Hồ Chí Minh toàn tập - Tập 3

38 Hå CHÝ MINH TOµN TËP ph¶i ký mét hiÖp −íc (1907) cho NhËt cã quyÒn ®−a qu©n ®éi sang An Nam khi xø thuéc ®Þa nµy cã triÖu chøng n¸o ®éng, chóng trôc xuÊt sinh viªn An Nam ra khái n−íc NhËt. Mét sè nh÷ng ng−êi xuÊt d−¬ng trë vÒ An Nam bÞ giam mét thêi gian, hoÆc quay l¹i lµm gi¸n ®iÖp cho ChÝnh phñ thùc d©n. Mét sè sang Trung Quèc. Cßn hoµng th©n lµm chñ tÞch ®¶ng vÉn cßn ë NhËt sèng d−íi sù kho¶n ®·i cña bän quý téc NhËt B¶n, bän nµy cÊp cho mçi th¸ng 50 yªn. §¶ng Quang phôc hoÆc §¶ng Quèc d©n ®Õn ®©y chÊm døt. N¨m 1908, mét cuéc b·i c«ng cña n«ng d©n næ ra trong toµn quèc, nh÷ng ng−êi b·i c«ng ë mçi huyÖn tËp hîp l¹i b¾t mét sè bän thu thuÕ chî bá vµo bao vµ nÐm xuèng s«ng, b¾t c¸c quan l¹i ë huyÖn ®−a lªn tØnh vµ trao tr¶ l¹i cho chÝnh quyÒn Ph¸p, giÕt mét sè c¶nh s¸t vµ ph¸ mét vµi tr¹m c¶nh s¸t. Ngoµi ra nh÷ng ng−êi b·i c«ng tá ra «n hoµ vµ hä kh«ng cã vò khÝ. §Æc ®iÓm cña cuéc b·i c«ng lµ lßng c¨m thï ®Æc biÖt h−íng vµo quan l¹i An Nam lµm c«ng cô tèi ®¾c lùc cho chÝnh quyÒn vµ lµ nh÷ng kÎ g©y ra khæ cùc. Nh÷ng ng−êi b·i c«ng ®ßi mét c¸ch «n hoµ bän Ph¸p ph¶i rót nh÷ng quan l¹i ®ã ®i vµ ph¶i gi¶m thuÕ ®iÒn thæ. §Ó biÓu thÞ sù ®oµn kÕt, mäi ng−êi b·i c«ng ®Òu c¾t tãc ng¾n (ng−êi An Nam quen ®Ó tãc dµi nh− ng−êi Sik ë Ên §é) vµ gäi nhau lµ anh em. Cuéc b·i c«ng kÐo dµi ba bèn ngµy vµ cuèi cïng bÞ ®µn ¸p b»ng nhiÒu cuéc chÐm giÕt ®Ém m¸u. Bän Ph¸p gäi cuéc b·i c«ng ®ã lµ “cuéc b¹o ®éng cña nh÷ng anh em tãc ng¾n”. Sau ®ã lµ giai ®o¹n khñng bè tr¾ng. TÊt c¶ nh÷ng ng−êi c¾t tãc ng¾n ®Òu bÞ b¾t. TÊt c¶ nh÷ng ng−êi trÝ thøc nµo cã ®«i chót tiÕng t¨m ®Òu bÞ ®−a ®i ®µy. TÊt c¶ c¸c tr−êng t− thôc ®Òu bÞ ®ãng cöa vµ tÊt c¶ c¸c s¸ch b¸o n−íc ngoµi ®Òu bÞ cÊm. TÊt c¶ nh÷ng ng−êi l·nh ®¹o hoÆc bÞ coi lµ ng−êi l·nh ®¹o - kho¶ng 200 - ®Òu bÞ chÆt ®Çu. ThuÕ m¸ t¨ng. N¨m 1910, binh sÜ An Nam ë Hµ Néi cã tæ chøc mét cuéc ®Çu ®éc11 tÊt c¶ ng−êi Ph¸p ë trong thµnh phè. Binh lÝnh vµ sÜ quan Ph¸p ®ang ¨n c¬m tèi nh− th−êng lÖ, mét sè ®· thÊy buån ngñ. Ng−êi ®éi An Nam ®· cã mÆt ë ®ån vµ s½n sµng ra lÖnh khëi nghÜa.

b¸o c¸o göi quèc tÕ céng s¶n vÒ phong trµo... 39 BÊt chît mét ®¹i uý Ph¸p ®Õn tr¹i, ngõng b÷a c¬m tèi vµ cho b¸o ®éng. C¸c binh sÜ c¸ch m¹ng bÞ mét tªn ®Çy tí cña tªn ®¹i uý ph¶n béi. Cuéc ®Çu ®éc bÞ ®µn ¸p rÊt tµn nhÉn. Nh÷ng ng−êi l·nh ®¹o bÞ b¾t ngåi trªn mòi l−ìi lª vµ dïng k×m nguéi røt tõng miÕng thÞt mét. Cha mÑ hä ph¶i chøng kiÕn cuéc tµn s¸t vµ lÔ chÆt ®Çu. §Çu cña ph¹m nh©n bÞ c¾m vµo ®Çu gËy tre ®Æt ë nh÷ng ®−êng phè ®«ng ng−êi trong nhiÒu ngµy. Nh÷ng ng−êi tham gia vô ®Çu ®éc tá ra rÊt dòng c¶m. Khi bän quan l¹i hái, hä chØ tr¶ lêi r»ng: “ChÝnh chóng t«i míi lµ ng−êi xö c¸c anh, chø kh«ng ph¶i c¸c anh lµ ng−êi xö chóng t«i”. Trªn ®o¹n ®Çu ®µi, hä nãi víi ng−êi An Nam r»ng: “NÕu c¸c b¹n tiÕp tôc c«ng viÖc cña chóng t«i vµ thµnh c«ng trong c«ng viÖc mµ chóng t«i ®· thÊt b¹i th× chóng t«i chÕt còng vui”. N¨m 1911, cã mét vô kh¸c n÷a. Mét tr¸i bom næ ë s©n mét tiÖm cµ phª Ph¸p giÕt chÕt nhiÒu sÜ quan vµ th−êng d©n Ph¸p. Nh÷ng ng−êi nÐm bom trèn tho¸t, nh−ng d©n chóng Ph¸p ë Hµ Néi muèn yªu cÇu nhµ cÇm quyÒn “cho mét bµi häc”. Do ®ã nhiÒu ng−êi An Nam bÞ b¾t vµ bÞ b¾n chÕt. LuËt giíi nghiªm ®−îc c«ng bè vµ tiÕp theo sau lµ khñng bè tr¾ng. N¨m 1915 nhµ c¸ch m¹ng L−¬ng Ngäc QuyÕn bÞ b¾t giam ë tØnh Th¸i Nguyªn. Trong khi ë nhµ lao, «ng cã tæ chøc mét cuéc b¹o ®éng. Cuéc b¹o ®éng b¾t ®Çu ë trong nhµ lao sau lan ra thµnh phè. NhiÒu ng−êi Ph¸p bÞ giÕt, nhiÒu ng−êi kh¸c ph¶i bá ch¹y. Nh÷ng ng−êi c¸ch m¹ng chiÕm gi÷ thµnh phè trong nhiÒu tuÇn. Bän Ph¸p ph¸ hÕt lóa m¸ trong tØnh vµ tæ chøc phong to¶. Phong trµo bÞ thiÕu l−¬ng thùc nªn ®· thÊt b¹i. N¨m 1916 l¹i chøng kiÕn mét cuéc khëi nghÜa kh¸c. LÇn nµy lµ nhµ vua An Nam trÎ tuæi khëi ®Çu phong trµo. Bän Ph¸p b¾t hµng ngµn thanh niªn An Nam sang chiÕn tr−êng Ph¸p vµ Banc¨ng. Nhµ vua cã liªn l¹c bÝ mËt víi binh lÝnh An Nam vµ chuÈn bÞ cuéc khëi nghÜa. Nh−ng v× bÞ mét tªn quan ph¶n béi nªn nhµ vua bÞ b¾t vµi giê tr−íc thêi gian ®Þnh næ ra cuéc khëi nghÜa.

40 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Nh÷ng ng−êi gióp viÖc bÞ chÆt ®Çu vµ nhµ vua1) bÞ ®−a ®i ®µy ë ®¶o Rªuyni«ng ë ch©u Phi. N¨m 1919, nh©n d©n thuéc ®Þa ch−a biÕt cuéc c¸ch m¹ng Nga, biÕt ®−îc mét Ýt th× l¹i bÞ tuyªn truyÒn cña ®Õ quèc xuyªn t¹c thµnh mét viÖc rÊt d· man: “mét ng−êi l«ng l¸ c¾n con dao gi÷a hai hµm r¨ng, m¸u me tõ trªn con dao nhá giät xuèng”... Do ®ã tÊt c¶ ®Òu bÞ bµi h¸t tù do cña Tæng thèng Uynx¬n mª hoÆc. Còng nh− d©n téc TriÒu Tiªn, Ai CËp, Xyri vµ c¸c d©n téc bÞ ¸p bøc kh¸c, mét sè nh÷ng ng−êi quèc gia ViÖt Nam trÎ tuæi göi mét b¶n yªu cÇu cho Héi nghÞ hoµ b×nh ë VÐcx©y12. Hä nhËn ®−îc nh÷ng bøc th− rÊt hay cña c¸c ph¸i ®oµn høa sÏ “chó ý xem xÐt”. ThÕ lµ hÕt. Tuy thÕ nh÷ng tê giÊy ng©y th¬ ®ã l¹i ®· g©y ra nh÷ng tiÕng sña ®iªn cuång trªn b¸o chÝ thùc d©n Ph¸p, binh sÜ An Nam ë Ph¸p bÞ lôc so¸t vµ “qu¶n chÕ” nghiªm ngÆt. Tõ n¨m 1920 trë ®i, mét héi tËp hîp tÊt c¶ nh÷ng phÇn tö quèc gia cña c¸c thuéc ®Þa ®−îc tæ chøc ë Pari13. Hä ra mét tê b¸o vµ lµm d− luËn bµn t¸n s«i næi. TÊt nhiªn, ng−êi An Nam lµ trung t©m cña tæ chøc Êy. KÕt qu¶ cña tÊt c¶ nh÷ng c¸i ®ã ®Òu rÊt ®−îc bän c¶nh s¸t cña “chÝnh quèc” Ph¸p quan t©m. Chóng thuª h¬n mét ngµn lÝnh mËt th¸m míi ®Ó theo dâi nhãm ng−êi “b«nsªvÝch” thuéc ®Þa. Nh−ng rÊt ®óng lµ do hay chöi rña nh÷ng ng−êi “b«nsªvÝch” ®ã mµ bän Ph¸p ë c¸c thuéc ®Þa ®· lµm cho quÇn chóng ph¶i suy nghÜ. QuÇn chóng kh«ng biÕt chñ nghÜa b«nsªvÝch thùc ra lµ g×, nh−ng hä nãi víi nhau r»ng: “®−îc, dï ®ã lµ c¸i g× ®i n÷a, nh−ng v× nã kh«ng tèt ®èi víi Ph¸p, th× ph¶i lµ tèt ®èi víi chóng ta”. V× vËy bän ®Õ quèc Ph¸p ®· lµm viÖc tuyªn truyÒn céng s¶n nhiÒu h¬n Quèc tÕ thø ba mong muèn. N¨m 1924, tªn toµn quyÒn Ph¸p tõ NhËt B¶n trë vÒ ®Õn Sa DiÖn (Qu¶ng Ch©u), mét ng−êi An Nam nÐm mét qu¶ bom vµo tªn ®ã14. NhiÒu ng−êi Ph¸p cïng ®i víi h¾n ®· bÞ chÕt, cßn chÝnh h¾n _______________ 1) Nhµ vua tøc vua Duy T©n (BT).

b¸o c¸o göi quèc tÕ céng s¶n vÒ phong trµo... 41 th× kh«ng viÖc g×. Sù viÖc ®ã g©y ra mét sù r¾c rèi gi÷a chÝnh quyÒn ë Qu¶ng Ch©u vµ ng−êi Ph¸p. V× viÖc l¹i x¶y ra ë Trung Quèc nªn bän Ph¸p ng¨n ngõa hÕt søc cÈn thËn vµ kh«n khÐo ®Ó tiÕng vang kh«ng ®Õn tai quÇn chóng An Nam. N¨m 1925, Héi An Nam C¸ch m¹ng thanh niªn1) ®−îc thµnh lËp ë Qu¶ng Ch©u15. Héi rÊt tÝch cùc tæ chøc c¸c líp huÊn luyÖn, ®−a thanh niªn tõ An Nam sang häc råi sau khi huÊn luyÖn cÈn thËn l¹i göi hä vÒ n−íc. NhiÒu ng−êi gäi lµ sinh viªn ®á ®· bÞ b¾t ë biªn giíi vµ bÞ kÕt ¸n tï dµi h¹n. Nh−ng nhµ tr−êng vÉn tiÕp tôc c«ng viÖc rÊt cã kÕt qu¶. §iÒu ®ã, céng thªm víi viÖc thèng nhÊt tØnh Qu¶ng §«ng cña Quèc d©n §¶ng Trung Quèc - lóc ®ã lµm rÊt triÖt ®Ó - ®· khiÕn cho ®Õ quèc Ph¸p ë §«ng D−¬ng khiÕp sî. Trong t− t−ëng cña nh÷ng ng−êi ®øng ra tæ chøc th× Héi nµy sÏ lµ c¬ së cho mét ®¶ng lín h¬n vµ t−¬ng lai ®· chøng minh ®iÒu ®ã. N¨m 1926, cã mét sù thøc tØnh trong toµn quèc tiÕp theo sau c¸i chÕt cña mét nhµ quèc gia chñ nghÜa giµ - Phan Chu Trinh. Kh¾p trong n−íc ®Òu cã tæ chøc lÔ truy ®iÖu. Ch÷ “Chñ nghÜa quèc gia” tõ ®ã ®−îc nãi vµ viÕt mét c¸ch c«ng khai. Nh÷ng gi¸o viªn Ph¸p t×m c¸ch ng¨n cÊm häc sinh tham gia c¸c cuéc mÝt tinh ®ã. Nam n÷ häc sinh ë nhiÒu tr−êng, ®Æc biÖt lµ ë Sµi Gßn lµ n¬i tæ chøc ®¸m tang, ®· tuyªn bè b·i kho¸. 20.000 ng−êi ®i theo linh c÷u mang biÓu ng÷ viÕt nh÷ng khÈu hiÖu cã tÝnh chÊt quèc gia chñ nghÜa. Ng−êi An Nam ch−a hÒ ®−îc chøng kiÕn mét viÖc to lín nh− vËy bao giê trong lÞch sö. Còng trong kho¶ng thêi gian ®ã, viÖc b¾t mét nhµ c¸ch m¹ng l·o thµnh kh¸c - Phan Béi Ch©u - l¹i lµ mét dÞp míi ®Ó bïng næ ý thøc quèc gia. Tr−íc kia, viÕt tªn Phan Béi Ch©u ®· lµ ph¹m téi. §Õn nay, mäi ng−êi nãi ®Õn mét c¸ch mÕn phôc v× Phan Béi Ch©u lµ tiªu biÓu cho chñ nghÜa quèc gia. NhiÒu tæ chøc göi kiÕn nghÞ _______________ 1) Nguyªn b¶n viÕt b»ng tiÕng Anh lµ: The Annam Young Revolutionary Association (BT).

42 Hå CHÝ MINH TOµN TËP yªu cÇu nhµ cÇm quyÒn Ph¸p ph¶i th¶ «ng ra. §Æc biÖt, sinh viªn ®· tá ra rÊt tÝch cùc. Khi toµn quyÒn Varen (®¶ng viªn §¶ng X· héi Ph¸p) ®Õn, hä tæ chøc c¸c cuéc biÓu t×nh mang khÈu hiÖu “Nhµ x· héi Varen mu«n n¨m!”; “Th¶ Phan Béi Ch©u!”; “§¶ ®¶o chñ nghÜa thùc d©n tµn ¸c!”. Phong trµo lªn cao ®Õn nçi toµ ¸n ®Æc biÖt Ph¸p tr−íc ®©y ®· kÕt ¸n tö h×nh nay l¹i ph¶i th¶ Phan Béi Ch©u ra. Bªn c¹nh Héi An Nam C¸ch m¹ng Thanh niªn cßn cã ba nhãm chÝnh trÞ: nhãm Thanh niªn ë Nam Kú, T©n ViÖt ë Trung Kú vµ An Nam Quèc d©n §¶ng ë B¾c Kú. Nhãm thø nhÊt gåm phÇn lín lµ thanh niªn sinh viªn; nhãm thø hai lµ trÝ thøc; nhãm thø ba lµ tiÓu t− s¶n. Nhãm cuèi cïng tÝch cùc h¬n nªn vÒ sè l−îng vµ vÒ chÝnh trÞ m¹nh h¬n hai nhãm trªn. Nhãm ®ã gåm chñ yÕu nh÷ng nh©n viªn trong chÝnh quyÒn Ph¸p: gi¸o viªn, phiªn dÞch, c«ng chøc nhá, v.v.. Nhãm ®ã cã chi nh¸nh kh¾p trong n−íc. Tuy nhiªn, tõ ®Çu ®Õn cuèi, nh÷ng tæ chøc nµy kh«ng thÊy cã ho¹t ®éng chÝnh trÞ g×, hä kh«ng cã ®ñ th× giê. N¨m 1929, ®Õ quèc Ph¸p b¾t ®Çu tiÕn c«ng c¸c tæ chøc ®ã. Cuéc tÊn c«ng b¾t ®Çu b»ng kho¶ng 300 vô b¾t bí ë Nam Kú ®Ó ®µn ¸p nhãm Thanh niªn. TiÕp ®ã lµ ë B¾c Kú cã h¬n 800 vô b¾t bí. HÇu hÕt An Nam Quèc d©n §¶ng bÞ lät vµo l−íi. Sau ®ã cuéc tÊn c«ng h−íng vµo Héi An Nam C¸ch m¹ng Thanh niªn vµ T©n ViÖt ë Trung Kú víi h¬n 400 vô b¾t bí. TÊt c¶ n¹n nh©n cña cuéc khñng bè tr¾ng, héi viªn cña Héi An Nam C¸ch m¹ng Thanh niªn, nÕu bÞ ph¸t hiÖn (®óng hoÆc sai) lµ céng s¶n th× ®Òu bÞ tra tÊn nÆng nÒ h¬n nh÷ng ng−êi kh¸c; ®èi víi nh÷ng ng−êi ®ã chØ cã tö h×nh vµ tï chung th©n. Héi An Nam C¸ch m¹ng Thanh niªn - nhê ph−¬ng ph¸p tæ chøc - nªn bÞ thiÖt h¹i Ýt h¬n c¸c nhãm kh¸c vÒ sè l−îng. Quèc d©n §¶ng trë nªn manh ®éng ®· tæ chøc vô b¹o ®éng qu©n sù võa råi ë B¾c Kú (10-2-1930). NÕu b¸o chÝ nãi ®óng th× 13 ®¶ng viªn, trong ®ã cã c¶ l·nh tô Quèc d©n §¶ng ®· bÞ b¾n chÕt. Sau trËn ®µn ¸p ®ã, ®¶ng nµy rÊt khã phôc håi16.

b¸o c¸o göi quèc tÕ céng s¶n vÒ phong trµo... 43 Kho¶ng th¸ng 5 n¨m 1929, Héi An Nam C¸ch m¹ng Thanh niªn häp Héi nghÞ toµn quèc. §¹i biÓu B¾c Kú ®Ò nghÞ tæ chøc ngay mét ®¶ng céng s¶n. C¸c ®¹i biÓu kh¸c ®Ò nghÞ sau nµy h·y tæ chøc. Nhãm B¾c Kú bá héi nghÞ ra vÒ vµ tæ chøc mét ®¶ng (§«ng D−¬ng). Mét sè kh¸c, sau ®ã ®· tæ chøc mét ®¶ng kh¸c (An Nam). §ã lµ mèi bÊt hoµ ®Çu tiªn. Nhãm B¾c Kú t×m hÕt c¸ch ®Ó ph¸ ho¹i Héi An Nam C¸ch m¹ng Thanh niªn v× hä cho r»ng: Héi ®ã qu¸ ®«ng vµ c¬ héi chñ nghÜa nªn nã cã thÓ lµm lu mê ¶nh h−ëng vµ c«ng t¸c cña §¶ng Céng s¶n trong quÇn chóng. Nhãm An Nam ra søc gi÷ cho Héi An Nam C¸ch m¹ng Thanh niªn tiÕp tôc ho¹t ®éng v× hä cho r»ng: Héi cã thÓ lîi dông ®Ó tËp häp tÇng líp trÝ thøc vµ giai cÊp tiÓu t− s¶n. §ã lµ mèi bÊt hoµ thø hai. C¶ hai ®Òu cè thèng nhÊt nhau l¹i, nh−ng cµng cè g¾ng bao nhiªu th× cµng hiÓu lÇm nhau bÊy nhiªu vµ hè s©u ng¨n c¸ch ngµy cµng réng bÊy nhiªu. Mét mÆt hä c«ng kÝch lÉn nhau, tuy nhiªn mÆt kh¸c c¶ hai l¹i ®Òu c«ng t¸c trong c«ng nh©n, n«ng d©n vµ sinh viªn, tæ chøc c¸c cuéc ®×nh c«ng, r¶i truyÒn ®¬n, v.v.. NhiÒu th× giê vµ søc lùc ®· bÞ l·ng phÝ v× sù rèi ren chia rÏ ®ã, ®¶ng viªn cña mçi bªn ®Òu bÞ thiÖt h¹i, chØ trÝch lÉn nhau lµ kh«ng b«nsªvÝch, v.v.. MÆc dÇu hoµn c¶nh bÊt hîp ph¸p vµ nh÷ng khã kh¨n vÒ chÝnh trÞ vµ tµi chÝnh, hä ®· xuÊt b¶n Ýt nhÊt lµ 11 tê b¸o. Hä còng cßn m¾c nhiÒu khuyÕt ®iÓm n÷a. ThÝ dô khi mét cuéc ®×nh c«ng næ ra, hä ph¸t ngay ra nh÷ng truyÒn ®¬n cã in dÊu X«viÕt. Cã khi, víi mét nhãm ng−êi ®×nh c«ng, hä còng ®Þnh tæ chøc X«viÕt. HoÆc hä biÕt b¾t ®Çu tæ chøc mét cuéc ®×nh c«ng nh− thÕ nµo nh−ng kh«ng biÕt lµm thÕ nµo ®Ó thu ®−îc kÕt qu¶ tèt. HoÆc hä v« s¶n ho¸ trÝ thøc b»ng c¸ch b¾t nh÷ng ng−êi trÝ thøc kÐo xe vµ, v.v.. §Æc ®iÓm næi bËt c¸c ho¹t ®éng cña hä ®−îc thÊy râ trong dÞp lÔ kû niÖm C¸ch m¹ng Th¸ng M−êi17. Trong dÞp nµy, bän Ph¸p ®· huy ®éng tÊt c¶ c¶nh s¸t, hiÕn binh, d©n vÖ vµ mét bé phËn qu©n ®éi. LuËt giíi nghiªm ®−îc c«ng bè vµ c¶nh vÖ vò trang ®i tuÇn tiÔu trong c¸c thµnh phè còng nh− c¸c lµng m¹c. Chóng sî mét cuéc

44 Hå CHÝ MINH TOµN TËP khëi nghÜa. MÆc dÇu cã sù kiÓm so¸t nghiªm ngÆt, nh÷ng ng−êi céng s¶n ®· thùc hiÖn th¾ng lîi c«ng viÖc cña m×nh. TruyÒn ®¬n r¶i kh¾p n¬i, biÓu ng÷ ®á ch¨ng qua c¸c ®−êng phè, khÈu hiÖu d¸n trªn t−êng, cê ®á treo trªn c©y hoÆc trªn nãc nhµ vµ trªn d©y ®iÖn. Mét vµi ng−êi lµm c«ng t¸c tuyªn truyÒn ®· bÞ b¾t khi ®ang ë trªn cµnh c©y. Cuéc tæ chøc lÔ ®ã ®· t¸c ®éng rÊt m¹nh ®Õn quÇn chóng. Ngµy nay c¸c nhãm céng s¶n ®· thèng nhÊt vµo mét ®¶ng, ho¹t ®éng nhÊt ®Þnh sÏ tèt h¬n tr−íc nhiÒu. Nh−ng bän ®Õ quèc Ph¸p còng kh«ng kh¸c tr−íc. BÊt kú ai ®Õn mét kh¸ch s¹n còng ®Òu ph¶i ®−a thÎ c¨n c−íc cã ¶nh cho c¶nh s¸t, giÊy tê ®ã chØ ®−îc tr¶ l¹i khi nµo ®i n¬i kh¸c. ë c¸c lµng, ®µn «ng tõ 18 ®Õn 60 tuæi ph¶i ®i canh g¸c. Suèt ngµy ®ªm ®Òu cã ng−êi canh g¸c ë cöa nhµ ga, cæng lµng vµ bÕn s«ng. Mét gi¸o viªn n«ng th«n kh«ng ®−îc ®i ra khái nhµ qu¸ 5 kil«mÐt. Mét ng−êi (®µn «ng còng nh− ®µn bµ) ®i tõ lµng m×nh sang lµng bªn c¹nh còng ph¶i tr×nh thÎ c¨n c−íc vµ ¶nh. ë ®©u còng cã mËt th¸m vµ ®ñ c¸c lo¹i mËt th¸m: mét sè do bän Ph¸p thuª, mét sè kh¸c do quan l¹i trong tØnh, mét sè kh¸c n÷a vÉn do tØnh tr−ëng hoÆc phã tØnh tr−ëng thuª, v.v.. GÇn ®©y (th¸ng 12 n¨m 1929), hai lµng ®· bÞ triÖt h¹ vµ tÊt c¶ d©n c− ®Òu bÞ b¾t v× c¶nh s¸t thÊy cã hai ng−êi c¸ch m¹ng trèn ë ®ã mµ kh«ng b¾t ®−îc! Chóng ta cã thÓ tin t−ëng ch¾c ch¾n r»ng víi kinh nghiÖm vµ lßng hy sinh, víi quÇn chóng ë bªn c¹nh, nh÷ng ng−êi céng s¶n nhÊt ®Þnh sÏ chiÕn th¾ng. Ngµy 5 th¸ng 3 n¨m 1930 Bót tÝch tiÕng Anh, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh.

45 TH¦ GöI §åNG CHÝ ZAO1) Vµ C¸C HäC SINH VIÖT NAM §ANG HäC ë LI£N X¤ §ång chÝ, 1. Trong n−íc b©y giê ®· cã ®¶ng thèng nhÊt v÷ng vµng, kh«ng cßn nh÷ng tÖ chia l×a Êu trÜ nh− tr−íc n÷a. 2. §Õn kú héi Quèc tÕ lao ®éng sÏ cã anh em c«ng nh©n qua ®¹i biÓu, vËy ®ång chÝ Zao ph¶i phô tr¸ch phÇn dÞch cho c¸c ®¹i biÓu ®ã. Tr¸ch nhiÖm ®¹i kh¸i nh− sau nµy: A. Bµn víi ®¹i biÓu lµm b¸o c¸o, råi dÞch ra tiÕng Nga, ®Ó khi khai héi mµ b¸o c¸o. B. Trong khi diÔn thuyÕt gi÷a héi, hoÆc nãi kh¸c, anh em c«ng nh©n kh«ng quen nãi, th× m×nh ph¶i tuú ®ã mµ thªm th¾t vµo cho cã thÓ thèng. C. Ph¶i chó ý c¸c viÖc, c¸c b¸o c¸o trong ®¹i héi, ®Ó mµ phiªn dÞch vµ gi¶i thÝch kü cµng cho anh em ®¹i biÓu hiÓu. D. Khi ®¹i héi råi, ph¶i dän s¾p tµi liÖu ®Ó cho ®¹i biÓu ®em vÒ b¸o c¸o trong n−íc. E. §i ra ngoµi, gÆp nh÷ng viÖc tèt, th× ph¶i b¸o cho anh em ®¹i biÓu chó ý, ®Ó so s¸nh víi t×nh c¶nh trong n−íc m×nh. GÆp nh÷ng _______________ 1) Tøc ®ång chÝ Bïi C«ng Trõng, th−êng ®−îc gäi lµ Gi¸o v× tr−íc khi xuÊt d−¬ng cã lµm nghÒ d¹y häc (BT).

46 Hå CHÝ MINH TOµN TËP sù kh«ng vÎ vang, nh− lang thang, c¬ nhì1), v©n v©n, ph¶i hÕt søc gi¶i thÝch cho anh em hiÓu, chí ®Ó hä cã Ên t−îng kh«ng tèt2). Nãi tãm l¹i lµ lµm sao cho anh em ®¹i biÓu hiÓu, h¨ng h¸i, vµ yªu mÕn X«-Nga, l¹i cã c¶m t×nh víi anh em lao ®éng c¸c n−íc. 3. TÊt c¶ anh em häc sinh, nhÊt lµ ng−êi phô tr¸ch, ®èi víi ®¹i biÓu lao ®éng ph¶i tá t×nh rÊt th©n mËt. Chí ®Ó ng−êi ta tr«ng thÊy sù ph©n biÖt trÝ thøc vµ v« s¶n3). 4. Khi ®¹i héi råi, ®¹i biÓu ®· trë vÒ, th× ®ång chÝ Zao ph¶i gëi th¬ vÒ b¸o c¸o vµ phª b×nh c¸c ®¹i biÓu ®ã. Th¬ Êy ®em lªn Bostosny Odel4), nãi gëi cho M.Victor Lebon ë §«ng Ph−¬ng bé Th−îng H¶i. 5. NÕu ®ång chÝ Zao kh«ng ë Kuvt5) n÷a, th× anh em còng cö mét ®ång chÝ kh¸c phô tr¸ch thÕ. 6. Tµi liÖu b¸o c¸o, chóng t«i sÏ gëi qua. Chóc c¸c ®ång chÝ g¾ng søc! 5-4-30 Thay mÆt §¶NG Céng s¶n VIÖT NAM Bót tÝch tiÕng ViÖt, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh. _______________ 1) Nguyªn b¶n lµ: besprizorny, nepmen (BT). 2) Nguyªn b¶n viÕt b»ng tiÕng Ph¸p lµ: mauvaises impressions (BT). 3) Nguyªn b¶n viÕt b»ng tiÕng Ph¸p lµ: intellect vµ prolet (BT). 4) Bostosny Odel: Ban Ph−¬ng §«ng (BT). 5) Kuvt: Tr−êng ®¹i häc céng s¶n Ph−¬ng §«ng (BT).

47 Th− göi Quèc tÕ céng s¶n C¸c ®ång chÝ th©n mÕn, 1. Tõ ngµy 13-8 t«i rÊt èm, bÞ ®au phæi, ho ra m¸u, rÊt yÕu vµ mÖt mái. 2. Tõ ngµy 23-7 t«i ®· göi cho c¸c ®ång chÝ 6 l¸ th−, kÓ c¶ l¸ th− nµy. C¸c ®ång chÝ ®· nhËn ®−îc c¶ ch−a? 3. S¾p tíi t¹i ®©y sÏ cã cuéc häp cña BCH1). Theo t«i ch−¬ng tr×nh nghÞ sù sÏ nh− sau: a) tù kiÓm ®iÓm c«ng viÖc ®· qua; b) kÕ ho¹ch lµm viÖc tr−íc §¹i héi; c) kÕ ho¹ch §¹i héi; d) kÕ ho¹ch göi sinh viªn. 4. NÕu c¸c ®ång chÝ thÊy cÇn thiÕt th¶o luËn nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c, ngoµi nh÷ng vÊn ®Ò trªn, th× xin th«ng b¸o cho t«i khÈn tr−¬ng b»ng ®−êng b−u ®iÖn b×nh th−êng, theo ®Þa chØ sau: ChuyÓn tíi Ng« Long NhËn, phßng trµ Thiªn Sinh, phè Tr−êng An, Cöu Long, Hång C«ng2). TÊt nhiªn, th− cÇn ph¶i b¶o ®¶m bÝ mËt. 5. Nh©n c¬ héi BCH ®ang cã mÆt ë ®©y, chóng ta cã thÓ nhê hä chuyÓn tiÒn cho sinh viªn ®−îc kh«ng? 6. Chóng t«i göi cho c¸c ®ång chÝ mét b¶n “NhËt ký ch×m tµu” viÕt vÒ cuéc sèng cña c«ng nh©n, n«ng d©n, binh lÝnh, phô n÷ vµ trÎ em ë n−íc Nga X«viÕt. Nã lµ mét lo¹i tµi liÖu tuyªn truyÒn tèt. _______________ 1) BCH: Ban ChÊp hµnh (BT). 2) Dßng ®Þa chØ nµy viÕt b»ng ch÷ H¸n, lµ bót tÝch cña NguyÔn ¸i Quèc (BT).

48 Hå CHÝ MINH TOµN TËP T«i ®· mÊt 8 ngµy ®Ó viÕt nã, chóng t«i ®· mÊt gÇn 1 th¸ng ®Ó in ra 20 b¶n, vÉn b¶n sao nµy, kh«ng ®−îc râ l¾m. T«i sÏ viÕt mét c¸ch cô thÓ cho c¸c ®ång chÝ, khi b×nh phôc. B©y giê th× kh«ng thÓ. 7. Ngµy 1-8, thiÕt qu©n luËt toµn §«ng D−¬ng. HiÖn t¹i hµng tr¨m ¸n trôc xuÊt khái n¬i ë, sè lín ¸n tö h×nh. Nh÷ng cuéc biÓu t×nh cña n«ng d©n, v.v.. T«i sÏ viÕt chi tiÕt cho ®ång chÝ, khi t«i thÊy khoÎ h¬n. B©y giê, t«i chØ lµm ®−îc nh− vËy. 8. H·y göi cho t«i nh÷ng tµi liÖu ®· høa. Chç chóng t«i hoµn toµn kh«ng cã tµi liÖu. Singapo vµ Xiªm còng xin tµi liÖu. 9. H·y viÕt cho c¸c ®¶ng Mü vµ Anh (hoÆc lµ v¨n phßng cña hä t¹i Quèc tÕ Céng s¶n) ®Ó c¸c ®¶ng Êy kh«ng göi b¸o chÝ ®Õn Hång C«ng n÷a. B¸o cña chóng t«i ë ®©y ®· bÞ bän ®Õ quèc ®ãng cöa råi, vµ mäi thø chuyÓn ®Õn ®Òu bÞ mÊt. T«i hy väng nhanh chãng nhËn ®−îc tr¶ lêi cña c¸c ®ång chÝ. Göi lêi chµo anh em1). 2-9-30 Tµi liÖu l−u t¹i B¶o tµng Hå ChÝ Minh. _______________ 1) MÆc dï bøc th− kh«ng ký tªn, nh−ng ®Þa chØ ng−êi göi vµ bót tÝch ch÷ H¸n ghi trong bøc th− lµ cña NguyÔn ¸i Quèc (BT).

49 PHONG TRµO C¸CH M¹NG ë §¤NG D¦¥NG Cuéc ®Êu tranh cña c«ng nh©n vµ n«ng d©n §«ng D−¬ng chèng ®Õ quèc Ph¸p ngµy cµng trë nªn quyÕt liÖt h¬n. Chóng t«i ph©n tÝch tõ sù khëi ®iÓm cña phong trµo, b¾t ®Çu tõ th¸ng 5 ®Õn chi tiÕt c¸c sù kiÖn trong c¸c cuéc ®Êu tranh gÇn ®©y. Ngµy TÝnh chÊt ®Êu tranh §Þa ®iÓm th¸ng 1-5 B·i c«ng cña thî ®iÖn Thanh Ho¸ (Trung Kú) 1-5 B·i c«ng cña 250 thî ®iÖn Chî Lín (Nam Kú) 1-5 B·i c«ng cña 400 c«ng nh©n ®−êng s¾t Zian (Trung Kú) 1-5 B·i c«ng cña 90 c«ng nh©n ®−êng s¾t Th¸p Chµm (Trung Kú) 1-5 BiÓu t×nh cña 250 n«ng d©n Th¸i B×nh (B¾c Kú) 1-5 BiÓu t×nh cña 100 n«ng d©n Nghi Xu©n (Trung Kú) 1-5 BiÓu t×nh cña 800 n«ng d©n BÕn Thuû (Trung Kú) 1-5 BiÓu t×nh cña 2.000 n«ng d©n Thanh Ch−¬ng (Trung Kú) 1-5 BiÓu t×nh cña 1.500 n«ng d©n Sa §Ðc - Cao L·nh (Nam Kú) 1-5 BiÓu t×nh cña 800 n«ng d©n Chî Míi (Nam Kú) C¸c huyÖn Nghi Xu©n, BÕn Thuû, Thanh Ch−¬ng thuéc tØnh NghÖ An, cÇn ph¶i ®Æc biÖt chó ý ®Õn Thanh Ch−¬ng, bëi thø nhÊt lµ ®Þa ph−¬ng nµy trong cuéc biÓu t×nh ngµy 1-5 cã 20 ng−êi bÞ bän ®Õ quèc giÕt chÕt vµ kho¶ng tõng Êy ng−êi bÞ th−¬ng. Thø hai, trong nh÷ng ngµy gÇn ®©y, Thanh Ch−¬ng lµ trung t©m ®Êu tranh nhÊt cña phong trµo n«ng d©n ®Êu tranh.

50 Hå CHÝ MINH TOµN TËP ë Th¸i B×nh, trong cuéc biÓu t×nh ngµy 1-5 còng cã 1 ng−êi chÕt vµ 5 ng−êi bÞ th−¬ng. ë Nghi Xu©n, cã 5 ng−êi chÕt vµ 15 ng−êi bÞ th−¬ng. Sè ng−êi bÞ b¾t nhiÒu v« kÓ. Tõ ®ã, cuéc ®Êu tranh cña n«ng d©n vÉn tiÕp diÔn: Ngµy 5-5 cã cuéc biÓu t×nh cña 1.500 n«ng d©n Long Xuyªn (Nam Kú). Ngµy 13-5 cã cuéc biÓu t×nh cña 3.000 n«ng d©n Sa §Ðc (Nam Kú). Ngµy 13-5 cã cuéc biÓu t×nh cña 4.000 n«ng d©n CÇn Th¬ (Nam Kú). Ngµy 17-5 cã cuéc biÓu t×nh cña n«ng d©n BÕn Thuû (Trung Kú). Ngµy 28-5 cã cuéc biÓu t×nh cña 500 n«ng d©n CÇn Th¬ (Nam Kú). Ngµy 28-5 cã cuéc biÓu t×nh cña 1.500 n«ng d©n Long Xuyªn (Nam Kú). Ngµy 28-5 cã cuéc biÓu t×nh cña 1.000 n«ng d©n (Nam Kú). Ngµy 29-5 cã cuéc biÓu t×nh cña 1.000 n«ng d©n Chî Lín (Nam Kú). Ngµy 29-5 cã cuéc biÓu t×nh cña 1.300 n«ng d©n Hãc M«n (Nam Kú). Ngµy 31-5 cã cuéc biÓu t×nh cña 500 n«ng d©n CÇu KÌ (Nam Kú). Trong c¸c cuéc biÓu t×nh nµy (kh«ng tÝnh cuéc biÓu t×nh ngµy 1-5) cã 10 n«ng d©n bÞ chÕt vµ 20 ng−êi bÞ th−¬ng nÆng. Ngµy 1-6 l¹i cã cuéc biÓu t×nh cña 500 n«ng d©n VÜnh Long (Nam Kú). Ngµy 3-6 cã cuéc biÓu t×nh cña 2.500 n«ng d©n Thanh Ch−¬ng (Trung Kú). Ngµy 4-6 cã cuéc biÓu t×nh cña 2.000 n«ng d©n §øc Hoµ (Nam Kú). Ngµy 4-6 cã cuéc biÓu t×nh cña 3.000 n«ng d©n B×nh Ch¸nh (Nam Kú).

phong trµo c¸ch m¹ng ë ®«ng d−¬ng 51 Ngµy 4-6 cã cuéc biÓu t×nh cña 1.500 n«ng d©n Hãc M«n (Nam Kú). Ngµy 4-6 cã cuéc biÓu t×nh cña 300 n«ng d©n Bµ §iÓm (Nam Kú). Ngµy 11-6 cã cuéc biÓu t×nh cña 4.000 n«ng d©n Anh S¬n (Trung Kú). Ngµy 11-6 cã cuéc biÓu t×nh cña 600 n«ng d©n Nam §µn (Trung Kú). Ngµy 14-6 cã cuéc biÓu t×nh cña 200 n«ng d©n T©n An (Nam Kú). Ngµy 26-6 cã cuéc biÓu t×nh cña 300 n«ng d©n Nghi Léc (Trung Kú). Ngµy 28-6 cã cuéc biÓu t×nh cña 400 n«ng d©n Chî Míi (Nam Kú). Ngµy 30-6 cã cuéc biÓu t×nh cña 100 n«ng d©n Bµ QuÑo (Nam Kú). Trong c¸c cuéc biÓu t×nh cña th¸ng 6 cã 10 n«ng d©n bÞ chÕt, 26 ng−êi bÞ th−¬ng nÆng. Trong thêi gian nµy, chØ cã mét cuéc b·i c«ng ë Nhµ m¸y Diªm, Vinh - NghÖ An (Trung Kú). Ngµy 2-7 cã cuéc biÓu t×nh cña 1.000 n«ng d©n Ninh Hoµ (Kh¸nh Hoµ - Trung Kú). Ngµy 13-7 cã cuéc biÓu t×nh cña 300 n«ng d©n Quúnh L−u (Trung Kú). Ngµy 20-7 cã cuéc b·i c«ng cña 300 c«ng nh©n C«ng ty dÇu löa ¸ §«ng - Sµi Gßn. Ngµy 20-7 cã cuéc biÓu t×nh cña 300 n«ng d©n T©n ThuËn, Sa §Ðc (Nam Kú). Ngµy 20-7 cã cuéc biÓu t×nh cña 500 n«ng d©n Cao L·nh (Nam Kú). Ngµy 24-7 cã cuéc biÓu t×nh cña 100 n«ng d©n Long Xuyªn (Nam Kú). Trong c¸c cuéc biÓu t×nh nãi trªn, cã 2 cuéc biÓu t×nh ®−îc tæ chøc d−íi d¹ng ph¶n ®èi viÖc cö hµnh ngµy lÔ d©n téc cña Ph¸p trªn ®Êt ViÖt.

52 Hå CHÝ MINH TOµN TËP ë th¸ng 7, cuéc biÓu t×nh cña n«ng d©n Cao L·nh cã 3 n«ng d©n bÞ giÕt. Ngµy 25-7, nh÷ng ng−êi thî ®iÖn cña thµnh phè HuÕ (Trung Kú) ®· b·i c«ng. Ngµy 1-8, c¸c ®−êng d©y ®iÖn b¸o gi÷a c¸c tØnh H¶i Phßng vµ Hµ §«ng víi Hµ Néi (B¾c Kú), gi÷a Long Xuyªn vµ Trµ Vinh (Nam Kú) bÞ c¾t ®øt. Nãi ®Õn viÖc næi dËy cña c«ng nh©n, ph¶i chó ý ®Õn c¸c cuéc ®Êu tranh sau: - Cuéc b·i c«ng cña c«ng nh©n BÕn Thuû (NghÖ An - Trung Kú). - Cuéc b·i c«ng cña 600 c«ng nh©n Nhµ m¸y r−îu ë Chî Lín (Nam Kú). - Cuéc b·i c«ng cña 800 c«ng nh©n C«ng ty dÇu löa ë Sµi Gßn. - Cuéc biÓu t×nh cña 400 n«ng d©n §« L−¬ng (NghÖ An - Trung Kú). - Cuéc biÓu t×nh cña 300 n«ng d©n Can Léc (Hµ TÜnh - Trung Kú). - Cuéc biÓu t×nh cña 3.000 n«ng d©n Hãc M«n (Nam Kú). - Cuéc biÓu t×nh cña n«ng d©n Trµ Vinh (Nam Kú). - Cuéc biÓu t×nh cña n«ng d©n T©n ThuËn (Nam Kú). - Cuéc biÓu t×nh cña n«ng d©n §øc Hoµ (Nam Kú). - Cuéc biÓu t×nh cña n«ng d©n Bµ §iÓm (Nam Kú). Trong thêi gian cña cuéc biÓu t×nh ë Trµ Vinh, bän ®Õ quèc ®· giÕt chÕt 3 vµ lµm bÞ th−¬ng mét sè n«ng d©n kh¸c. C¸c së kiÓm duyÖt ë nhiÒu n¬i kh«ng ®−a ra nh÷ng th«ng tin vÒ sè l−îng ng−êi tham gia ®Êu tranh hoÆc nh÷ng th«ng tin ®ã ®−îc c«ng bè víi sè l−îng Ýt h¬n thùc tÕ. Ngµy 9-8, l¹i cã cuéc biÓu t×nh cña n«ng d©n ë Bµ §iÓm (Nam Kú). Ngµy 18-8 cã cuéc b·i c«ng cña n«ng d©n Can Léc (Trung Kú). Ngµy 22-8 cã cuéc b·i c«ng cña 1.300 c«ng nh©n ë Vinh - NghÖ An (Trung Kú).

phong trµo c¸ch m¹ng ë ®«ng d−¬ng 53 Ngµy 22-8, 1.500 n«ng d©n ë Cao L·nh - Sa §Ðc (Nam Kú) còng biÓu t×nh. Ngµy 23-8 cã cuéc biÓu t×nh cña n«ng d©n Hãc M«n vµ Bµ §iÓm (Nam Kú). Hai cuéc biÓu t×nh cuèi ®Ó t−ëng nhí tíi X¾cc« vµ Vanxetti. Ngµy 29-8 cã cuéc biÓu t×nh cña 1.000 n«ng d©n Can Léc (Hµ TÜnh - Trung Kú). Ngµy 29-8 cã cuéc biÓu t×nh cña 500 n«ng d©n Néi Léc (Hµ TÜnh- Trung Kú). Ngµy 30-8 cã cuéc biÓu t×nh cña 3.000 n«ng d©n Nam §µn (NghÖ An- Trung Kú). Ngµy 31-8 cã cuéc biÓu t×nh cña 1.000 n«ng d©n H−ng Nguyªn (Trung Kú). Ngµy 1-9 cã cuéc biÓu t×nh cña 2.000 n«ng d©n Thanh Ch−¬ng (Trung Kú). Ngµy 7-9 cã cuéc biÓu t×nh cña n«ng d©n §ång Híi (Trung Kú). Cïng ngµy 7-9 cã cuéc biÓu t×nh cña 1.000 n«ng d©n Can Léc (Hµ TÜnh - Trung Kú). Ngµy 7-9 cßn cã cuéc biÓu t×nh cña 3.000 n«ng d©n Anh S¬n (NghÖ An - Trung Kú). Ngµy 8-9 vÉn cã biÓu t×nh cña 1.000 n«ng d©n Can Léc. Cïng 8-9 cã cuéc b·i c«ng cña thî dÖt ë Nam §Þnh (B¾c Kú). Tõ ngµy 9-8 ®Õn ngµy 31-8, trong c¸c cuéc biÓu t×nh, cã 2 ng−êi n«ng d©n bÞ giÕt. Tõ ngµy 1-5 ®Õn ngµy 8 th¸ng... (ngµy viÕt b¶n b¸o c¸o nµy) kh«ng ngµy nµo kh«ng diÔn ra viÖc tuyªn truyÒn c¸c tµi liÖu c¸ch m¹ng vµ treo cê ®á bóa liÒm. Phong trµo c«ng nh©n, còng nh− phong trµo n«ng d©n ë Nam Kú m¹nh h¬n nhiÒu so víi phong trµo ë B¾c Kú. Mµ ë Nam Kú cã nhiÒu xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp h¬n ë Trung Kú - ®iÒu nµy ®· kh«ng lµm c¶n trë viÖc ë Trung Kú cã nhiÒu cuéc b·i c«ng h¬n ë Nam Kú.

54 Hå CHÝ MINH TOµN TËP §Þa danh Sè cuéc b·i c«ng Sè cuéc biÓu t×nh cña n«ng d©n B¾c Kú 1 Trung Kú 7 1 Nam Kú 5 20 34 Sè l−îng c¸c cuéc biÓu t×nh cña n«ng d©n ®−îc ph©n bè nh− sau: ë tØnh NghÖ An: 11 Gia §Þnh: 10 Hµ TÜnh: 8 Sa §Ðc: 6 Chî Lín: 6 Long Xuyªn: 5 CÇn Th¬: 2 Trµ Vinh: 2 VÜnh Long: 1 T©n An: 1 Kh¸nh Hoµ: 1 Qu¶ng B×nh: 1 Th¸i B×nh: 1 Kh¸nh Hoµ vµ Qu¶ng B×nh lµ 2 tØnh ë xa nhau. NghÖ An vµ Hµ TÜnh lµ 2 tØnh n»m kÒ nhau. C¸c tØnh cßn l¹i ë Nam Kú ®Òu n»m kÕ tiÕp nhau. Nh×n lªn b¶n ®å, ta thÊy ngay r»ng n¬i cã phong trµo n«ng d©n m¹nh lµ nh÷ng ®Þa h¹t c¸ch nhau kh«ng xa. VÝ dô: tØnh NghÖ An, c¸c ®Þa h¹t Anh S¬n, Thanh Ch−¬ng, Nam §µn, H−ng Nguyªn, Nghi Léc lµ c¸c ®Þa h¹t nèi liÒn nhau, cßn Can Léc lµ mét huyÖn cña tØnh Hµ TÜnh nh−ng còng n»m s¸t tØnh NghÖ An. TÝnh riªng ë Nam Kú, tæ chøc ®−îc 137 ngh×n n«ng d©n. ë Trung Kú, tæ chøc ®−îc gÇn 10 ngh×n n«ng d©n, nh−ng ph¶i l−u ý r»ng, trªn ph−¬ng diÖn ®Þa h×nh, tæ chøc ®−îc n«ng d©n lµ rÊt khã kh¨n. Khñng

phong trµo c¸ch m¹ng ë ®«ng d−¬ng 55 bè tr¾ng vµ c¸c ng¨n trë kh¸c lµm cho kh«ng thÓ tæ chøc tËp trung ®−îc - ®iÒu kiÖn nh− vËy nªn ph¶i cã c¸c Héi n«ng d©n. HiÖn nay, trËn ®Êu gi÷a n«ng d©n §«ng D−¬ng vµ ®Õ quèc Ph¸p ®ang tËp trung ë ®Þa h¹t Thanh Ch−¬ng. §éng lùc cña nã lµ cuéc b·i c«ng cña c«ng nh©n thµnh phè Vinh ngµy 22-8. Khi cuéc b·i c«ng võa næ ra, nh÷ng ng−êi céng s¶n ®· tuyªn truyÒn, vËn ®éng qu¶ng ®¹i n«ng d©n, kªu gäi hä ñng hé nh÷ng ng−êi b·i c«ng. B¾t ®Çu tõ ngµy 29-8, n«ng d©n ë vïng Can Léc, Nghi Léc, H−ng Nguyªn, Nam §µn, Thanh Ch−¬ng ®· tiÕn hµnh hµng lo¹t c¸c cuéc biÓu t×nh. Nhê vµo sù gióp ®ì cña anh em nµy mµ nh÷ng ng−êi b·i c«ng ®· chiÕn th¾ng. Hä ®−a ra nh÷ng yªu s¸ch sau: 1. §uæi 2 ng−êi thî c¶ ®· ®¸nh ®Ëp c«ng nh©n. 2. NhËn l¹i 2 c«ng nh©n ®· bÞ ®uæi khái Nhµ m¸y diªm vµo lµm viÖc. 3. Trao cho c«ng nh©n quyÒn lùa chän thî c¶. 4. Kh«ng ®−îc ®uæi viÖc c«ng nh©n v× hä tham gia b·i c«ng vµ biÓu t×nh. 5. Th¶ ngay 2 ng−êi b·i c«ng ®ang bÞ giam gi÷. 6. Tù do b·i c«ng, biÓu t×nh vµ tæ chøc. 7. Gi¶i t¸n c¸c ®éi tuÇn tra. 8. ChÊm døt ngay trªn thùc tÕ viÖc cö c¸c ®éi qu©n ®µn ¸p nh÷ng ng−êi biÓu t×nh vµ lµm tho¶ ®¸ng c¸c yªu s¸ch cña n«ng d©n biÓu t×nh. 9. T¨ng l−¬ng vµ ngµy lµm 8 giê. Trong lóc biÓu t×nh, 3.000 n«ng d©n Nam §µn ®· v©y chÆt v¨n phßng viªn quan huyÖn, ph¸ nhµ tï vµ gi¶i tho¸t tï nh©n. ë Thanh Ch−¬ng, 20.000 ng−êi ®· tham gia vµo cuéc biÓu t×nh cña n«ng d©n. Tr−íc khi biÓu t×nh, ®éi vò trang n«ng d©n ®· b¾t gi÷ tÊt c¶ c¸c ®¶ng viªn cña §¶ng “Loµi ng−êi vµ l−¬ng tri” (mét tæ chøc ph¸t xÝt). §Ëp ph¸ trô së cña tæ chøc nµy vµ b¾t gi÷ 11 tªn vÖ binh ph¸t xÝt, gi¶i bªu tr−íc d©n chóng kh¾p vïng. N«ng d©n h¨ng h¸i mang 200 cê ®á bóa liÒm, hµng ngò chØnh tÒ kÐo vÒ huyÖn lþ, v©y h·m v¨n phßng quan huyÖn, ®Ëp ph¸ phßng riªng cña quan

56 Hå CHÝ MINH TOµN TËP huyÖn. Nh÷ng ng−êi biÓu t×nh ®· ph¸ cöa nhµ tï, gi¶i phãng tï nh©n vµ kiÓm so¸t tÊt c¶ nhµ tï. Mét sÜ quan Ph¸p cã mÆt t¹i ®ã ®· chØ huy mét vµi lÝnh b¶n xø chèng l¹i, nh−ng khi thÊy mét lùc l−îng nhá n«ng d©n võa tíi th× véi vµng bá trèn. Khi ®oµn biÓu t×nh ®i ngang qua tr¹i lÝnh th× kh«ng thÊy mÆt mét sÜ quan Ph¸p nµo, nh−ng nh÷ng ng−êi lÝnh b¶n xø th× ®· s½n sµng nh¶ ®¹n. Lóc ®ã 2 thanh n÷ n«ng d©n b−íc lªn tr−íc ®oµn biÓu t×nh, h−íng th¼ng vµo nh÷ng ng−êi lÝnh ®ã vµ nãi r»ng, nÕu nh− hä cè t×nh b¾n vµo nh÷ng ng−êi n«ng d©n, tr−íc hÕt h·y b¾n hä (2 c« g¸i) ®·. Nh÷ng ng−êi lÝnh dao ®éng vµ trë thµnh th©n thiÖn víi nh÷ng ng−êi biÓu t×nh. Cuéc diÔu hµnh l¹i tiÕp tôc. N«ng d©n ®· ®−a ra nh÷ng yªu s¸ch sau: 1. Th¶ tù do cho nh÷ng ng−êi b·i c«ng ë Vinh ®· bÞ b¾t. 2. Kh«ng ®−îc ®−a lÝnh ra chèng l¹i nh÷ng ng−êi b·i c«ng vµ n«ng d©n. 3. Kh«ng ®−îc cho lÝnh ®µn ¸p c¸c phong trµo ë n«ng th«n. 4. Kh«ng ®−îc ph¸ huû lµng m¹c. 5. Bá chÕ ®é tuÇn canh trong xãm lµng. 6. B·i bá chÕ ®é thuÕ. 7. CÊp ph¸t g¹o cho nh÷ng ng−êi n«ng d©n ®ang bÞ ®ãi. 8. Chia ®Êt (mét diÖn tÝch réng) cho bÇn cè n«ng. 9. Huû bá toµ ¸n ®Æc biÖt (toµ ¸n khÈn cÊp). 10. B·i bá ¸n tö h×nh. 11. Tù do b·i c«ng, biÓu t×nh vµ liªn hiÖp. 12. Tr¶ tiÒn båi th−êng cho gia ®×nh nh÷ng ng−êi bÞ chÕt trong c¸c vô ®µn ¸p. 13. Tr¶ tù do cho tÊt c¶ tï chÝnh trÞ, trong ®ã cã c¶ 12 ng−êi míi bÞ kÕt ¸n tö h×nh. Theo t− liÖu chóng t«i hiÖn cã, n«ng d©n ë Nam §µn vµ Thanh Ch−¬ng c−¬ng quyÕt kh«ng nép thuÕ mµ kh«ng mét ai lµm g× ®−îc hä. Hä ®· lÊy tµi s¶n cña bän ®Þa chñ chia cho d©n nghÌo, huû bá tÊt c¶ mäi mÖnh lÖnh, quy ®Þnh cña quan l¹i b¶n xø vµ bän ®Õ quèc Ph¸p. (Hä tæ chøc ra X«viÕt n«ng th«n, hoÆc c¸c c¬ quan gÇn nh−

phong trµo c¸ch m¹ng ë ®«ng d−¬ng 57 X«viÕt n«ng th«n). N«ng d©n tuyªn bè c«ng khai: “TÊt c¶ chóng t«i ®Òu lµ céng s¶n!”. ChÝnh quyÒn Ph¸p ë §«ng D−¬ng ®ang chuÈn bÞ r¸o riÕt mét chiÕn dÞch khñng bè n«ng d©n NghÖ An nãi chung vµ n«ng d©n Thanh Ch−¬ng nãi riªng. Mét mÆt, chóng yªu cÇu chÝnh quyÒn Pari níi réng quyÒn hµnh cña chóng vµ chóng ®· ®−îc chÝnh quyÒn Pari cho phÐp. Cïng víi sóng ®¹i liªn, xe t¨ng vµ m¸y bay, chóng ®ang cµy n¸t g−¬ng mÆt cña hµng lo¹t c¸c xãm lµng, gièng nh− chóng ®· lµm t¹i lµng “Cæ Am”, sau cuéc khëi nghÜa th¸ng Hai ë B¾c Kú. MÆt kh¸c, chóng ®ang m−u toan mét trËn ®¸nh lín, huy ®éng nh÷ng ®éi qu©n kh¸t m¸u nhÊt - lÝnh lª d−¬ng - ®Ó ®èi phã víi n«ng d©n tØnh nµy. HiÖn nay, h»ng ngµy m¸y bay xuÊt hiÖn trªn c¸c lµng m¹c, nÐm bom giÕt chÕt nh÷ng ng−êi ®ang biÓu t×nh vµ ®èt ph¸ nhµ ë cña n«ng d©n. Chóng muèn huû diÖt hoµn toµn NghÖ An hßng ®e däa n«ng d©n c¸c tØnh kh¸c. Ngoµi ra, ®Õ quèc Ph¸p viÖn cí lµ buéc ph¶i ®µn ¸p c¸c cuéc khëi nghÜa cña n«ng d©n, chóng ®ang t¨ng thªm qu©n vµo §«ng D−¬ng, chuÈn bÞ tÊn c«ng Liªn X«, tÊn c«ng c¸ch m¹ng Trung Quèc vµ chuÈn bÞ mét cuéc chiÕn tranh ®Õ quèc trªn Th¸i B×nh D−¬ng. Hìi nh÷ng ng−êi c«ng nh©n vµ n«ng d©n toµn thÕ giíi! Nh÷ng ng−êi anh em! H·y gióp ®ì c«ng nh©n vµ n«ng d©n §«ng D−¬ng, nh÷ng ng−êi ®ang ®Êu tranh chèng chñ nghÜa ®Õ quèc Ph¸p! 20-9-1930 N.A.Q Tµi liÖu tiÕng Nga, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh.

58 TH¦ GöI BAN CHÊP HµNH QUèC TÕ CéNG S¶N Ngµy 11-9, n«ng d©n Thanh Ch−¬ng l¹i biÓu t×nh. Hä xung ®ét víi lÝnh vµ h¬n 20 n«ng d©n bÞ giÕt. Håi 3 giê s¸ng ngµy 12-9, h¬n 10.000 n«ng d©n H−ng Nguyªn kÐo ®i biÓu t×nh, ph¸ nhµ cña c¸c nhµ giµu trªn ®−êng ®i. LÝnh Ëp ®Õn giÕt 20 ng−êi. N«ng d©n tËp hîp ë huyÖn ®−êng, t¹i ®©y hä gÆp kho¶ng 800 n«ng d©n tõ Nam §µn tíi. Trong khi hai bé phËn cïng nhau tô tËp th× mÊy chiÕc m¸y bay ®Õn nÐm bom giÕt h¬n 200 ng−êi ®µn «ng vµ ®µn bµ. N«ng d©n tiÕp tôc kÐo ®i chiÕm huyÖn ®−êng Nam §µn, c¸ch H−ng Nguyªn 25 kil«mÐt. Hä tíi ®©y vµo lóc 8 giê tèi vµ b¾t ®Çu v©y ng«i nhµ suèt ®ªm vµ 3 giê s¸ng h«m sau th× bá ®i. HuyÖn ®−êng vµ v−ên do lÝnh Ph¸p canh gi÷. N«ng d©n mÊt h¬n 10 ng−êi. Cïng ngµy, n«ng d©n c¸c huyÖn Can Léc, CÈm Xuyªn vµ Kú Anh (tØnh Hµ TÜnh) còng ®i biÓu t×nh. N«ng d©n Gia §Þnh, Chî Lín vµ T©n An ë Nam Kú còng biÓu t×nh ngµy 12-9. Ngµy 17-9, n«ng d©n Gia §Þnh l¹i biÓu t×nh. Ba uû viªn Trung −¬ng tõ Nam Kú ®· tíi ®©y - ngµy 19-9, chê c¸c ®ång chÝ tõ B¾c Kú vµ Trung Kú tíi. Chóng t«i lo c¸c ®ång chÝ nµy sÏ kh«ng tíi, do t×nh h×nh hiÖn nay ë NghÖ An vµ Hµ TÜnh. Chóng t«i ®· chØ thÞ ngay cho c¸c ®¶ng viªn Nam Kú ë

th− göi ban chÊp hµnh quèc tÕ céng s¶n 59 trong n−íc cè g¾ng hÕt søc m×nh thu xÕp mét cuéc häp cña Trung −¬ng ®Ó quyÕt ®Þnh mäi viÖc. Chóng t«i khÈn thiÕt yªu cÇu c¸c ®ång chÝ lµm nh÷ng viÖc cã thÓ ®−îc ®Ó gióp ®ì c¸c n¹n nh©n cña cuéc ®µn ¸p ®Ém m¸u. §Ò nghÞ cho biÕt ngay chóng t«i ph¶i lµm g× vµ c¸c ®ång chÝ cã thÓ lµm g× gióp hä th«ng qua tæ chøc Quèc tÕ cøu tÕ ®á. T«i ®· viÕt th− sang Xiªm vµ M· Lai kho¶ng mét th¸ng tr−íc ®©y, nh−ng ch−a nhËn ®−îc tr¶ lêi. Lêi chµo anh em 29-9-1930 VÝCTO T¸i bót: §Ò nghÞ göi cho chóng t«i t¹p chÝ Inprekorr1) Tµi liÖu tiÕng Anh, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn LÞch sö §¶ng. _______________ 1) D−íi T¸i bót cßn cã bót tÝch ch÷ H¸n lµ: 10/X ®Õn Qu¶ng §«ng, giao §ång Quýnh mang ®Õn 10/X (BT).

60 B¸o c¸o göi Ban ph−¬ng §«ng Quèc tÕ Céng s¶n 28-10-1930 1. C¸c ñy viªn Trung −¬ng: 3 ng−êi ®· tíi ngµy 19-9 vµ 3 ng−êi ®Õn ngµy 2-10. Mét trong nh÷ng ng−êi ®Õn ®Çu tiªn bÞ èm nÆng sau chuyÕn ®i vµ ®· ph¶i nhËp viÖn ngµy 13-10. 2. Thµnh phÇn c¸c tæ chøc: §¶ng I 1.740 (190 ng−êi Trung Quèc) C«ng héi 1.370 (300 ng−êi Trung Quèc) N«ng héi 51.500 Sinh viªn 350 CÇn l−u ý r»ng, th¸ng 2 võa qua, chØ cã 250 ®¶ng viªn (190 ng−êi Trung Quèc vµ 60 ng−êi An Nam), sè l−îng c«ng nh©n ®−îc tæ chøc l¹i (C«ng héi) còng kho¶ng nh− vËy, trong khi N«ng héi chØ míi b¾t ®Çu ®−îc tæ chøc tõ 1-5. 3. Nh÷ng vÊn ®Ò ®−îc th¶o luËn: Héi nghÞ khai m¹c ngµy 12-10 vµ kÕt thóc ngµy 27-10. Mét thµnh viªn tõ Ban ChØ huy ë ngoµi ®· chñ tr× t¹i mét phiªn häp. Nh÷ng vÊn ®Ò ®−îc th¶o luËn lµ: a. Ch−¬ng tr×nh vµ §iÒu lÖ cña §¶ng. b. NhiÖm vô tr−íc m¾t cña §¶ng. c. NghÞ quyÕt vÒ tæ chøc: 1. Thanh niªn Céng s¶n ®oµn 2. C«ng héi

b¸o c¸o göi ban ph−¬ng ®«ng quèc tÕ céng s¶n 61 3. N«ng héi 4. Bé phËn binh lÝnh (binh lÝnh, c«ng nh©n vµ n«ng d©n) 5. Phô n÷ 6. Liªn minh ph¶n ®Õ 7. Quèc tÕ Cøu tÕ ®á. 4. BÇu cö: Héi nghÞ ®· bÇu Tæng bÝ th− vµ Chñ tÞch cña nh÷ng bé phËn kh¸c nhau, nh− chèng khñng bè, Thanh niªn Céng s¶n ®oµn... 5. Nh÷ng kiÕn nghÞ: Héi nghÞ ®Ò nghÞ Quèc tÕ Céng s¶n: a. Cö ng−êi trùc tiÕp l·nh ®¹o giai cÊp c«ng nh©n trong n−íc. b. Göi nh÷ng chØ thÞ, tin tøc vµ tµi liÖu kÞp thêi. c. Göi tíi Héi nghÞ 1 bøc th−. d. Göi nh÷ng sinh viªn (ë ®ã) kh«ng qu¸ 2 n¨m. 6. Nh÷ng c©u hái: Chóng t«i cã thÓ tæ chøc Héi phô n÷ ®−îc kh«ng, nh− HiÖp héi gi¶i phãng phô n÷ (cho phô n÷ tiÓu t− s¶n vµ tiÓu th−¬ng, nh÷ng ng−êi bu«n b¸n nhá trong lµng? C«ng nh©n trong nhµ m¸y xe löa). 7. Tµi chÝnh: §· nhËn (...)1) 300 ®«la2) Th−îng H¶i, t−¬ng ®−¬ng 267,90 HK (tøc ®«la3) Hång C«ng). Chi: ¨n uèng vµ ¨n ë t¹m thêi cho 3 ng−êi (Tõ 19-9 ®Õn 30-10): 120 ®«la4). ............. Nt.................................... (Tõ ngµy 2 ®Õn 31-10): 90 ®«la5). VÐ tµu biÓn cho 2 ng−êi (25 ®«la6) mçi ng−êi): 50 ®«la7). Tæng céng: 260 $ 8. H·y liªn l¹c ngay víi chóng t«i, bëi v× chóng t«i ph¶i trë vÒ ngay sau khi gÆp ®ång chÝ. Bót tÝch tiÕng Anh, b¶n chôp l−u t¹i B¶o tµng Hå ChÝ Minh. _______________ 1) Chç ®Ó (...) do trong nguyªn b¶n ch÷ mê, kh«ng ®äc ®−îc (BT). 2), 3), 4), 5), 6), 7) Nguyªn b¶n lµ “USD” (BT).

62 TH¦ GöI QUèC TÕ N¤NG D¢N C¸c ®ång chÝ th©n mÕn! V× liªn l¹c khã kh¨n nªn tr−íc ®©y t«i ch−a cã thÓ b¸o c¸o ®Ó c¸c ®ång chÝ biÕt vÒ phong trµo n«ng d©n ë §«ng D−¬ng. Phong trµo Êy ®−îc x©y dùng vµ ph¸t triÓn, tãm t¾t nh− sau: ®Õn ngµy 1-5, phong trµo míi b¾t ®Çu b»ng nh÷ng cuéc biÓu t×nh nhá vµ hiÖn nay ®ang tiÕp tôc ph¸t triÓn nhanh chãng. ë Nam Kú, mÆc dÇu bÞ ®Õ quèc Ph¸p ®µn ¸p ®Ém m¸u, nh−ng n«ng d©n b¶y tØnh (Gia §Þnh, Chî Lín, VÜnh Long, Sa §Ðc, BÕn Tre, Thñ DÇu Mét, Mü Tho) vÉn ®Êu tranh liªn tiÕp vµ anh dòng. Trong hÇu hÕt c¸c cuéc biÓu t×nh, ®Òu cã nhiÒu ng−êi bÞ th−¬ng, bÞ giÕt vµ bÞ b¾t. Nh÷ng ng−êi bÞ b¾t ®Òu bÞ kÕt ¸n tõ 5 ®Õn 10 n¨m tï khæ sai. Phong trµo lan sang Trung Kú b¾t ®Çu b»ng nhiÒu cuéc biÓu t×nh chÝnh trÞ lín næ ra trong ngµy 1-8; tuy cã chËm h¬n c¸c n¬i, nh−ng ë ®©y, phong trµo réng lín vµ m·nh liÖt. Kh«ng kÓ nh÷ng cuéc ®Êu tranh vµ biÓu t×nh ®· næ ra tõ tr−íc ngµy 20-8-1930, n«ng d©n hai tØnh NghÖ An vµ Hµ TÜnh tæ chøc liªn tiÕp nh÷ng cuéc biÓu t×nh lín h−ëng øng c«ng nh©n b·i c«ng ë Vinh, BÕn Thuû (tØnh lþ vµ trung t©m c«ng nghiÖp ë NghÖ An). Tõ 20-8 ®Õn 6-10-1930, cã 39 cuéc biÓu t×nh vµ mÝt tinh bao gåm 69.350 n«ng d©n, trong ®ã cã nh÷ng cuéc tõ 20.000 ®Õn 30.000 ng−êi tham dù. HiÖn nay, ë mét sè lµng ®á, X«viÕt n«ng d©n ®· ®−îc thµnh lËp. Tõ ngµy 1-5 ®Õn ngµy 1-10, h¬n 50.000 n«ng d©n ®· vµo N«ng héi (Nam Kú 15.000, Trung Kú 35.000).

th− göi quèc tÕ n«ng d©n 63 §Õ quèc Ph¸p khñng bè phong trµo n«ng d©n d÷ déi ch−a tõng thÊy. Nh− ë NghÖ An chØ trong mét cuéc biÓu t×nh ë phñ H−ng Nguyªn, m¸y bay th¶ bom giÕt chÕt 171 n«ng d©n. ë Thanh Ch−¬ng (mét huyÖn kh¸c ë NghÖ An), 103 ng−êi bÞ b¾n chÕt trong mét lóc. Riªng tØnh NghÖ An ®· cã 393 ng−êi bÞ giÕt trong 7 cuéc biÓu t×nh, nhiÒu lµng ®á bÞ triÖt h¹ vµ ®èt trôi. MÆc dÇu bÞ ®µn ¸p d· man, phong trµo vÉn tiÕp tôc ph¸t triÓn: chøng cí lµ n«ng d©n ë B¾c Kú tõ tr−íc vÉn im lÆng, nay còng ®· b¾t ®Çu ®Êu tranh (tØnh Th¸i B×nh, Hµ Nam, KiÕn An). T«i sÏ b¸o c¸o chi tiÕt h¬n víi c¸c ®ång chÝ vÒ vÊn ®Ò nµy. S¾p tíi ®©y, chóng t«i sÏ tæ chøc §¹i héi N«ng d©n lÇn thø nhÊt. Yªu cÇu c¸c ®ång chÝ cho ý kiÕn vµ chØ thÞ cÇn thiÕt, kÌm theo mét bøc th− cæ vâ göi cho §¹i héi Êy. Yªu cÇu tr¶ lêi cho chóng t«i qua Quèc tÕ Céng s¶n vµ theo chóng t«i nghÜ, nÕu Quèc tÕ N«ng d©n cã thÓ gióp ®ì gÊp cho c¸c n¹n nh©n bÞ khñng bè th× rÊt hay. Ngµy 5 th¸ng 11 n¨m 1930 ¸I QuèC Tµi liÖu tiÕng Ph¸p, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh.

64 PHONG TRµO C¸CH M¹NG ë §¤NG D¦¥NG Sù bãc lét v« nh©n ®¹o cña chñ nghÜa t− b¶n ë thuéc ®Þa lµm cho nh÷ng ng−êi c«ng nh©n sèng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kh«ng chÞu næi. Sù tËp trung rÊt lín c¸c ®Êt ®ai vµo tay ng−êi Ph¸p vµ giai cÊp ®Þa chñ b¶n xø khiÕn cho t×nh c¶nh cña trung n«ng vµ bÇn n«ng tåi tÖ ®i. Sù mÊt mïa liªn tiÕp vµ gi¸ sinh ho¹t cao gia t¨ng sù khèn cïng vµ sù ®au khæ cña quÇn chóng lao ®éng. TÊt c¶ ®iÒu nµy kh¬i s©u thªm m©u thuÉn gi÷a nh÷ng kÎ ¸p bøc vµ bãc lét víi ng−êi bÞ ¸p bøc vµ bÞ bãc lét, vµ lµm cho tinh thÇn ®Êu tranh cña nh÷ng ng−êi sau nµy s©u s¾c. Do sù kiÓm duyÖt ngÆt nghÌo vµ nh÷ng khã kh¨n vÒ th«ng tin, t«i kh«ng cã nh÷ng b¶n thèng kª s¸t ®óng vÒ nh÷ng cuéc ®Êu tranh c¸ch m¹ng ®· diÔn ra ë §«ng D−¬ng suèt c¶ n¨m 1930. Theo nh− chóng t«i biÕt sè liÖu vÒ nh÷ng cuéc xung ®ét, tõ cuèi th¸ng 5 ®Õn cuèi th¸ng 12 nh− sau: Th¸ng 5 Sè cuéc biÓu t×nh Sè n«ng d©n tham gia Th¸ng 6 Th¸ng 7 17 13.950 Th¸ng 8 10 15.300 Th¸ng 9 Th¸ng 10 3 1.100 15 30.300 58 166.070 68 37.630

phong trµo c¸ch m¹ng ë ®«ng d−¬ng 65 Th¸ng 11 31 19.660 Th¸ng 12 16 (chØ tÝnh ®Õn 20-12) 13.000 Tæng céng 218 295.0101) Trong sè 218 cuéc biÓu t×nh nµy, th× 3 ®Ó gi¶i phãng tï chÝnh trÞ b»ng c¸ch ph¸ nhµ giam cña huyÖn; 45 víi yªu s¸ch thuÇn tuý kinh tÕ, hoÆc ®ßi khai hoang ®Êt cho n«ng d©n nghÌo hay tõ chèi ®ãng thuÕ; 5 cuéc ®Ó lµm lÔ kû niÖm ngµy 1-5; 5 cuéc suèt ngµy 1-8; 8 cuéc nh»m lµm lÔ kû niÖm C¸ch m¹ng Th¸ng M−êi; 4 cuéc ®Ó t−ëng nhí khëi nghÜa Qu¶ng Ch©u; 7 cuéc thuÇn tuý ®Ó chèng bän quý téc. Ngoµi ra cßn cã 141 cuéc biÓu t×nh chèng ®Õ quèc víi nh÷ng h×nh thøc kh¸c nhau: cã mét sè cuéc biÓu t×nh thuÇn tóy chèng ®Õ quèc, nh÷ng cuéc kh¸c ®Ó tá t×nh ®oµn kÕt víi nh÷ng lµng bÞ lÝnh Ph¸p tµn ph¸ vµ huû diÖt hay t−ëng niÖm nh÷ng n«ng d©n bÞ ®Õ quèc Ph¸p s¸t h¹i, b»ng c¸ch ph¸ nhµ m¸y r−îu hay ®èt c¸c danh s¸ch d©n ®oµn (tuÇn lµng), ®Ó ®Èy lïi bän ®¸nh ®Ëp ng−êi ë thµnh phè hay ®Ó ñng hé §¶ng Céng s¶n, v.v., v.v.. Tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 12, cã 58 cuéc b·i c«ng vµ biÓu t×nh cña c«ng nh©n. §Çu th¸ng 5 9 \" 61 \" 71 \" 87 (3 cuéc suèt ngµy 1-8) \" 97 \" 10 10 \" 11 12 (7 cuéc nh»m kû niÖm C¸ch m¹ng Th¸ng M−êi) \" 12 1 Nh÷ng cuéc b·i c«ng lín nhÊt lµ: B·i c«ng cña thî dÖt vµo ngµy 1-5, cã 4.000 c«ng nh©n tham gia; tæng b·i c«ng ë Vinh tõ ngµy 22-8 _______________ 1) ë ®©y cã sù nhÇm lÉn nh−ng chóng t«i in theo b¶n gèc (BT).

66 Hå CHÝ MINH TOµN TËP ®Õn ngµy 1-9 cã 1.200 c«ng nh©n tham gia; vµ CÈm Ph¶ 5.000 c«ng nh©n má b·i c«ng ®Ó kû niÖm C¸ch m¹ng Th¸ng M−êi. §«i khi nh÷ng ng−êi b·i c«ng ®−îc th¾ng lîi, nh−ng th¾ng lîi cuèi cïng kh«ng ®¹t bëi v× nhµ t− b¶n chØ nhËn nh÷ng yªu s¸ch cña c«ng nh©n ®Ó cã th× giê chuÈn bÞ cuéc ph¶n c«ng cña nã. VÝ dô, trong lóc b·i c«ng ë Vinh, c«ng nh©n cã ®−îc tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu kiÖn cña hä ®ßi; nh−ng chõng sau m−êi ngµy, bän chñ ®· trë mÆt vµ 200 c«ng nh©n ®· bÞ ®uæi. ChÞu ¶nh h−ëng tinh thÇn c¸ch m¹ng cña quÇn chóng, häc sinh còng ho¹t ®éng trong phong trµo chèng ®Õ quèc. Vµo ngµy 1-5, häc sinh ë Hãc M«n (Nam Kú) vµ ë §µ N½ng b·i kho¸. Vµo ngµy 19-9, h¬n 500 häc sinh ë Vinh biÓu t×nh, ngµy 23-10, hä l¹i biÓu t×nh vµ ph©n ph¸t truyÒn ®¬n b¶o vÖ nh÷ng n«ng d©n NghÖ An vµ Hµ TÜnh ®ang bÞ ®µn ¸p. Ngµy 17-10, häc sinh Tr−êng kü nghÖ H¶i Phßng tæ chøc mÝt tinh ngoµi trêi vµ ph©n ph¸t s¸ch máng víi môc ®Ých nh− c¸c phong trµo trªn. Ngµy 25 cïng th¸ng, häc sinh huyÖn Nghi Léc (NghÖ An) tham gia cuéc biÓu t×nh cña n«ng d©n. Ngµy 1-11, häc sinh Tr−êng Huúnh C«ng Ph¸t b·i kho¸. Gi÷a th¸ng 8 vµ th¸ng 12 Tr−êng trung häc Vinh, Tr−êng Avenir (T−¬ng lai) Nam §Þnh, Tr−êng trung häc Mü Tho vµ toµn bé c¸c tr−êng ë huyÖn Thanh Ch−¬ng vµ Nam §µn ®Òu bÞ ®ãng cöa v× ho¹t ®éng c¸ch m¹ng. Trong cïng thêi gian ®ã vµ trong ph¹m vi 11 tØnh, chóng t«i t×m hiÓu th× 130 häc sinh trai vµ häc sinh g¸i cïng 9 thÇy gi¸o bÞ b¾t gi÷, nhiÒu ng−êi trong sè häc sinh nµy kh«ng qu¸ 12 vµ 14 tuæi. Bªn c¹nh sù tham gia rÊt tÝch cùc cña hä vµo nh÷ng cuéc b·i c«ng cña c«ng nh©n vµ nh÷ng cuéc biÓu t×nh cña n«ng d©n, chóng t«i ph¶i b¸o r»ng phong trµo sau ®©y hoµn toµn lµ do phô n÷ tæ chøc: Ngµy 1-5, phô n÷ b·i thÞ ë chî Dõa (Mü Tho). Ngµy 26-10, 100 phô n÷ n«ng d©n ë huyÖn Anh S¬n tæ chøc mét cuéc mÝt tinh ®Ó th¶o luËn chÝnh trÞ. Ngµy 28-10, chÞ em b¸n c¸ chî Sµi Gßn b·i thÞ ph¶n ®èi hai kÎ ®−îc gäi lµ “chã s¨n” trung thµnh cña ®Õ quèc Ph¸p.

phong trµo c¸ch m¹ng ë ®«ng d−¬ng 67 Ngµy 11-11, 60 phô n÷ n«ng d©n lµng §¹i §inh còng hµnh ®éng nh− vËy. Ngµy 24-11, 85 phô n÷ n«ng d©n lµng ®ã tham gia bµn viÖc lµng x·. Ngµy 28-11, 300 phô n÷ n«ng d©n huyÖn Th¹ch Hµ tæ chøc mét cuéc biÓu t×nh. Tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 12, kh«ng kÓ nh÷ng sù b¾t gi÷ kh¸c cïng víi ®µn «ng trong c¸c cuéc b·i c«ng vµ c¸c cuéc biÓu t×nh, vµ còng kh«ng kÓ nh÷ng sù b¾t gi÷ kh¸c cïng víi c¸c chi bé céng s¶n hoÆc víi c¸c chi nh¸nh Quèc d©n §¶ng, cã 74 phô n÷ vµ con g¸i bÞ mËt th¸m b¾t gi÷. KHñNG Bè TR¾NG Hy väng bãp chÕt phong trµo c¸ch m¹ng trong m¸u vµ löa cïng vò lùc, chñ nghÜa ®Õ quèc Ph¸p sö dông khñng bè tr¾ng ë møc cùc ®iÓm. Dï r»ng ch−a ®Çy ®ñ, biÓu d−íi ®©y cã thÓ cho c¸c ®ång chÝ mét ý niÖm vÒ sù thèng trÞ b»ng khñng bè ë §«ng D−¬ng. Thêi ®iÓm Sè n«ng d©n bÞ giÕt Th¸ng 5 39 (20 bÞ giÕt trong cuéc biÓu t×nh ngµy 1-5) Th¸ng 6 7 Th¸ng 7 3 Th¸ng 8 8 (3 bÞ giÕt trong cuéc biÓu t×nh ngµy 1-8) Th¸ng 9 Th¸ng 10 270 Th¸ng 11 125 Th¸ng 12 52 (40 bÞ giÕt trong lÔ kû niÖm C¸ch m¹ng Th¸ng M−êi) Tæng céng 145 (115 bÞ giÕt trong lÔ kû niÖm khëi nghÜa Qu¶ng Ch©u) 649

68 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Sè liÖu trªn chØ bao gåm nh÷ng ng−êi bÞ giÕt bëi bom vµ sóng b¾n trong nh÷ng cuéc biÓu t×nh. Sè ng−êi chÕt do bÞ th−¬ng vµ bÞ giÕt riªng lÎ ë tõng lµng do lÝnh b¾n th× kh«ng râ. Con sè nãi vÒ c¸c ¸n buéc tï chÝnh trÞ ph¶i nhËn lµ nh− sau: A. Sè ng−êi tï bÞ kÕt téi ®Õn B hoÆc ®Õn B céng C B. Sè n¨m lao ®éng khæ sai hay bÞ biÖt giam C. Sè n¨m bÞ qu¶n thóc céng ®Õn B D. Sè ng−êi tï bÞ kÕt ¸n lao ®éng khæ sai hay chung th©n E. Sè ng−êi tï ph¶i l−u ®Çy chung th©n F. Sè ng−êi tï ph¶i nhËn ¸n tö h×nh. Thêi ®iÓm A B CD E F Th¸ng 5 57 Th¸ng 6 53 393 - 75 - Th¸ng 7 - Th¸ng 8 120 448 340 5 128 7 Th¸ng 9 12 Th¸ng 10 76 499 52 1 - 1 Th¸ng 11 - Th¸ng 12 60 370 196 125 - 6 - 126 630 110 - 81 61 91 6 - 10 60 658 51 29 87 140 301 35 1 - H·y lµm tÝnh céng trong thêi gian 8 th¸ng (tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 12) cã: 649 n«ng d©n bÞ giÕt 83 nhµ c¸ch m¹ng bÞ tö h×nh 237 ng−êi bÞ kÕt ¸n lao ®éng khæ sai chung th©n 306 ng−êi bÞ kÕt ¸n ®i ®Çy suèt ®êi 696 ng−êi bÞ kÕt ¸n 3.390 n¨m tï víi 790 n¨m qu¶n thóc. TÝnh ®Õn th¸ng 12, cã: 1.359 tï chÝnh trÞ bÞ tra tÊn ë nhµ tï Vinh. Hµ Néi vµ Th¸i B×nh tÝnh riªng. Bëi cã 59 tØnh ë B¾c Kú, Trung Kú vµ Nam Kú, mçi tØnh cã nhµ tï ®«ng nghÞt tï chÝnh trÞ,

phong trµo c¸ch m¹ng ë ®«ng d−¬ng 69 do ®ã cã thÓ nãi lµ −íc tÝnh thÊp chø kh«ng ph¶i lµ cao, r»ng cã 6.000 nhµ c¸ch m¹ng ng−êi §«ng D−¬ng hiÖn nay bÞ giam trong c¸c nhµ lao. Ngoµi viÖc b¾t hµng lo¹t vµ tµn s¸t, ®èt ch¸y, ph¸ trôi lµng m¹c (Khu Liªn, Ngäc S¬n, D−¬ng Phè, BÝch Hµo, Lµi Th¹ch, Tiªn Khuª, v.v.), bän ®Õ quèc cßn dïng nh÷ng thñ ®o¹n khñng bè kh¸c nh− ®èt nhµ vµ bá thuèc ®éc. Khi chóng b¾t ®−îc mét nhµ c¸ch m¹ng, chóng ®èt nhµ anh ta. NÕu anh ta trèn, th× chóng ®èt nhµ anh ta vµ b¾t gi÷ tÊt c¶ nh÷ng ng−êi trong gia ®×nh. Míi ®©y, ë tØnh NghÖ An, ®· cã dÊu hiÖu c¸c giÕng n−íc ¨n bÞ bá thuèc ®éc. Vµo gi÷a th¸ng 12, nh÷ng ng−êi lµng Nghiªm Thµnh b¾t ®−îc mét tªn ®i bá thuèc ®éc. Hä dÉn nã ®Õn ®ån binh Ph¸p gÇn ®Êy. §Õn ngµy h«m sau, ng−êi sÜ quan Ph¸p ra tuyªn bè - víi sù ng¹c nhiªn cña quÇn chóng, nh−ng kh«ng ph¶i ng−êi ta kh«ng biÕt - r»ng viÖc bá thuèc ®éc kh«ng cã liªn quan g× ®Õn ChÝnh phñ. T×nh h×nh §«ng D−¬ng lµ nh− thÕ. NhiÖm vô cÊp thiÕt cña giai cÊp v« s¶n thÕ giíi - ®Æc biÖt lµ giai cÊp v« s¶n Ph¸p - lµ ch×a bµn tay h÷u nghÞ anh em vµ gióp ®ì tíi §«ng D−¬ng, ®Ó chøng tá t×nh ®oµn kÕt thùc sù vµ tÝch cùc cña hä, §«ng D−¬ng bÞ ¸p bøc vµ c¸ch m¹ng cÇn ®iÒu Êy! 24-1-1931 VÝCTo Tµi liÖu tiÕng Anh, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh.

70 B¸O C¸O GöI BAN PH¦¥NG §¤NG Sè 1. Tin tøc ®Êu tranh ë Trung Kú. Ngµy 11-12-1930, ë c¸c huyÖn Anh S¬n, Thanh Ch−¬ng vµ Nam §µn, h¬n 10.000 n«ng d©n, nam n÷ vµ trÎ em ®· tæ chøc nh÷ng cuéc biÓu t×nh kû niÖm Qu¶ng Ch©u b¹o ®éng: hä kÐo cê ®á ®i biÓu t×nh vµ r¶i truyÒn ®¬n. Ngµy 12-12-1930, lÝnh T©y ®Õn lµng §¹o Ng¹n b¾t nh©n d©n; kh«ng b¾t ®−îc ai, chóng bÌn h·m hiÕp mét chÞ phô n÷. ChÞ em c¸c vïng l©n cËn vµ n«ng d©n kÐo ®Õn cøu chÞ. Bän lÝnh dïng sóng b¾n chÕt hai ng−êi ®µn «ng. Ngµy h«m sau, mét ®oµn 400 n«ng d©n kÐo cê ®á ®i ®Çu ®· ®i ®−a ®¸m hai ng−êi hy sinh. Sè 2. ë Nhµ m¸y xi m¨ng H¶i Phßng. 30 c«ng nh©n bÞ ®uæi. 400 ng−êi kh¸c còng bÞ däa th¶i håi. C¸c b¸o ®−a tin 3.000 c«ng nh©n Nhµ m¸y xi m¨ng ®· b·i c«ng vµ ®Êu tranh: a) §ßi cho nh÷ng anh em bÞ ®uæi ®−îc trë l¹i lµm viÖc; b) Ph¶n ®èi bít l−¬ng; c) Ph¶n ®èi viÖc ®ãng cöa nhµ m¸y, hä ®ßi tr¶ 3 th¸ng l−¬ng. Sè 3. ChØ thÞ cña Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng göi c¸c Xø uû. 1. §¶ng nhÊn m¹nh ®Õn viÖc cñng cè c¸c Xø uû, TØnh uû vµ c¸c Uû ban ®Æc biÖt b»ng c¸ch tiÕn hµnh bÇu cö. Thùc hiÖn ®óng

b¸o c¸o göi ban ph−¬ng ®«ng 71 nguyªn t¾c bÇu cö vÉn tèt h¬n lµ chØ ®Þnh c¸n bé bæ sung. §¶ng còng nh¾c nhë ®Õn viÖc tæ chøc c¸c ban chuyªn m«n do c¸c cÊp uû l·nh ®¹o. Nh÷ng Ban hµnh ®éng ph¶i ®−îc thµnh lËp ngay; Ýt nhÊt lµ ph¶i cã mét Ban tuyªn truyÒn, mét Ban c«ng vËn, mét Ban n«ng vËn vµ mét Ban Ên lo¸t. 2. Ph¶i tuyªn truyÒn vÒ vÊn ®Ò thay ®æi tªn §¶ng. Mçi ®¶ng viªn vµ mçi chi bé §¶ng ®Òu ph¶i nghiªm chØnh th¶o luËn nh÷ng ¸n nghÞ quyÕt cña Trung −¬ng, b−íc ®Çu ®Ó tiÕn tíi §¹i héi toµn §¶ng. Trung −¬ng s¾p xuÊt b¶n mét tê b¸o ®Æc biÖt ®Æt tªn lµ “C”. 3. C¸c cÊp uû ph¶i xóc tiÕn viÖc thi hµnh c¸c nghÞ quyÕt cña §¶ng. §¹i biÓu c¸c Ban c«ng vËn ph¶i häp l¹i nghiªn cøu ®Ó tiÕn hµnh cã kÕt qu¶ viÖc tæ chøc C«ng héi ë ngay ®Þa ph−¬ng m×nh - xø, tØnh, v.v.. ViÖc tæ chøc c¸c ®¹i héi kh«ng nªn ®Ó cho ®¶ng viªn vµ héi viªn C«ng héi biÕt, chØ nªn tin khi nµo ®¹i héi ®· chuÈn bÞ tæ chøc xong. 4. C¸c cuéc héi nghÞ ®ã ph¶i ®−îc chuÈn bÞ chu ®¸o. VÊn ®Ò tæ chøc ®¹i héi ph¶i bµn b¹c kü trong mçi tæ chøc C«ng héi. Mçi C«ng héi ph¶i nghiªn cøu t−êng tËn t×nh h×nh c«ng nh©n ®Ó ®Æt tr−íc nh÷ng nguyÖn väng chñ yÕu. B¸o chÝ còng ph¶i tranh luËn vÒ c¸c ®¹i héi. ViÖc tæ chøc mÝt tinh còng ph¶i nghiªn cøu kü. ViÖc kÕt n¹p héi viªn míi vµo C«ng héi 1. TÊt nhiªn lµ tÊt c¶ nh÷ng g× cã liªn quan ®Õn C«ng héi ®Òu ph¶i cã tÝnh chÊt c¸ch m¹ng, nªn chØ cã nh÷ng c«ng nh©n hiÓu râ c¸ch m¹ng v« s¶n vµ c¸ch m¹ng céng s¶n chñ nghÜa míi ®−îc kÕt n¹p vµo C«ng héi. Nh−ng c«ng nh©n nµo ®· thÊy râ sù cÇn thiÕt ph¶i cã mét tæ chøc ®Ó bªnh vùc quyÒn lîi cña m×nh còng cã thÓ vµo C«ng héi, mÆc dÇu ng−êi ®ã ch−a cã thÓ hiÓu g× vÒ c¸c vÊn ®Ò kh¸c. C«ng héi vµ ®Êu tranh sÏ gi¸o dôc cho hä. 2. NÕu cã héi viªn Ýt ho¹t ®éng hoÆc tá ý dÌ dÆt trong ®Êu tranh th× còng kh«ng nªn lo¹i hä ra ngoµi héi. Tinh thÇn c¸ch m¹ng lµ ®iÒu kiÖn duy nhÊt ®Ó mét C«ng héi cã thÓ gia nhËp Tæng héi.

72 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Nh−ng chóng ta còng kh«ng thÓ v× vËy mµ kÕt luËn r»ng mçi c«ng nh©n vµo héi ®· lµ ng−êi c¸ch m¹ng råi. Cã nh÷ng c«ng nh©n ®Êu tranh chØ v× quyÒn lîi tr−íc m¾t chø ch−a hiÓu c¸ch m¹ng. Nh−ng v× C«ng héi lµ mét tæ chøc cã mét ®éi tiªn phong vµ cã ®−êng lèi chÝnh trÞ nªn C«ng héi lµ mét tæ chøc c¸ch m¹ng. C«ng héi ph¶i tham gia MÆt trËn ph¶n ®Õ nh− mét héi viªn tËp thÓ. Cã nhiÒu ng−êi t−ëng gia nhËp MÆt trËn, C«ng héi sÏ mÊt ®éc lËp tÝnh. C«ng héi vÉn ®éc lËp vµ tiÕp tôc tiÕn hµnh nh÷ng c«ng viÖc cña m×nh. NÕu C«ng héi cã gia nhËp MÆt trËn th× chØ ®Ó tham gia cuéc ®Êu tranh chung chèng ®Õ quèc chñ nghÜa mµ th«i. 3. Yªu cÇu c¸c ®ång chÝ hái ng−êi th«ng tÝn viªn cña c¸c ®ång chÝ lÊy nh÷ng tin sè 1 vµ 2 ®· göi cho c¸c ®ång chÝ mét tuÇn nay- bµi cña V. §¹i biÓu ®i dù §¹i héi Quèc tÕ C«ng héi ®á lÇn thø V vÒ cho chóng t«i biÕt r»ng: Mét uû viªn Quèc tÕ Céng s¶n nãi kh«ng nªn tæ chøc N«ng héi lªn ®Õn Tæng N«ng héi toµn quèc. VÊn ®Ò nµy ®ang lµm cho c¸c ®ång chÝ cña chóng t«i lóng tóng, c¸c ®ång chÝ Êy hái ph¶i lµm nh− thÕ nµo. T«i ®· tr¶ lêi hä cø tiÕp tôc tæ chøc Tæng N«ng héi toµn quèc, v× lý do: a) Khi nµo c¸c ®ång chÝ ®Õn ®©y c¸c ®ång chÝ míi thÊy lîi Ých cña tæ chøc ®ã. b) Trong b¸o c¸o, ®¹i biÓu cho biÕt r»ng, tr−íc kia, ë Trung Quèc, ®· cã nh÷ng héi t−¬ng tù bao gåm ®Þa chñ vµ phó n«ng. Thùc tÕ l¹i kh«ng ph¶i nh− vËy: C¸c thµnh phÇn Êy ®· bÞ g¹t ra, nh−ng nÕu kh«ng cã Tæng héi toµn quèc th× lµm sao mµ tËp hîp chØ ®¹o mäi ho¹t ®éng ®Êu tranh ®−îc? C¸c ®ång chÝ cã ®ång ý víi t«i kh«ng? 8-2-1931 Tµi liÖu tiÕng Anh, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn LÞch sö §¶ng.

73 TH¦ GöI BAN PH¦¥NG §¤NG Th−a «ng, T«i ®· göi cho «ng ba lÇn mÉu hµng trong n−íc, qua ng−êi giao dÞch Trung Quèc cña «ng, lÇn göi cuèi cïng vµo ngµy 8 th¸ng 2, t«i mong «ng ®· nhËn ®−îc c¶. C¸c em t«i1) ë Sµi Gßn ®· nhiÒu lÇn tin cho t«i biÕt chóng sÏ vÒ, nh−ng kh«ng biÕt t¹i sao nay ch−a tíi. C¸c em t«i nãi ch¾c ch¾n r»ng lÇn nµy sÏ ra ¨n TÕt víi chóng ta. C¸c ch¸u t«i2) ë B¾c Kú còng hÑn nh− vËy. ¤ng xem, 9 hay 10 ng−êi ë mét nhµ, chóng ta sÏ ¨n TÕt thËt lµ vui vÎ. C¸c em vµ ch¸u t«i nh©n c¬ héi nµy sÏ ®i Th−îng H¶i. Vî t«i3) ®ang rÊt bËn ®Ó chuÈn bÞ viÖc ®ãn tiÕp. ¤ng ®· t×m hiÓu vÒ viÖc “C«ng ty xe ho¶ tèc hµnh Mü” ch−a? T«i nghÜ ®ã lµ c¸ch tèt nhÊt ®Ó göi tiÒn cho hµnh kh¸ch. H«m nay, t«i göi thªm cho «ng nh÷ng mÉu hµng kh¸c cña c¸c th−¬ng côc M· Lai vµ Nam Kú còng qua ng−êi b¹n Trung Quèc cña «ng. Nhê «ng chó ý khi mÉu hµng ®Õn. KÝnh chµo Ngµy 12 th¸ng 2 n¨m 1931 VÝcto Tµi liÖu tiÕng Anh, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn LÞch sö §¶ng. _______________ 1), 2), 3) §©y lµ nh÷ng mËt danh (BT).

74 TH¦ GöI BAN PH¦¥NG §¤NG Th−a «ng, T«i mong «ng ®· nhËn ®−îc tÊt c¶ th− cña t«i cïng víi nh÷ng mÉu hµng mµ t«i ®· göi qua nh©n viªn Trung Quèc cña «ng. Nay t«i göi thªm nh÷ng mÉu hµng kh¸c qua ng−êi b¹n Th−îng H¶i cña t«i. Yªu cÇu «ng tr¶ lêi cho b¹n t«i biÕt. T«i võa nhËn ®−îc hai tËp s¸ch rao hµng tiÕng Anh cña h·ng “Inp¬rÐtc¬ vµ c«ng ty”. T«i cßn ph¶i nhËn thªm ë b¹n Th−îng H¶i cña t«i nhiÒu tËp s¸ch Êy n÷a (tiÕng Ph¸p), ®Ó göi cho c¸c nhµ bu«n §«ng D−¬ng. Nh©n dÞp nµy, t«i xin nãi ®Ó «ng biÕt lý do t¹i sao nh÷ng «ng gi¸m ®èc míi cña th−¬ng côc §«ng D−¬ng l¹i nãng lßng muèn nhËn th− mµ chóng ta ®· høa göi cho hä. Hä míi ®Õn vïng nµy nªn ch−a g©y ®−îc uy tÝn ®èi víi nh©n viªn phô thuéc cña hä ë ®Êy ®· l©u h¬n. H¬n n÷a, hä cßn ph¶i chÊn chØnh l¹i toµn bé tæ chøc. Kh«ng nhËn ®−îc chØ thÞ, kh«ng cã sù ñng hé chÝnh thøc cña ban gi¸m ®èc th−¬ng côc trung −¬ng chóng ta, hä khã hoµn thµnh tèt ®−îc c«ng t¸c. T«i rÊt mong hä sÏ chãng nhËn ®−îc th− ®Ó c«ng viÖc ë c¸c nhµ bu«n ®ã ch¹y tèt h¬n, «ng cã ®ång ý kh«ng? KÝnh chµo «ng Ngµy 16 th¸ng 2 n¨m 1931 VÝcto Tµi liÖu tiÕng Anh, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn LÞch sö §¶ng.

75 KHñNG Bè TR¾NG ë §¤NG D¦¥NG Th¸ng 1 cã: - 187 tï chÝnh trÞ ë c¸c nhµ lao tØnh Th¸i B×nh. - 201 (97 ®¶ng viªn Quèc d©n §¶ng vµ 104 ®¶ng viªn céng s¶n) ë c¸c nhµ lao Hµ Néi. - 70 (®Òu lµ ®¶ng viªn céng s¶n) ë Thanh Ho¸. - 400 (®Òu lµ ®¶ng viªn céng s¶n) ë Qu¶ng Nam. - 900 (®¶ng viªn céng s¶n vµ n«ng d©n) ë NghÖ An. §ã lµ nh÷ng con sè chóng t«i n¾m ch¾c, cßn ë 54 tØnh kh¸c, chóng t«i ch−a cã tµi liÖu g×, nh−ng chóng t«i biÕt ë mçi tØnh c¸c nhµ lao ®Òu chËt nÝch. Trong cïng mét kho¶ng thêi gian Êy: - 414 tï chÝnh trÞ bÞ ®em ®i ®µy, trong sè ®ã cã c¸c cô giµ 67 tuæi, c¸c trÎ em trai vµ g¸i míi 15 tuæi, 44 tï chÝnh trÞ bao gåm häc sinh tõ 15 ®Õn 16 tuæi, bÞ ¸n tæng sè b»ng 219 n¨m khæ sai vµ 1 ¸n khæ sai chung th©n. ¸n do nhiÒu tßa ¸n kh¸c nhau xö, 201 tï chÝnh trÞ Hµ Néi do mét toµ ¸n ®Æc biÖt xö, chóng t«i ch−a biÕt b¶n tuyªn ¸n. Ngµy 27-1, tßa ¸n Nam §Þnh ®· tuyªn c¸c ¸n sau ®©y: - 10 ¸n biÖt xø. - 4 ¸n 20 n¨m tï. - 6 ¸n 10 n¨m tï. - 1 ¸n 4 n¨m tï. - 1 ¸n 2 n¨m tï. 22 n¹n nh©n nµy cña chñ nghÜa ®Õ quèc Ph¸p ®Òu lµ nh÷ng sinh viªn trÎ tuæi bÞ c¸o ®· tæ chøc mét ®oµn thÓ c¸ch m¹ng cña sinh viªn.

76 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Sau ®ã, toµ ¸n th−îng thÈm ®· tuyªn xö: - 2 ¸n biÖt xø. - 6 ¸n 20 n¨m khæ sai. 8 ng−êi nµy bÞ c¸o lµ ®¶ng viªn §¶ng Céng s¶n. Ngµy 26-1, toµ ¸n bÊt th−êng KiÕn An ®· tuyªn ¸n xö 99 ®¶ng viªn Quèc d©n §¶ng vµ 72 ®¶ng viªn céng s¶n nh− sau: - 144 ¸n biÖt xø (8 n÷ thanh niªn céng s¶n). - 4 ¸n 10 n¨m khæ sai. - 19 ¸n 5 n¨m tï (1 n÷ thanh niªn). - 2 ¸n 3 n¨m tï (1 n÷ thanh niªn). - 2 ¸n 1 n¨m tï khæ sai. Riªng ë B¾c Kú, tæng sè ¸n th¸ng 1, kh«ng kÓ Hµ Néi, lµ 157 ¸n biÖt xø vµ 89 ¸n céng b»ng 652 n¨m khæ sai vµ ph¹t tï. Chóng t«i kh«ng −íc tÝnh ®−îc sè n¹n nh©n khñng bè tr¾ng ë Nam Kú vµ Trung Kú, nh−ng còng trong th¸ng Êy, ë Trung Kú, cã h¬n 100 nhµ n«ng d©n bÞ lÝnh ®èt (ngµy 17-1, ë huyÖn Nghi Léc), 32 n«ng d©n bÞ giÕt chÕt trong mét cuéc biÓu t×nh (còng ë huyÖn Êy, ngµy 9-1) vµ 2 n«ng d©n bÞ giÕt trong mét cuéc biÓu t×nh (ë Hµ TÜnh, ngµy 2-1). Th¸ng nµy, ë B¾c Kú vµ Trung Kú, tæng sè ng−êi bÞ b¾t lµ 350 ng−êi. D−íi ®©y lµ mét sè c©u tr¶ lêi tr−íc phiªn toµ KiÕn An: - NguyÔn V¨n B«n: T«i theo nh÷ng ng−êi céng s¶n th¸ng 10- 1930 lµ v× t«i thÊy x· héi hiÖn nay rÊt thèi n¸t. - NguyÔn Träng TuÖ1): Ph¶i, t«i lµ ®¶ng viªn §¶ng Céng s¶n, v× thiÕu c¬m ¨n, ¸o mÆc, t«i ph¶i lµm c¸ch m¹ng! - NguyÔn V¨n Ung: T«i vµo §¶ng Céng s¶n ®Ó lËt ®æ ®Õ quèc Ph¸p vµ c¶i thiÖn ®êi sèng cho ®ång bµo t«i. - Bïi V¨n Cao: T«i theo §¶ng Céng s¶n ®Ó ®¸nh ®æ ®Õ quèc Ph¸p ®Ó lµm trßn bæn phËn cña mét ng−êi d©n ViÖt Nam. _______________ 1) Tøc Phan Träng TuÖ (BT).

khñng bè tr¾ng ë ®«ng d−¬ng 77 - NguyÔn V¨n Dai: T«i bÞ ¸p bøc nªn t«i lµm c¸ch m¹ng ®Ó tù gi¶i phãng. - Ph¹m Mai: MÆc dÇu ®i lÝnh cho ChÝnh phñ Ph¸p, nh−ng t«i thÊy ®ång bµo t«i bÞ ¸p bøc khæ së, nªn t«i vµo §¶ng Céng s¶n ®Ó lµm c¸ch m¹ng vµ gióp ®ì ®ång bµo. - Ng« V¨n Mai: T«i vµo §¶ng Céng s¶n ®Ó ®¸nh ®uæi ng−êi Ph¸p ra khái ®Êt n−íc. Kh«ng chØ cã m×nh t«i, ai ®· biÕt cÇm b¸t c¬m ¨n còng ph¶i lµm c¸ch m¹ng. T«i kh«ng cÇn ai tuyªn truyÒn cho t«i c¶. - Ph¹m ThÞ Héi (mét n÷ thanh niªn n«ng d©n): Ph¶i, t«i theo §¶ng Céng s¶n v× trong x· héi nµy cã nhiÒu bÊt c«ng. - H¹ B¸ Cang1): T«i kh«ng cÇn tõ chèi g× vÒ ho¹t ®éng c¸ch m¹ng cña t«i c¶ v× ®ã lµ bæn phËn cña t«i ph¶i gãp søc cøu vít 20 triÖu ®ång bµo vµ ®¸nh ®æ giai cÊp t− s¶n ®Õ quèc. - TrÇn Hy: T«i lµ v« s¶n nªn cã lý do ®−¬ng nhiªn lµm c¸ch m¹ng. - Ng« Kim Tµi (lÝnh c¶nh s¸t): T«i vµo §¶ng ®Ó ®Êu tranh cho h¹nh phóc nh©n lo¹i. - NguyÔn Huy S¸n: T«i lµ c«ng nh©n, t«i theo §¶ng ®Ó bªnh vùc quyÒn lîi cho v« s¶n. - NguyÔn ThÞ Hîi: Khi tªn quan toµ nãi víi chÞ: “C« lµ gi¸o häc, ®Ó lµm c¸ch m¹ng, c« ®· bá viÖc ®i lµm phu ë Nhµ m¸y dÖt Nam §Þnh”. ChÞ tr¶ lêi: “Ph¶i, t«i vµo §¶ng Céng s¶n v× chñ nghÜa céng s¶n lµ mét chñ nghÜa ®óng ®¾n. ¤ng còng thÕ nÕu «ng lµ v« s¶n, nhÊt ®Þnh «ng còng sÏ vµo §¶ng”. - §oµn V¨n Nghiªm: T«i vµo §¶ng Céng s¶n ®Ó ®¸nh ®æ ®Õ quèc, t− b¶n vµ phong kiÕn Ph¸p2). - Tèng Phôc Chiªu: §¸nh ®æ ®Õ quèc vµ t− b¶n lµ ®iÒu chóng t«i cÇn lµm. §ã lµ lêi khai cña t«i, c¸c «ng muèn lµm g× t«i th× lµm. _______________ 1) Tøc Hoµng Quèc ViÖt (BT). 2) Nguyªn b¶n: “... Pour renverser l’impÐrialisme, le capitalisme et le fÐodalisme francais” (BT).

78 Hå CHÝ MINH TOµN TËP - Bïi §¾c Thanh (bÞ c¸o treo cê ®á vµ r¶i truyÒn ®¬n): T«i cã gan theo §¶ng Céng s¶n th× t«i còng cã can ®¶m chÞu lÊy tr¸ch nhiÖm, chóng t«i kh«ng xem c¸ch m¹ng nh− mét trß trÎ con. Ngµy 19 th¸ng 2 n¨m 1931 V. Tµi liÖu tiÕng Ph¸p, b¶n chôp l−u t¹i Côc L−u tr÷ V¨n phßng Trung −¬ng §¶ng.

79 NGHÖ TÜNH §á Hai tØnh NghÖ An vµ Hµ TÜnh ë c¸ch 360 kil«mÐt vÒ phÝa b¾c thµnh phè HuÕ, kinh ®« n−íc An Nam (n¬i tªn vua “bï nh×n” thiÕt lËp triÒu ®×nh) vµ c¸ch 326 kil«mÐt vÒ phÝa nam Hµ Néi, thñ phñ xø §«ng D−¬ng thuéc ®Õ quèc Ph¸p. TØnh NghÖ An cã 3 phñ, 6 huyÖn víi sè d©n 614.000 ng−êi ë 942 lµng. TØnh Hµ TÜnh cã 2 phñ, 6 huyÖn, 601 lµng, víi sè d©n 405.000 ng−êi. Trong sè 500.000 ng−êi ®µn «ng cña c¶ hai tØnh, th× 120.000 ng−êi ph¶i ®ãng thuÕ th©n 2®20 mçi n¨m mét ®Çu ng−êi. Hµ TÜnh kh«ng cã c«ng nghiÖp. Vinh lµ thµnh phè chÝnh cña NghÖ An. ë Vinh, cã mét nhµ ga xe löa lín, mét nhµ m¸y ®iÖn n−íc, mét nhµ m¸y diªm, 5 nhµ m¸y c−a, 2 x−ëng söa ch÷a «t« vµ mét vµi x−ëng nhá, tÊt c¶ dïng 4.000 c«ng nh©n. Ngoµi sè c«ng nh©n ®ã vµ mét sè nh− vËy quan l¹i, chñ ®ån ®iÒn vµ ng−êi bu«n b¸n..., nh©n d©n hai tØnh ®Òu lµ bÇn vµ trung n«ng (h¬n 1 triÖu). §Þa thÕ hai tØnh nhiÒu rõng nói, ®Êt ®ai c»n cçi, n«ng giang ch¼ng cã, ë ®©y th−êng x¶y ra lôt, b·o, do ®ã nh©n d©n ®ãi kh¸t vµ n¬i ¨n chèn ë rÊt khæ së. S−u thuÕ nÆng nÒ vµ n¹n ¸p bøc x· héi vµ chÝnh trÞ lµm cho c¶nh ngé cña hä cµng cïng cùc h¬n. Nh©n d©n NghÖ - TÜnh næi tiÕng cøng ®Çu. Trong thêi kú Ph¸p x©m l−îc còng nh− trong c¸c phong trµo c¸ch m¹ng quèc gia (1905-1925) NghÖ - TÜnh ®· næi tiÕng. Trong cuéc ®Êu tranh hiÖn nay, c«ng nh©n vµ n«ng d©n NghÖ - TÜnh vÉn gi÷ v÷ng truyÒn thèng c¸ch m¹ng cña m×nh.

80 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 12, c«ng nh©n NghÖ An (Vinh) ®· 8 lÇn b·i c«ng vµ biÓu t×nh cã 2.500 ng−êi tham gia. Còng trong thêi gian ®ã, 137 cuéc biÓu t×nh ®· næ ra bao gåm tÊt c¶ 300.000 n«ng d©n. ThiÖt h¹i: 625 n«ng d©n bÞ m¸y bay nÐm bom vµ sóng m¸y giÕt chÕt, 8 lµng bÞ triÖt h¹, h¬n 1.000 chiÕn sÜ bÞ b¾t giam, hµng tr¨m ng−êi bÞ ®em ®i ®µy. ë c¶ hai tØnh, h¬n 60.000 n«ng d©n (®µn «ng, ®µn bµ vµ thanh niªn) ®· ®−îc tæ chøc vµo Héi. NghÖ - TÜnh thËt xøng ®¸ng víi danh hiÖu “®á”! II Tõ ngµy 26-12 ®Õn ngµy 19-1, cã hai cuéc lÔ lín ë gÇn Vinh: mét cuéc lÔ “®á” vµ mét cuéc lÔ “vµng”. Cuéc lÔ thø nhÊt ®−îc tæ chøc ë lµng Léc §a, c¸ch Vinh 2 kil«mÐt, 4.000 c«ng nh©n thµnh phè Vinh vµ n«ng d©n H−ng Nguyªn, Nghi Léc ®· ®Õn dù ®Ó lµm lÔ truy ®iÖu nh÷ng chiÕn sÜ bÞ hy sinh trong ngµy 11-12, nh©n dÞp kû niÖm C«ng x· Qu¶ng Ch©u. Mét l¸ cê bóa liÒm ®−îc ch¨ng ra trªn bµn thê ®Çy h−¬ng hoa, xung quanh c¾m 100 l¸ cê ®á vµ mét d©y 200 ngän ®Ìn ®á. 10 giê ®ªm, khi mäi ng−êi ®· ®Õn ®«ng ®ñ, hai ®oµn xe ®¹p ®−îc bè trÝ ®i tuÇn tra trªn c¸c ng¶ ®−êng vÒ Vinh vµ BÕn Thuû mµ tõ c¸c ng¶ ®ã lÝnh Ph¸p cã thÓ kÐo ®Õn, cßn mét ®oµn kh¸c v©y quanh quÇn chóng vµ h¸t bµi Quèc tÕ ca. LÖnh “mÆc niÖm” bçng nhiªn ®−îc ®−a ra. Ng−êi chñ tr× buæi lÔ lªn ®äc ®iÕu v¨n. Sau ®ã, ®¹i biÓu C«ng héi, N«ng héi vµ ®¹i biÓu c¸c lµng lªn nãi chuyÖn. Mét ®¹i biÓu ®Ò nghÞ: Ngµy h«m sau, tÊt c¶ c¸c chî ë H−ng Nguyªn vµ Nghi Léc ®Òu b·i thÞ. §Ò nghÞ ®ã ®−îc mäi ng−êi nhiÖt liÖt h−ëng øng. Ngµy h«m sau, ®óng nh− lêi cam kÕt, tÊt c¶ c¸c chî ®Òu v¾ng tanh.

nghÖ tÜnh ®á 81 Trong lóc buæi lÔ ®ang tiÕn hµnh, anh em c«ng nh©n c¾t ®iÖn lµm cho c¶ thµnh phè Vinh - BÕn Thuû bÞ ch×m ngËp 10 phót trong ®ªm tèi. III Bom ®¹n, sóng m¸y, ®èt nhµ, ®ån binh (28 ®ån míi ®−îc dùng lªn ë riªng NghÖ An), tuyªn truyÒn cña ChÝnh phñ, b¸o chÝ... ®Òu bÊt lùc kh«ng dËp t¾t næi phong trµo c¸ch m¹ng cña NghÖ - TÜnh. V× thÕ bän ®Õ quèc Ph¸p ®· nghÜ ra mét thñ ®o¹n míi: tæ chøc nh÷ng cuéc biÓu t×nh ph¶n c¸ch m¹ng vµ b¾t buéc nh©n d©n thµnh phè tham gia. Ngµy 19-1, nh©n d©n 24 khu phè bÞ l«i ra ®−êng, tõng tèp mét b−íc theo nhÞp trèng, mang 5 l¸ cê vµng cã ba s¾c ®Ì lªn gãc. Cê vµng lµ quèc kú cña V−¬ng quèc An Nam. Nh÷ng ®oµn ng−êi “quy thuËn” (bän Ph¸p ®Æt cho hä c¸i tªn nµy mÆc dÇu nh÷ng ng−êi An Nam ®¸ng th−¬ng ®ã ch−a khi nµo chiÕn ®Êu) bÞ dÉn ®Õn Hoµng cung (n¬i bän quan l¹i th−êng ®Õn ®ã b¸i väng nhµ vua, mÆc dÇu «ng ta kh«ng bao giê ®Õn ®ã). Hä ®−îc viªn Tæng ®èc bËn lÔ phôc ®ãn tiÕp. Quan lín nãi víi hä nh− thÕ nµy: “B©y giê nh©n d©n thµnh phè ®· xin t¹ lçi quy thuËn ChÝnh phñ Nam triÒu vµ ChÝnh phñ Ph¸p th× ph¶i lo gi÷ g×n trËt tù, an ninh trong thµnh phè. C¸c ng−êi ®õng nghe nh÷ng lêi tuyªn truyÒn bËy b¹ vµ ®õng ph¹m nh÷ng ®iÒu ®¸ng chª tr¸ch” (tªn Tæng ®èc muèn nãi ®Õn c¸ch m¹ng ®Êy, nh−ng nã kh«ng d¸m dïng nh÷ng tÝnh tõ qu¸ chua cay, mçi khi nãi ®Õn c¸ch m¹ng tr−íc nh©n d©n). Tªn Tæng ®èc b¶o mäi ng−êi l¹y ba l¹y tr−íc ¶nh vua ®Ó tá lßng trung víi vua. Råi nã dÉn nh©n d©n ®Õn tr−íc tßa sø vµ còng buéc ph¶i l¹y ba lÇn ®Ó tá lßng trung thµnh víi ®Õ quèc Ph¸p. Bän ®Õ quèc vµ phong kiÕn Nam triÒu xem cuéc biÓu t×nh tá lßng trung thµnh ®ã lµ mét thµnh c«ng lín cña chóng vµ h«m sau tin nµy ®−îc ®¨ng ®Çy trªn b¸o chÝ.

82 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Chóng ®Þnh tiÕp tôc tæ chøc nh÷ng cuéc biÓu t×nh nh− vËy ë NghÖ - TÜnh. Nh−ng ë c¸c th«n x· cã n«ng d©n c¸ch m¹ng th× khã mµ tæ chøc ®−îc nh− ë thµnh phè n¬i mµ chóng chØ tËp hîp ®−îc mét sè ng−êi ngèc nghÕch mµ th«i. Ngµy 19 th¸ng 2 n¨m 1931 V. Tµi liÖu tiÕng Anh, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh.

83 Th− göi ban ph−¬ng ®«ng ë th−îng h¶i1) 1. B¾c Kú - (...) 2) cã lÏ (...) in “(...) ®èi lËp’’ cña chóng ta (...) bÞ b¾t lµm con tin, 30-1 (?). C«ng viÖc kh«ng thµnh, (...), mét ng−êi Nam D−¬ng (??) bèn thanh niªn cña chóng ta bÞ b¾t. 2. Kû niÖm Lªnin. Cã nhiÒu cuéc ®×nh c«ng ë B¾c Kú, nhiÒu cuéc biÓu t×nh cña n«ng d©n ë Trung Kú, ë tØnh Qu¶ng Ng·i vµ ë mét sè tØnh Nam Kú. 2 th¸ng Hai - trong mét cuéc biÓu t×nh, 13 n«ng d©n Qu¶ng Ng·i bÞ giÕt, 10 ng−êi bÞ th−¬ng. 3. Sµi Gßn 8 th¸ng Hai: Trong mét cuéc mÝt tinh kû niÖm vô b¹o ®éng Yªn B¸i n¨m ngo¸i, mét tªn thanh tra mËt th¸m t×m c¸ch b¾t diÔn gi¶. Mét ®¶ng viªn trÎ tuæi ®· dïng sóng b¾n chÕt nã3) vµ bÞ mét tªn thanh tra mËt th¸m kh¸c, b¹n tªn mËt th¸m kia b¾t ngay. §ång chÝ BÝ th− Tæng C«ng héi Nam Kú vµ mét ®ång chÝ kh¸c còng bÞ b¾t. §ång chÝ thanh niªn ch¾c ch¾n sÏ bÞ chóng xö _______________ 1) Th− cña NguyÔn ¸i Quèc göi ngµy 21-2-1931 tõ Hång C«ng cho §«ng Ph−¬ng bé ë Th−îng H¶i (BT). 2) C¸c chç ®Ó (...) do trong nguyªn b¶n bÞ mÊt ch÷ (BT). 3) Tøc lµ viªn thanh tra mËt th¸m L¬g¬r¨ng (Legrang) bÞ Lý Tù Träng, mét ®¶ng viªn céng s¶n ViÖt Nam trÎ tuæi, dïng sóng lôc b¾n chÕt (BT).

84 Hå CHÝ MINH TOµN TËP b¾n, c¸c ®ång chÝ cã thÓ yªu cÇu §¶ng Céng s¶n Ph¸p tæ chøc biÓu t×nh ®ßi tha ®ång chÝ Êy kh«ng. 4. Sau vô nµy (...) 4 chi bé bÞ kh¸m ph¸ vµ h¬n 20 ®ång chÝ bÞ b¾t, trong sè nµy cã 3 ®ång chÝ häc ë “KUTV” (Tr−êng ®¹i häc céng s¶n cña nh÷ng ng−êi lao ®éng ph−¬ng §«ng t¹i M¹c T− Khoa) vÒ, ®ång chÝ thø nhÊt vÒ ®· ®−îc mét n¨m, ®ång chÝ thø hai vÒ tõ th¸ng Giªng n¨m nay, cßn ®ång chÝ thø ba lµ ®ång chÝ trÎ tuæi mµ c¸c ®ång chÝ ®· gÆp ë Th−îng H¶i vµ chóng t«i ®· giao tr¸ch nhiÖm tæ chøc Thanh niªn Céng s¶n (Komsomol). T×nh h×nh diÔn nh− sau: Khñng bè tr¾ng ®ang hoµnh hµnh d÷ déi. NhiÒu bµ con n«ng d©n bÞ hy sinh, nhiÒu chi bé bÞ ph¸ vì, ®a sè c¸c ®ång chÝ chóng ta bÞ b¾t vµ gÆp khã kh¨n nghiªm träng. §ã lµ t×nh h×nh cña c¸c ®ång chÝ trong n−íc. Nay cÇn thiÕt ph¶i gióp c¸c ®ång chÝ tõ n−íc ngoµi; tr−íc hÕt chóng ta ph¶i: 1) Ra lêi hiÖu triÖu kªu gäi v« s¶n quèc tÕ vµ quÇn chóng §«ng D−¬ng. HiÖu triÖu ®ã cã thÓ cæ vò quÇn chóng vµ lµm cho hä æn ®Þnh l¹i. 2) Göi chØ thÞ cho c¸c ®ång chÝ ®ang lu«n lu«n ®ßi chóng ta göi th− cho hä, ®ång thêi göi chØ thÞ h−íng dÉn cho c¸c ®¹i héi (vÒ ch−¬ng tr×nh nghÞ sù, ph−¬ng ph¸p tiÕn hµnh, v.v.), c¸c ®ång chÝ Êy hái chóng ta cã nªn tæ chøc Tæng N«ng héi toµn quèc hay kh«ng. T«i ®Ò nghÞ: 1) V× kh«ng nhËn ®−îc sù ñng hé cña Quèc tÕ Céng s¶n, cña Quèc tÕ C«ng héi ®á, cña Quèc tÕ N«ng d©n, cña Héi Cøu tÕ ®á vµ cña §¶ng Céng s¶n Ph¸p, quÇn chóng §«ng D−¬ng c¶m thÊy r»ng tæ chøc cña chóng ta kh«ng hÒ biÕt g× ®Õn nh÷ng nçi ®au khæ, nh÷ng cuéc ®Êu tranh, nh÷ng sù hy sinh cña hä, ®Õn hµng ngh×n ng−êi bÞ tï téi vµ hµng tr¨m ng−êi bÞ giÕt; hä c¶m thÊy bÞ bá r¬i vµ bÞ l·ng quªn; ®Ó ®Òn bï l¹i còng ch¼ng ai tá t×nh ®oµn kÕt quèc tÕ víi hä c¶.

TH¦ Göi ban ph−¬ng ®«ng ë th−îng h¶i 85 T«i ®Ò nghÞ Quèc tÕ Céng s¶n, Quèc tÕ C«ng héi ®á, v.v. ra hiÖu triÖu vµ trong khi chê ®îi “Ban Th− ký Th¸i B×nh D−¬ng” vµ c¸c ®ång chÝ còng nªn ra mét b¶n hiÖu triÖu. 2) Ngoµi viÖc nhËn vµ chuyÓn th− tõ, nhËn vµ chuyÓn tµi liÖu, t«i ë Hång C«ng kh«ng cã lîi l¾m; h¬n n÷a lo¹i c«ng viÖc Êy kh«ng ®em l¹i kÕt qu¶ mong muèn v× gi÷a chóng ta ®−êng ®i l¹i xa x«i mÊt nhiÒu th× giê vµ tèn kÐm. C¸c ®ång chÝ (...) t«i (...) M· Lai (...) §«ng D−¬ng, (...) M· Lai (...) §«ng D−¬ng (...) T«i (...) Khi cã vÊn ®Ò cÇn ph¶i s−u tÇm lÊy gÊp tµi liÖu th× míi cµng thÊy trë ng¹i. §Ó bæ cøu vµ nh»m thu ®−îc kÕt qu¶ tèt h¬n, t«i ®Ò nghÞ chuyÓn t«i vÒ Th−îng H¶i, nÕu ®−îc nh− vËy th× ®−êng d©y trªn ®©y sÏ thay ®æi nh− sau: Hä - T«i - C¸c ®ång chÝ - T«i - Hä. NÕu c¸c ®ång chÝ thÊy cÇn, chóng ta cã thÓ ®Æt mét ®ång chÝ ë Hång C«ng ®Ó nhËn vµ göi th− tõ, vËt dông vÒ B¾c Kú, nh− thÕ lµ ®ñ. Häc sinh: 1) V× gÆp ®ñ thø khã kh¨n nªn chØ cã hai häc sinh (trong sè 5 ng−êi) ë Sµi Gßn ®Õn1). T«i ®· viÕt b¶o ph¶i göi thªm ba ng−êi n÷a. Kh«ng cã mét häc sinh nµo ë B¾c Kú ®Õn c¶; t«i còng ®· viÕt th− nh¾c ph¶i göi ng−êi ®Õn gÊp. Dï sao, t«i còng sÏ ®−a hai häc sinh ®· ®Õn tõ Sµi Gßn vÒ Th−îng H¶i, vµo ngµy 3 th¸ng 3. 2) ý kiÕn cña c¸c ®ång chÝ vÒ nh÷ng häc sinh M· Lai nh− thÕ nµo? VÊn ®Ò M· Lai: 1) T«i ®· tiÕp nhËn tÊt c¶ c¸c ®ång chÝ M· Lai. T«i ®· nhê Trung −¬ng §¶ng Céng s¶n Trung Quèc vµ ®ång chÝ ViÖt Nam cña _______________ 1) §©y lµ nh÷ng ng−êi ViÖt Nam bÝ mËt ®i sang Liªn X« ®Ó theo häc c¸c líp tuyªn truyÒn ë c¸c tr−êng t¹i M¸txc¬va. N¨m 1930, cã 30 chç dµnh cho ng−êi ViÖt Nam (BT).

86 Hå CHÝ MINH TOµN TËP chóng t«i ë Moul... ®−a c¸c ®ång chÝ Êy ®i cïng víi c¸c ®ång chÝ ë §«ng D−¬ng tíi. 2) C¸c ®ång chÝ M· Lai còng vËy, lu«n lu«n ®ßi gióp ®ì vÒ tµi chÝnh, t«i chØ cã thÓ tr¶ lêi: “C¸c ®ång chÝ h·y ®îi”. VÒ liªn l¹c: 1) Mçi khi cã tµu cña C«ng ty hµng h¶i ë Hång C«ng vÒ, mçi tuÇn hai chuyÕn, c¸c ®ång chÝ cho ng−êi ®Õn gÆp ®ång chÝ Trung Kú cña t«i mµ nhËn th−. C¸c ®ång chÝ cã thÓ giao cho ®ång chÝ nµy nh÷ng bäc th¬ lín mµ c¸c ®ång chÝ kh«ng muèn göi cho t«i. Cßn nh÷ng ®å vËt kh«ng lín l¾m cã thÓ göi b»ng xe th¬ cho t«i. 2) NÕu c¸c ®ång chÝ cho biÕt ®Þa chØ vµ hÑn mçi tuÇn gÆp ®ång chÝ Êy mét lÇn, th× dÔ h¬n. Nhê c¸c ®ång chÝ viÕt th− hái Tæng C«ng héi thèng nhÊt Ph¸p xem hä cã ®ång chÝ trªn c¸c tµu cña C«ng ty hµng h¶i kh«ng. Tªn chiÕc tµu ®ã vµ tªn, nghÒ nghiÖp ®ång chÝ Êy lµ g×? §iÒu nµy rÊt cÇn cho chóng ta ®Ó liªn l¹c víi §¶ng Céng s¶n vµ Tæng C«ng héi thèng nhÊt Ph¸p. T«i ®îi th− tr¶ lêi cña c¸c ®ång chÝ. 21-2 Ký tªn: K Tµi liÖu l−u t¹i Côc L−u tr÷ V¨n phßng Trung −¬ng §¶ng.

87 TH¦ GöI BAN CHÊP HµNH TRUNG ¦¥NG §¶NG Céng s¶n §¤NG D¦¥NG §©y lµ t«i phª b×nh vÒ cuéc Héi nghÞ Xø uû Trung vµ B¾c. A- C¸CH KHAI HéI - Tr−íc khi khai héi, tõ ®¶ng viªn cho ®Õn c¸c ®ång chÝ phô tr¸ch ch−a nghiªn cøu kü vÊn ®Ò. §Õn khi khai héi, míi ®em ra bµn th× ch¾c th¶o luËn kh«ng kü. Th× giê khai héi qu¸ dµi (Trung 18 buæi, B¾c 13 ngµy) mµ l¹i trËt tù kh«ng s¾p s½n, vËy nªn tèn th× giê nhiÒu mµ c¸c vÊn ®Ò th× bµn kh«ng hÕt. Xø héi B¾c th× nh÷ng chç rÊt quan träng nh− H¶i Phßng mµ kh«ng cã ®¹i biÓu. B- C¸CH TH¶O LUËN - B¾c kh«ng th¶o luËn mét c¸ch thiÕt thùc mµ th¶o luËn mét c¸ch “tÇm ch−¬ng trÝch có”. ThÝ dô: nh− chÊt vÊn Trung −¬ng sao khi th× nãi “®Ó” dù bÞ vâ trang, khi th× nãi “vµ” dù bÞ vâ trang, v.v.. V× ®¶ng viªn ch−a th¶o luËn cho nªn nh÷ng ý kiÕn trong héi nghÞ kh«ng thÓ ®¹i biÓu ®−îc ý kiÕn cña quÇn chóng trong §¶ng. V¶ l¹i trong khi khai héi, nhiÒu ®ång chÝ mÖt mái hoÆc ph¶i v¾ng mÆt ®Ó ®èi phã viÖc kh¸c, Ýt ph¸t biÓu ý kiÕn. Thµnh thö ý kiÕn trong cuéc héi nghÞ l¹i lµ ý kiÕn cña sè Ýt trong sè Ýt. C- VÊN §Ò C¤NG T¸C - Trong hai héi nghÞ, c¸c lêi ®Ò nghÞ ®Òu cã ý mªnh m«ng, kh«ng thÊy ®Ò nghÞ thÕ nµo ®Ó tÊt c¶ ®¶ng viªn, tÊt c¶ chi bé th¶o luËn vµ thùc hµnh ®−îc c¸c nghÞ quyÕt ¸n cña Trung −¬ng; kh«ng thÊy ®Ò nghÞ kÕ ho¹ch thiÕt thùc cho mçi ®Þa ph−¬ng. D- VÊN §Ò T£N §¶NG - Trung ®Ò nghÞ chê bao giê Cao Miªn vµ Lµo cã §¶ng råi sÏ nhËp c¸c §¶ng l¹i vµ ®æi tªn. ThÕ lµ c¸c