Hồ Chí Minh toàn tập - Tập 3

88 Hå CHÝ MINH TOµN TËP ®ång chÝ Trung kh«ng hiÓu chØ thÞ Quèc tÕ nãi r»ng §¶ng ph¶i gåm c¶ v« s¶n ë §«ng D−¬ng vµ kh«ng hiÓu nhiÖm vô §¶ng lµ ph¶i lµm cho Lµo vµ Cao Miªn cã ®¶ng bé. (Trung −¬ng ®· in vµ ph¸t hµnh chØ thÞ Quèc tÕ cho ®¶ng viªn ch−a? Sao thÊy trong NghÞ quyÕt B¾c cã hái: “Trung −¬ng b¶o th¶o luËn “chØ thÞ” lµ chØ thÞ nµo?”). E- LùC L¦îNG CñA §¶NG - Muèn hiÓu râ søc m¹nh vµ chç yÕu cña §¶ng ë Trung vµ B¾c th× chóng ta nªn xem b¶ng nµy1): §¶ng Chi Thanh C«ng N«ng Phô Ghi viªn bé niªn héi héi n÷ chó - Nam §µn 170 21 641 - 10.000 452 - Thanh Ch−¬ng - Anh S¬n 273 27 78 - 10.077 232 - Yªn Dòng - DiÔn Ch©u 123 18 35 - 4.350 62 - Quúnh L−u - Vinh 11 15 - - 3.022 - - H−ng Nguyªn - Nghi Léc 51 2 - - 345 - - Hµ TÜnh - Qu¶ng TrÞ 33 4 - - 278 - - Qu¶ng Ng·i - B×nh §Þnh 185 8 - 312 - - - H¶i Phßng - Hßn Gai 55 9 - - 2.032 70 - Nam §Þnh - Phñ Lý 58 15 - - 1.574 - - Th¸i B×nh 370 - 122 - 2.000 48 42 - - - -- 69 - - - 1.200 - 40 - - - 100 - 37 9 8 101 - - 8 - - 10 - - 115 - 31 293 100 - 82 - 13 - 300 - 40 8 14 - 270 - _______________ 1) §©y lµ mét phÇn bøc th− chôp ¶nh ®Ó l¹i, tiÕp phÇn sau lµ dÞch ë b¶n tiÕng Ph¸p (BT).

TH¦ Göi ban chÊp hµnh trung −¬ng... 89 - H¶i D−¬ng 9- 1 - 31 - - Hµ §«ng 12 - - - 51 - - B¾c Ninh 6- - - -- - Hµ Néi 36 - - - -- Nh×n vµo b¶ng trªn th× thÊy: ë Trung: a) Tæ chøc §¶ng cã trong 13 huyÖn vµ tØnh. Nh−ng chØ cã 3 huyÖn lµ cã tæ chøc thanh niªn. Trong mét huyÖn thanh niªn chØ b»ng mét phÇn ba cña §¶ng, trong mét huyÖn kh¸c, th× b»ng mét phÇn t−. b) Phô n÷ chØ ®−îc tæ chøc trong 5 huyÖn, sè l−îng phô n÷ trong mét huyÖn chØ b»ng mét nöa ®¶ng viªn, trong mét huyÖn kh¸c th× chØ b»ng mét phÇn 9. c) Trong 13 tØnh vµ huyÖn trªn, n¨m n¬i cã N«ng héi rÊt yÕu. ë mét n¬i sè l−îng n«ng d©n ®−îc tæ chøc gÊp hai lÇn r−ìi sè l−îng ®¶ng viªn. d) ë Trung, C«ng héi chØ cã ë mét n¬i trªn, nh−ng c«ng nh©n n«ng nghiÖp c¸c n¬i th× ch−a chç nµo ®−îc tæ chøc. e) ë Trung cã 16 tØnh, míi cã tæ chøc ë n¨m tØnh th«i. f) B¸o c¸o Trung kh«ng nãi râ sè l−îng ®¶ng viªn phô n÷ vµ sè l−îng phô n÷ vµo N«ng héi. Tæ chøc ë B¾c th× yÕu qu¸. Trong mét xø c«ng nghiÖp nh− B¾c, mµ chØ cã hai tØnh lµ cã C«ng héi, bèn n¬i cã Thanh niªn, n¨m n¬i cã N«ng héi, nh−ng xem ra tÊt c¶ ch−a b»ng tæ chøc cña mét huyÖn thuéc h¹ng bèn ë Trung. ë mét trung t©m chÝnh trÞ vµ kinh tÕ quan träng nh− Hµ Néi, trõ vµi ®ång chÝ l·nh ®¹o ra th× kh«ng cã mét chiÕn sÜ nµo kh¸c. C¶ hai xø ®Òu kh«ng cã tæ chøc “MÆt trËn ph¶n ®Õ”, “Cøu tÕ ®á” vµ “Cøu tÕ thÊt nghiÖp” (Trung ®· cã mét chót Cøu tÕ ®á). T«i ®Ò nghÞ: A- §¶ng ph¶i: 1. Söa ch÷a nh÷ng sai lÇm trªn.

90 Hå CHÝ MINH TOµN TËP 2. LËp ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng cô thÓ trong tõng huyÖn vµ tõng tØnh. 3. Ph©n phèi ®¶ng viªn (nh− nhµ binh ph©n phèi binh sÜ). C¸c ®ång chÝ phô tr¸ch mét vïng hay mét c«ng t¸c nµo ®ã ph¶i lËp ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng cho mçi ®ång chÝ trong mçi mét tæ chøc. 4. C¸c ban chÊp uû ph¶i qu¶n lý vµ kiÓm so¸t rÊt tØ mØ viÖc thi hµnh c¸c ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng ®ã. 5. Tr−íc tiªn ph¶i thèng nhÊt tæ chøc Thanh niªn vµ C«ng héi vµ nh÷ng tæ chøc ®ã ph¶i cã sinh ho¹t ®éc lËp cña m×nh. B- TÊt c¶ mäi ®¶ng viªn vµ tÊt c¶ c¸c chi bé ph¶i th¶o luËn ChØ thÞ cña Quèc tÕ thø ba vµ NghÞ quyÕt cña Trung −¬ng, råi ph¶i ra NghÞ quyÕt vÒ nh÷ng NghÞ quyÕt vµ ChØ thÞ nãi trªn. Nh÷ng NghÞ quyÕt Êy ph¶i ®Ö tr×nh lªn Trung −¬ng, Trung −¬ng sÏ chuyÓn lªn Quèc tÕ thø ba. Cã lµm nh− thÕ th× míi cã thÓ n©ng cao ®−îc tr×nh ®é ®¶ng viªn, tÊt c¶ ChØ thÞ vµ NghÞ quyÕt míi ®−îc thi hµnh, t− t−ëng vµ hµnh ®éng cña ®¶ng viªn míi thèng nhÊt; vµ Quèc tÕ thø ba míi n¾m ®−îc tr×nh ®é c¸ch m¹ng cña ®¶ng viªn vµ sù liªn l¹c tõ chi bé tíi Trung −¬ng vµ víi Quèc tÕ thø ba míi thùc hiÖn ®−îc chÆt chÏ (®ã lµ ý kiÕn cña Quèc tÕ thø ba). 1- Nhí göi: 1) B¸o c¸o cña Nam Kú. 2) B¸o c¸o cña Héi nghÞ Trung −¬ng. 3) B¸o c¸o vÒ c«ng t¸c c«ng vËn. T«i ®· nãi ®Õn ba vÊn ®Ò trong th− tr−íc cña t«i. 2- Ng−êi quen cña chóng ta §uycru (Ducroux) ch−a vÒ b»ng chuyÕn tµu nµy. 3- C¸c ®ång chÝ biÕt nh÷ng tµu nµy ch¹y ®−êng Sµi Gßn - T©n Gia Ba? ë ®©y cÇn biÕt râ ®iÒu ®ã. 4- T«i nghe nãi ng−êi ta cã quen mét ng−êi Ph¸p trªn mét chiÕc tµu cña së hµng h¶i, nÕu ®óng nh− vËy (mµ còng cÇn nh− vËy) yªu cÇu c¸c ®ång chÝ ®iÒu tra (vÒ ng−êi ®ã) xem.

TH¦ Göi ban chÊp hµnh trung −¬ng... 91 5- Khi cã mét chuyÕn tµu vÒ, c¸c ®ång chÝ nªn ®Õn xem cã ai vÒ kh«ng. Khi cã tµu vµo c¶ng th× tÝn hiÖu nh− thÕ nµo. 6- Cã ng−êi ë “kia” s¾p vÒ, khi cã tin tµu vÒ (tõ ®Çu th¸ng 5) th× ph¶i lªn tµu ®ãn. Trªn tµu “Metzinger” cã NghÜa, thî giÆt. Cã thÓ cã g× ®ã (göi cho c¸c ®ång chÝ). Nhí ®Õn hái anh ta mµ lÊy. Ngµy 20 th¸ng 4 n¨m 1931 NGUYÔN ¸I QuèC Tµi liÖu tiÕng Ph¸p, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn LÞch sö §¶ng.

92 TH¦ GöI BAN CHÊP HµNH TRUNG ¦¥NG §¶NG Céng s¶n §¤NG D¦¥NG Ngµy 23 th¸ng 4 n¨m 1931 1. Trong th¬ ®ã nãi r»ng ®ång chÝ míi vÒ ®ã ë Hång qu©n §«ng Giang lµm liªn tr−ëng (quan ba) kiªm ®¶ng ®¹i biÓu. TiÕng Tµu giái, nhiÒu kinh nghiÖm binh vµ n«ng. 2. Ng−êi quen chuyÕn nµy ch−a trë l¹i ®©u; nã cÇn biÕt mèi giao th«ng Sµi Gßn - Singapor. 3. Hg - Th - K«ng1) chí hái Lý PÊn2) n÷a. ChØ giao thiÖp víi TrÇn Thiªm th«i. Tµu nµy chØ ®Ëu mét ngµy, ph¶i chó ý khÐo trËt (b)3) Tµu TrÇn B×nh4) cã ®ång chÝ Tèng Phi Hïng båi tÇng thø hai, (c) ThuËn Khang kh«ng ch¹y HK - SGßn n÷a. Phu Sanh nã kh«ng chÞu nãi tªn, vËy h·y khoan ®·. (d) Nhí hái anh NghÜa, thî giÆt cña tµu Metzinger, xem hoÆc cã th¬ hoÆc cã gãi g× kh«ng. 4. Khi göi g×, b¶o giao th«ng viÕt cho râ ®Ó ngoµi nµy ®iÒu tra cho biÕt g× nhËn ®−îc, g× kh«ng. Ngoµi nµy còng lµm thÕ. 5. Vladimirof ë ®©y råi. NÕu chuyÕn nµy ch−a vÒ ®−îc th× chuyÕn sau (c¸c tµu quen, c¸i nµo còng ph¶i ®ãn). Blokof, Bourof vµ _______________ 1) Tøc Wong Shek Kong, tµu ch¹y ®−êng Hång C«ng - Sµi Gßn (BT). 2) Lý PÊn: ng−êi nÊu bÕp trªn tµu Wong Shek Kong (BT). 3) Trong nguyªn b¶n kh«ng cã môc (a) (BT). 4) Tµu ch¹y Hång C«ng - H¶i Phßng (BT).

TH¦ Göi ban chÊp hµnh trung −¬ng... 93 Limin1) cßn ®äng l¹i Singapor, ®· viÕt th− göi hä råi, Maizen2) vÒ ®Õn Singapor th× sî mµ trèn mÊt. 6. C¸c c¬ quan kh«ng ®Æt bÝ hiÖu hay sao? Sao mµ nhiÒu lÇn c¬ quan lé råi mµ ®ång chÝ cø chui vµo cho bÞ! (Chç in, chç “V¸ch gi¶” chç MËt3), v.v.). HoÆc cã ®øa ph¶n ch¨ng? Tµi liÖu bÝ mËt, nhÊt lµ vÒ giao th«ng cã lé kh«ng? 7. Khi cã tiÒn th× mçi ®ång chÝ cÈn thËn nªn gi¾t mét Ýt, thÕ lµ khi mÊt khái mÊt hÕt, mµ nh÷ng ng−êi ch¹y ®−îc còng cã xu mµ hé th©n. 8. Nªn t×m mi thuËt g× mµ gi÷ g×n lÊy ®ång chÝ träng yÕu, chø nÕu nã cø tóm mßn nh÷ng v¾t kh¸ ®i, th× h¹i cho c«ng viÖc qu¸! Th¸i B×nh, Phñ Lý th× nã l¹i cø gië sæ mµ ®i b¾t ng−êi! Xem nh÷ng viÖc ®ã th× cã thÓ nãi r»ng §¶ng cßn kÐm ®−êng bÝ mËt c«ng t¸c. “Hä” th−êng hái t«i vÒ vÊn ®Ò v× sao mµ bÞ lé? V× sao mµ bÞ? §Ó suy nghÜ vµ t×m c¸ch söa ®æi. Nh−ng trong kh«ng b¸o c¸o ra, cho nªn t«i còng ó í! 8 Bis. VÊn ®Ò nhiÖm vô t«i: a) Tõ ngµy Héi nghÞ Octobre4) t«i nghÜ trong ®· cã Trung −¬ng, ngoµi ®· cã §, vËy nªn c«ng viÖc t«i chØ lµ nh− “thïng th¬”. VËy nªn t«i xin §5) ®æi chç v× “thïng th¬” th× ng−êi kh¸c còng lµm ®−îc. V× thÕ mµ § cã th¬ ®Þnh tr¸ch nhiÖm cho t«i (th¬ ®ã t«i cã göi copie cho T.¦). b) NÕu Trung −¬ng b¸o c¸o th−êng vµ râ rµng (dÐtaillÐ) th× chóng t«i kh«ng ®ßi b¸o c¸o c¸c n¬i lµm g×, song tõ ngµy Héi nghÞ ®Õn nay, Trung −¬ng ch−a cã lÇn b¸o c¸o nµo t−¬ng tÕ hÕt. Nh− viÖc B ph¶n ®èi chØ thÞ Quèc tÕ mµ còng ®Õn b©y giê ng−êi quen vµ Trung −¬ng _______________ 1) Tøc NguyÔn Huy Bèn, TrÇn Ngäc Danh, D−¬ng B¹ch Mai, NguyÔn ThÕ Th¹ch (BT). 2) Tøc Bïi ¸i (BT). 3) Tøc Ng« §øc Tr× (BT). 4) Héi nghÞ Octobre: Héi nghÞ Trung −¬ng häp th¸ng 10-1930 (BT). 5) §: Tøc lµ §«ng Ph−¬ng bé (BT).

94 Hå CHÝ MINH TOµN TËP míi nãi ®Õn! VÉn biÕt hoµn c¶nh khã kh¨n vµ Trung −¬ng l¾m viÖc, nh−ng “hä” còng cÇn ph¶i biÕt t×nh h×nh râ rµng mµ còng v× vËy mµ ph¶i yªu cÇu c¸c n¬i b¸o c¸o. Nhê hai tê b¸o c¸o Xø Héi nghÞ göi ra, míi biÕt h¬i râ t×nh h×nh T vµ B tõ 12 - 30 vÒ tr−íc, (tõ ®ã ®Õn giê kh«ng râ v× kh«ng thÊy b¸o c¸o n÷a) vµ hä ®−¬ng hái cho ®−îc b¸o c¸o Nam Kú. V¶ l¹i khi tr−íc (Octobre) chóng ta ®· ®Þnh r»ng, hÔ c¸c n¬i b¸o c¸o th× lµm hai b¶n, mét göi cho Trung −¬ng, mét göi ra. ThÕ lµ ®ì viÖc cho Trung −¬ng vµ Quèc tÕ l¹i biÕt râ t×nh h×nh, § còng t¸n thµnh c¸ch ®ã. Nh− vËy th× cã g× lµ “v« lý vµ lén xén”1). c) T«i kh«ng trao kÕ ho¹ch g× riªng cho T vµ B, chØ cã nh÷ng th«ng c¸o gÊp nh− 1-5, nh÷ng chØ thÞ ®¹i kh¸i nh− chØ thÞ võa råi vµ nh÷ng tµi liÖu nghiªn cøu dÞch ra th× t«i cø vÉn göi ba b¶n cho Trung −¬ng, T vµ B. Lµm nh− thÕ lµ cho mau, cho tiÖn vµ cho ch¾c ch¾n (nÕu chç nµy kh«ng tiÕp th× cã chç kh¸c tiÕp). d) Th¬ võa råi Trung −¬ng nãi: “ChØ cã viÖc giao th«ng hoÆc b¸o ch−¬ng th× t«i giao thiÖp víi hä, chø b¸o c¸o th× v« lý vµ lén xén”. NÕu lµm nh− ®· nãi trªn, th× ch¼ng nh÷ng kh«ng cã g× lµ “v« lý vµ lén xén” mµ l¹i ch¹y viÖc l¾m. NÕu kh«ng vËy th× t«i giao thiÖp víi T vµ B còng kh«ng cã t¸c dông g×. e) Th¬ Trung −¬ng t«i cø vËy göi ®i råi. Nh−ng viÖc nµy còng vËy. NhiÖm vô t«i ®· lµ nh− th¬ § ®· ®Þnh, cho nªn khi cã viÖc g× § còng nãi víi t«i mµ khi t«i cã ý kiÕn g× (nh− phª b×nh T vµ B míi ®Õn) còng cã § ®ång ý. VËy nªn khi §¶ng nghÞ ®Þnh hoÆc yªu cÇu g× th× t«i còng nªn biÕt. NÕu kh«ng biÕt g× c¶, khi “hä” hái ®Õn, t«i biÕt ®−êng nµo mµ nãi. NÕu chØ biÕt truyÒn th¬ qua, ®−a th¬ l¹i, nÕu kh«ng tham gia ý kiÕn víi § vµ víi Trung −¬ng, th× t«i ë ®©y còng kh«ng Ých g× l¾m. V× viÖc ®−a th¬ th× ®ång chÝ kh¸c còng lµm ®−îc. _______________ 1) Héi nghÞ Trung −¬ng toµn thÓ häp th¸ng 3-1931 t¹i Sµi Gßn ®· quyÕt ®Þnh thay ®æi mèi liªn l¹c, kh«ng qua NguyÔn ¸i Quèc n÷a mµ trùc tiÕp víi Ban Ph−¬ng §«ng (BT).

TH¦ Göi ban chÊp hµnh trung −¬ng... 95 Nãi tãm l¹i lµ Trung −¬ng th¶o luËn l¹i “nhiÖm vô cña K.V”1): 1/ ý kiÕn ®èi víi th¬ h«m nä (copie göi vÒ tr−íc) thÕ nµo? 2/ C¸c n¬i nªn hay kh«ng nªn göi b¸o c¸o, v.v.. Trung −¬ng gi¶i quyÕt thÕ nµo, råi cho t«i biÕt. V× nÕu ®Ó thÕ m·i, th× chç nãi thÕ nµy, chç nãi thÕ kia, th× lén xén thiÖt, mµ l¹i trë ng¹i c¶ c«ng t¸c. Thªm: Vladimirof chuyÕn nµy ch−a vÒ ®−îc. Ph¶i chê Hg-Th- K«ng hoÆc TrÇn B×nh míi vÒ ®−îc. ChuyÕn nµy göi vÒ 2 Zòa vµ 200 giÊy. Ngµy 24 th¸ng 4 n¨m 19312) Ngµy 1-5 s¾p söa thÕ nµo, kÕt qu¶ thÕ nµo cho biÕt. MiÕng giÊy nhá ch÷ Anh lµ do ®¹i biÓu I.J.C.3) göi vÒ. Bót tÝch tiÕng ViÖt, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn LÞch sö §¶ng. _______________ 1) K.V: mét bÝ danh cña NguyÔn ¸i Quèc (BT). 2) Trong ¶nh bót tÝch, trªn ®Çu bøc th− t¸c gi¶ ®Ò ngµy 23-4-1931, cuèi bøc th− t¸c gi¶ ®Ò ngµy 24-4-1931. Chóng t«i theo nguyªn v¨n bót tÝch cña t¸c gi¶ (BT). 3) I.J.C.: Quèc tÕ Thanh niªn Céng s¶n (BT).

96 B¸O C¸O Göi ban Ph−¬ng ®«ng ë th−îng h¶i VÒ t×nh h×nh ®µn ¸p ë ®«ng d−¬ng1) Tõ ngµy Mét th¸ng Giªng ®Õn gi÷a th¸ng T−, x¶y ra n¨m cuéc c«ng nh©n b·i c«ng, lín nhÊt lµ cuéc b·i c«ng cña c«ng nh©n C«ng ty dÇu nhên Stang®a vµ C«ng ty dÇu háa Ph¸p - ¸. 800 anh em c«ng nh©n C«ng ty Stang®a b¾t ®Çu b·i c«ng tõ th¸ng Giªng ®Õn (...)2), 200 c«ng nh©n C«ng ty Ph¸p - ¸ h−ëng øng tham gia cuéc b·i c«ng ®ã (ë Sµi Gßn). 27 cuéc ®Êu tranh ®· bïng næ trong suèt c¶ thêi gian nµy. H¬n 26.000 c«ng nh©n tham gia phong trµo trong ®ã cã 250 ng−êi bÞ m¸y bay nÐm bom vµ sóng m¸y giÕt chÕt. Qu¶ng Ng·i, NghÖ An vµ Hµ TÜnh lµ nh÷ng tØnh bÞ tµn s¸t th¶m khèc nhÊt. Trong hai th¸ng Giªng vµ Hai ë Qu¶ng Ng·i, 53 c«ng nh©n bÞ giÕt h¹i trong c¸c cuéc xung ®ét. Ngµy 20 th¸ng T−, ë Hµ TÜnh (...) ng−êi bÞ hy sinh. Cßn ë NghÖ An tõ 25 th¸ng 3 ®Õn 14 th¸ng 4, (...) ng−êi bÞ giÕt chÕt. Ngµy 14 th¸ng 4, ë quËn (...) Th¹ch, 80 ng−êi bÞ giÕt vµ hµng tr¨m ng−êi bÞ th−¬ng. B¶n th«ng c¸o chÝnh thøc cña ChÝnh phñ nãi: “Bän phiÕn lo¹n ®Òu rót lui cã trËt tù. M¸y bay nÐm bom vµ sóng m¸y ho¹t ®éng ®em l¹i kÕt qu¶ tèt”. _______________ 1) §©y lµ mét bµi cung cÊp tµi liÖu do NguyÔn ¸i Quèc viÕt sau ngµy 20-4-1931 vÒ phong trµo céng s¶n ë §«ng D−¬ng, cã lÏ ®Ó ®¨ng b¸o (BT). 2) C¸c chç ®Ó (...) do trong nguyªn b¶n mê, kh«ng ®äc ®−îc (BT).

b¸o c¸o göi ban ph−¬ng ®«ng... 97 Còng trong kho¶ng thêi gian Êy, 1.500 ng−êi bÞ b¾t, 52 ng−êi chÕt trong c¸c nhµ lao vµ d−íi l−ìi m¸y chÐm, (...) ng−êi bÞ ®em ®i ®µy ë Guyan, ë ®¶o Inini vµ ë c¸c miÒn rõng nói, n−íc ®éc Kon Tum. 180 vô ¸n ph¹t tï vµ ®em ®i ®µy céng víi 610 ¸n kh¸c b»ng 1.880 n¨m tï khæ sai. NhiÒu vô xö ¸n khæng lå ë Hµ Néi ngµy 8 th¸ng 4, xö 230 tï chÝnh trÞ vµ ngµy 11 th¸ng 1 xö 201 ng−êi, ë Qu¶ng Ng·i ngµy (...) th¸ng 3 xö 300 ng−êi; phÇn lín nam n÷ häc sinh bÞ kÕt ¸n tèi thiÓu lµ 9 th¸ng tï. ë KiÕn An ngµy 26 th¸ng 1, mét vô xö ¸n khæng lå xö (...) ph¹m nh©n (...) 34 ng−êi bÞ c¸o, trong sè nµy 8 phô n÷ bÞ kÕt ¸n. 10 sinh viªn Nam §Þnh bÞ kÕt ¸n khæ sai chung th©n v× bÞ c¸o tæ chøc nh÷ng chi bé häc sinh. Hai c«ng nh©n Nam §Þnh r¶i truyÒn ®¬n bÞ kÕt ¸n 20 n¨m tï khæ sai. NhiÒu c«ng nh©n kh¸c bÞ b¾t trong mét cuéc b·i c«ng bÞ kÕt ¸n tõ 2 ®Õn 6 n¨m tï. Cßn n«ng d©n bÞ b¾t trong c¸c cuéc ®Êu tranh bÞ kÕt ¸n tõ (...) n¨m khæ sai hoÆc bÞ ®em ®i ®µy. Trong kho¶ng ba th¸ng r−ìi Êy rÊt nhiÒu c«ng nh©n ë c¸c trung t©m kü nghÖ bÞ b¾t: kho¶ng 150 ng−êi ë Hµ Néi, h¬n 80 ng−êi ë Nam §Þnh, h¬n 110 ng−êi ë H¶i Phßng, 50 ng−êi ë má than Hßn Gai, h¬n (...) ë Sµi Gßn. C¸c tr¹i giam ®Òu chÆt nÝch ph¹m nh©n. Riªng ë nhµ lao ®· cã trªn 1.240 tï chÝnh trÞ trong ®ã cã (...) phô n÷ (sè chÞ em míi bÞ b¾t trong kho¶ng thêi gian chóng ta ®ang kiÓm ®iÓm lªn tíi 90 ng−êi) c¸c chÞ em phô n÷ ®Òu bÞ hµnh h¹, tra tÊn, míi ®©y chÞ em bÞ giam ë c¸c nhµ lao Hµ TÜnh ®· ph¶i tuyÖt thùc. Trong sè ph¹m nh©n bÞ ®em ®i ®µy, cã c¶ nh÷ng trÎ em ch−a qu¸ 15 tuæi vµ nh÷ng cô giµ 70 tuæi. Ngµy 15 th¸ng 2 trong sè n«ng d©n x· TiÒn H¶i bÞ b¾t trong c¸c cuéc ®Êu tranh vµ ®em ra xö tr−íc tßa ¸n, ®Æc biÖt cã mét em bÐ 8 tuæi. ViÕt kho¶ng th¸ng 4-1931. Tµi liÖu l−u t¹i Côc L−u tr÷ V¨n phßng Trung −¬ng §¶ng.

98 ®«ng d−¬ng d−íi l−ìi g−¬m cña ®Õ quèc ph¸p ë Sµi Gßn, §«ng D−¬ng, chiÒu thø (...)1) 5 th¸ng 3, «ng R«banh (ROBIN) ®· chiªu ®·i DW (...) IS, Toµn quyÒn Phi LuËt T©n. Trong cuéc héi ®µm, dÜ nhiªn lµ hä bµn ®Õn sù cè g¾ng trï tÝnh tõ n¨m ngo¸i ®Ó ®i ®Õn thµnh lËp mét mÆt trËn duy nhÊt c¸c ®Õ quèc nh»m ®µn ¸p phong trµo c¸ch m¹ng ë thuéc ®Þa. C¨n cø vµo nh÷ng b¶n t−êng thuËt buæi d¹ héi, cã thÓ dù ®o¸n ®−îc hä sÏ t¨ng c−êng vµ më réng cuéc khñng bè tr¾ng hiÖn ®ang hoµnh hµnh ë §«ng D−¬ng. ¤ng R«banh tuyªn bè r»ng: “Do chóng ta ®ang ®¶m ®−¬ng nh÷ng chøc vô cao c¶ nh− nhau, do chÝnh s¸ch cña chóng ta (Mü vµ Ph¸p) gièng nhau vµ do t×nh h×nh kinh tÕ cña chóng ta, sè mÖnh muèn r»ng ë khu vùc nµy cña ViÔn §«ng, chóng ta ph¶i ®¶m nhiÖm lÊy nh÷ng tr¸ch nhiÖm cïng mét tÝnh chÊt ®èi víi nh÷ng d©n téc mµ chóng ta cã sø mÖnh cao c¶ n©ng dÇn lªn ngang víi tr×nh ®é cña chóng ta. (Quay sang phÝa viªn Toµn quyÒn Mü, «ng ta nãi) Xin c¸c ngµi h·y tin ch¾c r»ng c¸c ngµi cã thÓ tr«ng cËy vµo sù céng t¸c mËt thiÕt cña chóng t«i khi mµ chóng ta ph¶i chiÕn ®Êu chèng l¹i phÇn tö ngo¹i lai ®ang t×m c¸ch lµm tho¸i hãa t− t−ëng cña chóng ta vµ lµm rèi lo¹n sù yªn vui cña chóng ta’’. “PhÇn tö ngo¹i lai” kh«ng ph¶i lµ c¸i g× kh¸c lµ viÖc tuyªn truyÒn céng s¶n, ®iÒu nµy chøng tá r»ng trong cuéc héi ®µm bän _______________ 1) C¸c chç ®Ó (...) do trong nguyªn b¶n bÞ mÊt ch÷ (BT).

®«ng d−¬ng d−íi l−ìi g−¬m cña ®Õ quèc ph¸p 99 hä ®· bµn tÝnh ®Õn mét khèi liªn minh tÊt c¶ c¸c ®Õ quèc chèng l¹i Liªn bang X«viÕt. “Tr¸ch nhiÖm” mµ “sè mÖnh” ®· giao phã cho bän ®Õ quèc ®èi víi c¸c d©n téc §«ng D−¬ng còng nh− “tr×nh ®é” mµ lßng nh©n tõ cña bän chóng mong muèn n©ng c¸c d©n téc lªn ®ã, ®Òu sÆc mïi chÕ ®é khñng bè tr¾ng hoµn toµn tr¸i ng−îc h¼n víi lêi tuyªn bè cña chóng. ë §«ng D−¬ng, Nam Kú mét xø l¸ng giÒng cña V−¬ng quèc An Nam ®· chÞu ¶nh h−ëng cña ng−êi Ph¸p. Sóng m¸y, m¸y bay lµ nh÷ng sø gi¶ cña “sè mÖnh”. §Õ quèc Ph¸p ®· dïng nh÷ng ph¸t minh khoa häc tèi t©n nhÊt ®Ó lµm “tr¸ch nhiÖm” ®èi víi nh©n d©n §«ng D−¬ng. Sóng m¸y, m¸y bay lµ nh÷ng vò khÝ ®−îc chóng dïng cïng mét lóc víi g−¬m kiÕm vµ l−ìi lª ®Ó chÐm giÕt. NhiÒu x·, nhiÒu nhµ thê bÞ ®èt ch¸y hoµn toµn, phô n÷ bÞ h·m hiÕp, thanh niªn nam n÷ bÞ tra tÊn tµn ¸c ®Õn nçi ng−êi ta kh«ng d¸m t¶ l¹i nh÷ng c¶nh tra tÊn Êy n÷a. MËt th¸m, c¶nh s¸t, binh lÝnh ®eo ®uæi ng−êi d©n ®Ó mµ sèng. T−ëng nh− ng−êi Ph¸p ®· häc tËp c¸ch lµm thÞt ng−êi cña Quèc d©n §¶ng Tµu. Kh«ng ai biÕt râ ng−êi Ph¸p ®· giÕt h¹i bao nhiªu ng−êi c¸ch m¹ng. NÕu lËp b¶n thèng kª (nh÷ng ng−êi c¸ch m¹ng bÞ giÕt trong c¸c vô ®µn ¸p cña ®Õ quèc Ph¸p) vµ tÝnh tõ th¸ng 5 trë ®i, chóng ta cã nh÷ng con sè sau ®©y: Th¸ng N¨m : 39 (20 ng−êi bÞ giÕt trong ngµy lÔ kû niÖm 1-5). Th¸ng S¸u :7 Th¸ng B¶y :5 Th¸ng T¸m :8 Th¸ng ChÝn : 270 (NhiÒu cuéc b¹o ®éng cña n«ng d©n bïng næ tËp trung nhÊt trong 2 th¸ng nµy). Th¸ng M−êi : 125 Th¸ng M−êi mét : 52 (40 ng−êi bÞ giÕt trong ngµy 7-11 kû niÖm ngµy thµnh lËp n−íc Céng hßa X«viÕt).

100 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Th¸ng M−êi hai : 145 (115 ng−êi bÞ giÕt ngµy 12-12 kû niÖm cuéc b¹o ®éng Qu¶ng Ch©u). Céng tÊt c¶ lµ 651 ng−êi c¸ch m¹ng bÞ tay ch©n cña ®Õ quèc Ph¸p giÕt h¹i. Nhµ tï lµ ph−¬ng tiÖn lµm “tr¸ch nhiÖm” cña bän ®Õ quèc. TÝnh ra cã 1.359 tï chÝnh trÞ bÞ dån vµo trong c¸c nhµ lao vµ xµ lim ë c¸c tØnh Vinh, Hµ Néi vµ Th¸i B×nh, nghÜa lµ chØ ë 3 tØnh trong sè tØnh B¾c Kú, Nam Kú, Trung Kú. Ng−êi ta −íc tÝnh mét c¸ch t−¬ng ®èi r»ng ë c¶ ba xø ®Æt d−íi sù thèng trÞ cña ng−êi Ph¸p, Ýt nhÊt còng cã tíi hµng ngh×n tï chÝnh trÞ. B¶ng thèng kª tï chÝnh trÞ ë c¸c nhµ lao tØnh lËp th¸ng Giªng võa qua (1931) nh− sau: - Th¸i B×nh : 187 - Hµ Néi : 201 (Bao gåm 97 ®¶ng viªn §¶ng Céng s¶n bÞ ®em - Thanh Hãa ra xö tr−íc mét tßa ¸n ®Æc biÖt ngµy 11-1). - Qu¶ng Nam : 70 (§Òu lµ ®¶ng viªn §¶ng Céng s¶n). - NghÖ An : 400 (§Òu lµ ®¶ng viªn §¶ng Céng s¶n). : 900 (§Òu lµ ®¶ng viªn §¶ng Céng s¶n). Nh÷ng b¶n c¸o tr¹ng cña tßa ¸n vµ nh÷ng b¶n ¸n lµ nh÷ng b»ng chøng tè c¸o sù ¸p bøc tµn b¹o v−ît qu¸ søc t−ëng t−îng Êy. ¸n tö h×nh: ¸n khæ sai: 8 th¸ng T¸m - Hµ Néi ... : 11 ng−êi khæ sai chung th©n. : 4 ng−êi 20 n¨m ®æi ra 20 n¨m cÊm cè. : 4 ng−êi 10 n¨m khæ sai chung th©n, ®æi ra 10 n¨m cÊm cè. : 3 ng−êi 10 n¨m ph¸t l−u ®æi ra 20 n¨m cÊm cè.

®«ng d−¬ng d−íi l−ìi g−¬m cña ®Õ quèc ph¸p 101 : 1 ng−êi 5 n¨m ®æi ra 10 n¨m cÊm cè. : 2 ng−êi 5 n¨m ®æi ra 10 n¨m cÊm cè. : 3 ng−êi 5 n¨m tï. 1 ng−êi 10 n¨m khæ sai. 9 th¸ng 9 - Hµ §«ng... : 3 ng−êi 5 n¨m khæ sai. 5 ng−êi 3 n¨m khæ sai. (nh÷ng ng−êi bÞ t×nh nghi : 10 n¨m ph¸t l−u (...) ©m m−u ph¸ ho¹i an ninh). : 6 n¨m ph¸t l−u. 5\" 18 th¸ng 9 - Th¸i B×nh : 3- 10 n¨m ph¸t l−u. 5- 15 \" (®Òu lµ n«ng d©n). : 1- 5\" 1 ng−êi : 1 ng−êi 10 n¨m ph¸t l−u. 1 ng−êi 10 \" KiÕn An... : 6 n¨m tï. 5\" (nh÷ng ng−êi bÞ t×nh nghi : 4\" 5 th¸ng tï. ©m m−u ph¸ ho¹i an ninh). : 3\" 3 n¨m tï vµ 3 n¨m 4 th¸ng M−êi - Th¸i B×nh : 1 ng−êi ph¸t l−u. 6 th¸ng tï vµ 1 n¨m (nh÷ng ng−êi bÞ t×nh nghi : 3 - ph¸t l−u. 2 n¨m vµ 2 n¨m ph¸t ©m m−u ph¸ ho¹i an ninh). : 6 - l−u. 15 n¨m khæ sai vµ 20 : 2- n¨m qu¶n thóc. 10 n¨m khæ sai vµ 20 18 th¸ng 10 - CÇn Th¬ : 1 - n¨m qu¶n thóc. (n«ng d©n ®Êu tranh). : 1- : 9- VÜnh Long : (...) : : (...) 28 th¸ng 10 - KiÕn An ... : (...) (nh÷ng ng−êi t×nh nghi ©m m−u ph¸ ho¹i an ninh). :

102 Hå CHÝ MINH TOµN TËP : (...) 4 n¨m khæ sai vµ 10 n¨m qu¶n thóc. 2 th¸ng M−êi mét - Long : (...) 1 n¨m xµ lim. Xuyªn (n«ng d©n). : (...) 6 th¸ng \" 4 n¨m \" : (...) 2 n¨m xµ lim. khæ sai chung th©n. : (...) bÞ ®em ®i ®µy (2...). 20 n¨m khæ sai. : (...) 15 \" 20 giam ë tr¹i trõng Th¸ng 11 - H¶i D−¬ng... : 20 ng−êi giíi. thiÕu niªn 16 tuæi. 6 ¸n tö h×nh... : 89 ng−êi thiÕu niªn 17 tuæi. thiÕu n÷ 16 tuæi. (®¶ng viªn Quèc d©n §¶ng : 20 - 15 n¨m giam cÇm. thiÕu niªn 17 tuæi. næi dËy th¸ng 7 võa qua). : 7 - thiÕu n÷ 16 tuæi. 10 n¨m tï. : 3- 5 n¨m tï. 3 n¨m tï. : 1- 5 n¨m khæ sai (Mét : 1- ng−êi Ên §é gi¶ c¸ch : 1- b¸n quÇn ¸o ®Ó ph©n : 3- ph¸t s¸ch b¸o cÊm). : 2- 4 n¨m khæ sai. : 1- 5\" : 2- 3\" : 2- 2\" 11 th¸ng M−êi mét - T©n An : 1- 11 th¸ng khæ sai. : 1- 8\" 4 th¸ng 12 - Hµ Nam : 2- (n«ng d©n ®Êu tranh). : (...) : 2- : (...) : (...) : (...)

®«ng d−¬ng d−íi l−ìi g−¬m cña ®Õ quèc ph¸p 103 Th¸ng Giªng 1931 - Th¸i : (...) 4 ¸n ph¸t l−u (trong B×nh, Hµ Néi sè ng−êi bÞ ¸n cã nh÷ng cô giµ 67 tuæi : (...) vµ trÎ em 15 tuæi). 4 ¸n céng tÊt c¶ 21 26 th¸ng Giªng - KiÕn An : (...) n¨m khæ sai (trong sè ng−êi kÕt ¸n cã häc (12 ®¶ng viªn céng s¶n bÞ : (...) sinh 15 tuæi). khæ sai chung th©n. c¸o ©m m−u ph¸ ho¹i an : 19 ng−êi 4 ®em ®i ®µy. 5 n¨m tï. ninh vµ ®¶ng viªn Quèc : 2 - 3\" d©n §¶ng). 10 n¨m khæ sai. bÞ ®em ®i ®µy. 27 th¸ng Giªng - Nam §Þnh : 2 - 20 n¨m tï. 10 n¨m khæ sai. (thanh niªn häc sinh). : 10 - 4 n¨m tï. bÞ ®em ®i ®µy. : 4- 20 n¨m khæ sai. (Nh÷ng ng−êi céng s¶n). : 6- : 1- : 2- : 6- Trong kho¶ng thêi gian tõ 1 th¸ng 5 ®Õn 31 th¸ng 12, c¨n cø vµo c¸c b¸o c¸o hoÆc c¸c b¶n c¸o tr¹ng, tÝnh ra cã (...) 696 ng−êi bÞ kÕt ¸n tæng sè b»ng 3.390 n¨m khæ sai vµ (...) 790 n¨m qu¶n thóc. H¬n 200 vô cÊm cè chung th©n vµ 300 vô ®i ®µy. Còng trong thêi gian Êy cã 83 ¸n tö h×nh. Nh÷ng cuéc ®Êu tranh quy m« lín Bän ®Õ quèc Ph¸p vÉn “ngê vùc”, mÆc dï chóng ®ang thi hµnh mét chÝnh s¸ch khñng bè ch−a tõng thÊy bao giê. Tõ 30 th¸ng 8

104 Hå CHÝ MINH TOµN TËP ®Õn 6 th¸ng 10, tÝnh ra cã 63 (...) cuéc ®Êu tranh bao gåm h¬n 71.000 ng−êi tham gia mµ ®a sè tÊt nhiªn lµ n«ng d©n, nh−ng còng cã hai cuéc ®Êu tranh cña c«ng nh©n, chÞ em n«ng d©n còng tæ chøc ba cuéc ®Êu tranh. HÇu hÕt c¸c cuéc ®Êu tranh Êy ®Òu bÞ bän lÝnh t©y vµ tay sai ng−êi b¶n xø ®µn ¸p. M¸y bay ho¹t ®éng nÐm bom vµo quÇn chóng, hµng chôc lµng x· bÞ ®èt s¹ch hoÆc bÞ triÖt h¹ ë c¸c tØnh cã phong trµo, tr−êng häc bÞ ®ãng cöa. GiÕt h¹i nh÷ng ng−êi c¸ch m¹ng lín tuæi ch−a ®ñ, bän Ph¸p cßn hµnh h¹ tµn b¹o trÎ em. Trong 5 th¸ng, tõ th¸ng 8 ®Õn cuèi th¸ng 12, 133 thanh niªn bÞ b¾t ë 11 tØnh, cã rÊt nhiÒu em d−íi 15 tuæi. Th¸ng m−êi mét, 11 thiÕu n÷ 12, 13 tuæi bÞ b¾t ë HuÕ. Ngµy nµo còng cã häc sinh bÞ b¾t. Tr−êng Quèc häc Vinh bÞ ®ãng cöa ngµy 24 th¸ng 12 v× häc sinh bÞ b¾t qu¶ tang ®ang ph©n ph¸t s¸ch b¸o c¸ch m¹ng. Tr−íc ®ã mét th¸ng, Tr−êng cao ®¼ng tiÓu häc T−¬ng Lai (?) còng bÞ ®ãng cöa v× cïng mét lý do ®ã. Th¸ng 10, c¸c líp häc Tr−êng Th−¬ng m¹i ë Hµ Néi còng bÞ ®×nh chØ. 40 sinh viªn ho¹t ®éng c¸ch m¹ng bÞ b¾t giam. Võa råi ë c¸c huyÖn Thanh Ch−¬ng, Nam §µn vµ Anh S¬n hÇu hÕt c¸c tr−êng häc ®Òu bÞ ®ãng cöa, häc sinh kh«ng thÓ nµo tiÕp tôc xin häc ®−îc ë mét tr−êng kh¸c. CÊm ®i l¹i nÕu kh«ng ®−îc phÐp cña së mËt th¸m ë §«ng D−¬ng, mçi ng−êi ®µn «ng ®Òu ph¶i n¹p thuÕ th©n. Cã nh− vËy, Së MËt th¸m míi cã thÓ kiÓm so¸t ®−îc tÊt c¶ mäi ng−êi. Ai mµ kh«ng mang thÎ c¨n c−íc hoÆc bÊt kú ai ®i l¹i mµ kh«ng cã thÎ ®Òu cã thÓ bÞ b¾t. Muèn ®i tõ tØnh nµy sang tØnh kh¸c, b¾t buéc ph¶i cã giÊy th«ng hµnh. Khi t×nh h×nh trong x·, th«n lén xén th× ngay viÖc ®i l¹i trong mét tØnh còng ph¶i cã giÊy th«ng hµnh.

®«ng d−¬ng d−íi l−ìi g−¬m cña ®Õ quèc ph¸p 105 Ng−êi nµo míi ®Õn lµng ph¶i tr×nh giÊy tê hîp lÖ, ph¶i nãi râ lý do viÖc ®i l¹i vµ ph¶i cã bµ con hoÆc ng−êi quen biÕt b¶o ®¶m. C¸c thµnh phè vµ thÞ x· ®Òu chia ra thµnh khu phè. Mçi khu phè cã mét tr−ëng phè chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc cÊp trªn vÒ nh÷ng hµnh vi cña d©n phè. §äc mét tê truyÒn ®¬n lµ mét viÖc ph¹m ph¸p. HÔ ai míi chím cã hµnh ®éng dß la, nhÊt lµ ®èi víi thî thuyÒn ë c¸c c«ng x−ëng, ®Òu bÞ b¾t ngay. BÞ ngê vùc mét chót lµ cã thÓ bÞ hµnh h¹ tra tÊn ¸c ®éc nhÊt. Ph−¬ng ph¸p §µn ¸p NhiÒu ®ån lÝnh míi ®ãng kh¾p n¬i trong xø. Trong cuéc tËp trËn th¸ng Giªng võa qua, 56 ®ån lÝnh ®−îc thiÕt lËp (mét nöa sè ®ã ®ãng ë c¸c vïng cã phong trµo ë NghÖ An). Bän “t− s¶n” ®−îc quyÒn giÕt ng−êi céng s¶n nh− giÕt chã, cho nªn chóng ®−îc cÊp sóng èng. Nhµ cöa cña nh÷ng ng−êi c¸ch m¹ng bÞ b¾t giam ®Òu bÞ ®èt s¹ch. NÕu cã mét chiÕn sÜ nµo trèn tho¸t th× bµ con trong gia ®×nh bÞ chóng truy n· vµ b¾t giam. Còng nh− bän Quèc d©n §¶ng ë Tµu, bän chøc tr¸ch Ph¸p muèn diÖt trõ nh÷ng ng−êi céng s¶n vµ nh÷ng ng−êi c¶m t×nh c¸ch m¹ng, bÊt chÊp §¶ng Céng s¶n Ph¸p hiÖn ®ang tån t¹i mét c¸ch hîp ph¸p. Bän ®Õ quèc cßn dïng b¸o chÝ ®Ó cñng cè tinh thÇn cho giai cÊp t− s¶n. C¸c b¶n b¸o c¸o chÝnh thøc cña chóng theo dâi c¶ tiÕn ®é cña cuéc ®Êu tranh thanh trõng trong §¶ng Céng s¶n. Chóng lËp ra §¶ng “Lý nh©n” gåm bän mËt th¸m, bän khiªu khÝch vµ c¸c phÇn tö ph¶n c¸ch m¹ng ®Ó chèng l¹i céng s¶n; song chóng kh«ng ®¹t ®−îc kÕt qu¶ ®¸ng kÓ. Bµ con n«ng d©n ë c¸c vïng cã phong trµo c¸ch m¹ng ®· trõ khö bän “chã s¨n” cña ®Õ quèc Ph¸p, ®èt nhµ chóng, kÐo chóng ra gi÷a ®−êng c¸i. Tuy vËy, hµnh ®éng nh− thÕ, ng−êi Ph¸p chØ gióp cho viÖc thµnh lËp vµ ph¸t triÓn §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam mµ th«i.

106 Hå CHÝ MINH TOµN TËP ë NghÖ TÜnh, chóng cßn dïng mét thñ ®o¹n míi kh¸c. Ngµy 19 th¸ng Giªng, nh©n d©n bÞ dån ®Õn tr−íc Hoµng cung vµ buéc ph¶i l¹y 3 l¹y tr−íc ¶nh cña Hoµng ®Õ. Xong, nh©n d©n cßn ph¶i ®Õn tr−íc bµn giÊy tªn C«ng sø Ph¸p (cè vÊn chÝnh thøc cña quan l¹i b¶n xø, nh−ng thùc tÕ lµ “mét tªn ®éc tµi”) vµ bÞ b¾t buéc ph¶i quú tr−íc bøc ¶nh cña nã. Tinh thÇn c¸ch m¹ng vÉn bÒn v÷ng MÆc dÇu bÞ ®µn ¸p d· man nh− vËy, nh−ng cuéc ®Êu tranh c¸ch m¹ng vÉn tiÕp diÔn. Tinh thÇn c¸ch m¹ng ®ã ®· ®−îc nªu bËt trong nh÷ng c©u tr¶ lêi cña nh÷ng ng−êi céng s¶n bÞ ®em ra xö tr−íc phiªn tßa ®¹i h×nh ë KiÕn An. Hái: “T¹i sao c¸c anh l¹i vµo §¶ng Céng s¶n (bÊt hîp ph¸p ë §«ng D−¬ng)?”. Nh÷ng ng−êi céng s¶n tr¶ lêi: “T«i kh«ng cã c¬m ¨n ¸o mÆc nªn t«i lµm c¸ch m¹ng”. “T«i xin gia nhËp vµo c¸c chi bé céng s¶n ®Ó ®¸nh ®æ ®Õ quèc Ph¸p vµ giµnh l¹i ®éc lËp cho d©n téc”. Mét ng−êi lÝnh khè ®á (®· næi dËy chèng l¹i viªn sÜ quan cña m×nh) tr¶ lêi: “Tuy t«i ®i lÝnh cho Ph¸p nh−ng t«i vµo §¶ng Céng s¶n ®Ó cøu vít nh©n d©n t«i khái n¬i lÇm than”. Ng−êi ta hái mét n÷ gi¸o viªn t¹i sao l¹i bá nghÒ d¹y häc ®i vµo lµm mét ng−êi c«ng nh©n b×nh th−êng ë trong mét x−ëng dÖt. C« ta tr¶ lêi: “V× chñ nghÜa céng s¶n ®óng ®¾n”. Quay trë l¹i c« ta nãi thªm: “¤ng còng vËy nÕu «ng lµ v« s¶n th× «ng còng sÏ gia nhËp §¶ng Céng s¶n”. Mét anh c«ng nh©n bÞ b¾t v× ®· treo cê ®á vµ r¶i truyÒn ®¬n, tr¶ lêi ®¬n gi¶n r»ng: “T«i d¸m vµo §¶ng Céng s¶n th× t«i còng ®ñ

®«ng d−¬ng d−íi l−ìi g−¬m cña ®Õ quèc ph¸p 107 can ®¶m ®Ó nhËn lÊy tr¸ch nhiÖm; c¸ch m¹ng cña chóng t«i kh«ng ph¶i lµ mét trß ch¬i trÎ con”. Tinh thÇn ®ã sÏ ®−a c¸ch m¹ng ®Õn thµnh c«ng. Kh«ng cã l−ìi lª nµo, bom ®¹n nµo vµ sóng m¸y nµo cã thÓ dËp t¾t ®−îc tinh thÇn ®ã. Quac e...wen N¨m 1931 Tµi liÖu l−u t¹i Côc L−u tr÷ V¨n phßng Trung −¬ng §¶ng.

108 TH¦ GöI QUèC TÕ CéNG S¶N §ång chÝ th©n mÕn, 1. T«i ®· nhËn ®−îc bøc th− ngµy 25-4. 2. §ång chÝ Tæng BÝ th− ®· bÞ b¾t ngµy 19 hoÆc 20-41). KÓ tõ khi xuÊt b¶n T¹p chÝ C¶nh s¸t, 7 trong sè 101 ng−êi ®· bÞ b¾t. V× vËy trong Ban Th− ký chØ cßn l¹i mét c«ng nh©n trÎ tuæi. 3. Riªng ë H¶i Phßng ®· cã 36 tr−êng hîp bÞ b¾t vµo ngµy 20-4 vµ 16 tr−êng hîp bÞ b¾t ngµy 23-4. §iÒu ®ã nãi lªn r»ng mäi ho¹t ®éng ë bèn ®Þa ph−¬ng ®Òu bÞ lé. Mét sè ®ång chÝ ®· dïng sóng lôc chèng l¹i c¶nh s¸t. 1 ®ång chÝ ®· bÞ hy sinh vµ nhiÒu ®ång chÝ kh¸c bÞ th−¬ng. 4. Ngµy 20-4, mÊy tµu ch¹y h¬i n−íc cña chóng ta chê ®Ó ®ãn sinh viªn lªn tµu nh−ng kh«ng cã ng−êi nµo ®Õn. Cã lÏ hä còng ®· bÞ b¾t. 5. Ngµy 29-4, mét ®ång chÝ phô tr¸ch vÊn ®Ò th«ng tin liªn l¹c ®· bÞ b¾t. VÉn ch−a nhËn ®−îc tin tøc tõ c¸c ®ång chÝ kh¸c: khi nµo cã tin cô thÓ h¬n th× t«i sÏ b¸o cho ®ång chÝ biÕt. TÊt c¶ c¸c mèi liªn hÖ t¹m thêi bÞ gi¸n ®o¹n. H×nh nh− T¹p chÝ C¶nh s¸t còng l−u truyÒn ë ®©y. TÊt c¶ nh÷ng thanh niªn ViÖt Nam ë ®©y ®Òu bÞ kiÓm so¸t vµ ®· bÞ mËt th¸m Ph¸p nhËn d¹ng. 6. NhiÒu tæ chøc §¶ng ë ®Þa ph−¬ng ®· bÞ gi¶i t¸n, nhiÒu tµi liÖu quan träng r¬i vµo tay c¶nh s¸t. Chóng t«i sÏ ph¶i tæ chøc l¹i mäi _______________ 1) Cã mét dßng qu¸ mê, kh«ng ®äc ®−îc (BT).

th− göi quèc tÕ céng s¶n 109 viÖc. Chóng t«i sÏ trao nhiÖm vô nµy cho c¸c sinh viªn trë vÒ n−íc. NÕu mäi viÖc diÔn ra tèt ®Ñp, th× kho¶ng 2 tuÇn n÷a 4 sinh viªn sÏ cã mÆt ë ®©y. T«i sÏ häp víi hä. 7. Ngµy 20-4, mäi biÖn ph¸p ®· ®−îc sö dông ®Ó ban bè thiÕt qu©n luËt trªn toµn ®Êt n−íc chèng l¹i c¸c cuéc biÓu t×nh ngµy 1-5. Tr−êng häc vµ nhµ m¸y sÏ ph¶i n»m trong sù kiÓm so¸t qu©n sù chÆt chÏ. 8. Ngµy 12-4, 55 n«ng d©n ®· bÞ giÕt trong cuéc diÔu hµnh. Ngµy 14-4, 80 ng−êi bÞ giÕt vµ ngµy 20-4, 30 ng−êi bÞ giÕt. Bän ®Õ quèc ®· quyÕt ®Þnh ng¨n chÆn phong trµo b»ng tµn s¸t. Chóng t«i nªn chØ ra cho c¸c ®ång chÝ cña m×nh kÕ ho¹ch ®Êu tranh cô thÓ nµo? NÕu chóng ta cø ®Ó hä ®i theo con ®−êng ®ã th× sÏ rÊt manh ®éng, nguy hiÓm. T«i sÏ ®Ò nghÞ thªm r»ng Quèc tÕ Céng s¶n chØ thÞ cho tÊt c¶ c¸c tæ chøc c¸ch m¹ng cña chóng ta tham gia víi khÈu hiÖu “B¶o vÖ §«ng D−¬ng” cïng víi nh÷ng hµnh ®éng: “Kh«ng can thiÖp vµo Trung Quèc”, “Kh«ng can thiÖp vµo n−íc Nga X«viÕt”. §Æc biÖt lµ §¶ng Céng s¶n Ph¸p vµ c¸c tæ chøc c¸ch m¹ng kh¸c sÏ t¨ng c−êng h¬n n÷a viÖc b¶o vÖ phong trµo c¸ch m¹ng ë §«ng D−¬ng. 9. T«i kh«ng thÓ ký tªn vµo c¸c bøc th− v× t«i kh«ng cã ®Þa chØ. Xin ®ång chÝ h·y lµm tÊt c¶ nh÷ng g× cã thÓ cho t«i. TÊt nhiªn, ®iÒu ®ã thËt phiÒn phøc. V× ®iÒu kiÖn hiÖn thêi, t«i lu«n lu«n ph¶i viÕt cho ®ång chÝ b»ng ph−¬ng ph¸p nµy vµ kh«ng ph¶i lóc nµo còng viÕt cho P.O.B cña ®ång chÝ. T«i ®Ò nghÞ ®ång chÝ sö dông ph−¬ng ph¸p viÕt th− t−¬ng tù. Nã cã r¾c rèi nh−ng an toµn h¬n. Göi lêi chµo céng s¶n. VICTO Bót tÝch tiÕng Anh, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh.

110 TH¦ GöI BAN PH¦¥NG §¤NG C¸c ®ång chÝ th©n mÕn! C¨n cø vµo b¸o c¸o cña ®ång chÝ H.N. vÒ t×nh h×nh §¶ng Céng s¶n §«ng D−¬ng vµ theo kinh nghiÖm cña t«i ë Hoa Nam, §«ng D−¬ng, Th¸i Lan vµ ë M· Lai, t«i thÊy cã bæn phËn bøc thiÕt ®èi víi c¸c ®¶ng cña chóng t«i lµ ph¶i ®Ò xuÊt víi c¸c ®ång chÝ ®Ò nghÞ sau ®©y: Trõ mét vµi ®ång chÝ rÊt hiÕm hoi (®· ®−îc huÊn luyÖn ë Tr−êng ®¹i häc nh÷ng ng−êi lao ®éng ph−¬ng §«ng, hoÆc lµ trÝ thøc), cßn ®¹i ®a sè ®ång chÝ cña chóng t«i, tr×nh ®é lý luËn vµ chÝnh trÞ rÊt thÊp. HËu qu¶ cña t×nh tr¹ng thiÕu kiÕn thøc vÒ lý luËn nh− vËy lµ g×? HËu qu¶ kh¸ nhiÒu. C¸c ®ång chÝ ®· nghe ®ång chÝ H.N. kÓ vÒ nh÷ng hËu qu¶ Êy trong b¸o c¸o. T«i nãi thªm mét vµi hËu qu¶ n÷a: 1. §a sè c¸c ®ång chÝ - ngay c¶ nh÷ng ®ång chÝ cã tr¸ch nhiÖm- còng kh«ng hiÓu thËt râ “c¸ch m¹ng d©n chñ t− s¶n” lµ g×. C¸c ®ång chÝ Êy nh¾c ®i nh¾c l¹i nh÷ng ch÷ Êy mµ kh«ng hiÓu nghÜa. V× kh«ng thÓ gi¶i thÝch ®−îc cho c«ng nh©n vµ n«ng d©n, cho nªn c¸c ®ång chÝ Êy th−êng tá vÎ lóng tóng trong c«ng t¸c tuyªn truyÒn vµ cæ ®éng. §Ó khái lung tung, c¸c ®ång chÝ buéc ph¶i “bÞa ra”. Do ®ã, mét sù ngu dèt nµy lµm ph¸t sinh mét sù ngu dèt kh¸c vµ mét sai lÇm nµy g©y nªn c¸c sai lÇm kh¸c. 2. C¸c ®ång chÝ Êy còng kh«ng hiÓu t¹i sao ph¶i kÕt hîp cuéc c¸ch m¹ng ph¶n ®Õ víi c¸ch m¹ng ruéng ®Êt. V× vËy mµ nh÷ng khÈu hiÖu ®−a ra lén xén, kh«ng phèi hîp víi nhau.

th− göi ban ph−¬ng ®«ng 111 3. C¸c ®ång chÝ Êy kh«ng hiÓu sù kh¸c nhau gi÷a §¶ng víi c¸c tæ chøc kh¸c, cho ®ã lµ sù kh¸c biÖt vÒ “cÊp bËc”. VÝ dô nh− xÕp §¶ng ë sè 1, Thanh niªn Céng s¶n ë sè 2, C«ng héi ë sè 3, v.v.. Vµ khi mét ®ång chÝ ®ang ho¹t ®éng trong §¶ng mµ ®−îc cö sang ho¹t ®éng ë mét tæ chøc kh¸c, ®ång chÝ ®ã xem viÖc chuyÓn dÞch Êy nh− lµ mét “viÖc h¹ cÊp bËc”, gÇn nh− lµ mét h×nh ph¹t! 4. HoÆc lµ, c¸c ®ång chÝ Êy b¾t ®Çu tæ chøc mét nhãm liªn minh chèng ®Õ quèc, råi chän nh÷ng thanh niªn cña liªn minh ®Ó tæ chøc mét C«ng héi. Cuèi cïng chän nh÷ng héi viªn C«ng héi ®Ó tæ chøc mét tæ §¶ng. 5. Mét cuéc b·i c«ng bïng næ. Nh÷ng ng−êi l·nh ®¹o lµ trÝ thøc viÕt vµo mét quyÓn vë theo trËt tù 1, 2, 3, v.v. nh÷ng b−íc ®i ph¶i tiÕn hµnh råi hä ®−a quyÓn vë Êy cho c¸c ®ång chÝ cã tr¸ch nhiÖm lµ c«ng nh©n. C¸c ®ång chÝ nµy ®−a quyÓn vë vÒ nhµ m¸y vµ thi hµnh m¸y mãc nh÷ng ®iÒu ®· ghi trªn giÊy mµ kh«ng biÕt ph¸n ®o¸n xem nh÷ng ®iÓm Êy cã phï hîp víi thùc tÕ hay kh«ng! HoÆc lµ, c¸c ®ång chÝ Êy dïng mäi biÖn ph¸p ®Ó ph¸t ®éng b·i c«ng, nh−ng khi c«ng nh©n ®· rêi nhµ m¸y xuèng ®−êng, c¸c ®ång chÝ Êy kh«ng biÕt ph¶i lµm g× n÷a. 6. Cßn cã mét nguy c¬ lín kh¸c. Tuy c¸c ®¶ng ®· ®−a nh÷ng ®ång chÝ c«ng nh©n vµo c¸c ban l·nh ®¹o, nh−ng c¸c ®ång chÝ nµy vÉn bÞ ¶nh h−ëng cña nh÷ng phÇn tö trÝ thøc, bëi v× theo c¸c ®ång chÝ Êy, “nh÷ng ng−êi trÝ thøc ®· ®−îc ®äc tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu Êy trong c¸c b¶n luËn c−¬ng hoÆc trong s¸ch”. T×nh h×nh Êy diÔn ra trong thêi kú 1930-1931, lóc mµ c¸c ®ång chÝ cña chóng ta ®· lµ nh÷ng chiÕn sÜ kh¸ l·o luyÖn vµ kh¸ tõng tr¶i råi. Nh−ng hiÖn nay, tÊt c¶ hoÆc hÇu nh− tÊt c¶ c¸c ®ång chÝ Êy ®· bÞ giÕt hay bÞ cÇm tï. Nh÷ng ®ång chÝ ®ang ho¹t ®éng trÎ h¬n, Ýt kinh nghiÖm h¬n, do ®ã cã kh¶ n¨ng ph¹m nh÷ng sai lÇm nghiªm träng h¬n. V× vËy, t«i thÊy tuyÖt ®èi cÇn thiÕt lµ chóng ta ph¶i gióp ®ì c¸c ®ång chÝ cña chóng ta kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n Êy b»ng c¸ch t¹o

112 Hå CHÝ MINH TOµN TËP ®iÒu kiÖn cho c¸c ®ång chÝ tiÕp thô ®−îc nh÷ng kiÕn thøc s¬ ®¼ng nhÊt mµ mçi chiÕn sÜ ®Òu ph¶i cã. Vµ biÖn ph¸p duy nhÊt cã hiÖu qu¶ ®Ó gióp c¸c ®ång chÝ theo ph−¬ng h−íng ®ã lµ cho xuÊt b¶n nh÷ng quyÓn s¸ch nhá viÕt vÒ c¸c vÊn ®Ò sau ®©y: 1. Tuyªn ng«n céng s¶n, 2. §¶ng Céng s¶n vµ tæ chøc cña §¶ng, 3. LÞch sö Quèc tÕ Céng s¶n, 4. LÞch sö §¶ng, 5. LÞch sö R.K.P.B (§¶ng Céng s¶n B«ns¬vÝch toµn Liªn bang X«viÕt), 6. LÞch sö Quèc tÕ Thanh niªn (KIM), 7. Thanh niªn Céng s¶n vµ tæ chøc thanh niªn, 8. C«ng héi, 9. Quèc tÕ C«ng héi ®á, 10. N«ng héi, 11. VÊn ®Ò d©n téc, 12. VÊn ®Ò ruéng ®Êt, 13. Quèc tÕ Cøu tÕ ®á (MIPR), 14. Liªn minh chèng ®Õ quèc, 15. Chñ nghÜa ®Õ quèc Ph¸p, 16. C¸ch m¹ng Th¸ng M−êi, 17. C¸ch m¹ng Trung Hoa, 18. Khëi nghÜa vò trang, 19. Nh÷ng bµi häc cña c¸c sù biÕn 1930-1931, 20. Chñ nghÜa Têrètxki, 21. NÒn kinh tÕ X«viÕt, 22. M¸c, ¡ngghen, Lªnin, Xtalin, 23. Lµm thÕ nµo ®Ó kÕt hîp ho¹t ®éng bÊt hîp ph¸p vµ ho¹t ®éng hîp ph¸p, 24. Lµm thÕ nµo ®Ó tæ chøc c¸c chi bé vµ lµm cho c¸c chi bé ho¹t ®éng,

th− göi ban ph−¬ng ®«ng 113 25. Lµm thÕ nµo ®Ó tæ chøc mét cuéc b·i c«ng, mét cuéc biÓu t×nh, v.v., 26. Lµm thÕ nµo ®Ó thùc hiÖn mÆt trËn thèng nhÊt, 27. Lµm thÕ nµo ®Ó tæ chøc mét tê b¸o §¶ng, tê b¸o nhµ m¸y, v.v., 28. Lµm thÕ nµo ®Ó tæ chøc häc sinh, phô n÷, v.v., 29. Lµm thÕ nµo ®Ó vËn ®éng binh lÝnh, 30. LuËn c−¬ng vµ nghÞ quyÕt vÒ vÊn ®Ò thuéc ®Þa (cña Quèc tÕ Céng s¶n), v.v. vµ v.v.. Khi xuÊt b¶n nh÷ng tËp s¸ch nhá Êy, cÇn ph¶i chó ý ®Õn: 1. Nh÷ng khã kh¨n vÒ viÖc in l¹i s¸ch ë c¸c xø nµy; 2. Khã kh¨n vÒ viÖc gi÷ s¸ch; 3. Khã kh¨n cña ®éc gi¶ cÊt giÊu s¸ch; 4. Tr×nh ®é v¨n hãa thÊp cña c¸c ®ång chÝ chóng t«i kh«ng thÓ ®äc vµ hiÓu ®−îc nh÷ng ®iÒu diÔn ®¹t qu¸ dµi, qu¸ khã. V× vËy c¸c tËp s¸ch nhá Êy ph¶i ng¾n, tõ ng÷ ph¶i rÊt ®¬n gi¶n, rÊt râ rµng vµ dÔ hiÓu ®èi víi quÇn chóng. NÕu cã thÓ ®−îc, néi dung nªn tr×nh bµy d−íi d¹ng c©u hái vµ tr¶ lêi. C¸c ®ång chÝ cña chóng t«i rÊt dòng c¶m vµ h¨ng h¸i. C¸c ®ång chÝ Êy c«ng t¸c rÊt tËn tôy. Nh−ng v× thiÕu kiÕn thøc lý luËn, buéc c¸c ®ång chÝ ph¶i mß mÉm tõng b−íc, lu«n lu«n vÊp v¸p v× thiÕu thèn nh− vËy. TÊt nhiªn lµ c¸c ®ång chÝ sÏ ®−îc gi¸o dôc rÌn luyÖn trong ®Êu tranh vµ trong c«ng t¸c thùc tÕ h»ng ngµy. Nh−ng cã thÓ tr¸nh ®−îc biÕt bao bÕ t¾c, sai lÇm vµ biÕt bao thÊt b¹i ®au ®ín, nÕu chóng ta cã thÓ cung cÊp cho c¸c ®ång chÝ Êy nh÷ng kiÕn thøc tèi cÇn thiÕt vÒ lý luËn soi ®−êng, t¹o ®iÒu kiÖn dÔ dµng cho c¸c ®ång chÝ Êy tiÕn hµnh c«ng t¸c. §ång chÝ Xtalin ngh×n lÇn cã lý khi nãi r»ng: “Lý luËn t¹o cho c¸c ®ång chÝ lµm c«ng t¸c thùc tÕ, søc m¹nh ®Þnh h−íng, sù s¸ng suèt dù kiÕn t−¬ng lai, kiªn ®Þnh trong c«ng t¸c vµ lßng tin ë th¾ng lîi cña sù nghiÖp cña chóng ta”. Nh÷ng ®iÒu mµ t«i nãi vÒ c¸c ®ång chÝ chóng t«i ë §«ng D−¬ng, ë Th¸i Lan, v.v. ch¾c ch¾n lµ còng ®óng ®èi víi nh÷ng ®ång chÝ ë c¸c n−íc thuéc ®Þa kh¸c, mµ ë ®©y §¶ng ho¹t ®éng bÊt hîp ph¸p

114 Hå CHÝ MINH TOµN TËP vµ tr×nh ®é v¨n hãa cña nh÷ng ng−êi lao ®éng cßn thÊp. Nh÷ng cuèn s¸ch nhá ®Ò nghÞ trªn ®©y nhÊt ®Þnh lµ còng rÊt cã Ých ®èi víi c¶ nh÷ng n−íc Êy. Th©n ¸i chµo céng s¶n Ngµy 16 th¸ng 1 n¨m 1935 LIN Tµi liÖu tiÕng Ph¸p, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh.

115 TH¦ GöI §åNG CHÝ M¸CTI §ång chÝ M¸cti th©n mÕn, Chóng t«i ®· nhËn ®−îc tin ®ång chÝ P«n Vay¨ng Cutuyariª cña chóng ta sím tõ trÇn víi mét nçi ®au buån s©u s¾c. §©y lµ mét tæn thÊt to lín cho §¶ng Céng s¶n Ph¸p cña chóng ta, cho giai cÊp v« s¶n Ph¸p, giai cÊp v« s¶n thuéc ®Þa vµ giai cÊp v« s¶n thÕ giíi. T«i ®· khãc khi biÕt tin ®ång chÝ Vay¨ng Cutuyariª qua ®êi. §èi víi t«i, anh lµ mét ®ång chÝ, mét b¹n th©n vµ mét ng−êi anh em. Chóng t«i ®· quen biÕt nhau tõ §¹i héi Tua ®¸ng ghi nhí. Cho tíi n¨m 1934, chóng t«i ®· cïng nhau lµm viÖc trong vÊn ®Ò thuéc ®Þa mµ anh tõng chøng tá hÕt søc quan t©m. Trong chuyÕn anh sang ViÔn §«ng víi t− c¸ch ®¹i biÓu vµ ng−êi tæ chøc Héi nghÞ v× hßa b×nh vµ chèng chiÕn tranh, chóng t«i ®· gÆp l¹i nhau t¹i Trung Quèc. DÞp ®ã, anh ®· gióp t«i mét viÖc rÊt lín ®Ó t«i tho¸t khái mét hoµn c¶nh v« cïng khã kh¨n mµ t«i vÊp ph¶i. Chóng t«i l¹i gÆp nhau ë ®©y vµo mïa hÌ, vµ ®· cïng nhau th¶o luËn vÊn ®Ò thuéc ®Þa, ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò §«ng D−¬ng. Giai cÊp v« s¶n thuéc ®Þa ®· mÊt ®i mét ng−êi chiÕn sÜ tèt vµ mét ng−êi b¹n ch©n thµnh. Vay¨ng Cutuyariª ®· qua ®êi, nh−ng tÊm g−¬ng vÒ sù tËn tôy vµ lßng can ®¶m cña anh vÉn cßn. Khãc than anh qua ®êi, chóng t«i høa sÏ noi theo tÊm g−¬ng cao quý cña anh, ®Êu tranh kiªn tr× h¬n cho tíi th¾ng lîi cña sù nghiÖp cña chóng ta.

116 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Nh©n danh c¸ nh©n vµ nh©n danh nh÷ng ng−êi céng s¶n §«ng D−¬ng cïng c¸c giai cÊp cÇn lao §«ng D−¬ng, t«i nhê anh, ®ång chÝ th©n mÕn, chuyÓn tíi §¶ng Céng s¶n Ph¸p cña chóng ta, tíi gia ®×nh cña ®ång chÝ vµ b¹n th©n tiÕc th−¬ng cña chóng ta nh÷ng lêi chia buån s©u s¾c. Ngµy 12-10-1937 NGUYÔN ¸I QuèC Tµi liÖu tiÕng Ph¸p, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh.

117 TH¦ GöI MéT §åNG CHÝ ë QUèC TÕ CéNG S¶N §ång chÝ th©n mÕn, H«m nay lµ ngµy kû niÖm lÇn thø b¶y viÖc t«i bÞ b¾t gi÷ ë Hång C«ng. §ã còng lµ ngµy më ®Çu n¨m thø t¸m t×nh tr¹ng kh«ng ho¹t ®éng cña t«i. Nh©n dÞp nµy, t«i viÕt th− göi ®ång chÝ ®Ó xin ®ång chÝ gióp ®ì t«i thay ®æi t×nh c¶nh ®au buån nµy. §ång chÝ h·y ph©n t«i ®i ®©u ®ã. HoÆc lµ gi÷ t«i ë l¹i ®©y. H·y giao cho t«i lµm mét viÖc g× mµ theo ®ång chÝ lµ cã Ých. §iÒu t«i muèn ®Ò nghÞ víi ®ång chÝ lµ ®õng ®Ó t«i sèng qu¸ l©u trong t×nh tr¹ng kh«ng ho¹t ®éng vµ gièng nh− lµ sèng ë bªn c¹nh, ë bªn ngoµi cña §¶ng. T«i sÏ rÊt biÕt ¬n ®ång chÝ, th−a ®ång chÝ th©n mÕn, cho phÐp t«i ®−îc héi kiÕn. T«i tin r»ng nh− vËy sÏ tèt h¬n. §· tõ l©u råi ®ång chÝ kh«ng gÆp t«i. §ång chÝ th©n mÕn, xin ®ång chÝ nhËn lêi chµo céng s¶n anh em cña t«i. 6-6-1938 LIN (NGUYÔN ¸I QUèC) Tµi liÖu tiÕng Ph¸p, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh.

118 NG¦êI NHËT B¶N MUèN KHAI HO¸ TRUNG QUèC NH¦ THÕ NµO1) Lµ ng−êi Trung Quèc, nÕu t«i nãi ®Õn nh÷ng sù tµn b¹o cña ng−êi NhËt B¶n mµ t«i ®· nhËn thÊy, th× ng−êi ta cã thÓ cho r»ng t«i ®· nãi qu¸. Bëi vËy, t«i chØ th«ng b¸o víi c¸c b¹n vÒ nh÷ng hµnh ®éng tµn b¹o cña ng−êi NhËt B¶n nh− nh÷ng ng−êi n−íc ngoµi ®· nhËn xÐt, b»ng c¸ch trÝch nh÷ng ®o¹n trong cuèn: ý nghÜa cña chiÕn tranh - Nh÷ng sù tµn b¹o cña ng−êi NhËt B¶n ë Trung Quèc2) cña H.J. Timpícl©y, th«ng tÝn viªn b¸o Ng−êi b¶o vÖ Mansext¬. Ngoµi ra, t«i cã thªm vµo ®ã vµi tin tøc ®¨ng trªn c¸c b¸o vµ vµi mÈu chuyÖn do nh÷ng nh©n vËt ®¸ng tin cËy nh− c¸c viªn t− lÖnh cña T©n tø qu©n vµ B¸t lé qu©n nh©n d©n c¸ch m¹ng ®· kÓ. ¤ng Timpícl©y ®· ë Trung Quèc khi Th−îng H¶i vµ Nam Kinh bÞ x©m chiÕm. ¤ng ®· viÕt nhiÒu vÒ nh÷ng sù tµn b¹o cña ng−êi NhËt B¶n. Song, nh÷ng bµi viÕt cña «ng ®· bÞ chÆn l¹i ë b−u ®iÖn Th−îng H¶i. ¤ng ®· thu thËp ®−îc nhiÒu bµi bót ký, nhiÒu b¶n b¸o c¸o, nhiÒu bøc th− cña b¹n bÌ «ng ë n−íc ngoµi: Hä lµ nh÷ng nhµ _______________ 1) Nh÷ng bµi ®¨ng trªn b¸o Notre Voix (TiÕng nãi cña chóng ta), NguyÔn ¸i Quèc ®Òu viÕt d−íi danh nghÜa mét nhµ b¸o Trung Quèc vµ ký tªn LIN. Víi nhan ®Ò Nh÷ng sù hung tµn cña ®Õ quèc Nhùt, b¸o D©n chóng (tiÕng ViÖt) còng ®· ®¨ng toµn v¨n bµi b¸o nµy trong c¸c sè 46 ngµy 21-1-1939, sè 47 ngµy 24-1-1939 vµ sè 48 ngµy 28-1-1939 (BT). 2) Trong nguyªn b¶n, tªn cuèn s¸ch ®−îc viÕt b»ng tiÕng Anh: What war means - The Japanese atrocities in China (BT).

ng−êi nhËt b¶n muèn khai hãa... 119 b¸o, kh¸ch ®i ®−êng, gi¸o sÜ, thµnh viªn cña Héi Ch÷ thËp ®á quèc tÕ vµ cña Uû ban quèc tÕ cøu trî nh÷ng ng−êi tÞ n¹n. Nh÷ng b»ng chøng do «ng Timpícl©y ®−a ra nh− vËy lµ hoµn toµn ®¸ng tin cËy. NG¦êI NHËT B¶N Vµ TR¹I NH÷NG NG¦êI TÞ N¹N ë NAM KINH Tr¹i nh÷ng ng−êi tÞ n¹n n»m t¹i trung t©m thñ ®«, réng trªn 3 kil«mÐt vu«ng. Sè ng−êi tÞ n¹n vµo kho¶ng 200.000. Tr−íc thêi gian chiÕm ®ãng, ng−êi NhËt ®· høa r»ng nh÷ng ng−êi tÞ n¹n còng nh− nh÷ng ng−êi d©n th−êng ®Òu kh«ng ph¶i lo ng¹i g× c¶. D−íi ®©y, ng−êi ta sÏ thÊy bän kÎ c−íp ph¸t xÝt Êy ®· gi÷ “lêi høa long träng cña chóng” nh− thÕ nµo. H·M HIÕP Theo c¸c b¸o c¸o cña Uû ban cøu trî th× tõ ngµy 13-12-1937 ®Õn ngµy 7-2-1938, trong tr¹i nh÷ng ng−êi tÞ n¹n, ®· x¶y ra 240 tr−êng hîp h·m hiÕp mµ tªn tuæi cña n¹n nh©n ®Òu ®−îc ng−êi ta biÕt râ vµ 11 tr−êng hîp cã ghi: “§µn bµ hoÆc con g¸i bÞ ng−êi NhËt B¶n hiÕp”. “Theo con sè tÝnh to¸n cña nh÷ng ng−êi b¹n §øc cña t«i, mét phãng viªn ®· viÕt nh− vËy - th× sè ng−êi bÞ bän NhËt B¶n h·m hiÕp ë Nam Kinh lªn tíi trªn 20.000. ChÝnh t«i ®· thÊy trªn 100 tr−êng hîp h·m hiÕp vµ t«i ®· nhËn ®−îc b¸o c¸o chÝnh x¸c vÒ 300 tr−êng hîp kh¸c. Trong sè c¸c n¹n nh©n, cã nh÷ng thiÕu n÷ d−íi 11 tuæi vµ nh÷ng bµ giµ trªn 53 tuæi. Trong mét gian phßng cña Tr−êng ®¹i häc Kim L¨ng, ngay gi÷a ban ngµy, 17 tªn NhËt ®· thay phiªn nhau h·m hiÕp mét ng−êi con g¸i”. Mét phãng viªn kh¸c viÕt: “17-12-1937. C¶ ngµy vµ ®ªm h«m qua, c¸c cuéc h·m hiÕp vµ tµn s¸t cø t¨ng dÇn. Trªn 1.000 ®µn bµ vµ con g¸i ®· bÞ h·m hiÕp;

120 Hå CHÝ MINH TOµN TËP mét chÞ bÞ hiÕp ®Õn 37 lÇn. Mét tªn trong bän kÎ c−íp ®· bãp cæ mét em bÐ míi lªn 5 th¸ng, v× em bÐ nµy ®· khãc bªn c¹nh ng−êi mÑ cña em bÞ h·m hiÕp. Bän NhËt kÐo nhau ®i hµng ®µn vµ chia thµnh nhãm ®Ó h·m hiÕp”. “Ngµy 3-1-1938, mét ng−êi ®µn bµ bÞ th−¬ng nÆng ®· ®Õn bÖnh viÖn. ChÞ Êy nãi r»ng: ChÞ vµ 5 phô n÷ kh¸c ®· bÞ bän NhËt b¾t ®i hai hoÆc ba h«m tr−íc. Ban ngµy, chóng b¾t hä giÆt giò ¸o quÇn, ban ®ªm, chóng h·m hiÕp hä, ng−êi nµo nhiÒu tuæi th× bÞ tõ 10 ®Õn 20 lÇn, nh÷ng chÞ trÎ th× ®Õn 40 lÇn. “Ngµy 23-1, bän NhËt ®· giÕt 11 ng−êi trong gia ®×nh cña X. §µn bµ th× ®Òu bÞ chóng giÕt sau khi h·m hiÕp. Ngµy 15-1, mét ng−êi con g¸i võa ra khái n¬i tÞ n¹n ë Tr−êng ®¹i häc Kim L¨ng, ®· bÞ mét tªn NhËt däa h·m hiÕp. ChÞ Êy chèng cù l¹i. ChÞ liÒn bÞ giÕt. Ngµy 15-12-1937, bän NhËt x«ng vµo mét ng«i nhµ t¹i ®−êng phè ë H¸n KhÈu, chóng hiÕp mét ng−êi ®µn bµ trÎ vµ b¾t ®i ba ng−êi kh¸c. Chång hä võa khãc võa ch¹y theo ®Òu ®· bÞ giÕt. NhiÒu n¹n nh©n bÞ bá m¹ng do bÞ h·m hiÕp. NhiÒu ®µn bµ vµ con g¸i ®· tù s¸t ®Ó khái bÞ lµm nhôc”. “Trªn 300 phô n÷ ë c¸c lµng l©n cËn ®· bÞ bän NhËt b¾t ®−a ®Õn Suansing (c¸i thµnh cña mét huyÖn nhá ë T« Ch©u). Mçi ngµy, ng−êi ta thÊy nh÷ng x¸c phô n÷ trÇn truång næi lÒnh bÒnh ë cöa con s«ng ®µo cña thµnh nµy”. (Tin ®iÖn, 2-1-1938). “Tr¹i nh÷ng ng−êi tÞ n¹n ë Man Hµng, gÇn Th−îng H¶i, gåm 500 phô n÷. Ngµy 28-1, mét chi ®éi NhËt B¶n ®Õn ®ãng ë ®©y. TÊt c¶ nh÷ng ng−êi tÞ n¹n ®Òu bÞ h·m hiÕp, kh«ng trõ mét ai”. (Tin ®iÖn, 30-1-1938). “§µn bµ vµ con g¸i c¸c vïng bÞ chiÕm ë Shonji sau khi bÞ h·m hiÕp, ®Òu bÞ b¾t ®i lµm nghÒ m·i d©m trong qu©n ®éi”. (T©n Hoa nhËt b¸o, 15-1-1938). “T¹i Ouhau, bän NhËt sau khi h·m hiÕp phô n÷ ®· ch¬i c¸i trß xem tªn nµo khÐo tay h¬n c¶ trong viÖc c¾t vó c¸c n¹n nh©n”. (§¹i c«ng b¸o, 31-1-1938).

ng−êi nhËt b¶n muèn khai hãa... 121 “Nh÷ng em g¸i d−íi 10 tuæi vµ nh÷ng bµ giµ 60 tuæi còng ®Òu bÞ hiÕp, 10 tªn NhËt sau khi thay phiªn nhau h·m hiÕp mét bµ giµ, ®· dïng mét c¸i mãc s¾t ®Ó xÐ to¹c ©m hé cña bµ Êy”. (T©n Hoa nhËt b¸o S¬n T©y, 19-1-1938). T−íng Lanpi Si cña B¸t lé qu©n ®· viÕt tõ S¬n T©y nh− sau: “Trong c¸c vïng bÞ NhËt chiÕm ®ãng, kh«ng mét ng−êi ®µn bµ hoÆc con g¸i nµo lµ kh«ng bÞ h·m hiÕp. NhiÒu chÞ ®· bÞ chÕt trong khi bÞ h·m hiÕp hoÆc bÞ giÕt sau ®ã. Mét sè lín ®· bÞ b¾t ®i. Ngµy 19-12-1937, b¶y tªn NhËt ®Õn h·m hiÕp phô n÷ ë lµng Tïng Tha. Ng−êi trong lµng chèng l¹i, ngµy h«m sau, mét chi ®éi NhËt B¶n ®Õn bao v©y lµng, b¾t ®i 100 d©n, chóng dïng d©y thÐp ®Ó th¾t cæ hä vµ treo lªn c©y, lÊy b¸ng sóng ®Ëp vì ®Çu hä, mæ bông hä t−íi dÇu ho¶ råi thiªu hä. Sau ®ã, bän NhËt ®· ®èt c¶ lµng”. “§«i khi bän NhËt cßn gië trß ®éc ¸c tinh vi. Chóng b¾t ng−êi bè hiÕp con g¸i m×nh, con trai hiÕp mÑ, anh trai hiÕp em g¸i. DÜ nhiªn, nh÷ng ng−êi ®¸ng th−¬ng nµy kh«ng chÞu lµm theo lÖnh chóng, thÕ lµ bän kÎ c−íp liÒn giÕt hä”. NH÷NG Vô TµN S¸T Suèt hai ngµy sau khi vµo Nam Kinh, bän NhËt vÉn tiÕp tôc tµn s¸t, c−íp bãc vµ h·m hiÕp hµng lo¹t. §−êng phè ®Çy nh÷ng x¸c ®µn «ng, ®µn bµ, trÎ con. TÊt c¶ binh lÝnh Trung Quèc kh«ng kÞp ra khái thµnh phè vµ bÞ b¾t ®Òu bÞ t−íc vò khÝ vµ bÞ xö b¾n. Bän NhËt kh«ng b¾t lµm tï binh. 400 ng−êi tÞ n¹n bÞ b¾t vµ bÞ lÝnh NhËt dÉn ®i, bän nµy cã mang theo sóng tr−êng vµ sóng m¸y. Sè phËn nh÷ng ng−êi tÞ n¹n ®· ®−îc quyÕt ®Þnh. Bän NhËt ®· dïng hµng ngh×n ng−êi Trung Quèc lµm bia ®Ó tËp b¾n hoÆc tËp ®©m lª. Bän NhËt vµo tr¹i nh÷ng ng−êi tÞ n¹n ngµy 13-12-1937, håi 11 giê s¸ng. Hai thµnh viªn cña Uû ban vµ t«i ®ang tiÕp chóng. Sau vµi phót, chóng ®· giÕt 20 ng−êi tÞ n¹n. Nh÷ng ai ch¹y trèn khi

122 Hå CHÝ MINH TOµN TËP tr«ng thÊy bän NhËt, ®Òu bÞ giÕt. H×nh nh− ®ã lµ quy t¾c trong ®¹o qu©n Êy. Ngµy thø t−, t«i l¸i mét chiÕc xe h¬i chë mét sÜ quan h¶i qu©n NhËt ra tµu thuû cña h¾n. Gi÷a ®−êng, mét sÜ quan NhËt chÆn xe chóng t«i l¹i, h¾n nãi lµ h¾n ®ang tiªu diÖt mét chi ®éi Trung Quèc. ThËt vËy, chóng ®ang tµn s¸t anh em binh sÜ Trung Quèc ®· bÞ t−íc vò khÝ vµ nh÷ng ng−êi d©n th−êng. Tr−a ngµy 13, bän sÜ quan NhËt høa víi «ng On Rèp, Chñ tÞch Uû ban quèc tÕ cøu trî, r»ng binh sÜ Trung Quèc ®· bÞ t−íc vò khÝ th× sÏ kh«ng bÞ giÕt. §óng ngay tèi h«m Êy, trong khi Uû ban ®ang häp, bän NhËt x«ng vµo tr¹i, b¾t 1.300 binh sÜ Trung Quèc kh«ng cã vò khÝ vµ dÉn hä ra ph¸p tr−êng. Khi ®i qua gÇn v¨n phßng cña chóng t«i, «ng Xmaid¬ (th− ký cña Uû ban) vµ t«i ®· ®−îc tr«ng thÊy 50 x¸c chÕt næi lÒnh bÒnh trong mét c¸i hå. 54 c«ng nh©n nhµ m¸y ®iÖn ®Õn trèn t¹i mét h·ng bu«n cña ng−êi Anh. 43 ng−êi bÞ b¾t vµ bÞ xö b¾n. NhiÒu ng−êi lµm nghÒ khu©n v¸c vµ nhiÒu c«ng nh©n ®· bÞ b¾n chÕt. BÊt cø ng−êi Trung Quèc nµo mµ lßng bµn tay cã chai còng ®Òu bÞ xem nh− cùu binh vµ bÞ xö b¾n. ChiÒu nay, cã mét ng−êi ®µn «ng ®Õn v¨n phßng chóng t«i, ®Çu bÞ ch¸y sÐm, l«ng mµy vµ tai ®Òu bÞ c¾t, nöa c¸i mòi bÞ hít. Võa ®Õn ®−îc mét l¸t th× anh ta t¾t thë. T×nh h×nh ®· x¶y ra nh− sau: Bän NhËt trãi hµng tr¨m ng−êi Trung Quèc l¹i víi nhau vµ thiªu sèng hä sau khi t−íi dÇu lªn ng−êi hä. Ng−êi ®µn «ng ®¸ng th−¬ng nµy ®· may m¾n ch¹y tho¸t ®−îc... Ngµy lÔ N«en. Bän NhËt høa kh«ng giÕt nh÷ng cùu binh Trung Quèc ®· tù nguyÖn ra ®Çu thó. 240 ng−êi ®Õn tr×nh diÖn. Hä ®Òu bÞ giÕt s¹ch1). ë Nam Kinh, ng−êi ta ®· ch«n trªn 40.000 tö thi nh÷ng ng−êi bÞ tµn s¸t. Nãi ®Õn Tïng Giang, c¸ch Th−îng H¶i 30 kil«mÐt, mét nhµ b¸o _______________ 1) PhÇn tiÕp theo ®¨ng trªn sè b¸o ngµy 5-3-1939 (BT).

ng−êi nhËt b¶n muèn khai hãa... 123 Anh viÕt r»ng, trong sè 100.000 d©n cña thµnh phè nµy, chØ cßn l¹i 5 «ng giµ trèn trong mét gãc nhµ thê cña Ph¸p. Vïng gi÷a Tïng Giang vµ Th−îng H¶i ch¼ng kh¸c g× mét b·i sa m¹c dµi 30 kil«mÐt. Nãi vÒ T« Ch©u, mét gi¸o sÜ ®· viÕt: “Trong thµnh phè chóng t«i chØ thÊy toµn lµ chÕt chãc vµ tµn ph¸. Trªn con ®−êng tõ Qu¶ng §«ng ®Õn T« Ch©u, chóng t«i ph¶i chó ý ®Ó khái dÉm lªn th©y ng−êi chÕt. §−êng s¸ vµ ®ång ruéng ®Òu ®Çy x¸c chÕt”. Theo tÝnh to¸n cña mét ng−êi n−íc ngoµi ®· tõng nhiÒu lÇn ë trong vïng tõ Th−îng H¶i ®Õn Nam Kinh tr−íc vµ sau khi NhËt chiÕm ®ãng, th× Ýt nhÊt trong vïng nµy ®· cã 300.000 ng−êi d©n th−êng bÞ giÕt, trong sè ®ã, cã tíi 100.000 ng−êi bÞ tµn s¸t cã hÖ thèng. BÞ thÊt b¹i vÒ qu©n sù, bän NhËt giÕt d©n th−êng ®Ó tr¶ thï. T©n tø qu©n ph¸ con ®−êng s¾t B¶o §Þnh; vµi ngµy sau, mét chi ®éi lÝnh NhËt b¾t xö b¾n 100 ng−êi Trung Quèc ®øng tuæi. T−íng Yin cña B¸t lé qu©n kÓ l¹i r»ng, t¹i mçi thµnh phè hoÆc mçi thÞ trÊn bÞ chiÕm ®ãng, h¬n mét nöa d©n c− bÞ bän NhËt tµn s¸t. T−íng DiÖp §Ünh, T− lÖnh tr−ëng cña T©n tø qu©n, kÓ l¹i r»ng: Héi Trung Quèc cøu trî nh÷ng ng−êi tÞ n¹n ®· ®−a 8.000 em bÐ ®Õn thung lòng V« TÝch c¸ch Th−îng H¶i 100 kil«mÐt. Trªn tr¹i nµy, cã kÎ nh÷ng ch÷ thËp ®á lín. Mét h«m, trong khi c¸c em bÐ ®ang ¨n s¸ng, m¸y bay NhËt ®Õn nÐm bom xuèng tr¹i, kh«ng mét em nµo tho¸t khái cuéc tµn s¸t. Ngµy 19-12-1937, vµo håi 5 giê chiÒu, t«i víi «ng Xmaid¬ cïng ®i ra ngoµi. §−êng phè Th¸i B×nh vµ vïng phô cËn, trung t©m bu«n b¸n lín nhÊt cña Nam Kinh, ®Òu bÞ thiªu huû. Chóng t«i quay vÒ phÝa Nam; bän NhËt ®ang ®èt c¸c hiÖu bu«n, mét sè bän kh¸c th× chÊt nh÷ng thø chóng c−íp bãc ®−îc lªn c¸c xe t¶i nhµ binh. H¬n mét th¸ng sau khi chiÕm ®ãng, nh÷ng hµnh ®éng tµn b¹o vÉn cßn tiÕp diÔn h»ng ngµy. Ngµy 10-1-1938, vµo buæi chiÒu, t«i ®i xe h¬i ra ngoµi, t«i vÉn cßn thÊy bän lÝnh NhËt ®èt ph¸ nh÷ng hiÖu bu«n. Ngay tr−íc h«m ®ã, «ng X ®· ra ®−îc cöa §«ng, tÊt c¶ nhµ cöa cña d©n trong vïng mµ «ng ®i qua, trªn 20 kil«mÐt, ®Òu bÞ ch¸y trôi.

124 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Nh÷ng hµnh ®éng ¨n c−íp cã tÝnh chÊt c¸ nh©n x¶y ra hÕt søc th−êng xuyªn. Bän lÝnh b¾t ®Çu ®Ëp ph¸ cöa, x«ng vµo vµ c−íp lÊy ®å ®¹c lµm cña riªng, chØ sau khi ®−îc bän sÜ quan h−íng dÉn th× viÖc c−íp ph¸ míi ®−îc tæ chøc cã quy cñ. B¸c sÜ P. kh¼ng ®Þnh r»ng, «ng ®· thÊy nh÷ng c¶nh t−îng khñng khiÕp gièng hÖt nh− thÕ x¶y ra ë B¾c Kinh. Trªn con ®−êng Tïng Giang, chóng t«i ®· gÆp mét ®oµn lÝnh NhËt trë vÒ Th−îng H¶i cïng víi nh÷ng thø chóng c−íp bãc ®−îc. C¶nh t−îng thËt lµ ®Ñp m¾t. Nh÷ng con ngùa chiÕn mËp m¹p kÐo nh÷ng xe kÐo chë ®Çy hßm xiÓng vµ vali. Bän nhµ binh c−ìi trªn l−ng lõa, bß, thËm chÝ c¶ tr©u n÷a. Lîn th× chóng buéc vµo nh÷ng xe kÐo ph¸o. Gµ m¸i vµ gµ con do bän lÝnh c−íp ®−îc ®Òu theo ®oµn qu©n. Tõ 21-11 ®Õn 11-12-1937, h»ng ngµy, t«i nh− con thoi ®i l¹i gi÷a T« Ch©u vµ Quang Ph−íc. Nh÷ng ng©n hµng, hiÖu bu«n vµ mäi nhµ ®Òu ®−îc më toang cöa b»ng vò lùc. Bän NhËt kÐo nhau hµng ®µn nh− kiÕn vµo ra kh«ng ngít. Chóng ®i l¹ch b¹ch, l−ng cßng xuèng d−íi nh÷ng kiÖn hµng t¬ lôa, nh÷ng con gµ giß, nh÷ng hµng ho¸ kh¸c, nh÷ng ®å ®¹c. Trong khi ®Õn th¨m tr−êng (cña Nhµ chung) cña chóng ta, t«i thÊy cã nh÷ng tªn NhËt ®ang n¹y tñ s¾t víi nh÷ng c¸i mãc s¾t. Cßn cã ng−êi nµo tin ®−îc r»ng bän NhËt muèn lµm ®iÒu tèt lµnh cho nh©n d©n Trung Quèc kh«ng? Xin mêi hä cø ®Ých th©n ®i xem c¶nh tµn ph¸ rïng rîn ®ang diÔn ra trong toµn vïng nµy dµi trªn 200 kil«mÐt tõ Th−îng H¶i ®Õn Nam Kinh. Nh÷ng thµnh phè bÞ ph¸ ph¸ch, lµng m¹c bÞ thiªu huû, ®ång ruéng bÞ tµn ph¸. Bän NhËt ®· ph¹m tÊt c¶ nh÷ng téi ¸c d· man mµ mét ®éi qu©n tµn b¹o ®−îc trang bÞ b»ng nh÷ng chiÕn cô tèi t©n cã thÓ ph¹m ph¶i. Suèt trong 4 th¸ng, sau khi Th−îng H¶i thÊt thñ, tõ th¸ng 12 ®Õn th¸ng 3, Nam ThÞ (khu Nam Th−îng H¶i) ®· bÞ ®èt ph¸, 80% nhµ cöa bÞ thiªu huû sau ngµy bÞ chiÕm ®ãng. ThiÖt h¹i lªn tíi 3 tû phr¨ng, trong ®ã, 1 phÇn 3 lµ do c−íp bãc. TÊt c¶ nh÷ng thø g× kh«ng bÞ ph¸ huû th× ®Òu bÞ chóng c−íp ®i. Th¸ng 3, viÖc c−íp ph¸ vÉn cßn

ng−êi nhËt b¶n muèn khai hãa... 125 tiÕp diÔn. Trong ph¹m vi 100 kil«mÐt chung quanh Th−îng H¶i, tr−íc kia, cã 12 thµnh phè lín vµ nhiÒu thÞ trÊn víi con sè tæng céng lµ 50 triÖu d©n. Nh÷ng thÞ trÊn vµ thµnh phè ®ã nay ®Òu bÞ ph¸ trôi. Khai Phong, trung t©m t¬ lôa, ®· trë thµnh mét thµnh phè chÕt. Tïng Giang ngµy nay chØ cßn lµ ®èng tro tµn. Thµnh phè T« Ch©u giµu cã vµ cæ kÝnh gåm 350.000 d©n, hiÖn chØ cßn l¹i 500 ng−êi. Bøc tranh trªn ®©y cßn xa míi m« t¶ ®−îc ®Çy ®ñ. Nh÷ng c¶nh nÐm bom man rî cña kh«ng qu©n, trÎ con bÞ b¾t ®em ®i, tµn s¸t b»ng thuèc ®éc, do th¸m, v.v. ch−a ®−îc nªu lªn trong tµi liÖu nµy. Qu¶ng Ch©u, H¸n KhÈu, H¹ M«n, T©y An vµ 20 ®Þa ph−¬ng kh¸c ch−a ®−îc nãi ®Õn. Tuy nhiªn, nh÷ng b»ng chøng x¸c thùc ®ã, do ngay tÝnh chÊt x¸c thùc cña chóng, còng ®· ®ñ cho ng−êi ta mét ý niÖm vÒ nh÷ng g× mµ bän NhËt ®· vµ ®ang tiÕn hµnh ë Trung Quèc. Vµ còng nh− nh÷ng g× mµ chóng nhÊt ®Þnh sÏ tiÕn hµnh t¹i c¸c n−íc kh¸c ë ch©u ¸, nÕu mét khi chóng ®· th¾ng ®−îc nh©n d©n Trung Quèc. Bän ph¸t xÝt d· man t−ëng r»ng chóng cã thÓ dïng khñng bè ®Ó lµm b¹i ho¹i tinh thÇn cña ChÝnh phñ vµ nh©n d©n Trung Quèc. Nh−ng ch−a bao giê nh©n d©n vµ qu©n ®éi Trung Quèc l¹i ®oµn kÕt vµ kiªn quyÕt nh− ngµy nay ®Ó ®¸nh tan giÆc ngo¹i x©m! Nh÷ng sù tµn b¹o cña bän NhËt sÏ ®−îc ®¸p l¹i mét c¸ch ®Ých ®¸ng b»ng chñ nghÜa anh hïng v« song cña nh÷ng ng−êi Trung Hoa ®ang chiÕn ®Êu cho nÒn ®éc lËp vµ sinh mÖnh cña m×nh. Th¸ng 12 n¨m 1938 P.C. LIN B¸o Notre Voix, ngµy 12-2-1939 vµ ngµy 5-3-1939.

126 TH¦ Tõ TRUNG QUèC QuÕ L©m, cuèi th¸ng 2 C¸c b¹n th©n mÕn, H·y thø lçi cho t«i v× kh«ng viÕt th− ®−îc th−êng xuyªn cho c¸c b¹n. ë ®©y, chóng t«i bËn ®Õn møc lµ chóng t«i muèn ®−îc nh− §øc PhËt ngh×n tay - hay Ýt ra còng ph¶i nh− thÕ th× t«i míi cã ®ñ tay ®Ó lµm hÕt mäi viÖc cÇn lµm. T«i muèn nãi víi c¸c b¹n vÒ t×nh h×nh chÝnh trÞ trong th¸ng nµy. Sù biÕn chÝnh trÞ quan träng nhÊt lµ kú häp cña Héi ®ång chÝnh trÞ quèc gia. Ch¾c c¸c b¹n ®· nghe nãi ®Õn c¸i c¬ quan míi ®−îc thiÕt lËp Êy Ýt l©u sau khi b¾t ®Çu cã chiÕn tranh. §ã còng lµ mét mãn quµ gi¸n tiÕp mµ bän ph¸t xÝt NhËt ®· tÆng chóng t«i. Héi ®ång lµ mét thø tiÒn NghÞ viÖn. ViÖc thµnh lËp Héi ®ång nµy lµ mét b−íc tiÕn tíi nÒn d©n chñ hoµn toµn. Vµ chóng t«i ®ang tiÕp tôc tiÕn lªn trªn con ®−êng ®ã. Kú häp ®−îc tiÕn hµnh võa qua lµ kú thø ba. Khi khai m¹c, ng−êi ta chó ý ®Õn mét sù v¾ng mÆt, ®ã lµ sù v¾ng mÆt cña U«ng Tinh VÖ, cùu Chñ tÞch cña Héi ®ång. Ng−êi ta ai còng “tiÕc” kÎ v¾ng mÆt, ë chç lµ h¾n kh«ng chÞu cót ®i sím h¬n. BÇu kh«ng khÝ lÏ ra ®· sím ®−îc trong s¹ch h¬n vµ nh÷ng ho¹t ®éng v« Ých lÏ ra còng tr¸nh ®−îc. §èi víi tªn quû sø khèn kiÕp Êy th× lµm Chñ tÞch Héi ®ång chÝnh trÞ quèc gia cña n−íc Trung Hoa - mét n−íc Trung Hoa chiÕn ®Êu anh dòng vµ kh«ng ngõng tiÕn bé - còng ch−a ®ñ. H¾n cßn muèn lµm ng−êi “cÇm l¸i” mét n−íc Trung Hoa bÞ « nhôc vµ

th− tõ trung quèc 127 biÕn thµnh thuéc ®Þa cña ph¸t xÝt NhËt. ThËt lµ “®iÒu kú quÆc” ®¸ng buån biÕt bao! May thay, h¾n kh«ng cßn lµ Chñ tÞch Héi ®ång n÷a vµ còng kh«ng bao giê cã thÓ lµm ng−êi “cÇm l¸i” n−íc Trung Hoa n÷a; giê ®©y, h¾n chØ lµ tªn ph¶n béi sè 1 bÞ toµn d©n c¨m ghÐt vµ lªn ¸n. Th«i cø ®Ó cho quû tha ma b¾t h¾n ®i! Chóng ta h·y nãi vÒ nh÷ng viÖc quan träng h¬n. Nh− vËy lµ Héi ®ång chÝnh trÞ quèc gia ®· häp vµo ngµy 12-2- 1939. Kú häp nµy cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng ®èi víi Trung Quèc. Kú häp ®· ®−îc tiÕn hµnh sau hai cuéc héi nghÞ rÊt quan träng cña hai chÝnh ®¶ng lín cña n−íc chóng t«i: Quèc d©n §¶ng vµ §¶ng Céng s¶n Trung Quèc. Trong c¸c nghÞ quyÕt cña Héi nghÞ lÇn thø s¸u cña §oµn Chñ tÞch §¶ng Céng s¶n cã nãi: “NhiÖm vô chñ yÕu cña nh©n d©n Trung Quèc lµ kiªn quyÕt tiÕn hµnh chiÕn tranh, mét cuéc chiÕn tranh l©u dµi, ph¸t triÓn vµ cñng cè MÆt trËn d©n téc chèng NhËt, nh»m kh¾c phôc mäi khã kh¨n, t¨ng c−êng c¸c lùc l−îng cña chóng ta, chÆn ®øng b−íc tiÕn cña qu©n thï, chuyÓn sang ph¶n c«ng, cuèi cïng lµ ®uæi bän x©m l−îc ra khái ®Êt n−íc chóng ta vµ tæ chøc l¹i n−íc Trung Hoa - mét n−íc Trung Hoa tù do, ®éc lËp vµ h¹nh phóc, theo chñ nghÜa tam d©n”. (Th¸ng 10-1938). Héi nghÞ lÇn thø 5 cña §oµn Chñ tÞch Quèc d©n §¶ng (cuèi th¸ng 1-1939) ®· tuyªn bè: “Tõ nay, nhiÖm vô chóng ta cµng nÆng nÒ vµ khã kh¨n h¬n. §Ó ®Ëp tan nh÷ng cè g¾ng cuèi cïng nh−ng lµ nh÷ng cè g¾ng tuyÖt väng nhÊt cña kÎ thï hung b¹o, nh©n d©n ta ®ang ph¶i gãp hÕt søc m¹nh tinh thÇn vµ vËt chÊt vµo viÖc t¨ng c−êng ®oµn kÕt, tÝch cùc ®Êu tranh vµ x©y dùng ®Êt n−íc. §Ó lµm trßn nh÷ng nhiÖm vô ®ã, ph¶i n©ng cao tinh thÇn d©n téc vµ t¨ng c−êng kû luËt c¸ch m¹ng”. Trong bµi diÔn v¨n cña m×nh ®äc t¹i Héi nghÞ §oµn Chñ tÞch Quèc d©n §¶ng, Thèng chÕ T−ëng Giíi Th¹ch nãi: “HiÖn nay nÕu cã c¸i t− t−ëng khê d¹i muèn nh©n nh−îng kÎ thï ®Ó mong ®¹t tíi mét nÒn hßa b×nh m¬ hå th× sÏ r¬i vµo c¹m bÉy, sÏ ®i ®Õn diÖt vong!”.

128 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Trong bµi diÔn v¨n cña m×nh ®äc t¹i Héi nghÞ §oµn Chñ tÞch §¶ng Céng s¶n, «ng Mao Tr¹ch §«ng nãi: “Chóng ta h·y ®Ò cao lßng tù tin vµ tù träng cña nh©n d©n ta. Chóng ta ph¶i kiªn quyÕt ®Êu tranh ®Õn cïng. Chóng ta ph¶i ®¶ ph¸ kh«ng chót th−¬ng xãt chñ nghÜa thÊt b¹i vµ chñ nghÜa bi quan. Ph¶i triÖt ®Ó chèng l¹i mäi khuynh h−íng tho¶ hiÖp vµ ®Çu hµng kÎ thï”. T«i dÉn c¸c ®o¹n trÝch trªn ®©y ®Ó chØ ra cho c¸c b¹n thÊy r»ng kú häp lÇn thø ba cña Héi ®ång chÝnh trÞ quèc gia ®· häp vµo lóc quan niÖm th× thèng nhÊt vµ sù hîp t¸c th× ®· chÆt chÏ gi÷a c¸c ®¶ng chñ yÕu cña chóng t«i trong MÆt trËn d©n téc chèng NhËt. Kú häp ®· diÔn ra gi÷a lóc nh÷ng khuynh h−íng thÊt b¹i chñ nghÜa vµ ®Çu hµng mµ tiªu biÓu lµ U«ng Tinh VÖ - bän nµy ®· ngãc ®Çu dËy khi Qu¶ng Ch©u vµ H¸n KhÈu thÊt thñ - ®· bÞ hoµn toµn tiªu diÖt bëi tinh thÇn ®oµn kÕt vµ quyÕt t©m cña nh©n d©n. Kú häp ®· ®−îc tiÕn hµnh d−íi sù chñ täa cña Thèng chÕ T−ëng Giíi Th¹ch. VÞ Chñ tÞch míi ®· ®äc hai bµi diÔn v¨n quan träng. TiÕc r»ng v× kh«ng cã thêi giê nªn t«i kh«ng thÓ trÝch ®Ó giíi thiÖu víi c¸c b¹n ®−îc. Trong khi bÕ m¹c kú häp, «ng Chñ tÞch ®· khen ngîi sù ®oµn kÕt chÆt chÏ vµ tinh thÇn hîp t¸c anh em gi÷a c¸c thµnh viªn trong Héi ®ång. §oµn kÕt vµ hîp t¸c, «ng nãi - lµm cho nh©n d©n cµng t¨ng thªm lßng tin t−ëng vµo th¾ng lîi cuèi cïng. Råi «ng nhÊn m¹nh mét lÇn n÷a ®Õn c¸c nhiÖm vô cña Héi ®ång, cña ChÝnh phñ vµ cña nh©n d©n. Sø m¹ng lÞch sö cña Héi ®ång lµ ®Æt c¬ së v÷ng ch¾c cho mét nÒn d©n chñ kh«ng thÓ thiÕu ®−îc ®èi víi viÖc ®éng viªn vµ tæ chøc nh©n d©n. §Õn l−ît chóng ta, ®éng viªn vµ tæ chøc nh©n d©n lµ ®iÒu cÇn thiÕt ®Ó giµnh th¾ng lîi cuèi cïng vµ ®Ó x©y dùng l¹i ®Êt n−íc. §¸nh ®uæi bän x©m l−îc, diÖt trõ nh÷ng tªn ph¶n béi, n©ng cao sù hiÓu biÕt vÒ chñ nghÜa tam d©n - ®ã lµ nh÷ng nhiÖm vô chung vµ tr−íc m¾t cña chóng ta. §Ó lµm trßn nh÷ng nhiÖm vô Êy, cÇn cã sù ®oµn kÕt gi÷a Héi ®ång, ChÝnh phñ vµ nh©n d©n. ý nghÜa nh÷ng bµi diÔn v¨n ®ã ®¹i kh¸i lµ nh− vËy.

th− tõ trung quèc 129 Kú häp ®· kÐo dµi 10 ngµy. Trong thêi gian Êy, c¸c ®¹i biÓu ®· v¹ch ra vµ th¶o luËn 86 dù ¸n vµ kiÕn nghÞ, trong ®ã cã 19 dù ¸n vµ kiÕn nghÞ thuéc nh÷ng vÊn ®Ò vÒ qu©n sù, 18 vÒ kinh tÕ vµ tµi chÝnh, 17 vÒ gi¸o dôc nh©n d©n, 3 vÒ ngo¹i giao, 28 vÒ néi trÞ, 3 vÒ nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c. C¸c b¹n thÊy r»ng c¸c ®¹i biÓu cña chóng t«i ®· lµm viÖc kh«ng ph¶i lµ tåi. CÇn chó ý lµ trong sè ®ã cã mét vµi dù ¸n ®· ®−îc ®−a ra thùc hiÖn ngay tõ h«m nay v× lîi Ých cuéc ®Êu tranh cña chóng t«i chèng bän x©m l−îc, cuéc ®Êu tranh mµ trong th− sau t«i sÏ nãi víi c¸c b¹n. P.C. LIN B¸o Notre Voix, ngµy 9-4-1939.

130 TH¦ Tõ TRUNG QUèC QuÕ L©m, ®Çu th¸ng 3 C¸c b¹n th©n mÕn, H«m nay, t«i sÏ nãi víi c¸c b¹n vÒ t×nh h×nh qu©n sù. Tr−íc khi ®Ò cËp chñ ®Ò nµy, t«i muèn biÕt xem cã khi nµo c¸c b¹n thÊy mét chiÕc tµu thuû bÞ m¾c c¹n trªn mét b·i c¸t hoÆc mét ®Çu m¸y xe löa bÞ trËt khái ®−êng ray kh«ng? Ch¾c cã chø! Nh− vËy lµ t«i dÔ nãi ®Ó c¸c b¹n râ vÒ t×nh h×nh qu©n sù cña kÎ x©m l−îc chóng t«i. Ai còng biÕt r»ng qu©n ®éi NhËt B¶n ®−îc c¬ giíi ho¸ cao. Cµng cã nhiÒu s«ng lín vµ nhiÒu ®−êng ray th× nã cµng tiÕn nhanh. Nh−ng ra khái nh÷ng vïng ®ã th× nã kh«ng lµm ®−îc trß trèng g×. Ngµy nay, nã ®ang bÞ m¾c c¹n, ®ang bÞ trËt ®−êng ray. TÖ h¬n n÷a, nã ®ang bÞ sa lÇy, c¬ giíi cña nã ®ang mÊt hÕt t¸c dông vµ trë thµnh bÊt lùc. Ngµy nay, ®Õn l−ît chóng t«i tiÕn c«ng. §Ó chøng minh ®iÒu ®ã, xin kÓ d−íi ®©y vµi sù viÖc vµ con sè. (TÊt c¶ nh÷ng sù viÖc vµ con sè nªu lªn ®Òu ®−îc trÝch tõ c¸c b¶n th«ng c¸o chÝnh thøc). B¶N TIN PH¸T §I Tõ CÈM CH¢u1), ngµy 7-2-1939: Trong th¸ng 1, t¹i vïng S¬n §«ng, Hå Nam vµ An Huy, chóng ta ®· ®¸nh 266 trËn víi qu©n thï ®«ng tíi 56.920 tªn. KÕt qu¶: 12.354 tªn NhËt bÞ giÕt vµ chóng ta ®· b¾t ®−îc: _______________ 1) TØnh lþ cña tØnh Liªu T©y x−a (BT).

th− tõ trung quèc 131 536 tï binh, 243 sóng ®¹i liªn, 3.650 sóng tr−êng, 103.487 viªn ®¹n, 22 ®¹i b¸c, 1.134 ®¹n tr¸i ph¸, 312 sóng phãng bom, 2.008 lùu ®¹n vµ chóng ta ®· ph¸ ®−îc 7 chiÕc xe bäc thÐp B¶N TIN PH¸T §I Tõ M· §IÕM, ngµy 14-2-1939: Du kÝch cña chóng ta trong vïng B¾c Hå Nam vµ Nam Hå B¾c míi chiÕm l¹i ®−îc s¸u huyÖn: Hoµng Ch©u1), Kothi, Koung shan, Loohan, Kinfon vµ Suongsing. B¶N TIN PH¸T §I Tõ L¹C D¦¥NG2), ngµy 16-2-1939: Tõ trung tuÇn th¸ng 11-1938, qu©n ®Þch ®· tËp trung kho¶ng 10.000 ng−êi ®Ó “cµn quÐt” du kÝch miÒn Nam, miÒn Trung vµ Hå B¾c. Suèt 3 th¸ng (th¸ng 11, th¸ng 12 vµ th¸ng 1), chóng ta ®· ®¸nh trªn 150 trËn. Qu©n ®Þch bÞ giÕt vµ bÞ th−¬ng ®Õn 3.100 tªn (NhËt vµ ng−êi M·n Ch©u). Chóng ta ®· b¾t ®−îc: 1.200 tï binh, 980 sóng tr−êng, 11 ®¹i liªn, 1 ®¹i b¸c, 8 «t«, 62 con ngùa. Chóng ta ®· ph¸ huû ®−îc 37 «t«, 15 xe bäc thÐp vµ 2 xe t¨ng. Tæn thÊt cña ta gåm 1.700 ng−êi bÞ giÕt, bÞ th−¬ng vµ bÞ thÊt l¹c. _______________ 1) Mét phñ thuéc tØnh Hå B¾c (BT). 2) Mét vïng ë h¹ l−u s«ng L¹c Thuû, mét trong nh÷ng cè ®« cña Trung Quèc (BT).

132 Hå CHÝ MINH TOµN TËP ChiÕn dÞch “cµn quÐt” do qu©n ®Þch tiÕn hµnh tõ 3 th¸ng nay ®· bÞ hoµn toµn bÎ gÉy. B¶N TIN PH¸T §I Tõ NAM D¦¥NG, ngµy 24-2-1939: Trong cuéc tiÕn c«ng vµo Licolin, phÝa T©y tØnh S¬n T©y, qu©n ®Þch ®· bÞ tæn thÊt trªn 2.000 tªn bÞ giÕt vµ bÞ th−¬ng, mét ®¹i t¸ vµ mét trung t¸ NhËt ®· bÞ giÕt. Chóng ta ®· thu ®−îc trªn 600 lõa vµ ngùa. B¶N TIN PH¸T §I Tõ L¹C D¦¥NG, ngµy 25-2-1939: Tõ ngµy 17-2 chóng ta ®· b¾t ®Çu tiÕn c«ng vµo Sangxinai, phÝa T©y tØnh Hå Nam. TrËn chiÕn ®Êu ¸c liÖt ®· diÔn ra suèt trong 3 ngµy. Sau khi 700 tªn bÞ diÖt, qu©n ®Þch tan r· ®· ch¹y trèn. Trong khi truy kÝch, chóng ta ®· diÖt thªm 300 tªn NhËt kh¸c. §ã lµ th¾ng lîi lín nhÊt cña chóng ta trong vïng nµy tõ hai th¸ng võa qua. Trong dÞp TÕt Nguyªn ®¸n Trung Quèc, du kÝch ®· th×nh l×nh tiÕn c«ng vµ chiÕm l¹i ®−îc Tienchachin, c¸ch H¸n KhÈu kh«ng xa. Trong trËn ®¸nh, kho¶ng 1.000 tªn NhËt ®· bÞ giÕt. B¶N TIN PH¸T §I Tõ TRïNG KH¸NH, ngµy 8-3-1939: Tæng kÕt vÒ qu©n sù cña chóng ta trong nöa sau cña th¸ng 2: T¹i S¬n T©y - ®¸nh 203 trËn, 13.221 tªn NhËt bÞ diÖt. Ta b¾t vµ thu ®−îc: 564 tï binh, 540 con ngùa, 1.589 sóng tr−êng, 52 ®¹i liªn, 3 ®¹i b¸c, 96 xe bäc thÐp, 1.231 ®¹n tr¸i ph¸. T¹i Hå Nam - ®¸nh 46 trËn diÖt 2.020 tªn NhËt. Ta b¾t vµ thu ®−îc: 5 tï binh, 31 con ngùa, 189 sóng tr−êng,

th− tõ trung quèc 133 8 ®¹i liªn, 9 xe bäc thÐp, 1.200 viªn ®¹n. T¹i Honai, S¸t C¸p NhÜ, Sãc Ch©u, vµ S¬n §«ng: §¸nh 75 trËn, diÖt 3.400 tªn NhËt. Ta b¾t vµ thu ®−îc: 100 tï binh, 149 con ngùa, 291 sóng tr−êng, 20 ®¹i liªn, 6 ®¹i b¸c, 43 «t«, 3.000 viªn ®¹n. T¹i Hå Nam, Hå B¾c vµ Qu¶ng T©y: §¸nh 56 trËn, diÖt 1.475 tªn NhËt. Ta b¾t vµ thu ®−îc: 28 tï binh, 28 con ngùa, 190 sóng tr−êng, 9 ®¹i liªn, 4 ®¹i b¸c, 9 «t«, 110 lùu ®¹n. T¹i ChiÕt Giang - ®¸nh 16 trËn, diÖt 117 tªn NhËt. Ta b¾t vµ thu ®−îc: 2 tï binh, 26 sóng tr−êng, 11 ®¹i liªn. T¹i Qu¶ng §«ng - ®¸nh 8 trËn, diÖt 668 tªn NhËt. Chóng ta thu ®−îc 3 sóng tr−êng. Ngoµi ra, chóng ta cßn ®¸nh ®¾m 6 tµu thuû cña NhËt, ph¸ hñy 267 kil«mÐt ®−êng ray vµ h¹ 2 chiÕc m¸y bay trªn cÇu. Ngµy 10-2, phi c«ng cña ta ®· nÐm bom xuèng s©n bay Wansing, phÝa Nam tØnh S¬n T©y, ph¸ huû 11 m¸y bay ®Þch.

134 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Ngµy 20-2, 30 m¸y bay ®Þch ®Õn nÐm bom xuèng Lan Ch©u. Ta ®· h¹ ®−îc 9 chiÕc. Ba h«m sau, chóng l¹i ®Õn víi 20 m¸y bay. Chóng ta ®· h¹ ®−îc 6 chiÕc. Theo c¸c b¸o xuÊt b¶n ë Hång C«ng, tõ th¸ng 10-1937 ®Õn th¸ng 11-1938, sè ng−êi NhËt bÞ giÕt vµ bÞ th−¬ng lµ 600.080. Ngµy 20-1-1939, tæng hµnh dinh NhËt tuyªn bè r»ng, tõ khi b¾t ®Çu chiÕn tranh ®Õn ngµy 30-12-1938, NhËt B¶n mÊt 1.010 m¸y bay, trong ®ã 221 chiÕc bÞ h¹ vµ 179 chiÕc bÞ ph¸ huû bëi kh«ng qu©n Trung Quèc, 107 chiÕc bÞ lôc qu©n ph¸ huû vµ 11 chiÕc do hÖ thèng phßng kh«ng Trung Quèc h¹, 19 chiÕc bÞ b¾t buéc ph¶i h¹ c¸nh vµ 17 chiÕc bÞ mÊt tÝch. Ngoµi ra, cßn cã 365 chiÕc bÞ thiÖt h¹i do nh÷ng nguyªn nh©n kh¸c nhau. Nh÷ng con sè ®ã hoµn toµn ¨n khíp víi nh÷ng b¶n tin cña Trung Quèc. Tõ ngµy 1-1 ®Õn 25-2, chóng t«i ®· h¹ ®−îc 28 m¸y bay cña ®Þch. Nh− vËy, tæng céng l¹i, bän NhËt ®· mÊt 1.038 m¸y bay. Xin lçi c¸c b¹n v× t«i ®· nhåi nhÐt c¸c b¹n víi bÊy nhiªu con sè. Song lµ “nh÷ng con sè hïng hån” nh− ng−êi Ph¸p vÉn nãi. Chóng hïng hån h¬n bÊt cø mét sù m« t¶ nµo kh¸c mµ t«i cã thÓ lµm ®−îc. C¸c b¹n sÏ nãi: §−îc, nh−ng ng−êi Trung Quèc còng bÞ tæn thÊt, nh÷ng tæn thÊt lín n÷a lµ kh¸c. Chóng t«i kh«ng hÒ giÊu giÕm ®iÒu ®ã. Chóng t«i xin thµnh thùc nãi víi c¸c b¹n. Chóng t«i thµnh thËt nãi lµ khi b¾t ®Çu chiÕn tranh, phÝa Trung Quèc cã 5 ng−êi chÕt th× phÝa NhËt B¶n cã 1 ng−êi chÕt. Ngµy nay, trªn mÆt trËn chÝnh quy, tæn thÊt hai bªn ngang nhau, bªn phÝa Trung Quèc 1 ng−êi chÕt, phÝa NhËt B¶n còng 1 ng−êi chÕt. Nh−ng “trªn mÆt trËn du kÝch”, ch¼ng h¹n ë S¬n §«ng vµ ë Hå B¾c, trung b×nh 4,5 ng−êi NhËt bÞ giÕt, trong khi phÝa Trung Quèc 1 ng−êi bÞ giÕt, cßn ë S¬n T©y, cø 14 ng−êi NhËt bÞ giÕt th× phÝa Trung Quèc cã 1 ng−êi bÞ giÕt. C¸c b¹n sÏ nãi: C−êng ®iÖu. Tin hay kh«ng, tuú ý c¸c b¹n1). NÕu c¸c b¹n biÕt anh em du kÝch ®· chiÕn ®Êu nh− thÕ nµo, h¼n _______________ 1) Trong nguyªn b¶n viÕt b»ng tiÕng Anh: As you please (BT).

th− tõ trung quèc 135 c¸c b¹n sÏ kh«ng chót lÊy lµm l¹ vÒ nh÷ng con sè trªn ®©y. Trong mét bøc th− sau, cã lÏ t«i sÏ cã dÞp nãi víi c¸c b¹n nhiÒu h¬n vÒ vÊn ®Ò nµy. Trong khi chê ®îi, chØ cÇn nãi víi c¸c b¹n r»ng anh em du kÝch chóng t«i ®¸nh giÆc chñ yÕu lµ b»ng m−u mÑo vµ sù bÊt ngê. NÕu khi hä thÊy ch−a ch¾c th¾ng ®−îc kÎ ®Þch th× hä ch−a ®¸nh. Mét tªn t− lÖnh NhËt ®· nãi mét c¸ch chua ch¸t r»ng nãi ®Õn du kÝch lµ lµm cho h¾n ®au ®Çu. H¾n cßn thªm r»ng “bän ng−êi Trung Quèc ®ã kh«ng biÕt tiÕn hµnh chiÕn tranh nh− nh÷ng ng−êi v¨n minh. Chóng tiÕn c«ng khi ng−êi ta bÊt ngê nhÊt. Khi ng−êi ta ®i t×m chóng, th× kh«ng thÊy chóng ®©u c¶!”. §óng nh− vËy. Nh−ng nÕu bän NhËt muèn qu©n du kÝch ®¸nh giÆc nh− nh÷ng “ng−êi v¨n minh” b»ng c¸ch dïng gi¸o m¸c vµ sóng tr−êng ®Ó chäi víi xe t¨ng vµ ®¹i b¸c th× chóng cã thÓ cø chê ®ã. Chóng t«i kh«ng ®Õn nçi ngu ngèc nh− thÕ! H«m nay, t«i ®· nãi chuyÖn kh¸ nhiÒu råi. VËy xin t¹m biÖt c¸c b¹n th©n mÕn, vµ hÑn ®Õn th− sau. P.C. LIN B¸o Notre Voix, ngµy 16-4-1939.

136 CHñ NGHÜA ANH HïNG CñA C¤NG NH¢N TRUNG QuèC TRONG CHIÕN TRANH CHèNG NHËT cuéc b·i c«ng yªu n−íc Trong chiÕn tranh chèng NhËt, c«ng nh©n Trung Quèc lµ nh÷ng ng−êi yªu n−íc −u tó nhÊt, trong vïng M·n Ch©u nh÷ng ng−êi thÊt nghiÖp vµ c«ng nh©n ®Òu ®−îc tuyÓn mé hµng lo¹t vµo qu©n ®éi nh©n d©n. C«ng nh©n má biÕn thµnh du kÝch. H»ng ngµy, anh em c«ng nh©n ®−êng s¾t, kh«ng sî nguy hiÓm ®Õn tÝnh mÖnh, ®· hîp søc víi c¸c lùc l−îng chèng NhËt ®Ó c−íp ®o¹t vò khÝ vµ lµm trËt b¸nh nh÷ng ®oµn tµu cña ®Þch. Ngay tõ khi bän NhËt b¾t ®Çu x©m chiÕm vïng Hoa B¾c, ®· cã hai tr¨m ngh×n c«ng nh©n, viªn chøc lµm viÖc trong c¸c c«ng x−ëng vµ c¸c h·ng NhËt ë Th−îng H¶i tham gia cuéc b·i c«ng yªu n−íc. C¸c thñy thñ ®· tõ chèi kh«ng chÞu lµm viÖc trªn nh÷ng tµu thñy chuyªn chë hµng ho¸ cña NhËt B¶n. Nh÷ng ng−êi thî rÌn th× lao ®éng suèt ngµy ®ªm ®Ó cung cÊp m· tÊu cho qu©n ®éi. Víi ®ång l−¬ng Ýt ái cña m×nh, anh em c«ng nh©n Trung Quèc lµm viÖc ë n−íc ngoµi ®· chÞu thiÕu thèn mäi thø ®Ó gãp tiÒn mua c«ng tr¸i, göi thuèc men vÒ c¸c bÖnh viÖn d· chiÕn cho qu©n ®éi, vµ göi nh÷ng thanh niªn t×nh nguyÖn vÒ n−íc ®Ó b¶o vÖ Tæ quèc. §»ng sau phßng tuyÕn cña qu©n thï vµ trªn hai bªn bê s«ng D−¬ng Tö, hµng ngh×n vµ hµng triÖu c«ng nh©n H¸n KhÈu vµ

chñ nghÜa anh hïng cña c«ng nh©n trung quèc... 137 Th−îng H¶i ®· chiÕn ®Êu anh dòng. Trong tØnh Hå B¾c, 7.000 c«ng nh©n má ë H©n §Þnh ®· ®−îc tæ chøc thµnh nh÷ng ®éi du kÝch. C©u chuyÖn vÒ nh÷ng ng−êi c«ng nh©n - du kÝch ë H©n §Þnh lµ lý thó nhÊt. Tæ CHøC NHAU NH¦ THÕ NµO? Má H©n §Þnh n»m trªn tuyÕn ®−êng s¾t Th¸i Nguyªn - H©n §Þnh. Mçi ngµy, c¸c má ®ã s¶n xuÊt kho¶ng 20.000 tÊn than ®¸ lo¹i tèt. Trªn 5.000 c«ng nh©n vµ nh©n viªn kü thuËt ng−êi n−íc ngoµi lµm viÖc t¹i c¸c má nµy. Bän NhËt coi viÖc chiÕm ®ãng má H©n §Þnh nh− chiÕm ®−îc mét miÕng måi bÐo bë. Víi chÝnh s¸ch khoan dung gi¶ dèi, chóng t×m c¸ch mua chuéc c«ng nh©n b»ng c¸ch tæ chøc b¸n l−¬ng thùc, thùc phÈm cho hä víi gi¸ rÎ. Nh−ng c«ng nh©n kh«ng ®Ó bÞ m¾c vµo thñ ®o¹n gi¶ nh©n gi¶ nghÜa cña bän NhËt. Hä muèn ®Êu tranh nh−ng kh«ng biÕt tæ chøc cuéc ®Êu tranh, v× thiÕu kinh nghiÖm. “Héi c«ng nh©n cøu quèc S¬n T©y” thÊy râ t×nh h×nh ®ã. Héi muèn ph¸i nh÷ng nhµ tæ chøc ®Õn c¸c má nh−ng kh«ng thùc hiÖn ®−îc v× bän NhËt kiÓm so¸t qu¸ chÆt chÏ. Ra søc t×m m·i, cuèi cïng Héi míi kiÕm ®−îc hai ng−êi c«ng nh©n quª ë H©n §Þnh lµ: Tso-lung vµ Viou-hou. Ng−êi thø nhÊt lµ mét c«ng nh©n giµ tr−íc kia ®· ë trong qu©n ®éi. Ng−êi thø hai lµ mét ng−êi thÊt nghiÖp. Sau khi ®−îc huÊn luyÖn vµi bµi vÒ chiÕn thuËt vµ ®−îc cung cÊp mét khÈu sóng tr−êng, hä trë vÒ H©n §Þnh, vµ mçi ng−êi b¾t ®Çu tiÕn hµnh cuéc ®Êu tranh theo quan ®iÓm cña m×nh. LóC B¾T §ÇU Hä GåM Cã B¶Y NG¦êI... Viou-hou më ®Çu b»ng viÖc ®i t×m ng−êi céng t¸c. Anh ®· nhanh chãng t×m ®−îc mét cùu l·nh tô cña phong trµo n«ng d©n vµ n¨m c«ng nh©n trÎ... Víi ®éi qu©n bÐ nhá ®ã, anh b¾t ®Çu