Hồ Chí Minh toàn tập - Tập 3

388 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Bµi 77 CHIÕT Tù Tï nh©n xuÊt khø hoÆc vi quèc, Ho¹n qu¸ ®Çu th× thuû kiÕn trung; Nh©n h÷u −u sÇu −u ®iÓm ®¹i, Lung khai tróc s¶n, xuÊt ch©n long. CHIÕT Tù1) Ng−êi tï ra khái ngôc, cã khi dùng nªn ®Êt n−íc, Qua c¬n ho¹n n¹n míi râ ng−êi trung; Ng−êi biÕt lo ©u, −u ®iÓm lín, Nhµ lao më then cöa tróc, rång thËt sÏ bay ra2). Ng−êi tho¸t khái tï ra dùng n−íc, Qua c¬n ho¹n n¹n, râ lßng ngay; Ng−êi biÕt lo ©u, −u ®iÓm lín, Nhµ lao më cöa, ¾t rång bay! NAM TR¢N dÞch _______________ 1) ChiÕt tù: mét h×nh thøc ph©n tÝch ch÷ H¸n ra tõng bé phËn ®Ó thµnh nh÷ng ch÷ míi, cã ý nghÜa kh¸c víi ý nghÜa ban ®Çu (ND). 2) Theo lèi chiÕt tù, bµi th¬ nµy cßn cã nghÜa ®en nh− sau: ch÷ tï bá ch÷ nh©n, cho ch÷ hoÆc vµo, thµnh ch÷ quèc. Ch÷ ho¹n bít phÇn trªn ®i thµnh ch÷ trung. Thªm nh©n ®øng vµo ch÷ −u trong “−u sÇu” thµnh ch÷ −u trong “−u ®iÓm”. Ch÷ lung bá tróc ®Çu thµnh ch÷ long (ND).

nhËt ký trong tï 389 Bµi 78 “L÷ QU¸N” ChiÕu lÖ s¬ lai ch− n¹n h÷u TÊt tu thôy t¹i xÝ khanh biªn; Gi¶ nh− nhÜ t−ëng h¶o h¶o thôy, NhÜ yÕu ®a hoa kû khèi tiÒn. “QU¸N TRä” Theo lÖ, c¸c b¹n tï míi ®Õn, ¾t ph¶i ngñ c¹nh hè xÝ; NÕu anh muèn ®−îc ngñ ngon giÊc, Anh ph¶i tèn thªm mÊy ®ång b¹c. LÖ th−êng tï míi ®Õn, Ph¶i n»m c¹nh cÇu tiªu; Muèn ngñ cho ngon giÊc, Anh ph¶i tr¶ tiÒn nhiÒu. NAM TR¢N dÞch

390 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Bµi 79 T¶O T×NH Triªu d−¬ng xuyªn qu¸ lung toµn bé, Thiªu tËn u yªn d÷ ¸m mai; Sinh khÝ ®èn th× sung vò trô, Ph¹m nh©n c¸ c¸ tiÕu nhan khai. N¾NG SíM N¾ng sím xuyªn suèt nhµ lao, Thiªu ®èt s¹ch nh÷ng lµn khãi mï u ¸m cßn sãt l¹i; Sinh khÝ bçng chèc trµn ®Çy vò trô, Tï ph¹m ai nÊy vÎ mÆt t−¬i c−êi. N¾ng sím xuyªn qua n¬i ngôc thÊt, §èt tan khãi ®Æc víi s−¬ng dµy; §Êt trêi phót chèc trµn sinh khÝ, Tï ph¹m c−êi t−¬i në mÆt mµy. HUÖ CHI dÞch

nhËt ký trong tï 391 Bµi 80 “VIÖT H÷U TAO §éNG” Ung b¸o, XÝch ®¹o tÊn 14-11 Ninh tö, bÊt cam n« lÖ khæ, NghÜa kú ®¸o xø hùu phiªu d−¬ng; Kh¶ liªn d− tè tï trung kh¸ch, VÞ ®¾c cung th©n th−íng chiÕn tr−êng. “VIÖT NAM Cã B¹O §éNG” Tin XÝch ®¹o, trªn b¸o Ung Ninh 14-11 Thµ chÕt, kh«ng chÞu nçi khæ lµm n« lÖ, Cê nghÜa l¹i tung bay kh¾p n¬i; Xãt m×nh vÉn lµ kh¸ch trong tï, Ch−a ®−îc ®Ých th©n ra n¬i chiÕn tr−êng. Thµ chÕt ch¼ng cam n« lÖ m·i, Tung bay cê nghÜa kh¾p tr¨m miÒn; Xãt m×nh giam h·m trong tï ngôc, Ch−a ®−îc x«ng ra gi÷a trËn tiÒn. NAM TR¢N dÞch

392 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Bµi 81 ANH PHáNG HOA §OµN Mü ®oµn khø liÔu Anh ®oµn ®¸o, §¸o xø h©n phïng nhiÖt liÖt t×nh; Ng· d· “pháng Hoa ®oµn” nhÊt bé, Kh−íc tao ®Æc chñng ®Ých hoan nghªnh. §OµN §¹I BIÓU ANH SANG TH¡M TRUNG HOA §oµn Mü ®i khái, ®oµn Anh tíi, §Õn ®©u còng ®−îc tiÕp ®ãn nhiÖt t×nh; Ta còng lµ mét “§oµn th¨m Trung Hoa”, L¹i gÆp mét kiÓu hoan nghªnh ®Æc biÖt. §oµn Mü ®i råi ®oµn Anh ®Õn, Kh¾p chèn mõng reo tá nhiÖt t×nh; Ta còng mét ®oµn th¨m quý quèc, L¹i dµnh riªng mét lèi hoan nghªnh. NAM TR¢N - HOµNG TRUNG TH¤NG dÞch

nhËt ký trong tï 393 Bµi 82 GI¶I V·NG Vò MINH 18-11 Ký gi¶i ®¸o Nam Ninh, Hùu gi¶i ph¶n Vò Minh; Loan loan, khóc khóc gi¶i, §å diªn ng· hµnh tr×nh. BÊt b×nh! GI¶I §I Vò MINH1) 18-11 §· gi¶i ®Õn Nam Ninh, L¹i gi¶i vÒ Vò Minh; Gi¶i ®i quanh quanh quÑo quÑo m·i, KÐo dµi cuéc hµnh tr×nh cña ta. BÊt b×nh! §· gi¶i ®Õn Nam Ninh, L¹i gi¶i vÒ Vò Minh; Gi¶i ®i quanh quÑo m·i, KÐo dµi c¶ hµnh tr×nh. BÊt b×nh! V¡N TRùC - V¡N PHôNG dÞch _______________ 1) Vò Minh: tªn huyÖn thuéc tØnh Qu¶ng T©y, mét ®Þa ®iÓm trªn ®−êng bé tõ TÜnh T©y ®Õn Nam Ninh. T¸c gi¶ ®· bÞ gi¶i ®Õn Nam Ninh däc theo ®−êng s«ng, nay l¹i gi¶i l¹i vÒ phÝa TÜnh T©y theo ®−êng bé (BT).

394 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Bµi 83 BµO H−¬NG CÈU NHôC Qu¸ Qu¶ §øc th× ngËt tiªn ng−, Qu¸ Bµo H−¬ng th× ngËt cÈu nhôc; Kh¶ kiÕn nhÊt ban ®Ö gi¶i nh©n, Sinh ho¹t h÷u th× d· bÊt tôc. THÞT CHã ë BµO H¦¥NG1) Khi qua Qu¶ §øc, ¨n c¸ t−¬i, Lóc qua Bµo H−¬ng, ¨n thÞt chã; ThÕ míi biÕt bän lÝnh gi¶i tï, C¸ch sèng cã lóc còng sµnh sái. Qua Qu¶ §øc th× chÐn c¸ t−¬i, Qua Bµo H−¬ng l¹i x¬i thÞt chã; Cho hay bän gi¶i tï nh©n nµy, C¸ch sèng ®«i khi còng sµnh ®ã. §ç V¡N Hû dÞch _______________ 1) Bµo H−¬ng: mét ®Þa ®iÓm trªn ®−êng bé tõ Nam Ninh ®i Vò Minh (BT).

nhËt ký trong tï 395 Bµi 84 TRóC Lé PHU Xan phong dôc vò vÞ t»ng h−u, Th¶m ®¹m kinh doanh1) tróc lé phu; Xa m· hµnh nh©n lai v·ng gi¶, Kû nh©n c¶m t¹ nhÜ c«ng lao? PHU LµM §¦êNG D·i giã dÇm m−a ch−a tõng lóc nghØ, Ng−êi phu lµm ®−êng tËn tuþ víi c«ng viÖc; Ngùa xe vµ kh¸ch bé hµnh qua l¹i, MÊy ai biÕt c¶m t¹ c«ng lao cña anh? D·i giã, dÇm m−a ch¼ng nghØ ng¬i, Phu ®−êng vÊt v¶ l¾m ai ¬i! Ngùa xe, hµnh kh¸ch th−êng qua l¹i, BiÕt c¶m ¬n anh ®−îc mÊy ng−êi? NAM TR¢N dÞch _______________ 1) Th¶m ®¹m kinh doanh: thµnh ng÷ Trung Quèc nãi dèc søc, m−u toan, tËn tôy víi c«ng viÖc (ND).

396 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Bµi 85 NGôC §INH THIÕT NG· CHI SÜ §ÝCH1) NhÊt sinh chÝnh trùc hùu kiªn c−¬ng, HuÒ thñ ®ång hµnh kû tuyÕt s−¬ng; HËn bØ gian nh©n ly ng· l−ìng, Tr−êng giao ng· nhÜ c¸c thª l−¬ng. LÝNH NGôC §¸NH C¾P MÊT CHIÕC GËY CñA TA Suèt ®êi ngay th¼ng l¹i kiªn c−êng, D¾t d×u nhau cïng ®i ®· mÊy mïa s−¬ng tuyÕt; GiËn kÎ gian kia chia rÏ hai ta, KhiÕn cho t«i vµ anh ph¶i buån th−¬ng m·i. Suèt ®êi ngay th¼ng l¹i kiªn c−êng, D×u d¾t nhau ®i mÊy tuyÕt s−¬ng; GiËn kÎ gian kia g©y c¸ch biÖt, Hai ta d»ng dÆc nçi buån th−¬ng. NAM TR¢N dÞch _______________ 1) SÜ ®Ých: phiªn ©m tiÕng Anh “stick”, cã nghÜa lµ chiÕc gËy (ND).

nhËt ký trong tï 397 Bµi 86 C«NG Lý BI BÊt cao diÖc bÊt viÔn, Phi ®Õ diÖc phi v−¬ng; TiÓu tiÓu nhÊt phiÕn th¹ch, NgËt lËp ®¹i ®¹o bµng; Nh©n lai nhÜ chØ thÞ, BÊt tÈu th¸c h−íng ph−¬ng; NhÜ cÊp nh©n chØ thÞ, §å lé chi ®o¶n tr−êng; NhÜ c«ng d· bÊt tiÓu, Nh©n nh©n bÊt nhÜ v−¬ng (vong). CéT C¢Y Sè Kh«ng cao còng kh«ng xa, Ch¼ng ®Õ còng ch¼ng v−¬ng; Mét phiÕn ®¸ nho nhá, §øng sõng s÷ng bªn ®−êng lín; Ng−êi nhê anh chØ lèi, §i kh«ng sai ph−¬ng h−íng; Anh chØ dÉn cho ng−êi, Con ®−êng ng¾n hay dµi; C«ng anh còng kh«ng nhá, Mäi ng−êi ch¼ng quªn anh.

398 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Ch¼ng cao còng ch¼ng xa, Kh«ng ®Õ còng kh«ng v−¬ng; Mét phiÕn ®¸ nho nhá, §øng sõng s÷ng bªn ®−êng; Ng−êi nhê anh chØ lèi, §i ®óng h−íng ®óng ph−¬ng; Anh chØ cho ng−êi biÕt, Nµo dÆm ng¾n, dÆm tr−êng; Mäi ng−êi nhí anh m·i, C«ng anh ch¼ng ph¶i th−êng. V¡N TRùC - V¡N PHôNG dÞch

nhËt ký trong tï 399 Bµi 87 T¢N D−¬NG NGôC TRUNG HµI 22-11 Oa...! Oa...! Oaa...! Gia ph¹ ®−¬ng binh cøu quèc gia; Së dÜ ng· niªn tµi b¸n tuÕ, YÕu ®¸o ngôc trung c¨n tr−íc ma. CH¸U BÐ TRONG NGôC T¢N D¦¥NG1) 22-11 Oa...! Oa...! Oaa...! Cha sî vµo lÝnh cøu n−íc nhµ; Cho nªn em võa ®−îc nöa tuæi, §· ph¶i vµo nhµ tï cïng mÑ. Oa...! Oa...! Oaa...! Cha sî sung qu©n cøu n−íc nhµ; Nªn nçi th©n em võa nöa tuæi, Ph¶i theo mÑ ®Õn ë nhµ pha. NAM TR¢N dÞch _______________ 1) T©n D−¬ng: tªn mét huyÖn thuéc tØnh Qu¶ng T©y, mét ®Þa ®iÓm trªn ®−êng bé tõ Nam Ninh ®i QuÕ L©m. Còng nh− bµi Tr−ng binh gia quyÕn, bµi nµy m−în lêi mét ch¸u nhá ®Ó ch©m biÕm lèi b¾t lÝnh cña chÝnh quyÒn T−ëng Giíi Th¹ch. V× kh«ng b¾t ®−îc chång vµo lÝnh, hä ®· bá tï ng−êi vî cïng víi con nhá (ND).

400 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Bµi 88 - 89 Ký NI Lç I Ng· phÊn ®Êu th× qu©n ho¹t ®éng, Qu©n nhËp ngôc th× ng· tró lung; V¹n lý dao dao vÞ kiÕn diÖn, ThÇn giao tù t¹i bÊt ng«n trung. II Ng· m«n tao phïng b¶n thÞ ®ång, BÊt ®ång ®Ých thÞ së tao phïng; Ng· c− h÷u gi¶ quyÒn linh lý, Qu©n t¹i cõu nh©n cèc trÊt trung.

nhËt ký trong tï 401 GöI N£Ru1) I Lóc t«i phÊn ®Êu, anh ho¹t ®éng, Lóc anh vµo ngôc, t«i ngåi tï; Mu«n dÆm xa x«i, ch−a tõng gÆp mÆt, Nh−ng mèi giao c¶m s©u xa ®· s½n trong chç kh«ng lêi. II C¶nh ngé cña chóng ta vèn gièng nhau, Nh−ng kh«ng gièng nhau l¹i còng lµ ë c¶nh ngé; T«i, trong nhµ tï cña ng−êi bÌ b¹n, Cßn anh, trong xiÒng xÝch cña kÎ thï. _______________ 1) Nªru: tøc S¬ri Giavah¸clan Nªru (1889-1964), mét chiÕn sÜ cña nÒn ®éc lËp Ên §é vµ lµ Thñ t−íng Ên §é tõ n¨m 1947 ®Õn n¨m 1964. T¸c gi¶ ®· gÆp cô th©n sinh ra Thñ t−íng Nªru, còng lµ mét chiÕn sÜ l·o thµnh, ë Héi nghÞ quèc tÕ chèng chiÕn tranh ®Õ quèc t¹i Brócxen, thñ ®« n−íc BØ, n¨m 1927 (ND).

402 Hå CHÝ MINH TOµN TËP I Khi t«i phÊn ®Êu, anh ho¹t ®éng, Anh ph¶i vµo lao, t«i ë tï; Mu«n dÆm xa vêi ch−a gÆp mÆt, Kh«ng lêi mµ vÉn c¶m th«ng nhau. II §«i ta c¶nh ngé vèn kh«ng kh¸c, C¶nh ngé giê ®©y kh¸c béi phÇn; T«i, chèn lao tï ng−êi b¹n h÷u, Anh, trong g«ng xÝch bän cõu nh©n. Hoµng trung th«ng dÞch

nhËt ký trong tï 403 Bµi 90 §¡NG QUANG PHÝ NhËp lung yÕu n¹p ®¨ng quang phÝ, QuÕ tÖ nh©n nh©n c¸c lôc nguyªn; Bé nhËp m«ng lung u ¸m ®Þa, Quang minh trÞ ®¾c lôc nguyªn tiÒn! TIÒN §ÌN Vµo tï ph¶i nép kho¶n tiÒn ®Ìn, TiÒn Qu¶ng T©y1) mçi ng−êi s¸u ®ång; B−íc vµo n¬i tèi t¨m mï mÞt, Sù quang minh ®¸ng gi¸ cã s¸u ®ång. Vµo lao ph¶i nép kho¶n tiÒn ®Ìn, TiÒn Qu¶ng T©y võa ®óng s¸u “nguyªn”; Vµo chç tèi t¨m mï mÞt Êy, Quang minh ®¸ng gi¸ bÊy nhiªu tiÒn. NAM TR¢N dÞch _______________ 1) TiÒn Qu¶ng T©y: nguyªn v¨n lµ \"QuÕ tÖ\", tøc tiÒn QuÕ. QuÕ lµ mét tªn kh¸c cña tØnh Qu¶ng T©y (ND).

404 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Bµi 91 NGôC TRUNG SINH HO¹T Mçi nh©n c¸c h÷u nhÊt ho¶ l«, §¹i ®¹i, tiÓu tiÓu kû c¸ oa; Chö ph¹n chö trµ hùu chö th¸i, Thµnh thiªn yªn ho¶ mét th× v«. SINH HO¹T TRONG Tï Mçi ng−êi ®Òu cã mét ho¶ lß, Vµ mÊy chiÕc nåi lín nhá; Thæi c¬m, ®un trµ, l¹i nÊu thøc ¨n, Suèt ngµy khãi löa kh«ng lóc nµo ngít. Ho¶ lß ai còng cã riªng råi, Nhá nhá, to to mÊy chiÕc nåi; C¬m, n−íc, rau, canh, ®un víi nÊu, Suèt ngµy khãi löa m·i kh«ng th«i. NAM TR¢N dÞch

nhËt ký trong tï 405 Bµi 92 QU¸CH TI£N SINH “B×nh thuû t−¬ng phïng”1), ®µm phiÕn kh¾c, Qu¸ch qu©n ®èi ng· thËm ©n cÇn; “TuyÕt trung tèng th¸n”2) tuy nhiªn thiÓu, ThÕ giíi nh−ng tån gi¸ chñng nh©n. TI£N SINH Hä QU¸CH “BÌo n−íc gÆp nhau”, chuyÖn trß chèc l¸t, B¸c Qu¸ch ®èi víi ta hÕt søc ©n cÇn; Nh÷ng ng−êi “trong tuyÕt cho than” tuy r»ng Ýt, Nh−ng trªn ®êi vÉn cßn nh÷ng ng−êi nh− thÕ. “GÆp nhau bÌo n−íc”, chuyÖn gÇn xa, ¤ng Qu¸ch ©n cÇn ®èi ®·i ta; “RÐt ®Õn cho than”, kh«ng mÊy kÎ, §êi nay ng−êi thÕ vÉn cßn mµ. NAM TR¢N - HUÖ CHI dÞch _______________ 1) “B×nh thuû t−¬ng phïng”: thµnh ng÷ Trung Quèc nghÜa lµ bÌo theo n−íc khi hîp khi tan. ý nãi nh÷ng ng−êi ch−a tõng quen biÕt bçng d−ng gÆp nhau (ND). 2) “TuyÕt trung tèng th¸n”: thµnh ng÷ Trung Quèc nghÜa lµ cho than s−ëi Êm trong nh÷ng ngµy tuyÕt r¬i. ý nãi gióp ®ì ng−êi kh¸c nh÷ng lóc ho¹n n¹n (ND).

406 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Bµi 93 M¹C BAN TR−ëNG Kh¶ng kh¸i T©n D−¬ng, M¹c ban tr−ëng, Gi¶i nang m·i ph¹n cÊp tï nh©n; V·n gian gi¶i ph−îc cÊp tha thôy, BÊt dông uy quyÒn, chØ dông ©n. TR¦ëNG BAN Hä M¹C Hµo hiÖp thay, tr−ëng ban hä M¹c ë T©n D−¬ng, Bá tiÒn tói mua c¬m cho tï nh©n; Tèi ®Õn cëi trãi cho hä ngñ, Kh«ng dïng uy quyÒn, chØ dïng ©n nghÜa. Tr−ëng ban hä M¹c ng−êi hµo hiÖp, Dèc tói mua c¬m gióp ph¹m nh©n; §ªm ®Õn cëi thõng cho hä ngñ, Ch¼ng dïng quyÒn thÕ, chØ dïng ©n. NAM TR¢N dÞch

nhËt ký trong tï 407 Bµi 94 THI£N GIANG NGôC 1-12 Lung ngo¹i lôc thËp cöu nh©n ¸ng, Lung trung ®Ých ¸ng bÊt tri sè; Giam phßng kh−íc t−îng bµo d−îc ®−êng, Hùu t−îng nhai th−îng m¹i ¸ng phè. NHµ LAO THI£N GIANG1) 1-12 Ngoµi lao s¸u m−¬i chÝn c¸i ang ng−êi2), Ang ë trong lao nhiÒu v« kÓ; Buång giam mµ l¹i gièng nhµ bµo chÕ thuèc, Ai còng gièng hÖt nh− cöa hµng b¸n ang ngoµi phè! Ngoµi lao s¸u chÝn chiÕc ang ng−êi, Chång chÊt trong lao biÕt mÊy m−¬i; Nhµ ngôc mµ nh− nhµ chÕ thuèc, Gäi lµ hµng chÜnh còng kh«ng sai. B¡NG THANH dÞch _______________ 1) Thiªn Giang: tªn mét huyÖn thuéc tØnh Qu¶ng T©y (ND). 2) Ang ng−êi: mét kiÓu ¸o quan. Qu¶ng T©y vµ mét sè tØnh phÝa Nam Trung Quèc cã tôc ch«n ng−êi, th−êng theo t− thÕ ngåi, vµo nh÷ng chiÕc ang (ND).

408 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Bµi 95 TH¸P Háa XA V·NG LAI T¢N Kû thËp nhËt lai lao tÈu lé, Kim thiªn ®¾c th¸p háa xa hµng (hµnh); Tuy nhiªn chØ ®¾c täa th¸n th−îng, TÊt c¸nh tû ®å bé phiªu l−¬ng (l−îng). §¸P XE LöA §I LAI T¢N1) MÊy chôc ngµy qua ®i bé mÖt nhoµi, H«m nay ®−îc ®¸p xe löa; Dï chØ ®−îc ngåi trªn ®èng than, Nh−ng so víi ®i bé cßn sang ch¸n! Cuèc bé mÊy m−¬i ngµy vÊt v¶, H«m nay ®−îc b−íc lªn xe háa; Dï r»ng chØ ngåi trªn ®èng than, Sang gÊp mÊy lÇn khi cuèc bé. §ç V¡N Hû - HUÖ CHI dÞch _______________ 1) Lai T©n: tªn mét huyÖn thuéc tØnh Qu¶ng T©y, mét ®Þa ®iÓm trªn ®−êng s¾t tõ Nam Ninh ®i QuÕ L©m (ND).

nhËt ký trong tï 409 Bµi 96 THA T−ëNG §µO NhÊt t©m chØ t−ëng tù do c¶nh, BiÒn mÖnh khiªu xa tha tÈu khai; Kh¶ tÝch tha bµo b¸n lý hö, Hùu bÞ c¶nh binh trãc håi lai! ANH ÊY MUèN TRèN Mét lßng chØ mong mái c¶nh tù do, LiÒu m¹ng nh¶y xuèng xe, anh Êy trèn; TiÕc thay, míi ch¹y chõng nöa dÆm, L¹i bÞ c¶nh binh b¾t ®em vÒ. Tù do anh Êy h»ng mong mái, LiÒu m¹ng ®©m nhµo nh¶y xuèng xe; Rñi qu¸ ch¹y ®©u chõng nöa dÆm, BÞ ngay c¶nh s¸t b¾t l«i vÒ! NAM TR¢N dÞch

410 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Bµi 97 LAI T¢N Giam phßng Ban tr−ëng thiªn thiªn ®æ, C¶nh tr−ëng tham th«n gi¶i ph¹m tiÒn; HuyÖn tr−ëng thiªu ®¨ng biÖn c«ng sù, Lai T©n y cùu th¸i b×nh thiªn. LAI T¢N Ban tr−ëng nhµ giam ngµy ngµy ®¸nh b¹c, C¶nh tr−ëng tham lam ¨n tiÒn ph¹m nh©n bÞ gi¶i; HuyÖn tr−ëng chong ®Ìn lµm viÖc c«ng, Lai T©n vÉn th¸i b×nh nh− x−a. Ban tr−ëng nhµ lao chuyªn ®¸nh b¹c, Gi¶i ng−êi, c¶nh tr−ëng kiÕm ¨n quanh; Chong ®Ìn, huyÖn tr−ëng lµm c«ng viÖc, Trêi ®Êt Lai T©n vÉn th¸i b×nh. NAM TR¢N dÞch

nhËt ký trong tï 411 Bµi 98 §¸O LIÔU CH¢U 9-12 Thiªn t©n v¹n khæ phi v« h¹n, Cöu nhËt ng« nh©n ®¸o LiÔu Ch©u; Håi cè b¸ch d− thiªn ¸c méng, TØnh lai diÖn th−îng ®íi d− sÇu. §ÕN LIÔU CH¢u1) 9-12 Mu«n cay ngh×n ®¾ng kh«ng ph¶i lµ v« h¹n, Ngµy mång chÝn, ta ®Õn LiÔu Ch©u; Ngo¶nh l¹i, h¬n tr¨m ngµy ¸c méng, TØnh ra, trªn mÆt cßn v−¬ng chót u sÇu. Mu«n cay ngh×n ®¾ng ®©u v« h¹n, Mång chÝn ta võa ®Õn LiÔu Ch©u; Ngo¶nh l¹i h¬n tr¨m ngµy ¸c méng, TØnh ra, trªn mÆt vÉn v−¬ng sÇu. NAM TR¢N dÞch _______________ 1) LiÔu Ch©u: mét thµnh phè cña tØnh Qu¶ng T©y, trªn ®−êng tõ Nam Ninh ®i QuÕ L©m (ND).

412 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Bµi 99 CöU BÊT §Ö GI¶I Khæ d−îc, b«i t−¬ng can c¸nh khæ, Nan quan, m¹t bé béi gian nan; Tr−ëng quan bé chØ c¸ch lý hö, Hµ cè tr−êng l−u ng· thö gian? GIAM L¢U KH¤NG §¦îC CHUYÓN ChÐn thuèc ®¾ng, lóc gÇn c¹n cµng ®¾ng, Cöa ¶i khã, ®Õn chÆng cuèi cµng khã kh¨n; Dinh tr−ëng quan chØ c¸ch chõng mét dÆm, Cí sao gi÷ m·i ta ë chèn nµy? Thuèc ®¾ng, c¹n liÒu cµng thÊy ®¾ng, §−êng gay, cuèi chÆng l¹i thªm gay; Dinh quan chØ c¸ch ®©y chõng dÆm, Sao m·i giam ta ë chèn nµy? NAM TR¢N dÞch

nhËt ký trong tï 413 Bµi 100 D¹ B¸N Thôy th× ®« t−îng thuÇn l−¬ng h¸n, TØnh hËu tµi ph©n thiÖn, ¸c nh©n; ThiÖn, ¸c nguyªn lai v« ®Þnh tÝnh, §a do gi¸o dôc ®Ých nguyªn nh©n. NöA §£M Lóc ngñ, mäi ng−êi ®Òu cã vÎ thuÇn hËu, TØnh dËy, míi ph©n biÖt râ ng−êi thiÖn kÎ ¸c; ThiÖn, ¸c vèn ch¼ng ph¶i lµ b¶n tÝnh cè h÷u, PhÇn lín ®Òu do gi¸o dôc mµ nªn. Ngñ th× ai còng nh− l−¬ng thiÖn, TØnh dËy ph©n ra kÎ d÷, hiÒn; HiÒn, d÷ ph¶i ®©u lµ tÝnh s½n, PhÇn nhiÒu do gi¸o dôc mµ nªn. NAM TR¢N dÞch

414 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Bµi 101 LIÔU CH¢U NGôC1) NHµ NGôC LIÔU CH¢U _______________ 1) Trong nguyªn b¶n, bµi th¬ nµy chØ cã ®Çu ®Ò, kh«ng cã th¬ (ND).

nhËt ký trong tï 415 Bµi 102 §¸O TR−ëNG QUAN Bé T−ëng gi¸ nan quan thÞ tèi hËu, Tù do nhËt tö kho¸i lai l©m; Na tri hoµn h÷u nan quan t¹i: Ng· mÉn −ng cai gi¶i QuÕ L©m. §ÕN DINH TR¦ëNG QUAN T−ëng r»ng cöa ¶i khã kh¨n nµy lµ cuèi cïng, Ngµy tù do ®ang ®Õn nhanh; Ngê ®©u cßn cöa ¶i khã kh¨n n÷a: Chóng t«i cßn bÞ gi¶i ®i QuÕ L©m1). T−ëng qua cöa ¶i nµy lµ hÕt, Ngµy tù do ©u còng ch¼ng chÇy; Nµo biÕt gian nan cßn ¶i n÷a: QuÕ L©m cßn ph¶i gi¶i ®i ngay. NAM TR¢N dÞch _______________ 1) QuÕ L©m: thñ phñ cña tØnh Qu¶ng T©y (ND).

416 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Bµi 103 Tø C¸ NGUYÖT LIÔU “NhÊt nhËt tï, thiªn thu t¹i ngo¹i”, Cæ nh©n chi tho¹i bÊt sai ngoa! Tø nguyÖt phi nh©n lo¹i sinh ho¹t, Sö d− tiÒu tôy thËp niªn ®a. Nh©n vÞ: Tø nguyÖt ngËt bÊt b·o, Tø nguyÖt thôy bÊt h¶o, Tø nguyÖt bÊt ho¸n y, Tø nguyÖt bÊt tÈy t¶o. Së dÜ: L¹c liÔu nhÊt chÝch nha, Ph¸t b¹ch liÔu høa ®a, H¾c sÊu t−îng ng· quû, Toµn th©n thÞ l¹i sa. H¹nh nhi: Tr× cöu hoµ nhÉn n¹i, BÊt kh¼ng tho¸i nhÊt ph©n, VËt chÊt tuy thèng khæ, BÊt ®éng dao tinh thÇn...

nhËt ký trong tï 417 BèN TH¸NG RåI “Mét ngµy tï ngh×n thu ë ngoµi”, Lêi nãi ng−êi x−a thùc kh«ng sai; Sèng ch¼ng ra ng−êi võa bèn th¸ng, KhiÕn m×nh tiÒu tuþ cßn h¬n m−êi n¨m. Bëi v×: Bèn th¸ng ¨n kh«ng no, Bèn th¸ng ngñ kh«ng yªn, Bèn th¸ng kh«ng thay ¸o, Bèn th¸ng kh«ng t¾m röa. Cho nªn: Rông mÊt mét chiÕc r¨ng, Tãc b¹c ®i nhiÒu, GÇy ®en nh− quû ®ãi, GhÎ lë kh¾p th©n m×nh, May sao: Kiªn tr× vµ nhÉn n¹i, Kh«ng chÞu lïi mét ph©n, VËt chÊt tuy ®au khæ, Kh«ng nao nóng tinh thÇn.

418 Hå CHÝ MINH TOµN TËP “Mét ngµy tï, ngh×n thu ë ngoµi”, Lêi nãi ng−êi x−a ®©u cã sai; Sèng kh¸c loµi ng−êi võa bèn th¸ng, TiÒu tuþ cßn h¬n m−êi n¨m trêi. Bëi v×: Bèn th¸ng c¬m kh«ng no, Bèn th¸ng ®ªm thiÕu ngñ, Bèn th¸ng ¸o kh«ng thay, Bèn th¸ng kh«ng giÆt giò. Cho nªn: R¨ng rông mÊt mét chiÕc, Tãc b¹c thªm mÊy phÇn, GÇy ®en nh− quû ®ãi, GhÎ lë mäc ®Çy th©n. May mµ: Kiªn tr× vµ nhÉn n¹i, Kh«ng chÞu lïi mét ph©n, VËt chÊt tuy ®au khæ, Kh«ng nao nóng tinh thÇn. NAM TR¢N dÞch

nhËt ký trong tï 419 Bµi 104 BÖNH TRäNG Ngo¹i c¶m Hoa thiªn t©n l·nh nhiÖt, Néi th−¬ng ViÖt ®Þa cùu s¬n hµ1); Ngôc trung h¹i bÖnh ch©n t©n khæ, B¶n −ng thèng khèc kh−íc cuång ca. èM NÆNG Bªn ngoµi, c¶m v× sù nãng l¹nh míi thay ®æi cña trêi Hoa, Bªn trong, ®au v× non s«ng x−a cña ®Êt ViÖt; Trong tï m¾c bÖnh thùc ®¾ng cay, LÏ ra ph¶i khãc rßng mµ ta cø h¸t ngao! “Ngo¹i c¶m” trêi Hoa c¬n nãng l¹nh, “Néi th−¬ng” ®Êt ViÖt c¶nh lÇm than; ë tï m¾c bÖnh cµng cay ®¾ng, §¸ng khãc mµ ta cø h¸t trµn! NAM TR¢N dÞch _______________ 1) Hai c©u ®Çu bµi nµy dùa vµo hai c©u: “Ngo¹i c¶m H¸n gia t©n vò lé, Néi th−¬ng Hµn quèc cùu s¬n hµ”. trong bµi Tr−¬ng L−¬ng tè ®a bÖnh cña Hoµng Phan Th¸i, tøc §Çu xø Th¸i, mét nhµ nho ë huyÖn Nghi Léc (NghÖ An), chèng triÒu ®×nh phong kiÕn nhµ NguyÔn, bÞ xö tö thêi Tù §øc (ND).

420 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Bµi 105 §¸O QUÕ L¢M QuÕ L©m v« quÕ diÖc v« l©m, ChØ kiÕn s¬n cao d÷ thuû th©m; Dung Êm giam phßng ch©n kh¶ ph¹, B¹ch thiªn h¾c h¾c, d¹ trÇm trÇm. §ÕN QUÕ L¢M QuÕ L©m kh«ng quÕ còng kh«ng rõng, ChØ thÊy nói cao vµ s«ng s©u; C©y ®a rñ bãng xuèng buång giam, thùc ®¸ng sî, Ban ngµy th× sÇm tèi, ban ®ªm th× im l×m. QuÕ L©m kh«ng quÕ, kh«ng rõng, S«ng s©u th¨m th¼m, trËp trïng nói cao; Bãng ®a ®Ì nÆng nhµ lao, §ªm sao lÆng ng¾t, ngµy sao tèi sÇm! NAM TR¢N dÞch B¶n dÞch kh¸c: QuÕ L©m, kh«ng quÕ, cã rõng ®©u, ChØ thÊy non cao lÉn n−íc s©u; Ngôc d−íi bãng ®a ghª sî thùc, Ngµy th× ¶m ®¹m, tèi u sÇu! XU¢N DIÖU - §ç V¡N Hû dÞch

nhËt ký trong tï 421 Bµi 106 NHËP LUNG TIÒN S¬ lai yÕu n¹p nhËp lung tiÒn, ChÝ thiÓu nh−ng tu ngò thËp nguyªn; Th¶ng nhÜ v« tiÒn bÊt n¨ng n¹p, NhÜ t−¬ng bé bé bØnh ma phiÒn. TIÒN VµO NHµ GIAM Míi ®Õn, ph¶i nép kho¶n tiÒn vµo nhµ lao, Ýt nhÊt còng n¨m m−¬i ®ång; NÕu anh kh«ng cã tiÒn, kh«ng nép ®−îc, Mçi b−íc ®i anh sÏ gÆp chuyÖn r¾c rèi. Míi ®Õn nhµ giam ph¶i nép tiÒn, LÖ th−êng Ýt nhÊt n¨m m−¬i “nguyªn”! NÕu anh kh«ng cã tiÒn ®em nép, Mçi b−íc anh ®i, mét b−íc phiÒn. NAM TR¢N dÞch

422 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Bµi 107 ?! Kh«ng kh«ng khæ liÔu tø thËp thiªn, Tø thËp thiªn khæ bÊt th¨ng nghiªn (ng«n); HiÖn t¹i hùu yÕu gi¶i ph¶n LiÔu, Ch©n thÞ linh nh©n muén hùu phiÒn. ?! Cùc khæ kh«ng ®©u mÊt bèn m−¬i ngµy råi, Bèn m−¬i ngµy khæ kh«ng nãi xiÕt; Nay l¹i ph¶i gi¶i trë vÒ LiÔu Ch©u, Thùc khiÕn cho ng−êi ta bùc béi l¹i buån phiÒn. Kh«ng ®©u khæ ®· bèn m−¬i ngµy, Bèn chôc ngµy qua xiÕt ®äa ®µy; Nay l¹i gi¶i vÒ ch©u LiÔu n÷a, KhiÕn ng−êi ®· bùc l¹i buån thay! §ç V¡N Hû dÞch

nhËt ký trong tï 423 Bµi 108 ? LiÔu Ch©u, QuÕ L©m hùu LiÔu Ch©u, DÞch lai dÞch khø, t−îng b× cÇu; Hµm oan ®¹p biÕn Qu¶ng T©y ®Þa, BÊt tri gi¶i ®¸o kû thêi h−u? ? LiÔu Ch©u, QuÕ L©m l¹i LiÔu Ch©u, §¸ qua ®¸ l¹i nh− qu¶ bãng da; NgËm oan ®i kh¾p ®Êt Qu¶ng T©y, Kh«ng biÕt gi¶i ®Õn bao giê míi th«i? LiÔu Ch©u, QuÕ L©m l¹i LiÔu Ch©u, §¸ qua ®¸ l¹i, bãng chuyÒn nhau; Qu¶ng T©y ®i kh¾p, lßng oan øc, Gi¶i ®Õn bao giê, gi¶i tíi ®©u? NAM TR¢N dÞch

424 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Bµi 109 §¸O §Ö Tø CHIÕN KHU CHÝNH TRÞ Bé Gi¶i qu¸ Qu¶ng T©y thËp tam huyÖn, Tró liÔu thËp b¸t c¸ giam phßng; ThÝ vÊn d− së ph¹m hµ téi? Téi t¹i vÞ d©n téc tËn trung! §ÕN CôC CHÝNH TRÞ CHIÕN KHU IV1) Gi¶i kh¾p m−êi ba huyÖn tØnh Qu¶ng T©y, Dõng ch©n qua m−êi t¸m nhµ lao; Thö hái ta ph¹m téi g×? Téi tËn trung víi d©n téc! Qu¶ng T©y gi¶i kh¾p m−êi ba huyÖn, M−êi t¸m nhµ lao ®· ë qua; Ph¹m téi g× ®©y? Ta thö hái, Téi trung víi n−íc, víi d©n µ? NAM TR¢N dÞch _______________ 1) Côc chÝnh trÞ nµy ®ãng ë LiÔu Ch©u, lµ mét trung t©m qu©n sù cña T−ëng Giíi Th¹ch ë Qu¶ng T©y lóc ®ã (ND).

nhËt ký trong tï 425 Bµi 110 CHÝNH TRÞ Bé CÊM BÕ THÊT NhÞ xÝch1) kho¸t hÒ tam xÝch tr−êng, Tø nh©n tró thö nhËt bµng hoµng; YÕu th©n th©n c−íc d· bÊt kh¶, Nh©n vÞ ®a nh©n, thiÓu ®Þa ph−¬ng. NHµ GIAM CñA CôC CHÝNH TRÞ Hai th−íc réng vµ ba th−íc dµi, Bèn ng−êi suèt ngµy quanh quÈn trong ®ã; Muèn duçi ch©n mét tý còng kh«ng ®−îc, Bëi ng−êi ®«ng mµ ®Êt l¹i hÑp. _______________ 1) Nguyªn b¶n lµ ch÷ xÝch, mét ®¬n vÞ ®o chiÒu dµi cña Anh, t−¬ng ®−¬ng víi 0,305m. B¶n cña ViÖn V¨n häc trong lÇn xuÊt b¶n tr−íc viÕt lµ xÝch, ®¬n vÞ ®o chiÒu dµi cña Trung Quèc, t−¬ng ®−¬ng 0,31m, còng gÇn b»ng xÝch Anh. NÕu theo nh÷ng con sè nµy th× diÖn tÝch phßng giam chØ réng chõng h¬n nöa mÐt vu«ng (0,305 x 3 x 0,305 x 2 = 0,56). Cã lÏ kh«ng cã mét lo¹i cÊm bÕ thÊt nµo nhá ®Õn nh− vËy. Chóng t«i ®o¸n t¸c gi¶ dïng ch÷ xÝch ®Ó chØ c«ng xÝch, tøc mÐt (mÌtre), nªn chóng t«i t¹m dÞch lµ th−íc. Xµ lim réng 6m2 còng lµ lo¹i th−êng thÊy.

426 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Ba th−íc chiÒu dµi hai th−íc réng, Bèn ng−êi chen chóc ë bªn trong; Duçi ch©n mét tý còng kh«ng thÓ, Nhµ hÑp mµ ng−êi l¹i qu¸ ®«ng. HUÖ CHI dÞch B¶n dÞch kh¸c: Hai th−íc réng, ba th−íc dµi, Ngµy ®ªm luÈn quÈn bèn ng−êi tï nh©n; Mái ch©n, kh«ng chç duçi ch©n, Ng−êi ®«ng, phßng hÑp, khã phÇn trë xoay. KH¦¥NG H÷U DôNG dÞch

nhËt ký trong tï 427 Bµi 111 M«NG −U §·I NgËt c©u ph¹n th¸i, thôy c©u chiªn, Hùu cÊp linh tiÒn m·i b¸o, yªn; Chñ nhiÖm L−¬ng c«ng −u ®·i ng·, Ng· t©m c¶m khÝch bÊt th¨ng nghiªn (ng«n). §¦îC ¦U §·I ¡n ®ñ c¬m rau, ngñ ®ñ ch¨n ®¾p, L¹i cho tiÒn mua b¸o, mua thuèc hót; Chñ nhiÖm hä L−¬ng −u ®·i ta, Lßng ta c¶m kÝch kh«ng thÓ nãi xiÕt. ¡n cã c¬m rau, ngñ cã mÒn, B¸o xem, thuèc hót: cÊp cho tiÒn; ¤ng L−¬ng chñ nhiÖm ®·i ta hËu, C¶m kÝch lßng ta, nãi ch¼ng nªn. HUÖ CHI dÞch

428 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Bµi 112 TRI£U C¶NH Th¸i d−¬ng mçi t¶o tßng s¬n th−îng ChiÕu ®¾c toµn s¬n xø xø hång; ChØ vÞ lung tiÒn h÷u h¾c ¶nh, Th¸i d−¬ng vÞ chiÕu ®¸o lung trung. C¶NH BUæI SíM Mçi buæi sím, mÆt trêi nh« lªn tõ ®Ønh nói, ChiÕu kh¾p nói, n¬i nµo còng ®á rùc; ChØ v× tr−íc nhµ tï cã bãng ®en, MÆt trêi ch−a räi ®−îc vµo trong ngôc. §Çu non sím sím vÇng d−¬ng mäc, Kh¾p nói n¬i n¬i rùc ¸nh hång; ChØ bëi tr−íc lao cßn bãng tèi, MÆt trêi ch−a räi thÊu vµo trong. NAM TR¢N dÞch

nhËt ký trong tï 429 Bµi 113 THANH MINH1) Thanh minh thêi tiÕt vò ph©n ph©n, Lung lý tï nh©n giôc ®o¹n hån; T¸ vÊn tù do hµ xø h÷u? VÖ binh dao chØ biÖn c«ng m«n. TIÕT THANH MINH TiÕt thanh minh m−a phïn dµy h¹t, Trong ngôc, ng−êi tï buån ®øt ruét; ¦ím hái: n¬i nµo cã tù do? LÝnh g¸c chØ tay vÒ phÝa xa: cöa c«ng ®−êng. _______________ 1) Bµi nµy dùa theo mét bµi th¬ næi tiÕng cña §ç Môc ®êi §−êng: Thanh minh thêi tiÕt vò ph©n ph©n, Lé th−îng hµnh nh©n dôc ®o¹n hån; T¸ vÊn töu gia hµ xø h÷u? Môc ®ång dao chØ H¹nh Hoa th«n. NghÜa lµ: TiÕt thanh minh m−a phïn lÊt phÊt, Trªn ®−êng ng−êi ®i buån ®øt ruét; ¦ím hái n¬i nµo cã qu¸n r−îu? TrÎ ch¨n tr©u chØ tay vÒ phÝa xa: th«n H¹nh Hoa.

430 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Thanh minh lÊt phÊt m−a phïn, Tï nh©n nghe thÊm nçi buån xãt xa; Tù do, thö hái ®©u lµ? LÝnh canh trá lèi th¼ng ra c«ng ®−êng. NAM TR¢N dÞch B¶n dÞch kh¸c: Thanh minh, m−a bôi mÞt mï r¬i, Trong ngôc, tï nh©n d¹ rèi bêi; ¦ím hái: tù do ®©u cã ®−îc? LÝnh canh xa trá cöa quan ngåi. HUÖ CHI dÞch

nhËt ký trong tï 431 Bµi 114 V·N C¶NH Mai kh«i hoa khai hoa hùu t¹, Hoa khai hoa t¹ l−ìng v« t×nh; Hoa h−¬ng thÊu nhËp lung m«n lý, H−íng t¹i lung nh©n tè bÊt b×nh. C¶NH CHIÒU H¤M Hoa hång në hoa hång l¹i tµn, Hoa në hoa tµn ®Òu v« t×nh; H−¬ng th¬m bay vµo thÊu trong ngôc, Tíi kÓ víi ng−êi trong ngôc nçi bÊt b×nh. Hoa hång në hoa hång l¹i rông, Hoa tµn, hoa në còng v« t×nh; H−¬ng hoa bay thÊu vµo trong ngôc, KÓ víi tï nh©n nçi bÊt b×nh. NAM TR¢N dÞch

432 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Bµi 115 NGò KHOA TR−ëNG, HOµNG KHOA VI£N Ngò khoa tr−ëng d÷ Hoµng khoa viªn, L−ìng nhÞ kiÕn ng· th¸i kh¶ liªn; ¢n cÇn uû vÊn hoµ bang trî, Gi¸ t−îng ®«ng hµn ngé no·n thiªn. KHOA TR¦ëNG Hä NGò, KHOA VI£N Hä HOµNG Khoa tr−ëng hä Ngò vµ khoa viªn hä Hoµng, Hai ng−êi ®Õn th¨m thÊy t×nh c¶nh cña ta rÊt ®¸ng th−¬ng; ¢n cÇn th¨m hái vµ gióp ®ì, ThËt gièng nh− mïa ®«ng rÐt m−ít gÆp ®−îc ngµy n¾ng Êm. Hä Ngò tr−ëng khoa víi hä Hoµng, ThÊy ta cïng cùc ®éng lßng th−¬ng; ¢n cÇn th¨m hái vµ c−u gióp, Nh− n¾ng bõng lªn gi÷a gi¸ s−¬ng. HUÖ CHI dÞch

nhËt ký trong tï 433 Bµi 116 H¹N CHÕ Mét h÷u tù do ch©n thèng khæ, XuÊt cung d· bÞ nh©n chÕ tµi; Khai lung chi th× ®ç bÊt thèng, §ç thèng chi th× lung bÊt khai. BÞ H¹N CHÕ Kh«ng cã tù do thùc thèng khæ, §Õn chuyÖn ®i tiªu còng bÞ ng−êi h¹n chÕ; Lóc më cöa ngôc, bông kh«ng ®au, §Õn lóc bông ®au, ngôc kh«ng më. §au khæ chi b»ng mÊt tù do, §Õn buån ®i Øa còng kh«ng cho; Cöa tï khi më, kh«ng ®au bông, §au bông th× kh«ng më cöa tï. NAM TR¢N dÞch

434 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Bµi 117 D−¬NG §µO BÖNH TRäNG V« ®oan b×nh ®Þa khëi ba ®µo, Tèng nhÜ D−¬ng §µo nhËp täa lao; “Thµnh ho¶ tr× ng−” kham h¹o th¸n, Nhi kim nhÜ hùu kh¸i thµnh lao. D¦¥NG §µo1) èM NÆNG Kh«ng d−ng ®Êt b»ng bçng næi sãng, §−a anh, D−¬ng §µo, vµo ngåi tï; “Ch¸y thµnh v¹ l©y”, ®¸ng thë than biÕt mÊy, Mµ nay, anh l¹i m¾c chøng lao. Sãng dËy ®Êt b»ng hái cí sao, §Èy anh vµo ngôc, anh D−¬ng §µo; Ch¸y thµnh l©y v¹, buån kh«n xiÕt, Nay l¹i th−¬ng anh m¾c chøng lao. HOµNG TRUNG TH¤NG dÞch _______________ 1) D−¬ng §µo: mét n«ng d©n ë biªn giíi Qu¶ng T©y, dÉn ®−êng cho Hå ChÝ Minh, bÞ b¾t vµ bÞ giam cÇm cïng víi Ng−êi. Sau khi Hå ChÝ Minh ra tï ®−îc Ýt l©u, «ng còng ®−îc ra tï vµ chÕt t¹i LiÔu Ch©u v× bÖnh lao. Hå ChÝ Minh rÊt th−¬ng tiÕc, coi nh− anh em. Th¸ng 8-1963, Hå Chñ tÞch ®· mêi b¶y vÞ cã c«ng gióp ®ì c¸ch m¹ng ViÖt Nam ë hai huyÖn TÜnh T©y vµ Na Pha (Qu¶ng T©y) sang th¨m n−íc ta, trong ®ã cã D−¬ng Th¾ng C−êng, em ruét D−¬ng §µo (BT).

nhËt ký trong tï 435 Bµi 118 BÊT MI£N D¹ Mang mang tr−êng d¹ bÊt n¨ng miªn, Ng· tè tï thi b¸ch kû thiªn; Tè liÔu nhÊt thiªn th−êng c¸c bót, Tßng lung m«n väng tù do thiªn. §£M KH¤NG NGñ §ªm dµi mªnh mang kh«ng ngñ ®−îc, Ta lµm th¬ tï ®· h¬n tr¨m bµi; Lµm xong mçi bµi th−êng g¸c bót, Tr«ng qua cöa tï, ngãng trêi tù do. N¨m canh thao thøc kh«ng n»m, Th¬ tï ta viÕt h¬n tr¨m bµi råi; Xong bµi, g¸c bót nghØ ng¬i, Nhßm qua cöa ngôc, ngãng trêi tù do. NAM TR¢N dÞch B¶n dÞch kh¸c: Th¨m th¼m ®ªm dµi kh«ng ngñ ®−îc, Trong tï viÕt ®· tr¨m bµi th¬; Mçi bµi viÕt ®o¹n, ta dõng bót, Cöa ngôc nh×n ra: trêi tù do! HUÖ CHI dÞch

436 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Bµi 119 CöU Vò Cöu thiªn h¹ vò, nhÊt thiªn t×nh, Kh¶ hËn thiªn c«ng mét h÷u t×nh! Hµi ph¸, lé nª, « liÔu c−íc, Nh−ng tu nç lùc h−íng tiÒn hµnh. M¦A L¢U ChÝn ngµy m−a, mét ngµy t¹nh, §¸ng giËn «ng trêi thËt v« t×nh! Giµy r¸ch, ®−êng lÇy, lÊm c¶ ch©n, Nh−ng vÉn ph¶i g¾ng søc ®i lªn phÝa tr−íc. Mét ngµy höng n¾ng, chÝn ngµy m−a, Trêi thËt v« t×nh, ®¸ng giËn ch−a! Giµy r¸ch, ®−êng lÇy, ch©n lÊm l¸p, VÉn cßn dÊn b−íc dÆm ®−êng xa. NAM TR¢N dÞch

nhËt ký trong tï 437 Bµi 120 TÝch Quang ¢m Th−¬ng thiªn h÷u ý táa anh hïng, B¸t nguyÖt tiªu ma cèc trÊt trung; XÝch bÝch thèn ©m ch©n kh¶ tÝch, BÊt tri hµ nhËt xuÊt lao lung1). TiÕc ngµy giê Trêi xanh cè ý h·m anh hïng T¸m th¸ng ®· mßn mái trong chèn g«ng cïm; TÊc bãng ngh×n vµng, thËt ®¸ng tiÕc, Ch¼ng biÕt ngµy nµo tho¸t khái vßng lao tï? Trêi xanh cè ý h·m anh hïng, Cïm xÝch tiªu ma t¸m th¸ng rßng; TÊc bãng ngh×n vµng, ®au xãt thùc, Bao giê tho¸t khái chèn lao lung? Nam Tr©n dÞch _______________ 1) C©u th¬ nµy lÊy tõ mét c©u trong bµi th¬ næi tiÕng ChÝ thµnh th«ng th¸nh cña nhµ chÝ sÜ Phan Chu Trinh lµm n¨m 1905, nh»m thøc tØnh sÜ phu h−ëng øng phong trµo Duy T©n cøu n−íc (ND).