Hồ Chí Minh toàn tập - Tập 1

214 Hå CHÝ MINH TOµN TËP 3) yªu cÇu Ban nghiªn cøu thuéc ®Þa cung cÊp tµi liÖu cho ph©n bé thuéc ®Þa vµ cø hai hoÆc ba th¸ng mét, b¸o c¸o c«ng t¸c cña m×nh víi ph©n bé; 4) ë nh÷ng n¬i ®· thµnh lËp ph©n bé thuéc ®Þa th× khuyÕn khÝch c¸c ph©n bé nµy t¨ng c−êng c«ng t¸c tuyªn truyÒn vµ tuyÓn thªm ng−êi b¶n xø; 5) trªn tÊt c¶ b¸o chÝ cña §¶ng, më mét môc viÕt vÒ thuéc ®Þa ®Ó lµm cho ®éc gi¶ lµm quen víi c¸c vÊn ®Ò thuéc ®Þa; 6) nãi ®Õn c¸c thuéc ®Þa trong hÕt th¶y c¸c ®¹i héi, mÝt tinh hoÆc héi nghÞ cña §¶ng; 7) cö c¸c nghÞ sÜ ®i th¨m c¸c thuéc ®Þa, mçi khi nÒn tµi chÝnh cña §¶ng cho phÐp; 8) tæ chøc nh÷ng nghiÖp ®oµn hoÆc thµnh lËp c¸c nhãm t−¬ng tù ë c¸c thuéc ®Þa. M¸txc¬va, th¸ng 7 n¨m 1923 NguyÔn ¸i Quèc Tµi liÖu viÕt tay, tiÕng Ph¸p, l−u t¹i Côc L−u tr÷ V¨n phßng Trung −¬ng §¶ng.

215 TÖ ®éc ®o¸n ë §«ng D−¬ng - Ng−êi ®−îc b¶o hé vµ ng−êi ®i b¶o hé ¤ng CÈm §µ L¹t (Trung Kú) cã mét c¸ch hiÓu vai trß khai ho¸ cña m×nh ®Õn lµ hay. Mét h«m, ng−êi céng t¸c rÊt xøng cña «ng Xar« nµy cÇn ®Õn v¸n gç. ¤ng ta sai ng−êi ®Õn kiÕm v¸n ë nhµ mét ng−êi b¶n xø lµm nghÒ bu«n b¸n. Nhµ bu«n nµy ®ßi ph¶i tr¶ tiÒn råi míi ®−îc mang hµng ®i. Nghe lêi yªu cÇu nµy, «ng CÈm næi giËn, ph¸i ngay lùc l−îng vò trang ®Õn víi nghiªm lÖnh lµ dï \"sèng hay chÕt\" còng ph¶i b¾t cho ®−îc tªn An Nam ®ã vÒ së. §Ó tr¸nh c¬n giËn cña vÞ ®¹i diÖn cho n−íc b¶o hé, nhµ bu«n kh«ng kÓ g× ®ang èm còng ®µnh ph¶i bá c¶ nhµ cöa, quª h−¬ng l¸nh sang tØnh kh¸c. Mét thÇy thuèc ng−êi ¢u chøng kiÕn tÊn trß kÓ trªn ®· can thiÖp ®Ó bªnh vùc nhµ bu«n b¶n xø. Vô can thiÖp \"ch−íng tai gai m¾t\" nµy lµm cho viªn thÇy thuèc bÞ ®æi ®i, bÞ ®µy lªn Kon Tum, mét n¬i n−íc ®éc mµ ng−êi ¢u rÊt sî. ChÝnh ®Êy lµ n¬i mµ viªn thÇy thuèc ®ã ®ang ®Òn c¸i téi th©n ng−êi b¶n xø cña «ng. Trong khi Êy th× bän §¸cl¬, B«®oanh vÉn ung dung phÌ phìn trong vinh dù vµ kho¸i l¹c. KÎ m¾c c¸i téi xóc ph¹m uy tÝn kÓ trªn lµ b¸c sÜ H«ngxtarich. Chóng t«i xin tá tÊm c¶m t×nh cña chóng t«i ®èi víi «ng Êy. Cßn nhµ bu«n An Nam th× sau ra sao? Anh ta bÞ ghi tªn vµo sæ nh÷ng ng−êi bÞ t×nh nghi, liÖt vµo h¹ng \"chèng T©y\", vµo sè nh÷ng kÎ cÇn theo dâi. Mét bÇy mËt th¸m Ph¸p vµ An Nam b¸m riÕt theo

216 Hå CHÝ MINH TOµN TËP gãt anh ta. NhiÖm vô cña bän nµy lµ ghi tõng giê tõng phót mäi hµnh ®éng cö chØ cña anh ta, vµ t« ®en tÊt c¶ mäi ý ®Þnh cña anh. C«ng cuéc theo dâi nµy ®−îc tiÕn hµnh mét c¸ch kh¸ lé liÔu ®Ó lµm cho b¹n bÌ quen thuéc cña ng−êi An Nam nµy ph¶i chïn l¹i kh«ng d¸m lai v·ng nhµ anh n÷a, ®Õn nçi ®êi sèng cña anh trë nªn hÕt søc khã kh¨n. BÊt cø thÕ nµo còng kh«ng mét ng−êi b¶n xø nµo d¸m ®Õn nhµ anh. Hoµn toµn bÞ c« lËp víi ®ång bµo cña m×nh, nhµ bu«n nµy chØ cßn cã hai con ®−êng: hoÆc ®i ¨n c−íp, hoÆc ®i ¨n mµy. Nh−ng c¸i nghÒ thø hai nµy cã thÓ l¹i lµm cho anh cµng ®¸ng kh¶ nghi h¬n v× kiÕp sèng lang thang. NguyÔn ¸i Quèc B¸o Le Paria, sè 16, th¸ng 7-1923.

217 ¸ch ¸p bøc kh«ng tõ mét chñng téc nµo V«rèpxki, ph¸i viªn cña n−íc Nga c«ng n«ng ®· bÞ bän ph¸t xÝt ¸m s¸t ë Thôy SÜ. Kh«ng mét ph¸i viªn nµo cña c¸c c−êng quèc rÊt v¨n minh vµ rÊt sïng ®¹o Thiªn chóa ®ang häp ë L«dann¬ h¹ cè ®i ®−a ®¸m. ChØ cã ph¸i ®oµn Thæ NhÜ Kú do IxmÕt Pasa dÉn ®Çu ®· ®Õn nghiªng m×nh tr−íc thi hµi ng−êi bÞ s¸t h¹i. Ben Ra®ia, mét c«ng nh©n, quª ë Tuynidi ®· bÞ c¶nh s¸t giÕt ë Pari ngµy 1 th¸ng 5. C¸c tæ chøc c«ng nh©n ë Pari ®· tæ chøc mét ®¸m tang lín. Hµng mÊy ngh×n c«ng nh©n ®· nghØ viÖc ngµy h«m ®ã ®Ó ®i ®−a ng−êi ®ång chÝ b¶n xø cña m×nh tíi n¬i an nghØ cuèi cïng. TÊt c¶ nh÷ng liÖt sÜ cña giai cÊp c«ng nh©n, ng−êi ë L«dann¬ còng nh− ë Pari, nh÷ng ng−êi Havr¬ còng nh− nh÷ng ng−êi ë M¸ctinÝch, ®Òu lµ nh÷ng n¹n nh©n cña mét kÎ giÕt ng−êi: chñ nghÜa t− b¶n quèc tÕ. Vµ h−¬ng hån cña nh÷ng ng−êi bÞ hy sinh nµy lu«n t×m thÊy nguån an ñi cao c¶ nhÊt ë lßng tin vµo sù nghiÖp gi¶i phãng nh÷ng anh em cña hä bÞ ¸p bøc - kh«ng ph©n biÖt chñng téc hay xø së. Sau nh÷ng bµi häc ®au ®ín nµy, nh÷ng ng−êi bÞ ¸p bøc ë tÊt c¶ c¸c n−íc h¼n ph¶i hiÓu ®©u lµ nh÷ng ng−êi anh em thËt sù vµ ®©u lµ kÎ thï cña hä. NguyÔn ¸i Quèc B¸o Le Paria, sè 17, th¸ng 8-1923.

218 §éi qu©n chèng c¸ch m¹ng Chóng ta ®Òu biÕt r»ng sù tranh giµnh thuéc ®Þa lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh cña chiÕn tranh ®Õ quèc chñ nghÜa n¨m 1914-1918. §iÒu mµ tÊt c¶ nh÷ng ng−êi Ph¸p ®Òu kh«ng thÓ kh«ng biÕt ®Õn lµ viÖc ®−a nh÷ng ®éi qu©n viÔn chinh sang c¸c thuéc ®Þa ®· lµm cho d©n sè gi¶m sót mét c¸ch trÇm träng mµ hiÖn nay ®Êt n−íc hä ®ang ph¶i chÞu ®ùng. NÕu ®äc c¸c b¶n thèng kª nh÷ng sù tæn thÊt qu©n sù vÒ ng−êi chÕt vµ bÞ th−¬ng ë c¸c thuéc ®Þa, th× ng−êi ta sÏ ph¶i kinh khñng vÒ sù hao hôt mµ nh÷ng sù tæn thÊt ®ã ®· g©y ra cho mét d©n sè ®ang mçi ngµy mét gi¶m sót nh− d©n sè n−íc Ph¸p. Tõ th¸ng 1 ®Õn th¸ng 6-1923, riªng ë Marèc còng ®· cã 840 binh lÝnh bÞ giÕt hay bÞ th−¬ng ®Ó mang l¹i quang vinh cho Thèng chÕ Li«t©y! §iÒu mµ giai cÊp c«ng nh©n Ph¸p kh«ng thÓ kh«ng biÕt ®Õn lµ chñ nghÜa t− b¶n dùa vµo thuéc ®Þa ®Ó chèng l¹i tÊt c¶ mäi phong trµo gi¶i phãng mµ giai cÊp c«ng nh©n Ph¸p ®Þnh m−u ®å. Kh«ng hoµn toµn tin t−ëng nh÷ng binh lÝnh ng−êi da tr¾ng n÷a v× hä Ýt nhiÒu còng ®· tiªm nhiÔm t− t−ëng vÒ giai cÊp, bän qu©n phiÖt Ph¸p lÊy nh÷ng ng−êi b¶n xø ë ch©u Phi vµ ch©u ¸ ®Ó thay thÕ hä. Trong sè 150 trung ®oµn cña qu©n ®éi Ph¸p, cã 10 trung ®oµn ng−êi da tr¾ng ë c¸c thuéc ®Þa, nghÜa lµ nh÷ng ng−êi nöa b¶n xø; 30 trung ®oµn ng−êi ch©u Phi vµ 39 trung ®oµn ng−êi b¶n xø c¸c thuéc ®Þa kh¸c. Nh− vËy, mét nöa sè qu©n ®éi Ph¸p lµ tuyÓn mé ë c¸c thuéc ®Þa.

®éi qu©n chèng c¸ch m¹ng 219 Mµ ng−êi An Nam ph¶i tßng qu©n 4 n¨m, ng−êi Angiªri 3 n¨m; thÕ lµ theo sù tÝnh to¸n cña bän qu©n phiÖt Ph¸p th× gi¸ trÞ 2 ng−êi lÝnh b¶n xø gÇn b»ng 5 ng−êi lÝnh Ph¸p. H¬n n÷a, v× kh«ng hiÓu tiÕng nãi vµ chÝnh trÞ trong n−íc, kh«ng cã mét mèi quan hÖ nµo rµng buéc hä víi d©n c− chÝnh quèc, t−ëng r»ng tÊt c¶ nh÷ng ng−êi da tr¾ng ®Òu cïng gièng víi nh÷ng ng−êi bãc lét hä, vµ cuèi cïng, do nh÷ng ng−êi da tr¾ng cÊp trªn cña hä thóc ®Èy, nªn ng−êi lÝnh b¶n xø cã thÓ ngoan ngo·n vµ mï qu¸ng b−íc vµo chç mµ ng−êi lÝnh Ph¸p, gi¸c ngé h¬n, cã thÓ tõ chèi kh«ng chÞu b−íc. Nguy hiÓm lµ ë chç ®ã. Ng−êi ta tù hái v× lý do g× mµ 31 trung ®oµn trong sè nh÷ng trung ®oµn ng−êi b¶n xø sÏ ®ãng l¹i trªn l·nh thæ Ph¸p. Hä sÏ ®−îc dïng ®Ó lµm g×? Ph¶i ch¨ng ng−êi ta sÏ dïng nh÷ng ng−êi b¶n xø ®ã ®Ó khai ho¸ cho ng−êi Ph¸p? Nh− vËy lµ ý ®Þnh cña chñ nghÜa t− b¶n Ph¸p ®· râ rµng. C«ng nh©n Ph¸p cã nhiÖm vô ph¶i hµnh ®éng. Hä ph¶i kÕt t×nh anh em víi binh lÝnh b¶n xø. Hä ph¶i lµm cho binh lÝnh b¶n xø hiÓu r»ng c¶ c«ng nh©n ë chÝnh quèc lÉn binh lÝnh ë thuéc ®Þa, ®Òu cïng bÞ chung mét bän chñ ¸p bøc vµ bãc lét, do ®ã, hä ®Òu lµ anh em cïng mét giai cÊp vµ khi tíi lóc ph¶i chiÕn ®Êu, th× c¶ hai bªn ®Òu ph¶i cïng ®¸nh bän chñ chung cña m×nh, chø anh em kh«ng nªn ®¸nh lÉn nhau. NguyÔn ¸i Quèc B¸o La Vie OuvriÌre, ngµy 7-9-1923.

220 B¸o c¸o göi Quèc tÕ Céng s¶n1) §¤NG D¦¥NG, TãM T¾T ChÝnh trÞ Kh«ng cã chÝnh ®¶ng: §Êt n−íc bÞ cai trÞ theo c¸ch nh− sau: Nam Kú vµ B¾c Kú bÞ cai trÞ trùc tiÕp bëi c¸c nhµ cÇm quyÒn Ph¸p víi nh÷ng thuéc h¹ ng−êi b¶n xø. Trung Kú vµ Campuchia cã ChÝnh phñ b¶n xø cña m×nh mµ thùc tÕ chØ lµ thùc hµnh c¸c mÖnh lÖnh cña c¸c nhµ cai trÞ Ph¸p. Kinh tÕ XÝ nghiÖp, ®ån ®iÒn, hÇm má, giao th«ng vËn t¶i vµ th−¬ng nghiÖp lín, tÊt c¶ ®Òu ë trong tay ng−êi Ph¸p. Th−¬ng nghiÖp h¹ng võa cã thÓ nãi lµ ng−êi Trung Quèc n¾m ®éc quyÒn. Ng−êi b¶n xø chØ cã th−¬ng nghiÖp ®Þa ph−¬ng nhá. X· héi D©n c− hîp thµnh x·, nh÷ng x· hîp thµnh tæng, nh÷ng tæng thµnh huyÖn, nh÷ng huyÖn thµnh tØnh. D©n c− bÇu lÊy lý tr−ëng, nh÷ng lý tr−ëng bÇu lÊy ch¸nh tæng. Cuéc bÇu cö cña nh©n d©n dõng l¹i ë ®Êy. Nh÷ng huyÖn vµ nh÷ng tØnh th× c¸c quan cai trÞ do ChÝnh phñ chØ ®Þnh. _______________ 1) §Çu bµi do ban biªn tËp ®Æt. Trªn ®Çu tµi liÖu ghi 21/IX/23. MËt (BT).

B¸o c¸o göi quèc tÕ céng s¶n 221 TriÒu ®×nh vµ quan chøc lÖ thuéc tuyÖt ®èi vµo chÝnh quyÒn Ph¸p. Hä bÞ chñ Ph¸p cña hä khinh bØ vµ nh©n d©n An Nam ghÐt. ThiÓu sè c¸c nhµ nho hay lµ c¸c nhµ trÝ thøc lµ c¸c nhµ c¸ch m¹ng d©n téc chñ nghÜa. ChÝnh hä ®· khÝch ®éng mäi cuéc næi dËy trong qu¸ khø. C«ng nh©n cã thÓ lµ 2% trong d©n sè, kh«ng ®−îc häc hµnh, kh«ng ®−îc tæ chøc. Do vËy hä kh«ng cã mét lùc l−îng chÝnh trÞ nµo. TiÓu t− s¶n kh«ng nhiÒu, lµ mét phÇn tö bÊp bªnh. Nã chÞu sù chi phèi bëi nhiÒu thø triÕt lý, nh− lµ nã h−íng vµo phong trµo d©n téc rÊt véi v·. Nã nhót nh¸t. QuÇn chóng n«ng d©n bÞ bãc lét nhÊt vµ cïng khæ nhÊt, rÊt yªu n−íc. Tuyªn truyÒn tèt trong n«ng d©n vµ tæ chøc tèt trong c«ng nh©n nÕu chóng ta lµm tèt ®−îc ®iÒu ®ã th× t−¬ng lai thuéc vÒ chóng ta. cH¦¥NG TR×NH HO¹T §éNG 1/ XuÊt b¶n mét tê b¸o nhá tiÕng ViÖt. 2/ TËp hîp nh÷ng phÇn tö d©n téc c¸ch m¹ng. 3/ Cè g¾ng ®−a nh÷ng thanh niªn ng−êi b¶n xø ®i M¸txc¬va. 4/ X©y dùng d©y liªn l¹c M¸txc¬va - §«ng D−¬ng - Pari. HîP T¸C a/ §iÒu g× mµ §¶ng cã thÓ lµm th× ®· liÖt kª trong th− göi cho nã do Ban ph−¬ng §«ng chuyÓn. b/ Tæng C«ng héi thèng nhÊt ®· høa lµm hÕt søc m×nh ®Ó 2 hoÆc 3 ®ång chÝ ng−êi Ph¸p cã thÓ sang §«ng D−¬ng ®Ó tæ chøc c«ng nh©n. c/ Thanh niªn céng s¶n Ph¸p ph¶i lîi dông chñ nghÜa qu©n phiÖt ®Ó ®−a nh÷ng thµnh viªn ch¾c ch¾n nhÊt ®¨ng lÝnh vµo ®éi

222 Hå CHÝ MINH TOµN TËP qu©n thuéc ®Þa ®Ó d¾t dÉn sù tuyªn truyÒn trong nh÷ng ng−êi b¶n xø. 2/ Sù gióp ®ì cña Thanh niªn céng s¶n Trung Quèc lµ tuyÖt ®èi cÇn thiÕt cho sù ho¹t ®éng ë §«ng D−¬ng. Mét cuéc th¶o luËn gi÷a nh÷ng ®¹i biÓu cña §¶ng, cña Tæng c«ng héi thèng nhÊt, cña Thanh niªn vµ cña Ban Ph−¬ng §«ng cã thÓ lã ra nhiÒu ¸nh s¸ng kh¸c. Tµi liÖu viÕt tay, tiÕng Ph¸p, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh.

223 Kh«ng ph¶i chñ nghÜa qu©n phiÖt ®©u, nh−ng... ¤ng Clªm¨ngx« ®· chøng minh rÊt rµnh rät cho thÕ giíi nãi chung, vµ cho ng−êi Mü nãi riªng r»ng n−íc Ph¸p kh«ng ph¶i lµ mét n−íc qu©n phiÖt, còng kh«ng ph¶i lµ mét n−íc ®Õ quèc chñ nghÜa, hoµn toµn ch¼ng ph¶i thÕ ®©u nhÐ! ThÕ nh−ng «ng ¸csimb« l¹i võa míi lµm cho tiªu mÊt ®«i chót c¸i vÎ mü miÒu cña nh÷ng lêi nãi cña \"¤ng Cäp\", khi «ng ¸csimb« viÕt trong b¶n b¸o c¸o võa råi cña «ng ta vÒ ng©n s¸ch thuéc ®Þa r»ng: N¨m 1914, qu©n ®éi chiÕm ®ãng gåm cã 1.852 sÜ quan, 17.290 h¹ sÜ quan vµ lÝnh ng−êi ¢u, 42.099 ng−êi b¶n xø; l¹i ph¶i thªm vµo sè ®ã 1.979 ng−êi trong c¸c ®éi c¶nh vÖ b¶n xø cña §ah«m©y, Ghinª vµ Bê BiÓn Ngµ, hiÖn nay nh÷ng ®éi lÝnh nµy ®· ®−îc thay thÕ b»ng nh÷ng ®éi qu©n chÝnh quy. Tæng céng qu©n sè lµ 63.220 ng−êi. Tõ sau chiÕn tranh, ng−êi ta ®· ph¶i thiÕt lËp t¹i c¸c khu vùc uû trÞ, T«g« vµ Cam¬run, nh÷ng tr¹i lÝnh mµ qu©n sè lªn tíi 1.712 ng−êi. Ngoµi ra, cßn ph¶i thµnh lËp, nhÊt lµ t¹i T©y Phi thuéc Ph¸p, nh÷ng ®¬n vÞ ®Æc biÖt ®Ó tuyÓn mé, ®¨ng ký nhËp ngò vµ huÊn luyÖn sè binh lÝnh ng−êi b¶n xø phôc vô ë Ph¸p hoÆc ë n−íc ngoµi. C¸c ®¬n vÞ ®ã ®· thu hót 2.237 ng−êi, trong ®ã cã 271 sÜ quan vµ h¹ sÜ quan ng−êi ¢u. Sau hÕt, con sè nh÷ng ng−êi b¶n xø phôc vô ë Ph¸p hoÆc ë n−íc ngoµi, vµ do c¸c thuéc ®Þa trùc thuéc Bé Thuéc ®Þa cung cÊp, lµ 45.000 ng−êi.

224 Hå CHÝ MINH TOµN TËP NÕu chóng ta nãi thªm r»ng, chØ riªng ë §«ng D−¬ng, chi phÝ vÒ qu©n sù n¨m 1921, còng ®· h¬n 35.600.000 phr¨ng, trong khi ®ã ng©n s¸ch gi¸o dôc cã kh«ng ®Çy 350 ngh×n ®ång b¹c vµ ng©n s¸ch vÒ y tÕ kh«ng ®Çy 65 ngh×n ®ång b¹c th× sÏ thÊy ngay tÊt c¶ sù tèt ®Ñp cña chÕ ®é thùc d©n cña c¸i n−íc Céng hoµ Ph¸p rÊt nh©n tõ vµ ®· tµi gi¶m qu©n bÞ nµy. NguyÔn ¸i Quèc B¸o L'HumanitÐ, ngµy 28-9-1923.

225 Ph¸t biÓu t¹i Héi nghÞ lÇn thø nhÊt Quèc tÕ N«ng d©n36 N«ng d©n trong c¸c thuéc ®Þa cña Ph¸p bÞ hai tÇng bãc lét: võa nh− nh÷ng ng−êi v« s¶n, võa nh− nh÷ng ng−êi bÞ mÊt n−íc. ë Angiªri, nh÷ng ®Êt ®ai mµu mì ®−îc dµnh cho ng−êi Ph¸p; cßn nh÷ng ng−êi n«ng d©n th× bÞ dån vµo sèng trong vïng nói lµ n¬i ®Êt ®ai c»n cçi vµ kh«ng thÓ canh t¸c ®−îc. ë §«ng D−¬ng, hÔ ng−êi Ph¸p ®Õn lµ ChÝnh phñ cÊp cho anh ta c¶ nhiÒu lµng trän vÑn. Nh−ng ng−êi n«ng d©n, kh«ng chØ bÇn n«ng mµ c¶ trung n«ng ®Òu bÞ b¾t buéc ph¶i rêi bá quª h−¬ng cña m×nh hoÆc lµm ®µy tí cho «ng chñ ng−êi n−íc ngoµi. Th−a c¸c ®ång chÝ, khi c¸c ®ång chÝ ®−îc tæ chøc l¹i, c¸c ®ång chÝ cÇn ph¶i nªu g−¬ng cho chóng t«i, gióp ®ì chóng t«i, dang réng c¸nh tay anh em ®ãn chóng t«i ®Ó chóng t«i còng cã thÓ b−íc vµo gia ®×nh v« s¶n quèc tÕ. Tµi liÖu tiÕng Ph¸p, b¶n chôp l−u t¹i Côc L−u tr÷ V¨n phßng Trung −¬ng §¶ng.

226 Ph¸t biÓu t¹i Héi nghÞ lÇn thø nhÊt quèc tÕ n«ng d©n ë c¸c thuéc ®Þa Ph¸p, c«ng nghÖ vµ th−¬ng m¹i ph¸t triÓn rÊt kÐm. Trong sè 55.571.000 d©n b¶n xø th× cã 95% lµ n«ng d©n. Hä bÞ bãc lét hÕt søc thËm tÖ. Xin nªu mét vµi vÝ dô: ë §«ng D−¬ng, do chiÕn tranh, n«ng d©n bÞ ®uæi ®i, bÞ coi lµ nh÷ng ®èi t−îng thï ®Þch, nh−ng n«ng d©n vÉn ph¶i b¸m lÊy lµng xãm, ruéng ®Êt, mÆc dï nã ®· bÞ nh÷ng tªn ®Æc quyÒn thõa lÖnh qu©n ®éi chiÕm gi÷. NhiÒu khi ng−êi ta l¹i cßn ban ra c¸c quyÒn h¹n ®èi víi c¸c khu vùc mµ ë ®ã n«ng d©n ®· c− tró vµ cÊy trång hµng tr¨m n¨m nay. N«ng d©n An Nam ®· nhËn thÊy c¶nh buéc ph¶i lµm n« lÖ cµy cÊy cho nh÷ng tªn chñ míi xa l¹ trªn m¶nh ruéng cò cña hä. Nh÷ng tªn ®Æc quyÒn ng−êi Ph¸p kh«ng chØ chiÕm ®o¹t ruéng ®Êt tïy tiÖn, ®· chiÕm kho¶ng 20 ®Õn 25 ngh×n hÐcta, mµ cßn cã nh÷ng ®Æc quyÒn bãc lét theo kh¶ n¨ng cho phÐp, ch¼ng h¹n nh− bãc lét søc lao ®éng ë n«ng th«n. Bªn c¹nh viÖc cai trÞ theo lèi c−íp bãc lµ giíi t«n gi¸o bÞp bîm. Qua c¸c viÖc lµm xÊu xa, kh¶ è, cho vay nÆng l·i, ®¹o thiªn chóa gi¸o ë Nam Kú ®· c−íp mét phÇn t− diÖn tÝch canh t¸c ë thuéc ®Þa nµy. N«ng d©n An Nam ®· bÞ c−íp bãc b»ng h×nh thøc th«ng qua nh÷ng tªn mÖnh danh lµ b¶o vÖ thÕ giíi, b¶o vÖ tinh thÇn vµ ch¼ng ®−îc h−ëng mét chót quyÒn yªn th©n tèi thiÓu cßn l¹i. ThuÕ ®iÒn ®Þa ®· t¨ng 3 lÇn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Ngoµi ra, khi bän cai

Ph¸t biÓu t¹i héi nghÞ lÇn thø nhÊt... 227 trÞ cÇn tiÒn, l¹i sö dông c¸i b¶o bèi ®éc quyÒn ruéng ®Êt ®Ó t¨ng thuÕ ®¸nh vµo ®Çu n«ng d©n An Nam. Ngoµi viÖc bÞ c−íp ruéng vµ chÞu c¸c g¸nh nÆng thuÕ khãa to lín vµ v« lý, ng−êi d©n An Nam cßn ph¶i ®i phu mÆt trËn, tr¶ thuÕ th©n, thuÕ muèi, ph¶i vay m−în c−ìng bøc vµ chÞu c¸c héi hÌ b¾t buéc v.v.. ë Angiªri, Tuynidi vµ Marèc, chñ nghÜa t− b¶n Ph¸p còng thùc hiÖn chÝnh s¸ch c−íp ®o¹t vµ bãc lét nh− vËy. Ng−êi ta ®· tÞch thu tÊt c¶ ruéng ®Êt mµu mì cµy cÊy ®−îc (coi lµ khu vùc thuéc ®Þa) vµ ®uæi d©n b¶n xø lªn nói hoÆc c¸c vïng trung du. C¸c c«ng ty ®Æc quyÒn, nh÷ng nhµ ®Çu c¬ tÝch tr÷, nh÷ng nhµ chøc tr¸ch cao cÊp, tÊt c¶ ®· ®−îc ph©n ®Æt ra c¸c thuéc ®Þa. B»ng c¸ch kinh doanh trùc tiÕp, gi¸n tiÕp, nhµ b¨ng Tuynidi, riªng n¨m 1914, ®· l·i 12.258.000 triÖu phr¨ng trong khi tiÒn vèn chØ cã 25 triÖu. C«ng ty Ph¸p Angiªri ®· chiÕm 324 ngh×n hÐcta ruéng cµy cÊy lo¹i tèt, 50 ngh×n hÐcta khai má, ngoµi ra cßn cã ®Æc quyÒn mét khu vùc 20 triÖu hÐcta khai má kh¸c. Thùc d©n Ph¸p tiÕn hµnh xãa bá h×nh thøc së h÷u th«n x· thay thÕ nã b»ng së h÷u c¸ nh©n. Sau ®ã, xãa bá c¸ch chiÕm h÷u c¸ nh©n vµ thay b»ng c¸c xÝ nghiÖp ®Æc quyÒn khæng lå. D©n ®Þa ph−¬ng ®· bÞ c−íp ®i 5 triÖu hÐcta ruéng ®Êt. Trong vßng 15 n¨m, ng−êi ta ®· c−íp cña n«ng d©n Kabylia1) 192 ngh×n hÐcta ruéng. Tõ n¨m 1913, n«ng d©n Marèc ®· mÊt b×nh qu©n mçi n¨m lµ 12 ngh×n hÐcta. DiÖn tÝch b×nh qu©n nµy lªn tíi 14.540 hÐcta khi n−íc Ph¸p ®· th¾ng trong \"cuéc chiÕn tranh chÝnh nghÜa\". HiÖn t¹i, 1.070 ng−êi Ph¸p ®· chiÕm 100.000 hÐcta ruéng cña Marèc. Nçi khæ cùc cña n«ng d©n b¶n xø thËt ®¸ng sî. Ngay gi÷a mïa gÆt tèt, n«ng d©n ph¶i tranh nhau víi chã ®Ó bíi c¸c ®èng r¸c. Xin _______________ 1) Kabylia: vïng nói cao ë phÝa b¾c Angiªri (BT).

228 Hå CHÝ MINH TOµN TËP l−u ý, khi mïa hÕt, nh÷ng th©n h×nh gi¬ x−¬ng cña hä l¹i kÐo lª trªn c¸c... ®−êng s¸. ë T©y vµ Trung Phi, t×nh c¶nh n«ng d©n cßn ®ãi h¬n. Ng−êi ta xuÊt c¶ng n«ng d©n vµ c−ìng bøc hä lµm viÖc trong c¸c c«ng ty ®Æc quyÒn. Bªn c¹nh hÖ thèng c−ìng bøc, ph¶i kÓ ®Õn hÖ thèng cai qu¶n. C¸ch thøc nh− sau: ng−êi ta tèng giam ng−êi giµ, phô n÷ vµ trÎ em nh− nh÷ng Geise1). Hä bÞ qu¶n thóc ë Barakken, bÞ ng−îc ®·i, bÞ lµm nhôc, l¹i ®ãi kh¸t vµ thËm chÝ bÞ giÕt. ë nh÷ng khu vùc nhÊt ®Þnh, ng−êi ta lu«n lu«n gi÷ mét sè l−îng Geise phï hîp víi sè l−îng c«ng nh©n ®Ó hä ng¨n c¶n sù ch¹y trèn. NÕu ng−êi b¶n xø trèn ®−îc lªn rõng th× lµng xãm hä sÏ bÞ tiªu hñy, nhµ hä bÞ ®èt, ruéng ®Êt bÞ b×nh ®Þa. HÖ thèng tæ chøc n« lÖ nµy ®· lµm tan t¸c c¸c tØnh, ®· lµm mÊt tÝnh d©n vµ ®· g©y nªn chÕt chãc. CÇn ph¶i nãi thªm lµ ë mét sè thuéc ®Þa, nh− Ma®ag¸txca, Rªuyni«ng, Angiªri, d©n b¶n xø chÝnh thèng ®· bÞ chÕt ®ãi. Ng−êi ta ®· thay thÕ trång ngò cèc b»ng c¸c thø c©y kh¸c cÇn thiÕt cho nÒn c«ng nghiÖp Ph¸p vµ cã lîi cho nh÷ng chñ ®ån ®iÒn. NhiÖm vô cña Quèc tÕ lµ ph¶i tæ chøc nh÷ng n«ng d©n bÊt h¹nh ®ã l¹i, lµ cung cÊp l·nh tô cho hä, lµ chØ ra cho hä con ®−êng c¸ch m¹ng vµ con ®−êng gi¶i phãng. T¹p chÝ Th− tÝn quèc tÕ, tiÕng §øc, sè 96, tr.122. _______________ 1) Cã thÓ lµ tõ Geibe tøc con dª (BT).

229 Ph¸t biÓu t¹i phiªn häp thø b¶y Héi nghÞ lÇn thø nhÊt Quèc tÕ N«ng d©n Th−a c¸c ®ång chÝ, TÊt c¶ c¸c ®ång chÝ ®Òu ®· nãi vÒ t×nh h×nh cña n«ng d©n trong ®Êt n−íc c¸c ®ång chÝ. T«i sÏ kh«ng lµm trßn bæn phËn cña t«i nÕu cã ®−îc quyÒn ®Õn ®©y víi c¸c ®ång chÝ mµ t«i l¹i kh«ng nãi mét ®«i lêi vÒ t×nh c¶nh cña n«ng d©n t¹i ®Êt n−íc t«i. §Ó minh ho¹ víi c¸c ®ång chÝ t×nh c¶nh cña n«ng d©n §«ng D−¬ng, t«i ph¶i ®−a ra mét sù so s¸nh: mét bªn lµ ng−êi n«ng d©n Nga vµ mét bªn n÷a lµ ng−êi n«ng d©n §«ng D−¬ng. N«ng d©n Nga gièng nh− mét ng−êi ngåi chÔm chÖ trong chiÕc ghÕ bµnh, cßn n«ng d©n An Nam l¹i gièng nh− mét ng−êi bÞ trãi vµo mét chiÕc cét, ®Çu ng−îc xuèng ®Êt. Nãi thÕ kh«ng ph¶i lµ nãi phãng ®¹i ®©u, sau ®©y c¸c ®ång chÝ sÏ thÊy râ. Khi c¸c ®ång chÝ ®i qua Hång tr−êng, c¸c ®ång chÝ thÊy cã kh¾c mét dßng ch÷ \"Nhµ thê lµ thuèc phiÖn cña thÕ giíi\"; nh−ng chóng t«i, nhê nÒn v¨n minh ph−¬ng T©y mµ chóng t«i cã c¶ nhµ thê lÉn thuèc phiÖn. VÒ thuèc phiÖn, t«i sÏ xin chØ kÓ l¹i víi c¸c ®ång chÝ r»ng mçi n¨m chÝnh quyÒn Ph¸p ë thuéc ®Þa ®· b¸n cho d©n An Nam gåm 20 triÖu ng−êi, trªn 400 triÖu ®«la1) thuèc phiÖn. Vµ mÆt kh¸c, _______________ 1) Sè liÖu nµy ch−a ®−îc kiÓm tra l¹i. Chóng t«i dÞch ®óng theo b¶n tiÕng Ph¸p (BT).

230 Hå CHÝ MINH TOµN TËP ng−êi ta ®· tÝnh ra r»ng cø 1.000 ty b¸n r−îu vµ thuèc phiÖn th× kh«ng cã ®−îc lÊy 10 tr−êng häc. §Êy lµ nh÷ng sù thËt. B©y giê, t«i xin nãi v¾n t¾t víi c¸c ®ång chÝ vÒ chuyÖn nhµ thê. T«i ®· nãi víi c¸c ®ång chÝ r»ng nh÷ng tªn thùc d©n ®· t−íc ®o¹t ng−êi An Nam nh− thÕ nµo. B©y giê, t«i xin nãi ®Ó c¸c ®ång chÝ biÕt nhµ thê Kit« ®· t−íc ®o¹t n«ng d©n nh− thÕ nµo. Trong cuéc x©m chiÕm §«ng D−¬ng th× chÝnh nh÷ng nhµ truyÒn ®¹o Thiªn chóa ®· ®i do th¸m ®Ó b¸o cho ®éi qu©n chiÕm ®ãng biÕt nh÷ng kÕ ho¹ch phßng thñ cña n−íc chóng t«i. Còng chÝnh nh÷ng nhµ truyÒn ®¹o ®· dÉn ®−êng nh÷ng ®éi qu©n tÊn c«ng, còng chÝnh l¹i lµ nh÷ng nhµ truyÒn ®¹o ®· lîi dông t×nh tr¹ng lén xén cña ®Êt n−íc ®Ó ¨n c¾p nh÷ng v¨n b¶n chøng nhËn quyÒn së h÷u ruéng ®Êt cña ng−êi n«ng d©n nµy nä hay cña mét lµng nµo ®ã. Khi hoµ b×nh ®−îc lËp l¹i, n«ng d©n trë vÒ th× tÊt c¶ ruéng ®Êt ®Òu ®· bÞ c¸c nhµ truyÒn ®¹o n¾m ®−îc c¸c v¨n b¶n nãi trªn, chiÕm mÊt. ChÝnh b»ng c¸ch ®ã, mµ ë Nam Kú nh÷ng nhµ truyÒn ®¹o Thiªn chóa cã ®−îc trªn mét phÇn t− nh÷ng ®Êt ®ai cµy cÊy ®−îc. ë Campuchia, c¸c nhµ truyÒn ®¹o n¾m trªn mét phÇn ba ruéng ®Êt; ë B¾c Kú, chØ riªng ë thñ phñ, trong thµnh phè Hµ Néi, c¸c nhµ truyÒn ®¹o cã nh÷ng bÊt ®éng s¶n réng bao la. Hä cã ®−îc cña c¶i vµ chiÕm h÷u ruéng ®Êt cña n«ng d©n kh«ng ph¶i chØ b»ng c¸ch ®ã. C¸c ®ång chÝ ®Òu biÕt r»ng trong c¸c n−íc ven biÓn, nhÊt lµ trong nh÷ng n−íc ë ViÔn §«ng, th−êng x¶y ra gi«ng b·o vµ lôt léi lµm cho mïa mµng thÊt b¸t; c¸c nhµ truyÒn ®¹o lîi dông nh÷ng dÞp ®ã ®Ó øng tr−íc tiÒn cho n«ng d©n víi nh÷ng tû suÊt l·i rÊt nÆng vµ mét thêi h¹n rÊt ng¾n. BiÕt râ rµng lµm nh− vËy th× n«ng d©n kh«ng bao giê cã thÓ tr¶ nî ®−îc, nªn c¸c nhµ truyÒn ®¹o ®ßi n«ng d©n ph¶i ®em ruéng ®Êt ra b¶o ®¶m. ThÕ lµ khi ®Õn thêi h¹n tr¶ nî, th× toµn bé ruéng ®Êt cña n«ng d©n ®Òu r¬i vµo tay c¸c nhµ truyÒn ®¹o. C¸c ®ång chÝ ®· thÊy bän thùc d©n bãc lét n«ng d©n nh− thÕ nµo vµ c¸c gi¸o sÜ t−íc ®o¹t n«ng d©n nh− thÕ nµo.

Ph¸t biÓu t¹i phiªn häp thø b¶y... 231 B©y giê, cßn cã nh÷ng kÎ bãc lét kh¸c n÷a, ch¼ng h¹n nh− Nhµ n−íc. Dï mïa mµng cã xÊu ®Õn møc nµo ®i n÷a, n«ng d©n An Nam vÉn cø ph¶i ®ãng thuÕ; ®Ó ®ãng ®−îc thuÕ, n«ng d©n ph¶i b¸n mïa mµng cña m×nh ®i; ®Ó khái bÞ bá tï (hÔ ®ãng thuÕ chËm lµ hä bÞ bá tï), hä ph¶i b¸n non mïa mµng cña hä, nghÜa lµ b¸n tr−íc khi gÆt; hä b¸n cho bän l¸i bu«n theo c¸ch −íc l−îng b»ng m¾t. B»ng c¸ch ®ã bän l¸i bu«n mua ®−îc lóa tr−íc khi gÆt b»ng mét gi¸ rÊt rÎ vµ sau ®ã ®em b¸n l¹i rÊt ®¾t. Nh− vËy lµ ng−êi n«ng d©n An Nam kh«ng ph¶i chØ bÞ trãi vµo mét chiÕc cét nh− t«i ®· tr×nh bµy víi c¸c ®ång chÝ, mµ hä bÞ ®ãng ®inh c©u rót bëi bèn thÕ lùc liªn hîp lµ: Nhµ n−íc, tªn thùc d©n, nhµ thê vµ tªn l¸i bu«n. Ch¾c lµ c¸c ®ång chÝ sÏ hái r»ng t¹i sao n«ng d©n An Nam kh«ng tæ chøc nhau l¹i, kh«ng lµm nh− c¸c ®ång chÝ lµ thµnh lËp hîp t¸c x·. ChØ lµ v× hä kh«ng cã thÓ lµm nh− vËy ®−îc. T«i ph¶i nãi víi c¸c ®ång chÝ r»ng chóng t«i bÞ cai trÞ bëi mét chÕ ®é n« lÖ. Chóng t«i kh«ng ®−îc quyÒn xuÊt b¶n b¸o. Chóng t«i kh«ng ®−îc quyÒn tù do ®i l¹i; ch¼ng h¹n nh− chóng t«i kh«ng thÓ ®i tõ M¸txc¬va ®Õn Pªt¬r«gr¸t ®−îc, chóng t«i ph¶i xin ®−îc mét tê giÊy th«ng hµnh, nÕu kh«ng hä sÏ b¾t gi÷ vµ nÐm chóng t«i vµo tï. Còng vËy, chóng t«i kh«ng ®−îc quyÒn héi häp nghÜa lµ chóng t«i kh«ng ®−îc quyÒn häp víi nhau trªn 4 hoÆc 5 ng−êi nÕu kh«ng cã mét giÊy phÐp ®Æc biÖt cña c¬ quan cai trÞ Ph¸p. T«i còng xin nh¾c l¹i r»ng c¸c ®ång chÝ ®· lªn tiÕng chèng chiÕn tranh, ®ßi hoµ b×nh; c¸c ®ång chÝ ®· nãi ®Õn mét chÝnh quyÒn v« s¶n vµ viÖc lËt ®æ chñ nghÜa t− b¶n. Nh−ng tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu c¸c ®ång chÝ nãi ë ®©y sÏ trë thµnh v« Ých, nÕu c¸c ®ång chÝ quªn mÊt c¸i yÕu tè qu©n phiÖt thùc d©n. C¸c ®ång chÝ ®Òu biÕt nh÷ng sù kiÖn. Trong chiÕn tranh thÕ giíi, chØ riªng ë n−íc Ph¸p, ng−êi ta ®· ®−a tõ c¸c thuéc ®Þa vÒ gÇn mét triÖu ng−êi b¶n xø ®Ó tham gia chiÕn tranh. Trong nh÷ng n¨m 1916-1917, ng−êi ta ®· chë vÒ 2

232 Hå CHÝ MINH TOµN TËP tû tÊn ngò cèc1), trong khi nh÷ng d©n b¶n xø ë ch©u Phi vµ ë §«ng D−¬ng ®ang chÕt ®ãi. Th−a c¸c ®ång chÝ, ®Ó kÕt thóc, t«i ph¶i nh¾c l¹i víi c¸c ®ång chÝ r»ng Quèc tÕ cña c¸c ®ång chÝ chØ trë thµnh mét quèc tÕ thËt sù khi mµ kh«ng nh÷ng n«ng d©n ph−¬ng T©y, mµ c¶ n«ng d©n ë ph−¬ng §«ng, nhÊt lµ n«ng d©n ë c¸c thuéc ®Þa lµ nh÷ng ng−êi bÞ bãc lét vµ bÞ ¸p bøc nhiÒu h¬n c¸c ®ång chÝ, ®Òu tham gia Quèc tÕ cña c¸c ®ång chÝ (vç tay). Ph¸t biÓu chiÒu 13-10-1923. Tµi liÖu tiÕng Ph¸p, b¶n chôp l−u t¹i Côc L−u tr÷ V¨n phßng Trung −¬ng §¶ng. _______________ 1) Sè liÖu nµy ch−a ®−îc kiÓm tra l¹i. Chóng t«i dÞch ®óng theo b¶n tiÕng Ph¸p (BT).

233 \"ChÝnh s¸ch thùc d©n\" Anh Chñ nghÜa t− b¶n Anh, tuy thÌm muèn cña c¶i v« tËn cña Trung Quèc, nh−ng v× tõ tr−íc ®Õn giê, vÉn ®µnh chØ chiÕm H−¬ng C¶ng37 lµm thuéc ®Þa vµ thùc hiÖn trªn néi ®Þa Trung Quèc chÝnh s¸ch më cöa, mét chÝnh s¸ch gióp cho hä cã thÓ bãc lét ®Êt n−íc nµy mµ kh«ng lµm cho nh©n d©n næi dËy. Ngµy nay, ®èi víi hä nh− thÕ kh«ng ®ñ n÷a. Hä muèn lµm h¬n thÕ n÷a kia: hä muèn chiÕm c¶ Trung Quèc lµm thuéc ®Þa. Lîi dông chuyÖn r¾c rèi ë L©m Thµnh38, vµ vin cí b¶o ®¶m an ninh cho ®ång bµo cña m×nh, ®¹i sø Anh ë B¾c Kinh võa míi tiÕn hµnh giai ®o¹n ®Çu tiªn cña chÝnh s¸ch thùc d©n ®ã. ¤ng ta b¾t ®Çu tõ ®−êng s¾t. §©y lµ nh÷ng ®iÒu «ng ta ®Ò nghÞ víi Trung Quèc: 1. TÊt c¶ nh÷ng con ®−êng x©y dùng b»ng vèn cña Anh, hoÆc vËt liÖu mua cña Anh mµ hiÖn nay ch−a tr¶ hÕt, ®Òu sÏ ®Æt d−íi sù kiÓm so¸t cña Anh; 2. §Êt ®ai vïng l©n cËn nh÷ng con ®−êng ®ã còng ®Òu sÏ thuéc ph¹m vi kiÓm so¸t Êy; 3. Ngoµi chÝnh s¸ch ®−êng s¾t ra, n−íc Anh cßn cã quyÒn can thiÖp vµo chÝnh s¸ch ®èi néi cña Trung Quèc; 4. Trong tr−êng hîp x¶y ra nh÷ng vô xung ®ét vò trang gi÷a c¸c ®¶ng ph¸i chÝnh trÞ Trung Quèc, ng−êi Anh cã quyÒn ®ång ý hay tõ chèi cho ®¶ng ph¸i nµy hay ®¶ng ph¸i nä sö dông nh÷ng con ®−êng Êy;

234 Hå CHÝ MINH TOµN TËP 5. ¦u tiªn ®−îc tr¶ dÇn nh÷ng sè tiÒn vay mµ ng−êi Anh ®· bá ra b»ng c¸ch ®−îc sö dông nh÷ng sè thu nhËp cña ngµnh ®−êng s¾t. Ngoµi ra «ng ta cßn yªu cÇu: a) §Æt t¹i Bé Giao th«ng ë B¾c Kinh mét phßng kiÓm so¸t ngµnh ®−êng s¾t, tr−ëng phßng lµ mét nh©n viªn ng−êi ngo¹i quèc (nªn hiÓu: mét nh©n viªn Anh) cã toµn quyÒn ®èi víi tÊt c¶ mäi ho¹t ®éng cña ngµnh ®−êng s¾t trªn toµn câi Trung Quèc; b) ViÖc qu¶n trÞ ngµnh ®−êng s¾t còng ph¶i giao cho c¸c ®¹i diÖn n−íc ngoµi; c) Tæ chøc mét ®éi tuÇn tra ngµnh ®−êng s¾t d−íi sù chØ huy cña c¸c sÜ quan n−íc ngoµi; d) C¸c chøc vô kÕ to¸n vµ qu¶n trÞ ngµnh ®−êng s¾t ®Òu ph¶i do ng−êi n−íc ngoµi ®¶m nhiÖm. Ng−êi Anh ®· n¾m ®−îc thuÕ muèi vµ thuÕ quan Trung Quèc, b©y giê hä l¹i muèn chiÕm lÊy ®−êng s¾t. Khi ng−êi ta biÕt r»ng trõ nh÷ng con ®−êng Nam M·n Ch©u, B¾c Kinh - H¸n KhÈu vµ Lòng H¶i ra, - tÊt c¶ nh÷ng con ®−êng kh¸c ®Òu ®· ®−îc x©y dùng hoÆc b»ng vèn cña Anh, hoÆc b»ng vËt liÖu mua chÞu cña c¸c h·ng bu«n Anh, ng−êi ta sÏ hiÓu r»ng kÕ ho¹ch ®ã nÕu ®−îc thùc hiÖn, th× sÏ lµm thiÖt h¹i cho Trung Quèc nh− thÕ nµo. TÊt c¶ mäi ng−êi Trung Quèc, kh«ng ph©n biÖt chÝnh kiÕn, ®Òu ph¶n ®èi chÝnh s¸ch thùc d©n tr¸ h×nh ®ã. Héi liªn hiÖp sinh viªn B¾c Kinh ®· lªn tiÕng kªu gäi giai cÊp c«ng nh©n tÊt c¶ c¸c n−íc h·y dïng ¶nh h−ëng cña m×nh ®Ó ng¨n chÆn hµnh ®éng ®ã, vi ph¹m tíi nÒn ®éc lËp cña nh©n d©n Trung Quèc. Mong r»ng, tr−íc sù ®e däa cña chñ nghÜa t− b¶n Anh, nh÷ng ng−êi con cña Trung Quèc sÏ biÕt ®oµn kÕt víi nhau ®Ó ph¶n kh¸ng th¾ng lîi. NguyÔn ¸i Quèc B¸o La Vie OuvriÌre, ngµy 9-11-1923.

235 Phong trµo c«ng nh©n Theo nh÷ng sè liÖu thèng kª cuèi cïng th× sè l−îng nh÷ng ng−êi v« s¶n ë Trung Quèc lµ 5.050 ngh×n ng−êi. GÇn 15 tæ chøc thèng nhÊt giai cÊp v« s¶n ë Trung Quèc, tÝnh ra kho¶ng 300 ngh×n ®oµn viªn. Hä ®−îc ph©n bè nh− sau: Sè l−îng §oµn viªn c«ng nh©n (ngh×n) c«ng ®oµn (ngh×n) Ngµnh c«ng nghiÖp ®iÖn 100 5 Nh÷ng ng−êi phôc vô Ngµnh c«ng nghiÖp m¸y kh©u 400 8 C«ng nh©n x©y dùng Ngµnh lµm muèi 300 7 NghÒ kÐo xe Ngµnh in 300 8 Ngµnh dÖt Ngµnh lµm mò 300 10 Ngµnh c«ng nghiÖp thuèc l¸ Ngµnh ®µo ®Êt (thî ®Êu) 200 10 Ngµnh má Ngµnh ®−êng s¾t 80 10 Ngµnh giao th«ng ®−êng biÓn Ngµnh c«ng nghiÖp luyÖn kim 180 10 C¸c ngµnh kh¸c 200 14 100 18 800 30 420 26 100 42 80 45 200 50 -7

236 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Trong c¸c yªu s¸ch cña giai cÊp v« s¶n cã tæ chøc cña Trung Quèc, chóng t«i thÊy cã nh÷ng ®iÓm sau ®©y: 1. Tù do héi häp. 2. QuyÒn tæ chøc c¸c c«ng ®oµn vµ c¸c cuéc ®×nh c«ng. 3. Ngµy lao ®éng 8 giê cho ng−êi lín vµ 6 giê cho thiÕu niªn vµ nh÷ng ng−êi lµm viÖc nÆng. 4. B¶o vÖ nh÷ng ng−êi tiÓu n«ng. 5. CÊm lµm viÖc qu¸ giê trong nh÷ng xÝ nghiÖp ®éc h¹i vµ cÊm sö dông lao ®éng trÎ em vµ phô n÷ vµo viÖc lµm ban ®ªm. 6. H»ng n¨m c«ng nh©n ®−îc nghØ hai tuÇn, ®èi víi phô n÷ lµm c«ng viÖc nÆng nhäc th× ®−îc nghØ 8 tuÇn tr−íc khi ®Î vµ 8 tuÇn sau khi ®Î; 6 tuÇn nghØ ®Î ®èi víi phô n÷ lµm c«ng chøc vµ lµm c¸c c«ng viÖc nhÑ. 7. Ban kiÓm tra cña c«ng nh©n. 8. LuËt b¶o hiÓm ®èi víi c«ng nh©n. 9. Nhµ n−íc cã tr¸ch nhiÖm gióp ®ì c¸c tæ chøc c«ng nh©n cña nh÷ng ng−êi lao ®éng ®−îc häc hµnh. ChØ sau khi chiÕn tranh thÕ giíi kÕt thóc, giai cÊp v« s¶n Trung Quèc míi b¾t ®Çu ®−îc tæ chøc mét c¸ch chÆt chÏ, song hä ®· thu ®−îc mét sè th¾ng lîi to lín trong c¸c cuéc ®×nh c«ng. MÆc dï bÞ bän qu©n phiÖt ®µn ¸p vµ bän thèng trÞ ngo¹i lai c¶n trë, c¸c tæ chøc cña hä vÉn ph¸t triÓn b×nh th−êng vµ cã thÓ nãi lµ nhanh n÷a. HiÖn nay, nh÷ng ng−êi thuû thñ, c«ng nh©n luyÖn kim, c«ng nh©n ®−êng s¾t lµ nh÷ng lùc l−îng thËt sù mµ bän t− b¶n buéc ph¶i coi träng. NguyÔn ¸i Quèc B¸o La Vie OuvriÌre, ngµy 9-11-1923. In trong s¸ch Hå ChÝ Minh: Nh÷ng bµi viÕt vµ nãi chän läc, tiÕng Nga, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, M¸txc¬va, 1959, tr. 71-72.

237 NhËt B¶n HO¹T §éNG C¸CH M¹NG Nh÷ng biÕn cè gÇn ®©y ®· lµm cho c¶ thÕ giíi chó ý ®Õn NhËt B¶n. Ng−êi ta nãi nhiÒu vÒ søc m¹nh c«ng nghiÖp cña NhËt, vÒ viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ tr−íc kia vµ sau nµy cña nã. Mäi ng−êi biÕt r»ng chñ nghÜa t− b¶n NhËt ®¹t ®−îc møc ph¸t triÓn nh− vËy trong vßng 20-25 n¨m; ®Ó ®¹t ®−îc møc ph¸t triÓn Êy, c¸c b¹n ®ång nghiÖp cña n−íc NhËt ë ph−¬ng T©y ®· mÊt tíi trªn 100 n¨m. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë NhËt, c¸c tæ chøc c«ng nh©n còng ph¸t triÓn víi nh÷ng nhÞp ®é nhanh chãng. Bªn c¹nh phong trµo v« s¶n, c¸c phong trµo kh¸c cã tÝnh chÊt c¸ch m¹ng còng lan réng. §ã lµ phong trµo Eta. ë ®Õ quèc MÆt trêi mäc cã mét lo¹i d©n næi tiÕng d−íi c¸i tªn Eta. VÒ bÒ ngoµi th× Eta kh«ng kh¸c g× nh÷ng ng−êi NhËt kh¸c. Nh−ng cã mét c©u chuyÖn hoang ®−êng lµ ng−êi Eta xuÊt th©n tõ nh÷ng bé l¹c n« lÖ x−a kia tõ n−íc ngoµi kÐo vµo. V× vËy, cho nªn hiÖn nay ng−êi ta l¹i ®èi xö víi hä gièng nh− ®èi xö víi tæ tiªn hä. Hä buéc ph¶i sèng trong nh÷ng vïng dµnh riªng cho hä, n¬i mµ kh«ng bao giê ng−êi NhËt ®−îc lui tíi. Hä kh«ng cã quyÒn giao thiÖp víi nh©n d©n NhËt. Hä chØ cã quyÒn quan hÖ víi ng−êi NhËt víi t− c¸ch lµ nh÷ng ng−êi hÇu h¹. Hä nhËn lµm nh÷ng c«ng viÖc nÆng nhäc vµ bÈn thØu nhÊt. BÈn thØu, thÊp hÌn - ®ã lµ ng−êi Eta. Ng−êi NhËt

238 Hå CHÝ MINH TOµN TËP kh«ng ®−îc lÊy phô n÷ ng−êi Eta. Nãi tãm l¹i lµ hä kh«ng cã mét chót quyÒn h¹n x· héi g×, vµ sè phËn cña hä lµm cho ng−êi ta nhí ®Õn sè phËn cña nh÷ng ®¸m ng−êi \"Su®ra\" ë Ên §é hay nh÷ng ng−êi da ®en ë ch©u Phi. Ng−êi Eta cã 3 triÖu ng−êi. Do ¶nh h−ëng cña nh÷ng ng−êi v« s¶n ®· gi¸c ngé, nh÷ng ng−êi Eta b¾t ®Çu ®−îc thøc tØnh vµ cã tæ chøc. Hä thµnh lËp mét héi lÊy tªn lµ \"Xuikh©y\" (\"B×nh ®¼ng\"). Mäi ng−êi nhiÖt t×nh xin vµo héi vµ n¨m ngo¸i héi nghÞ toµn quèc ®Çu tiªn cña héi nµy ®−îc triÖu tËp. Cã 2.500 ®¹i biÓu tõ kh¾p n¬i trong n−íc vÒ dù héi nghÞ. Héi nghÞ ®· nªu khÈu hiÖu: \"Hoµn toµn b×nh ®¼ng\". Ph−¬ng ch©m cña héi nghÞ: \"ViÖc gi¶i phãng Eta lµ sù nghiÖp cña chÝnh ng−êi Eta\". Nh÷ng tæ chøc tù do vµ cña ChÝnh phñ lo l¾ng tr−íc viÖc xuÊt hiÖn mét lùc l−îng míi nªn ®Þnh n¾m lÊy nã d−íi sù b¶o hé cña m×nh. Nh−ng hä ®· kh«ng thµnh c«ng. Trong khi tÊt c¶ c¸c c¸nh cöa ®Òu ®ãng chÆt tr−íc m¾t hä, th× nh÷ng ng−êi c«ng nh©n Eta l¹i ®−îc nh÷ng ng−êi c«ng nh©n NhËt cã tæ chøc ®ãn tiÕp mét c¸ch hÕt søc th©n t×nh dùa trªn sù b×nh ®¼ng hoµn toµn. Hä ®· hiÓu râ ®−îc sù ®ãn tiÕp ®ã. V× vËy ngµy nay, khi tõ chèi mäi sù quan t©m gióp ®ì cña nh÷ng ng−êi tù do vµ cña ChÝnh phñ, nh÷ng ng−êi Eta thùc hiÖn sù nghiÖp chung cïng víi giai cÊp c«ng nh©n NhËt B¶n. Phong trµo lóc ®Çu víi t− c¸ch lµ cuéc ®Êu tranh cña líp ng−êi riªng lÎ th× hiÖn nay ®· trë thµnh cuéc ®Êu tranh giai cÊp. Tr−íc khi khai m¹c ®¹i héi trong n¨m nay, nh÷ng ng−êi Eta ®· ra mét b¶n kªu gäi \"Göi tÊt c¶ nh÷ng d©n téc Ýt ng−êi, tÊt c¶ nh÷ng ng−êi lao ®éng - n¹n nh©n cña t− b¶n thÕ giíi vµ chñ nghÜa ®Õ quèc\". Trong lêi kªu gäi cã nãi vÒ nh÷ng nçi ®au khæ ®· tr¶i qua vµ vÒ sù viÓn v«ng cña nh÷ng c¶i c¸ch mµ ChÝnh phñ ®· ®−a ra, cã nhÊn m¹nh viÖc \"nh÷ng ng−êi Eta s½n sµng s¸t c¸nh cïng giai cÊp c«ng nh©n NhËt lµm c¸ch m¹ng x· héi vµ gi¶i phãng tÊt c¶ nh÷ng ng−êi bÞ bãc lét\". Trong c−¬ng lÜnh hµnh ®éng cña hä cã nh÷ng ®iÓm ®Æc tr−ng chøng tá Héi cã nghÞ lùc vµ tÝnh kiªn quyÕt:

NhËt b¶n 239 A. Tõ chèi sù gióp ®ì tõ thiÖn trong ®ã cã sù gióp ®ì cña ChÝnh phñ. B. §µo t¹o c¸n bé cho nh÷ng ho¹t ®éng tÝch cùc. C. Thµnh lËp c¸c c«ng ®oµn cña n«ng d©n. D. Thµnh lËp c¸c chi bé cña Héi cho phô n÷ vµ thanh niªn. E. Thµnh lËp c¸c th− viÖn, b¸o chÝ vµ c¸c c¬ quan b¸o chÝ kh¸c ®Ó phæ biÕn gi¸o dôc vµ tuyªn truyÒn t− t−ëng b¶o vÖ quyÒn lîi cña nh÷ng ng−êi Eta. G. §ßi tù do hoµn toµn vÒ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ cho nh÷ng ng−êi Eta. B©y giê chóng ta chuyÓn sang mét lùc l−îng c¸ch m¹ng kh¸c - n«ng d©n NhËt. C¤NG NH¢N N¤NG NGHIÖP Khi nãi vÒ c«ng nh©n n«ng nghiÖp ë NhËt B¶n th× cÇn ph¶i nghiªn cøu c¸c tæ chøc c«ng nh©n n«ng nghiÖp ë ph−¬ng T©y ®Ó so s¸nh. ë ch©u ¢u cã 1.517.000 c«ng nh©n n«ng nghiÖp cã tæ chøc, trong ®ã 919.000 ng−êi tham gia Quèc tÕ AmxtÐc®am39 vµ 598.000 ng−êi tham gia Quèc tÕ ®á cña c¸c c«ng ®oµn40. ë n−íc Nga cã 270.000 c«ng nh©n n«ng nghiÖp cã tæ chøc ®−îc thèng nhÊt trong 8.000 nhãm c«ng ®oµn, tham gia vµo trong 87 tæ chøc c«ng ®oµn. N«ng d©n NhËt chia lµm bèn lo¹i: 1. Dixacun« hay nh÷ng ng−êi së h÷u, lo¹i nµy cã 172.241 hé. 2. Dixacun« lo¹i hai, hay nh÷ng ng−êi së h÷u nhá, - 1.507.341 hé. 3. Khandixacun«: nöa chñ, nöa thî, - 2.244.126 hé. 4. C«xacunin, hoÆc nh÷ng ng−êi t¸ ®iÒn, - 1.557.847 hé. Tõ n¨m 1916 ®Õn n¨m 1922 sè l−îng Dixacun« ®· t¨ng thªm 7.035 hé, cßn C«xacunin, - thªm 32.858 hé do sù ph©n ho¸ hai nhãm trung gian. §iÒu ®ã kh¼ng ®Þnh l¹i mét lÇn n÷a tÝnh chÊt

240 Hå CHÝ MINH TOµN TËP ®óng ®¾n cña häc thuyÕt M¸c vÒ sù thu hót vµ v« s¶n ho¸ c¸c tÇng líp trung gian. Tæ chøc c«ng nh©n n«ng nghiÖp cña NhËt ®−îc thµnh lËp c¸ch ®©y míi ®−îc ba n¨m, nh−ng nã ph¸t triÓn nhanh vµ ®−îc cñng cè. Cã hai c«ng ®oµn: c«ng ®oµn phÝa ®«ng vµ c«ng ®oµn phÝa t©y. C«ng ®oµn phÝa ®«ng cã trung t©m cña m×nh lµ T«ki«, cßn phÝa t©y lµ ¤xaca vµ C«bª. TÊt c¶ cã 85 chi nh¸nh c¸c c«ng ®oµn, 196 nhãm, tæng céng tÊt c¶ 120 ngh×n ®oµn viªn. N¨m 1922 ë c«ng ®oµn phÝa ®«ng cã 15 ngh×n ®oµn viªn, cßn c«ng ®oµn phÝa t©y 91 ngh×n. N¨m nay hä cã 18 ngh×n ®oµn viªn c«ng ®oµn phÝa ®«ng vµ 102 ngh×n ®oµn viªn c«ng ®oµn phÝa t©y, cã nghÜa lµ sè l−îng cña hä t¨ng lªn 14 ngh×n trong mét n¨m. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ ë NhËt B¶n ®ang x¶y ra mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ng−îc l¹i víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c¸c tæ chøc c«ng nh©n n«ng nghiÖp ë c¸c n−íc ch©u ¢u (trõ §øc vµ Nga), n¬i cã sè l−îng héi viªn ®ang gi¶m xuèng chø kh«ng t¨ng lªn. Nh− chóng ta ®· thÊy ë trªn, c«ng ®oµn phÝa t©y cã sè l−îng nhiÒu h¬n nhiÒu c«ng ®oµn phÝa ®«ng, nh−ng nhê tinh thÇn tiªn tiÕn cña c¸c ®oµn viªn cña m×nh vµ nhê hä cã nghÞ lùc nªn c«ng ®oµn phÝa ®«ng cã ¶nh h−ëng lín h¬n c«ng ®oµn phÝa t©y. HÇu nh− c«ng ®oµn phÝa ®«ng bao giê còng lµ ng−êi ®Ò x−íng ra cuéc ®Êu tranh chèng l¹i chñ. §Æc ®iÓm \"chÝnh trÞ - ®Þa lý\" Êy cã thÓ thÊy c¶ trong nh÷ng c«ng nh©n c«ng nghiÖp. C«ng ®oµn phÝa t©y «n hoµ, cã sè l−îng ®«ng bÞ l«i kÐo theo ®u«i c«ng ®oµn phÝa ®«ng tiªn tiÕn cã sè l−îng Ýt. Nh÷ng yªu s¸ch c¬ b¶n cña c«ng nh©n n«ng nghiÖp lµ x· héi ho¸ tÊt c¶ ®Êt ®ai canh t¸c, s¸ch l−îc phæ biÕn nhÊt cña cuéc ®Êu tranh lµ kh«ng ®i lµm trong thêi gian thu ho¹ch mïa mµng. N¨m 1920 ®· ghi nhËn l¹i ®−îc 408 cuéc ®×nh c«ng, vµ n¨m 1922 - lªn tíi 1.398.

NhËt b¶n 241 Vµo th¸ng 1 ®· cã quyÕt ®Þnh thèng nhÊt hai c«ng ®oµn nµy, C«ng ®oµn míi ®−îc gäi lµ \"Nikh¬nn«minkhai\". ViÖc thèng nhÊt nµy lµm cho giai cÊp v« s¶n n«ng nghiÖp ë NhËt B¶n t¨ng thªm søc m¹nh vµ lµ mét mèi lo ng¹i lín ®èi víi bän chñ. N.A.Q. B¸o La Vie OuvriÌre, ngµy 9-11-1923. In trong s¸ch Hå ChÝ Minh: Nh÷ng bµi viÕt vµ nãi chän läc, tiÕng Nga, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, M¸txc¬va, 1959, tr.73-76.

242 T×nh h×nh ë Trung Quèc C−¬ng lÜnh cña c¸c sinh viªn c¸ch m¹ng Nguyªn nh©n cña t×nh h×nh tåi tÖ hiÖn nay ë Trung Quèc cã rÊt nhiÒu. Tr−íc hÕt Trung Quèc bÞ yÕu v× sù m©u thuÉn gi÷a miÒn B¾c vµ miÒn Nam. Sau ®ã, tÝnh chÊt thñ cùu cña chñ nghÜa nghÞ tr−êng b¾t ch−íc theo kiÓu ph−¬ng T©y vµ tham väng mï qu¸ng c¸ nh©n cña chñ nghÜa qu©n phiÖt biÓu hiÖn ë møc ®é nµy hay møc ®é kh¸c dùa vµo n−íc ngoµi ®ang ph¸ ho¹i Trung Quèc. Vµ cuèi cïng lµ do nh÷ng c−êng quèc t− b¶n chñ nghÜa tõng phót mét, cè ý g©y ra sù rèi lo¹n bªn trong ®Ó k×m h·m thËm chÝ c¶ nh÷ng c¶i c¸ch kh«ng ®¸ng kÓ. ThÕ nh−ng rÊt may m¾n lµ tiÕng vang cña c¸ch m¹ng Nga h×nh nh− ®· thøc tØnh thÕ hÖ míi cña Trung Quèc. Lùc l−îng trÎ míi ra ®êi cã ®Çy nhiÖt t×nh vµ søc sèng. §iÒu nµy thÓ hiÖn ®Æc biÖt râ rÖt nhÊt lµ Héi sinh viªn c¸ch m¹ng. Héi cã kho¶ng 100 ngh×n héi viªn trong c¶ n−íc Trung Hoa. Héi xuÊt b¶n nhiÒu tê b¸o, mçi tØnh cã mét hoÆc hai tê. N¨m 1919, Héi ®· khuyªn ®oµn ®¹i biÓu Trung Quèc tõ chèi ký HiÖp −íc VÐcx©y. §ã lµ nh÷ng ng−êi tham gia viÖc tæ chøc tÈy chay NhËt B¶n. ë B¾c Kinh, sinh viªn ®· thiªu huû nh÷ng l©u ®µi xa hoa cña hai bé tr−ëng b¸n cho t− b¶n NhËt, buéc nh÷ng ng−êi nµy tõ chøc vµ cã nh÷ng lêi c¶nh c¸o x¸c ®¸ng tr−íc ®èi víi hä. T¹i §¹i héi toµn quèc lÇn thø t−, Héi ®· th«ng qua c−¬ng lÜnh chÝnh trÞ, mµ nh÷ng ®iÓm c¬ b¶n cña nã lµ: ChÝnh s¸ch ®èi néi. NghÞ viÖn vµ ChÝnh phñ ph¶i thùc hiÖn trung thùc ý chÝ cña nh©n d©n.

t×nh h×nh ë trung quèc 243 Hoµn toµn tù do tæ chøc, héi häp, ng«n luËn vµ b¸o chÝ. QuyÒn ®×nh c«ng cho c«ng nh©n. §Þa vÞ ®éc lËp cña toµ ¸n. Quan hÖ quèc tÕ. QuyÒn tù quyÕt cña c¸c d©n téc. §Êu tranh chèng chñ nghÜa ®Õ quèc. VÊn ®Ò phô n÷. B×nh ®¼ng vÒ gi¸o dôc chÝnh trÞ vµ kinh tÕ cho c¶ nam vµ n÷. Thi hµnh hÖ thèng tr−êng häc thèng nhÊt - tøc lµ thµnh lËp c¸c tr−êng häc trong ®ã con trai vµ con g¸i cïng häc. Tr¶ c«ng nh− nhau cho lao ®éng nh− nhau. QuyÒn nghØ ng¬i vµ tiÒn trî cÊp cho tr−êng hîp ®au èm vµ s¶n phô. Héi ñng hé tÊt c¶ c¸c yªu s¸ch cña c«ng nh©n. Héi cã môc ®Ých: ñng hé tÊt c¶ nh÷ng yªu s¸ch vµ mäi phong trµo c¸ch m¹ng cña n«ng d©n, c«ng nh©n vµ tiÓu th−¬ng. Héi kªu gäi tÊt c¶ nh©n d©n lao ®éng vµ sinh viªn tiÕn hµnh mét cuéc tuÇn hµnh chung toµn quèc ®Ó t−ëng nhí nh÷ng ng−êi c«ng nh©n ®−êng s¾t bÞ t−íng Ng« Béi Phu giÕt chÕt trong thêi gian ®×nh c«ng trªn ®−êng s¾t B¾c Kinh - H¸n KhÈu1). Héi coi viÖc gióp ®ì c«ng nh©n n¹n nh©n cña cuéc ®Êu tranh, lµ nghÜa vô cña m×nh, v¹ch trÇn vµ lªn ¸n tr−íc toµn quèc hµnh ®éng téi ¸c cña ChÝnh phñ vµ bÌ lò qu©n phiÖt cña nã trong thêi gian ®×nh c«ng. Chóng ta còng nãi thªm lµ Liªn ®oµn sinh viªn cßn yªu cÇu Trung Quèc nhanh chãng kh«i phôc quan hÖ víi n−íc Nga. NguyÔn ¸i Quèc B¸o L'HumanitÐ, ngµy 4-12-1923. _______________ 1) Cuéc tæng b·i c«ng cña c«ng nh©n ®−êng s¾t B¾c Kinh - H¸n KhÈu b¾t ®Çu ngµy 4-2-1923. Cuéc tµn s¸t diÔn ra ngµy 7-2, lµm 37 ng−êi chÕt, h¬n 200 ng−êi bÞ th−¬ng (BT).

244 Phong trµo c«ng nh©n ë Thæ NhÜ Kú41 Víi lßng dòng c¶m vµ tinh thÇn hy sinh ®¸ng kh©m phôc, nh©n d©n Thæ NhÜ Kú ®· xÐ tan c¸i HiÖp −íc Xev¬r¬42 ghª tëm vµ giµnh l¹i ®−îc nÒn ®éc lËp cña m×nh. Hä ®· ®¸nh b¹i bän ®Õ quèc cïng lËp m−u víi nhau, vµ lËt ®æ ngai vµng cña bän vua chóa. Tõ mét n−íc kiÖt quÖ, bÞ chia c¾t, giµy xÐo, hä ®· dùng lªn mét n−íc céng hoµ thèng nhÊt vµ m¹nh mÏ. Hä ®· lµm xong cuéc c¸ch m¹ng cña hä. Nh−ng, còng gièng nh− tÊt c¶ c¸c cuéc c¸ch m¹ng t− s¶n, cuéc c¸ch m¹ng Thæ NhÜ Kú chØ cã lîi riªng cho mét giai cÊp: giai cÊp cã cña. Giai cÊp v« s¶n Thæ NhÜ Kú, ng−êi ®· ®ãng gãp rÊt nhiÒu vµo cuéc ®Êu tranh giµnh ®éc lËp d©n téc th× tõ b©y giê ®· thÊy b¾t buéc ph¶i tiÕn hµnh mét cuéc ®Êu tranh kh¸c: cuéc ®Êu tranh giai cÊp. Trong cuéc ®Êu tranh nµy, giai cÊp c«ng nh©n cña Thæ NhÜ Kú gÆp nhiÒu trë lùc. ë Thæ NhÜ Kú kh«ng cã nh÷ng c«ng ®oµn gièng nh− ë ph−¬ng T©y. ë ®©y chØ cã nh÷ng nghiÖp ®oµn, hoÆc nh÷ng héi t−¬ng tÕ tËp hîp c«ng nh©n cïng ngµnh, sinh sèng trong cïng mét thµnh phè. Cßn c«ng nh©n c¸c ngµnh kh¸c nhau trong cïng mét thµnh phè vµ c«ng nh©n cïng ngµnh trong c¸c thµnh phè kh¸c nhau th× kh«ng cã liªn hÖ g× víi nhau. T×nh h×nh ®ã lµm trë ng¹i mäi ho¹t ®éng chung vµ cã hiÖu qu¶. MÆc dï nh− vËy, suèt n¨m võa qua ng−êi ta còng ®· nhiÒu lÇn

Phong trµo c«ng nh©n ë thæ nhÜ kú 245 thÊy nh÷ng ho¹t ®éng s«i næi cña c«ng nh©n. NhiÒu cuéc b·i c«ng ®· næ ra ë C«ngxt¨ngtinèp, ë Sõng Vµng1), ë Aidin, v.v.. C«ng nh©n in, c«ng nh©n ®−êng s¾t, nh©n viªn th−¬ng thuyÒn, c«ng nh©n c¸c kho dÇu löa vµ c¸c x−ëng chÕ r−îu bia ®· tiÕn hµnh ®Êu tranh. §· cã tíi mét v¹n c«ng nh©n tham gia phong trµo. Sau nh÷ng kinh nghiÖm nµy, c«ng nh©n Thæ NhÜ Kú ®· hiÓu r»ng muèn th¾ng lîi th× hä cÇn ph¶i cã tæ chøc vµ kû luËt. §¹i héi C«ngxt¨ngtinèp thµnh lËp héi BiÕclÝch2) Míi ®©y, mét ®¹i héi c«ng nh©n ®· ®−îc triÖu tËp ë C«ngxt¨ngtinèp. Hai tr¨m n¨m m−¬i ®¹i biÓu tham gia ®¹i héi. Hä thay mÆt cho 19.000 c«ng nh©n C«ngxt¨ngtinèp, 15.000 c«ng nh©n má than ë D«nggun®¾c vµ 10.000 ng−êi lao ®éng c¶ c¸c má ch× cã b¹c ë Balyacarai®in. §¹i héi ®· quyÕt ®Þnh tËp hîp 34 §ÐcnÕch3) hiÖn cã thµnh mét BiÕclÝch, tøc lµ mét liªn minh. NghÞ quyÕt m¹nh d¹n ®ã ®· lµm cho ChÝnh phñ ph¶i sî h·i kh«ng d¸m c«ng nhËn BiÕclÝch. Nªn chó ý lµ th¸i ®é cña ChÝnh phñ ®èi víi c«ng nh©n ®· thay ®æi nhiÒu. Khi chiÕn tranh kÕt thóc, khi vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i ®uæi cæ nh÷ng ng−êi n−íc ngoµi th× ChÝnh phñ lu«n lu«n tá ra dÔ d·i víi c«ng nh©n, nh−ng khi ®ông ®Õn vÊn ®Ò tæ chøc c«ng nh©n th× ChÝnh phñ tá ra còng ph¶n ®éng nh− tÊt c¶ mäi chÝnh phñ t− b¶n chñ nghÜa kh¸c. Do ®ã, sù phñ quyÕt cña ChÝnh phñ kh«ng lµm ai ng¹c nhiªn c¶. V¶ l¹i, mäi ng−êi biÕt r»ng tõ khi ký Hoµ −íc L«dann¬43 th× bän t− b¶n Thæ NhÜ Kú ®· ¨n c¸nh víi bän t− b¶n n−íc ngoµi, - bän nµy sau khi ®· tµn s¸t hµng v¹n ng−êi Hy L¹p vµ Thæ NhÜ Kú khæ së nh−ng vÉn kh«ng ®Æt ®−îc ¸ch thùc d©n lªn Thæ NhÜ Kú, th× nay l¹i x©m nhËp mét c¸ch hoµ b×nh vµo ®Êt n−íc Tr¨ng l−ìi liÒm. _______________ 1) Corne d’or: B·i biÓn B«xpho ë Ixtambun, gi¸p biÓn §en (BT). 2) Birlik: TiÕng Thæ NhÜ Kú cã nghÜa nh− mét héi liªn minh (BT). 3) Dernek: TiÕng Thæ NhÜ Kú cã nghÜa lµ héi (BT).

246 Hå CHÝ MINH TOµN TËP ViÖc ChÝnh phñ tõ chèi kh«ng c«ng nhËn tæ chøc BiÕclÝch, ch¼ng kh¸c nµo mét nô c−êi duyªn d¸ng dïng ®Ó khuyÕn khÝch giíi tµi chÝnh quèc tÕ mµ ba phÇn n¨m lµ nguån gèc Ph¸p. Nh−ng giai cÊp v« s¶n Thæ NhÜ Kú ®· tiÕn ®−îc mét b−íc ®Çu tiªn. NhÊt ®Þnh hä sÏ cßn tiÕn n÷a. NguyÔn ¸i Quèc B¸o L'HumanitÐ, ngµy 1-1-1924.

247 T×nh c¶nh n«ng d©n An Nam Ng−êi An Nam nãi chung, ph¶i Ì cæ ra mµ chÞu nh÷ng c«ng ¬n b¶o hé cña n−íc Ph¸p. Ng−êi n«ng d©n An Nam nãi riªng, l¹i cµng ph¶i Ì cæ ra mµ chÞu sù b¶o hé Êy mét c¸ch th¶m h¹i h¬n: lµ ng−êi An Nam, hä bÞ ¸p bøc; lµ ng−êi n«ng d©n, hä bÞ ng−êi ta ¨n c¾p, c−íp bãc, t−íc ®o¹t, lµm ph¸ s¶n. ChÝnh hä lµ nh÷ng ng−êi ph¶i lµm mäi c«ng viÖc nÆng nhäc, mäi thø lao dÞch. ChÝnh hä lµm ra cho lò ng−êi ¨n b¸m, lò ng−êi l−êi biÕng, lò ng−êi ®i khai ho¸ vµ nh÷ng bän kh¸c h−ëng mµ chÝnh hä th× l¹i ph¶i sèng cïng khæ trong khi nh÷ng tªn ®ao phñ cña hä sèng rÊt thõa th·i; hÔ mÊt mïa th× hä chÕt ®ãi. §ã lµ v× hä bÞ ¨n c¾p kh¾p mäi phÝa, b»ng mäi c¸ch, do c¸c quan cai trÞ, do bän phong kiÕn t©n thêi vµ nhµ thê. X−a kia, d−íi chÕ ®é An Nam, ruéng ®Êt chia thµnh nhiÒu h¹ng tuú theo tèt xÊu. ThuÕ ®¸nh theo sù ph©n h¹ng Êy. D−íi chÕ ®é thuéc ®Þa hiÖn nay, tÊt c¶ nh÷ng c¸i ®ã ®Òu thay ®æi. Khi cÇn kiÕm tiÒn c¸c quan cai trÞ ng−êi Ph¸p chØ viÖc b¾t thay ®æi h¹ng ruéng. ChØ mét nÐt bót thÇn kú lµ hä biÕn mét ®¸m ruéng xÊu thµnh ruéng tèt. ThÕ lµ ng−êi d©n cµy An Nam buéc ph¶i nép thuÕ cho ®¸m ruéng cña m×nh nhiÒu h¬n sè hä thu ho¹ch ®−îc. Nh− thÕ vÉn ch−a hÕt. Ng−êi ta cßn t¨ng diÖn tÝch ruéng ®Êt mét c¸ch gi¶ t¹o b»ng c¸ch rót ng¾n ®¬n vÞ ®o ®¹c. B»ng c¸ch ®ã, thuÕ lËp tøc t¨ng lªn, n¬i th× mét phÇn ba, n¬i th× hai phÇn ba. §iÒu ®ã ch−a ®ñ ®Ó tho¶ m·n lßng tham kh«ng ®¸y cña Nhµ n−íc b¶o hé cø mçi n¨m l¹i t¨ng m·i thuÕ lªn. ThÝ dô, tõ n¨m 1890 ®Õn

248 Hå CHÝ MINH TOµN TËP n¨m 1896, thuÕ ®· t¨ng gÊp ®«i. Tõ n¨m 1896 ®Õn n¨m 1898 l¹i t¨ng lªn mét nöa vµ cø nh− thÕ mµ t¨ng lªn m·i. Ng−êi An Nam cø chÞu rãc thÞt m·i nh− vËy vµ c¸c quan lín b¶o hé nhµ ta th× quen ¨n bÐn mïi cø tiÕp tôc gië trß xoay xë m·i. Cã khi, tÖ ®éc ®o¸n ®i ®«i víi tÖ c−íp ®o¹t. ThÝ dô n¨m 1895, viªn C«ng sø mét tØnh ë B¾c Kú ®· t−íc mÊt cña mét lµng nä hµng bao nhiªu hÐcta ruéng ®Êt ®Ó ®em cÊp cho mét lµng kh¸c, lµ mét lµng theo ®¹o Kit«. Nh÷ng ng−êi mÊt ruéng khiÕu n¹i th× ng−êi ta b¾t bá tï. C¸c b¹n ®õng t−ëng chÕ ®é cai trÞ v« liªm sØ Êy chØ cã nh− thÕ th«i. Ng−êi ta cßn b¾t nh÷ng kÎ xÊu sè bÞ mÊt ruéng ph¶i nép thuÕ cho m·i ®Õn n¨m 1910, mÆc dï ruéng ®Êt cña hä ®· bÞ t−íc ®o¹t tõ n¨m 1895! HÕt c¸c quan cai trÞ ¨n c¾p, ®Õn bän chñ ®ån ®iÒn ¨n c¾p. Ng−êi ta cÊp cho ng−êi ¢u nh÷ng ®ån ®iÒn nhiÒu khi v−ît qu¸ 20.000 hÐcta; mµ nh÷ng ng−êi ¢u nµy th× ngoµi c¸i bông phÖ vµ c¸i mµu da tr¾ng ra, kh«ng cã m¶y may kiÕn thøc g× vÒ n«ng nghiÖp vµ kü thuËt. Nh÷ng ®ån ®iÒn Êy phÇn nhiÒu ®−îc lËp ra b»ng lèi ¨n c¾p hîp ph¸p ho¸. Trong thêi kú x©m l−îc, ng−êi d©n cµy An Nam, còng nh− ng−êi And¸tx¬ n¨m 1870, ®· bá ruéng ®Êt cña m×nh l¸nh sang nh÷ng vïng cßn tù do. Khi hä trë vÒ th× ruéng ®Êt cña hä ®· \"thµnh ®ån ®iÒn\" mÊt råi. Hµng bao nhiªu lµng ®· bÞ t−íc ®o¹t ®i nh− thÕ, vµ ng−êi b¶n xø l©m vµo c¶nh ph¶i lao ®éng cho bän chóa phong kiÕn t©n thêi, bän nµy chiÕm ®o¹t cã khi ®Õn 90% thu ho¹ch. LÊy cí khuyÕn khÝch viÖc khai khÈn thuéc ®Þa, ng−êi ta miÔn thuÕ ®iÒn thæ cho rÊt nhiÒu chñ ®ån ®iÒn lín. §· ®−îc kh«ng ruéng ®Êt råi, bän chñ ®ån ®iÒn l¹i cßn ®−îc kh«ng, hoÆc gÇn nh− ®−îc kh«ng c¶ nh©n c«ng n÷a. Bän quan cai trÞ cung cÊp cho hä mét sè tï khæ sai lµm kh«ng c«ng, hay dïng uy quyÒn cña chóng ®Ó mé cho bän chñ ®ån ®iÒn nh÷ng nh©n c«ng lµm viÖc víi mét ®ång l−¬ng chÕt ®ãi. NÕu nh÷ng ng−êi An Nam ®Õn kh«ng ®ñ sè hoÆc hä kh«ng b»ng lßng th× ng−êi ta liÒn dïng ®Õn vò lùc; bän chñ ®ån ®iÒn liÒn b¾t bän h−¬ng lý, nÖn vµo cæ hä,

T×nh c¶nh n«ng d©n an nam 249 hµnh h¹ cho ®Õn khi nh÷ng kÎ khèn khæ nµy chÞu ký giÊy cam ®oan nép ®ñ sè nh©n c«ng cÇn thiÕt míi th«i. Bªn c¹nh c¸i thÕ lùc phÇn ®êi Êy cßn cã nh÷ng ®Êng cøu thÕ phÇn hån n÷a, c¸c ®Êng nµy trong khi truyÒn b¸ ®øc nghÌo cho ng−êi An Nam, còng kh«ng quªn t×m c¸ch lµm giµu b»ng må h«i vµ m¸u cña ng−êi b¶n xø. ë Nam Kú, chØ riªng Héi Th¸nh truyÒn gi¸o còng ®· chiÕm 1/5 ruéng ®Êt trong vïng. MÆc dÇu trong kinh Th¸nh kh«ng cã d¹y, song thñ ®o¹n chiÕm ®o¹t nh÷ng ®Êt ®ai nµy còng thËt rÊt gi¶n ®¬n: ®ã lµ thñ ®o¹n cho vay nÆng l·i vµ hèi lé. Héi Th¸nh lîi dông lóc mÊt mïa ®Ó cho n«ng d©n vay tiÒn vµ buéc hä ph¶i cÇm cè ruéng ®Êt. V× lîi suÊt tÝnh theo lèi c¾t cæ, nªn ng−êi An Nam kh«ng thÓ tr¶ nî ®óng h¹n; thÕ lµ tÊt c¶ ruéng ®Êt cÇm cè bÞ r¬i vµo tay Héi truyÒn gi¸o. C¸c quan cai trÞ c¶ lín lÉn bÐ, ®−îc n−íc mÑ giao vËn mÖnh xø §«ng D−¬ng cho, nãi chung ®Òu lµ nh÷ng bän ngu xuÈn vµ ®Óu c¸ng. Héi Th¸nh chØ cÇn n¾m ®−îc trong tay mét vµi giÊy tê bÝ mËt, thuéc ®êi riªng, cã tÝnh chÊt nguy h¹i ®Õn thanh danh, ®Þa vÞ cña c¸c quan, lµ cã thÓ lµm c¸c quan ho¶ng sî vµ ph¶i chiÒu theo ý hä muèn. ChÝnh v× thÕ mµ mét viªn Toµn quyÒn ®· nh−êng cho nhµ chung 7.000 hÐcta ruéng ®Êt sa båi cña nh÷ng ng−êi b¶n xø, Êy thÕ lµ nh÷ng ng−êi b¶n xø nµy trë thµnh nh÷ng ng−êi ®i ¨n xin. Ph¸c qua nh− thÕ, chóng ta thÊy r»ng d−íi chiªu bµi d©n chñ, ®Õ quèc Ph¸p ®· ®em vµo An Nam tÊt c¶ c¸i chÕ ®é trung cæ ®¸ng nguyÒn rña, kÓ c¶ chÕ ®é thuÕ muèi; r»ng ng−êi n«ng d©n An Nam bÞ hµnh h×nh võa b»ng l−ìi lª cña nÒn v¨n minh t− b¶n chñ nghÜa, võa b»ng c©y th¸nh gi¸ cña Héi Th¸nh ®Ü bîm. NguyÔn ¸i Quèc B¸o La Vie OuvriÌre, ngµy 4-1-1924.

250 T×nh c¶nh n«ng d©n Trung Quèc Trung Quèc c¨n b¶n lµ mét n−íc n«ng nghiÖp, 85% sè d©n lµ n«ng d©n. Cã thÓ chia hä ra lµm bèn h¹ng: ®Þa chñ h¹ng lín, ®Þa chñ h¹ng võa, ng−êi cã Ýt ruéng ®Êt, bÇn n«ng vµ cè n«ng. Trong n−íc cã tõ 250 ®Õn 300 ®¹i ®Þa chñ h¹ng lín cã h¬n 10.000 mÉu1) ruéng ®Êt. PhÇn nhiÒu lµ nh÷ng quan to hay quý téc. Chõng ®é 30.000 ®Þa chñ cã h¬n 1.000 mÉu vµ 300.000 cã h¬n 100 mÉu. §Þa vÞ x· héi cña nh÷ng ng−êi chñ së h÷u nhá cã tõ 10 ®Õn 100 mÉu th× kh¸ phøc t¹p vµ thay ®æi lu«n. Còng cã chõng Êy ruéng ®Êt, mét ng−êi n«ng d©n cã thÓ lµ kÎ bãc lét, lµ ng−êi bÞ bãc lét, hoÆc lµ \"trung gian\". NÕu gia ®×nh cã kh¸ ®«ng ng−êi ®Ó cµy cÊy lÊy ruéng ®Êt, th× ng−êi n«ng d©n ®ã trë thµnh líp \"trung gian\". NÕu gia ®×nh neo ng−êi, ng−êi n«ng d©n ®µnh buéc ph¶i cho thuª rÏ sè ruéng ®Êt mµ anh ta kh«ng thÓ lµm ®−îc; thÕ lµ anh trë thµnh kÎ bãc lét. NÕu gia ®×nh qu¸ ®«ng ng−êi mµ muèn ®ñ chi dïng, th× ngoµi ruéng ®Êt cña m×nh ra, ng−êi n«ng d©n cßn b¾t buéc ph¶i thuª thªm ruéng ®Êt cña ng−êi kh¸c; thÕ lµ anh ta bÞ v« s¶n ho¸ vµ chuyÓn thµnh ng−êi bÞ bãc lét. Theo tµi liÖu cña Bé Canh n«ng, th× n¨m 1918 cã 43.935.478 gia ®×nh ë trong t×nh tr¹ng kh«ng æn ®Þnh ®ã. _______________ 1) C¸c ch÷ “mÉu” trong nguyªn b¶n viÕt b»ng tiÕng ViÖt (BT).

T×nh c¶nh n«ng d©n trung quèc 251 Cã hai lèi lÊy t«: t« ®ong vµ t« rÏ. Theo lèi thø nhÊt, ng−êi cã Ýt ruéng ®Êt hay ng−êi bÇn n«ng lÜnh canh ruéng vµ ®ãng mét sè tiÒn t« nµo ®ã trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. NÕu ®−îc mïa th× ng−êi lÜnh canh còng ch¼ng ®−îc d«i ra lµ bao, v× ng−êi chñ ruéng tÝnh rÊt s¸t vµ kh«ng bao giê chÞu thiÖt c¶. Tr¸i l¹i, nÕu mÊt mïa, th× ng−êi lÜnh canh bÞ hoµn toµn ph¸ s¶n, cßn ng−êi chñ th× ch¼ng mÊt g× c¶. Víi lèi lÊy t« rÏ, ng−êi chñ ruéng thu tõ 35 ®Õn 50% hoa lîi cña mçi vô. V× chÕ ®é ruéng ®Êt Trung Quèc lµ chÕ ®é ph©n t¸n tõng m¶nh, cho nªn hÇu hÕt tÊt c¶ mäi ng−êi n«ng d©n dï nghÌo ®Õn ®©u ®i n÷a th× tr−íc kia còng ®Òu cã ®−îc mét m¶nh ®Êt ®Ó cã thÓ \"kiÕm lÊy nÐn h−¬ng cóng tæ tiªn\". Song, ngµy nay, rÊt nhiÒu ng−êi tuyÖt ®èi kh«ng cã g×, thËm chÝ kh«ng cã lÊy \"mét miÕng ®Êt ®Ó c¾m dïi\" n÷a. Hä chØ cã hai c¸nh tay kh«ng th«i. Muèn kiÕm lÊy b¸t c¬m, hä ®i ë hay ®i lµm mïa. Nh÷ng ng−êi ®i lµm mïa kh«ng cã c«ng s¸ nhÊt ®Þnh, còng kh«ng cã viÖc lµm th−êng xuyªn: hÕt vô gÆt, hä ra thµnh thÞ lµm hay ®i chµi l−íi. Nh÷ng ng−êi lín ®i ë th× h»ng n¨m kiÕm ®−îc mét sè tiÒn tÝnh ra kho¶ng tõ 25 ®Õn 40 ®«la, c¬m nu«i vµ ¸o mÆc; c¸c trÎ em ®i ë ch¨n tr©u bß th× ®−îc tõ 3 ®Õn 5 ®«la mét n¨m. Sù th©m nhËp cña chñ nghÜa t− b¶n n−íc ngoµi lµm mÊt th¨ng b»ng gi¸ c¶ gi÷a c¸c hµng chÕ biÕn vµ n«ng s¶n phÈm. Ng−êi n«ng d©n lu«n lu«n b¾t buéc ph¶i b¸n rÎ thãc lóa hay khoai cña hä ®Ó mua nh÷ng dông cô hiÖn nay ®¾t h¬n tr−íc kia rÊt nhiÒu. Chñ nghÜa t− b¶n còng lµm cho ng−êi chñ ruéng mÊt c¸i ®Çu ãc tËp truyÒn vµ gia tr−ëng vµ ®em thay b»ng tÝnh h¸m lîi rÊt d÷ tîn. Cè noi theo g−¬ng c¸c ®ång nghiÖp cña chóng ë thµnh thÞ, bän ®Þa chñ t×m c¸ch ®Ó ngµy cµng n¾m ®éc quyÒn ruéng ®Êt. NhiÒu c«ng ty khai khÈn ®· ®−îc thµnh lËp, bao gåm nh÷ng ®Êt ®ai v« cïng réng lín, vµ hÊt mét sè lín tiÓu n«ng ra ngoµi. Nh÷ng c«ng ty nh− C«ng ty h÷u h¹n Phulilan cã h¬n 300.000 mÉu ruéng ®Êt.

252 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Lôt léi, b·o t¸p, n¹n ®ãi, néi chiÕn ®Òu g©y ra c¶nh cïng khæ cho n«ng d©n. Bän quan liªu tham nhòng cña chÕ ®é quan l¹i còng chÞu phÇn tr¸ch nhiÖm g©y ra c¶nh ®ãi khæ Êy. ChÝnh phñ ®· lËp nh÷ng tr¹m thÝ nghiÖm ®Ó t×m c¸ch c¶i tiÕn n«ng nghiÖp. Nh÷ng c¬ quan Êy võa thµnh lËp ra lµ ®· trë ngay thµnh nh÷ng miÕng phã m¸t cho bän quan l¹i, chø kh«ng ph¶i lµ nh÷ng c¬ quan ®Ó phôc vô nh©n d©n. Mét tai ho¹ kh¸c n÷a lµ chñ nghÜa qu©n phiÖt. TÊt c¶ bän t−íng t¸ lín nhá, kiÓu Nap«lª«ng, ®Òu lµm giµu cho b¶n th©n hä, lµm giµu cho bÌ ®¶ng vµ cho bän tay ch©n cña hä, b»ng må h«i n−íc m¾t cña n«ng d©n lµ nh÷ng ng−êi hµng n¨m ph¶i ®ãng vµo kho¶ng 225.000.000 ®«la. S−u thuÕ ®Ì lªn ng−êi tiÓu n«ng nÆng nÒ h¬n bän giµu cã, v× bän nµy phÇn nhiÒu lµ viªn chøc vµ b¹n bÌ cña bän viªn chøc. Sau hÕt, ph−¬ng ph¸p lµm viÖc cæ s¬ vµ nÒn gi¸o dôc l¹c hËu l¹i cßn lµm cho ®êi sèng cña quÇn chóng cÇn lao cµng thªm cùc khæ. N¨m 1918, h¬n 15.500.000 n«ng d©n vµ thî thuyÒn ®· bá n«ng th«n ra thµnh thÞ, lµm cho sè ng−êi bÞ bãc lét vµ ®¹o qu©n thÊt nghiÖp ë thµnh thÞ t¨ng lªn. Muèn xo¸ bá tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã, c¸c ®ång chÝ Trung Quèc cña chóng ta ph¶i tiÕn hµnh m¹nh mÏ mét cuéc vËn ®éng khÈn tr−¬ng ®Ó gi¸o dôc quÇn chóng, lµm cho quÇn chóng thÊy thËt râ søc m¹nh cña m×nh, quyÒn lîi cña m×nh, vµ cã ®ñ kh¶ n¨ng thùc hiÖn ®−îc khÈu hiÖu \"TÊt c¶ ruéng ®Êt vÒ tay n«ng d©n\". NguyÔn ¸i Quèc B¸o La Vie OuvriÌre, ngµy 4-1-1924.

253 Phong trµo c«ng nh©n ë ViÔn §«ng ¤xaca lµ mét trong nh÷ng trung t©m c«ng nghiÖp lín cña n−íc NhËt, kh«ng bÞ thiÖt h¹i g× trong n¹n ®éng ®Êt võa qua. Tai häa cña nh÷ng ng−êi NhËt kh¸c ®· t¹o nªn h¹nh phóc cho bän chñ nhµ m¸y ë thµnh phè nµy, hiÖn nay chóng ®ang ph¸t tµi ch−a tõng thÊy. ThÕ mµ tiÒn l−¬ng cña c«ng nh©n vÉn gi÷ nguyªn nh− møc tr−íc khi x¶y ra tai häa ®ã, mÆc dï gi¸ sinh ho¹t ®· t¨ng lªn kh«ng kÐm phÇn nhanh chãng, ¶nh h−ëng nÆng nÒ ®Õn tói tiÒn Ýt ái cña c«ng nh©n. BÞ l©m vµo t×nh c¶nh kh«ng thÓ chÞu næi Êy vµ tr−íc sù tõ chèi cña bän chñ kh«ng chÞu thùc hiÖn nh÷ng yªu s¸ch c¶i thiÖn ®êi sèng, c«ng nh©n c¸c x−ëng b«ng v¶i ®· ®×nh c«ng tõ cuèi th¸ng 11. C¸c yªu s¸ch nªu ra lµ: 1. T¨ng l−¬ng thªm 20%; 2. Gi¶m gi¸ nh÷ng thùc phÈm do nhµ m¸y cung cÊp; 3. C¶i thiÖn nhµ ¨n vµ buång t¾m; 4. Tr¶ nöa l−¬ng cho c¸c c«ng nh©n v× èm ®au kh«ng ®i lµm ®−îc; 5. Thu nhËn l¹i nh÷ng c«ng nh©n võa míi bÞ ®uæi. Tr−íc ®©y Ýt l©u, c«ng nh©n c¸c c«ng ty \"Gai ViÔn §«ng\" vµ \"Nag«xai\" do ®×nh c«ng mµ ®· ®−îc t¨ng l−¬ng. C«ng nh©n ë c«ng ty \"Xensu\" còng ®· ®−îc t¨ng l−¬ng ngay sau khi göi b¶n quyÕt nghÞ ®×nh c«ng cho ban gi¸m ®èc. C¸c c«ng ty kh¸c th× chèng l¹i. Hä lÊy cí r»ng, tuy cã rÊt nhiÒu ®¬n ®Æt hµng ®Êy, nh−ng hä còng kh«ng ®−îc lêi l·i g× nhiÒu l¾m, v× gi¸ nguyªn liÖu ®· t¨ng lªn; vµ

254 Hå CHÝ MINH TOµN TËP nãi r»ng mÆt kh¸c, v× kh«ng cã ®ñ b«ng x¬ nªn hä ch¼ng chót g× lo ng¹i ®×nh c«ng c¶. Thùc ra, hä ®ang sî cuèng lªn. Hä ®· cho c¶nh s¸t ®Þa ph−¬ng, ®ång thêi gäi c¶ c¶nh s¸t ë c¸c thµnh phè l©n cËn ®Õn ®ãng ngay trong thµnh phè. Hä ®· cho b¾t Tæng th− ký Liªn ®oµn lao ®éng vµ mét sè lín c¸n bé cïng nh÷ng ng−êi ®i biÓu t×nh ®Ó hßng lµm yÕu phong trµo. M−u toan cña bän chñ ch¼ng ®¹t kÕt qu¶ g×, v× cuéc ®×nh c«ng vÉn ®−îc l·nh ®¹o kiªn quyÕt nh− h«m míi ®Çu, vµ c«ng nh©n th× quyÕt t©m ®Êu tranh ®Õn cïng. Anh em thî ®iÖn vµ thî m¸y ®· tuyªn bè ®×nh c«ng h−ëng øng. C«ng nh©n c¸c c«ng x−ëng Nhµ n−íc høa sÏ dïng ®ñ mäi c¸ch ®Ó ñng hé c¸c ®ång chÝ cña hä ®ang ®Êu tranh. §−îc ñng hé nh− thÕ, nªn nh÷ng ng−êi ®×nh c«ng ®Òu hÕt søc h¨ng h¸i vµ tin ch¾c sÏ nhÊt ®Þnh th¾ng lîi. Trong cuéc ®Êu tranh gi÷a t− b¶n vµ lao ®éng ë ViÔn §«ng, cã nh÷ng chuyÖn thó vÞ mµ ë ph−¬ng T©y ng−êi ta sÏ kh«ng hiÓu ®−îc, nh−ng ë ®©y l¹i lµ nh÷ng chuyÖn hoµn toµn cã thùc. Ch¼ng h¹n nh−, muèn ng¨n c¶n kh«ng cho c«ng nh©n liªn kÕt víi c¸c ®ång chÝ cña hä ®ang ®Êu tranh, C«ng ty Kisioa®a ®· cho kho¸ chÆt c¸c cöa ra vµo. Nhµ m¸y C¬naoa®a chÕ t¹o c¸c m¸y ®iÖn, kh«ng thÓ tho¶ thuËn ®−îc víi c«ng nh©n viªn cña hä vÒ vÊn ®Ò c«ng s¸, nªn ®· quyÕt ®Þnh cho nghØ viÖc. Nh−ng tr−íc khi th¶i c«ng nh©n, nhµ m¸y ®ã ®· tr¶ hä ®ñ bèn ngµy c«ng vµ tiÒn phô cÊp trong hai tuÇn! §×nh c«ng chèng chÕ ®é qu©n phiÖt. §Ó ph¸ vì tæ chøc cña c«ng nh©n võa míi g©y dùng lªn, bän chñ c¸c hÇm má ë Suicaosun (Trung Quèc), ®· cho ®iÒu binh lÝnh cña t−íng Chao ®Õn. Bän nµy võa tíi n¬i lµ chiÕm ®ãng ngay c©u l¹c bé cña c«ng nh©n. §Ó chèng l¹i hµnh ®éng b¹o ng−îc ®ã, ba ngh×n thî má ®· tù ®éng ®×nh c«ng. Hä bao v©y bän lÝnh vµ t×m c¸ch t−íc vò khÝ cña chóng. Bän lÝnh næ sóng, lµm bÞ th−¬ng nhiÒu

Phong trµo c«ng nh©n ë viÔn ®«ng 255 ng−êi ®×nh c«ng. T×nh h×nh ®· diÔn ra qu¸ ý muèn cña bän chñ vµ chóng hiÖn ®ang ra c«ng dµn xÕp cho æn. Nh−ng anh em thî má ®· tr¶ lêi r»ng hä chØ trë l¹i lµm viÖc khi nµo nh÷ng ng−êi bÞ n¹n ®· ®−îc båi th−êng vµ c¸c yªu s¸ch cña hä - gåm 9 ®iÒu - ®· ®−îc tho¶ m·n. NguyÔn ¸i Quèc B¸o La Vie OuvriÌre, ngµy 25-1-1924.

256 Lªnin vµ c¸c d©n téc thuéc ®Þa \"Lªnin ®· mÊt!\". Tin nµy ®Õn víi mäi ng−êi nh− sÐt ®¸nh ngang tai, truyÒn ®i kh¾p c¸c b×nh nguyªn ph× nhiªu ë ch©u Phi vµ c¸c c¸nh ®ång xanh t−¬i ë ch©u ¸. §óng, nh÷ng ng−êi da ®en vµ da vµng cã thÓ ch−a biÕt râ Lªnin lµ ai, n−íc Nga ë ®©u. Bän ®Õ quèc thùc d©n cè ý b−ng bÝt kh«ng cho hä biÕt. Sù ngu dèt lµ mét trong nh÷ng chç dùa chñ yÕu cña chÕ ®é t− b¶n chñ nghÜa. Nh−ng tÊt c¶ hä, tõ nh÷ng ng−êi n«ng d©n An Nam ®Õn ng−êi d©n s¨n b¾n trong c¸c rõng §ah«m©y, còng ®· thÇm nghe nãi r»ng ë mét gãc trêi xa x¨m cã mét d©n téc ®· ®¸nh ®uæi ®−îc bän chñ bãc lét hä vµ hiÖn ®ang tù qu¶n lý lÊy ®Êt n−íc m×nh mµ kh«ng cÇn tíi bän chñ vµ bän toµn quyÒn. Hä còng ®· nghe nãi r»ng n−íc ®ã gäi lµ n−íc Nga, r»ng cã nh÷ng ng−êi dòng c¶m, mµ ng−êi dòng c¶m nhÊt lµ Lªnin. ChØ nh− thÕ còng ®ñ lµm cho hä ng−ìng mé s©u s¾c vµ ®Çy nhiÖt t×nh ®èi víi n−íc ®ã vµ l·nh tô cña n−íc ®ã. Nh−ng kh«ng ph¶i chØ cã thÕ. Hä cßn ®−îc biÕt r»ng ng−êi l·nh tô vÜ ®¹i nµy sau khi gi¶i phãng nh©n d©n m×nh, cßn muèn gi¶i phãng c¸c d©n téc kh¸c n÷a. Ng−êi ®· kªu gäi c¸c d©n téc da tr¾ng gióp ®ì c¸c d©n téc da vµng vµ da ®en tho¸t khái ¸ch ¸p bøc cña bän rumi1), cña tÊt c¶ bän rumi: toµn quyÒn, c«ng sø, v.v.. Vµ ®Ó thùc hiÖn môc ®Ých Êy, Ng−êi ®· v¹ch ra mét c−¬ng lÜnh cô thÓ. Lóc ®Çu hä t−ëng lµ trªn ®êi kh«ng thÓ cã mét ng−êi nh− thÕ _______________ 1) TiÕng ArËp, nghÜa lµ ng−êi n−íc ngoµi, kÎ ®i n« dÞch (BT).

Lªnin vµ c¸c d©n téc thuéc ®Þa 257 vµ c−¬ng lÜnh nh− thÕ ®−îc. Nh−ng vÒ sau hä ®−îc biÕt tin, tuy lê mê vÒ ®¶ng céng s¶n, vÒ tæ chøc gäi lµ Quèc tÕ Céng s¶n ®ang ®Êu tranh v× nh÷ng ng−êi bÞ bãc lét, v× tÊt c¶ nh÷ng ng−êi bÞ bãc lét, trong ®ã cã c¶ hä n÷a, hä biÕt r»ng chÝnh Lªnin lµ ng−êi l·nh ®¹o tæ chøc nµy. Vµ chØ nh− thÕ còng ®ñ ®Ó cho nh÷ng ng−êi ®ã tuy v¨n ho¸ kÐm cái nh−ng lµ nh÷ng ng−êi cã thiÖn chÝ vµ biÕt ¬n, hÕt lßng t«n kÝnh Lªnin. Hä coi Lªnin lµ ng−êi gi¶i phãng cho hä. Lªnin ®· mÊt råi th× chóng ta biÕt lµm thÕ nµo? LiÖu cã nh÷ng ng−êi dòng c¶m vµ réng l−îng nh− Lªnin ®Ó kh«ng qu¶n thêi gian vµ søc lùc ch¨m lo ®Õn sù nghiÖp gi¶i phãng cña chóng ta kh«ng? §ã lµ nh÷ng ®iÒu mµ quÇn chóng nh©n d©n bÞ ¸p bøc ë c¸c thuéc ®Þa b¨n kho¨n tù hái. Cßn chóng t«i, nh÷ng ng−êi céng s¶n, nh÷ng ng−êi sinh ra ë c¸c thuéc ®Þa, chóng t«i v« cïng ®au ®ín tr−íc sù tæn thÊt kh«ng thÓ nµo ®Òn bï ®−îc vµ chia sÎ nçi buån chung cña nh©n d©n c¸c n−íc víi nh÷ng ng−êi anh ng−êi chÞ cña chóng t«i. Song chóng t«i tin t−ëng r»ng Quèc tÕ Céng s¶n vµ c¸c ph©n bé cña nã, trong ®ã cã c¸c chi bé ë c¸c n−íc thuéc ®Þa, sÏ thùc hiÖn ®−îc nh÷ng bµi häc vµ nh÷ng lêi gi¸o huÊn mµ vÞ l·nh tô ®· ®Ó l¹i cho chóng ta. Lµm nh÷ng ®iÒu mµ Ng−êi ®· c¨n dÆn chóng ta, ®ã ch¼ng ph¶i lµ ph−¬ng ph¸p tèt nhÊt ®Ó tá t×nh yªu mÕn cña chóng ta ®èi víi Ng−êi hay sao? Khi cßn sèng, Ng−êi lµ ng−êi cha, thÇy häc, ®ång chÝ vµ cè vÊn cña chóng ta. Ngµy nay, Ng−êi lµ ng«i sao s¸ng chØ ®−êng cho chóng ta ®i tíi cuéc c¸ch m¹ng x· héi. Lªnin bÊt diÖt sÏ sèng m·i trong sù nghiÖp cña chóng ta. NguyÔn ¸i Quèc (§«ng D−¬ng) B¸o Prav®a, tiÕng Nga, ngµy 27-1-1924.

258 ¤ng Anbe Xar« vµ b¶n Tuyªn ng«n nh©n quyÒn ChÝnh v× quyÒn con ng−êi mµ hµng triÖu con ng−êi ®· bÞ giÕt h¹i trong thêi ®¹i chiÕn. C¸i quyÒn mµ hä ®· hy sinh v× nã, cïng víi nh÷ng x¸c chÕt th¶m th−¬ng cña hä, nay bÞ vïi s©u vµo l·ng quªn. Håi ®ã, c¸c chÝnh kh¸ch cßn gµo to h¬n c¶ tiÕng ®¹i b¸c cho kh¾p bèn ph−¬ng gÇm trêi nghe: quyÒn! quyÒn! quyÒn! Nh−ng lËp tøc, sau khi cuéc chÐm giÕt ®· chÊm døt, lËp tøc sau khi tai ho¹ ®· qua, th× kh«ng cßn ai nghe thÊy nãi ®Õn c¸i con vËt Êy n÷a. ë VÐcx©y, ë Gi¬nev¬, ë Bul«nh¬ còng nh− ë Oasinht¬n quyÒn con ng−êi ®· ®−îc thay thÕ b»ng than ®en, than ®¸, dÇu ho¶, thuéc ®Þa. Mét c¸i quyÒn kh¸c ra ®êi, d−íi mét d¹ng kh¸c, cßn xÊu xa h¬n, ghª tëm h¬n: quyÒn cña kÎ m¹nh. B»ng c¸i quyÒn nµy ng−êi ta muèn huû diÖt n−íc Nga c¸ch m¹ng. B»ng c¸i quyÒn nµy ng−êi ta muèn biÕn n−íc §øc thµnh mét nghÜa ®Þa vµ mét b·i hoang. B»ng c¸i quyÒn nµy ng−êi ta t×m c¸ch chia nhau Trung Quèc. Vµ còng b»ng c¸i quyÒn nµy ng−êi ta d×m thËt s©u nh÷ng d©n c¸c thuéc ®Þa vµo vßng n« lÖ, nh÷ng thuéc ®Þa, v× b¶o vÖ quyÒn con ng−êi, ®· cèng hiÕn 978.000 con em m×nh, trong sè ®ã 340.000 ®· bá m×nh trªn chiÕn ®Þa, nh÷ng thuéc ®Þa mµ ng−êi ta bßn rót ®Õn tËn x−¬ng tuû ®Ó \"v·n håi sù thÞnh v−îng cña mÉu quèc\", nh÷ng thuéc ®Þa mµ ngµy nay ng−êi ta cßn lÊy ®i 300.000 con em trÎ trung nhÊt, trô cét c−êng tr¸ng nhÊt, ®Ó lµm måi dù tr÷ cho ®¹i b¸c trong cuéc chiÕn tranh råi sÏ tíi v× quyÒn con ng−êi.

«ng anbe xar« vµ b¶n tuyªn ng«n nh©n quyÒn 259 Dï r»ng sù thùc ®au lßng nh− vËy, nh−ng thÕ giíi råi còng quen ®i víi c¸i triÕt lý, c¸i tÝnh tr× ®én vèn dÜ, mçi khi ng−êi ta khuÊy lªn c¸i t− t−ëng ®Þnh mÖnh cña nã. §· thÕ, «ng Anbe Xar«, Bé tr−ëng Bé Thuéc ®Þa, l·nh tô b¶o vÖ quyÒn ng−êi b¶n xø ë thuéc ®Þa, l¹i cßn, víi c¸i giäng l−ìi bÊt kh¶ tri cña «ng võa xíi lªn c¸i tÝnh cuång tÝn cña bän \"mäi\" cña «ng. Muèn cho bµi diÔn v¨n cña «ng ë Tr−êng thuéc ®Þa ®−îc næi lªn h¬n n÷a sau khi ®· biÓu diÔn vÉn nh÷ng móa may kÞch tÝnh cña «ng, vÉn c¸i ng«n phong kªu vµ rçng tuÕch cña «ng, vÉn nh÷ng s¸o ng÷ cò rÝch lÆp ®i lÆp l¹i cña «ng nã ®i ®Õn chç (...)1) cña nh÷ng kÎ bãc lét vµ ¸p bøc t−¬ng lai ë c¸c thuéc ®Þa. B¶n Tuyªn ng«n nh©n quyÒn, nhµ ¶o thuËt tu tõ häc nµy, h«m ®ã, ch¾c lµ ®· hoµn toµn lo¹n thÇn kinh. Tr−íc «ng vµ còng nh− «ng th«i, ng−êi ta ®· tõng che ®Ëy nh÷ng téi ¸c, nh÷ng vô xo¸y, nh÷ng vô tµn s¸t d−íi c¸i ¸o kho¸c khai ho¸ hay d−íi danh nghÜa quyÒn con ng−êi, nh−ng ng−êi ta cßn lµm nh÷ng viÖc ®ã víi mét sù dÌ dÆt nµo ®ã, víi mét chót liªm sØ nµo ®ã. §»ng nµy c¸i con ng−êi cña r−îu vµ thuèc phiÖn Êy, c¸i « che cho nh÷ng b¨ng cña Phuèc vµ cña B«®oanh Êy, tr¬ trÏn tuyÖt vêi, l¹i ®· nãi ®Õn b¶n v¨n thiªng liªng nhÊt, cao quý nhÊt cña §¹i c¸ch m¹ng Ph¸p. Kh«ng cßn lµ mét sù gi¶ nh©n gi¶ nghÜa n÷a. §©y lµ mét téi ®¹i bÊt kÝnh. .............................................2) . NghÜ cho cïng, cã khi t«i ®· m¾c sai lÇm kh«ng nhËn ra tÊm lßng cao c¶ vµ tinh thÇn qu¶ng ®¹i cña ngµi Bé tr−ëng cña chóng ta. BiÕt ®©u ®Êy, khi nh¾c l¹i b¶n Tuyªn ng«n ®· lµm cho Céng hoµ Ph¸p bÊt tö, «ng Anbe Xar« l¹i ch¶ muèn dïng mét chiÕn thuËt ®−êng vßng ®Ó nh¾c nhë d©n chóng c¸c thuéc ®Þa trë vÒ víi _______________ 1) B¸o Le Paria b¶n gèc, l−u ë Th− viÖn quèc gia Ph¸p, ký hiÖu BN.Jo 35859, bÞ r¸ch mÊt mét sè ch÷ ë 5 dßng liÒn nhau. Chóng t«i ch−a t×m ®−îc tê lµnh cã ®ñ ch÷ ®Ó bæ sung (BT). 2) Dßng chÊm nµy lµ cña nguyªn b¶n b¸o Le Paria (BT).

260 Hå CHÝ MINH TOµN TËP nh÷ng nghÜa vô ch©n chÝnh cña m×nh? Tõ ®¹i lé Thiªn V¨n §µi kh«ng chõng ngµi cã ý ®Þnh, qua lêi nãi hïng m¹nh cña m×nh, kªu gäi nh÷ng d©n téc thuéc ®Þa h·y ®i theo vÕt ch©n vinh quang cña tæ tiªn ngµi mµ chiÕn ®Êu, nh− tæ tiªn ngµi ®· chiÕn ®Êu cho c«ng cuéc gi¶i phãng m×nh vµ cho quyÒn con ng−êi cña m×nh. Ng−êi ta sinh ra vµ m·i m·i tù do vµ b×nh ®¼ng vÒ quyÒn. C¸c quyÒn Êy lµ: tù do, t− h÷u, an ninh vµ chèng ¸p bøc. Tù do, chèng ¸p bøc, ®ã lµ nh÷ng ®iÒu mµ ngµi Bé tr−ëng muèn lµm cho \"nh÷ng ng−êi anh em da mµu cña ngµi\" hiÓu, nh÷ng ng−êi anh em nµy tuy ®ang bÞ mét ®Õ quèc ghª tëm nhÊt ¸p bøc mét c¸ch tµn tÖ nhÊt, nh−ng vÉn cßn cø lÞm ®i trong mét giÊc mª man triÒn miªn. Chóng ta, nh÷ng ng−êi con cña c¸c thuéc ®Þa, chóng ta sÏ lµ nh÷ng tªn thËt hÌn nh¸t, nÕu chóng ta kh«ng nhÊt tÒ ®¸p øng lêi kªu gäi cña \"«ng anh c¶ cña chóng ta\": cã t«i ®©y! N. B¸o Le Paria, sè 22, th¸ng 1-1924.

261 Th− göi cho mét ®ång chÝ ë Quèc tÕ Céng s¶n1) §ång chÝ th©n mÕn, T«i quª qu¸n ë §«ng D−¬ng vµ lµ ®¶ng viªn §¶ng Céng s¶n Ph¸p. ChÝnh víi t− c¸ch ®ã mµ t«i m¹o muéi c¶m ¬n ®ång chÝ vÒ sù chó ý cña ®ång chÝ ®Õn vÊn ®Ò thuéc ®Þa t¹i §¹i héi Li«ng. MÆt kh¸c, t«i sÏ sung s−íng v× ®−îc th¶o luËn víi ®ång chÝ vÒ vÊn ®Ò thuéc ®Þa nÕu ®ång chÝ vui lßng cho gÆp. Do mòi vµ c¸c ngãn tay bÞ l¹nh cãng khi tang lÔ ®ång chÝ Lªnin, t«i kh«ng thÓ ®i lµm viÖc ë Quèc tÕ Céng s¶n, vËy nªn t«i sÏ rÊt c¶m ¬n, nÕu ®ång chÝ vui lßng trùc tiÕp viÕt th− cho t«i ®Õn ®Þa chØ sau: Kh¸ch s¹n Luých, sè 176 §ång chÝ th©n mÕn, xin göi ®ång chÝ lêi chµo céng s¶n anh em. NguyÔn ¸i Quèc 5-2-24 Th− viÕt tay, tiÕng Ph¸p, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh. _______________ 1) Trong th− kh«ng cã tªn ng−êi nhËn. Cã thÓ lµ NguyÔn ¸i Quèc göi cho mét ®ång chÝ l·nh ®¹o cña Quèc tÕ Céng s¶n (BT).

262 Th− göi Chñ tÞch Quèc tÕ Céng s¶n M¸txc¬va, ngµy 15 th¸ng 3 n¨m 1924 KÝnh göi ®ång chÝ Din«viÐp, Chñ tÞch Quèc tÕ thø ba, §ång chÝ th©n mÕn, §· h¬n mét th¸ng nay, t«i xin ®ång chÝ vui lßng tiÕp ®Ó t«i cã thÓ th¶o luËn víi ®ång chÝ vÒ t×nh c¶nh nh÷ng thuéc ®Þa cña Ph¸p. Cho tíi nay, t«i vÉn ch−a ®−îc tr¶ lêi. H«m nay, t«i xin m¹n phÐp nh¾c l¹i sù thØnh cÇu ®ã, vµ xin ®ång chÝ nhËn lêi chµo céng s¶n anh em. NguyÔn ¸i Quèc Ph©n bé Ph¸p, sè 33 Quèc tÕ Céng s¶n Th− ®¸nh m¸y tiÕng Ph¸p, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh.

263 §«ng D−¬ng vµ Th¸i B×nh D−¬ng1) Lß löa cña cuéc chiÕn tranh thÕ giíi s¾p tíi - N−íc Ph¸p muèn khai th¸c c¸c thuéc ®Þa - C¸c thuéc ®Þa Ph¸p sèng lay l¾t nh− thÕ nµo - Ng−êi An Nam bÞ bãc lét nÆng nÒ thªm. Míi tho¹t nh×n, th× d−êng nh− vÊn ®Ò §«ng D−¬ng vµ Th¸i B×nh D−¬ng kh«ng liªn quan g× ®Õn c«ng nh©n ch©u ¢u. Nh−ng nÕu ng−êi ta nhí l¹i r»ng: a) Trong thêi kú c¸ch m¹ng, c¸c n−íc ®ång minh kh«ng tÊn c«ng ®−îc n−íc Nga tõ phÝa t©y, ®· t×m c¸ch tÊn c«ng tõ phÝa ®«ng. ThÕ lµ c¸c c−êng quèc ë Th¸i B×nh D−¬ng, Mü vµ NhËt, ®· cho qu©n ®éi ®æ bé lªn Vla®iv«xtèc, ®ång thêi n−íc Ph¸p còng göi nh÷ng ®¹o qu©n ng−êi §«ng D−¬ng sang Xibªri ®Ó gióp bän b¹ch qu©n. b) HiÖn nay, tÊt c¶ sinh lùc cña chñ nghÜa t− b¶n quèc tÕ ®Òu lÊy ë c¸c xø thuéc ®Þa. §ã lµ n¬i chñ nghÜa t− b¶n lÊy nguyªn liÖu cho c¸c nhµ m¸y cña nã, n¬i nã ®Çu t−, tiªu thô hµng, mé nh©n c«ng rÎ m¹t cho ®¹o qu©n lao ®éng cña nã, vµ nhÊt lµ tuyÓn nh÷ng binh lÝnh ng−êi b¶n xø cho c¸c ®¹o qu©n ph¶n c¸ch m¹ng cña nã. ThÕ nµo råi còng cã ngµy n−íc Nga c¸ch m¹ng ph¶i ®ä søc víi chñ nghÜa t− b¶n ®ã. _______________ 1) Mét phÇn bµi nµy ®¨ng l¹i trªn b¸o Le Paria, sè 24, th¸ng 4-1924 (BT).