อว่า “สารแอนโดรกราโฟไลค์” (Andrographolide) ช่วยยับย้ัง การแบ่งตัวของไวรัสได้ในทุกระยะ ช่วยยับยั้งการอักเสบ และยังมีสารประกอบสาร Lactone 4 ชนิดที่มีฤทธ์ิฅ เย็นหนืด ช่วยจับโปรตีนของไวรัสให้อยู่กับที่ ทำให้ฤทธิ์ของฟ้าทะลายโจรต้านไวรัสได้ดียิ่งขึ้น และช่วยป้องกัน ผลขา้ งเคยี งจากยาปฏชิ วี นะได้ ลดการบีบตัวของลำไส้ต้านเชื้อแบคทเี รียทเี่ ปน็ สาเหตุของอาการทอ้ งเสยี ชว่ ยรักษา อาการไอ เจ็บคอป้องกนั และบรรเทาหวดั สำหรับแพทย์แผนจีนนั้นระบุว่า ฟ้าทะลายโจรมีฤทธิ์เย็นจัด มีรสขมและแห้ง มีสรรพคุณ ลดความร้อน ทั้งความร้อนในร่างกายและความร้อนเกินที่เข้ามาในร่างกาย เช่น ติดเชื้อไวรัส แบคทีเรีย ช่วยดูด 18

หลกั สูตร การปลูกพืชสมุนไพรพื้นบ้ากนลุ่มฟอา้าชทีพเะกลษาตยรกโรจรรม 19 ความชื้นในร่างกาย ขจัดเสลดของเหลวต่าง ๆ ให้แห้ง จึงช่วยลดอุณหภูมิร่างกายได้เวลาเป็นไข้ขึ้นสงู ลดเจ็บคอ ช่วยเรอื่ งการทำงานของปอดเปน็ หลัก ยงิ่ ไปกว่าน้นั ผวู้ ิจัยยงั ไดท้ ดลองใช้กบั ตนเอง คอื การใช้ฟา้ ทะลายโจรควบคู่ กับสูตรยาจีน เพื่อช่วยลดอุณหภูมิความร้อนให้คนไข้ เพราะสามารถใช้ร่วมกันได้ ผู้วิจัยแนะนำให้กินแบบ ธรรมชาติ คอื กนิ เปน็ ใบท้งั แบบสดหรอื แบบตากแห้งบดก็ได้ ดา้ นอาหารและการบริโภค ฟ้าทะลายโจร นอกจากจะมีการนำไปใช้เป็นตัวยาในการรักษาโรคตา่ ง ๆ แล้ว ยังสามารถนำมา เป็นวัตถุดิบในการประกอบอาหารต่าง ๆ เช่น อาหารคาว อาหารว่าง และเครื่องดื่ม เพราะฟ้าทะลายโจร มีสารแอนโดรกราโฟไลค์ (Andrographolide) ช่วยยับยั้งการแบ่งตัวของไวรัสได้ในทุกระยะและช่วยยับย้ัง การอกั เสบ และยังมสี ารประกอบสาร Lactone 4 ชนดิ ทีม่ ีฤทธเ์ิ ย็นหนดื ช่วยจับโปรตีนของไวรัสให้อย่กู ับที่ ทำให้ ฤทธขิ์ องฟ้าทะลายโจรตา้ นไวรัสไดด้ ียงิ่ ข้ึน และช่วยป้องกันผลข้างเคียงจากยาปฏชิ วี นะได้ ลดการบีบตัวของลำไส้ ต้านเช้อื แบคทีเรยี ทีเ่ ปน็ สาเหตุของอาการท้องเสีย ชว่ ยรกั ษาอาการไอ เจ็บคอปอ้ งกันและบรรเทาหวดั สำหรบั แพทย์ แผนจีนนั้นระบุว่า ฟ้าทะลายโจรมีฤทธิ์เย็นจัด มีรสขมและแห้ง มีสรรพคุณลดความร้อน ทั้งความร้อนในร่างกายและ ความร้อนเกินที่เข้ามาในร่างกาย เช่น ติดเชื้อไวรัส แบคทีเรีย ช่วยดูดความชื้นในร่างกาย ขจัดเสลดของเหลวต่าง ๆ ให้แห้ง จึงช่วยลดอุณหภูมิร่างกายได้เวลาเป็นไข้ขึ้นสูง ลดเจ็บคอ ช่วยเรื่องการทำงานของปอดเป็นหลัก สำหรับหมอเองก็ใชฟ้ า้ ทะลายโจรควบคู่กับสตู รยาจนี เพอ่ื ช่วยลดอุณหภูมิความร้อนใหค้ นไข้ เพราะสามารถใช้ร่วมกันได้ หมอแนะนำให้กินแบบธรรมชาติ คือ กินเป็นใบท้ังแบบสดหรอื แบบตากแหง้ บดก็ได้ เชน่ แบบใบสด ประมาณวันละ 2-3 ใบ เปน็ ระยะเวลาติดต่อกัน 3 เดอื นในชว่ งฤดูหนาว จะช่วยกระตุ้น ภูมคิ มุ้ กันร่างกายได้ แบบตากแห้งแล้วบดใส่แคปซูล กินวันละ 1 แคปซูล (ประมาณ 500 มิลลิกรัม) ติดต่อกันทุกวัน เป็นเวลา 3 เดือน ระยะเวลา และขนาดปรมิ าณประมาณน้ยี งั ไม่มผี ลข้างเคียงเรื่องการทำลายตบั ดังนั้น จากประโยชนด์ ังกล่าว จึงได้มีการนำฟ้าทะลายโจรยังมาประกอบอาหารได้ เช่น บราวนีช่ าเขียว ฟ้าทะลายโจร ลูกอมหา้ สหาย นำ้ ฟ้าทะลายโจรโซดามะนาว สมทู ตี้ปอ้ มทะลายฟ้า เมี่ยงคำสมนุ ไพรฟ้าทะลายโจร และไข่เจียว ฟา้ ทะลายโจร เปน็ ต้น นำ้ ฟา้ ทะลายโจรโซดามะนาว สมทู ต้ีปอ้ มทะลายฟ้า ลกู อมหา้ สหาย 19

20 ด้านเศรษฐกิจ (ท่มี าของภาพประกอบ : https://www.bangkokbanksme.com/en/covid-19-andrographis-paniculata) [4] ธุรกิจสมุนไพรไทยยังคงมีโอกาสเติบโตในตลาดโลกได้อีกยาวไกล ซึ่งมีปัจจัยสนับสนุนจากเทรนด์ การบริโภคของกลุ่มคนรุ่นใหม่ที่นิยมใช้สมุนไพรไทย เช่น ขมิ้นชัน กราวเครือขาว กระชายดำ ใบบัวบก กระชายดำ ไพล ฯลฯ เนื่องจากเป็นทางเลือกดูแลสขุ ภาพ มีความปลอดภัยสูงและมาจากธรรมชาติ โดยในปี 2562 ที่ผ่านมา กรมส่งเสริมการค้าระหว่างประเทศ ระบุว่า ตลาดสมุนไพรไทยมีมูลค่ามากกว่า 18,200 ล้านบาท และปี 2563 แนวโน้มพ่งุ ทะลุมากกวา่ 20,000 ล้านบาท ล่าสุดทั่วโลกกำลังจับมองตลาดสมุนไพรฟ้าทะลายโจร จะมีมูลค่ามหาศาลหลังจากกรมการแพทย์ แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก ยนื ยนั เม่ือวันที่ 19 เมษายน 2563 ถึงผลทดลองใช้ยาสมุนไพร “ฟา้ ทะลายโจร” กับผู้ป่วยติดเชื้อไวรัสโควิด (COVID-19) ระดับรุนแรงน้อย พบว่า สามารถยับยั้งและฆ่าเชื้อโรคดังกล่าวได้ โดยให้ ผปู้ ว่ ยกินทันทีเมอ่ื มีอาการไข้ ด้วยเหตุนี้แนวโน้มตลาดภายในประเทศและต่างประเทศมีความต้องการสูงในอนาคต โดยเฉพาะ กลุ่มธุรกิจด้านการแพทย์ และตลาดส่งออกที่ต้องการสินค้าจากไทยเป็นจำนวนมาก ซึ่งปัจจุบันไทยมียาสมุนไพร อยู่ในสต็อกแค่ 1 ล้านชุด เพราะสมุนไพรฟ้าทะลายโจนยังขาดแคลน ทำให้ขาดความต่อเนื่องในการผลิตยาสมุนไพร ป้อนตลาดภายในและต่างประเทศ ซึ่งส่งผลดีต่อกลุ่มเกษตรชาวไทยให้หันมาขยายพื้นที่เพาะปลูกพืชสมุนไพร ฟ้าทะลายโจรแทนเพราะปลูกข้าว ซึ่งสมุนไพรฟ้าทะลายโจรกำลังกลายเป็นพืชเศรษฐกิจตัวใหม่ สร้างรายได้ให้ เกษตรกรมั่นคงยั่งยืน นอกจากมีราคาสูง ดูแลง่าย ปลูกได้ตลอดทั้งปีแล้วยังมีตลาดรองรับแน่นอน หลังจาก กรมการแพทย์แผนไทยฯ จบั มือกับภาคเอกชนวางแผนเดินหน้าผลิตยาสมนุ ไพรฟ้าทะลายโจรส่งออกไปขายท่ัวโลก .......................................................... 4 สมุนไพร ‘ฟ้าทะลายโจร’ พชื เศรษฐกจิ ต้านโควิด. [ออนไลน์]. เขา้ ถึงไดจ้ าก https://www.bangkokbanksme.com/en/covid-19-andrographis-paniculata. (วันทีส่ บื คน้ ขอ้ มูล 27 กรกฎาคม 2564) 20

หลักสตู ร การปลูกพืชสมุนไพรพ้ืนบ้ากนลุ่มฟอา้าชทีพเะกลษาตยรกโรจรรม 21 [5] หลังเกิดการแพร่ระบาดของไวรัสโควิด (COVID-19) คุณสมัย คูณสุข ประธานที่ปรึกษากลุ่ม สมุนไพรบ้านดงบัง ตำบลดงขี้เหล็ก อำเภอเมือง จังหวัดปราจีนบุรี บอกว่า ฟ้าทะลายโจรกำลังกลายเป็น พืช สมนุ ไพรเศรษฐกิจตวั ใหมม่ าแรง และเกษตรกรชาวไทยตอ้ งหันมาให้ความสนใจมากย่งิ ขนึ้ เพราะเปน็ พชื เศรษฐกิจ สร้างรายได้ยั่งยืนให้กับเกษตรกรไทยในอนาคตข้างหน้า เนื่องจากสมุนไพรฟ้าทะลายโจรกำลังขาดแคลนอย่างหนัก นอกจากสินคา้ มจี ำนวนจำกดั แล้ว พ่อค้าคนกลางแยง่ กันซอ้ื เพ่ือส่งโรงพยาบาลผลิตยา ทำให้ราคาขายแพงขน้ึ ตามไปด้วย ขณะเดียวกันประชาชนชาวไทยหันมากินยาสมุนไพรฟ้าทะลายเป็นจำนวนมากกว่าแต่ก่อน เพื่อกิน ป้องกันการติดเช้ือโควดิ เพิ่มสูงต่อเน่ือง เพราะมีความเชื่อว่าสามารถป้องกันโรคโควิดได้ และยิ่งกรมการแพทย์แผนไทยฯ ออกมารับรองยาสมุนไพรฟ้าทะลายโจรสามารถยับยั้งและสกัดโรคโควิด (COVID-19) ได้ ยิ่งทำให้มีคนแห่ไปซื้อ ยาสมนุ ไพรฟา้ ทะลายโจรมาเก็บไว้เป็นยาสามัญประจำบ้านไว้กินยามป่วยไข้ ซ่ึงทีผ่ า่ นมาช่วง ประชาชนถึงกับแห่ไป ซื้อยาสมุนไพรฟ้าทะลายโจรแน่นโรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศร จังหวัดปราจีนบุรี ถึงขั้นต้องจองใบคิวซ้ือ เพราะผลิตไม่ทัน จึงทำให้มองว่าสมุนไพรฟ้าทะลายโจร จะกลายเป็นพืชเศรษฐกิจตัวใหม่แห่งอนาคต ที่จะสร้าง มูลค่าทางการตลาดมหาศาล และยังเป็นโอกาสดีที่เกษตรกรไทยจะเร่งเพาะปลูกสมุนไพรฟ้าทะลายโจร ใหเ้ พยี งพอตอ่ ความต้องการของตลาด สร้างรายไดม้ ่นั คงใหก้ บั ครอบครัว” คุณสมัย กล่าวต่อว่า ปัจจุบันทางกลุ่มสมุนไพรบ้านดง ถือว่าเป็นแหล่งผลิตสมุนไพรฟ้าทะลายโจร แหล่งใหญ่ในภาคตะวันออกของประเทศไทย มีพื้นที่เพาะปลูกทั้งหมดกว่า 70 ไร่ โดยผลิตภัณฑ์ทั้งหมดส่งให้ โรงพยาบาลเจ้าพระยาอภัยภูเบศรแห่งเดียว อย่างไรก็ตามในขณะนี้ ทางกลุ่มสมุนไพรบ้านดงเตรียมให้สมาชิก ขยายพน้ื ท่เี พราะปลกู อกี ประมาณ 200 ไร่ เพอ่ื รองรบั ความต้องการของตลาดท่ีคาดวา่ จะส่งั ซื้อจำนวนมาก อย่างไรก็ตาม สำหรับสมุนไพรฟ้าทะลายโจร คือ กลุ่มพืชที่มีสรรพคุณทางยาและอยู่คู่ครัวเรือนกับ วิถีชีวิตของคนไทยมาอย่างช้านาน ซึ่งประเทศไทยมีข้อได้เปรียบทางภูมิศาสตร์ในการเพาะปลูก และยังนับได้ว่า สมุนไพรเป็นตัวชูโรงอีกตัวหนึ่งในวงการอุตสาหกรรมธุรกิจเพื่อสุขภาพของไทย ซึ่งเป็นที่ยอมรับในระดบั สากลถึง สรรพคุณที่ช่วยบำรุงสุขภาพร่างกายของผู้บริโภค และจึงเป็นโอกาสของผู้ประกอบการไทยมองหาช่องทางนำสินค้า สมุนไพรเขา้ ไปเจาะตลาดทัว่ โลก (ทีม่ าของภาพประกอบ : https://www.bangkokbanksme.com/en/covid-19-andrographis-paniculata) .......................................................... 5 คณุ คา่ แห่งสมุนไพร สรา้ งรายไดเ้ กษตรกรบา้ นดงบัง ปราจนี บรุ ี ดว้ ยแปลงเกษตรอนิ ทรยี ์. [ออนไลน]์ . เข้าถงึ ไดจ้ าก https://www.technologychaoban.com/agricultural-technology/article_109740. (วันที่สืบค้นข้อมูล 27กรกฎาคม 2564) 21

22 ด้านอุตสาหกรรม (ท่มี าของภาพประกอบ : https://kasikornresearch.com/th/analysis/k-social-media/Pages/ThaiHerb- FB200420.aspx) [6]ฟ้าทะลายโจร ถกู พูดถึงมากขน้ึ ในช่วงของการระบาดของโรคโควิด (COVID - 19) ในประเทศไทย เนื่องจากเป็นสมุนไพรที่มีสารสำคัญอย่างแอนโดรกราโฟไลด์ ที่ช่วยเสริมภูมิคุ้มกันไวรัสที่ทำให้เกิดการติดเช้ือ ทางเดินหายใจได้ ด้วยเหตุน้ี ในช่วง 1-2 เดือนที่ผ่านมา ฟ้าทะลายโจรจึงเริ่มเป็นที่ต้องการของตลาดมากข้ึน ปัจจุบันฟ้าทะลายโจรถูกบรรจุอยูใ่ นบัญชียาหลกั แห่งชาติ พ.ศ. 2542 และถูกส่งเสริมให้ใช้เป็นกลุ่มยาลำดับแรก (First line drug) เพื่อทดแทนยาแผนปัจจุบัน อาทิ Amoxicillin และ Norfloxacin โดยมีข้อบ่งชี้ทางยาคือ แกไ้ ข้ เจบ็ คอ รวมถึงรักษาอาการทอ้ งเสีย เมื่อวิเคราะห์ถึงสถานภาพของฟ้าทะลายโจรในไทยจะพบว่า ในปี 2561 ไทยมีเนื้อที่เพาะปลูก ฟ้าทะลายโจร ประมาณ 138 ไร่ ใน 3 จังหวัดหลัก คือ นครปฐม ราชบุรี และลำปาง ซึ่งให้ผลผลิตราว 188,724 กก./ปี โดยผู้มสี ว่ นเกี่ยวขอ้ งในหว่ งโซ่การผลิตฟ้าทะลายโจรจะมอี ยู่ 3 กลุ่มหลัก คอื ผู้ผลิตขัน้ ต้น (กลุ่มเกษตรกร) ผู้ผลิตขั้นกลาง (โรงงานแปรรูปสมุนไพร) และผู้ผลิตขั้นปลาย (กลุ่มธุรกิจยาและโรงพยาบาล) โดยผลผลิต ส่วนใหญ่ที่ผลิตได้จะถูกแปรรปู และนำมาสกัดเป็นสารต้ังต้นเพื่อนำไปใช้ในอุตสาหกรรมต่อเนื่อง ซึ่งหลัก ๆ ก็คือ การผลติ สนิ คา้ ในกลุ่มยาเพื่อทดแทนยาแผนปัจจุบนั ดังนั้น การบริโภคสว่ นใหญ่จงึ อยู่ท่ีตลาดในประเทศ โดยหาก ไลม่ ลู ค่าเพิ่มท่ีเกิดข้ึนตลอดหว่ งโซ่การผลิตจะพบว่า ราคาทีเ่ กษตรกรขายได้เฉล่ียอยู่ท่ี 36.8 บาท/กก. แต่หากอยู่ ในรูปแบบผงฟ้าทะลายโจรจะอยู่ที่ 300 - 600 บาท/กก. ในขณะที่สารสกัดจากฟ้าทะลายโจรราคาจะอยู่ท่ี 2,500-3,500 บาท/กก. สะทอ้ นถงึ ความสำคญั ในการแปรรูปและมลู คา่ ตลาดที่เพ่ิมขึน้ กวา่ 10 - 100 เท่า 22

หลกั สตู ร การปลูกพืชสมุนไพรพื้นบ้ากนลุ่มฟอา้าชทีพเะกลษาตยรกโรจรรม 23 ศูนย์วิจัยกสิกรไทย มองว่า หลังเกิดสถานการณ์การแพร่ระบาดของ COVID-19 ความต้องการ ฟ้าทะลายโจรที่เพิ่มมากขึ้น ทั้งจากลูกค้าทั่วไป (B2C) และกลุ่มลูกค้าในอุตสาหกรรมต่อเนื่อง (B2B) น่าจะผลักดัน ใหผ้ ้มู สี ว่ นเกี่ยวข้องในหว่ งโซ่การผลิตขยายกำลังการผลิตฟ้าทะลายโจร อยา่ งไรก็ดี การผลติ สมนุ ไพรกลุ่มฟ้าทะลายโจร ในไทยยังมีความทา้ ทายอยู่ไม่น้อย ประเดน็ แรก คือ ผลผลิตในปัจจบุ ันทยี่ ังมีไม่มากนัก ซ่งึ หากมีความต้องการในตลาด เพมิ่ สูงในระยะส้ัน ดงั เช่นชว่ ง COVID-19 อาจเกิดความไม่เพยี งพอของผลผลิต แมว้ า่ ในระยะหลงั จะมีการสง่ เสริม ใหส้ ามารถเพาะปลูกไดท้ ัว่ ประเทศ แต่ก็ยังมีความทา้ ทายประการท่ีสอง น่นั คือ ความไมส่ ม่ำเสมอของผลผลิตและ ปรมิ าณสารสำคัญที่ไดจ้ ากผลผลติ ภายใต้การผลติ แบบระบบเปดิ ซ่งึ จะขน้ึ อยู่กับสภาพแวดลอ้ ม โดยเฉพาะสภาพอากาศ และพืน้ ทีเ่ พาะปลูกเป็นสำคัญ ส่งผลใหป้ จั จุบนั ไทยยังไมส่ ามารถขยายการผลิตได้อย่างรวดเรว็ หรือแม้กระท่ังจะขยับ ไปสกู่ ารสง่ ออก ดงั น้ัน ภาครัฐจึงสนบั สนนุ ให้มีการปลูกสมุนไพรในโรงงานผลิตพืช (Plant Factory) ท่ีมีระบบปิด เพื่อให้ได้คุณภาพของสมุนไพรที่สูง และสามารถควบคุมสภาพแวดล้อม ซึ่งจะได้ปริมาณสารสำคัญมากขึ้นและ ผลผลิตมีความสม่ำเสมอ สามารถป้อนสู่ตลาดอุตสาหกรรมต่อเนื่อง แต่ก็คงไม่ใช่เรื่องง่ายนัก โดยเฉพาะสำหรับ กลุ่มเกษตรกรส่วนใหญ่ ที่มีข้อจำกัดเรื่องงบประมาณในการลงทุน เพราะต้นทุนการผลิตเริ่มต้นยังสูงอยู่ที่ราว 3 ล้านบาท ซึ่งหากจะสามารถทำได้คงต้องอาศัยเวลา ทั้งในเรื่องของความพร้อมด้านการลงทุนและองค์ความรู้ ด้านเทคโนโลยีการผลิตขั้นสูง นอกจากนี้ หากวิเคราะห์มิติด้านการตลาดของฟ้าทะลายโจร ก็อาจจะต้องแข่งขัน กับสินค้าทดแทนอื่นๆ ที่มีสรรพคุณทางยาที่ใกล้เคียงกัน อาทิ ยาพาราเซตามอล เอ็กไคเนเซีย (Echinacea: สมุนไพร ท้องถิ่นของสหรัฐฯ/แคนาดา) รวมถงึ ตำรบั ยาจนี และตำรบั ยาไทยบางกลุ่ม ทั้งนี้ ศักยภาพการเติบโตของฟ้าทะลายโจรในไทย ประการสำคัญคงอยู่ที่การเพิ่มประสิทธิภาพ การเพาะปลูกและการสร้างมูลค่าเพิ่มไปสู่การใช้เป็นสารตั้งต้นในกลุ่มยาและอาหารเสริม เพื่อให้สอดรับไปกับ นโยบายภาครฐั ท่ตี ้องการยกระดับการผลิตพชื สมุนไพร และตอ่ ยอดการแปรรูปสมนุ ไพรไปสู่อุตสาหกรรมต่อเนื่อง เป้าหมายตามแผนพัฒนาเศรษฐกิจชีวภาพ (Bioeconomy) ซึ่งทุกฝ่ายคงต้องร่วมกันสนับสนุนอย่างจริงจัง อนึ่งหากในอีก 3 ปีข้างหน้า ภายใต้เงื่อนไขผลผลิตฟ้าทะลายโจรระบบเปิดสามารถเพิ่มขึ้นเฉลี่ยร้อยละ 5 และมี โรงงานผลิตพืชเพื่อใช้ในการผลิตฟ้าทะลายโจรเพิ่มขึ้นอย่างน้อย 5 แห่ง ประเมินว่าจะสามารถทำให้ผลผลิต ฟ้าทะลายโจรทั้งระบบเพิ่มขึ้นราว 17 - 22% จากผลผลิตในปัจจุบัน เป็น 220,800 - 230,200 กก./ปี โดยผลผลิตที่ได้จากโรงงานผลิตพืชที่มีปริมาณสารสำคัญมากขึ้น น่าจะสามารถจำหน่ายได้ในราคาที่สูงขึ้นราว 1.5 - 2.0 เท่า .......................................................... 6 ฟา้ ทะลายโจร ยกระดับการผลติ สมนุ ไพรไทย สู่อุตสาหกรรมยา. [ออนไลน]์ . เขา้ ถงึ ได้จาก https://kasikornresearch.com/th/analysis/k-social-media/Pages/ThaiHerb-FB200420.aspx. (วันที่สืบค้นข้อมูล 27 กรกฎาคม 2564) 23

24 ด้านเกษตรกรรม [7] (ท่มี าของภาพประกอบ : ศนู ยฝ์ ึกและพฒั นาอาชีพราษฎรไทยบริเวณชายแดนสระแก้ว) ปัจจุบัน “ฟ้าทะลายโจร” เป็นพืชสมุนไพรที่กำลังเป็นที่สนใจของสังคมไทยอยู่ในขณะนี้ เนอ่ื งจากสามารถใช้รักษาผปู้ ่วยโรคโควิด (COVID - 19) ควบคู่กับการแพทย์แผนปัจจุบัน มสี าร “แอนโดรกราโฟไลด์” ซ่งึ มีสรรพคุณสามารถลดความรุนแรงของโรคในผู้ป่วยโรคโควิด (COVID - 19) ท่มี ีอาการไมห่ นักได้ กรมส่งเสริม การเกษตรในฐานะหน่วยงานส่งเสริมการเกษตรดา้ นพืชได้ดำเนินการสนับสนุน ถ่ายทอดองค์ความรูแ้ ก่เกษตรกร ผู้ปลูกพืชสมุนไพรอย่างต่อเนื่องมาโดยตลอด เพื่อให้เกษตรกรนำองค์ความรู้ไปปรับใช้ในพื้นที่การเพาะปลูก ให้ ผลผลติ ท่ีได้มีคุณภาพ มมี าตรฐาน และมสี าระสำคัญเพยี งพอ ตลอดจนมชี ่องทางการจำหน่ายที่แนน่ อน ประกอบ กับในปี 2564กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ จึงได้มีนโยบายส่งเสริมสนับสนุนเพื่อให้พืชสมุนไพรเป็นพืชทางเลือก ซ่ึง เป็นการพัฒนาพชื สมนุ ไพรและเปิดโอกาสให้พืชสมุนไพรขยายออกสู่ตลาดได้มากยิ่งขนึ้ ทงั้ น้ี จากความสำเร็จของโครงการบา้ นพอเพียงเลยี้ งชวี ิตสโู้ ควดิ (COVID - 19) ที่ได้มกี ารมอบ พชื ผักและสมุนไพร 7 ชนิดใหแ้ ก่เกษตรกรในปีทีผ่ า่ นมา รวมท้ังสิน้ กวา่ 3.7 ลา้ นต้น โดยมีฟ้าทะลายโจร รวมอยู่ด้วย และจากความต้องการต้นพันธุ์ฟ้าทะลายโจรของประชาชนมีปรมิ าณมาก จึงไดส้ ั่งการให้กองขยายพนั ธพ์ุ ืชนำ เมลด็ พนั ธฟุ์ า้ ทะลายโจรมาเพาะขยายพันธุ์ และต่อยอดสูโ่ ครงการผลติ ตน้ พนั ธุ์ฟา้ ทะลายโจรสนบั สนุนการรักษา โรคตดิ เช้ือไวรสั โคโรนา 2019 (COVID-19) ผา่ นศนู ยข์ ยายพันธพ์ุ ืชทง้ั 10 ศูนย์ ไดแ้ ก่ จงั หวัดชลบรุ ี ตรัง นครราชสีมา นครศรธี รรมราช บุรรี ัมย์ พษิ ณโุ ลก มหาสารคาม ลำพูน สพุ รรณบุรี และอุดรธานี ซง่ึ คาดวา่ จะสามารถมอบต้น พันธ์ุฟา้ ทะลายโจร ใหแ้ ก่เกษตรกรและประชาชนทั่วไปไดใ้ นช่วงสิน้ เดอื นสิงหาคม 2564 โดยจะให้บริการศูนยล์ ะ 50,000 ตน้ รวมจำนวนท้ังสิ้น 500,000 ต้น ทงั้ น้ีทางกรมส่งเสรมิ การเกษตรจะแจง้ วนั พร้อมให้บริการต้นพนั ธุ์ที่ แน่นอนอีกครัง้ หน่ึง นอกจากนี้สำนักงาน กศน.ได้มีนโยบายขับเคลื่อนกิจกรรมภายใต้โครงการ “กศน. ห่วงใยร่วมต้าน ภัยโควิด-19 “โดยประกอบไปด้วย 3 กิจกรรมหลัก ได้แก่ กิจกรรมที่ 1 มอบหมายให้กศน.จังหวัดทุกแห่งจัด ฝึกอบรมการจัดทำหน้ากากผ้าอนามัย เจล แอลกอฮอล์ น้ำยาเอนกประสงค์ต่าง ๆ โดยเปิดกลุ่มสนใจให้แก่ ประชาชนในพื้นที่ ส่วนกิจกรรมที่ 2 “ล้านเมล็ดพันธุ์สู้ภัยโควิด” มอบหมายให้ศูนย์ฝึกและพัฒนาอาชีพราษฎร 24

หลักสตู ร การปลูกพืชสมุนไพรพื้นบ้ากนลุ่มฟอา้าชทีพเะกลษาตยรกโรจรรม 25 ไทยบริเวณชายแดนทุกแห่ง ศูนย์ฝึกวิชาชีพจ.กาญจนบุรี ศูนย์ฝึกและพัฒนาอาชีพเกษตรกรรมวัดญาณสังวรา รามวรมหาวิหารอันเนื่องมาจากพระราชดำริ และกศน.จ.สมุทรสาคร ปลูกผักเพื่อเพาะเมล็ดฟ้าทะลายโจร ขม้ิน กระชาย แจกจ่ายทุกจังหวัด รวมทั้งสำนักงานกศน.ทุกจังหวัด สถานศึกษา และห้องสมุดประชาชนทุกแห่งทั่ว ประเทศ พร้อมจัดสอนหลกั สูตรปลูกผกั สูภ้ ัยโควิดอกี ดว้ ย (ทม่ี าของภาพประกอบ : ศูนย์ฝกึ และพฒั นาอาชีพราษฎรไทยบรเิ วณชายแดนสระแกว้ ) (ทม่ี าของภาพประกอบ : ศูนยฝ์ กึ และพฒั นาอาชีพราษฎรไทยบริเวณชายแดนมุกดาหาร) .......................................................... 7 กรมส่งเสริมการเกษตร หนุนเกษตรกร-ประชาชนปลูก ‘ฟา้ ทะลายโจร’ พร้อมหาตลาดรองรับ. [ออนไลน์]. เขา้ ถงึ ได้ จาก https://www.posttoday.com/economy/news/658699. (วันที่สืบคน้ ขอ้ มูล 27กรกฎาคม 2564) 25

26 ใบงานที่ 1 เรื่อง ความรเู้ บ้ืองตน้ เกีย่ วกับพชื สมุนไพรพ้นื บา้ น ฟ้าทะลายโจร คำช้แี จง หลังจากท่ผี ้เู รยี นได้ศึกษาข้อมลู ความรู้เก่ยี วกับความร้เู บ้อื งตน้ เกี่ยวกับพชื สมนุ ไพรพืน้ บา้ น ฟา้ ทะลายโจรแลว้ จงตอบคำถามดังต่อไปนี้ 1. จงบอกลกั ษณะทว่ั ไปของพืชสมุนไพรพนื้ บา้ น ฟ้าทะลายโจร 1.1 ช่ือสามญั 1.2 ชื่อวิทยาศาสตร์ 1.3 ชือ่ อนื่ 1.4 ถิ่นกำเนดิ 2. จงบอกลกั ษณะทางพฤกษศาสตรข์ องพืชสมุนไพรพ้ืนบ้าน ฟ้าทะลายโจร 2.1 ลำต้น 2.2 ใบ 2.3 ดอก 2.4 ผล 3. จงอธิบายความสำคัญของพชื สมนุ ไพรพนื้ บ้าน ฟ้าทะลายโจรในด้านตา่ ง ๆ มาพอสังเขป แลว้ นำเสนอใน รูปแบบแผนผังความคิด Mind mapping 3.1 ด้านการแพทย์และสาธารณสุข 3.2 ด้านอาหารและการบริโภค 3.3 ด้านเศรษฐกจิ 3.4 ดา้ นอุตสาหกรรม 3.5 ด้านเกษตรกรรม 26

หลกั สตู ร การปลูกพืชสมุนไพรพื้นบ้ากนลุ่มฟอา้าชทีพเะกลษาตยรกโรจรรม 27 แนวคำตอบ ใบงานท่ี 1 เรื่อง ความรูเ้ บอื้ งตน้ เก่ียวกบั พชื สมนุ ไพรพ้นื บ้าน ฟา้ ทะลายโจร 1. ตอบ ลักษณะทัว่ ไปของพชื สมุนไพรพนื้ บา้ น ฟ้าทะลายโจร ช่อื วิทยาศาสตร์ : Andrographis paniculata (Burm.f.) Wall.ex Nees ชื่อสามัญ : Kariyat , The Creat วงศ์ : ACANTHACEAE ชื่ออ่นื เชน่ - กรงุ เทพฯ : นำ้ ลายพังพอน ฟา้ ละลายโจร - สงขลา : หญ้ากันงู - พนสั นิคม) : ฟ้าสาง - รอ้ ยเอด็ : เขยตายยายคลุม สามสิบดี - ยะลา : เมฆทะลาย - พทั ลุง : ฟ้าสะท้าน ถนิ่ กำเนิด : อินเดีย จนี และศรลี งั กา 2. ตอบ ลกั ษณะทางพฤกษศาสตรข์ องพืชสมุนไพรพืน้ บ้าน ฟา้ ทะลายโจร 1. ลำตน้ ฟ้าทะลายโจรจดั เป็นพืชล้มลุกท่มี ีลำตน้ สงู ประมาณ 30-70 เซนติเมตร หรือประมาณ 1-2 ศอก ลำตน้ เปน็ สเ่ี หลีย่ ม แตกก่ิงมาก ทกุ ส่วนของตน้ มีรสขม ก่ิงเปน็ ใบสีเหลีย่ ม 2. ใบ คือ เป็นใบเดย่ี ว ออกเรยี งตรงข้ามกัน ลกั ษณะใบรูปไขร่ ียาว แคบโคนใบ และปลายใบแหลม ขอบ ใบเรียบ แผน่ ใบเรียบเกล้ยี งมสี ีเขยี ว 3. ดอก คือ ออกดอกเป็นช่อ ตามซอกใบและปลายกิ่ง ดอกมีขนาดเล็ก สีขาว กลีบรองดอกมี 5 กลีบ กลีบดอกมี 5 กลีบ โคนตดิ กันเป็นหลอดปลายแยกเปน็ 2 ทาง กลบี ล่างมี 2 อนั อับเกสรสีมว่ งแดง และมีขนยาว ๆ 4. ผล คือ เป็นฝัก เมื่อแก่เป็นสีน้ำตาล แตกได้ ภายในมีเมล็ดจำนวนมาก คล้ายฝักต้อยติ่ง แต่ผอม และมีขนาดเล็ก เมื่อฝักแก่จะแตกออกเป็น 2 ซีกอยู่บนต้น ซึ่งทำให้มองเห็นเมล็ดวางอยู่ในผลได้ชดั ปลายแหลม และเมล็ดในสนี ้ำตาลอ่อน 3. ตอบ ความสำคญั ของพืชสมุนไพรพ้นื บ้าน ฟ้าทะลายโจรในดา้ นตา่ ง ๆ นำเสนอ 5 ด้าน ไดแ้ ก่ 2.1 ดา้ นการแพทย์และสาธารณสขุ 2.2 ดา้ นอาหารและการบริโภค 2.3 ดา้ นเศรษฐกิจ 2.4 ดา้ นอตุ สาหกรรม 2.5 ด้านเกษตรกรรม 27

ใบความรทู้ ี่ 2 เรือ่ ง ประโยชน์และสรรพคุณของพืชสมนุ ไพรพืน้ บ้าน ฟา้ ทะลายโจร ฟ้าทะลายโจรเป็นไม้ล้มลุก สูง 30 - 70 ซม. ทุกส่วนมีรสขม กิ่งเป็นใบสี่เหลี่ยม ใบเดี่ยว แผ่นใบสีเขียวเข้มเป็นมัน ดอกช่อออกที่ปลายกิ่งและซอกใบ ดอกย่อย กลีบดอกสีขาว โคนกลีบติดกัน ปลายแยก 2 ปาก ปากบนมี 3 กลบี มีเสน้ สีมว่ งแดงพาดอยู่ ปากล่างมี 2 กลบี ผลเป็นฝกั เม่อื แกเ่ ป็นสนี ้ำตาลแตกได้ ภายในมีเมล็ด จำนวนมาก สว่ นทีใ่ ช้เปน็ ยา ได้แก่ ท้ังตน้ ใบสด ใบแหง้ ใบจะเก็บมาใช้เม่ือต้นมอี ายุได้ 3 - 5 เดือน (ที่มาของภาพประกอบ : ศนู ย์ฝึกและพัฒนาอาชีพราษฎรไทยบรเิ วณชายแดนสระแก้ว) คุณประโยชนข์ องฟา้ ทะลายโจร 1. ใบฟ้าทะลายโจร มีสารเคมีประกอบอยู่หลายประเภท แต่ที่เป็นสารสำคัญในการออกฤทธิ์ คือ สารกลุ่ม Lactone คือ สารแอดโดรกราโฟไลด์ (andrographolide) สารนีโอแอนโดรกราโฟไลด์ (neo- andrographolide) 14 - ดีออ๊ กซี่แอนโดรกราโฟไลด์ (14-deoxy-andrographolide) 2. ฟ้าทะลายโจรเป็นยาเก่าแก่ของประเทศจีน ใช้ในการรักษาฝี แก้อักเสบ และรักษาโรคบิด การวจิ ัยดา้ นเภสัชวิทยาพบว่า ฟา้ ทะลายโจรสามารถยับย้ังเช้ือแบคทีเรยี อันเป็นสาเหตุของการเปน็ หนองได้ และ มีการศึกษาวจิ ัยของโรงพยาบาลบำราศนราดูร ถึงฤทธใ์ิ นการรักษาโรคอุจจาระร่วงและบิด แบคทเี รียเปรียบเทียบกับ เตตราซัยคลิน ในผู้ป่วย 200 ราย อายุระหว่าง 16 - 55 ปี ได้มีการเปรียบเทียบระยะเวลาที่ถ่ายอุจจาระเหลว จำนวนอุจจาระเหลว น้ำเกลือที่ให้ทดแทนระหว่างฟ้าทะลายโจรกับเตตราซันคลิน พบว่าสมุนไพรฟ้าทะลายโจร ลดจำนวนอุจจาระรว่ งและจำนวนน้ำเกลือที่ใหท้ ดแทนอย่างนา่ พอใจ แม้ว่าจากการทดสอบทางสถิติจะไม่มีความแตกต่าง ทางนัยสำคญั ก็ตาม สว่ นการลดเชอ้ื อหวิ าตกโรคในอุจจาระ ฟ้าทะลายโจรไม่ไดผ้ ลดีเท่าเตตราซัยคลิน นอกจากนี้ ยงั มโี รงพยาบาลชุมชนบางแหง่ ไดใ้ ช้ฟ้าทะลายโจรรักษาอาการเจบ็ คอได้ผลดีอีกดว้ ย มฤี ทธ์ิเช่นเดยี วกับเพนนิซิลิน เม่ือเทียบกบั ยาแผนปจั จบุ ันเทา่ กบั เป็นการช่วยให้มผี ้สู นใจทดลองใชย้ านี้รกั ษาโรคต่าง ๆ มากขนึ้ 28

หลกั สูตร การปลูกพืชสมุนไพรพื้นบ้ากนลุ่มฟอา้าชทีพเะกลษาตยรกโรจรรม 29 3. ฟ้าทะลายโจรมีกลไกการออกฤทธิ์ 3 ประการ ได้แก่ ฤทธิ์ลดไข้ ต้านการอักเสบ และลดอาการจาก การหวัด พบว่า มีฤทธิ์ลดการแบ่งตัวของเชื้อไวรัสและทำให้ความสามารถของเชื้อไวรัสในการเกาะติดกับ ผนังเซลล์ลดลง ทำให้เชื้อไวรัสเข้าสู่เซลล์ได้ยากขึ้น นอกจากนี้ฟ้าทะลายโจรยังมีฤทธิ์กระตุ้นภูมิคุ้มกัน ทำให้มี ร่างกายสามารถตอ่ สกู้ บั เช้ือไวรสั ไดด้ ขี นึ้ 4. ฟ้าทะลายโจรเป็นยาจากสมุนไพรในบัญชียาหลักแห่งชาติของประเทศไทย โดยมีข้อบ่งใช้ในการ บรรเทาอาการของโรคหวัด (common cold) เช่น เจ็บคอ ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ น้ำมูกไหล และบรรเทาอาการ ท้องเสียชนิดไมต่ ิดเชอ้ื สำหรับโรคหรือภาวะอื่นที่ถูกกล่าวถึง เช่น รักษาอาการเจ็บคอ ไอ ต่อมทอนซิลบวม หลอดลม อักเสบ และอาการแพ้ ป้องกนั โรคหัวใจและโรคเบาหวาน แมลงกดั โรคตับ โรคไขเ้ มดิเตอรเ์ รเนยี น ลดไข้ บรรเทา อาการในระบบย่อยอาหาร (ท้องเสียแบบไม่ติดเช้ือ ท้องผูก มีแก๊ซในกระเพาะอาหารมาก ปวดท้อง) โรคเกี่ยวกับตับ (ภาวะตับโต ดีซ่าน ตับอักเสบจากการใช้ยา) การติดเชื้อ (โรคเรื้อน โรคปอดบวม วัณโรค โรค หนองใน การติดเชื้อ เอชไอวีหรือโรคเอดส์) หรืออาการทางผิวหนังอ่ืน ๆ ซึ่งการวิจัยและค้นคว้าข้อมูลบางสว่ น ที่เชื่อวา่ ฟ้าทะลายโจร อาจมีส่วนช่วยโรคเหล่าน้ี มีดังนี้ [1] โรคหวดั ฟา้ ทะลายโจรนิยมใช้รักษาโรคไขห้ วัดตามตำราแพทย์แผนไทยมาตั้งแต่อดีต เน่ืองจาก มีสารสำคัญทางพฤกษศาสตร์หลายชนิด เช่น ไดเทอร์ปีนแลคโตน (Diterpene Lactones) ฟลาโวนอยด์ (Flavonoid) และสารประกอบอน่ื ๆ ซึ่งมกั เชอ่ื ว่าช่วยกระตุ้นระบบภูมิค้มุ กันของร่างกายใหท้ ำงานดชี ้ืน จากการศึกษาเรื่องการวัดประสิทธิภาพการใช้สารสกัดจากฟ้าทะลายโจร เพื่อลดการเกิดโรคหวัด และบรรเทาอาการของโรคในผู้ป่วย 158 คน โดยให้กลุ่มทดลองรับประทานสารสกัดฟ้าทะลายโจร 1,200 มิลลิกรัมต่อวัน เปรียบเทียบกับยาหลอกเป็นเวลา 5 วัน ซึ่งจะมีการตรวจดูอาการผู้ป่วยก่อนเริ่มการทดลอง วันที่ 2 และวันที่ 4 ของการทดลองด้วยการตอบแบบสอบถาม โดยจะวัดความรุนแรงของอาการปวดหัว อ่อนเพลีย ปวดหู นอนไม่หลับ เจ็บคอ คัดจมูก มีเสมหะ ความถี่และความรุนแรงของอาการไอ ผลปรากฏว่า กลุ่มที่รับประทาน สารสกดั จากฟ้าทะลายโจรมอี าการของโรคบางอาการลดลงภายในวันท่ี 2 และอาการลดลง ทั้งหมดภายในวันที่ 4 โดยชว่ ยลดอาการเจ็บคอมากที่สุด ตามมาด้วยอาการคดั จมกู และปวดหู เมอ่ื เปรียบเทียบกับยาหลอก อีกทั้งยังไม่ พบผลช้างเคียง สอดคล้องกับงานวิจัยเปรียบเทียบประสิทธิภาพของยา Kan Jang (ประกอบด้วยสารสกัดของฟ้า ทะลายโจรและสมุนไพรอื่น) กับยาสมุนไพรชนิดอื่นในผู้ป่วยโรคหวัดไม่รุนแรง อายุ 4-11 ปี จำนวน 130 คน เป็น ระยะเวลา 10 วนั โดยแบ่งออกเป็นกลุ่มทรี่ ับการรกั ษาปกติ กล่มุ ท่ไี ดร้ ับยา Kan Jang ควบคู่กบั การรกั ษาปกติ และกลุ่ม ท่ไี ดร้ ับยาสมุนไพรอนื่ เป็นการรักษาเสรมิ ร่วมกับการรักษาปกติ ผลพบวา่ กล่มุ ท่ไี ดร้ บั ยา Kan Jang มีอาการคัดจมูกและ นำ้ มูกลดลง รวมถงึ ใช้เวลาในการรักษาน้อยลงและไม่พบผลชา้ งเคียง แตก่ ลมุ่ ท่ไี ดร้ บั ยาสมนุ ไพรชนิดอื่นคู่กับการ รักษาแบบปกตไิ ม่พบผลลัพธ์ในลกั ษณะเดยี วกนั จึงเช่ือว่ายา Kan Jang อาจชว่ ย บรรเทาอาการโรคหวดั ให้ลดลง .......................................................... 1 ธนโชติ ธรรมชาติ.(2559).ฟ้าทะลายโจร (วิจัยนี้นี้เป็นส่วนหนึ่งของศูนย์ปฏิบัติการวิจัยและเรือนปลูกพืชทดลอง มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ วิทยาเขตกำแพงแสน). นครปฐม : มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ วิทยาเขตกำแพงแสน. 29

30 ทั้งนี้ สรรพคุณของฟ้าทะลายโจรต่อโรคหวัดมีการศึกษาค่อนช้างมาก การด้นคว้าส่วนใหญ่พบ หลกั ฐานทม่ี ีความน่าเช่ือถือและระบุประสิทธิภาพของการรักษาอยู่ในระดับที่อาจเป็นไปได้ (Possibly Effective) จึง คาดว่าฟ้าทะลายโจรอาจมีส่วนช่วยบรรเทาอาการจากโรคหวัดสำหรับผู้ป่วยท่ีมีอาการไม่รนุ แรง และค่อนข้างปลอดภัย ในการรับประทาน เนอ่ื งจากจากการศึกษาไม่พบผลช้างเคียง ซ่ึงอาจเป็นอกี ตวั เลือกเสรมิ ของการรักษาโรคหวัดทั่วไป โรคลำไสใหญอ่ ักเสบ ฟ้าทะลายโจรมคี ณุ สมบตั ิชว่ ยยบั ยัง้ การหล่ังสารที่ก่อให้เกดิ อาการอักเสบ ในร่างกาย ต้านอนุมูลอิสระ การแข็งตัวของเลือด และยังพบรายงานว่าสารสกัดจากฟ้าทะลายโจรช่วยป้องกัน โรค สำไส้ใหญ่อักเสบจากการทดลองในสัตว์ อีกทั้งยังถูกบรรจุเป็นยาสมุนไพรในบัญชียาหลักแห่งชาติของ กระทรวง สาธารณสุขในหมวดกลุ่มอาการของระบบทางเดินอาหาร จึงมักนำมาใช้ประโยชน์ในการรักษาและ บรรเทาโรคลำไสอ้ ักเสบ จากการศึกษาประสิทธภิ าพและความปลอดภัยของสารสกัดจากฟ้าทะลายโจรในผ้ปู ่วยโรคลำไส้ใหญ่ อักเสบที่มีอาการของโรคในระดับเบาจนถึงปานกลาง จำนวน 120 คน เป็นระยะเวลา 8 สัปดาห์โดยให้ รับประทานสารสกัดจากฟ้าทะลายโจร 1,200 มิลลิกรัมต่อรัน เปรียบเทียบกับกลุ่มที่ได้รับยาเมซาลาซีน (Mesalazine) ซึ่งเป็นยาหลักที่ใช้ในการรักษาโรคลำไส้ใหญ่อักเสบ 4,500 มิลลิกรัมต่อรัน จากนั้นมีการประเมินผล ทุก 2 สัปดาห์ และเช้ารับการส่องกล้องตรวจลำไส้ใหญ่หลังจบการทดลอง ผลพบว่า อัตราการตอบสนองของ ผูป้ ว่ ยและอาการของโรคลดลงมีความใกลเ้ คยี งกัน สารสกัดจากฟา้ ทะลายโจรก็อาจเป็นประโยชน์ในการพัฒนาใช้ ในการรักษาเช่นเดียวกับยาเมซาลาซีน เช่นเดียวกับงานวิจัยอีกชิ้นที่ศึกษาประสิทธิภาพของสารสกัดจากฟ้าทะลายโจรที่มีอาการของ โรคในระดับเบาจนถึงปานกลาง จำนวน 224 คน โดยแบง่ ให้รบั ประทานสารสกดั จากฟา้ ทะลายโจร 2 กล่มุ ได้แก่ 1,200 มิลลิกรัมต่อรัน และ 1,800 มิลลิกรัมต่อวัน เปรียบเทียบกับกลุ่มสุดท้ายที่ได้รับยาหลอกในระยะเวลา 8 สัปดาห์ ผลพบว่า กลุ่มที่ได้รบั สารสกัดจากฟ้าทะลายโจร 1,800 มิลลิกรัมต่อวัน มีผลการตอบสนองทางคลนิ กิ และช่วยบรรเทาอาการของโรคได้ดีกว่ากลุ่มที่ได้รับยาหลอก โดยเฉพาะกลุ่มที่ได้รับสารสกัดจากฟ้าทะลายโจร ในปริมาณ 1,800 มิลลิกรัมต่อวันมีแนวโน้มที่ได้ผลดีกว่ากลุ่มอื่น ๆ อย่างไรก็ตาม ยังพบอาการไม่พึงประสงค์ ในผู้ป่วยทั้ง 3 กลุ่ม โดยกลุ่มที่รับประทานฟ้าทะลายโจรพบรายงานการเกิดผื่นประมาณ 8% ขณะที่กลุ่มท่ีได้รับยา หลอกมีอัตราการเกิดผนื่ ประมาณ 1% ทง้ั น้ี ผืน่ ที่เกดิ ช้ินเป็นผลขา้ งเคยี งที่ไม่ค่อยรนุ แรงและไม่กระทบต่อการรักษา อย่างไรก็ตาม จากข้อมูลในข้างต้นเชื่อว่าฟ้าทะลายโจรอาจมีความเป็นไปได้ในการบรรเทา อาการของโรคลำไส้ใหญ่อักเสบได้ เช่นเดียวกับยาเมซาลาซีนที่ใช้เป็นรักษาโรคลำไส้ใหญ่อักเสบในปัจจุบัน แต่ควร ระมัดระวังในการใช้อย่างเหมาะสมและอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์เป็นสำคัญ เนื่องจากการใช้ฟ้าทะลายโจร ยังเป็นการแพทย์ทางเลือกและพบรายงานผลข้างเคียงจากการศึกษาอยู่บางส่วน จึงยังต้องการงานวิจัยสนับสนุน เพม่ิ เติมเพื่อช่วยยืนยนั ลดอาการไข้และอาการเจ็บคอที่มีสาเหตุจากต่อมทอนซิลอักเสบ ต่อมทอนซิลอักเสบเป็น การอักเสบของต่อมทอนซิลจากการติดเชื้อในช่องคอ ด้วยสรรพคุณช่วยระงับอาการอักเสบและต้านการติดเชื้อของ ฟา้ ทะลายโจร บางสว่ นจงึ นิยมรบั ประทานสมุนไพรชนดิ น้ีตามความเช่อื ของสูตรยาแผนโบราณ จากการศกึ ษาประสิทธิภาพของสารสกัดจากฟา้ ทะลายโจรในผู้ปว่ ยระบบทางเดนิ หายใจส่วนบน ไม่รุนแรง 223 คน แบ่งเป็นกลุ่มที่รับประทานสารสกัดจากฟ้าทะลายโจร 200 มิลลิกรัมต่อวัน และอีกกลุ่ม 30

หลักสตู ร การปลูกพืชสมุนไพรพื้นบ้ากนลุ่มฟอา้าชทีพเะกลษาตยรกโรจรรม 31 รบั ประทานยาหลอกเป็นระยะเวลา 5 วนั ซงึ่ จะวัดผลดว้ ยการประเมินอาการจากตัวผูป้ ว่ ยเองในด้านต่าง ๆ ได้แก่ อาการไอ เสมหะ มีน้ำมกู ปวดศีรษะ มีไข้ เจบ็ คอ อาการเหนอ่ื ยง่าย และปัญหาในการนอน ผลพบว่า ท้ัง 2 กลุ่ม มีอาการดีตั้งแต่เริ่มจนจบการทดลอง แต่กลุ่มที่รับประทานสารสกัดจากฟ้าทะลายโจรเห็นผลได้อย่างชัดเจนในช่วง วันที่ 3 - 5 มากกว่ากลุ่มที่รับประทานยาหลอก อย่างไรก็ตามยังพบผลข้างเคียงเล็กน้อยใน ทั้ง 2 กลุ่ม จากการทดลอง จึงเชื่อว่าฟ้าทะลายโจรอาจช่วยรักษาหรือบรรเทาอาการติดเชื้อในทางเดินหายใจตอนต้น แต่ต้องรอการค้นคว้า หรือหลักฐานในอนาคตเพิ่มเตมิ เพอื่ ชว่ ยยืนยนั ประสิทธภิ าพมากกว่าน้ี โรคข้อรมู าตอยด์ เปน็ โรคเร้อื รงั ท่ีเกิดการอักเสบตามขอ้ และหลายอวัยวะในร่างกาย ซ่งึ ฟา้ ทะลายโจร มีฤทธ์ิต้านการอักเสบ โดยเฉพาะสารแอนโดรกราโฟไลด์ (Andrographolide) จึงถูกนำมาใช้เป็นการรักษา ทางเลือกในโรคภูมิต้านตนเองหรือแพ้ภูมิตนเอง จากการศึกษาการใช้ยาที่มีสารสกัดจากฟ้าทะลายโจรในผู้ป่ วย โรคข้อรูมาตอยด์ที่มีอาการ,ของโรคกำเริบ 60 คน ซึ่งตัวยาจะประกอบด้วยสารแอนโดรกราโฟไลด์ 30% โดย ให้รับประทานวันละ 3 ครั้งติดต่อกันเป็นระยะเวลา 14 สัปดาห์ เปรียบเทียบกับกลุม่ ที่ได้รับยาหลอก และวัดผล โดยตอบแบบสอบถามหลงั การจบทดลอง 2 สัปดาห์ ผลพบว่า ความรุนแรงของอาการปวดข้อและข้อบวมในกลุ่ม ที่ไดร้ ับยาทีม่ ีสารสกัดจากฟ้าทะลายโจรลดลง อยา่ งไรก็ตามการศึกษานี้ช้ีแนะว่าฟ้าทะลายโจรก็อาจนำไปใช้เป็นการ รักษาเสริมในผู้ปว่ ยโรคขอ้ รูมาตอยด์ในอนาคต แตย่ ังตอ้ งศึกษากับกล่มุ การทดลองขนาดใหญ่ข้ึนและติดตามผลใน ระยะเวลานานกว่าเดิม อีกทั้งยังมปี จั จัยอน่ื ทเ่ี กี่ยวข้องกบั โรคอกี หลายสว่ นทำใหย้ ากต่อการสรปุ ผลทันที โรคไข้หวัดใหญ่ คุณสมบัติของฟ้าทะลายโจรคือช่วยกระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายให้ ทำงานได้ดีขึ้น จึงคาดกันว่าฟ้าทะลายโจรมีประสิทธิภาพในการรักษาโรคไข้หวัดใหญ่ได้เช่นกัน จากการศึกษา เกี่ยวกับประสิทธิภาพของการใช้สารสกัดที่มีส่วนประกอบของฟ้าทะลายโจรในผู้ป่วยโรคไข้หวัดใหญ่ จำนวน 540 คน เปรียบเทียบกันยาอะแมนตาดีน (Amantadine) ที่เป็นยารักษาโรคไข้หวัดใหญ่ ผลพบว่า ผู้ป่วยที่ได้รับ สารสกัดฟ้าทะลายโจรมีอาการดีข้ึนเร็วและอาการแทรกซ้อนน้อยกว่า เมื่อเปรยี บเทียบกับกลุ่มท่ีได้รบั ยาอะแมนตาตีน ดังนั้น อาจชี้ให้เห็นว่าสารสกัดฟ้าทะลายโจรจะมีประสิทธิภาพต่อการรักษาโรคไข้หวัดใหญ่ ทั้งนี้ การวิจัยในครั้งนี้ เปน็ เพียงการศกึ ษาเบือ้ งต้นและยังตอ้ งมีการศึกษาเพ่ิมเตมิ ในดา้ นอื่นก่อนการสรปุ ผล สรรพคุณของพชื สมุนไพรพ้ืนบา้ น ฟ้าทะลายโจร[2] ฟ้าทะลายโจร จัดเป็นสมุนไพรพื้นบ้านที่นำมาเป็นยาใช้ในการรักษา หรือป้องกันโรคต่าง ๆ ซึ่งมี สรรพคณุ ดังนี้ 1. สรรพคุณฟ้าทะลายโจรช่วยต่อต้านอนุมูลอิสระในร่างกาย ช่วยกระตุ้นการสร้างภูมิคุ้มกัน ในรา่ งกาย ตอ่ ต้านส่ิงแปลกปลอมทเ่ี ข้ามาในรา่ งกาย รวมไปถึงช่วยกระตนุ้ การสรา้ งเมด็ เลอื ดขาวใหจ้ ับกินเช้ือโรค ได้ดยี ่งิ ขน้ึ อกี ดว้ ย 2. สรรพคณุ ฟา้ ทะลายโจรมฤี ทธิช์ ว่ ยยบั ยัง้ การเจรญิ เตบิ โตของเซลลม์ ะเรง็ .......................................................... 2 27 สรรพคณุ และประโยชนข์ องฟา้ ทะลายโจร ! (Kariyat) . [ออนไลน]์ . เข้าถึงไดจ้ าก https://medthai.com. (วันท่ี สืบค้นขอ้ มลู 28 กรกฎาคม 2564) 31

32 3. สรรพคณุ ฟ้าทะลายโจร ใบใชเ้ ป็นยาขมชว่ ยทำให้เจริญอาหาร (ใบ) 4. ช่วยรักษาโรคเบาหวาน ด้วยการใช้ต้นฟ้าทะลายโจร กระชาย และว่านเอ็นเหลือง นำมาทำเป็น ยาเมด็ ลูกรับประทาน (ตน้ ) 5. ช่วยป้องกันและแก้อาการหวัด คัดจมูก ด้วยการใช้ใบและกิ่งประมาณ 1 กำมือ (สดใช้ 25 กรัม แตถ่ ้าแห้งใช้ 3 กรมั ) นำมาต้มกับน้ำดื่ม รับประทานก่อนอาหารวันละ 2 ครง้ั เช้าและเย็น หรือในขณะที่มีอาการ (กิ่ง, ใบ) 6. ช่วยแก้อาการปวดหัวตัวร้อน อาการปวดหัวแบบไม่มีสาเหตุ ด้วยการใช้ใบและกิ่งประมาณ 1 กำมอื (สดใช้ 25 กรัม แตถ่ า้ แห้งใช้ 3 กรัม) นำมาต้มกับน้ำดื่มก่อนอาหารวันละ 2 ครง้ั เชา้ และเย็น หรือในขณะ ทมี่ ีอาการ (ก่ิง, ใบ) 7. ฟ้าทะลายโจร สรรพคุณช่วยแก้ไข้ทั่ว ๆ ไป อาการปวดหัวตัวร้อน เช่น ไข้หวัด ไข้หวัดใหญ่ เป็นตน้ (ใบ, กงิ่ ) 8. ช่วยรักษาไข้ไทฟอยด์ ด้วยการรบั ประทานฟ้าทะลายโจรก่อนอาหารคร้ังละ 2 เม็ด วันละ 3 ครั้ง เป็นเวลา 3 สัปดาห์ หลงั จากน้นั ใหก้ ินยาบำรุงเพ่อื ฟ้นื ฟูกำลังของผู้ปว่ ยรว่ มดว้ ย 9. ช่วยแกอ้ าการไอ ลดนำ้ มูกและชว่ ยฆ่าเชอื้ ท่ีจมูก ดว้ ยการใช้ใบนำมาทำเป็นยาผงแล้วนำมาใช้สดู ดม (ใบ) 10. ช่วยลดและขับเสมหะ ด้วยการใชใ้ บนำมาทำเปน็ ยาผงแลว้ นำมาใช้สดู ดม (ใบ) 11. ช่วยระงับอาการอักเสบ แก้อาการเจ็บคอ คออักเสบ ต่อมทอนซิลอักเสบ หลอดลมอักเสบ ดว้ ยการใชใ้ บนำมาทำเปน็ ยาผงแล้วนำมาใช้สูดดม (ใบ) 12. ชว่ ยแกอ้ าการติดเช้ือ ระงับการเจริญเติบโตของเชื้อโรคที่เป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดอาการปวดท้อง ท้องเสีย ท้องร่วง ท้องเดิน เป็นบิด ด้วยการใช้ทั้งต้น (ส่วนทั้ง 5 ของฟ้าทะลายโจร) นำมาผึ่งลมให้แห้งแล้วห่ัน เป็นช้นิ เล็ก ๆ ประมาณ 1 กำมอื (น้ำหนักประมาณ 3-9 กรัม) แล้วนำมาต้มกับนำ้ ดืม่ ตลอดวนั (ทงั้ ตน้ ) 13. ช่วยแก้อาการร้อนใน ด้วยการใช้ใบฟ้าทะลายโจรตากแห้ง 15 กรัมและเตยหอมสดหัน่ แล้ว 15 กรัม นำมาตม้ กบั น้ำพอท่วมยาจนเดือด ใชด้ ม่ื ก่อนอาหารเช้า กลางวัน เย็น จะชว่ ยทำใหอ้ าการรอ้ นในดีขน้ึ แต่ถ้า อยากให้หายขาด แนะนำวา่ ไม่ตอ้ งดื่มนำ้ หลงั อาหารมากเกินไป รบั ประทานอาหารใหต้ รงเวลา และออกกำลังกาย ทุกวัน อาการร้อนในกจ็ ะหายไปในท่ีสุด (ใบ) 14. ฟ้าทะลายโจรมีรสขมมาก โดยความขมจะเหนี่ยวนำช่วยทำให้ขับน้ำลายออกมามากขึ้น จึงทำ ใหช้ มุ่ คอ 15. ฟ้าทะลายโจรมฤี ทธิช์ ่วยฆ่าเช้อื แบคทีเรยี ทเี่ ปน็ สาเหตุของการเกิดโรคระบบทางเดินหายใจ 16. ฟ้าทะลายโจรมฤี ทธใิ์ นการช่วยลดการบีบตัวของกล้ามเน้อื เรียบ ชว่ ยคลายกลา้ มเน้ือมดลกู 17. ฟ้าทะลายโจรมีส่วนช่วยลดการติดเชื้ออหิวาตกโรคในอุจจาระ แต่อาจจะไม่ดีเท่าการใช้ ยาเตตรา - ไซคลีนในการรกั ษา แตก่ ส็ ามารถใช้ทดแทนได้ 18. ชว่ ยรกั ษากระเพาะลำไส้อกั เสบ (ใบ) 19. ฟา้ ทะลายโจรมีสรรพคณุ ชว่ ยในการยอ่ ยอาหารและช่วยเรง่ ให้ตบั สร้างนำ้ ดี 32

หลกั สตู ร การปลูกพืชสมุนไพรพื้นบ้ากนลุ่มฟอา้าชทีพเะกลษาตยรกโรจรรม 33 20. ช่วยบรรเทาอาการของโรคริดสีดวง ด้วยการรับประทานฟ้าทะลายโจรก่อนอาหารและ ก่อนนอนครั้งละ 2-3 เม็ด วันละ 3-4 ครั้ง จะช่วยทำใหอ้ าการเลือดออกหรืออาการปวดถ่วงหายไป ทำให้ขับถ่าย ไดส้ ะดวกยงิ่ ข้นึ 21. ช่วยรักษาโรคตับ ด้วยการรับประทานฟ้าทะลายโจรก่อนอาหารวันละ 2-3 เม็ด วันละ 3 คร้ัง (และควรใช้ยาบำรงุ ชนิดอน่ื ด้วย) 22. ช่วยรักษาโรคผิวหนัง ฝี แผลฝี ด้วยการใช้ใบค่อนข้างแก่ประมาณ 1 กำมือ แล้วเอาเกลือ 3 เม็ด นำมาตำผสมรวมกันในครกจนละเอียด แล้วเอาสุราครึ่งถ้วยชา น้ำครึ่งช้อนชาใส่รวมลงไป คนให้เข้ากันแล้วเทกินค่อน ถว้ ยชา สว่ นกากทีเ่ หลือนำมาพอกแผลฝี แลว้ ใชผ้ ้าสะอาดพกั ไว้ ตอนพอกเสร็จใหม่ ๆ อาจจะรู้สึกปวดบา้ งเล็กนอ้ ย (ใบ) 23. ชว่ ยรกั ษาแผลอกั เสบทเี่ กิดจากโรคเบาหวาน ดว้ ยการรบั ประทานเป็นยาฟา้ ทะลายโจรแบบเม็ด และการใช้ทาเพอื่ รกั ษาอาการ 24. ชว่ ยยบั ยง้ั เช้ือแบคทีเรียท่เี ปน็ สาเหตุของการเกดิ หนองได้ (ใบ) 25. ช่วยรักษาโรคงูสวัด ด้วยการรับประทานยาฟ้าทะลายโจรก่อนอาหาร 2-3 เม็ด วันละ 3 คร้ัง เป็นระยะเวลา 3 สัปดาห์ เนื่องจากงูสวัดคือเชื้อไวรัสท่ีจะอยูน่ าน 3 สัปดาห์ ถ้าใช้รักษาให้ครบตามเวลา ก็จะทำ ใหไ้ มก่ ลับมาเป็นอีก วิธีใชฟ้ ้าทะลายโจร มีดงั น้ี [2] 1. ทำเป็นยาชง ด้วยการใช้ใบสดหรือใบแห้ง (ใบสดจะมีสรรพคุณที่ดีกว่า) ประมาณ 5-7 ใบ แล้วนำมาตม้ กบั น้ำเดือดลงจนเกือบเต็มแกว้ แล้วปดิ ฝาทิ้งไว้ประมาณครึ่งชัว่ โมง เม่ืออนุ่ แลว้ กน็ ำมารินด่ืม โดยให้ รับประทานกอ่ นอาหารและก่อนนอนครัง้ ละ 1 แกว้ วันละ 3 - 4 คร้งั 2. ทำเป็นยาลูกกลอน หรือยาเม็ดฟา้ ทะลายโจร ด้วยการใชใ้ บสดนำมาล้างให้สะอาด แล้วผึ่งใน ท่รี ่มท่ีมีลมโกรกให้แห้ง (หา้ มตากแดด) นำมาบดจนเป็นผงละเอียด แล้วนำมาปนั้ ผสมกับน้ำผ้ึง (หรือน้ำเช่ือมก็ได้ เช่นกัน) ให้เป็นเม็ดขนาดเท่ากับเม็ดถั่วเหลือง (หนักประมาณ 250 มิลลิกรัม) เมื่อปั้นเสร็จแล้วให้ผึ่งลมจนแห้ง (ถ้าไมแ่ ห้งแลว้ นำมารบั ประทานจะขมมาก) โดยรับประทานก่อนอาหารและก่อนนอนครงั้ ละ 4 - 10 เมด็ วนั ละ 3 - 4 ครัง้ 3. ทำเปน็ ยาแคปซลู ด้วยการใช้ผงยาที่ป้ันเปน็ ยาลูกกลอน กใ็ ห้นำมาใสใ่ นแคปซลู เพ่ือที่จะช่วย กลบรสขมของยา ทำให้รับประทานได้ง่าย โดยขนาดแคปซูลที่ใช้คือ ขนาดเบอร์ 2 (250 มิลลิกรัม) ใช้รับประทาน ก่อนอาหารและก่อนนอนวันละ 3 - 4 แคปซูล วนั ละ 3 - 4 ครงั้ 4. ทำเป็นยาผงสำหรับใช้สูดดม โดยใช้ยาผงที่บดละเอียดนำมาใส่ขวด ปิดฝาเขย่าแล้วเปิดฝาออก ผงควนั ก็จะลอยออกมา ก็ให้สดู ดมควันน้นั เข้าไป โดยผงยาจะติดทคี่ อชว่ ยทำใหย้ าออกฤทธท์ิ ่ีลำคอโดยตรง จึงช่วยลด เสมหะ แก้อาการเจ็บคอ ช่วยลดน้ำมกู และช่วยฆ่าเช้อื ในจมกู ไดเ้ ปน็ อย่างดี (ซ่งึ วธิ นี จี้ ะดกี วา่ วิธีกวาดคอ วธิ เี ป่าคอ และ วิธีการชง เพราะจะรู้สึกขมน้อย ไม่รู้สึกขยาดเวลาใช้ ใช้งานง่ายและสะดวก) โดยนำมาสดู ดมบ่อย ๆ วันละหลาย ๆ ครั้ง แต่ ถา้ รู้สกึ คล่นื ไสใ้ หห้ ยดุ ใช้สักพกั เม่ือหายแล้วก็นำมาสูดใหมจ่ นกว่าอาการจะดีข้ึน .......................................................... 2 27 สรรพคุณและประโยชน์ของฟ้าทะลายโจร ! (Kariyat) . [ออนไลน์]. เข้าถึงไดจ้ าก https://medthai.com. (วนั ที่ สบื ค้นข้อมลู 28 กรกฎาคม 2564) 33

34 5. ทำเป็นยาดองเหล้า หรือทำเป็นยาทิงเจอร์ ด้วยการใช้ผงแห้งที่ได้นำมาแช่กับสุราโรง 40 ดีกรี (แต่ถ้าใช้แอลกอฮอล์ที่สามารถรับประทานได้ หรือ Ethyl alcohol ก็จะดีกว่าเหล้า) โดยแช่พอท่วมยาผงขึ้นมา เล็กนอ้ ย หลังจากน้นั ปิดฝาขวดให้แน่น ท้งิ ไว้ 7 วนั และให้เขย่าขวดทุก ๆ วนั วนั ละ 1 ครง้ั เมื่อครบตามกำหนด ก็ให้กรองเอาแต่น้ำนำมาด่ืมก่อนอาหารครง้ั ละ 1 - 2 ชอ้ นโต๊ะ (รสชาตจิ ะขมมาก) วันละ 3 - 4 คร้ัง (ส่วนท่ีเหลือ กใ็ หเ้ ก็บไว้ในขวดท่ีสะอาดและปิดใหส้ นิท) ความปลอดภยั ในการรบั ประทานฟา้ ทะลายโจร[1] ฟ้าทะลายโจรค่อนข้างปลอดภัยต่อร่างกายหากรับประทานในปริมาณและระยะเวลาที่เหมาะสม แตบ่ างรายอาจเกิดผลข้างเคยี งตามมาหลังการรับประทานเล็กน้อย เช่น ไม่อยากอาหาร อาเจยี น ทอ้ งเสีย ผ่ืนข้ึน ปวดศีรษะ น้ำมกู ไหล หรอื เหน่ือยงา่ ย การรับประทานฟ้าทะลายโจรในรูปแบบสารสกัดผสมกับสมุนไพรชนิดอื่น โดยเฉพาะโสมไซบีเรีย (Siberian Ginseng) ไม่ควรรับประทานติดต่อกันเกนิ 3 เดือน และควรระมดั ระวังการรับประทานสมุนไพรชนิดน้ี ในปริมาณเข้มข้นสูงหรือใช้ติดต่อเป็นเวลานาน ซึ่งอาจเป็นสาเหตุให้ต่อมน้ำเหลืองบวม เกิดปฏิกิริยาแพ้อย่างรุนแรง เอนไซม์ตบั สงู ขน้ึ หรือมอี าการอนื่ ๆ ตามมา รวมถึงเพ่มิ ความระมดั ระวงั ในการรับประทานฟ้า ทะลายโจรในกรณตี อ่ ไปนี้ 1. การรับประทานฟ้าทะลายโจรค่อนข้างปลอดภัยต่อเด็กและทารกหากใช้ในระยะเวลาสั้น ๆ และการใช้ฟา้ ทะลายโจรรว่ มกับสมุนไพรชนิดอืน่ ไม่ควรรับประทานติดต่อกันเกิน 1 เดอื น 2. หญิงมีครรภ์และคุณแม่ที่อยู่ในช่วงให้นมบุตร ควรหลีกเลี่ยงที่จะรับประทาน เนื่องจากอาจ เปน็ สาเหตุให้เกดิ ภาวะแทง้ และยงั ไมม่ หี ลักฐานยืนยันความปลอดภัยต่อทารกทีด่ มื่ นมแม่ 3. ผลการทดลองในสัตว์พบว่าฟ้าทะลายโจรอาจรบกวนระบบการสืบพันธ์ุ แต่ยังไม่มีหลักฐานยืนยัน ผลในคน ในปัจจบุ นั ผทู้ ีม่ ภี าวะมีบุตรยาก (Infertility) หรอื มปี ัญหาในการตง้ั ครรภจ์ ึงควรหลีกเลยี่ งทร่ี บั ประทาน 4. ฟ้าทะลายโจรอาจกระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันให้ 1วันต่อการทำงานมากขึ้น ผู้ป่วยในกลุ่มโรคภูมิ ต้านตนเอง เช่น โรคปลอกประสาทเสื่อมแข็ง โรคลูปัสหรือโรคเอสแอลอี โรคข้อรูมาตอยด์ หรือสภาวะอื่น ๆ ทีเ่ ก่ยี วขอ้ ง ไม่ควรรบั ประทานสมุนไพรชนดิ นี้ 5. ฟ้าทะลายโจรอาจเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะเลือดออกผิดปกติ หรือรอยฟกซ้ำได้ง่าย ผทู้ ี่มีภาวะเลือดออกผิดปกติ จงึ ควรหลีกเสี่ยงทีจ่ ะรับประทาน รวมถึงผู้ทตี่ ้องเข้ารับการผ่าตัดควร หยุดใช้สมุนไพรน้ี อย่างนอ้ ย 2 สัปดาห์ 6. ฟ้าทะลายโจรอาจส่งผลให้ความตันโลหิตต่ำลง แต่ยังไม่มีผลการยืนยันผลต่อการใช่ในคน ผู้ที่มีภาวะความตำ่ จึงไม่ควรรับประทานเพอื่ ความปลอดภัยตอ่ สุขภาพ 7. ผู้ที่รับประทานยาเป็นประจำควรปรึกษาแพทย์ก่อนการรับประทานฟ้าทะลายโจรทุกคร้ัง เนื่องจากยาบางชนิดอาจเกิดปฏิกิริยาต่อภัยของยาและสมุนไพร เช่น ยารักษาโรคความดันโลหิตสูง ยากดภูมิคุ้มกัน ยาต้านการแขง็ ตัวของเลือด ยาต้านเกล็ดเลอื ด อย่างไรก็ตาม การรับประทานฟ้าทะลายโจร เพื่อวัตถุประสงค์ในการรักษาโรค หรือภาวะผิดปกติ บางอย่างยังคงต้องหาหลักฐานยนื ยันถึงประสิทธิภาพและความปลอดภยั จึงไม่ควรรับประทานตามคำอ้างต่าง ๆ โดยไมป่ รกึ ษาแพทยห์ รอื ผูเ้ ช่ยี วชาญ 34

หลกั สูตร การปลูกพืชสมุนไพรพ้ืนบ้ากนลุ่มฟอา้าชทีพเะกลษาตยรกโรจรรม 35 ข้อจำกัดสมุนไพรพื้นบ้านฟา้ ทะลายโจร มีดงั นี้ [2] สำหรับผูท้ ่ีไม่ควรใช้สมุนไพรฟ้าทะลายโจร มดี ังนี้ 1. สตรมี คี รรภ์ 2. สตรีให้นมบุตร เนอ่ื งจากอาจทำให้เกิดทารกวริ ูปได้ 3. ผทู้ ่ีเป็นโรคความดันโลหติ ตำ่ 4. ผทู้ ่ีเคยมปี ระวตั เิ ปน็ โรคหวั ใจรหู ์มาติค (Rheumatic heart disease) 5. ผทู้ ี่มีอาการเจ็บคอเน่ืองมาจากการติดเชอ้ื Streptococcus group A 6. ผทู้ ่มี ีประวตั ิเคยเป็นโรคไตอกั เสบ เนือ่ งมาจากการตดิ เช้ือ Streptococcus group A 7. ผู้ที่มีอาการเจ็บคอเนื่องจากติดเชื้อแบคทีเรียและมีอาการรุนแรง เช่น มีไข้สูง มีอาการหนาวส่ัน มหี นองในลำคอ ภาพประกอบท่ี 1 ภาพประกอบที่ 2 ภาพประกอบท่ี 3 ภาพประกอบที่ 3 (ท่ีมาของภาพประกอบที่ 1 : https://today.line.me/th/v2/article/pzODzw) (ทีม่ าของภาพประกอบที่ 2 : http://www.centralhealthy.com/article/24/ความดนั โลหิตต่ำอยา่ ไว้ใจ) (ทมี่ าของภาพประกอบที่ 3 : https://www.freepik.com/premium-photo/asian-woman-was-sick-with- headache-touching-her-head-standing-isolated-background_12309193.htm) (ท่มี าของภาพประกอบที่ 4 : https://th.depositphotos.com/stock-photos/39-องศา.html) อาการไม่พึงประสงค์ มดี งั น้ี บางคนรับประทาน ยาฟ้าทะลายโจร อาจทำให้เกดิ อาการผิดปกติ เช่น ปวดท้อง ท้องเสีย ท้องเดิน คลน่ื ไส้ เบอื่ อาหาร เวยี นหวั วงิ เวียนศีรษะ ใจส่นั ปวดเอว และอาจเกิดลมพษิ ได้ แสดงวา่ แพย้ า ใหห้ ยุดยา และเปลี่ยนไป ใช้ยาอืน่ หรอื ลดขนาดรบั ประทานลง คำแนะนำในการใชฟ้ ้าทะลายโจร มีดงั นี้ [2] 1. ในต้นฟ้าทะลายโจรมีสารแอนโดรกราโฟไลด์ (Andrographolide) ซึ่งละลายได้ดีในแอลกอฮอล์ แตล่ ะลายน้ำได้นอ้ ย ดังนน้ั ตำรบั ยาสมุนไพรฟ้าทะลายโจรสตู รยาดองเหล้าหรือยาทิงเจอร์จึงมีฤทธแ์ิ รงที่สดุ .......................................................... 2 27 สรรพคณุ และประโยชน์ของฟ้าทะลายโจร ! (Kariyat) . [ออนไลน์]. เข้าถึงไดจ้ าก https://medthai.com. (วันท่ี สบื คน้ ข้อมูล 28 กรกฎาคม 2564) 35

36 2. ฟ้าทะลายโจรเป็นสมุนไพรที่เหมาะสำหรับใช้รักษา \"หวัดร้อน\" (อาการเหงื่อออก กระหายน้ำ เจ็บ ท้องผูก ปสั สาวะสีเขม้ ) แตฟ่ ้าทะลายโจรจะไม่เหมาะกบั การนำมาใชร้ ักษาผทู้ ่ีมีอาการ \"หวดั เย็น\" (ไม่มเี หงอ่ื ปสั สาวะบ่อย รู้สึกหนาวสะทา้ นบอ่ ย อ้งุ มอื องุ้ เทา้ เย็น) เพราะอาจจะเกิดอาการกำเริบขึ้นได้ เชน่ มีอาการหนาวสัน่ คลืน่ ไส้ เป็นตน้ 3. ข้อควรระวังในการใช้ ผู้ที่มีความดันโลหิตต่ำไม่ควรใช้ฟ้าทะลายโจร เพราะฟ้าทะลายโจรมีสรรพคุณ ในการลดความดันโลหิตอยู่แล้ว ซ่งึ ถา้ หากใช้ฟ้าทะลายโจรอาจจะทำให้เกิดอาการหน้ามืด วงิ เวยี นศีรษะ หรือมีอาการ มนึ งง วธิ กี ารแกก้ ็คือให้หยุดใชท้ ันที หลงั จากน้ัน 3 - 4 ชว่ั โมง อาการก็จะดีข้ึนเอง เพราะตัวยาสามารถถูกขับออกไปได้ และไม่ตกคา้ งในร่างกาย 4. ผลข้างเคียงของฟ้าทะลายโจร สำหรับบางรายที่ใช้สมุนไพรฟ้าทะลายโจรแล้วเกิดอาการปวดท้อง ท้องเสีย มีอาการปวดเอว หรอื มีอาการวิงเวยี นศรี ษะ แสดงว่าคุณแพ้สมนุ ไพรชนิดนี้ หากมีอาการดังกล่าวให้หยุด การใช้ยา และเปลี่ยนไปใช้ยาสมุนไพรชนิดอื่นแทน แต่ถ้ามีอาการแพ้ไม่มากก็อาจจะลดขนาดในการรับประทาน ลงตามความเหมาะสม 5. การใช้สมุนไพรฟ้าทะลายโจรในการรักษาอาการต่าง ๆ หากใช้ติดต่อกัน 3 วัน แล้วอาการไม่ดีขึ้นหรือ มีอาการรุนแรงมากขนึ้ คณุ ควรหยุดใชแ้ ละให้ไปพบแพทยท์ ันที 6. ไม่ควรรับประทานสมุนไพรฟ้าทะลายโจรติดต่อกันนานเกินกว่า 1 สัปดาห์ เพราะอาจจะส่งผลทำให้ ร่างกายไม่มีเรี่ยวแรงได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งแขนและขา และยังรวมไปถึงอาการท้องอืด หน้ามืดตามัว และมือเท้าชา (แต่จากงานวิจัยก็ไม่พบว่าจะเป็นอนั ตรายรนุ แรงถึงข้ันเสียชีวิต หรือมผี ลตอ่ ระบบภายในแต่อย่างใด) เพราะสมุนไพร ชนิดน้ีตามตำราเวชศาสตร์การแพทย์แผนโบราณระบุไว้ว่าเป็นยาเย็น ช่วยลดธาตุไฟในร่างกาย เมื่อรับประทานเข้าไป ร่างกายที่ร้อนจากอาการไข้ก็จะเย็นลง แต่ถ้าหากร่างกายอยู่ในสภาพปกติ การรับประทานติดต่อกันนาน ๆ ก็จะทำ ให้ร่างกายไม่มีแรง แต่ถ้าหากจำเป็นตอ้ งใช้สมุนไพรชนิดนี้ตดิ ต่อกันเกนิ กว่า 1 สัปดาห์ ก็ควรจะรับประทานคูก่ ับนำ้ ขิง เพื่อชว่ ยเพ่ิมความอบอนุ่ ให้กบั ร่างกาย ภาพประกอบที่ 1 ภาพประกอบที่ 2 ภาพประกอบท่ี 3 (ทีม่ าของภาพประกอบท่ี 1 : https://www.gourmetandcuisine.com/stories/detail/1098) (ท่มี าของภาพประกอบท่ี 2 : https://health.campus-star.com/general/19636.html) (ที่มาของภาพประกอบท่ี 3 : https://siamrath.co.th/n/171573) 36

หลักสูตร การปลูกพืชสมุนไพรพ้ืนบ้ากนลุ่มฟอา้าชทีพเะกลษาตยรกโรจรรม 37 ตัวอยา่ งวิธกี ารกนิ ฟ้าทะลายโจรให้ถูกวธิ ี (ท่ีมา : https://www.bangkokbiznews.com/news/detail/942717) 37

38 ใบงานที่ 2 เรอื่ ง ประโยชน์และสรรพคุณของพชื สมุนไพรพ้ืนบ้าน ฟ้าทะลายโจร คำชี้แจง หลังจากที่ผู้เรียนได้ศึกษาข้อมูลความรู้เกี่ยวกับประโยชน์และสรรพคุณของพืชสมุนไพรพื้นบ้าน ฟา้ ทะลายโจรแลว้ จงตอบคำถามดังต่อไปนี้ 1. จงอธิบายประโยชน์ของพืชสมนุ ไพรพื้นบ้าน ฟ้าทะลายโจร อย่างน้อย 5 ด้าน 1.1 ........................................................................................................................................................................ 1.2 ........................................................................................................................................................................ 1.3 ........................................................................................................................................................................ 1.4 ........................................................................................................................................................................ 1.5............................................................................................................................. ........................................... . 2. จงบอกสรรพคณุ ของพชื สมุนไพรพน้ื บ้าน ฟา้ ทะลายโจร อย่างน้อย 5 ข้อ ............................................................................................................................. .................................................... ............................................................................................................................. .................................................... ............................................................................................................................. .................................................... ............................................................................................................................. .................................................... 3. จงบอกวธิ ีการใช้และขอ้ จำกัดพชื สมุนไพรพ้ืนบา้ น ฟ้าทะลายโจร มาอย่างนอ้ ย 5 ข้อ 3.1 ............................................................................................................................. ........................................... 3.2 ............................................................................................................................. ........................................... 3.3 ............................................................................................................................. ........................................... 3.4 ............................................................................................................................. ........................................... 3.5 ........................................................................................................................................................................ 38

หลกั สูตร การปลูกพืชสมุนไพรพื้นบ้ากนลุ่มฟอา้าชทีพเะกลษาตยรกโรจรรม 39 แนวคำตอบ ใบงานที่ 2 เรือ่ ง ประโยชน์และสรรพคุณของพชื สมุนไพรพืน้ บ้าน ฟ้าทะลายโจร 1. ตอบ ประโยชน์ของพืชสมนุ ไพรพืน้ บา้ น ฟ้าทะลายโจร มดี งั นี้ 1. ลดอาการไข้ 2. ตา้ นการอกั เสบ 3. ลดอาการจากการหวัด 4. อาการเจบ็ คอท่ีมีสาเหตจุ ากตอ่ มทอนซิลอักเสบ 5. บรรเทาอาการทอ้ งเสยี ชนดิ ไม่ติดเช้ือ 2. ตอบ สรรพคุณของพชื สมุนไพรพื้นบา้ น ฟา้ ทะลายโจร มีดังน้ี 1. สรรพคุณฟ้าทะลายโจรช่วยต่อต้านอนุมูลอิสระในร่างกาย ช่วยกระตุ้นการสร้างภูมิคุ้มกัน ในร่างกาย ตอ่ ต้านสงิ่ แปลกปลอมทเี่ ข้ามาในรา่ งกาย รวมไปถงึ ช่วยกระตนุ้ การสรา้ งเม็ดเลือดขาวให้จับกินเช้ือโรค ได้ดีย่ิงข้นึ อีกดว้ ย 2. สรรพคุณฟา้ ทะลายโจรมีฤทธ์ิช่วยยับย้งั การเจริญเตบิ โตของเซลล์มะเรง็ 3. สรรพคุณฟ้าทะลายโจร ใบใชเ้ ปน็ ยาขมชว่ ยทำให้เจรญิ อาหาร (ใบ) 4. ช่วยรักษาโรคเบาหวาน ด้วยการใช้ต้นฟ้าทะลายโจร กระชาย และว่านเอ็นเหลือง นำมาทำเป็น ยาเม็ดลูกรับประทาน (ตน้ ) 5. ช่วยป้องกันและแก้อาการหวัด คัดจมูก ด้วยการใช้ใบและกิ่งประมาณ 1 กำมือ (สดใช้ 25 กรัม แตถ่ า้ แห้งใช้ 3 กรัม) นำมาต้มกบั น้ำด่ืม รับประทานก่อนอาหารวนั ละ 2 คร้ัง เชา้ และเยน็ หรือในขณะที่มีอาการ (กง่ิ , ใบ) 3. ตอบ วิธีการใช้พืชสมุนไพรพนื้ บา้ น ฟา้ ทะลายโจร วธิ ีใช้สมุนไพรฟ้าทะลายโจร มดี งั น้ี 1. ทำเป็นยาชง ด้วยการใช้ใบสดหรือใบแห้ง (ใบสดจะมีสรรพคุณที่ดีกว่า) ประมาณ 5-7 ใบ แล้วนำมาตม้ กับน้ำเดือดลงจนเกือบเต็มแกว้ แล้วปดิ ฝาทิง้ ไวป้ ระมาณครึง่ ชัว่ โมง เมือ่ อุ่นแลว้ ก็นำมารินดื่ม โดยให้ รบั ประทานกอ่ นอาหาร และก่อนนอนครงั้ ละ 1 แก้ว วันละ 3 - 4 ครงั้ 2. ทำเป็นยาลูกกลอน หรือ ยาเมด็ ฟ้าทะลายโจร ดว้ ยการใช้ใบสดนำมาล้างให้สะอาด แลว้ ผ่ึงใน ท่รี ่มทม่ี ีลมโกรกให้แห้ง (หา้ มตากแดด) นำมาบดจนเป็นผงละเอยี ด แล้วนำมาปนั้ ผสมกับน้ำผ้ึง (หรือน้ำเชื่อมก็ได้ เช่นกัน) ให้เป็นเม็ดขนาดเท่ากับเม็ดถั่วเหลือง (หนักประมาณ 250 มิลลิกรัม) เมื่อปั้นเสร็จแล้วให้ผึ่งลมจนแห้ง (ถา้ ไม่แห้งแลว้ นำมารบั ประทานจะขมมาก) โดยรับประทานกอ่ นอาหารและก่อนนอนคร้งั ละ 4 - 10 เม็ด วนั ละ 3 - 4 ครัง้ 3. ทำเปน็ ยาแคปซูล ดว้ ยการใช้ผงยาที่ปนั้ เปน็ ยาลูกกลอน กใ็ หน้ ำมาใสใ่ นแคปซลู เพอื่ ท่ีจะช่วย กลบรสขมของยา ทำให้รับประทานได้ง่าย โดยขนาดแคปซูลที่ใช้คือ ขนาดเบอร์ 2 (250 มิลลิกรัม) ใช้รับประทาน ก่อนอาหารและก่อนนอนวนั ละ 3 - 4 แคปซูล วนั ละ 3 - 4 ครง้ั 39

40 ข้อจำกัดสมุนไพรพน้ื บา้ นฟา้ ทะลายโจร มดี งั นี้ 1. สตรมี ีครรภ์ 2. สตรีใหน้ มบตุ ร เนอ่ื งจากอาจทำใหเ้ กิดทารกวริ ปู ได้ 3. ผู้ท่ีเปน็ โรคความดนั โลหิตตำ่ 4. ผู้ที่เคยมปี ระวัติเปน็ โรคหัวใจรหู ์มาติค (Rheumatic heart disease) 5. ผทู้ มี่ อี าการเจ็บคอเนอ่ื งมาจากการตดิ เช้อื Streptococcus group A 6. ผู้ที่มีประวัตเิ คยเปน็ โรคไตอักเสบ เน่อื งมาจากการตดิ เชอ้ื Streptococcus group A 7. ผู้ที่มีอาการเจ็บคอเนื่องจากติดเชื้อแบคทีเรียและมีอาการรุนแรง เช่น มีไข้สูง มีอาการหนาวสั่น มหี นองในลำคอ 40

หลกั สตู ร การปลูกพืชสมุนไพรพื้นบ้ากนลุ่มฟอา้าชทีพเะกลษาตยรกโรจรรม ใบความรูท้ ่ี 3 เรื่อง การปลกู พืชสมนุ ไพรพ้ืนบ้าน ฟ้าทะลายโจร (ที่มาของภาพประกอบ : กลมุ่ พัฒนาคุณภาพและมาตรฐานการศกึ ษา) ฟ้าทะลายโจรเป็น \"พืชสมุนไพร\" ที่มีฤทธิ์รักษาอาการโรคหวัดในระยะเริ่มแรก เมื่อมีอาการ ไอ แสบคอ ที่เกี่ยวกับทางเดินหายใจ หากรับประทานฟ้าทะลายโจรในช่วงแรกกจ็ ะหายหรือทุเลาลง ดังนั้นฟ้าทะลายโจรจึงกลายเป็น สมุนไพรทถี่ กู คาดหวังว่าจะนำมารกั ษาโควิด (COVID - 19) ได้ ในประเทศไทยมีการจำหน่ายฟ้าทะลายโจรในรูปแบบ \"ฟ้าทะลายโจรแบบผงอัดเม็ด\" และ \"ฟา้ ทะลายโจรแคปซลู \" สำหรบั แกอ้ าการโรคหวดั เจ็บคอ และฟ้าทะลายโจรเติบโตดีในประเทศไทย จึงเปน็ พืชสมนุ ไพร ที่น่าจับตามองในช่วงหลังโควิด (COVID - 19) ระบาด หากศึกษาวิธีการปลูกและการจำหน่าย ก็เป็นพืชที่สร้าง รายได้ให้แก่เกษตรกรได้เป็นอย่างดี โดยให้ผลผลติ 2,000 – 3,000 กิโลกรัมต่อไร่ คิดเป็นสัดส่วนผลผลิตสดต่อผลผลติ แห้งได้ 4 : 1 มีข้อมูลจากชาวบ้านกลุ่มสมุนไพรชีววิถี จังหวัดนครราชสีมา เปิดเผยว่า ในแต่ละสัปดาห์มีผู้มาขอ ซื้อจำนวนมาก ก่อนหน้านี้ฟ้าทะลายโจรแบบผงบดละเอียด มีราคาอยู่ที่กิโลกรัมละ 200 บาท หลังจากมีข่าวว่ามี ผลยืนยันช่วยยับยั้งเชื้อโควิด (COVID - 19) ในระดับหลอดทดลอง ก็ทำให้ราคาเพิ่มเป็นกิโลกรัมละ 650 บาท ความต้องการนี้ส่งผลต่อการตัดสินใจปลูกของเกษตรกรกลุ่มอื่นในอนาคต ดังนั้น เราจึงควรศึกษาการปลูกพืช สมุนไพรพ้นื บ้าน ฟา้ ทะลายโจร ดังน้ี 41

42 สภาพแวดลอ้ มท่เี หมาะสมในการปลูกพืชสมุนไพรพ้นื บา้ น ฟา้ ทะลายโจร[1] (ท่มี าของภาพประกอบ : ศนู ย์ฝึกและพัฒนาอาชีพราษฎรไทยบริเวณชายแดนสระแก้ว) 1. สภาพภูมอิ ากาศ 1.1 อุณหภูมิ : ร้อนช้นื อณุ หภมู ปิ ระมาณ 25 - 30 °C 1.2 ความชื้นสัมพทั ธ์ : เฉล่ยี 60 - 80% 1.3 แสง : ร่มไร ถา้ จำเปน็ ตอ้ งปลกู กลางแจ้ง ต้องใหน้ ำ้ เพิ่มเปน็ พเิ ศษ 1.4 น้ำ : ตอ้ งการน้ำเพียงพอตลอดฤดูการปลูก ถ้าขาดน้ำผลผลติ และปริมาณสารสำคญั จะลดลง 1.5 ลม : แหลง่ ปลูกต้องไมม่ ีลมพัดแรง มกี ารทำแนวบงั ลมเพอ่ื ป้องกันต้นหกั ล้ม (ทม่ี าของภาพประกอบ : ศูนยฝ์ ึกและพัฒนาอาชีพราษฎรไทยบริเวณชายแดนสระแกว้ ) .......................................................... 1 วิฑูรย์ ปัญญากุล และ กมลศรี ศรีวัฒน์. (2562). คู่มือปลูกสมุนไพรเกษตรอินทรีย์ : ฟ้าทะลายโจร. (ส่วนหนึ่งของ โครงการสง่ เสริมสมุนไพรเกษตรอินทรีย์). มลู นิธิสายใยแผน่ ดนิ มูลนธิ โิ รงพยาบาลเจ้าพระยาอภยั ภูเบศร. 42

หลกั สตู ร การปลูกพืชสมุนไพรพื้นบ้ากนลุ่มฟอา้าชทีพเะกลษาตยรกโรจรรม 43 2. สภาพพน้ื ท่ี 2.1 ความสูง : จากระดับนำ้ ทะเลถึง 3,200 เมตร เหนือระดับนำ้ ทะเล 3. สภาพดนิ 3.1 ประเภทดิน - ดินรว่ นซุย หลีกเลยี่ งดินเหนียว หรือดินทรายจดั 3.2 อินทรียวัตถุ - มอี นิ ทรียวัตถุไม่น้อยกว่า 3.5% 3.3 ความเปน็ กรดดา่ งของดิน (pH) - 5.5-8 3.4 การระบายน้ำ - ระบายน้ำดี ไมท่ ว่ มขงั (ทม่ี าของภาพประกอบ : ศนู ย์ฝกึ และพัฒนาอาชีพราษฎรไทยบริเวณชายแดนสระแก้ว) 4. สายพนั ธฟุ์ ้าทะลายโจร สายพันธุ์ฟ้าทะลายโจรที่นำมาปลูกมี 3 สายพันธุ์ด้วยกัน คือ สายพันธุ์จาก อำเภอกำแพงแสน จังหวัดนครปฐม เป็นสายพันธุ์ที่ให้ค่าน้ำหนักสดเฉลี่ยต่อต้นสูงสุด นอกเหนือจากนี้ก็มีสายพันธุ์จากระยอง และ สายพนั ธ์ุจากศรสี ะเกษ (ทมี่ าของภาพประกอบ : ศูนยฝ์ ึกและพัฒนาอาชีพราษฎรไทยบริเวณชายแดนสระแกว้ ) 43

44 5. ผลผลติ เฉลี่ยทีเ่ กษตรกรปลูกฟ้าทะลายโจรในประเทศไทย คือ ผลผลิตฟ้าทะลายโจรสดเฉล่ีย 1,000 – 2,000 กโิ ลกรมั /ไร่ /ร่นุ (อาจเก็บได้ 2 คร้งั /ปี แต่ผลผลิตครง้ั 2 จะลดลง) โดยในอตั ราผลผลิตฟ้าทะลายโจรสด : ผลผลติ ฟา้ ทะลายโจรแห้ง 6 : 1 (ท่มี าของภาพประกอบ : ศูนยฝ์ กึ และพัฒนาอาชีพราษฎรไทยบรเิ วณชายแดนสระแกว้ ) ข้อมูลสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมต่อการเจริญเติบโตและให้ผลผลติ ของฟา้ ทะลายโจร [2] สภาพแวดลอ้ ม ความเหมาะสม ข้อจำกดั 1. สภาพภูมอิ ากาศ - รอ้ นชืน่ อุณหภมู ิประมาณ 25 - 30 องศาเซลเซยี ส - ปลูกกลางแจง้ ได้ดี 1.1 อณุ หภูมิ - เฉลยี่ 60 - 80% แต่ตอ้ งมนี ำ้ พอเพียง 1.2 ความช้ืนสัมพทั ธ์ - รม่ ไร - ขาดน้ำผลผลติ 1.3 แสง - ตอ้ งการน้ำพอเพียงตลอดฤดปู ลูก และปรมิ าณ 1.4 นำ้ - แหลง่ ปลกู ต้องไม่มีลมพดั แรง หรอื มีการทำแนวบังลม สารสำคัญจะตำ่ 1.5 ลม เพ่ือป้องกนั ต้นหกลม้ 2. สภาพพ้ืนที่ - จากระดบั นำ้ ทะเลถงึ 3,200 เมตรเหนอื ระดับนำ้ ทะเล 2.1 ความสูง - มคี วามลาดเอียงของพนื้ ที่น้อย ไมเ่ กนิ 3 % 2.2 ความลาดเท - ดินรว่ นซยุ - หลกี เลย่ี งดนิ เหนียว 3. สภาพดนิ - มีอินทรยี วตั ถุไมน่ ้อยกว่า 3.5 % หรือดินทรายจดั 3.1 ประเภทดิน - 5.5 - 8 3.2 อินทรยี วตั ถุ - ระบายน้ำดี ไม่ทว่ มขัง 3.3 ความเปน็ กรด/ - นำ้ ทีใ่ ช้ในการเกษตร สะอาดไมม่ สี ารเคมปี นเป้ือน ด่างของดนิ (pH) 3.4 การระบายน้ำ 4. สภาพดนิ .......................................................... 2 กรมสง่ เสรมิ การเกษตร.(2556).ข้นั ตอนการปลกู และการดแู ลรกั ษาฟา้ ทะลายโจร. กรุงเทพมหานคร : กรมส่งเสริม การเกษตร. 44

หลักสตู ร การปลูกพืชสมุนไพรพื้นบ้ากนลุ่มฟอา้าชทีพเะกลษาตยรกโรจรรม 45 ฤดูกาลปลูกพชื สมนุ ไพรพ้ืนบ้าน ฟ้าทะลายโจร พบวา่ การปลูกในชว่ งเดอื นตลุ าคม พฤศจกิ ายน ธนั วาคม มกราคม และกมุ ภาพนั ธ์ เปน็ ชว่ งปลูก ที่ต้นฟ้าทะลายโจรมีน้ำหนักแห้งมาก โดยมนี ำ้ หนักเท่ากบั 1.40, 1.55, 1.40, 1.60 และ 1.62 ตนั ตอ่ ไร่ ตามลำดบั เมื่อวิเคราะห์ปริมาณสาร Andrographolide แล้ว พบว่าการปลูกฟ้าทะลายโจรในเดือนต่างกันให้ปริมาณสาร Andrographolide ต่างกันไม่มากนัก และเมื่อประเมินต่อพื้นที่ปลูกแล้ว พบว่าการปลูกในช่วงเดือนพฤศจิกายน ธันวาคม มกราคม กุมภาพันธ์ และมีนาคม เป็นช่วงเวลาการปลูกที่เหมาะสมที่ให้ผลผลิตมากและมีปริมาณสาร Andrographolide อยู่ในเกณฑ์ทด่ี ี (ท่ีมา : https://kukr2.lib.ku.ac.th/) 45

46 ข้นั ตอนการปลกู พืชสมุนไพรพน้ื บ้าน ฟ้าทะลายโจร (ที่มาของภาพประกอบ : http://www.agriman.doae.go.th/home/Research/Herb57/2018.pdf) 1. การเตรยี มดนิ (ท่มี าของภาพประกอบ : ศนู ย์ฝกึ และพัฒนาอาชีพราษฎรไทยบริเวณชายแดนสระแก้ว) 46