รายงานสืบเนื่องจากการประชุมสัมมนาเชิงวิชาการด้านการจัดการโลจิสติกส์และโซ่อุปทาน ครั้งที่ 17

การประชมุ สัมมนาเชิงวิชาการด้านการจัดการโลจสิ ตกิ สแ์ ละโซอ่ ุปทาน คร้งั ที่ 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควชิ าวศิ วกรรมอตุ สาหการ คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยสงขลานครนิ ทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 Table 1: Practices of PDCA. (continous) Practices in PDCA Descriptions Standardization of PDCA and LSS Without standardization, such as with the presence of motley of templates for tools template Kick-off meeting LSS tools and PDCA, staff could confuse and this leads to inefficient knowledge creation and sharing. Standardi zation of these templates could Project phase gate make problem-solving more effective and improve the learning curve. A kick-off meeting is the first meeting with the project team members. Kick- Reference from previous off meeting introduces the teams and understands the background and goal of improvement the project. It provides the opportunity to discuss the role of team members projects and to gain consensus about the project scope and goals (Chakravrty and Shah, 2012). Phase gate is a project management technique to lay down control points, divided into distinct phases and further separated by decision points (VanZant-Stern, 2011). At each phase, continuation is decided by the champion and mentor of the project. The champion verifies the phase gate from the angles of the current progress and its implication towards the fulfillment of the project goal and alignment with the company priority. A mentor’s responsibility involves verifying the selection of LSS tools and the appropriateness of their deployments. This technique helps the team leader, team members and management to ensure that the project is correctly executed. The team uses information or knowledge derived from previous improvement projects. Reference can be drawn from related personnel or existing knowledge depository in the organization on the previous conduct including the solutions and LSS tools. The previous success can be used as a benchmark in setting the project’s goal. 3. RESEARCH METHODOLOGY For questionnaire survey, 16 hypotheses are developed based on the combination of eight practices of PDCA and two knowledge processes. The hypotheses are developed based on network diagram in Figure 1. As overall, H1 = (p1, k1) = Meeting, discussion and brainstorming are positively related to knowledge sharing. H2 = (p2, k1) = Mentoring and coaching sessions are positively related to knowledge sharing. H3 = (p3, k1) = Project team from cross functional areas is positively related knowledge sharing. H4 = (p4, k1) = Gemba walk is positively related knowledge sharing. H5 = (p5, k1) = Standardization of PDCA and LSS tools template is positively related knowledge sharing. H6 = (p6, k1) = Kick off meeting is positively related knowledge sharing. H7 = (p7, k1) = Project phase gate is positively related knowledge sharing. H8 = (p8, k1) = Reference from previous improvement project is positively related knowledge sharing. H9 = (p1, k2) = Meeting, discussion and brainstorming are positively related knowledge creation. H10 = (p2, k2) = Mentoring and coaching sessions are positively related knowledge creation. H11 = (p3, k2) = Project team from cross functional areas is positively related knowledge creation. 473

การประชุมสัมมนาเชิงวชิ าการด้านการจัดการโลจิสติกสแ์ ละโซ่อปุ ทาน ครัง้ ที่ 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควชิ าวิศวกรรมอุตสาหการ คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครนิ ทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 H12 = (p4, k2) = Gemba walk is positively related knowledge creation. H13 = (p5, k2) = Standardization of PDCA and LSS tool template is positively related knowledge creation. H14 = (p6, k2) = Kick off meeting is positively related knowledge creation. H15 = (p7, k2) = Project phase gate is positively related knowledge creation. H16 = (p8, k2) = Reference from previous improvement project is positively related knowledge creation. Questionnaires are developed to survey the rating of each practice of PDCA to the knowledge sharing and knowledge creation. The questionnaire contained questions related to the practices applied during conducting PDCA, knowledge sharing and knowledge creation. Two LSS experts and two academicians in relevant fields pre-test questionnaire to avoid possible mistakes, ambiguities and formatting errors. The respondents asses each item on the questionnaire using 5-point Likert scale, which are 1=strongly disagree, 2=disagree, 3=neither agree nor disagree, 4=agree and 5=strongly agree. The questionnaires are distributed to the respondents from various organizations by using paper and electronic survey. The respondents are required to have at least one completed improvement project such as PDCA or in other compatible framework. Knowledge Management in PDCA p1 Meeting, discussion and brainstorming p2 Mentoring and coaching session p3 Project team from cross-functional Knowledge sharing areas Knowledge creation Practice, p p4 Gemba walk k1 Knowledge process, k k2 p5 Standardization of PDCA and LSS tools template p6 Kick-off meeting p7 Project phase gate p8 Reference from previous improvement projects Figure 1: Network analysis of research hypothesis. Pareto analysis, One-way ANOVA and Tukey test are used to statistically analysis the data. Pareto analysis is used to determine the ranking of the mean of respondents on practices of PCDA to the knowledge sharing and knowledge creation. 80/20 rule of the Pareto principle determines which practices of PDCA are in group of 80% positively related to the knowledge sharing and knowledge creation. One-way ANOVA is used to analyze the individual mean of the practices of PDCA are significantly different from each other. Tukey test is used as a post hoc analysis after One-way ANOVA results when the p-value of One-way ANOVA is less than 0.05. Tukey test compares all possible pairs and precisely find out which specific two means are different. 474

การประชุมสัมมนาเชงิ วชิ าการด้านการจัดการโลจิสติกส์และโซ่อปุ ทาน ครงั้ ท่ี 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควิชาวศิ วกรรมอตุ สาหการ คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยสงขลานครินทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 The interview is done to pursue in-depth information, insights, understanding and personal opinions about focused questions, which are related to the practices of PDCA, knowledge sharing and knowledge creation. Two interviewees are invited, identified as AMCI and AMIE respectively. They are assistant managers of different departments in an organization. Qualification for the interviewees are at least certified with LSS Green Belt, experienced in LSS for more than five years and conducted PDCA project more than five projects. Interview conducted are semi-structured, one-to-one, each in a single session of about one and half hours and conversion are fully recorded on tape and transcribed in reports. Data and opinions gathered would be cross-checked to avoid response bias and misinterpretation. The transcripts are sent back to the interviewees to check the correctness and accuracy of the reports. The results and findings are directly discussed in the discussion section. 4. RESULTS 4.1 The Pareto of the mean respondents on knowledge sharing and knowledge creation Out of 100 total survey respondents, 48 surveys were returned and received. Three responses were eliminated because of mistakes or were incomplete, leaving a final sample of 45 valid responses from the original study, which constitutes valid response rate of 0.45. Based on Pareto principle, the practices that cover 80% of the mean of respondents on knowledge sharing are p4, p1, p8, p2, p7 and p3 (Figure 2 (a)) and knowledge creation are p4, p1, p2, p8, p3 and p7 (Figure 2 (b)). 4.80 100 4.80 100 4.60 80 4.60 80 4.40 60 4.40 60 4.20 4.20 4.00 40 4.00 40 3.80 20 3.80 20 3.60 0 3.60 0 p4 p1 p8 p2 p7 p3 p5 p6 p4 p1 p2 p8 p3 p7 p5 p6 Practices Practices Knowledge sharing Knowledge creation Figure 2 (a): 80/20 rule of Pareto of the mean of Figure 2(b): 80/20 rule of Pareto of the mean of respondents on knowledge sharing. respondents on knowledge creation. 4.2 One Way ANOVA and Tukey Test for practices of PDCA against knowledge sharing and knowledge creation Table 2 and Table 3 show a One Way ANOVA test for the independent variables – practices of PDCA against dependent variables – knowledge sharing and knowledge creation. The results in Table 2 shows that there is a significant different in the mean of practices of PDCA against knowledge sharing, F (7, 352) = 3.026; p-value < 0.05. From the Tukey test analysis (Table 3), the results show a significant difference in the mean for the pair of p4 and p6. The other pairs do not indicate any significant mean difference. Thus, it shows that p4 has a higher level of positively related to knowledge sharing than p6. The results of ANOVA and Tukey test conclude to accept H4 and reject the rest hypothesis. As conclusion, Gemba walk is positively related to knowledge sharing. Table2 also shows that there is a significant different in the mean of practices of PDCA against knowledge creation, F (7, 352) = 4.614; p-value < 0.05. From the Tukey test analysis (Table 3), the results show a significant difference in the mean for the pair of p1 and p6, the pair of p4 and p5, the pair of p4 and p6 and the pair of p4 and p7. The other pairs do not indicate any significant mean difference. Thus, it shows that p4 and p1 has a higher level of positively related to the knowledge creation than those practices of p5, p6 and p7. The results of ANOVA and Tukey test conclude to accept H9 and H12 475

การประชมุ สมั มนาเชิงวิชาการด้านการจัดการโลจิสตกิ ส์และโซอ่ ปุ ทาน ครั้งท่ี 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควชิ าวิศวกรรมอุตสาหการ คณะวศิ วกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั สงขลานครินทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 and reject the rest hypothesis. As conclusion, Gemba walk and Meeting, discussion and brainstorming are positively related to the knowledge creation. Table 2: One Way ANOVA test results for practices of PDCA against knowledge sharing and knowledge creation Sum of squares df Mean square F p-value KS KC KS KC KS KC KS KC KS KC 3.026 4.614 0.004 0.000 Between 10.533 7 1.505 groups 0.497 Within group 15.464 7 2.209 0.479 175.067 168.533 352 352 Total 185.600 183.997 359 359 Note: KS: Knowledge sharing, KC: Knowledge creation Table 3: Tukey test results for practices of PDCA against knowledge sharing and knowledge creation Multiple comparison Contrast Mean Standardized Critical p- Significant Dependent variable: independent difference difference value value Knowledge sharing variable p4 p6 0.644 -4.335 3.049 0.001 Yes Multiple comparison p1 p6 0.467 -3.199 3.049 0.032 Yes Dependent variable: p4 p5 0.622 -4.265 3.049 0.001 Yes Knowledge sharing p6 0.644 -4.418 3.049 0.000 Yes p7 0.467 -3.199 3.049 0.032 Yes 5. DISCUSSION The results unanimously agree that Gemba walk positively relates to both knowledge processes. As mentioned by AMIE and AMCI through interview: “The most important practice among the eight is Gemba walk. Many things can be achieved through Gemba walk such as to understand the problem faced by the processes, operators and machines, to identify all elements of wastes and to take pictures or videos for opportunities to improve. Do Gemba as frequent as possible and communicate with them (personnel involved). Once you get in the right situation of the problem, you will collect the right data and information, knowledge sharing and knowledge creation would be easier to happen.” Even though Gemba walk does not represent the mechanism of knowledge sharing but it is a mechanism for “catching‟ right content or tacit knowledge to be part of the knowledge sharing. Team members from cross-functional areas would be assigned with particular roles during a Gemba walk, be familiar with the problem and these walks gradually moved down to the specific processes which were the target for improvement. Gemba walk enhances the tacit knowledge of employee towards the processes. The employee freely shares tacit or explicit knowledge based on the finding from Gemba walk conjunctionally to meeting, discussion or brainstorming. Gemba walk also positively relates to the knowledge creation. Gemba walk contributes a chance to talk about tacit knowledge by people performing the process. Often, by asking a simple question leads to a new tacit knowledge to the process which later could be shared and help in root cause identification. LSS tools expedite the process of capturing tacit knowledge into explicit knowledge and help to make the knowledge available for analysis. Externalization occurs when tacit knowledge is converted into explicit knowledge by using LSS tools such as cause and effect diagram, 5-whys and etc. LSS tools help to narrow down the project focus and strengthen analysis. Meeting, discussion and brainstorming of PDCA positively relate to the knowledge creation. These practices prevail during the plan phase, such when cause and effect diagram and 5-whys analysis 476

การประชุมสัมมนาเชิงวชิ าการด้านการจัดการโลจิสติกสแ์ ละโซ่อปุ ทาน คร้งั ท่ี 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควิชาวิศวกรรมอุตสาหการ คณะวศิ วกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 are deployed, taking inputs from Gemba walk. During the phase, the team may reach a common understanding of the issues as they share tacit knowledge and ideas. New ideas may arise by association, on both individual and group levels. With sufficient ideas gathered, the group can prioritize and take actions to solve the problem, monitor results and share findings. Pareto principle indicates that the respondents believe that the standardization of PDCA and LSS tools template and kick-off meeting are not significant to the knowledge sharing and knowledge creation. This could suggest that the usage of different templates of PDCA and LSS tools matter less as compared to the right understanding and application of LSS tools to warrant better knowledge sharing and creation. However, LSS tools template are the effort of the organization to capture tacit knowledge of the employee to explicit knowledge, which known as externalization practice in SECI mode. As mentioned by the participants in the case study about the kick-off meeting: “Kick-off meeting is considered similar with the practice of meeting, discussion and brainstorming session in terms of process, subject to share and members. Kick-off meeting is conducted once but meeting, discussion and brainstorming are frequently conducted until the project achieved the goal. Thus, knowledge sharing and knowledge creation are much more consistent in the meeting, discussion and brainstorming instead of kick-off meeting”. Practices of PDCA such as meeting, discussion and brainstorming, Gemba walk, mentoring and coaching and references from previous improvement project are the practices that support the employee to learn and grow the experience and knowledge in terms of processes, LSS tools and skills. Through PDCA, the employee learns to apply the tools independently within the processes of work area. Thus, applying the right practices of PDCA sets the foundation for creating a culture of continuous improvement, as the knowledge is continuously shared and created to improve the organizational performance. Knowledge creation is a continuous process over time in an organization. Emphasis in sharing knowledge including newly created knowledge has to be placed after the closure of a PDCA project. This could be done through sharing handpicked contents such as best practices, lessons learnt and findings in PDCA with other functional units in the organization. In the digital age, these knowledge could also be made explicit and stored in an organizational repository for future retrieval as reference. 6. CONCLUSIONS Eight practices commonly involved in PDCA were identified and studied, in terms of their relationships with knowledge sharing and knowledge creation. The analysis reveals that the two practices positive affecting knowledge sharing and knowledge creation are Gemba walk and meeting, discussion and brainstorming. Gemba walk influences knowledge sharing as it is the process to ‘catch’ the right content to be shared. Properly conducted meeting, discussion and brainstorming are instrumental to elicit and synthesize ideas, experiences and knowledge from team members. ACKNOWLEDGEMENT This work was financially supported by the Academic Staff Bumiputera Training Scheme from Ministry of Higher Education (Malaysia). 477

การประชุมสัมมนาเชิงวิชาการด้านการจัดการโลจสิ ตกิ สแ์ ละโซอ่ ุปทาน คร้ังที่ 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควชิ าวิศวกรรมอุตสาหการ คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั สงขลานครนิ ทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 REFERENCES American Productivity & Quality Center (APQC) (2000) Process Classification Framework, APQC, Washington, DC, available at: http://www.apqc.org/free/framework.html Arumugam, V., Antony, J., & Kumar, M. (2013) Linking learning and knowledge creation to project success in Six Sigma projects: An empirical investigation. International Journal of Production Economics, 141(1), 388-402. Choo, A. S., Linderman, K. W., & Schroeder, R. G. (2007) Method and context perspectives on learning and knowledge creation in quality management. Journal of Operations Management, 25(4), 918- 931. Choo, C. W., Furness, C., Paquette, S., Van Den Berg, H., Detlor, B., Bergeron, P., & Heaton, L. (2006) Working with information: information management and culture in a professional services organization. Journal of Information Science, 32(6), 491-510. Drucker, P. F. (1993) The rise of the knowledge society. Wilson Quarterly, 17(2), 52-71. Jeyaraman, K., & Kee Teo, L. (2010) A conceptual framework for critical success factors of lean Six Sigma: Implementation on the performance of electronic manufacturing service industry. International Journal of Lean Six Sigma, 1(3), 191-215. King, W. R. (2009) Knowledge management and organizational learning. In Knowledge management and organizational learning (pp. 3-13) Springer US. Mandahawi, N., Fouad, R. H., & Obeidat, S. (2012) An application of customized Lean Six Sigma to enhance productivity at a paper manufacturing company. JJMIE, 6(1), 103-109. Nonaka, L., Takeuchi, H., & Umemoto, K. (1996) A theory of organizational knowledge creation. International Journal of Technology Management, 11(7-8), 833-845. Popadiuk, S., & Choo, C. W. (2006) Innovation and knowledge creation: How are these concepts related? International journal of information management, 26(4), 302-312. Shih, S. C., Hsu, S. H., Zhu, Z., & Balasubramanian, S. K. (2012) Knowledge sharing—A key role in the downstream supply chain. Information & Management, 49(2), 70-80. Sokovic, M., Pavletic, D., & Pipan, K. K. (2010) Quality improvement methodologies–PDCA cycle, RADAR matrix, DMAIC and DFSS. Journal of Achievements in Materials and Manufacturing Engineering, 43(1), 476-483. Stewart, K. A., Baskerville, R., Storey, V. C., Senn, J. A., Raven, A., & Long, C. (2000) Confronting the assumptions underlying the management of knowledge: an agenda for understanding and investigating knowledge management. ACM SIGMIS Database, 31(4), 41-53. Tiwana, A. (2000) The knowledge management toolkit: practical techniques for building a knowledge management system. Prentice Hall PTR. VanZant-Stern, T. (2011) Lean Six Sigm: Practical Bodies of Knowledge. Fultus Corporation. Wang, S., & Noe, R. A. (2010) Knowledge sharing: A review and directions for future research. Human Resource Management Review, 20(2), 115-131. Zhang, L., & Chen, X. (2016) Role of lean tools in supporting knowledge creation and performance in lean construction. Procedia Engineering, 145, 1267-1274. Zhao, J., de Pablos, P. O., & Qi, Z. (2012) Enterprise knowledge management model based on China’s practice and case study. Computers in Human Behavior, 28(2), 324-330. 478

การประชุมสมั มนาเชงิ วิชาการด้านการจดั การโลจิสติกสแ์ ละโซ่อุปทาน ครัง้ ที่ 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควชิ าวิศวกรรมอุตสาหการ คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยสงขลานครนิ ทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 Topic K Order Fulfillment and Customer Service 479

การประชุมสัมมนาเชงิ วชิ าการด้านการจัดการโลจสิ ตกิ ส์และโซ่อปุ ทาน ครัง้ ที่ 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควชิ าวิศวกรรมอตุ สาหการ คณะวศิ วกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครนิ ทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 Topic K: Order Fulfillment and Customer Service Paper ID: OF 01 การวิเคราะหน์ โยบายการผลิตและจา่ ยน้า กรณศี กึ ษา การประปานครหลวง มนตธ์ ชั รุง่ พิบลู โสภิษฐ์1*, ธนญั ญา วสศุ รี2 1* สาขาวชิ าการจัดการโลจสิ ตกิ ส์ บัณฑิตวทิ ยาลัยการจัดการและนวตั กรรม มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยพี ระจอมเกลา้ ธนบุรี โทร 083-9639535 E-mail [email protected] 2 สาขาวชิ าการจดั การโลจสิ ตกิ ส์ บณั ฑติ วทิ ยาลัยการจัดการและนวตั กรรม มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี โทร 083-9639535 E-mail [email protected] บทคัดยอ่ งานวจิ ัยฉบบั นม้ี ีวัตถุประสงคเ์ พือ่ วิเคราะห์นโยบายการผลติ และจ่ายน้าของการประปานครหลวงดว้ ยการประยกุ ต์ใช้ การจาลองระบบพลวัตในการวเิ คราะห์ความสัมพันธ์ระหวา่ งการผลติ และจ่ายน้า จากสถานการณป์ ัจจุบนั พบว่าความสามารถ ในการผลิตมีค่าต่ากว่าปริมาณความต้องการน้าในบางช่วงเวลา ทาให้ต้องนาน้าจากถังเก็บน้ามาใช้เพ่ือให้สามารถจ่ายน้าได้ เพียงพอต่อผู้ใช้น้า ส่งผลให้ระดับน้าในถงั เกบ็ น้าลดลงอย่างตอ่ เนื่องในช่วงเวลาดังกล่าวและเขา้ ใกลจ้ ุดต่าสุดของถังเกบ็ น้าทา ใหป้ รมิ าณน้าสารองมีเพยี งพอกบั ความต้องการเฉลี่ยที่ 55 นาที ระยะเวลาดังกล่าวอาจจะไมเ่ พียงพอสารองจา่ ยนา้ หากมคี วาม ต้องการใช้น้าสูงขึ้นกะทันหัน หรือ โรงผลิตน้าเกิดเหตุขัดข้อง ดังนั้นการศึกษานี้จึงปรับปรุงนโยบายการผลิตและจ่ายน้าเพื่อ เพิ่มปรมิ าณนา้ สารองในถงั เก็บน้าโดยที่ปริมาณน้าจะต้องไมส่ ูงกวา่ ความจสุ งู สดุ ของถังเก็บน้า และ ไม่ต่ากว่าความจุตา่ สดุ ของ ถังเกบ็ นา้ จากการจาลองสถานการณ์พบว่าจดุ เตมิ เตม็ น้าทเ่ี หมาะสมของนา้ อยู่ที่ 485,112 ลบ.ม. เมอ่ื ระดบั นา้ ในถงั เกบ็ น้าถึง จุดเติมเต็มน้าท่ีเหมาะสม จะต้องปรับอัตราการสูบน้าเข้าเพิ่มท่ี 0.025 เท่าของอัตราการสูบน้าปกติ และจุดสูงสุดของน้าท่ี 688,800 ลบ.ม.จะปรับอัตราการสูบน้าเข้าลดลง 0.025 เท่าของอัตราการสูบน้าปกติเม่ือระดับน้าถึงที่จุดสูงสุด นโยบาย ดังกล่าวสามารถเพ่มิ ปรมิ าณนา้ สารองในช่วงท่ีมีความตอ้ งการใชน้ ้าสงู จากเดิม 16 นาที ซงึ่ ส่งผลให้มีปริมาณนา้ สารองเพยี งพอ กบั ความต้องการเฉลี่ยท่ี 71 นาที คาสาคญั : ถังเกบ็ นา้ , แบบจาลองระบบพลวตั , ปริมาณน้าสารอง, อตั ราการสบู นา้ 1. ท่ีมาและความสาคัญ จาการเข้าศึกษาข้อมูลของการประปานครหลวงพบว่ามีการเพิ่มข้ึนของผู้ใช้น้าและปริมาณน้าผลิตในแต่ละปี ส่งผล ให้การประปานครหลวงจะตอ้ งมีการบริหารจดั การนโยบายการผลติ และจา่ ยนา้ ให้มปี ระสิทธภิ าพเพื่อตอบสนองความต้องการ ใช้น้า อย่างต่อเนื่องตลอดเวลา แต่จากการเก็บข้อมูลโรงผลิตน้าบางเขนพบว่า นโยบายการผลิตน้าในปัจจุบันจะมีการปรับ อตั ราการสูบนา้ 2 ช่วงเวลา ได้แก่ เวลา 24.00น. และเวลา 06.00น.นโยบายดงั กลา่ วทาใหม้ กี าลงั ผลติ นา้ ตา่ กวา่ ปรมิ าณความ 480

การประชุมสมั มนาเชงิ วชิ าการด้านการจัดการโลจสิ ตกิ ส์และโซ่อปุ ทาน คร้งั ที่ 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควชิ าวิศวกรรมอตุ สาหการ คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลยั สงขลานครินทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 ต้องการใช้น้าในช่วงเวลาที่มคี วามต้องการใช้น้าสูง จึงต้องนาน้าภายในถังเก็บน้ามาใช้ตอบสนองความต้องการทาให้ระดับน้า ในถังเก็บน้าลดลงใกลถ้ ึงระดบั ตา่ สุดของถงั เก็บน้าดงั รูปท่ี 1 รูปท่ี 1: ปริมาณการผลติ ความต้องการใชน้ ้า และปริมาณน้าในถงั เกบ็ น้าในแตล่ ะช่ัวโมงตัง้ แต่วนั จนั ทร์ ถึง วนั ศกุ ร์ จาก รูปที่ 1 พบว่า ปริมาณน้าผลติ ต่ากว่าความตอ้ งการใช้น้าในช่วงเวลา 07.00 – 24.00 น.(ของแต่ละวัน) ทาให้มีการนานา้ ภายในถงั เก็บนา้ มาใชส้ ารองจ่ายส่งผลให้ระดบั น้าในถังเก็บนา้ ลดลงใกลถ้ งึ ความจุตา่ สุดของถังเกบ็ นา้ จากปัญหาข้นั ตน้ จึงเปน็ ท่ีมาของงานวิจัยในการทีจ่ ะศึกษานโยบายการผลิตและจ่ายน้า ของโรงผลิตนา้ บางเขน การ ประปานครหลวง โดยประยุกต์ใช้แบบจาลองระบบพลวัตในการศึกษาความสัมพนั ธ์ของกระบวนการผลิตน้า เน่ืองจาก ระบบ พลวตั เปน็ การศึกษาถึงพฤตกิ รรมของระบบที่มคี วามสมั พันธ์อย่างซับซอ้ นและมีการเปลี่ยนแปลงสถานภาพระบบเก่ียวข้องกับ เวลาหรือดว้ ยแบบจาลองสถานการณ์แบบตอ่ เน่อื ง ใหเ้ หน็ ถึงผลกระทบและทางเลือกของโครงสร้างระบบและนามาใชค้ วบคุม นโยบายบนพฤตกิ รรมของระบบ (Williams and Harris, 2005) เพ่อื ที่จะนามาปรับปรงุ นโยบายการผลิตและจ่ายน้าให้มีประสิทธภิ าพย่ิงขึ้น สง่ ผลใหป้ ริมาณน้าภายในถงั เกบ็ น้าให้มี ปริมาณนา้ สูงข้นึ และ สามารถใหบ้ รกิ ารน้าแก่ผ้ใู ชน้ า้ ไดใ้ นระดับสูงสุด 2. ทฤษฎีและงานวจิ ยั ทเี่ กีย่ วข้อง 2.1 ระบบพลวตั เป็นการจาลองพฤติกรรมของระบบเพื่อให้เข้าใจถึงสถานภาพของระบบ สะท้อนปัญหาที่เกิดข้ึนภายในระบบ ที่มี ความสัมพันธ์อย่างซับซ้อนและมีการเปลี่ยนแปลงสถานภาพระบบเกี่ยวข้องกับเวลาหรือเปล่ียนไปตามเวลาเพื่อให้เห็นถึง ผลกระทบและทางเลือกของโครงสร้างระบบและนามาใช้ควบคุมนโยบายบนพฤติกรรมของระบบ (Wolstenholme, 1982) โดยระบบพลวตั ถกู พฒั นาขน้ึ โดย Jay Forrester อาจารย์แหง่ สถาบัน Massachusetts Institute of Technology ในปี ค.ศ. 1950 (Lane and Sterman,2011)โดยระบบพลวัต เป็นการศึกษาถึงพฤติกรรมของระบบ โดยโครงสร้างแบบจาลองระบบ พลวัตสามารถอธบิ ายได้ 2 ลกั ษณะ (Coyle, 1996) คือ 1.แผนผงั วงจรป้อนกลับ (Feedback loop Diagram) แสดงให้เห็นถงึ ความสมั พันธร์ ะหวา่ ง ตวั แปรที่เป็นหว่ งโซเ่ หตผุ ลข้ึนตอ่ กนั 2.แผนผังการไหลของระบบ (Stock and Flow Diagram) เปน็ 481

การประชุมสัมมนาเชิงวิชาการด้านการจดั การโลจสิ ตกิ สแ์ ละโซ่อุปทาน คร้งั ที่ 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควิชาวิศวกรรมอตุ สาหการ คณะวศิ วกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลยั สงขลานครนิ ทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 แผนผังท่ีแปลงแนวคิดของระบบท่ีจัดเรยี งความสัมพนั ธ์ระหว่างองค์ประกอบในรูปของวงจรป้อนกลับให้อยู่ในรูปของการไหล ของระบบเพ่ือใหเ้ ห็นถงึ การเปลย่ี นแปลงของระบบในเชงิ ปรมิ าณ งานวิจัยที่ใช้การจาลองสถานการณ์ระบบพลวัตมาใช้ในการบริหารจดั การน้า เช่น การวัดต้นทุนบรหิ ารจดั การนา้ ให้ ประเทศสงิ คโปรม์ ีปรมิ าณนา้ ใชอ้ ย่างยัง่ ยืนโดยไดน้ าระบบพลวัตมาเป็นเครอ่ื งมือในการชว่ ยตดั สนิ ใจเคราะห์ผลกระทบในระยะ ยาวของแผนการลงทนุ ผลเทยี บกับความตอ้ งการใช้น้าท่ีเพ่มิ สงู ข้ึน [Xi and Kim, 2013] การหาทางเลือกทเ่ี หมาะสมในการ ลดปัญหาการขาดแคลนน้าของประเทศไตห้ วัน โดยนาระบบพลวัตมาประยุกตใ์ ช้วิเคราะห์หาวิธีแก้ปญั หาการขาดแคลนน้าใน ประเทศเพื่อกาหนดกลยทุ ธ์ในการแกป้ ญั หาการขาดแคลนน้าภายใตง้ บประมาณท่จี ากดั เนอื่ งจากประเทศไต้หวนั มกี ารเพิ่มขนึ้ ของประชากรทาให้มีความต้องการน้าเพิ่มข้ึนทั้งภาคครัวเรือน และภาคอุตสาหกรรม(Chao and Ling, 2008 ) การหา ทางเลือกท่เี หมาะสมในการบริหารจดั การน้าภายในเขื่อนเพอื่ ลดปญั หาน้าทว่ ม งานวจิ ัยนไ้ี ด้ศึกษาแบบจาลองระบบพลวัตเพ่ือ กาหนดนโยบายการบริหารจัดการเข่ือนเพ่ือลดปัญหาน้าท่วมท่ีมีปริมาณสูงให้มีปริมาณน้าท่วมลดลง โดยใช้การจาลอง สถานการณ์ระบบพลวตั เพื่อพัฒนาหาทางเลอื กท่เี หมาะสมเช่น การตดิ ตง้ั ประตกู ้นั นา้ ของทางน้าทุกสาย การจดั สรรเข่ือนทท่ี า การจัดเก็บน้า ระดับน้าที่เหมาะสมภายในเขื่อนในช่วงเริ่มต้นของฤดูน้า และการปล่อยน้าออกจากเข่ือน(Ahmad and Simonovic, 2000) จากการศึกษาจากงานวิจัยที่เก่ยี วข้องพบว่ามีการนาการจาลองสถานการณ์ระบบพลวตั มาประยุกต์ใช้ในการบรหิ าร จัดการทรัพยากรน้าและเป็นเคร่ืองมือสาหรับออกแบบนโยบายเพื่อช่วยให้องค์กรหรือผู้บริหารสามารถตัดสินใจได้ง่ายขึ้ น ดังน้ันการศึกษาวิจัยคร้ังน้ี จึงประยุกต์ใช้การจาลองสถานการณ์ระบบพลวัตในการศึกษาวิเคราะห์ระบบผลติ และจ่ายน้าเพือ่ เสนอแนะนโยบาย หรือทางเลือกให้กบั การประปานครหลวงในการปรับปรุงระบบผลติ และจา่ ยน้าให้มปี ระสทิ ธภิ าพ 3. วธิ กี ารดาเนินงานวจิ ัย 3.1 ศกึ ษาระบบผลิตและจ่ายนา้ โรงงานผลิตน้าบางเขน เป็นโรงงานผลิตน้าขนาดใหญ่ที่สุดของการประปานครหลวง สามารถผลิตน้าได้วันละ ประมาณ 4,000,000 ลบ.ม. ให้บรกิ ารในพ้นื ที่ส่วนใหญ่ของกรุงเทพมหานคร โดยมกี ระบวนการผลติ น้าประปาดังแสดงในรปู ที่ 2 รูปที่2 : กระบวนการผลติ น้าประปา 482

การประชุมสมั มนาเชงิ วิชาการด้านการจดั การโลจสิ ตกิ ส์และโซ่อุปทาน ครง้ั ที่ 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควิชาวศิ วกรรมอตุ สาหการ คณะวศิ วกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั สงขลานครนิ ทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 1. โรงสูบน้าดิบ ทาหน้าท่ีสูบน้าดิบจากคลองประปาโดยโรงสูบน้าดิบมีทั้งหมด 2 โรงได้แก่โรงสูบน้าดบิ ที่ 1 มีอัตรา การสูบน้าเฉลี่ย 2,600,000 ลบ.ม./วัน โรงสูบน้าดิบท่ี 2 มีอัตราการสูบน้าเฉล่ีย 1,800,000 ลบ.ม./วัน ในปัจจุบันมีการ ปรบั อตั ราการสบู น้า 2 ช่วงเวลา ไดแ้ ก่ เวลา 01.00น. และเวลา 06.00น. 2. ถังตกตะกอนน้า กระบวนการน้ีจะมีการเติมสามเคมี ได้แก่ คลอรีนเพื่อกาจัดสาหร่ายเซลล์เดียวและแบคทีเรีย และสารสม้ เพอ่ื ทาให้นา้ ตกตะกอนโดยจะทาการกวนใหต้ ะกอนจบั ตัวเปน็ ก้อน เม่อื ปริมาณมีมากจะถกู ระบายออกไปยังบ่อ กกั ตะกอน เรยี กวา่ น้าระบายตะกอน สว่ นน้าสะอาดจะถูกดนั เขา้ ส่รู างรับน้าดา้ นบนเพ่ือเข้าสู่กระบวนการกรองต่อไป 3. บ่อกรองน้า กระบวนการนี้จะมกี ารกรองน้าแบบเร็วโดยน้าดิบท่ีผ่านการตกตะกอนแลว้ จะไหลผา่ นสารกรองน้า 2 ชนดิ คือชั้นถา่ นเอนทราไซต์ และช้นั ทราย ทีใ่ ต้ฐานกรองน้าจะมีหวั กรองน้า เมอื่ ประสิทธิภาพการกรองลดลงจะตอ้ งมีการ ลา้ งสารกรองเพื่อทาความสะอาด โดยการพน่ ลมและน้าลา้ งยอ้ นขึน้ มาจากใตบ้ อ่ กรอง หรอื เรียกว่าน้าลา้ งบ่อกรอง 4. ถังเกบ็ นา้ ถงั เกบ็ น้าหนา้ ที่กกั เกบ็ น้าสะอาดทผี่ ่านการกรองแล้ว เพอื่ รอทาการจา่ ยน้าให้แกผ่ ู้ใช้นา้ โดยถังเก็บนา้ มี ทัง้ หมด 5 ถัง มีความสามารถเกบ็ นา้ สะอาดสงู สดุ 705,600 ลบ.ม. และต่าสดุ ท่ี 297,000 ลบ.ม. 5. ระบบสบู สง่ สบู จา่ ย น้าในถงั เก็บน้าจะถูกสูบโดยสถานสี ูบสง่ น้า ผ่านทางท่อและอุโมงค์ส่งน้า ให้กับสถานีสบู จ่ายนา้ ปลายทาง และจะถกู สบู จา่ ยโดยสถานนีส้ ูบจา่ ยนา้ ให้ผใู้ ช้นา้ ในพ้ืนที่ใกลเ้ คียงโรงงานผลิตนา้ บางเขน 3.2 สรา้ งแบบจาลองวงจรป้อนกลบั (Feedback loop) การสร้างแบบจาลองวงจรปอ้ นกลบั (Feedback loop) เพ่อื ทาการศกึ ษาความสมั พันธร์ ะหวา่ งกระบวนการผลิตและปัจจัยท่ี เกีย่ วข้องกบั ระบบผลติ และจา่ ยน้าดังรปู ที่ 3 รูปที่ 3: อธิบายถงึ ความสมั พันธ์ของระบบผลิตและจา่ ยนา้ เริม่ จากปริมาณนา้ ท่เี ข้ามาในระบบผลติ จนถงึ ปริมาณนา้ จา่ ยออก 3.3 การสร้างแบบจาลองสถานการณ์แสดงการสะสมและการไหลของระบบ (Stock and Flow Diagram) เพ่ือศึกษาถึงความสัมพันธ์เชิงปริมาณให้เห็นถึงการเปลี่ยนแปลงท่ีเกิดข้ึนภายในกระบวนการผลิตและจ่ายน้า โดยได้เลือกใช้ ขอ้ มลู การผลิต ข้อมลู การจา่ ยน้าและปจั จยั ทเี่ กยี่ วข้องรายชวั่ โมงในเดือนมกราคม พ.ศ.2559 ดังตอ่ ไปน้ี 3.1.1 อัตราการสบู นา้ (Inflow rate) เก็บข้อมลู อัตราสูบนา้ จรงิ ในแต่ละชว่ั โมงของท้ัง 2 โรงสบู น้าเรม่ิ ตง้ั แต่ในช่วงเวลา 01.00 – 24.00น.ของแตล่ ะวนั 3.1.2 ปริมาณนา้ สูญเสยี ทาการเก็บข้อมูลน้าสูญเสียที่เกิดข้ึนในแตล่ ะกระบวนการการผลติ น้าได้แก่ น้าระบายตะกอน น้าล้างบ่อกรอง และน้าสญู เสยี จากระบบผลติ ในแต่ละวนั มาคิดเฉลี่ยเป็นเป็นรายชั่วโมงเริ่มตั้งแต่เวลา 01.00 – 24.00 น.ของแต่ละวัน 483

การประชุมสมั มนาเชิงวิชาการด้านการจดั การโลจสิ ติกส์และโซ่อุปทาน ครั้งที่ 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควิชาวศิ วกรรมอตุ สาหการ คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั สงขลานครนิ ทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 3.1.3 ปริมาณความต้องการใช้น้าประปา ทาการรวบรวมข้อมูลความต้องการใชน้ า้ จริงรายชั่วโมงเรมิ่ ต้ังแต่เวลา 01.00 – 24.00 น.ในแตล่ ะวนั 3.1.4 ค่าเริม่ ต้นของปรมิ าณน้าภายในระบบผลติ กระบวนการผลิตน้าประปาจะมีน้าไหลเวียนอยู่ในระบบผลติ ตอ่ เน่ืองตลอดเวลาดังน้ันการจะจาลองสถานการณ์จะต้องมกี าร นาข้อมูลนา้ ภายในแต่ละกระบวนการผลติ ในชัว่ โมงกอ่ นหนา้ มาเปน็ คา่ เรม่ิ ตน้ เพอ่ื สามารถคาดการณ์ปริมาณนา้ ในชั่วโมงถัดไป ได้ และให้การจาลองสถานการณ์มีความเสมือนระบบจริงมากที่สุดโดยข้อมูลท่ีนามาใช้คือปริมาณน้าในกระบวนการผลิต ที่ เวลา 24.00น.ของวันที่ 3 มกราคม พ.ศ.2559 ตารางที่ 1: ค่าเรมิ่ ตอ้ งของปริมาณนา้ ภายในระบบผลติ ต่อช่ัวโมง ปริมาณน้า ลบ. ม. พารามิเตอร์ (Stock) 140,000 ถังตกตะกอน(Clarifiers) 140,000 บอ่ กรอง (Filters) 436,800 ถงั เกบ็ นา้ ใส (Reservoir) 3.1.5 แบบจ้าลองสถานการณแ์ สดงการสะสมและการไหลของระบบ (Stock and Flow Diagram) ~ G raph 1 Tab le 1 L o s s w a te r ~ ~ D a in w a te r Backw ash C larifier F il ite r R eservoir w a te r dis c re pa n cy Flo w 4 ~ inflow 2 o u tflo w ra te co n tro l in flo w 2 ~ Flo w 3 Dem and inflow 1 ~ W a t e r L e ve l co n tro l in flo w 1 รปู ที่ 4: แบบจาลองระบบพลวัตของระบบผลิตและจา่ ยนา้ เพ่ือแสดงความสัมพนั ธ์ในเชงิ ปรมิ าณ 3.3 การวเิ คราะห์จดุ เตมิ เต็มและปริมาณนา้ สารอง การคานวณหาจุดเติมเต็มและปริมาณน้าสารอง จะพิจารณาคานวณหาจุดเติมเต็มในอัตราความต้องการที่แปรผัน และ ระยะเวลาในการสารองจ่ายน้าคงท่ี เม่อื คานวณค่าเฉลย่ี และส่วนเบยี่ งเบนมาตรฐานความต้องการของความต้องการใช้น้าและ ตรวจสอบการกระจายของข้อมูลความต้องการใช้น้าพบว่ามีการกระจายแบบปกติและความต้องการใช้น้าเฉลี่ยรายชั่วโมง เท่ากับ 168,937.40 ลบ.ม./ชม. คา่ สว่ นเบ่ยี งเบนมาตรฐาน เท่ากบั 5,168.60 ลบ.ม./ชม. ระยะเวลาสารองจ่ายน้า LT เท่ากับ ชั่วโมง กับ 1 ช่ัวโมง 30 นาทีและกาหนดให้ระดับความเชื่อมั่นว่าจะมีน้าเพียงพอต่อความต้องการ เท่ากับ 99.99 % ( Z = 3.71 ) 484

การประชมุ สมั มนาเชิงวชิ าการด้านการจัดการโลจิสติกสแ์ ละโซอ่ ุปทาน ครัง้ ที่ 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควิชาวศิ วกรรมอตุ สาหการ คณะวศิ วกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครนิ ทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 4. ผลการดาเนินงานวจิ ัย 4.1 ผลจากการจาลองสถานการณป์ จั จบุ นั จากการจาลองสถานการณ์ระบบผลิตและจ่ายน้าพบว่ากาลังการผลิตน้าไม่สามารถตอบสนองความต้องการของผู้บริโภคได้ ในชว่ งที่มคี วามตอ้ งการใช้นา้ สูงจึงส่งผลใหต้ อ้ งนานา้ ภายในถังเก็บน้ามาจา่ ยใหแ้ ก่ผูใ้ ช้นา้ ดงั รปู ท่ี 5 รูปท่ี 5: ความสามารถในการผลติ นา้ เฉล่ยี เทียบกบั ความตอ้ งการใช้นา้ เฉลย่ี ในแตล่ ะชว่ งเวลาของเดือนมกราคม2559 จาก รูปที่ 5 พบว่าปริมาณความตอ้ งการใช้นา้ สูงกว่าความสามารถในการผลิตน้าของโรงผลติ น้าบางเขนในชว่ งเวลา 07.00 – 24.00 น.(ชั่วโมงท่ี 7 – 24) ของทุกวัน มีการนาน้าภายในถังเก็บน้ามาจ่ายให้แก่ผ้ใู ช้น้าทาให้ปริมาณน้าในถังเก็บน้า ค่อยๆลดตา่ ลงจนกระทง่ั ปรมิ าณความตอ้ งการใชน้ ้าลดลงต่ากว่ากาลังการผลติ หลังจาก 01.00น.ปริมาณนา้ ภายในถังเก็บนา้ จะ ถูกเติมเตม็ อกี คร้ัง ตารางท่ี 2: ระยะเวลาเฉลย่ี ทส่ี ามารถสารองจ่ายนา้ ความตอ้ งการใชน้ ้าเฉลย่ี ระยะเวลาที่สารองจา่ ยนา้ (นาท)ี (ลบ.ม./ชม.) (A/B)*60) ปริมาณนา้ ภายในถงั เฉลยี่ (B) วนั (ลบ.ม.) 168,937.40 75 168,937.40 40 (A) 168,937.40 59 จันทร์ 211,125.47 168,937.40 69 อังคาร 113,656.22 168,937.40 50 พธุ 167,092.61 168,937.40 39 พฤหัส 193,599.25 168,937.40 50 ศกุ ร์ 140,763.76 เสาร์ 110,389.98 อาทิตย์ 140,491.93 จากตารางท่ี 2 ผลการเปรียบเทียบปริมาณน้าภายในถังเก็บน้ากับความต้องการใช้น้าเฉล่ียจานวน 3 สัปดาห์ของ สปั ดาหท์ ่ี 1 , 3 และ 4 ของเดือนมกราคม 2559 ทงั้ นส้ี ปั ดาห์ที่ 2 ไม่นามาคานวณเนอ่ื งจากเป็นสัปดาห์ทีม่ กี ารปดิ ปรบั ปรุงโรง สูบน้าทาให้ปริมาณการผลิตน้าไม่เป็นไปตามปกติ พบว่าปรมิ าณน้าสารองเพยี งพอต่อการใช้งาน 39 - 75 นาที เท่าน้ันหากเกดิ 485

การประชมุ สัมมนาเชงิ วชิ าการด้านการจดั การโลจสิ ตกิ ส์และโซ่อุปทาน คร้งั ที่ 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควิชาวศิ วกรรมอุตสาหการ คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยสงขลานครินทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 สถานการณ์ฉุกเฉิน เช่น โรงผลิตน้าขัดข้อง หรือความต้องการใช้น้าเพ่ิมสูงขึ้นส่งผลให้อาจจะทาให้โรงผลิตน้าบางเขนไม่ สามารถให้บรกิ ารแก่ผูใ้ ชน้ ้าได้ ดังนั้นผู้วิจัยจึงเสนอแนวทางการปรับปรุงนโยบายการผลิตและจ่ายน้าประกอบด้วย 1) พิจารณาจุดเติมเต็ม หรือ Reorder Point (หน่วย ลบ.ม.) ที่ทาให้ปริมาณน้าสารองมีเพ่ิมขึ้นแต่ไม่เกินความจุของถังเก็บน้า 2) พิจารณาการปรับอัตรา การสูบน้าเดิม (หน่วย ลบ.ม. / ชม.) เพ่ือให้สอดคล้องกับจุดเติมเต็ม ผู้วิจัยได้เลือกใช้ข้อมูลการผลิตและจ่ายน้า ของเดือน มกราคม 2559 ยกเว้นสัปดาห์ที่ 2 ของเดือน 4.2 การกาหนดนโยบายการผลติ และจา่ ยน้า การกาหนดนโยบายการผลิตและจ่ายน้าได้ยึดหลักการทางานของโรงผลิตน้าประปาบางเขนท่ีจะปรบั อัตราการสูบน้าเพิม่ ข้ึน หรือลดลงครั้งละ 0.025 – 0.1 เท่าของอัตราการสูบน้าปัจจุบัน เนื่องจากถ้ามีการปรับเพิ่มอัตราสูบน้าในอัตราท่ีสูงเกินจะ ส่งผลเสียต่อ เคร่ืองสูบน้า และระบบท่อภายในกระบวนการผลิต หรือ ถ้ามีการปรับลดอัตราสูบน้าในอัตราท่ีสูงเกินจะส่งผล เสียต่อแรงดันน้า ดังน้ันจึงไดก้ าหนดนโยบายการผลิตและจ่ายน้าประกอบด้วยนโยบายหลัก 4 นโยบายที่จะปรับอัตราการสูบ นา้ เพิม่ ขึน้ และลดลง 0.025,0.05,0.075 และ 0.1 เทา่ ของอตั ราการสูบน้าปัจจุบัน ดังแสดงในตารางท่ี 3 ตารางที่ 3: นโยบายการปรับเพม่ิ /ลดอัตราการสูบนา้ นโยบาย การปรบั อัตราการผลิตน้าแบบไมค่ งท่ี ปรมิ าณนา้ สารอง 485,112 573,891ลบ. เพิม่ ขนึ้ เพ่มิ ขึ้น เพิ่มขนึ้ เพิม่ ขน้ึ ลดลง ลดลง ลดลง ลดลง ลบ.ม. ม. 0.1 0.025 0.05 0.075 0.1 0.025 0.05 0.075 ✓✓ ✓ ✓✓ 1✓ ✓ ✓✓ ✓✓ 2✓ ✓ 3✓ ✓ 4✓ 4.3 ผลการจาลองสถานการณ์ปรับเพมิ่ /ลดอตั ราการสูบนา้ 4.3.1 ผลการจา้ ลองสถานการณป์ รบั เพิ่ม/ลดอัตราการสบู นา้ ตามนโยบายที่ 1 นโยบายท่ี 1 เป้าหมายปริมาณน้าสารองให้เพียงพอต่อการใช้งาน 1 ช่ัวโมง หรือเท่ากับปริมาณน้าสารอง 485 ,112 ลบ.ม. สามารถจ่ายน้าได้ตามความต้องการของผู้ใช้น้าในทุกช่ัวโมงของท้ัง 3 สัปดาห์ หรือ ความสามารในการจ่ายน้า เท่ากับ 100 เปอร์เซ็นต์ โดยมีระยะเวลาจา่ ยน้าสูงสดุ เฉลีย่ 80 นาที ตา่ สุดเฉลีย่ 60 นาที ดังรูปท่ี 6 เป้าหมายปรมิ าณน้าสารองใหเ้ พียงพอต่อการใชง้ าน 1ชัว่ โมง 30 นาที สามารถผลิตและจา่ ยน้าไดต้ ามความต้องการของผูใ้ ชน้ า้ เพียงแค่สัปดาห์ท่ี 3 สัปดาห์เดียว ส่วนสัปดาห์ท่ี 1 และ สัปดาห์ท่ี 4 ระบบผลิตจะต้องมีการหยุดผลิตและจ่ายน้าในบาง ช่วงเวลา ทาให้ไม่สามารถจ่ายน้าให้แก่ผู้ใช้น้าได้เปน็ ระยะเวลารวม 3 ชั่วโมง ภายใน 3 สัปดาห์ หรือ คิดเป็นความสามารถใน การจ่ายน้าเท่ากับ 99.4 เปอรเ์ ซ็นต์ โดยมีระยะเวลาจา่ ยน้าสงู สุดเฉลีย่ 95 นาที ต่าสุดเฉลี่ย 59 นาที ดงั รูปท่ี7 486

การประชมุ สัมมนาเชิงวชิ าการด้านการจดั การโลจสิ ติกสแ์ ละโซ่อปุ ทาน คร้งั ท่ี 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควิชาวศิ วกรรมอุตสาหการ คณะวศิ วกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครนิ ทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 รูปท่ี 6: ปรมิ าณนา้ ภายในถงั เกบ็ นา้ เมื่อมีการปรับอตั ราการสบู นา้ เพม่ิ /ลดตามนโยบายท1่ี ปริมาณนา้ สารอง1ชว่ั โมง รูปที่ 7: ปรมิ าณนา้ ภายในถังเก็บนา้ เม่ือมกี ารปรบั อตั ราการสบู นา้ เพมิ่ /ลดตามนโยบายท่ี1ปริมาณนา้ สารอง 1ชวั่ โมง30 นาที 4.3.2 ผลการจ้าลองสถานการณ์ปรบั อตั ราการสูบน้าตามนโยบายที่ 2 นโยบายท่ี 2 เป้าหมายปริมาณน้าสารองให้เพียงพอต่อการใช้งาน 1 ช่ัวโมง หรือเท่ากับปริมาณน้าสารอง 485,112 ลบ.ม.ในสัปดาหท์ ่ี 3 ระบบผลติ สามารถผลติ และจ่ายน้าได้ตามปกต.ิ ส่วนสัปดาห์ท่ี 1 และสัปดาห์ท่ี 4 ระบบผลิตจะตอ้ งมีการ หยุดผลิตและจ่ายน้าในบางช่วงเวลา ทาให้ไม่สามารถจ่ายน้าให้แก่ผู้ใช้น้าได้เป็นระยะเวลารวม 1 ช่ัวโมง ภายใน 3 สัปดาห์ หรือ คิดเปน็ ความสามารถในการจา่ ยนา้ เท่ากบั 99.8 เปอรเ์ ซ็นต1์ โดยมรี ะยะเวลาจ่ายนา้ สูงสุดเฉลี่ย 87นาที ต่าสุดเฉลีย่ 45 นาทีดังรปู ท่ี 8 เปา้ หมายปรมิ าณน้าสารองใหเ้ พียงพอต่อการใช้งาน 1ชว่ั โมง 30 นาที หรือเท่ากับปรมิ าณน้าสารอง 573,891 ลบ.ม. ระบบผลิตไมส่ ามารถผลิตและจ่ายน้าได้ตามปกติในบางช่วงเวลาของท้ัง 3 ทาให้ไม่สามารถจ่ายน้าใหแ้ ก่ผู้ใช้น้าได้เป็น ระยะเวลารวม 6 ช่ัวโมง หรือ คิดเป็นความสามารถในการจา่ ยน้า เท่ากับ 98.8 เปอร์เซ็นต์ โดยมีระยะเวลาจ่ายน้าสูงสุดเฉลยี่ 98 นาที ต่าสุดเฉลยี่ 62 นาที ดังรปู ท่ี 9 487

การประชมุ สัมมนาเชงิ วิชาการด้านการจดั การโลจสิ ติกส์และโซ่อปุ ทาน ครั้งที่ 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควชิ าวศิ วกรรมอุตสาหการ คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 รปู ที่ 8 :ปริมาณนา้ ภายในถงั เกบ็ นา้ เมื่อมกี ารปรับอตั ราการสบู นา้ เพม่ิ /ลดนโยบายท่ี 2 ปรมิ าณ น้าสารอง 1 ชั่วโมง รูปที่ 9 : ปริมาณนา้ ภายในถงั เก็บนา้ เม่อื มีการปรบั อัตราการสบู นา้ เพิม่ /ลดตามนโยบายท่ี 2 ปรมิ าณนา้ สารอง 1 ชว่ั โมง 30นาที 4.3.3 ผลการจา้ ลองสถานการณ์ปรบั อัตราการสบู นา้ ตามนโยบายที่ 3 นโยบายท่ี 3 เปา้ หมายปริมาณนา้ สารองใหเ้ พยี งพอต่อการใช้งาน 1 ช่ัวโมง ระบบผลิตไมส่ ามารถผลติ และจา่ ยน้าได้ ตามปกติทั้ง 3 สัปดาห์ ทาให้ไม่สามารถจ่ายน้าไดต้ ามความตอ้ งการแก่ผู้ใช้น้าเป็นระยะเวลารวม 2ช่ัวโมง ภายใน 3 สัปดาห์ หรือ คิดเป็นความสามารถในการจ่ายน้า เท่ากับ 99.6% เปอร์เซ็นต์ โดยมีมรี ะยะเวลาจ่ายน้าสูงสุดเฉลยี่ 92 นาที ต่าสุดเฉล่ยี 68 นาที ดงั รปู ที่ 10 เป้าหมายปรมิ าณน้าสารองใหเ้ พยี งพอตอ่ การใชง้ าน 1ชั่วโมง 30 นาที ทัง้ 3 สัปดาหร์ ะบบผลิตไมส่ ามารถ ผลิตและจา่ ยน้าไดต้ ามปกติ ทาใหไ้ ม่สามารถจา่ ยน้าใหแ้ กผ่ ู้ใชน้ า้ เปน็ ระยะเวลารวม 8 ช่วั โมง หรือ คิดเปน็ ความสามารถในการ จา่ ยนา้ เทา่ กบั 98.4 เปอร์เซน็ ตโ์ ดยมรี ะยะเวลาจา่ ยนา้ สูงสุดเฉลีย่ 95 นาที ต่าสุดเฉล่ยี 56 นาที ดงั รูปที่ 11 488

การประชมุ สมั มนาเชิงวชิ าการด้านการจัดการโลจิสติกส์และโซ่อุปทาน ครง้ั ที่ 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควิชาวศิ วกรรมอุตสาหการ คณะวศิ วกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั สงขลานครินทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 รปู ท่ี 10 :ปรมิ าณน้าภายในถังเก็บนา้ เมือ่ มีการปรับอัตราการสูบน้าเพิม่ /ลดนโยบายท่ี 3 ปรมิ าณ น้าสารอง 1 ชว่ั โมง รปู ท่1ี 1: ปรมิ าณน้าภายในถงั เกบ็ น้าเมอื่ มกี ารปรับอัตราการสบู นา้ เพม่ิ /ลดตามนโยบายท่ี 3 ปริมาณน้าสารอง 1 ชว่ั โมง 30นาที 4.3.4 ผลการจา้ ลองสถานการณป์ รับอัตราการสบู นา้ ตามนโยบายที่ 4 นโยบายที่ 4 เป้าหมายปรมิ าณนา้ สารองใหเ้ พยี งพอต่อการใช้งาน 1 ช่วั โมง ระบบผลิตไมส่ ามารถผลติ และจ่ายน้าได้ ตามปกตทิ ้ัง 3 สัปดาห์ ทาใหไ้ มส่ ามารถจา่ ยน้าได้เปน็ ระยะเวลารวม 6 ช่ัวโมง ภายใน 3 สปั ดาห์ หรอื คดิ เป็นความสามารถใน การจ่ายน้า เท่ากับ 98.8% เปอร์เซ็นต์ โดย1 มีระยะเวลาจ่ายน้าสูงสุดเฉล่ีย 90 นาที ต่าสุดเฉล่ีย 68 นาที ดังรูปที่12 เป้าหมายปริมาณน้าสารองให้เพียงพอต่อการใช้งาน 1ช่ัวโมง 30 นาที หรือเท่ากับปริมาณน้าสารอง 573,891 ลบ.ม. ท้ัง 3 สปั ดาห์ระบบผลิตไมส่ ามารถผลติ และจ่ายนา้ ไดต้ ามปกติ ทาให้ไมส่ ามารถจา่ ยนา้ ให้แกผ่ ู้ใช้น้าไดเ้ ป็นระยะเวลารวม 12 ชัว่ โมง หรือ คิดเป็นความสามารถในการจ่ายน้า เท่ากับ 97.6% เปอร์เซ็นต์ โดยมีระยะเวลาจ่ายน้าสูงสุดเฉลยี่ 96 นาที ต่าสุดเฉล่ีย 45 นาที ดงั รูปที่ 13 489

การประชมุ สัมมนาเชิงวชิ าการด้านการจดั การโลจิสตกิ ส์และโซ่อุปทาน ครั้งท่ี 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควชิ าวิศวกรรมอตุ สาหการ คณะวศิ วกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั สงขลานครินทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 รูปที่ 12 :ปริมาณน้าภายในถงั เก็บน้าเมอ่ื มกี ารปรบั อัตราการสูบนา้ เพมิ่ /ลดนโยบายที่ 4 ปรมิ าณ น้าสารอง 1 ชั่วโมง รปู ท่1ี 3: ปรมิ าณนา้ ภายในถงั เก็บน้าเมอ่ื มีการปรบั อตั ราการสูบน้าเพ่มิ /ลดตามนโยบายท่ี 4 ปรมิ าณน้าสารอง 1 ช่ัวโมง 30นาที 5. สรปุ ผล จากหัวข้อที่ 4.4 สามารถสรปุ ได้วา่ เมอ่ื มีการปรับอตั ราการสบู น้าเพม่ิ /ลด อตั ราการสูบนา้ เดิมให้สอดคลอ้ งกบั จดุ เตมิ เต็มทั้ง 4 นโยบายจะส่งผลดีต่อน้าในถังเก็บน้าให้มีปรมิ าณน้าในถังเก็บน้าและระยะเวลาในการสารองจ่ายน้าสูงขึ้นเมื่อเทียบ กับสถานการณป์ จั จบุ ันทีม่ ีการปรับอัตราการสบู น้าเพียง 2 ช่วงเวลา ไดแ้ ก่ เวลา 24.00น. และ 06.00น. แตถ่ า้ หากมีการปรับ อตั ราสูบน้าในอัตราทีส่ ูง หรือกาหนดให้มปี ริมาณนา้ สารองจ่าย 1 ชัว่ โมง 30 นาที จะทาใหป้ รมิ าณน้าเกนิ ความจขุ องถงั เกบ็ นา้ จนต้องมีการหยดุ ผลิตนา้ และเมื่อเริม่ ผลติ น้าอีกครัง้ ทจ่ี ดุ เตมิ เตม็ ระบบผลติ ไมส่ ามารถผลติ นา้ ได้ทนั ตามความต้องการของผใู้ ช้ นา้ ทาใหป้ ริมาณน้าในถงั ลดต่าลงกว่าความจุต่าสดุ ของถงั เก็บนา้ ระบบจะต้องหยดุ จา่ ยนา้ จงึ เป็นสาเหตุให้ความสามารถในการ จ่ายนา้ ลดต่าลง ดังนั้นนโยบายการผลติ และจ่ายนา้ นโยบายท่ี 1 เปา้ หมายปริมาณนา้ สารองใหเ้ พียงพอต่อการใช้งาน 1 ชวั่ โมง หรือเทา่ กับปรมิ าณน้าสารอง 485,112 ลบ.ม. จึงให้ผลลัพธท์ ่ีดีกว่าท้งั 3 นโยบาย แม้ว่าระยะเวลาสารองจา่ ยน้าสงู สุดอย่ทู ่ี 80 นาที และต่าสดุ ท่ี 60 นาที หรอื คดิ เปน็ ระยะเวลารวมเฉล่ยี เทา่ กบั 71 นาที จะไม่สูงท่สี ดุ เมื่อเทียบกบั นโยบายทอี่ น่ื ก็ตาม แต่ก็ ทาให้การประปานครหลวงมรี ะยะเวลาในการสารองจ่ายนา้ เพิ่มข้นึ และสามารถผลิตน้าใหม้ ีปริมาณไมเ่ กินกวา่ ความจุสูงสดุ ของ 490

การประชุมสัมมนาเชงิ วิชาการด้านการจดั การโลจสิ ติกส์และโซอ่ ปุ ทาน ครงั้ ที่ 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควชิ าวิศวกรรมอุตสาหการ คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลยั สงขลานครนิ ทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 ถังเก็บนา้ และไมต่ า่ กว่าความจุของถังเก็บน้า รวมทั้งสามารถจ่ายนา้ ไดต้ ามความตอ้ งการของผู้ใชน้ ้าที่ 100 % จึงทาให้นโยบาย ท่ี 1 เป้าหมายปรมิ าณนา้ สารองใหเ้ พยี งพอตอ่ การใช้งาน 1 ชว่ั โมง เป็นนโยบายทมี่ ีประสทิ ธิภาพมากทีส่ ุด เอกสารอา้ งองิ การประปานครหลวง, 2558, “รายงานประจาปกี ารประปานครหลวง 2558,”Available: / http://www.mwa.co.th/download/pln0201/annual2015/annual_report_2015_th.pdf [20 สิงหาคม 2559]. กองระบบผลิตและควบคมุ คุณภาพนา้ , 2554, “กระบวนการผลิตนา้ ประปา,” Available: / http://www.vcharkarn.com/blog/115670/92768 [18 กันยายน 2559]. โกศล ดศี ลี ธรรม, 2547, การบรหิ ารสินค้าคงคลัง, พมิ พ์ครั้งที่ 2, บรษิ ัทเอ็กซเปอรเ์ น็ท, กรุงเทพฯ. ธนญั ญา วสศุ รี, 2552, การจัดการสินค้าคงคลังและกระจายสนิ ค้า, หจก.สุเนตรฟ์ ิลม์ , กรงุ เทพฯ. Ahmad, S. and Simonovic, S., 2000, “System Dynamics Modeling of Reservoir Operations for Flood Management”, Computing in Civil Engineering, Vol. 14, No. 3, pp. 190 – 198. Chao, C.Y., Liang, C.C. and Chih, C.H., 2008, “Application of System Dynamics with Impact Analysis to Solve the Problem of Water Shortages in Taiwan”, Water Resources Management, Vol. 22, No. 11, pp. 1561-1577. Coyle, R.G., 1996, “Introduction to system dynamics”, System Dynamics Modeling, Best – set Typesetter, Hong Kong, pp. 1-59. Lane, D.C. and Sterman, J.D. 2011, “Jay Wright Forrester”, In Profiles in Operation Research, Arjang, A.A, Gass, S.L. (Eds), Springer, New York, pp. 363-386. Maria, A., 1997, “Introduction to model and simulation”, Proceeding of the 1997 winter simulation Conference. New York, pp. 7-13. Sterman, J.D., 2000 “Model testing”, Business Dynamics, McGraw-Hill Education, USA, pp. 845-910. Williams, B. and Harris, B., 2007, “System Dynamics Methodology Available: / http:/www.bobwilliams.co.nz/System_Resources_files [2016, January 15]. Wolstenholm, E.F., 1982, “System Dynamics in Perspective”, Operational Research Society, Vol. 33, No. 6, pp. 547-556. Xiao, J.W., Jian, Y.Z., Jiu, F.L., Guo, G.W. and Rui, M.H., 2011, “Water resources planning and Management based on system dynamics: a case study of Yulin city”, Environment, Development and Sustainability. Vol. 18, No. 2, pp. 331-351. Xi, X. and Kim, P., 2013, “Using System Dynamics for Sustainable Water Resources Management in Singapore”, Conference on Systems Engineering Research, 19-22 March, Atlanta, Georgia, pp. 157–166. 491

การประชมุ สมั มนาเชงิ วิชาการด้านการจัดการโลจสิ ตกิ ส์และโซ่อุปทาน ครง้ั ที่ 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควิชาวศิ วกรรมอุตสาหการ คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยสงขลานครนิ ทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 Topic L Supply Management and Procurement 492

การประชุมสัมมนาเชิงวิชาการด้านการจัดการโลจิสตกิ สแ์ ละโซ่อปุ ทาน ครัง้ ท่ี 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควชิ าวิศวกรรมอตุ สาหการ คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั สงขลานครนิ ทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 Topic L: Supply Management and Procurement Paper ID: SP 01 การคัดเลือกซพั พลายเออร์และการรว่ มมอื กันระหวา่ งผู้สง่ ออกกบั ซัพพลายเออร์ ทส่ี ง่ ผลต่อผลการดาเนินงานด้านยอดขายของผสู้ ่งออกในอุตสาหกรรมกล้วยไมไ้ ทย รวภิ า อยบ่ รู 1ี , ฐติ ิณฏั ฐ์ ชัยสทิ ธิ์2*, สิริขวญั เจนวิรยิ ะไพบลู ย์3, ธนาภา คิดรอบ4, ธนั ยธรณ์ ปีเตอร์ซัน5 1, 2*, 3, 4, 5 ภาควิชาการขนส่งระหวา่ งประเทศ ภาควิชาธรุ กจิ ระหว่างประเทศ โลจสิ ตกิ สแ์ ละการขนส่ง คณะพาณชิ ยศาสตรแ์ ละการบญั ชี มหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร์ โทร 081-7835159 Email [email protected] บทคดั ยอ่ ในปัจจุบันปริมาณและมูลค่าการส่งออกกล้วยไม้ลดลงอย่างต่อเน่ือง โดยมีสาเหตุสาคัญคือ คุณภาพของกล้วยไม้ที่ ไม่ได้มาตรฐาน ผลผลิตกล้วยไม้ที่ไม่สม่าเสมอ การจัดการท่ีไม่มีประสิทธิภาพในระดับสวนและคลังสินค้า รวมถึงต้นทุนค่า ขนส่งท่ีสูง โดยสาเหตุดังกล่าวทาให้ตระหนักว่าเกษตรกรที่เป็นซัพพลายเออร์ของผู้ส่งออก ควรจะต้องมีความสามารถและมี ประสิทธิภาพในการเพาะปลกู เพือ่ เพิ่มปรมิ าณและมลู ค่าการสง่ ออกของกล้วยไม้ โดยงานวจิ ยั นีไ้ ดศ้ ึกษาการคดั เลือกซพั พลาย เออร์และการรว่ มมือระหวา่ งผูส้ ง่ ออกและซพั พลายเออร์ ส่งผลต่อผลการดาเนินงานทางด้านการเงินในการส่งออกกลว้ ยไม้ไทย ซึ่งการศึกษาน้ีมีวัตถุประสงค์เพ่ือหาแนวทางการพัฒนาความสัมพันธ์ระหว่างผู้ส่งออกและซัพพลายเออร์ และเพื่อเพิ่ม ประสิทธิภาพการ ส่งออกกล้วยไม้ในประเทศไทย โดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงปริมาณ ซ่ึงได้ส่งแบบสอบถามให้กับผู้ส่งออก กลว้ ยไมไ้ ทยจากรายช่ือผ้สู ง่ ออกกล้วยไม้ในประเทศไทยจากกองพัฒนาระบบและรบั รองมาตรฐานสินคา้ พืชกรมวิชาการเกษตร แบบสอบถามที่ตอบกลับและสามารถใช้ได้มีจานวน 72 ราย และใช้การวิเคราะห์การถดถอยพหุคุณ ในการวิ เคราะห์ ความสัมพนั ธ์ระหว่างการคัดเลอื กซัพพลายเออร์กับผลการดาเนินงานทางดา้ นยอดขาย และความสัมพันธ์ระหว่างการร่วมมือ กันของผู้ส่งออกและซัพพลายเออร์กับผลการดาเนินงานทางดา้ นยอดขาย โดยผลการวิจยั พบว่าในการคดั เลอื กซัพพลายเออร์ มีปัจจัยด้านความสามารถทางเทคนิคของซัพพลายเออร์ทมี่ ีความสมั พนั ธ์ในเชิงลบต่อผลการดาเนินงานทางดา้ นยอดขาย สว่ น ปัจจัยประสิทธิภาพด้านคุณภาพมีความสัมพันธ์ในเชิงบวกต่อผลการดาเนินงานด้านยอดขาย ในการร่วมมือกันระหว่างผู้ ส่งออกและซพั พลายเออร์ พบวา่ การแบ่งปนั ข้อมูลระหว่างผู้ส่งออกกบั ซพั พลายเออร์หลักและความไวว้ างใจมีความสมั พันธ์ใน เชงิ บวกกับผลการดาเนินงานด้านยอดขาย คาสาคญั : การคัดเลือกซพั พลายเออร์; ความร่วมมอื ระหว่างผูซ้ อื้ และผสู้ ่งออก; ความสมั พนั ธร์ ะหว่างผูซ้ ื้อและซัพพลายเออร์ 493

การประชุมสัมมนาเชงิ วชิ าการด้านการจัดการโลจสิ ตกิ ส์และโซ่อุปทาน ครัง้ ที่ 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควิชาวศิ วกรรมอุตสาหการ คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั สงขลานครินทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 1. ท่มี าและความสาคญั กิจกรรมการจัดซื้อจัดหาเป็นกิจกรรมในการติดต่อกับซัพพลายเอ อร์ในการหากล้วยไม้ท่ีมีคุณภาพดีตรงตาม มาตรฐานและมีราคาท่ีเหมาะสมสาหรับการสง่ ออก ทาให้ผู้ส่งออกจาเป็นต้องให้ความสาคัญในด้านคุณภาพของกล้วยไมเ้ ปน็ อย่างมากโดยเร่ิมที่การเลือกกล้วยไม้จากซัพพลายเออร์ นอกจากน้ี Xia and Wu (2007) กล่าวว่าการมีซัพพลายเออร์ท่ี เหมาะสมสามารถช่วยลดตน้ ทุนการจัดซื้อวัตถุดบิ และเพ่ิมความสามารถในการแข่งขันของบริษัท ซ่ึงเป็นเหตุผลท่ีผู้เช่ียวชาญ หลายคนเชื่อว่าการเลือกซัพพลายเออร์เป็นกิจกรรมที่สาคัญท่ีสดุ ของแผนกจัดซือ้ จัดหา อีกทั้ง Su and Gargeya (2016) ได้ ศึกษาว่ามากกว่าร้อยละ 90 ของกลุ่มตัวอย่างมีการเห็นด้วยอย่างยิ่งว่าการจัดหาจัดซื้อมีความสาคัญต่อความสาเร็จโดยรวม ของบริษัท สามารถเพิม่ มูลคา่ ให้กบั บรษิ ทั ในดา้ นของการผลติ การดาเนนิ งาน และโลจิสติกสแ์ ละเป็นสว่ นสาคัญในการสร้างผล กาไรสงู สุดของบรษิ ัท จากการสัมภาษณก์ ูลตนาออรค์ ดิ ส์ทเี่ ปน็ อนั ดับ 2 ในการสง่ ออกต้นกลว้ ยไม้ในประเทศไทย กลา่ ววา่ การ ส่งออกในปัจจุบันนั้นมีการจัดซ้ือจัดหากล้วยไม้จากเกษตรกรรายอื่นถึงร้อยละ 70 ในขณะท่ีผลิตเองและส่งออกเพียงร้อยละ 30 เท่านั้น เนื่องจากเหตุผลหลายประการ เช่น การ ใช้หลักการ การแบ่งงานกันทาหรือการให้ผู้ท่ีมีความถนัดในด้านการ เพาะปลูก กล้วยไม้ดาเนินการเพาะปลูกไป หรืออาจรวมถึงค่าจ้างแรงงานที่เพ่ิมขึ้นด้วย ทาให้ความต้องการจ้างแรงงานในไร่ ของเกษตรกรลดลง แสดงให้เห็นว่า การจัดซื้อจัดหาเป็นกิจกรรมในห่วงโซอ่ ุปทานท่ีสาคัญที่ผสู้ ่งออกกล้วยไม้ไทย ควรพัฒนา และให้ความสาคญั ในการเพิ่มประสิทธิภาพการดาเนินงาน ดังนนั้ คณะผู้จัดทาจะศึกษาความสัมพนั ธข์ องผสู้ ง่ ออกกบั เกษตรกร ท่ีส่งผลต่อการดาเนินงานทางด้านการเงิน เพ่ือเพ่ิมประสทิ ธิภาพการดาเนินงานส่งออกกล้วยไมข้ องผู้สง่ ออกไทยอย่างยั่งยืน ผู้ ประกอบสามารถแก้ไขปญั หาในการจัดซอ้ื จัดหาได้อยา่ งตรงจดุ อกี ทง้ั เพื่อใหป้ รมิ าณและมูลค่าในการสง่ ออกมากข้ึนและยังคง อันดับ 1 ในการส่งออก กล้วยไมเ้ ขตร้อนของโลก 2. แนวคิดและทฤษฎี ปัจจุบนั องคก์ รธรุ กจิ ต่างมคี วามพยายามท่ีจะสร้าง ความสมั พันธ์ทเ่ี หนียวแน่นกับสมาชิกในห่วงโซอ่ ุปทาน เนื่องจาก ความสัมพันธ์กับสมาชิกในห่วงโซ่ อุปทาน จะส่งผลกระทบต่อการดาเนินงานขององค์กรและสร้างความ ได้เปรียบในการ แข่งขัน (Narasimhan and Kim, 2002; Leenders et al., 2006; Handfield and Nichols, 2007; Traisilanun and Thuannadee, 2013) ดังนั้นแนวคิดในการสร้างความสัมพันธ์กับผู้จัดหาวัตถุดิบได้รับ ความสนใจอย่างมาก และได้มีองค์กร ธุรกิจท่ีมีความพยายามที่จะสร้างความสมั พันธ์ทางธุรกิจกบั ผู้จัดหาวัตถุดิบ โดยมีงานวิจัยท่ีศึกษาถึงความสัมพันธ์ระหว่างการ คัดเลือกซัพพลายเออร์ และการร่วมมือกันระหว่างผู้ซ้ือและซัพพลายเออร์ ในอุตสาหกรรมการผลิตที่มีต่อผลการดาเนินงาน ของบรษิ ทั ผซู้ ้ือ ในการศึกษาของ Kannan and Tan (2006) พบว่าการคดั เลอื กซัพพลายเออร์และการรว่ มมือกันระหว่างผู้ซื้อ และซัพพลายเออร์ส่งผลในทางบวกต่อความสัมพันธ์ระหว่างผู้ซ้ือและซัพพลายเออร์และความสัมพันธ์ระหว่างผู้ซื้อและซัพ พลายเออร์ส่งผลทางตรงและทางบวกต่อผลการดาเนินงานของบริษัทผู้ซ้ือ โดยการคัดเลือกซัพพลายเออร์ส่งผลต่อผลการ ดาเนนิ งานของบรษิ ทั มากกว่าการรว่ มมือกันระหว่างผซู้ ้ือ และซัพพลายเออรท์ ัง้ นี้ความสัมพนั ธร์ ะหวา่ งผซู้ ้อื และซัพพลายเออร์ ไม่ไดม้ องแคม่ ุมมองของผู้ซื้อ ในการศึกษาของ Krause (1999) ได้บอกวา่ ในมมุ มองของผ้จู ดั การฝา่ ยซื้อใหค้ วามสาคญั กบั การ พัฒนาซัพพลายเออร์และในมมุ มองของซพั พลายเออร์ ให้ความสาคัญกบั ความน่าเชื่อถือ ซึ่งมุมมองทั้งสองด้านจะช่วยผลกั ดัน การพัฒนาให้มกี ารทางานรว่ มกนั ท่ีดียิง่ ขน้ึ การคัดเลือกและการประเมนิ ซพั พลายเออรเ์ ปน็ หนึง่ ในกิจกรรมท่สี าคัญที่สุดในฝ่าย จัดซ้ือจัดหาของบริษัท (IMERI, 2013; Jayshingpure et al., 2016; Ramlan and Qiang, 2014; Tahriri et al.; Thiruchelvam and Tookey, 2011; Kant and Dalvi, 2017; Janet and Kiarie, 2015; Xia and Wu, 2005; Nguyen, 2016) และ การตดั สินใจเชงิ กลยทุ ธน์ ซี้ ่งึ ถือเปน็ ทรพั ยากรสาคัญของบริษทั ซง่ึ คิดเป็นรอ้ ยละ 40-80 ของตน้ ทนุ ผลติ ภัณฑ์ 494

การประชุมสมั มนาเชงิ วิชาการด้านการจดั การโลจสิ ตกิ สแ์ ละโซอ่ ปุ ทาน ครงั้ ที่ 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควชิ าวศิ วกรรมอุตสาหการ คณะวศิ วกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั สงขลานครินทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 ทัง้ หมด (Kannan and Haq, 2007) ผ้ซู ้ือมกั จะเลือกซัพพลายเออรจ์ ากหลายรายในตลาด ซ่ึงจะเลือกจากความสามารถในการ ตอบสนอง ความต้องการ ด้านคุณภาพ กาหนดการส่งมอบและราคาท่ีซัพพลายเออร์เสนอ (Waweru, 2015) เป็นต้น การมี ซัพพลายเออร์และเกณฑ์ในการเลือกจานวนมากทาให้เกิดความยากลาบากในกระบวนการคัดเลือกซัพพลายเพ่ิมข้ึน ซ่ึง จะ สร้างการตัดสินใจท่ียากลาบากแก่บริษัทผู้ซื้อ (Nursal et al., 2016) บ่อยคร้ังท่ีการเลือก ซัพพลายเออร์ท่ีเหมาะสมมักเป็น เรื่องยากสาหรับผู้ซื้อ ซัพพลายเออร์จะมีจดุ แข็งและจุดอ่อนท่ีแตกต่างกันซึ่งต้อง ได้รับการประเมนิ อย่างรอบคอบโดยผูซ้ อื้ จะ จัดอันดับเพ่ือเปรียบเทียบได้ (Ramlan and Qiang, 2014) การตัดสินใจ เลือกซัพพลายเออร์โดยหลักแล้วเป็นปัญหาหลาย เกณฑ์ (multi-criterion problem) ซ่งึ เป็นการตดั สินใจที่มี ความสาคญั เชงิ กลยุทธ์ต่อบริษัท ลกั ษณะของการตดั สนิ ใจนมี้ ักจะ ซับซ้อนและไม่มีโครงสร้าง (Kahraman et al., 2003; Gharakhani et al., 2014) ข้ันตอนการตัดสินใจในการคัดเลือกซัพ พลายเออร์ประกอบด้วยหลายเกณฑท์ ซี่ ับซ้อนซึ่งประกอบด้วยท้ังเชงิ คณุ ภาพและเชิงปรมิ าณ บางครง้ั อาจมขี ้อขัดแย้งระหว่าง เกณฑ์ที่เป็นรูปธรรมและเกณฑ์ไม่มีตัวตน ซึ่งอาจทาให้เกิดการตัดสินใจเลือก ความแตกต่างระหว่างเกณฑ์ท่ีขัดแย้งกัน (Thiruchelvam and Tookey, 2011; Ramlan and Qiang, 2014; Xia and Wu, 2005) และยงั ต้องใชท้ รัพยากรและเวลา ของบริษัทเป็น อย่างมาก ในทางกลับกัน บริษัทสามารถคาดหวังผลประโยชน์ท่ีสาคัญจากกระบวนการน้ีได้เพื่อรักษา ความสัมพันธ์ท่ีดีกับซัพพลายเออร์ผู้ซอ้ื ควรทบทวนและประเมินผลการดาเนินงานเป็นประจา (Jayshingpure et al., 2016) วัตถุประสงค์ของการคัดเลือกซัพพลายเออร์คือ การระบุซัพพลายเออร์ท่ีมีประสิทธิภาพในการดาเนินงานสูงสุดในการ ตอบสนองความ ต้องการของบรษิ ัทอย่างสมา่ เสมอและในราคาท่ียอมรับได้ (Kahraman et al., 2003; Nguyen, 2016) โดย การเลือกซัพพลายเออร์ส่งผลต่อประสิทธิภาพการดาเนินงานของ บริษัทในรูปแบบต่างๆ ดังนั้นการเลือกซัพพลายเออร์ที่ เหมาะสมจะขึ้นอยู่กับการเลือกเกณฑ์และวิธีการที่เหมาะสม (Tahriri et al.) โดย Sarkar and Mohapatra (2006) ได้ พิจารณาปัจจัยในการเลือกซัพพลายเออร์จาก 2 ปัจจัย ได้แก่ ปัจจัยทางด้านความสามารถ ได้แก่ ความสามารถทางเทคนิค ความสามารถทางการผลิต และปัจจัยทางด้านผลการดาเนินงาน ได้แก่ คุณภาพ การให้บริการ ราคา และการส่งมอบ ซ่ึง Yegon et al. (2015) ได้ศึกษาการพฒั นาของซัพพลายเออร์กบั ผลการดาเนนิ งานของผซู้ ื้อ พบวา่ การสนับสนุนทางเทคนิคของ ซัพพลายเออร์ มีความสัมพันธ์ในเชิงบวกต่อผลการดาเนินงานของผู้ซ้ือ เน่ืองจากเป็นการทาให้สินค้าน้ันเกิดการพัฒนา และ เปน็ การพฒั นาสินค้าใหมๆ่ สง่ ผลให้ผซู้ ้ือเกดิ การพฒั นาท้ังในด้านสินคา้ และยอดขาย ซึง่ สอดคลอ้ งกบั งานวิจัยของ Rodriguez et al. (2005), Krause et al. (1998) และ Silveira และ Arkade (2007) ซึ่งพบว่าซัพพลายเออร์ที่มีความเชี่ยวชาญทาง เทคนคิ มคี วามสามารถในการตอบสนองขอ้ กาหนดทางเทคนคิ และความตอ้ งการของผซู้ อ้ื ได้ นอกจากนค้ี ุณภาพ (quality) ของ ซัพพลายเออร์ หรือ ความสามารถของซัพพลายเออร์ในการจัดหาผลิตภัณฑ์ที่เพียงพอในการปฏิบัติตามข้อกาหนด (Chaharsooghi & Ashrafi, 2014; Nguyen, 2016) เป็นข้อเสนอแรกท่เี กย่ี วขอ้ งกบั เกณฑ์การเลือกซพั พลายเออร์ ซึง่ เกณฑ์น้ี มคี วามสาคัญฝา่ ยจดั ซอื้ ของบริษัท เนือ่ งจากจะกาหนดคณุ ภาพของผลติ ภัณฑข์ นั้ ปลายทจี่ ดั ส่งใหล้ ูกคา้ หลงั จากการผลิต เมื่อ คุณภาพของผลิตภัณฑ์ไม่เปน็ ไปตามข้อกาหนดท่กี าหนด ผู้บริโภคจะรอ้ งเรยี นกับบริษทั เป็นรายแรก (Nguyen, 2016) แต่หาก มีคุณภาพของผลิตภัณฑ์คุณภาพ (quality) ของซัพพลายเออร์ หมายถึง ความสามารถของซัพพลายเออร์ในการจัดหา ผลิตภัณฑ์ท่ีเพียงพอในการปฏบิ ัติตามข้อกาหนด (Chaharsooghi & Ashrafi, 2014; Nguyen, 2016) โดย 98% ของนักวิจยั ด้านคุณภาพเป็นข้อเสนอแรกท่ีเก่ียวข้องกับเกณฑ์การเลือกซัพพลายเออร์ ซ่ึงเกณฑ์น้ีมีความสาคัญฝ่ายจัดซ้ือ ของบริษัท เน่ืองจากจะกาหนดคุณภาพของผลติ ภัณฑ์ขน้ั ปลายท่จี ัดส่งให้ลกู คา้ หลังจากการผลติ เม่ือคุณภาพของผลิตภณั ฑไ์ ม่เป็นไปตาม ข้อกาหนดท่ีกาหนด ผู้บริโภคจะร้องเรียนกับบริษัทเป็นรายแรก ดังนั้นการประเมินคุณภาพท่ีเข้มงวดและต่อเนื่อง (Nguyen, 2016) ต่อลกู คา้ และสามารถเพิม่ ยอดขายใหก้ ับบริษทั ผู้ซอ้ื ได้ 495

การประชมุ สัมมนาเชงิ วิชาการด้านการจัดการโลจสิ ตกิ ส์และโซ่อุปทาน ครัง้ ท่ี 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควิชาวศิ วกรรมอตุ สาหการ คณะวศิ วกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครนิ ทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 ในความสมั พันธร์ ะหวา่ งผู้ซอ้ื และซัพพลายเออร์ Yang and Zhang (2016) พบว่าการรว่ มมอื กันระหว่างผ้ซู อ้ื และซพั พลายเออร์ ส่งผลต่อผลการดาเนินงานของซัพพลายเออร์ ความสามารถในการแข่งขันของผู้ซื้อ รวมถึงความสัมพันธ์ระหว่าง ซัพพลาย เออร์และผูซ้ ้อื ซ่ึงถือว่าเป็นส่วนหน่ึงของประสทิ ธิภาพในการดาเนินงานของทั้งผู้ซื้อและซัพพลายเออร์ เช่นเดยี วกบั Corsten and Felde (2004) พบว่าการทางานร่วมกัน ความไว้วางใจกัน และการพ่ึงพาอาศัยกันส่งผลต่อประสิทธิภาพด้าน ความสามารถในการสรา้ งสรรค์ นวัตกรรม ดา้ นการลดต้นทนุ ในการจดั ซอื้ จัดหา และสมรรถนะดา้ นการเงนิ ของบรษิ ทั นอกจากนี้ Martin and Grbac (2003) ก็ยังพบว่าความสัมพันธ์ท่ีแนบแน่น และการร่วมมือกันระหว่างสองฝ่าย ส่งผลต่อประสิทธิภาพการดาเนินงานขององค์กรโดยตรงในองค์กรและห่วงโซ่อุปทานน้ัน การแบ่งปันข้อมูลซ่ึงกันและกัน ระหว่างซัพพลายเออร์และผูซ้ ้ือถือเป็นการทางานรว่ มกันระหว่าง สองฝ่ายท่ีส่งผลต่อประสทิ ธิภาพการดาเนินงานขององคก์ ร ท้ังในด้านการเงิน (Claro and Omta, 2008) และผลการดาเนินงานขององค์กรที่ไม่ใช่ทางด้านการเงิน (Martin and Grbac, 2003) การส่ือสารจึงเป็นปัจจัยท่ีสาคัญหนึ่งท่ีมีผล ต่อความสาเร็จของการสร้างความสัมพันธ์ระหว่างองค์กร (Mohr et al., 1996) ทาให้การแลกเปลยี่ นข้อมูลท่ีสาคัญ ท่ีเก่ียวข้องกับการดาเนินงานการตัดสินใจตา่ งๆ สามารถทาไดอ้ ย่างรวดเร็วและมี ประสทิ ธภิ าพมากขึ้น การสื่อสารท่ี ดจี ะช่วยลดปัญหาการประสานงานระหวา่ งกันซึ่ง ทาใหเ้ กิดความล่าชา้ ในการดาเนินงานจึง สง่ ผลให้องค์กรสามารถ ตอบสนองความต้องการของลกู ค้า ได้อย่างรวดเร็วขน้ึ นาไปสคู่ วามไดเ้ ปรียบทางการแขง่ ขนั ทางธรุ กิจ (Cannon and Homburg, 2001; Rao et al., 2006; Narasimhan and Nair, 2005) นอกจากน้ีงานวิจัยของ Fierro and Redondo (2008) และ Kannan & Tan (2006) พบว่านอกจากการแลกเปล่ียนข้อมูล ซึ่งกันและกัน การทางานร่วมกันของ ซัพพลายเออร์และผู้ซ้ือยังประกอบไปด้วยปจั จัยอ่ืนๆ อีก 5 ปัจจัย ได้แก่ การทางานร่วมกันกับซัพพลายเออร์ ความไว้วางใจ การสื่อสาร การตอบสนองความต้องการของลูกค้า และความสัมพันธ์ระยะยาว Monczka et al. (2002), Anderson and Narus (1990), Cannon and Perrault (1999), Fawcett et al. (2008), Paulraj and Chen (2005), Soosay and Hyland (2015) ให้คานิยามการทางานร่วมกันกับซัพพลายเออร์ว่าเป็นกระบวนการทางานร่วมกัน มีจุดมุ่งหมาย เพื่อท่ีจะ รักษาความสัมพันธ์ในระยะยาวร่วมกัน เป็นความสัมพันธ์ระหว่าง 2 ฝ่าย โดยท้ัง 2 ฝ่ายมีอ านาจในการ กาหนดเป้าหมายใน อนาคต ซ่งึ การทางานร่วมกันไมไ่ ดล้ ดความขัดแย้ง แต่เป็นกลไกการจดั การความขดั แยง้ เพือ่ สร้าง ความสัมพันธ์แต่ Cao et al. (2010) ได้บอกว่า การติดตอ่ ส่ือสารซึง่ กันและกันช่วยลดความขัดแยง้ ความไม่แน่นอน และปรับปรงุ ความสัมพนั ธ์ระหว่างกนั ให้ดีขึ้นได้ ในการกาหนดเป้าหมายท่ีสามารถใช้ร่วมกับกลยุทธ์ของสมาชิกในห่วงโซ่อุปทานต่อการทางาน ความไว้วางใจกัน เปน็ ปจั จัยท่ชี ว่ ยให้ทาใหเ้ กิดความสัมพันธ์ระหว่างสมาชิกในห่วงโซ่อปุ ทาน โดยความสัมพันธจ์ ะแนบแน่นมากข้นึ เท่าใดขึ้นอยู่ กบั ระดบั ความไว้วางใจทมี่ ีต่อกัน (Ganesen, (1994) และ Siguaw, (1998) ซึ่งจะส่งผลให้องค์กรเกิดความ ได้เปรยี บทางการ แข่งขันทางธุรกิจในเรื่องของการบริหารความสัมพันธ์แบบองค์รวมจากภายในสู่ภายนอกและจาก ภายนอกสู่ภายในต้ังแต่ พนักงาน ภายในสู่คคู่ า้ และสผู่ จู้ ัดหาวตั ถดุ ิบ ทาให้เกิดความร่วมมือในการสรา้ งคุณค่าใหม่สู่ลกู ค้าอยา่ งตอ่ เน่ือง รวมทั้งรว่ มมือ ลดต้นทุนกับลูกค้าช่วยสร้างความเชี่ยวชาญใหม่ให้ธุรกิจจนเกิดมูลค่าแปลกใหม่สู่ลูกค้าคนสุดท้าย (Heffernan, 2004) มี งานวิจัยจานวนหน่ึงที่จาแนกตัวช้ีวัดทางด้านประสิทธิภาพในการส่งออกเป็น 2 ด้าน ได้แก่สมรรถนะด้านการเงิน และ สมรรถนะทไ่ี มใ่ ชด่ า้ นการเงิน เชน่ งานวจิ ัยของ Gertner et al. (2007) และ Lages (2000) แต่จากการศึกษาพบว่างานวจิ ัยท่ี ศึกษาประสิทธิภาพในการส่งออกจานวนมากนิยมวัดผ่านผลการดาเนินงานทางด้านการเงินเป็นหลักหรืออาจวัดด้านน้ีเพียง ด้านเดียวเนื่องจากได้ผลสรุปออกมาเป็นตัวเลขชัดเจน โดยในงานวิจัยจะใช้ยอดขายเป็นตัวช้ีวัดผลการดาเนินงานทางด้าน การเงิน ซงึ่ จากการทบทวนวรรณกรรม นาไปสู่ สมมติฐานได้ 4 สมมตฐิ าน ดงั น้ี H1: ความสามารถเชิงเทคนิค (Technical Capability) มคี วามสัมพนั ธ์ในเชิงบวกต่อยอดขาย H2: คุณภาพของซพั พลายเออร์หลัก (Quality) มีความสมั พนั ธใ์ นเชงิ บวกตอ่ ยอดขาย 496

การประชมุ สมั มนาเชงิ วิชาการด้านการจดั การโลจสิ ติกสแ์ ละโซอ่ ปุ ทาน คร้ังท่ี 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควิชาวศิ วกรรมอุตสาหการ คณะวศิ วกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลยั สงขลานครินทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 H3: การแบ่งปันข้อมูลระหว่างท่านกับซัพพลายเออร์หลัก (Information sharing) มีความสัมพันธ์ ในเชิง บวกตอ่ ยอดขาย H4: ความไว้วางใจกันระหว่างผู้ส่งออกกับซัพพลายเออร์หลัก (Trust) มีความสัมพันธ์ในเชิงบวกต่อยอด ขาย Supplier Technical H1 Selection Capability H2 Quality H3 H4 Sales Buyer-Supplier Information Engagement Sharing Trust รูปท่ี 1: แผนภาพแสดงกรอบแนวความคดิ ของงานวจิ ยั 3. ระเบยี บวิธวี ิจยั งานวิจัยช้ินนี้เป็นงานวิจัยเชิงปริมาณโดยมีการเก็บข้อมูลปฐมภูมิจากผู้ประกอบกิจการส่งออกกล้วยไม้ไทย โดย ขอบเขตของประชากรท่ีใช้การศึกษาครั้งน้ีมาจาก รายช่ือผู้ส่งออกกล้วยไม้ในประเทศไทยจากกองพัฒนาระบบ และรับรอง มาตรฐานสินค้าพืช กรมวิชาการเกษตร ซึ่งจะเป็นผู้ ประเมินความสามารถของซัพพลายเออร์และความร่วมมือกับซัพพลาย เออร์ โดยเป็นการเก็บข้อมูลในรูปแบบ Rating Scale (Likert 5 ระดับ) และเก็บข้อมูลทุติยภูมิจากผู้ประกอบกิจการส่งออก กล้วยไม้ไทยในรูปแบบยอดขายจากฐานช้อมูล Corpus Business Online แล้วนาข้อมูลท่ีได้มาเข้าสมการถดถอยแบบหลาย ตัวแปรเพือ่ หา ความสมั พนั ธ์ การวเิ คราะห์ขอ้ มูลและการแปรผล โดยใชเ้ ครอ่ื งคอมพิวเตอร์โปรแกรมสาเร็จรปู SPSS for Windows version 24 เพ่ือวิเคราะห์ค่าสถิติต่างๆ ได้แก่ ข้อมูลของผู้ตอบแบบสอบถามหรือข้อมูลท่ัวไปของผู้ส่งออก วิเคราะห์โดยการแจกแจง ความถี่และหาค่าร้อยละ เสนอเป็นตารางประกอบคาบรรยายเป็นความเรียงข้อมูลเก่ียวกับปัจจัยท่ีมีผลต่อผลการดาเนินงาน ทางด้านการเงิน โดยหาค่าเฉลี่ย ( ������̅ ) ส่วนเบ่ียงเบนมาตรฐาน (S.D.) ข้อมูลผลการดาเนินงานทางด้านการเงิน ซึ่งการหา ค่าเฉล่ีย ส่วนเบ่ียงเบนมาตรฐาน วิเคราะห์ความสัมพันธ์ของปัจจัยกับผลการดาเนินงานทางด้านการเงิน โดยค่าสหสัมพันธ์ Pearson Product Moment Correlation เพ่ือศึกษาหรือหาความสัมพันธ์ระหว่าง 2 ตัวแปร ได้แก่ ตัวแปรอิสระและตัว แปรตาม (Cohen, 1988) และสรา้ งสมการถดถอยเพอื่ ทานายโดยวเิ คราะหอ์ ทิ ธพิ ลตัวแปรท่ีมีผลต่อผลการดาเนินงานทางด้าน การเงิน โดยการวิเคราะหก์ ารถดถอยพหุคุณ (Multiple Regression Analysis) 4. ผลการวจิ ยั ทางคณะวิจัยได้มีการส่งแบบสอบถามไปยังผู้ส่งออกกล้วยไม้ โดยขอบเขตของประชากรท่ีใช้การศึกษาคร้ังน้ีมาจาก รายช่ือผู้ส่งออกกล้วยไม้ในประเทศไทยจากกองพัฒนาระบบและรบั รองมาตรฐานสนิ ค้าพืช กรมวิชาการเกษตร จานวนทัง้ ส้นิ 270 ราย โดยเป็นผู้ท่ตี อบแบบสอบถามกลบั มาจาก 2 ช่องทาง คอื ทางไปรษณีย์และแบบสอบถามออนไลน์ จากการรวบรวม 497

การประชุมสัมมนาเชงิ วิชาการด้านการจดั การโลจสิ ติกสแ์ ละโซ่อุปทาน ครัง้ ที่ 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควชิ าวิศวกรรมอุตสาหการ คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลยั สงขลานครินทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 แบบสอบถามพบวา่ มีผู้ตอบแบบสอบถามทงั้ สน้ิ 73 ราย คิดเปน็ อัตราการตอบกลับร้อยละ 27.04 แต่ได้มีการตัดแบบสอบถาม หน่ึงชุดออกเน่ืองจากผู้ตอบสอบถามได้ให้ข้อมูลไม่ครบถ้วน ดังนั้นจึงสามารถนาแบบสอบถามมาใช้ในงานวิจัยได้ทั้งส้ิน 72 ราย ไดผ้ ลการวิจยั ดังนี้ ตารางที่ 1: แสดงขอ้ มูลการวเิ คราะห์สมการถดถอยของความสมั พันธร์ ะหวา่ งการคดั เลอื กซัพพลายเออรก์ บั ยอดขายผู้ส่งออก และความสัมพนั ธร์ ะหวา่ งการร่วมมอื กันกับซพั พลายเออร์กับยอดขายผสู้ ง่ ออก Model Summary ANOVA Coefficients Model Variables Entered R R square Std. Error df Sig. B Sig. of the 2 Estimate 2 0.000 0.671 0.000 -0.458 0.004 Supplier Quality Performance 0.221 0.049 0.846 Selection Technical Capability 0.000 0.461 0.000 0.323 0.001 Buyer – Information Sharing 0.599 0.359 0.767 Supplier Trust Engagement จากผลการวิเคราะห์ พบว่า การคัดเลือกซัพพลายเออร์ มีตัวแปรอิสระ 2 ตัว คือ คุณภาพ และ ความสามารถเชิง เทคนิคทส่ี ามารถพยากรณ์ยอดขายได้ โดยมคี ่าสมั ประสทิ ธิ์ (������2) เทา่ กบั 0.049 ซึ่งหมายความวา่ ตัวแปรต้นมคี วามสมั พนั ธ์กับ ตัวแปรตาม ณ ระดับท่ีร้อยละ 4.9 และมีความคลาดเคลือ่ นมาตรฐานในการพยากรณต์ ัวแปรตามเท่ากบั 0.846 และจากการ พิจารณาตารางสัมประสิทธิ์สหสัมพนั ธ์ พบว่าตวั แปรคุณภาพมคี วามสมั พนั ธ์ในเชงิ บวกกบั ยอดขายโดยมคี า่ สมั ประสทิ ธิถ์ ดถอย เท่ากับ 0.671 แต่ตัวแปรความสามารถเชิงเทคนิค มีความสัมพันธ์ในเชิงลบกับยอดขายโดยมีค่าสัมประสิทธ์ิถดถอยเท่ากับ 0.458 การร่วมมือกันระหว่างผู้และซัพพลายเออร์ มีตัวแปรอิสระ 2 ตัว คือ การแบ่งปันข้อมูลระหว่างผู้ส่งออกกับซัพพลาย เออร์ และความไว้วางใจกันระหว่างผูส้ ่งออกกับซัพพลายเออร์ทส่ี ามารถพยากรณย์ อดขายได้ โดยมีค่าสมั ประสิทธิ์สหสัมพนั ธ์ (������2) เท่ากับ 0.359 ซ่ึงหมายความว่าตัวแปรต้นมีความสัมพันธ์กับตัวแปรตาม ณ ระดับที่ร้อยละ 35.9 และมีความ คลาดเคล่ือนมาตรฐานในการพยากรณ์ตัวแปรตามเท่ากับ 0.767 และจากการพิจารณาตารางสัมประสิทธ์ิสหสัมพันธ์ พบว่า ตัวแปรการแบง่ ปนั ข้อมูลระหวา่ งผ้สู ่งออกและซัพพลายเออร์มคี วามสมั พันธ์ในเชิงบวกกบั ยอดขายโดยมีคา่ สัมประสทิ ธถิ์ ดถอย เทา่ กับ 0.461 และตัวแปรความไวว้ างใจกันระหวา่ งผูส้ ่งออกและซพั พลายเออร์มีความสมั พันธ์ในเชิงบวกกับยอดขาย โดยมีคา่ สัมประสิทธิ์ถดถอย เท่ากบั 0.323 สามารถเขียนเปน็ ตัวแบบได้ดงั นี้ 498

การประชุมสมั มนาเชงิ วชิ าการด้านการจดั การโลจสิ ติกสแ์ ละโซ่อุปทาน ครงั้ ท่ี 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควิชาวศิ วกรรมอุตสาหการ คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั สงขลานครนิ ทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 Supplier Technical -.46* Selection Capability .67* Quality .46* .32* Sales Buyer-Supplier Information Engagement Sharing Trust รปู ท่ี 2: แผนภาพแสดงผลการวิเคราะห์ความสมั พันธต์ ามกรอบแนวความคิดของงานวจิ ัย จากการวิเคราะหพ์ บว่ามีการยอมรบั สมมติฐานทัง้ หมด 3 สมมตฐิ าน จากทงั้ หมด 4 สมมติฐาน ดงั นี้ H2: คุณภาพของซพั พลายเออร์หลัก มคี วามสัมพนั ธ์ในเชิงบวกตอ่ ยอดขาย H3: การแบ่งปนั ข้อมูลระหวา่ งผสู้ ง่ ออกกบั ซัพพลายเออร์หลัก มคี วามสัมพนั ธ์ ในเชิงบวกตอ่ ยอดขาย H4: ความไว้วางใจกันระหวา่ งผสู้ ง่ ออกกบั ซัพพลายเออรห์ ลกั มีความสัมพนั ธใ์ นเชิงบวกต่อยอดขาย และมี 1 สมมติฐานทไี่ ด้รบั การปฏเิ สธ โดยมคี วามความสมั พนั ธ์ในเชงิ ลบ นน่ั คอื H1: ความสามารถเชงิ เทคนคิ มีความสมั พันธใ์ นเชงิ ลบตอ่ ยอดขาย 5. สรปุ และอภิปรายผลการวิจัย จากงานวจิ ัยทผี่ ู้จัยต้องการทราบว่าการคัดเลือกซพั พลายเออรแ์ ละผลการดาเนินงานดา้ นยอดขายมคี วามสัมพันธ์กัน อย่างไร และการร่วมมือกันระหว่างผู้ส่งออกกับซัพพลายเออร์และผลการดาเนินงานด้านยอดขายมีความสัมพันธ์กันอย่างไร จากผลการวิจยั สามารถอภิปรายผลได้ดังนี้ ในการคัดเลือกซัพพลายเออร์ ความสามารถของซพั พลายเออร์ท่มี ีความสัมพนั ธใ์ นเชงิ บวกกับผลการดาเนนิ งานด้าน ยอดขาย ไดแ้ ก่ ดา้ นคุณภาพ และด้านราคา ซ่ึงตรงกบั งานวจิ ัยของ Kannan and Haq (2007) ไดศ้ ึกษาปจั จัยในการเลือกซพั พลายเออร์ โดยได้จัดอันดับปัจจัยดา้ นราคาเป็นอันดับแรก รองลงมาเปน็ เวลานา และคุณภาพ รวมถึงงานของ Katsikeas et al. (2004) ศึกษาเกณฑ์ในการคัดเลือกซัพพลายเออร์ในมุมมองของผู้กระจายสินค้า บอกว่าราคาเป็นปัจจัยสาคัญที่สุดใน กระบวนการจัดซื้อจัดหา ซึ่งควรจะไดร้ าคาตา่ ที่สุด แต่นอกเหนือจากราคาที่ต่าสดุ ผซู้ อ้ื พึงพอใจราคาท่สี ูงข้ึนเม่ือได้รบั สินค้าท่ี มคี ุณภาพและบรกิ ารท่ีดี ซึ่งอาจจะทาให้ผ้ซู ้ือสามารถลดต้นทนุ รวมของบรษิ ทั ได้ แตก่ ารศึกความสัมพนั ธก์ บั ผลการดาเนินงาน ด้านยอดขายกลับพบว่านอกจากเร่ืองราคาแล้วยังมีเรื่องคุณภาพที่ทาให้ผู้ส่งออกมียอดขายมากข้ึน เนื่องจากการส่งออก กล้วยไม้มีเกณฑ์การวัดคุณภาพท่ีเป็นมาตรฐานจึงจะสามารถส่งออกไปต่างประเทศได้ ดังน้ันซัพพลายเออร์ควรจะต้องให้ ความสาคญั กับราคาและคณุ ภาพเพือ่ เพิ่มผลประกอบการให้กบั ผ้สู ่งออก ในด้านการร่วมมือกันระหว่างผู้ส่งออกและซัพพลายเออรพ์ บว่าการแบ่งปนั ข้อมูลซงึ่ กันและกัน และความไว้วางใจมี ความสัมพันธ์ในเชิงบวกกับผลการดาเนินงานด้านยอดขาย โดย Chattrarat et al. (2014) ศึกษาการทางานร่วมกันทางโลจิ สตกิ ส์ในห่วงโซ่อุปทานในอตุ สาหกรรมกล้วยไมไ้ ทย พบวา่ การไหลของขอ้ มลู สามารถช่วยลดตน้ ทุนได้ ซง่ึ ทัง้ ซัพพลายเออร์และ ผู้ส่งออกควรจะให้ความสาคัญกับการแบ่งปันข้อมูลซง่ึ กันและกัน และสร้างความไว้วางใจกันเพื่อเพิ่มผลประกอบการให้กบั ผู้ ส่งออกกล้วยไม้ สง่ ผลใหธ้ รุ กจิ ส่งออกกลว้ ยไมด้ ียิ่งข้นึ 499

การประชมุ สัมมนาเชิงวิชาการด้านการจัดการโลจสิ ติกส์และโซอ่ ปุ ทาน คร้งั ที่ 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควิชาวศิ วกรรมอตุ สาหการ คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั สงขลานครนิ ทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 ในผลงานวจิ ัยน้ียงั มคี วามแตกตา่ งงานวิจัยอ่นื โดยงานของ Chaharsooghi and Ashrafi (2014) และ Odhiambo (2015) บอกว่า การคดั เลือกซพั พลายเออร์จากการใชเ้ ทคโนโลยี ช่วยเพิ่มความสามารถในการแข่งขันของบริษัท ตลอดจนการ ลดต้นทุนในการขนส่งและต้นทุนอื่นๆ แต่ในงานวิจัยนี้พบผลที่ขัดแย้ง คือการคัดเลือกซัพพลายเออร์ จากความสามารถด้าน เทคนคิ ทมี่ ีความสมั พนั ธ์ในเชิงลบกับผลการดาเนินงานด้านยอดขาย หมายความว่าซพั พลายเออร์ท่ีมคี วามสามารถทางเทคนิค มากจะส่งผลผลการดาเนินงานด้านยอดขายของผู้ส่งออกลดลง ซึ่งการท่ีผลงานวิจัยนี้ออกมาแตกต่างจากผลงานวิจัยอ่ืนๆ เนื่องจากธุรกิจส่งออกกล้วยไม้ไม่ได้เน้นการใช้เทคโนโลยีในการดาเนินงานมากนัก เมื่อเทียบกับอุตสาหกรรมอื่น เช่น อตุ สาหกรรมการผลติ รวมถงึ ซพั พลายเออร์ทเี่ ป็นเกษตรกรซึ่งมหี น้าทีป่ ลูกและดแู ลกล้วยไม้ ไมจ่ าเป็นตอ้ งใชค้ วามสามารถทาง เทคนิคมากเทา่ ผู้เพาะพนั ธ์ุ ผู้พัฒนาสายพนั ธ์ุหรอื หอ้ งแลป อีกทั้งการใช้เทคโนโลยี หรือการผลติ ให้กล้วยไม้มีคณุ ภาพสูง จะทา ให้ต้นทุนการดาเนินงานสูงขึ้น โดยประเทศไทยมีข้อได้เปรยี บในเร่ืองภูมิอากาศที่เหมาะสม ทาให้มีการพัฒนาเทคโนโลยีการ เพาะปลูกท่ีไม่สงู มากนักส่งผลให้ต้นทุนต่า (สภุ าพร และ บุญจิต, 2551) ดังนั้นอุตสาหกรรมกล้วยไมไ้ ทย การทซ่ี ัพพลายเออร์ ใชเ้ ทคโนโลยมี ากไปก็ไม่ไดช้ ว่ ยให้ผู้ส่งออกมผี ลประกอบการท่ดี ขี ึ้น 6. ข้อจากัดของงานวิจยั และขอ้ เสนอแนะ อย่างไรก็ตามงานวิจัยฉบบั น้ียังมขี ้อจากัด คือ เนื่องจากผสู้ ่งออกกล้วยไม้ในอุตสาหกรรมจานวนมากส่งออกกล้วยไม้ เป็นสดั สว่ นนอ้ ยมาก หรือเป็นผูป้ ระกอบการรายย่อยทม่ี ีลกู ค้าเพยี ง 1-2 ราย จงึ ไมส่ ะดวกทจี่ ะตอบแบบสอบถามและใหข้ ้อมลู ในการวจิ ัยเน่อื งจากเกรงวา่ ข้อมลู ของลูกค้าจะร่วั ไหล ประกอบกับอุตสาหกรรมการส่งออกกลว้ ยไมเ้ ป็นอตุ สาหกรรมขนาดเล็ก เมอ่ื เทียบกบั ขนาดอุตสาหกรรมอ่ืน ทาให้จานวนผู้ส่งออกท่ีตอบแบบสอบถามมีจานวนน้อยมากซ่งึ ส่งผลตอ่ ระเบียบวธิ ีวิจยั และ ความแม่นยาของผลการวิเคราะห์ ทาให้งานวิจัยครั้งต่อไปควรเพ่ิมจานวนผลตอบแบบสอบถามให้ได้มากท่ีสุด นอกจากนี้ยัง ควรศกึ ษาปจั จัยท่ีมผี ลตอ่ ผลการดาเนินงานท้ังดา้ นการเงนิ และดา้ นท่ไี ม่ใช่การเงนิ เพอื่ ให้สรปุ ผลของงานวิจัยมคี วามครอบคลุม ยิ่งข้ึนของผู้ส่งออก รวมถึงควรศึกษาเรอ่ื งการร่วมมอื กันระหว่างผูส้ ง่ ออกและซพั พลายเออร์ผา่ นมมุ มองของเกษตรกรดว้ ยเพื่อ ใหผ้ ลการศึกษาทไี่ ด้มีความครอบคลุมและใกล้เคียงความเปน็ จรงิ นอกจากนี้ผู้ท่ีสนใจศึกษายังสามารถนางานวิจัยไปประยุกต์ใช้กับอุตสาหกรรมอ่ืนนอกเหนือจากอุตสาหกรรมการ ผลิตได้ เนื่องจากมเี ทคโนโลยีเข้ามาเกย่ี วข้องไม่มาก รวมถึงซพั พลายเออร์เป็นผู้เล่นคนสาคญั ในทุกหว่ งโซ่อุปทานซง่ึ เป็นปัจจัย ท่ีจะนาไปสู่ความสาเร็จของบริษัท ดังนั้นกิจกรรมท่ีต้องอาศัยความสัมพันธ์กับซัพพลายเออร์จึงเป็นกิจกรรมท่ีทุกหน่วย อุตสาหกรรมหรือทุกห่วงโซ่อุปทานควรให้ความสาคัญ แต่ทั้งน้ีควรมีการกาหนดปัจจัยและตัวช้ีวัดให้เหมาะสมกับสภาพและ ลกั ษณะของอุตสาหกรรมนนั้ ๆ เอกสารอ้างองิ จันทร์ฉาย พิทกั ษอ์ รรณพ, “ผลสมั ฤทธ์ขิ องการจัดการตอ่ การส่งออกของวิสาหกจิ ขนาดกลางและขนาดย่อมของ ไทย,” วารสารการจดั การภาครัฐและภาคเอกชน, คณะรัฐประศาสนศาสตร์ สถาบนั บณั ฑติ พัฒนบริหารศาสตร์ (NIDA), 111-140. Cannon, J.P., Homburg, C., 2001, “Buyer-Supplier Relationships and Customer Firm Costs,” Journal of Marketing, Vol. 65, No. 1, 29-43. Carra, A.S., Pearsonb, J.N., 1999, “Strategically Managed Buyer-Supplier Relationships and Performance Outcomes,” Journal of Operations Management, Vol. 17, 497-519. 500

การประชุมสมั มนาเชงิ วชิ าการด้านการจดั การโลจิสติกสแ์ ละโซอ่ ุปทาน คร้งั ท่ี 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควิชาวิศวกรรมอุตสาหการ คณะวศิ วกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลยั สงขลานครนิ ทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 Claro, D.P., Omta, O., 2005, “Building Collaborative Relationships with Distributors in the Dutch Potted Flower and Plant Industry,” Journal of International Food & Agribusiness Marketing, Vol. 17, Issue 2, 15-38. Corsten, D., Felde, J., 2005, “Exploring the Performance Effects of Key-Supplier Collaboration - An Empirical Investigation into Swiss Buyer-Supplier Relationships,” International Journal of Physical Distribution and Logistics Management, Vol. 35, 445-461. Chen, Y.J., 2011, ”Structured Methodology for Supplier Selection and Evaluation in a Supply Chain,” Information Sciences, Vol. 181, Issue 9, 1651-1670. Duffy, R., Fearne, A., 2004, \"The Impact of Supply Chain Partnerships on Supplier Performance,\" The International Journal of Logistics Management, Vol. 15, Issue 1, 57-72. Gertner, R.K., Gertner, D., Guthery, D., 2007, “The Implications of Export Performance Measurement for the Significance of the Determinants of Export Performance,” Journal of Global Marketing, Vol. 20, Issue 1, 21-38. Goh, S.C., Ryan, P.J., 2002, “Learning Capability, Organization Factors and Firm Performance,” Third European Conference on Organizational Knowledge, Learning and Capabilities, Athens, Greece. Imeri, S., 2013, \"Key Performance Criteria for Vendor Selection - A Literature Review,\" Management Research and Practice, Vol. 5, Issue 2, 63-75. Jayshingpure, A.G., Khona, A.C., Narkhede, B.E., Nagare, M.R., 2016, \"A Conceptual Framework for Vendor Selection,\" IOSR Journal of Business and Management, Vol. 18, Issue 6, 127-133. Johnston, D.A., Mccutcheon, D.M., Stuart, F., Kerwood, H., 2004, “Effects of Supplier Trust on Performance of Cooperative Supplier Relationship”, Journal of Operations Management, Vol. 22, Issue 1, 23-38. Kahraman, C., Cebeci, U., Ulukan, Z., 2003, \"Multi Criteria Supplier Selection Using Fuzzy AHP,\" Logistics Information Management, Vol. 16, Issue 6, 382-394. Kannan, G., Haq, A.N., 2007, “Analysis of Interactions of Criteria and Subcriteria for the Selection of Supplier in the Built-in-Order Supply Chain Environment,” International Journal of Production Research, Vol. 45, Issue 1, 3831-3852. Kannan, V.R., Tan, K.C., 2006, \"Buyer Supplier Relationships: The Impact of Supplier Selection and Buyer Supplier Engagement on Relationship and Firm Performance,\" International Journal of Physical Distribution & Logistics Management, Vol. 36, Issue 10, 755-775. Martin, J.H., and Grbac, B., 2003, “Using Supply Chain Management to Leverage a Firm’s Market Orientation,” Industrial Marketing Management, Vol. 32, 25-38. 501

การประชมุ สมั มนาเชงิ วิชาการด้านการจัดการโลจสิ ตกิ สแ์ ละโซ่อุปทาน ครัง้ ท่ี 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควชิ าวศิ วกรรมอตุ สาหการ คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั สงขลานครินทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 Morrisey, J.W., Pittaway, L., 2006, “Buyer-Supplier Relationships in Small Firms; The Use of Social Factors to Manage Relationships,” International Small Business Journal, Vol. 24, Issue 3, 272- 298. Nair, A., Jayaram, J., Das, A., 2015, “Strategic Purchasing Participation, Supplier Selection, Supplier Evaluation and Purchasing Performance,” International Journal of Production Research, Vol. 53, No 20, 6263-6278. Narayanan, S., Narasimhan, R., Schoenherr, T., 2014, “Assessing the Contingent Effects of Collaboration on Agility Performance in Buyer–Supplier Relationships,” Journal of Operations Management, Vol. 33, Issue 34, 140-154. Ramlan, R., Qiang, L.W., 2014, \"An Analytic Hierarchy Process Approach for Supplier Selection: A Case Study,\" International Conference on Global Optimization and Its Applicationnt, Vol. 9, No 12. Su, J., Gargeya, V.B., 2016, “Supplier selection in small and medium sized firms: The case of the U.S. textile and apparel industry,” American Journal of Business, Vol. 31, No 4, 166-186. Thiruchelvam, S., Tookey, J., 2011, \"Evolving Trends of Supplier Selection Criteria and Methods,\" International Journal of Automotive and Mechanical Engineering, Vol. 4, Issue 6, 437-454. Xia, W., Wu, Z., 2005, “Supplier Selection with Multiple Criteria in Volume Discount Environments,” Omega The International Journal of Management Science, Vol. 35, 494 – 504. Yang, F., Zhang, X., 2017, \"The Impact of Sustainable Supplier Management Practices on Buyer- Supplier Performance: An Empirical Study in China,\" Review of International Business and Strategy, Vol. 27, Issue 1, 112-132. 502

การประชมุ สมั มนาเชิงวิชาการด้านการจัดการโลจสิ ตกิ ส์และโซ่อุปทาน คร้ังท่ี 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควชิ าวศิ วกรรมอตุ สาหการ คณะวศิ วกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยสงขลานครินทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 Topic L: Supply Management and Procurement Paper ID: SP 02 ปัจจัยที่สาคญั ตอ่ การตัดสนิ ใจในการเขา้ ร่วมเกษตรแบบพันธสัญญาผักกาดเขยี วปลี กรณศี กึ ษา อาเภอแจ้หม่ จังหวดั ลาปาง ศริ วิ รรณ กิจโชติ1*, รตั นพล ตามัน 2, นนั ทวัน เหลี่ยมปรชี า3 1*, 2, 3 สาขาการจดั การธรุ กจิ ภาควิชาบริหารธุรกิจ คณะบริหารธุรกจิ เศรษฐศาสตร์ และการส่ือสาร มหาวทิ ยาลยั นเรศวร E-mail [email protected], [email protected] บทคัดยอ่ ความอุดมสมบูรณ์ของประเทศไทย ทาให้อุตสาหกรรมการเกษตรเป็นอุตสาหกรรมสาคัญท่ีมีบทบาทในการพัฒนา เศรษฐกิจของประเทศ ทาให้ไทยเป็นประเทศที่ส่งออกอาหารเป็นอันดับสองในเอเชียรองจากประเทศจีน โซ่อุปทาน อุตสาหกรรมเกษตรมีความเกี่ยวเนื่องและเช่ือมโยงกันระหว่างภาคอุตสาหกรรมและภาคเกษตร ซ่ึงการทาเกษตรแบบพันธ สญั ญาเป็นแนวทางหนึง่ ทที่ าใหอ้ ตุ สาหกรรมเกษตรเกิดการขยายตวั มีผลผลิตท่ีเพ่มิ มากข้ึน จากเงอ่ื นไขต่าง ๆ ของเกษตรแบบ พันธสัญญาท่ีเกี่ยวข้องตลอดโซ่อุปทานมีการใส่ใจตงั้ แต่ปัจจยั นาเขา้ การให้ความรู้แกเ่ กษตรกร การดูแลและให้การสนบั สนนุ กระบวนการเพาะปลกู กระบวนการเกบ็ เกย่ี ว และกระบวนการขนสง่ ไปยงั โรงงานเพือ่ แปรรูป อาเภอแจห้ ่ม จงั หวัดลาปางเปน็ พนื้ ท่ีเพาะปลกู ผักกาดเขียวปลที ่สี าคญั แห่งหนึ่งของภาคเหนือ ในพ้นื ที่มผี ู้ประกอบการท่เี ป็นผู้จัดหา มกี ารชักชวนใหเ้ กษตรกร เข้าร่วมพันธสัญญา เพ่ือรับคาสั่งซื้อและส่งไปยังโรงงานแปรรูปผักกาดกระป๋องเพ่ือส่งออก ผู้จัดหาท่ีมีเกษตรกรเข้าร่วมพันธ สัญญามากราย จะมีศักยภาพในการแข่งขันด้านการจัดหาผักกาดเขียวปลีสูงกว่าผู้ประกอบการที่มีเกษตรกรเข้าร่วมพันธ สญั ญาน้อยราย งานวิจัยนี้มวี ตั ถปุ ระสงค์เพื่อศกึ ษาปัจจยั สาคญั ทที่ าให้เกษตรกรเข้าร่วมโครงการเกษตรแบบพันธสญั ญา ท้ังน้ี เพอ่ื ใหไ้ ดแ้ นวทางในการปรับปรุงเง่ือนไขในสัญญาของผ้เู ขา้ รว่ มเกษตรกรแบบพันธสญั ญา ผักกาดเขยี วปลี ผลจากงานวิจัยนีจ้ ะ เป็นแนวทางในการปรับปรุงข้อกาหนดและเงื่อนไขในสัญญาของการทาเกษตรแบบพันธสัญญาผักกาดเขียวปลี ที่จะทาให้มี จานวนเกษตรกรเข้าร่วมมากขึ้น ซึ่งในท้ายท่ีสุด จะทาให้มีปริมาณผักกาดเขียวปลีท่ีมีปรมิ าณและคุณภาพตามความต้องการ เข้าสู่โรงงานแปรรูปผักกาดกระป๋องท่ีมากข้ึน และทาให้ส่งออกได้มากขึ้น ในการศึกษาครั้งนี้ใช้ข้อมูลปฐมภูมิด้วยการลง ภาคสนามโดยใช้แบบสอบถาม ประชากรที่ทาการศึกษาคือเกษตรกรทุกครัวเรือนที่เข้าร่วมเกษตรแบบพันธสัญญา โดยเก็บ ขอ้ มูลทุกครวั เรอื น ครวั เรือนละ 1 ชุด ในพน้ื ทที่ ัง้ 7 ตาบล ในอาเภอแจห้ ่ม จงั หวดั ลาปาง อันได้แก่ ตาบลแจห้ ่ม ตาบลบ้านสา ตาบลปงดอน ตาบลแมส่ กุ ตาบลเมืองมาย ตาบลทุ่งผงึ้ และตาบลวิเชตนคร จานวนทั้งสน้ิ 312 ราย โดยได้รบั คาแนะนาจาก ผู้ประกอบการทเี่ ป็นผจู้ ัดหาในพ้นื ท่ี ผลการศึกษาพบว่าเกษตรกรมกี ารใหค้ วามสาคญั ตอ่ ประสทิ ธผิ ลในการสอ่ื สารกบั เกษตรกร รองลงมา คือ ด้านข้อกาหนดสญั ญา ด้านการรับซือ้ ผลผลติ ด้านความม่ันคง ความรวดเร็วในการจ่ายเงินให้กับเกษตรกร และ ด้านปัจจยั การผลติ ตามลาดับ คาสาคัญ: เกษตรแบบพันธสญั ญา; ผกั กาดเขียวปลี; อาเภอแจห้ ่ม จงั หวดั ลาปาง 503

การประชุมสมั มนาเชงิ วชิ าการด้านการจดั การโลจิสติกสแ์ ละโซอ่ ปุ ทาน ครัง้ ที่ 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควชิ าวศิ วกรรมอตุ สาหการ คณะวศิ วกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลยั สงขลานครินทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 1. ความสาคัญของปัญหา ผักกาดเขียวปลี (Chinese green mustard) เป็นผักในตระกูล Brassicaceae (Cruciferae) นิยมปลูกมากในเขต ภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ปัจจุบันผักกาดเขียวปลีถูกป้อนสู่ภาคอุตสาหกรรมเพ่ือผลิตผักกาดดองกระป๋องเพ่อื บริโภคภายในประเทศและสง่ ออก การผลิตเพ่ือเข้าสภู่ าคอตุ สาหกรรมจาเป็นตอ้ งมีผลผลติ ท่ีมปี รมิ าณที่มากพอและมีคณุ ภาพท่ี ได้มาตรฐาน เพื่อทาการขนส่งที่คุ้มค่าไปยังโรงงานในกรุงเทพฯ ในอุตสาหกรรมผักกาดดองกระป๋องมีผู้จัดหาเพ่ือหาวัตถุดิบ ป้อนโรงงานอย่างมีศกั ยภาพสูงสดุ การเพาะปลูกผกั กาดเขยี วปลี ในอาเภอแจ้หม่ จงั หวดั ลาปาง ผู้จัดหาไดท้ าเกษตรแบบพันธ สัญญากับเกษตรกรในพื้นท่ี การจัดหาวัตถุดิบในปริมาณและคุณภาพตามท่ีต้องการเป็นส่ิงสาคัญต่อความสาเร็จในการเปน็ ผู้ จัดหาผกั กาดเขยี วปลเี พอ่ื ป้อนเข้าสโู่ รงงานผลติ ผักกาดดองกระป๋อง ความสามารถในการจงู ใจใหเ้ กษตรกรเข้าร่วมเกษตรแบบ พันธสัญญา จะเป็นสิ่งที่ผู้จัดหาสร้างความสามารถในการแข่งขันได้ ปัญหาที่ต้องการคาตอบคือ ปัจจัยใดบ้างที่มีผลต่อการ ตัดสินใจเข้าร่วมเกษตรแบบพันธสัญญาของเกษตรกร งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพ่ือทราบถึงปัจจัยที่มีผลต่อการตัดสินใจเข้า ร่วมเกษตรแบบพันธสัญญาของผักกาดเขียวปลี ศึกษาแนวทางในการปรับปรุงข้อกาหนดและเง่ือนไขของการทาเกษตรแบบ สญั ญาผกั กาดเขยี วปลี ท่อี าเภอแจห้ ม่ จังหวดั ลาปาง 2. วรรณกรรมที่เกีย่ วขอ้ ง ผักกาดเขียวปลี เป็นผักที่ไม่นิยมนามารับประทานแบบสด แต่จะนามาแปรรูปทาเป็นผักกาดดอง และในการ เพาะปลูกจาเป็นต้องมีการดูแล เพราะมีโรครบกวน เช่น โรคเน่าคอดิน โรคเน่าเละ โรคใบด่าง เป็นต้น (อรสา ดิสถาพร และ คณะ, 2540) และพบว่าปัญหาหลักที่สาคัญประการหน่ึงของการนาเข้าวัตถุดิบเพื่อเข้าสู่อุตสาหกรรมผักกาดดองกระป๋อง ได้แก่ ปริมาณและคุณภาพของวัตถุดิบที่ไม่เพียงพอ และความไม่แน่นอนของราคารับซ้ือหน้าโรงงาน (กุลบัณฑิต แสงดี และธนัญญา วสุศรี, 2555) นอกจากนี้ยังพบว่ามีความเสี่ยงในโซ่อุปทานธุรกิจการผลิตผักกาดดองกระป๋อง (ภูริชยา สัจจา เฟ่อื งกจิ การและธนัญญา วสศุ รี2555) ซึ่งปจั จยั เสยี่ งสูงทสี่ ุด คือ ปริมาณวตั ถุดิบไมเ่ พยี งพอตอ่ ความตอ้ งการ ซ่งึ มีสาเหตุมาจาก (1) สภาพแวดล้อมที่เปล่ียนแปลง (2) การวางแผนการรับซ้ือวัตถุดิบขององค์กรไม่มีประสิทธิภาพ ซ่ึงประกอบไปด้วย การ ประเมินจานวนผลผลิตต่อไร่ผิดพลาด และข้ันตอนการรับซื้อที่ล่าช้า (3) เกษตรกรไม่ปลูกตามปริมาณที่สัญญาหรือการนา ผลผลิตไปขายใหผ้ อู้ ่นื และ (4) มีคู่แข่งในตลาดทีแ่ ยง่ การรับซ้อื นอกจากปจั จัยความเสยี่ งด้านความไมเ่ พียงพอของวตั ถุดิบแลว้ ยงั พบว่า ความเสี่ยงรองลงมา คอื ความเส่ยี งดา้ นราคาวัตถดุ บิ ซึ่งพบว่ามี 2 สาเหตุ ได้แก่ ราคาผลผลติ ในท้องตลาดมีการปรับ ราคาสูงขึน้ และ ปรมิ าณผลผลิตออกส่ทู ้องตลาดน้อย เนอ่ื งจากเกษตรไปปลกู พืชชนดิ อนื่ การทาเกษตรแบบพันธสญั ญาถูกนามาใช้ในการเสริมศักยภาพของการจัดหาพืชผลทางการเกษตร แต่เกษตรยังคงมี ความเส่ียงต่อความแปรปรวนด้านลผลิตท่ีข้ึนอยู่กับปัจจัยธรรมชาติ เช่น ภาวะน้าท่วม โรคระบาด ฝนแล้ง (สุบรรณ เอียม วจิ ารณ์, 2558) ซ่ึงการทาการเกษตรแบบพันธสญั ญานน้ั ส่วนใหญเ่ กิดจากเกษตรกรตอ้ งการลดภาระความเส่ยี งในการผลิตและ การตลาด การมีรายไดท้ แ่ี น่นอน (เขมชาติ ตนบุญ, 2558) แตป่ จั จัยท่สี ง่ ผลต่อความพงึ พอใจของเกษตรกรสงู สดุ ตอ่ ระบบพันธ สัญญาคือการประกันราคาผลผลิต รองลงมาคือการฝึกอบรมวิธีการเพาะปลกู ของบรษิ ัท การดูแลรักษาและการให้คาแนะนา ของภาครัฐ การเก็บเกี่ยว และการขนส่งผลผลิตไปถึงจุดรบั ซ้ือ ซ่ึงการเกษตรแบบพันธสัญญาผกั กาดเขียวปลีน้ันมีความเส่ียง ต่อปริมาณวัตถุดิบไม่เพียงพอต่อความต้องการ ความเส่ียงด้านราคาวัตถุดิบสูงขึ้น และความเส่ียงด้านคุณภาพวัตถุดิบไม่ได้ มาตรฐานตามท่ีกาหนด โดยเฉพาะความเสี่ยงระหว่างการจัดการวัตถุดิบและปริมาณผลผลิตของเกษตรกรน้ันมคี วามสมั พันธ์ กันในเร่ืองจานวนพ้ืนที่ท่ีทาการเพาะปลูก วิธีการดแู ลผลผลิตก่อนเก็บเก่ียวเช่น การงดให้นา้ ก่อนเกบ็ เก่ียว ผักมีการห่อตัวดีไม่ เนา่ หรือออกดอก เปน็ ต้น (ภรู ชิ ยา สัจจาเฟอื่ งกจิ การ และธนัญญา วสุศรี, 2555) 504

การประชมุ สัมมนาเชงิ วชิ าการด้านการจดั การโลจสิ ตกิ ส์และโซ่อุปทาน ครั้งท่ี 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควิชาวศิ วกรรมอุตสาหการ คณะวศิ วกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยสงขลานครินทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 การจัดการโซ่อุปทานที่ดี จะต้องมีความสามารถในการจัดหาปัจจัยนาเข้าที่มีคุณภาพเหมาะสมอย่างเพียงพอและ โดยเฉพาะวัตถุดบิ ทต่ี อ้ งมเี พียงพอตอ่ การผลติ จงึ จะทาให้มผี ลิตภณั ฑ์สามารถท่จี ะทาไดใ้ นภาคอุตสาหกรรม (พรธภิ า องคค์ ณุ า รักษ์, 2552) สาหรับการจัดการโซ่อุปทานของสินค้าเกษตรน้ัน สินค้าเกษตรมีคุณลักษณะเฉพาะท่ีสาคัญ ดังนี้ ปริมาณและ คุณภาพของผลผลิตมีความไม่แน่นอนสูง ผลผลิตมีอายุสั้น ผลผลิตมีเฉพาะฤดกู าล การเก็บเก่ียวและการเคลื่อนย้ายและการ ขนสง่ ตอ้ งทาด้วยความระมัดระวัง 3. วิธกี ารดาเนินงานวิจัย 3.1 กรอบแนวคิดงานวิจยั ปัจจยั สว่ นบคุ คล การใหค้ วามสาคญั ต่อเง่ือนไขพันธสัญญา -จานวนสมาชกิ ในครัวเรือน -ขอ้ สญั ญา -จานวนเนอ้ื ท่ที ี่ปลกู ผกั กาดเขยี วปลี -ประสิทธภิ าพในการสือ่ สารกบั เกษตรกร -รายได้ในการปลกู ผักกาดเขยี วปลีต่อรอบการปลกู -ปจั จยั การผลิต -ภาระหนี้สนิ ในการปลกู ผกั กาดเขยี วปลี -การรบั ซอ้ื ผลผลิต -ความนา่ เช่อื ถือและความรวดเร็วในการจ่ายเงิน -ความมัน่ คง รปู ท่ี 1: กรอบงานวิจยั ปจั จัยส่วนบุคคล ท่มี ตี ่อการให้ความสาคญั ตอ่ เง่ือนไขพันธสญั ญา จากการทบทวนวรรณกรรม ที่พบว่า ปัจจัยส่วนบุคคลของเกษตรกรเกี่ยวข้องกับการให้ความสาคัญต่อเง่ือนไขพนั ธ สัญญา (ภูรชิ ยา สัจจาเฟ่อื งกิจการและธนัญญา วสศุ รี, 2555) งานวจิ ยั นจ้ี ึงสนใจท่จี ะศกึ ษาปัจจัยสว่ นบคุ คลของเกษตรกรท่ีให้ ความสาคัญต่อเงื่อนไขทางพันธสัญญาของผักกาดเขียวปลี ปัจจัยส่วนบุคคลท่ีสนใจศึกษาได้แก่ จานวนสมาชิกในครัวเรือน จานวนเนอื้ ทท่ี ่ีปลกู ผักกาดเขียวปลี รายไดใ้ นการปลกู ผักกาดเขยี วปลตี อ่ รอบการปลกู และภาระหนีส้ ินในการปลูกผกั กาดเขยี ว ปลี ส่วนเงื่อนไขทางพันธสัญญาที่ศึกษาได้แก่ ปัจจัยด้านข้อสัญญา ประสิทธิภาพในการส่ือสารกับเกษตรกร ปัจจัยการผลิต การรบั ซือ้ ผลผลิต ความนา่ เช่ือถือและความรวดเร็วในการจา่ ยเงิน และความมั่นคง 3.2 ประชากรและกล่มุ ตวั อยา่ ง การศึกษาในคร้งั นไ้ี ดเ้ ก็บข้อมูลภาคสนามแก่เกษตรกรทุกรายทเ่ี ขา้ รว่ มเกษตรแบบพันธสัญญา อาเภอแจ้หม่ จงั หวัด ลาปาง ซึ่งมี 7 ตาบล จานวนทั้งส้ิน 312 ครัวเรือน (ข้อมูลจากการสัมภาษณผ์ ู้จัดหาในพื้นท่ี นางสมหมายตามนั เม่ือ 10 พ.ย. 2559 เวลา 12:45 น.) โดยเกบ็ ข้อมูลเปน็ รายครัวเรอื น โดยมีจานวนเกษตรกรทัง้ หมดดังนี้ ตารางที่ 1: ตารางจานวนครัวเรือนทที่ าการเก็บขอ้ มลู ลาดับที่ ตาบล จานวนครัวเรอื นที่ให้ขอ้ มลู 34 1 แจ้ห่ม 64 32 2 บ้านสา 54 24 3 ปงดอน 4 แม่สกุ 5 เมอื งมาย 505

การประชุมสัมมนาเชงิ วชิ าการด้านการจดั การโลจิสตกิ ส์และโซ่อุปทาน คร้งั ท่ี 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควชิ าวศิ วกรรมอตุ สาหการ คณะวศิ วกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครนิ ทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 ลาดับที่ ตาบล จานวนครวั เรือนที่ใหข้ อ้ มูล 6 ทงุ่ ผึ้ง 54 7 วิเชตนคร 50 รวม 7 ตาบล 312 3.3) เครือ่ งมือวิจัย การศึกษาในครั้งน้ีได้ใช้แบบสอบถาม ซึ่งมีคาถามเป็นปลายปิด ประกอบไปด้วย 3 ส่วน ส่วนท่ี 1 เป็นคาถามท่ี เกี่ยวกับปัจจยั ส่วนบุคคล ได้แก่ เพศ อายุ จานวนสมาชิกในครัวเรือน จานวนเนอ้ื ที่ท่ีปลกู ผกั กาดเขียวปลี รายได้จากการปลูก ผักกาดเขียวปลีต่อรอบการปลูก รายได้นอกเหนือจากการปลูกผักกาดเขียวปลีต่อเดือน ภาระหน้ีสินจากการทาเกษตร และ ภาระหนี้สนิ จากการบรโิ ภค ส่วนที่ 2 เป็นคาถามท่ีเกีย่ วกับการให้ความสาคญั ของปัจจัยในการเขา้ ร่วมเกษตรแบบพนั ธสญั ญา ประเดน็ ทใ่ี ช้ในการถาม เป็นประเด็นทเ่ี ก่ยี วขอ้ งกับการดาเนนิ งาน ได้แก่ ดา้ นขอ้ กาหนดสัญญา ด้านประสิทธผิ ลในการสอ่ื สาร กับเกษตรกร ด้านปจั จยั การผลติ ด้านการรบั ซือ้ ผลผลติ ด้านความน่าเชื่อถอื ได้และความรวดเรว็ ในการจา่ ยเงินให้กับเกษตรกร และด้านความมั่นคง โดยใช้มาตราส่วนประมาณคา่ แบบ 5 ระดบั (5 Likert scale) ดังน้ี 5 หมายถงึ ระดับความสาคัญมาก ท่ีสุด, 4 หมายถึง ระดับความสาคัญมาก, 3 หมายถึง ระดับความสาคัญปานกลาง 2 หมายถึง ระดับความสาคัญน้อย และ 1 หมายถึง ระดบั ความสาคัญน้อยที่สดุ และส่วนที่ 3 เป็นความคดิ เหน็ และขอ้ เสนอแนะจากเกษตรกรที่ปลกู ผกั กาดเขียวปลี 3.4) สถิตทิ ใ่ี ช้ ในการศกึ ษาในคร้ังนไ้ี ดใ้ ช้สถติ ิเชงิ พรรณา (Descriptive Statistic) โดยการแจกแจงความถี่แสดงผลทไ่ี ด้เปน็ ค่าร้อย ละ (percentage) คา่ เฉลยี่ (mean) และส่วนเบย่ี งเบนมาตรฐาน (Standard Deviation) เพื่ออธิบายสว่ นของลกั ษณะทาง ประชากรศาสตรข์ องผู้ให้ขอ้ มลู และการใหค้ วามสาคัญของปัจจยั ในการเข้าร่วมเกษตรแบบพันธสัญญาของเกษตรกรในพืน้ ท่ี 4. ผลการวิจยั ข้อมูลส่วนบคุ คลของผ้ใู หข้ อ้ มลู ตารางท่ี 2: แสดงข้อมูลปจั จัยสว่ นบุคคลของผูใ้ หข้ อ้ มูล ข้อมูลสว่ นบคุ คล จานวน ร้อยละ ข้อมลู ส่วนบุคคล จานวน ร้อยละ จานวนสมาชกิ ในครัวเรือน เพศ 12 3.8 1 คน 48 15.4 ชาย 178 57 2 คน 84 26.9 3 คน 107 34.3 หญงิ 134 43 4 คน 32 10.3 5 คน 12 3.8 อายุ 6 คน 8 2.6 7 คน 9 2.9 21-30 ปี 27 9 8 คน ภาระหน้สี ินจากการเกษตร 244 78.2 31-45 ปี 105 34 มี 68 21.8 ไมม่ ี 46-60 ปี 122 39 ภาระหนสี้ ินจากการบรโิ ภค 506 60 ปขี ึน้ ไป 58 18 เน้อื ที่ ต่ากวา่ 5 ไร่ 125 40.1 5-10 ไร่ 102 32.7 10-15 ไร่ 60 19.2 มากกว่า 15 ไร่ 25 8.0

การประชมุ สมั มนาเชงิ วิชาการด้านการจัดการโลจิสติกส์และโซ่อปุ ทาน ครัง้ ท่ี 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควิชาวิศวกรรมอุตสาหการ คณะวศิ วกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 ขอ้ มูลสว่ นบุคคล จานวน รอ้ ยละ ข้อมูลสว่ นบุคคล จานวน รอ้ ยละ รายได้ต่อเดอื น มี 222 71.2 ตา่ กวา่ 10,000 109 34.9 ไมม่ ี 90 28.8 10,000-15,000 127 40.7 15,001-20,000 61 19.6 มากกวา่ 20,000 15 4.8 จากตารางที่ 2 พบว่า ผู้ใหข้ ้อมลู เป็นชาย 178 คน หญงิ 134 คน คดิ เป็นร้อยละ 57 และ 43 ตามลาดับ ผู้ให้ ข้อมูลส่วนใหญ่มีอายุ 31-60 ปี คิดเป็นร้อยละ 73 โดยพบว่าเกษตรกรส่วนใหญ่มีเน้ือท่ีในการเพาะปลูกต่ากว่า 5-10 ไร่ คิด เปน็ ร้อยละ 72.8 มรี ายได้ตอ่ เดือน 10,000-15,000 บาท ส่วนใหญม่ สี มาชิกในครัวเรอื นอย่ทู ี่ 4 คน คดิ เปน็ ร้อยละ 34.3 5. สรปุ ผลการวจิ ยั 5.1) ผลการวิจัยพบว่าในภาพรวม เกษตรกรท่ีเข้าร่วมเกษตรแบบพันธสัญญาให้ความสาคัญในระดับมากในทุ ก ประเด็น โดยพบว่า เกษตรกรให้ความสาคญั สงู สุดในด้านประสิทธิผลในการส่อื สารกับเกษตรกร (ค่าเฉลี่ย 4.16 , SD= 0.49) รองลงมาคือ ด้านข้อกาหนดสัญญา (ค่าเฉลี่ย 4.06, SD=0.61) และ ด้านการรับซ้ือผลผลิตและด้านความความม่ันคง ซ่ึงมี ความสาคัญทเ่ี ท่ากัน (ค่าเฉลย่ี 4.03 , SD=0.46 และ SD = 0.58) เปน็ สามอันดบั แรก ตามลาดบั 5.2) ในด้านประสิทธิผลในการส่ือสารให้กับเกษตรกร พบว่าในรายละเอียดแล้ว เกษตรกรให้ความสาคัญต่อการให้ คาแนะนาในทุกช่วงระยะเวลาการปลกู (ค่าเฉล่ยี 4.24 , SD=0.68) รองลงมาไดแ้ ก่ คาชแ้ี จงกอ่ นทาสญั ญาเก่ียวกับข้อกาหนด ของสัญญาโดยผู้จัดหา หรือนายหน้าของผู้จัดหา (ค่าเฉลี่ย 4.17, SD=0.71) และ ด้านความรวดเร็วในการช่วยเหลือเวลา เกษตรกรมีปัญหา (คา่ เฉล่ีย 4.16, SD=0.84) ตามลาดับ 5.3) ดา้ นข้อกาหนดสัญญา ในรายละเอยี ดพบว่า เกษตรกรให้ความสาคัญตอ่ การท่ีเกษตรกรมสี ว่ นร่วมในการกาหนด รายละเอียดสัญญา (ค่าเฉล่ีย 4.13 , SD=0.85) รองลงมาได้แก่ การมีสัญญาท่ีเป็นลายลักษณ์อักษรท่ีชัดเจนเข้าใจได้ง่าย (คา่ เฉลี่ย 4.05 , SD=0.73) และดา้ นความสมบรู ณ์ของสญั ญาในด้านต่าง ๆ (คา่ เฉล่ีย 4.00, SD=0.76) ตามลาดบั 5.4) ด้านการรบั ซ้อื ผลผลิต ในรายละเอียดพบว่า เกษตรกรใหค้ วามสาคัญมากทสี่ ดุ ในด้านความน่าเชื่อถอื ของเครื่อง ชง่ั น้าหนกั ผลผลิต (ค่าเฉล่ีย 4.15, SD=0.72) รองลงมา คือ ความเหมาะสมของสถานทีร่ บั ซ้ือ (ค่าเฉลีย่ 4.09, SD=0.82) และ ด้านวิธีตรวจสอบคุณภาพของผลผลิตท่ีรับซื้อ (ค่าเฉลี่ย 4.01, SD=0.82) ซ่ึงมีระดับความสาคัญท่ีเท่ากันกับ ด้านการกาหนด วันเวลาท่รี บั ซื้ออย่างชัดเจน (คา่ เฉล่ีย 4.01 , SD=0.79) ตามลาดับ 5.5) ด้านความม่ันคง พบว่า เกษตรกรให้ความสาคัญมากท่ีสุดในด้านผู้จัดหามกี ารซ้ือขายกับเกษตรกรมาเป็นเวลา พอสมควรแลว้ และไม่เคยทาผิดข้อตกลงที่ใหไ้ ว้ (ค่าล่ีย 4.05, SD= 0.83) รองลงมาคือผู้จัดหามชี ื่อเสยี งและมคี วามน่าเช่ือถือ เป็นท่ีร้จู กั (ค่าลี่ย 4.01 , SD=0.83) 5.6) ด้านความน่าเชื่อถือได้และความรวดเร็วในการจ่ายเงินให้กับเกษตรกร พบว่า เกษตรกรให้ความสาคัญต่อการ แจ้งจานวนเงินและวันที่ที่เกษตรกรจะได้รับเงินทันทีที่มีการรับผลผลิต (ค่าเฉล่ีย 4.07 , SD=0.71) รองลงมา คือ การหักเงิน เช่ือของปัจจัยการผลิตจากเงินค่าจาหน่ายผลผลิตมีความถูกต้อง (เฉพาะคนที่รับปัจจัยการผลิตจากผู้ซื้อ) (ค่าเฉล่ีย 4.01, SD=0.71) และดา้ นความรวดเร็วในการจ่ายเงินของผู้จัดหา (ค่าเฉลี่ย 3.99, Sd=0.68) 5.7) ด้านปัจจัยการผลิต พบว่าเกษตรกรให้ความสาคัญสูงสุดเท่ากันทั้ง 4 ด้าน ได้แก่ การได้รับปัจจัยผลิตจากผู้ จดั หา (ค่าเฉลย่ี 3.97, SD=0.76) คณุ ภาพของปัจจยั การผลติ ทไ่ี ด้รบั (คา่ เฉลีย่ 3.97, SD=0.71) ความสะดวกรวดเร็วในการ 507

การประชุมสมั มนาเชงิ วชิ าการด้านการจดั การโลจิสติกสแ์ ละโซอ่ ปุ ทาน ครัง้ ที่ 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควชิ าวศิ วกรรมอตุ สาหการ คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยสงขลานครินทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 เบิกจ่าย (ค่าเฉล่ีย 3.97, SD=0.85) ความพอเพียงของปัจจัยการผลิตต่อความต้องการ (ค่าเฉลี่ย 3.97, SD= 0.76) และ รองลงมาคือ ความพอใจต่อราคาปัจจัยการผลิตท่ผี จู้ ดั หาสง่ ให้ (ค่าเฉล่ีย 3.94 , SD=0.86) 5.8) เกษตรกรท่ีมจี านวนสมาชกิ ในครวั เรอื นย่งิ มาก พบว่า ยง่ิ มีการให้ความสาคัญตอ่ ดา้ นตา่ ง ๆ มากกว่าครวั เรอื นที่ มสี มาชิกนอ้ ย 5.9) เกษตรกรท่ีมจี านวนเน้ือท่ีในการเพาะปลูก พบว่าย่ิงมีเน้ือที่ในการเพาะปลูกมาก ย่ิงให้ความสาคญั ต่อดา้ นต่าง ๆ มากกวา่ เกษตรกรที่มจี านวนเนื้อทีเ่ พาะปลูกนอ้ ย 5.10) เกษตรกรที่มรี ายไดจ้ ากการปลกู ผกั กาดเขียวปลตี อ่ ไรต่ ่อรอบการปลกู พบวา่ ย่งิ มรี ายได้มาก ยิง่ ใหค้ วามสาคญั ตอ่ ดา้ นต่าง ๆ มากกวา่ เกษตรกรทีม่ ีรายไดน้ ้อย ยกเวน้ ด้านกาหนดวนั เวลาท่รี บั ซ้อื ชดั เจน และด้านการมีแหล่งรับซือ้ ท่ีแน่นอน มากกว่า ซ่ึงพบวา่ เกษตรกรที่มีรายได้น้อย จะใหค้ วามสาคญั มากกวา่ เกษตรกรที่มีรายไดม้ าก 5.11) ด้านการมีภาระหน้ีสินจากการทาเกษตร พบว่า เกษตรกรที่มีภาระหนี้สิน ให้ความสาคัญกับปัจจัยในการเขา้ รว่ มพันธสญั ญามากกว่าผทู้ ไี่ ม่มภี าระหน้ีสิน นอกจากผลการวจิ ัยในขา้ งตน้ ผูว้ ิจยั ไดพ้ บข้อจากดั บางประการ กลา่ วคอื งานน้เี ป็นการศกึ ษาเฉพาะพน้ื ที่ อาเภอแจ้ ห่ม จังหวัดลาปาง ซึ่งอาจทาให้ผลการวิจัยท่ีได้แตกตา่ งจากพ้ืนที่อ่ืน และการเกบ็ ข้อมูลในการศึกษานี้ เป็นการเก็บข้อมลู จาก เกษตรกรท่ีเข้าร่วมพันธสัญญา จงึ ทาใหไ้ ม่ทราบเหตุผลหรอื ปจั จยั ของเกษตรกรที่ไมเ่ ข้าร่วมพนั ธสัญญา จากผลการศึกษาพบว่าผู้จัดหาควรมุ่งเน้นในเรื่อง 1) การให้คาแนะนาที่สม่าเสมอ ในทุกช่วงระยะเวลาการปลูก 2) การให้เกษตรกรมีส่วนร่วมในการกาหนดรายละเอียดสัญญาให้ชัดเจนเข้าใจง่าย 3) ความน่าเช่ือถือของเครื่องช่ังน้าหนัก 4) เงือ่ นไขการซ้อื ขายเป็นไปตามข้อตกลง 5) การแจง้ จานวนเงินและวนั ท่ีทจ่ี ะไดร้ ับเงนิ จากผลผลติ เอกสารอา้ งองิ กุลบณั ฑติ แสงดี และ ธนัญญา วสุศรี, 2555. การศกึ ษาและวเิ คราะหโ์ ลจิสติกสข์ าเขา้ กรณศี ึกษาอุตสาหกรรมผกั กาดดอง กระปอ๋ ง, Thai Agricultural Research Journal Vol. 30 No. 1 January - Apil, หนา้ 73-90. เขมชาติ ตนบุญ, 2558. คนเล้ยี งไกใ่ นระบบเกษตรพนั ธสญั ญา. โครงการพหสุ ัมพนั ธ์คนกับไก.่ http://ss.lib.cmu.ac.th/digital_collection/etheses/fulltext.php?id=18026&word=%E0%A1%C9%B5%C3% BE%D1%B9%B8%CA%D1%AD%AD%D2&check_field=SUBJECT&select_study=&condition=2&search=9&p hilosophy=&master=, [9 กันยายน 2559]. พรธภิ า องค์คุณารกั ษ์, 2552. การจดั การโซอ่ ปุ ทานสาหรับอตุ สาหกรรมเกษตร, For Quality. http://www.sru.agro.ku.ac.th/file/article/1/scm_for_AI.pdf [15 สงิ หาคม 2560]. ภรู ชิ ยา สจั จาเฟื่องกิจการและธนญั ญา วสศุ รี, 2555, การวิเคราะหค์ วามเสย่ี งโซอ่ ุปทานธรุ กจิ การผลติ ผักกาดดองบรรจุ กระป๋อง, วารสารวจิ ัยและพัฒนา, มจธ. ปที ่ี 35, ฉบบั ท่ี 3 , กรกฎาคม-กันยายน, หน้า 311-321. สุบรรณ เอยี มวิจารณ์, 2558. การเกษตรแบบพันธสญั ญา: ปญั หาอปุ สรรคและขอ้ เสนอแนะเพือ่ ลดความเสยี่ งของเกษตรกรผู้ เลีย้ งไกข่ องไทย. วารสารวจิ ยั เพ่อื พฒั นาสังคมและชมุ ชน มหาวทิ ยาลัยราชภฏั มหาสารคาม ปีที่ 2. ฉบับที่ 1(3) สงิ หาคม พ.ศ.2557-มกราคม พ.ศ.2558. อรสา ดสิ ถาพร และคณะ, กองสงเสริมพชื สวน, 2540. “ผักกาดเขยี วปลี”, http://www.eto.ku.ac.th/neweto/e- book/plant/herb_gar/pak_kad.pdf [15 สิงหาคม 2560]. 508

การประชมุ สมั มนาเชงิ วิชาการด้านการจดั การโลจิสติกสแ์ ละโซ่อปุ ทาน ครง้ั ที่ 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควิชาวศิ วกรรมอุตสาหการ คณะวศิ วกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยสงขลานครนิ ทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 Topic M Technology Solutions 509

Topic M: Technology Solutions การประชมุ สมั มนาเชิงวิชาการด้านการจดั การโลจสิ ตกิ สแ์ ละโซอ่ ุปทาน ครัง้ ท่ี 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควิชาวิศวกรรมอุตสาหการ คณะวศิ วกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครนิ ทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 Paper ID: TS 01 การพัฒนาระบบสารสนเทศสาหรับกระบวนการโลจิสตกิ สข์ าออก กรณีศกึ ษา อตุ สาหกรรมสารเคมี อาภาภรณ์ หอมจนั ทร์1*, ธนัญญา วสศุ รี2 1* สาขาวชิ าการจัดการโลจสิ ติกสแ์ ละซัพพลายเชน บัณฑติ วทิ ยาลยั การจัดการและนวตั กรรม มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี โทร 096-9562323 E-mail [email protected] 2 สาขาวชิ าการจดั การโลจิสติกสแ์ ละซัพพลายเชน บณั ฑติ วทิ ยาลยั การจัดการและนวัตกรรม มหาวิทยาลยั เทคโนโลยพี ระจอมเกลา้ ธนบุรี โทร 02-470-9799 โทรสาร 02-470-9798 E-mail [email protected] บทคดั ย่อ การจัดการคลังสินค้าเป็นกิจกรรมหน่ึงท่ีสาคัญของโลจิสติกส์ที่ช่วยเชื่อมต่อกับกิจกรรมอ่ืนๆ ในโซ่อุปทาน การ จัดการการไหลของสารสนเทศ (Information Flow) จึงเป็นปัจจัยหนึ่งที่องค์กรควรให้ความสาคัญ ดังน้ันการศึกษาน้ีจึง พัฒนาระบบสารสนเทศของกระบวนการโลจิสติกส์ขาออกของบริษัทกรณีศึกษาอุตสาหกรรมเคมี เพื่อเช่ือมโยงข้อมูลกัน ระหว่างหน่วยงานท่ีเก่ียวข้อง ลดการทางานซ้าซ้อนตลอดจนความผิดพลาดและการสูญหายของสารสนเทศ โดยออกแบบ ระบบฐานข้อมูล (Database) บนโปรแกรม Microsoft Access ตั้งแต่กระบวนการรับสารเคมี เข้าถังเก็บสารเคมี จนถึง กระบวนการจ่ายสารเคมี การปรบั ปรงุ ระบบสารสนเทศของกระบวนการจ่ายสารเคมีทางรถบรรทุก สามารถลดความสูญเปล่า หรอื ลดเวลาของกจิ กรรมทีไ่ ม่ก่อให้เกิดมูลค่าเพิ่ม ไดแ้ ก่ ลดเวลาการทางานได้ 34% ลดเวลาการเคลอ่ื นย้ายได้ 15% ลดเวลา รอคอยได้ 80% และ ลดเวลาตรวจสอบได้ 37% ของเวลาก่อนปรับปรุง และสามารถลดเวลารวมของกระบวนการปัจจุบัน จากเดมิ 77.50 นาที เปน็ 61.25 นาที คิดเป็น 27% คาสาคัญ: กระบวนการโลจสิ ตกิ สข์ าออก; การไหลของสารสนเทศ; ระบบจัดการคลังสนิ คา้ (WMS) ; ระบบฐานข้อมลู ; ลาดบั แผนภาพกระแสข้อมลู ; Microsoft Access 1. ทมี่ าและความสาคญั ปจั จุบนั ประเทศไทยต้องปรับเปลี่ยนโครงสร้างการผลิต และเนน้ การใช้เทคโนโลยีนวัตกรรมเพอ่ื เพม่ิ มลู ค่าสินค้าและ บริการในการพัฒนาเศรษฐกิจและขดี ความสามารถทางการแข่งขนั ดังน้ันในทุกกจิ กรรมขององคก์ รการประยกุ ตใ์ ช้เทคโนโลยี และนวัตกรรมจึงเป็นส่วนสาคัญที่สร้างงานท่ีมูลค่ารวมท้ังลดงานหรือกิจกรรมที่ไม่สร้างคุณค่าในองค์กร บริษัทกรณีศึกษา ดาเนินธุรกิจให้บริการเช่าคลังสินค้าสาหรับจัดเก็บสารเคมีประเภทตัวทาละลาย ( Solvent) และไฮโดรคาร์บอน (Hydrocarbon) ท่ีเป็นคลังสินค้าประเภทวัตถุอันตราย (Hazardous-Materials Warehouse) โดยกระบวนการรับสารเคมี เริ่มต้นท่ีการรับสารเคมีจากเรือ สูบถ่ายสารเคมีเข้าถังเก็บสารเคมี เพื่อสูบจ่ายไปยังรถบรรทุกของลูกค้า ในกระบวนการจ่าย สารเคมที างรถบรรทุกจะมกี ารไหลของเอกสาร(Information Flow) ท่ีเกย่ี วขอ้ งในทุกจุด โดยพนักงานขับรถเป็นผรู้ ับผิดชอบ 510

การประชมุ สมั มนาเชงิ วิชาการด้านการจัดการโลจิสติกส์และโซอ่ ปุ ทาน คร้งั ที่ 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควิชาวศิ วกรรมอตุ สาหการ คณะวศิ วกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลยั สงขลานครนิ ทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 นาเอกสารไปยังแผนกต่างๆ และมีปริมาณเอกสารเพิ่มข้ึนทุกขั้นตอนที่ผ่านแต่ละแผนก โดยข้อมูลท่ีกรอกในแต่ละแผนกมี ความซ้าซ้อนกันเป็นส่วนใหญ่ ส่งผลให้เอกสารมีโอกาสผดิ พลาดและสูญหายรวมท้ังสูญเสยี เวลากับการออกเอกสารท่ีซ้าซอ้ น กัน ดังน้ันงานวจิ ัยนี้จงึ มีวัตถปุ ระสงคใ์ นการจัดการระบบการไหลของสารสนเทศโดยการออกแบบระบบฐานข้อมลู มาใชใ้ นการ จัดเก็บและเชื่อมโยงข้อมูล(Information Network) ระหว่างหน่วยงานที่เกี่ยวข้องให้มีประสิทธิภาพมากข้ึน และลดความ ผิดพลาดด้านข้อมูล ลดการสญู หายของเอกสาร และทาให้ลดข้ันตอนการทางาน ส่งผลให้สามารถตอบสนองต่อความต้องการ ของลูกคา้ ทเ่ี พ่มิ ข้นึ 2. ทฤษฎีท่ใี ช้ในงานวจิ ัย 2.1. การดาเนนิ งานของคลังสนิ คา้ คานาย อภปิ รัชญาสกลุ (2556) ให้ความหมายการดาเนนิ งานคลงั สนิ คา้ คอื การจดั กจิ กรรมในคลังสนิ คา้ อยา่ งมรี ะเบียบ และ การดแู ลสนิ คา้ ใหอ้ ยใู่ นสภาพพรอ้ มสาหรบั การจดั สง่ สินค้าหรอื จาหนา่ ยออกไป กจิ กรรมหลกั ทเ่ี กิดข้นึ ในการดาเนนิ งานของ คลังสนิ คา้ ประกอบด้วย 2.1.1. การรับสนิ ค้า (Receiving) 2.1.2. การเกบ็ สินค้า (Put-Away) 2.1.3. การหยบิ สนิ ค้า (Picking) 2.1.4. การจา่ ยสินค้า (Goods Dispatch Operation) 2.2. ระบบบริหารจัดการคลังสนิ คา้ (Warehouse Management System, WMS) คานาย อภิปรชั ญาสกลุ (2557) กล่าวว่า ระบบบริหารจดั การคลงั สนิ ค้า (Warehouse Management System, WMS) มี แนวโน้มในการเชือ่ มต่อกบั ระบบการกระจายสินคา้ ซึง่ เรมิ่ ใชร้ ะบบควบคมุ ตัง้ แตก่ ิจกรรมการจัดเก็บ การรบั การเลือกหยบิ สนิ ค้า การจดั สง่ ตอ่ พ่วงกับระบบการจัดการขนส่ง (Transportation Management System) การจดั การลานจอดรถหรือ ชอ่ งจอดรถ (Yard Management) มีระบบการจัดการด้านแรงงาน การออกฉลากรหสั แท่ง การบรรจหุ บี ห่อ การค้นหาชอ่ ง จัดเกบ็ ทาให้เกิดการใช้ปรมิ าตรคลงั สินคา้ สูงสุด Van Den Berg (2007) ระบุถงึ สัญญาณหรอื เครื่องบง่ ชีท้ างธุรกจิ ที่ ผ้ปู ระกอบการจาเป็นตอ้ งใช้ระบบ WMS ดังตอ่ ไปน้ี 1. ด้านการรอ้ งเรยี นจากลกู คา้ หากลกู ค้ามกี ารร้องเรยี นเร่อื งการจ่ายสนิ คา้ ไม่ถูกต้องบ่อยครง้ั ทาให้มคี วามต้องการ เพ่ิมจานวนพนักงานตรวจสอบสินคา้ ก่อนจดั ส่ง (Checker) ลกั ษณะเช่นน้มี ักมีสาเหตุจากระบบการทางานในคลงั สนิ ค้าที่มี ปญั หา หรอื ความผันผวนในปริมาณงานในคลังสินค้า ที่ทาให้การวางแผนพนักงานผดิ พลาด ระบบ WMS สามารถลดการ พึง่ พาประสบการณ์พนกั งาน และช่วยทาใหก้ ารหยิบและจัดสง่ สนิ คา้ มคี วามถูกตอ้ งมากขนึ้ 2. ดา้ นขอ้ มูลคลังสินคา้ คลงั สนิ คา้ ท่ไี ม่มรี ะบบ WMS ส่วนใหญ่จะอาศยั พนักงานในการป้อนขอ้ มูลจานวนสนิ คา้ เขา้ - ออกในแต่ละวนั โดยในแต่ละปีจะมกี ารนับสนิ คา้ ประจาปี เพ่อื ตรวจสอบ ความถกู ตอ้ งของสินค้าทมี่ อี ยู่จริงกบั ท่ีมอี ยู่ในข้อมูล ของบรษิ ทั และเพื่อปรับข้อมลู ใหเ้ ปน็ ปจั จุบนั หากองค์กรประสบปญั หาขอ้ มลู คลงั สินคา้ ไม่ ถูกต้องเปน็ จานวนมาก แสดงถึง การจดั เก็บข้อมลู ทผี่ ดิ พลาดในการทางานของพนกั งานซึ่งอาจทาให้สินค้าสญู หายหรอื มมี ากกวา่ ท่ีในขอ้ มลู ระบุ 2.3 ระบบจดั การฐานขอ้ มลู เชิงสมั พนั ธ์ (Relational Database Management Systems: RDBMS) โอภาส เอ่ยี มสริ ิวงศ์ (2559) ได้อธิบายว่าระบบจัดการฐานข้อมูลเชิงสมั พันธเ์ ป็นการนาเสนอข้อมลู ตา่ งๆ ให้ผ้ใู ช้รับรู้ ในรูปแบบของตาราง ท่ีมีลักษณะเป็นสองมิติ คือ แถว (Row) และคอลมั น์ (Column) ซ่ึงในการเช่ือมโยงกันระหว่างข้อมูลใน ตาราง 2 ตาราง หรอื มากกวา่ โดยใช้คุณลักษณะ(Attribute) ทม่ี ีอยู่ในตารางท่ตี อ้ งการเชือ่ มโยงข้อมูลกัน โดยคุณลักษณะ 511

การประชมุ สมั มนาเชิงวชิ าการด้านการจัดการโลจิสตกิ ส์และโซ่อปุ ทาน คร้งั ท่ี 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควิชาวศิ วกรรมอุตสาหการ คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั สงขลานครนิ ทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 (Attributes) จะแสดงคุณสมบัติของความสัมพันธ์ (Relation) ต่าง ๆ ท่ีการออกแบบจนเป็นบรรทัดฐาน (Normalized) แลว้ เพ่อื ลดความซ้าซอ้ น และจัดการฐานข้อมลู ไดอ้ ยา่ งมปี ระสิทธิภาพ 2.4 แผนภาพกระแสข้อมลู (Data Flow Diagram : DFD) โอภาส เอ่ียมสริ วิ งศ์ (2548) แผนภาพกระแสขอ้ มลู เป็นแบบจาลองกระบวนการ(Process Model)ท่ีนามาใชก้ บั การ วิเคราะห์และออกแบบระบบเชิงโครงสร้าง โดยแสดงขั้นตอนการทางานของระบบหรือกระบวนการ( Process) ระบุ แหลง่ กาเนิดของข้อมูล การไหลของขอ้ มลู ปลายทางขอ้ มูล การเก็บข้อมลู และการประมวลผลข้อมลู โดยข้อมลู ในแผนภาพจะ ทาให้ทราบถึง ข้อมูลมาจากไหน ข้อมูลไปไหน เก็บขอ้ มูลไว้ทีไ่ หน มอี ะไรเกิดขน้ึ กบั ขอ้ มูลระหวา่ งทาง 2.5 โปรแกรมไมโครซอฟตแ์ อกเซส (Microsoft Access) วสิ ูตร์ เดชากร (2544) กลา่ วว่า เป็นโปรแกรมสาเร็จรปู ท่ีมคี วามสามารถในการเช่ือมโยงความสมั พนั ธร์ ะหว่างตาราง ทาให้ข้อมูลต่างๆ สามารถเชื่อมโยงถึงกันได้เหมือนกับเป็นตารางใหญ่ตารางหน่ึง อีกทั้งยังสามารถสืบค้นหาข้อมูลของทุก ตารางจากความสัมพนั ธ์ทีก่ าหนดไว้ ในการจดั การระบบฐานข้อมลู แบบสัมพันธ(์ Relation Database) สามารถกาหนดเงอ่ื นไข เพอ่ื ใชค้ ้นหากลมุ่ ขอ้ มลู ท่ีตอบสนองกับความต้องการของผ้ใู ช้งาน จากการรวบรวมวรรณกรรม การพฒั นาระบบสารสนเทศของบริษทั กรณีศกึ ษาสามารถดาเนินการไดโ้ ดยใชแ้ ผนภาพ กระแสข้อมูล (DFD) และแผนภาพการไหลในกระบวนการ (Flow Process Chart) เพ่ือทราบสถานภาพของการไหลของ ระบบสารสนเทศในปัจจุบัน และวิเคราะห์หาสาเหตุของปัญหาในด้านการไหลของสารสนเทศ จากน้ันออกแบบระบบจัดการ ฐานขอ้ มูลเชิงสมั พันธ์ (RDBMS) บนโปรแกรมไมโครซอฟต์แอกเซส (Microsoft Access) โดยมีแนวคดิ การออกแบบฟอรม์ ใหม่ ใหเ้ กิดการเชือ่ มโยงข้อมูลระหว่างแผนกต่างๆ เพื่อเพ่มิ ประสทิ ธภิ าพการไหลของระบบสารสนเทศตอ่ ไป 3. วธิ ีการดาเนินการวจิ ัย 3.1 การวเิ คราะหก์ ารไหลของเอกสารในระบบปัจจบุ ัน จากการศึกษาระบบการทางาน จงึ ทาใหท้ ราบถงึ กระบวนการไหลของเอกสารในปัจจุบนั ได้ ดังนี้ 1. เร่มิ จากเมือ่ ลกู คา้ เกดิ ความตอ้ งการให้รถบรรทกุ เขา้ มารับสารเคมี โดยรถบรรทกุ นาใบขอรับสารเคมเี พอื่ เป็น เอกสารยนื ยันในการสงั่ จ่ายสารเคมี 2. จากนน้ั พนักงานขบั รถจะไปตดิ ต่อยงั แผนกความปลอดภยั เพื่อทาการตรวจสภาพรถและความปลอดภยั ของ รถบรรทุกแล้ว เจา้ หนา้ ท่จี ะทาการเขยี นใบตรวจสภาพรถใหพ้ นกั งานขบั รถไปย่นื ต่อแผนกจัดทาเอกสาร พนกั งานจดั ทา เอกสารตรวจสอบความถกู ตอ้ งของเอกสารแล้ว จึงเขยี นใบจ่ายสารเคมใี หพ้ นกั งานขบั รถ 3. พนักงานขับรถนาไปยื่นท่ีแผนกเคร่ืองชัง่ เพ่ือชัง่ นา้ หนักรถเบา 4. จากนัน้ ให้พนกั งานขับรถนาเอกสารทั้งหมดไปให้เจ้าหน้าทคี่ ลงั สนิ คา้ ทีแ่ ผนกคลงั สนิ ค้าตรวจสอบความถกู ต้อง ของเอกสาร จึงสูบจา่ ยสารเคมตี ามใบจ่ายสารเคมแี ละเมอ่ื สูบจ่ายเสร็จแล้ว พนกั งานคลงั สินค้าเขยี นใบตรวจสอบการจา่ ย สารเคมีใหพ้ นักงานขบั รถ 5. พนกั งานขับรถเพือ่ ไปช่งั นา้ หนกั รถหนักทแี่ ผนกเครอื่ งช่งั พนกั งานเครือ่ งชั่งจึงออก ใบช่ังน้าหนกั 6. พนักงานขบั รถไปตรวจสอบน้าหนกั สารเคมี ทีแ่ ผนกจดั ทาเอกสาร เม่ือตรวจสอบแล้ว พนักงานจดั ทาเอกสารจะ ออกใบแจง้ หนี้ ใบกากับภาษี ใบกากับการขนสง่ และสาเนาเอกสารท้ังหมดของกระบวนการจา่ ยสารเคมี ให้พนักงานขับรถ เพือ่ เป็นหลักฐานการส่งมอบสารเคมยี งั ลูกค้า 512

การประชมุ สมั มนาเชิงวชิ าการด้านการจัดการโลจสิ ติกสแ์ ละโซอ่ ปุ ทาน ครงั้ ท่ี 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควิชาวศิ วกรรมอตุ สาหการ คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลยั สงขลานครนิ ทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 รปู ที่ 1: การไหลของเอกสารท่ีเกยี่ วขอ้ งในกระบวนการจ่ายสารเคมที างรถบรรทุก จากการศึกษาระบบการดาเนินงานของคลงั สินคา้ ในปัจจุบัน ดังในรูปท่ี1 แสดงการไหลของเอกสารในกระบวนการ จ่ายสารเคมี ทาให้พบปญั หาการไหลของข้อมูล(Information Flow) ในกระบวนการจา่ ยสารเคมีทางรถบรรทกุ คือ มีปริมาณ เอกสารจานวนมากและมรี ายละเอยี ดในเอกสารซา้ ๆ กนั ท่ขี าเข้าของแผนกความปลอดภยั , แผนกจัดทาเอกสาร, แผนกเคร่อื ง ชั่งและแผนกคลังสินค้า และจะเพ่ิมข้ึนในทุกจุดท่ีมีกิจกรรม และเมื่อพิจารณาถึงระยะเวลาที่ใช้ในแต่กระบวนการจะพบ กิจกรรมท่ีเกี่ยวข้องกับการออกเอกสารท่ีต้องจัดทาและมีโอกาสผิดพลาดสูงในทุก ในท่ีน้ียกตัวอย่างของการวิเคราะห์งานใน ข้ันตอนการตรวจรถบรรทุกก่อนเข้ารบั สารเคมีตามตารางท่ี 1 ท่ีแสดงให้เห็นถึงระยะเวลาท่ีใช้ในการตรวจสอบสภาพรถและ เขียนใบตรวจสภาพรถที่ใช้เวลาเท่ากับ 2.27 นาที/คัน และเม่ือรวบรวมกิจกรรมทั้งหมด 7 กิจกรรม พบว่ามีงานย่อยท้ังหมด 43 งาน ใช้เวลาทั้งหมด 77:50 นาที โดย 35:39 นาที หรือ ประมาณ 45.7% ของเวลาท้ังหมดได้สูญเสียไปกับกิจกรรมท่ีไม่ ก่อใหเ้ กิดมลู คา่ เพ่มิ ได้แก่ กจิ กรรมทางานทไี่ มจ่ าเป็นหรอื ทางานซา้ ซ้อน เช่น ออกเอกสารซ้า และกิจกรรมการรอคอย 513

การประชมุ สมั มนาเชงิ วชิ าการด้านการจดั การโลจิสติกส์และโซ่อุปทาน ครงั้ ท่ี 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควชิ าวศิ วกรรมอุตสาหการ คณะวศิ วกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 ตารางที่ 1: แผนผังการไหลในกระบวนการของขน้ั ตอนการตรวจรถบรรทุกก่อนเข้ารบั สารเคมี ใบงานเลขท่ี 01 ตารางสรุปผลวิธกี ารทางานก่อนปรับปรุง-หลังปรับปรุง กจิ กรรม : ตรวจสภาพรถบรรทุกก่อนเข้ารับสารเคมี กจิ กรรม ก่อนปรับปรุง หลังปรับปรุง ค่าความต่าง หน่วยงาน : แผนกความปลอดภยั ทางาน 0- ผลิตภณั ฑ์ : สารเคมี ขนส่ ง 2- จานวนผู้ ทรัพยากรท่ีใช้ : รถบรรทุกสาหรับสารเคมี หยดุ รอ 0- ปฎบิ ตั ิงาน ตรวจสอบ 1- : พนักงานขับรถ 1 คน เกบ็ รักษา 0- 5 : พนักงานความปลอดภยั 5 คน กจิ กรรมผสม 1- 1 เวลา (นาที) 8:21 5 รายละเอียดของงาน สั ญลักษณ์ 1 หน่วย 1. ตรวจบตั รพนกั งานขบั รถ เวลา (นาที) 20101 2. รถวงิ่ ไปยงั จุดตรวจรถ 3. ตรวจสอบสภาพรถ เขียนใบตรวจสภาพรถ 1:56 4. รถวงิ่ ไปยงั แผนกจดั ทาเอกสาร 0:53 2:27 รวม 3:05 8:21 4. ผลการดาเนนิ งานวจิ ยั 4.1 ผลการออกแบบระบบฐานข้อมูลบนโปรแกรม Microsoft Access ข้อมูลการจ่ายสารเคมี(ใบจ่ายสารเคมี) มีการเช่ือมโยงข้อมูลกับ Master File คือ ข้อมูลขอจ่ายสารเคมีจากลูกค้า, ข้อมูลถัง เกบ็ สารเคมี, ขอ้ มลู รถบรรทุก และขอ้ มลู พนกั งานคลังสนิ ค้า แล้วยงั เชือ่ มโยงข้อมูลไปยัง Transaction File อยา่ งข้อมลู ตรวจ สภาพรถดว้ ย จากเดมิ แตล่ ะแผนกจะเป็นผอู้ อกเอกสารในแต่ละสว่ นงาน เมื่อสร้างระบบฐานข้อมูล จึงออกแบบรูปแบบฟอร์ม ใบจา่ ยสารเคมีและแบบฟอร์มใบตรวจสภาพรถ ที่สามารถใชข้ อ้ มูลรว่ มกันระหว่างแผนก เพอ่ื ลดการทางานซา้ ซอ้ นในการเขยี น รายละเอยี ดของเอกสารท่ีซ้ากัน ดังรปู ที่ 2 แสดงภาพการเชื่อมโยงของข้อมูลตา่ ง ๆ ทที่ ุกแผนกสามารถเรียกใช้งานได้ร่วมกัน และขอ้ มูลทแ่ี ต่ละหน่วยงานจะเป็นผ้บู ันทกึ ลงในระบบจงึ ช่วยลดความซ้าซอ้ นในการกรอกขอ้ มลู ได้ 4.2 การวิเคราะห์การไหลของข้อมูล โดยแผนภาพบริบท (Context Diagram) จากรปู ท่ี 2 จะเห็นวา่ ระบบงานปัจจุบนั มีการไหลของเอกสารจานวนมาก เอกสารเกือบทกุ ชุดตอ้ งผ่านทุกแผนก แตเ่ ม่อื ทาการ ออกแบบระบบใหม่ พบว่าการไหลของเอกสารได้เปล่ยี นเป็นการไหลของข้อมลู ผ่านระบบสารสนเทศแทน คือ ข้อมูลการจา่ ย สารเคมี, ข้อมูลการตรวจสภาพรถและข้อมลู การสบู จา่ ยสารเคมี มีการเช่ือมโยงกนั ระหวา่ งแผนกความปลอดภยั , แผนกจัดทา เอกสาร, แผนกเครอื่ งชง่ั และแผนกคลงั สินค้า ทาใหป้ ริมาณของเอกสารลดลงและไมต่ ้องกรอกรายละเอียดของเอกสารทซี่ า้ กนั โดยการออกแบบฟอรม์ ใหมบ่ นโปรแกรมไมโครซอฟตแ์ อกเซส (Microsoft Access) ดังรปู ที่ 3 514

การประชุมสมั มนาเชิงวิชาการด้านการจดั การโลจิสติกส์และโซอ่ ปุ ทาน คร้ังที่ 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควชิ าวิศวกรรมอตุ สาหการ คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลยั สงขลานครินทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 รูปท่ี 2 แผนภาพบรบิ ท (Context Diagram) ของระบบงานคลงั สนิ คา้ ใหม่ 4.3 วิเคราะหภ์ าพรวมของกระบวนการดว้ ยแผนภูมสิ ายธารแหง่ คุณค่า (Value Stream Mapping) จากรูปท่ี 4 จะเห็นภาพจริงของกิจกรรมท่ีไม่ก่อให้เกิดมูลค่าเพ่ิม พบว่าในกระบวนการจ่ายสารเคมีทางรถบรรทุก สามารถลดข้นั ตอนการจดั ทาเอกสารของแผนกตา่ งๆ ไดด้ งั นี้ 4.3.1 แผนกความปลอดภัย สามารถลดข้ันตอนการเขียนใบตรวจสภาพ และรายการตรวจสอบน้อยลด เพราะ ตรวจสอบรว่ มกับแผนกคลงั สินค้า ลดเวลาได้ 1.09 นาที คิดเป็น 26% ของเวลากอ่ นปรบั ปรุง 4.3.2 แผนกเคร่ืองช่ัง สามารถลดขั้นตอนการตรวจสอบเอกสาร และขั้นตอนการพิมพ์เอกสาร (ใบช่ังน้าหนัก) ลด เวลาได้ 3.35 นาที คดิ เป็น 24% ของเวลาก่อนปรบั ปรุง 4.3.3 แผนกคลังสินค้า สามารถลดข้ันตอนการตรวจสอบเอกสารและการเขียนใบตรวจสภาพรถ เพราะสามารถ ตรวจสอบร่วมกบั แผนกปลอดภัย ลดเวลาได้ 3.55 นาที คดิ เปน็ 14% ของเวลาก่อนปรับปรุง 4.3.4 แผนกจัดท้าเอกสาร สามารถลดข้ันตอนการตรวจสอบเอกสารและการเขียนใบจ่ายสารเคมี ทาให้ลดความ ผิดพลาดของขอ้ มูลและเอกสารได้ ลดเวลาได้ 7.46 นาที คิดเปน็ 33% ของเวลาก่อนปรับปรุง 4.3.5 ลดความสูญเปล่าหรือลดเวลาของกิจกรรมท่ีไม่ก่อให้เกิดมูลค่าเพิ่ม ได้แก่ เวลาการทางาน 34%, การ เคล่ือนย้าย 15%, การรอคอย 80% และการตรวจสอบ 37% ของเวลาก่อนปรับปรุง และสามารถลดเวลารวมของ กระบวนการปัจจบุ ัน จากเดมิ 77.50 นาที เป็น 61.25 นาที คิดเป็น 27% 515

การประชุมสัมมนาเชงิ วชิ าการด้านการจดั การโลจสิ ตกิ ส์และโซอ่ ุปทาน คร้ังที่ 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควชิ าวิศวกรรมอุตสาหการ คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลยั สงขลานครินทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 รปู ท่ี 3: แบบฟอร์มใบจา่ ยสารเคมแี ละแบบฟอรม์ ใบตรวจสภาพรถ รปู ที่ 4: แผนภมู สิ ายธารแห่งคณุ คา่ (VSM) กจิ กรรมภายในคลงั สินคา้ ของบรษิ ทั กรณศี กึ ษา 516

การประชมุ สัมมนาเชงิ วิชาการด้านการจดั การโลจิสติกสแ์ ละโซ่อปุ ทาน คร้งั ท่ี 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควิชาวศิ วกรรมอตุ สาหการ คณะวศิ วกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลยั สงขลานครนิ ทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 5. บทสรปุ และขอ้ เสนอแนะ 5.1 การออกแบบระบบฐานข้อมลู สามารถลดปัญหาดังต่อไปน้ี 5.1.1. สามารถลดความสูญเปลา่ หรอื ลดเวลาของกิจกรรมท่ไี ม่กอ่ ให้เกิดมูลคา่ เพิ่ม ได้แก่ การทางาน 7 งาน ลดเวลา ได้ 14.11 นาที คดิ เป็น 34%, การเคลื่อนย้าย 5 งาน ลดเวลาได้ 3.14 นาที คิดเปน็ 15%, การรอคอย 3 งาน ลดเวลาได้ 3.15 นาทคี ดิ เป็น 80% และการตรวจสอบ 1 งาน ลดเวลาได้ 1.09 นาทคี ิดเปน็ 37% ของเวลากอ่ นปรบั ปรุง 5.1.2. สามารถลดเวลารวมของกระบวนการปจั จบุ ัน จากเดิม 77.50 นาที เป็น 61.25 นาที คิดเป็น 27% 5.1.3. สามารถลดปญั หาการท้างานซ้าซอ้ น จากการออกแบบฟอร์มใบจ่ายสารเคมแี ละใบตรวจสภาพรถใหม่ ทาให้มี การแบง่ ปนั ขอ้ มูลใหห้ น่วยงานต่าง ๆ ในองค์กรสามารถรับร้ขู อ้ มลู ไปพรอ้ มๆ กัน 5.2 ข้อเสนอแนะและการศึกษาเพม่ิ เตมิ ในอนาคต 5.2.1. งานวิจัยนี้น้าแนวทางการพัฒนาการไหลของสารสนเทศ (Information Flow) จากการศึกษายังพบปัญหา ของการไหลของวัสดุ (Material Flow) พบเกิดกระบวนการคอขวด (Bottleneck Process) ที่ขั้นตอนการสูบจ่ายสารเคมี สามารถศึกษาต่อยอด เพ่ือลดเวลาสะสมหรือเวลารอคอยได้ เช่น การจัดตารางเวลาเข้าสูบจ่ายของรถบรรทุก และการนา Simulation Model วางแผนการทางานของพนกั งาน เปน็ ตน้ 5.2.2 น้าระบบฐานข้อมูลไปพัฒนาเป็นโปรแกรมส้าเร็จรูป ระบบบาร์โค้ดหรือการนาเทคโนโลยี RFID และนา เครือ่ งมอื Handheld Barcode เขา้ มาใชใ้ นคลงั สินคา้ เอกสารอา้ งองิ คานาย อภิปรชั ญาสกลุ , 2556, การจดั การคลงั สินคา้ และการกระจายสนิ ค้า(Warehouse and Distribution Management), บริษัทโฟกสั มเี ดยี แอนด์พับลชิ ช่งิ จากัด, กรุงเทพฯ, หนา้ 58. คานาย อภปิ รชั ญาสกลุ , 2557, เทคโนโลยีในงานคลังสนิ คา้ (Technology in Warehousing), บรษิ ทั โฟกัสมีเดยี แอนดพ์ ับ ลชิ ชง่ิ จากัด, กรุงเทพฯ, หน้า 9. วิสูตร์ เดชากร, (2544), การพฒั นาระบบสารสนเทศเพ่อื รายงานการใช้แรงงานและเครอื่ งจักรในงานก่อสร้าง, คณะ วศิ วกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยพี ระจอมเกลา้ ธนบรุ ี วันรตั น์ จนั ทกิจ, 2546, 17 เคร่อื งมือนกั คิดProblem Solving Devices, หา้ งหนุ้ สว่ นจากดั ซีโนดไี ซน์, กรุงเทพ,หน้า 19 โอภาส เอ่ยี มสริ ิวงศ์, 2548, การวิเคราะหแ์ ละออกแบบระบบ(Systems Analysis and Design), บรษิ ทั ซเี อ็ดยเู คช่นั จากัด (มหาชน), กรุงเทพฯ Van Den Berg, J., 2007, Integral Warehouse Management: The Next Generation in Transparency, Collaboration and Warehouse Management Systems., Booksurge Publishing, หน้า 72 517

Topic M: Technology Solutions การประชมุ สัมมนาเชิงวชิ าการด้านการจดั การโลจสิ ติกสแ์ ละโซ่อปุ ทาน ครั้งท่ี 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควิชาวิศวกรรมอุตสาหการ คณะวศิ วกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลยั สงขลานครินทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 Paper ID: TS 02 การพัฒนาประสทิ ธิภาพงานการขนถา่ ยวสั ดุ กรณศี กึ ษา โรงงานผลิตรถยนต์ นภิ าพรรณ อนันตพ์ ลศักด1์ิ *, ศริ ภทั ร เทียนชุบ2 1* สาขาวิชาการจดั การอตุ สาหกรรมพาณชิ ยนาวี คณะโลจสิ ตกิ ส์ มหาวทิ ยาลยั บรู พา โทร 038-103105 โทรสาร 038-393231 E-mail: [email protected] 2 โทร 038-103105 โทรสาร 038-393231 E-mail: [email protected] บทคัดย่อ งานวิจัยน้ีมีวัตถปุ ระสงคเ์ พ่อื ศึกษาและพัฒนาประสทิ ธิภาพงานการขนส่งวัสดุในพ้ืนโรงงานประกอบช้ินสว่ นรถยนต์ จากการศึกษาพบว่าในปัจจุบันการประสานงานท้ังภายในและภายนอกแผนกขนถ่ายวัสดุมีการรบั -สง่ ข้อมลู ผดิ พลาด ส่งผลให้ เกิดการเสียเวลาเนื่องจากเกดิ ความผิดพลาดในการดาเนินงาน เกิดการจัดส่งช้นิ ส่วนผิดพลาดเขา้ ส่สู ายการผลิต หน่ึงในสาเหตุ ที่สาคัญคือเอกสารการจัดชิ้นส่วน (Manifest document) มีความซับซ้อนไม่สะดวกต่อการดาเนินงาน ผู้วิจัยได้ประยุกต์ใช้ แนวคิดทฤษฎีการผลิตแบบทันเวลา (Just in Time) แนวคิดความสูญเปล่า 7 ประการ (7 wastes) ในการวิเคราะห์ปัญหา และนาระบบสารสนเทศ Product Pull System (PPS) มาประยุกต์ใช้ในงานด้านการจัดช้ินส่วนเข้าสู่สายการผลิตรถยนต์ เพื่อพัฒนาการจัดส่งช้ินส่วนเข้าสสู่ ายการผลิตให้มีประสิทธิภาพเพิ่มมากย่ิงข้ึน สามารถทางานได้อย่างเต็มประสิทธิภาพ และ อานวยความสะดวกในการทางานให้แกพ่ นักงานมากย่งิ ข้ึน ลดเวลาในการปฏิบตั ิงานได้ถึง 10.12% ของเวลาการปฏบิ ัติงานใน รปู แบบเดิม ช่วยลดความสูญเปลา่ ในการทางาน ทง้ั การจัดช้ินส่วนเขา้ สู่สายการผลติ ทพ่ี นักงานจัดชิน้ สว่ นผิดพลาดสง่ เข้าสสู่ าย การการผลิต โดยสามารถลดความสูญเสียจากการเคลื่อนไหว การรอคอย ผลิตภัณฑ์บกพร่อง กระบวนการมากเกินไป และ ความสูญเสยี จากสินค้าคงคลงั ได้ คาสาคัญ: ระบบการเบกิ วสั ดุแบบดึง (Product Pull System); งานขนถ่ายวสั ดุ (Material handling); เอกสารการจดั ชนิ้ สว่ น (Manifest document); การผลติ แบบทันเวลา (Just in Time) 1. ทีม่ าและความสาคญั การประสานงานและความร่วมมือเป็นสิ่งสาคัญที่จะนาไปสู่ความสาเร็จและบรรลุเป้าหมายของงาน รวมถึงนาไปสู่ การดาเนินงานอย่างรวดเรว็ และมีประสิทธิภาพ (Aljazzar et al., 2017; Liao et al., 2017) การแบ่งปันข้อมูลท่ีถูกต้อง ถูก เวลา ถือได้ว่าเป็นการร่วมมือกนั ภายในองค์กรเพื่อใหบ้ รรลุวัตถุประสงค์ของงานไดอ้ ยา่ งรวดเรว็ ลดการเสยี เวลาในการค้นหา ข้อมูล (Aljazzar et al., 2017; Minkyun and Chai, 2017) โดยงานขนถ่ายวัสดุ (Material handling) ภายในโรงงานผลิต รถยนต์เป็นกิจกรรมทจี่ ะต้องประสานงานและรับ-สง่ ข้อมลู เพอ่ื เคลอื่ นย้ายชนิ้ สว่ นงานจากคลังเก็บชิน้ สว่ นไปยงั สถานตี ่าง ๆ ใน เพ่ือประกอบ โดยชิ้นส่วนมีหลากหลายประเภท แต่ละประเภทมีคณุ ลักษณะและรปู แบบการเคลื่อนยา้ ยแตกตา่ ง ช้ินส่วนบาง ประเภทมขี นาดใหญ่ บางประเภทมขี นาดเลก็ ปริมาณการเบกิ -จา่ ยชนิ้ สว่ นเพ่ือการประกอบในแตล่ ะสถานีต้องมคี วามสัมพันธ์ กับปริมาณความต้องการในแต่ละสถานีประกอบ ในการดาเนินงานเวลาเป็นปัจจัยสาคัญท่ีบ่งบอกถึงประสิทธิภาพของการ เคล่ือนย้ายชนิ้ ส่วน อีกท้งั ในแต่ละข้ันตอนการประกอบชน้ิ ส่วนมีเวลาเปน็ ตัวกาหนดการทางาน ซ่ึงต้องมีความสัมพนั ธก์ ันทง้ั 518

การประชมุ สัมมนาเชิงวิชาการด้านการจัดการโลจิสติกสแ์ ละโซ่อปุ ทาน ครั้งท่ี 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควชิ าวิศวกรรมอุตสาหการ คณะวศิ วกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยสงขลานครนิ ทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 การจัดส่งช้ินส่วนและการนาช้ินงานท่ีประกอบเสร็จแล้วออกจากสถานีประกอบ การดาเนินงานของงานขนถ่ายวัสดุเป็นการ ดาเนินงานท่ีต้องติดต่อประสานงานทั้งภายในและภายนอกแผนก มีการดาเนินงานที่ซับซ้อนและเก่ียวข้องกับหลายส่วนงาน จึงเกดิ การรบั -สง่ ข้อมลู คลาดเคลอ่ื น เชน่ ชน้ิ ส่วนถูกเรยี กใช้อยา่ งไมถ่ ูกตอ้ ง มบี างช้นิ สว่ นไม่ถูกเรียกเพอื่ นาไปส่งท่จี ดุ ประกอบ หรือบางชิ้นส่วนถูกเรียกไปผิดเส้นทางจัดส่ง ทาให้จาเป็นต้องมีพนักงานที่มีความชานาญและความคุ้นเคยในการขนย้าย ช้นิ สว่ นแตล่ ะประเภท เน่ืองจากมกี ารรบั คาสงั่ ท่ผี ิดพลาด จากกรณีศึกษาพบว่าในองค์กรมีระบบสารสนเทศ (Information system) เรียกว่า ระบบการเบิกวัสดุแบบดึง (Product Pull System: PPS) ใช้งานในแผนกอน่ื ๆ แตไ่ ม่ถกู นามาใช้งานดา้ นการขนถา่ ยวัสดุ อีกทัง้ ข้อมูลภายในระบบ PPS มีการจัดเกบ็ ข้อมูลทีไ่ ม่ถูกต้อง เหมาะสม สง่ ผลต่อประสทิ ธิภาพการดาเนินงาน งานวิจัยนจ้ี งึ นาเสนอการศึกษาระบบ PPS เพ่ือ นามาประยุกต์ใช้ในงานขนย้ายชิ้นส่วนเข้าสู่สายการผลิตรถยนต์ ให้เกิดประสิทธิภาพในประสานงาน การทางานร่วมกันท้ัง ภายในและภายนอกสว่ นงานขนถ่ายวสั ดุ 2. ทฤษฏีพนื้ ฐานและงานวจิ ัยที่เกี่ยวข้อง Kherbacha และ Mocana (2016) ทาการศึกษาและประเมินความสาคัญของการจัดการโลจิสติกส์และโซ่อุปทาน ในการส่งผลต่อการขยายธุรกิจ และการสร้างความได้เปรียบทางการแข่งขันของธุรกิจขนาดเล็กและขนาดกลาง (Small and Medium Sized Enterprises: SME) ในประเทศโรมาเนยี จากการศกึ ษาพบว่าการบรหิ ารจดั การกจิ กรรมทางด้านโลจิสติกสท์ ่ี ดีถือได้ว่าเป็นเครื่องมือในการผลักดันธุรกิจที่สาคัญ ส่งผลให้เกิดกระบวนการดาเนินงานที่มีประสิทธิภาพ และหากมีการ บรหิ ารจัดการทางด้านโลจิสตกิ ส์และโซ่อปุ ทานที่ดแี ล้วจะทาให้เกดิ ขอ้ ไดเ้ ปรยี บทีเ่ หนอื กว่าค่แู ข่งทอี่ ยูใ่ นตลาดเดยี วกัน ในขณะ ทก่ี ารปรบั ปรุงทางโครงสร้างพนื้ ฐานทางด้านโลจิสตกิ ส์อาจเป็นเคร่ืองมือที่สาคญั ในการแข่งขันของตลาดท่มี กี ารแข่งขนั สูง นนั่ หมายถึงมีส่วนแบ่งการตลาดท่ีสูงด้วย งานวิจัยบางฉบับแสดงให้เห็นว่าธุรกิจในขนาดกลางกาลังมีการปรับปรุงพัฒนาในด้าน การจัดการโลจิสติกส์และโซ่อุปทาน การจัดการโลจิสติกส์และโซ่อุปทานจาเป็นสาหรับประเทศท่ีกาลังพัฒนาและต้องการ ปรับปรงุ ขดี ความสามารถในการแขง่ ขนั โดยอาศยั การเปลย่ี นแปลงท่รี วดเรว็ ในยุคโลกาภิวัตนจ์ ะสามารถแก้ไขปัญหาไดอ้ ย่างมี ประสิทธภิ าพ ความสาเร็จในการทางานของโซอ่ ุปทานระหว่างประเทศเรมิ่ ต้นด้วยบริษัทท่ีสามารถขนย้ายสินค้าข้ามพรมแดน ได้เร็วขึ้นและมีการทางานท่ีเป็นขั้นเป็นตอน เศรษฐกิจของโรมาเนียนมีเป้าหมายที่จะเข้ามาเป็นส่วนหน่ึงในกระแสและการ พฒั นาของโลกในปัจจุบัน นบั ตั้งแต่ปี 1980 การแข่งขันระหวา่ งองค์กรได้กลายมาเปน็ ส่วนหน่ึงของกจิ กรรมระหว่างโซ่อุปทาน การดาเนินงาน ของการจัดการคุณภาพโดยรวมไม่เพียงแต่อยู่ในองคก์ ร แต่ยังเปน็ ส่งิ ที่ส่งผลตอ่ การอยู่รอดในการดาเนินธุรกิจขององค์กร การ ประยุกตใ์ ช้การจดั การคุณภาพโดยรวมในยุคใหม่ หลักการของ ISO 9000 ในการจัดการคณุ ภาพโดยรวม คอื มุ่งเน้นไปทลี่ ูกค้า การมีส่วนร่วมกับทุกคน การจัดกระบวนการ การจัดระบบ การปรับปรุงปรับปรุงอย่างต่อเน่ือง วิธีการตัดสินร่วมกัน และ ความสัมพันธ์ที่เป็นประโยชน์ในการติดต่อกับผู้จัดจาหน่าย (Chang, 2009) ระบบการผลิตแบบลีน (Lean manufacturing) เน้นเรื่องกระบวนการผลิต พิจารณาทั้งเร่ืองของปริมาณทรัพยากร ค่าใช้จ่ายในกระบวนการผลิต ตั้งแต่การรับทราบความ ต้องการจนกระทัง่ ผลิตเสรจ็ รวมถึงการขนย้ายวัตถุดบิ จากคลังเขา้ ส่สู ายการผลิต การขนย้ายระหวา่ งการผลิต และการขนยา้ ย เพื่อนาไปจัดเก็บหรือส่งถึงมือลูกค้า หัวใจสาคัญของระบบการผลิตแบบลีนคือการลดความสูญเปล่าท่ีเกิดข้ึนในกระบวน แนวคดิ คอื การดาเนินงานในทุกขนั้ ตอนตอ้ งมีประโยชน์ ไม่เสียเวลาหรือเสยี ทรัพยากรใด ๆ โดยเปล่าประโยชน์ ในกระบวนการ ผลิต มีทั้งเรื่องของการเพ่ิมคุณค่าให้กับตัวสินคา้ และการสร้างความสูญเปล่าอยู่เสมอ ผู้ผลิตท่ีดีนนั้ ควรมุง่ ไปที่การกาจัดความ สูญเปล่าท่เี กิดขึน้ ใหน้ ้อยลงมากทสี่ ดุ ซึง่ การลดความสูญเปลา่ นั้นก็เป็นอีกวิธีหนง่ึ สาหรบั การกาจัดกระบวนการทไี่ ม่สร้าง 519

การประชมุ สมั มนาเชิงวิชาการด้านการจดั การโลจิสตกิ ส์และโซ่อุปทาน ครง้ั ที่ 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควชิ าวิศวกรรมอตุ สาหการ คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยสงขลานครินทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 มูลคา่ เพิม่ ให้กบั สินค้าได้ดว้ ย โดยความสูญเปลา่ นน้ั ถกู ระบุจากระบบ TPS (Toyota Production System) ว่ามอี ยู่ 7 ประการ และคาดว่ามีมูลค่าถึงร้อยละ 95 ของค่าใช้จ่ายทั้งหมดในกระบวนการผลิต ซ่ึงถูกตั้งเป้าหมายว่าท้ังหมดน้ีจะต้องถูกกาจั ด ออกไป (100% waste-free) โดยใช้กลยุทธ์ที่ว่า “พัฒนาขีดความสามารถของพนักงานและการจัดการองค์กร รวมถึงการ หลกี เล่ยี งทจ่ี ะสรา้ งความสญู เปลา่ ท่เี กิดขน้ึ ในกระบวนการ” (Kiran, 2017) ความสูญเสยี 7 ประการ ได้แก่ ความสูญเสียจากการเคลือ่ นไหว (Motion waste) การเคลื่อนไหวท่ีมากเกินไป เช่น การเคลื่อนย้ายสง่ิ ของโดยไม่มี อุปกรณ์ที่เหมาะสมช่วย การทางานท่ีขาดมาตรฐาน ทาให้เกิดการทางานที่ไม่มปี ระสทิ ธิภาพ สูญเสียเวลาโดยเปลา่ ประโยชน์ และอาจไดช้ ิ้นงานทไี่ มไ่ ด้มาตรฐาน ความสูญเสียจากสินค้าคงคลัง (Inventory waste) คลังสินค้าท่ีเก็บวัตถุดิบก่อนการผลิต ระหว่างการผลิต และ สินค้าที่ผลติ เรียบรอ้ ยแล้ว ควรมีไมม่ ากเกินความจาเปน็ หรือการมวี ตั ถดุ บิ ท่ีไม่ได้ใช้เก็บอยู่ ทาให้พื้นท่ีการทางานลดลงโดยไม่ เกดิ คุณค่า ดังนัน้ จงึ ต้องวางแผนการผลิตให้ดีโดยการร่วมมือกับลกู คา้ และ Supplier หรอื การใชร้ ะบบแบบดึง (Pull system) เข้ามาช่วยดึงวตั ถุดิบมาผลติ ใหพ้ อดีตอ่ การใชง้ าน ความสูญเสียจากการรอคอย (Waiting Waste) ตามปกติความสูญเสียจากการรอคอยจะเกดิ ขน้ึ ได้เน่ืองจากวัตถดุ ิบ เก็บไวน้ านใชเ้ ป็นเวลานานก่อนจะถกู นามาใช้ในสายการผลิต อาจเกดิ เน่ืองจากการไหลของวัตถดุ บิ ในกระบวนการผลิตไม่ดีพอ ซ่ึงเกิดได้จากความไมส่ มดุลของความเรว็ การผลติ หรือเกิดความล่าช้าเกินไปในการผลติ การรอคอยจะถูกแก้ไขไดด้ ว้ ยการจัด สมดุลดา้ นการผลติ ให้มีความเรว็ ใกลเ้ คียงกนั ความสูญเสียจากผลิตภัณฑ์บกพร่อง (Defects waste) ของเสียที่เกิดจากการผลิตท่ีผิดพลาด หรือ การนาของเสีย เข้าสู่กระบวนการผลติ เป็นค่าใช้จ่ายท่ีสูงสาหรับผู้ผลิตเนื่องจากวัตถุดบิ ชิ้นน้ันได้ผ่านการเพิ่มมูลค่ามาหลายข้ันตอนแล้วแตไ่ ม่ สามารถนามาจาหน่ายได้ ควรให้มีการตรวจสอบมากขนึ้ ดว้ ยพนกั งาน หรอื เครอื่ งจักรและไมส่ ง่ ของเสียไปยงั กระบวนการอน่ื ความสูญเสียจากการผลิตมากเกินไป (Overproduction waste) การผลิตสนิ ค้ามากเกินความจาเป็นหมายถึง การ ผลิตสินค้าท่ีเกินกว่ายอดขาย เม่ือผลิตแล้วก็ต้องขายสินค้าให้ได้หมด หากขายสินค้าไม่หมดก็อาจต้องท้ิงหรือขายออกไปใน ราคาท่ีถูก หรือสินค้าต้องถูกเก็บไว้ในสต็อคเม่ือเก็บไว้ในสต็อคส่ิงท่ีเกิดขึ้นก็คือเสียพ้ืนที่การจัดเก็บ เสียค่าบารุงรักษา หรือ ปญั หาการเสอื่ มสภาพ ความสูญเสยี จากการขนส่ง (Transportation waste) การเคล่อื นยา้ ยส่ิงต่าง ๆ ในโรงงานที่สูญเปล่าเป็นกิจกรรมที่ ไม่ก่อให้เกิดมูลค่าเพิ่มแก่สินค้า ไม่ว่าจะเป็นการเคล่ือนย้ายวัตถุดิบท้ังก่อนและระหว่างกระบวนการที่นานเกินไป ซึ่งอาจจะ เกิดจากคลังสินค้าและโรงงานไม่ได้อยู่ใกล้กัน หรือเคร่ืองจักรในกระบวนการผลิตท่ีอยู่ไกลกัน การจัดวางผังโรงงานท่ีดีเป็น หนทางหนึง่ ที่ชว่ ยแก้ปัญหานีไ้ ด้ ความสูญเสียจากกระบวนการมากเกินไป (Over processing waste) ในกระบวนการผลิตขั้นตอนการผลิตจะถูก กาหนดไว้เพื่อควบคุมการทางาน แต่เม่ือเกิดการเปล่ียนแปลงไปกระบวนการผลิตบางอยา่ งอาจจากเดิมที่ใช้ได้ปกติอาจทาให้ เกิดความลา่ ชา้ จึงต้องปรบั ปรุงให้เหมาะสมไปกบั การทางานใหม่ การปรับปรงุ ประสิทธิภาพการดาเนนิ งานที่สาคัญในงานวิจัยนี้ มุ่งเน้นงานด้านการขนย้ายชิ้นส่วนเช้าสูส่ ายการผลิต แบบทันเวลาพอดี (Just in Time: JIT) ซึ่งเป็นเครื่องมือหนึ่งที่ใช้ลดความสูญเปล่าทางด้านเวลาในการดาเนินงานใน สายการผลิต การที่ชิ้นส่วนที่จาเป็นเข้ามาถึงกระบวนการผลิตในเวลาท่ีจาเป็นและพร้อมด้วยจานวนชิ้นส่วนที่เหมาะสม จะ สง่ ผลให้ลดเวลาในการดาเนนิ งานได้เปน็ อยา่ งดี โดยการผลิตแบบทนั เวลาพอดี คอื การผลติ หรือการส่งมอบ “สิ่งของท่ีต้องการ ในเวลาที่ตอ้ งการ ด้วยจานวนท่ีต้องการ” ใช้ความต้องการของลกู คา้ เป็นเคร่อื งกาหนดปริมาณการผลิตและการใช้วัตถุดิบ ซึ่ง ลกู คา้ ในที่นีไ้ มไ่ ดห้ มายถึงเฉพาะลกู ค้าผู้ซื้อสินค้าเท่านน้ั แต่ยงั หมายรวมถึงบคุ ลากรในสว่ นงานอ่นื ทตี่ อ้ งการงานระหว่างทา 520

การประชุมสัมมนาเชิงวชิ าการด้านการจัดการโลจิสติกสแ์ ละโซอ่ ุปทาน ครง้ั ที่ 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควิชาวศิ วกรรมอุตสาหการ คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั สงขลานครนิ ทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 หรือวัตถุดิบเพ่ือทาการผลิตต่อเนื่องด้วย (Cheng และ Podolsky, 1996) โดยใช้วิธีดึง (Pull Method of Material Flow) ควบคุมวัสดคุ งคลงั และการผลิต ณ สถานีท่ีทาการผลิตนั้น ๆ ประยุกตใ์ ช้ การใช้ระบบการผลติ แบบทันเวลาพอดีสามารถชว่ ย เพ่ิมประสทิ ธภิ าพการขนส่งช้ินส่วนและการผลิต เพราะเป็นการจดั สง่ ชิ้นส่วนที่ตอ้ งการใชต้ ามความตอ้ งการจริงเทา่ นัน้ 3. วธิ ีการ การจัดการโลจิสติกส์และการจัดการด้านห่วงโซ่อุปทานที่ดีนั้นสามารถเพิ่มประสิทธิภาพในการดาเนินงาน และยัง เป็นเครอื่ งมือท่ีช่วยเพิ่มขีดความสามารถสามารถทางการแข่งขัน (Kherbacha และ Mocana, 2016) กิจกรรมการขนยา้ ยถือ ได้ว่าเป็นกิจกรรมหลักในการดาเนนิ งานธุรกิจ โดยในทุกองค์กรลว้ นแตม่ ีกิจกรรมขนยา้ ยเป็นส่วนหนึ่งของกิจกรรมหลกั ทั้งสนิ้ งานวิจัยน้ีได้ศึกษางานขนย้ายช้ินส่วนเข้าสู่สายการผลติ ของบริษัทผลติ รถยนต์ โดยการนาทฤษฎีความสญู เปล่าทั้ง 7 ประการ มาทาการพิจารณาและประยุกต์ใช้ในกระบวนการจัดช้ินสว่ นและขนย้ายชิ้นส่วนเข้าสู่สายการผลิตซึง่ ซ่ึงพบว่ามหี ลายขั้นตอน ท่ีมีความสูญเปล่า มีขั้นตอนการทางานที่ไม่จาเป็น ทาให้เกิดความสูญเปล่าท้ังทางด้านเวลาท่ีใช้เวลาการขนส่งมาเกินความ จาเป็น การเสียเวลาการรอคอย หรอื การทางานบางประการท่ีบกพรอ่ ง ผู้วิจัยได้ทาการศึกษากระบวนการดาเนินงานของงานขนย้ายชิ้นส่วน และศึกษาโครงสร้าง รูปแบบการทางานของ ระบบ PPS พบว่าการเรียกชิ้นส่วนของระบบมีข้อผิดพลาด การเรียกช้ินส่วนไม่สอดคล้องกับการใช้งานจริง หรือมีการเรียก ช้ินส่วนผิดเส้นทางการจัดส่งชิ้นส่วน ทาให้พนักงานไม่สามารถจัดช้ินส่วนเพื่อส่งไปยังจุดใช้งานได้อย่างถูกต้อง อีกทั้งยังพบ ปญั หาการจัดชน้ิ สว่ นท่ผี ิดพลาดส่งเข้าสู่สายการผลิตส่งเข้าส่สู ายการผลิต ซึง่ สาเหตุหนึ่งคือความผดิ พลาดของใบ Manifest ท่ี ไม่สอดคล้องกับการทางานของพนักงาน จึงต้องดาเนินการปรับปรุงเพ่ือเพิ่มประสิทธิภาพการทางาน จึงได้แบ่งการปรับปรุง ประสิทธิภาพการทางานเป็น 2 ส่วน คือ การปรับปรุงการจัดส่งชิ้นสว่ นด้วยระบบ PPS ของทีม Store และ การปรับปรุงการ จดั ส่งชิน้ สว่ นเขา้ สูส่ ายการผลติ ของทมี Kitting (ทมี จดั ชิ้นสว่ น) ดว้ ยการแกไ้ ขใบ Manifest (ใบจดั ชิ้นสว่ น) จากการศึกษาการดาเนินงาน และวิเคราะห์ความสูญเปล่าในกระบวนการขนย้ายช้ินส่วนเข้าสู่สายการผลิตของ บริษัทผลติ รถยนต์สามารถสรปุ รปู แบบการดาเนนิ งานและปญั หาในปัจจุบันได้ดงั ตาราง ตารางท่ี 1: การจดั สง่ ชน้ิ สว่ นเขา้ สสู่ ายการผลติ รถยนต์ของทมี Store ความสูญเปล่า ความสญู เสยี จากการเคล่อื นไหว ปัจจุบนั ความสญู เสยี จากการรอคอย ประสานงานด้วยเอกสาร (Manual) และทักษะความเช่ียวชาญของพนกั งานทงั้ การ ความสูญเสียจากผลิตภัณฑ์บกพรอ่ ง จดั เกบ็ จัดเตรียมช้ินสว่ น และการขอ้ มลู การขนยา้ ยชิ้นสว่ นไปยงั สถานตี ่าง ๆ ใน สายการผลติ ยังไม่ได้นาระบบสารสนเทศมาใชใ้ นการดาเนินงาน สง่ ผลให้เกดิ ข้อมลู ความสูญเสยี จากการรอคอย ผดิ พลาด การจัดส่งชิ้นส่วนผดิ เขา้ สูก่ ระบวนการผลติ ไม่ตรงตามความต้องการ ทาใหเ้ กดิ ตน้ ทนุ และเสียเวลาในการทาซ้า ความสญู เสียจากกระบวนการมากเกนิ ไป ใชเ้ วลาในการค้นหาชิ้นสว่ นในพนื้ ที่จัดเก็บเพ่ือเตรยี มขนยา้ ยเขา้ สู่กระบวนการผลติ เป็น ความสญู เสียจากสินค้าคงคลัง เวลานาน มีความจาเป็นตอ้ งนับ Stock บ่อย ๆ เนอื่ งจากมีชนิ้ ส่วนสูญหายเปน็ ประจา พน้ื ท่กี ารจดั เก็บชนิ้ สว่ นไมเ่ พียงพอ เนือ่ งจากมีการสง่ั ซอื้ ช้นิ ส่วนมากเกินความจาเปน็ 521

การประชมุ สัมมนาเชิงวิชาการด้านการจัดการโลจิสติกสแ์ ละโซอ่ ปุ ทาน ครัง้ ที่ 17 “Industry 4.0: Challenges, Innovation and Opportunity for Logistics and Supply Chain Management” ภาควิชาวิศวกรรมอตุ สาหการ คณะวศิ วกรรมศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั สงขลานครนิ ทร์ 19 – 23 ตุลาคม 2560 ตารางที่ 2: การจัดส่งช้นิ ส่วนเขา้ สู่สายการผลติ ของทมี Kitting ความสูญเปล่า ความสญู เสยี จากการเคล่อื นไหว ปจั จบุ ัน ความสญู เสียจากการรอคอย พนักงานจดั ชน้ิ ส่วนใชท้ ักษะ และความเคยชนิ ในการจดั ชน้ิ สว่ นเพ่ือเตรียมเขา้ สู่ ความสูญเสียจากผลิตภัณฑ์บกพรอ่ ง สายการผลิต สง่ ผลให้เกดิ ความผิดพลาดในการจัดเตรียมชิ้นสว่ นเพื่อการจัดส่งเข้าสู่ สายการผลิต แตห่ ากทราบวา่ มชี ้ินส่วนผดิ กอ่ นทาการผลติ ต้องเสยี เวลาในการสบั เปล่ยี น ความสญู เสยี จากการรอคอย ช้ินสว่ นท่ผี ดิ พลาดใหถ้ กู ตอ้ ง พนกั งานส่วนใหญ่ไม่ใชเ้ อกสาร Manifest เปน็ การยืนยันการจัดเตรียมชิ้นส่วน แตใ่ ช้ความ ความสูญเสียจากการรอคอย เคยชนิ ความสญู เสียจากการรอคอย เอกสาร Manifest ไม่ถกู จดั เรียงตามหนา้ ท่กี ารจดั ชน้ิ สว่ นของพนกั งานแต่ละคน ชิ้นส่วนบางชนิ้ ไม่แสดงในเอกสาร Manifest ทาใหพ้ นกั งานไม่ทาการจัดเตรยี มช้ินสว่ นงาน ส่งเขา้ สายการผลติ จากตารางท่ี 1 และ 2 พบว่าข้อมูลและการประสานงานระหว่างกระบวนการจัดเก็บ จัดเตรียม และจัดส่งชิ้นส่วน เข้าสู่สายการผลิตรถยนต์ในปัจจุบันต้องพ่ึงพาความชานาญ และความเคยชินของพนักงานในการดาเนินงานแต่ละขั้นตอน ส่งผลให้เกิดการประสานงานท่ีผิดพลาด ข้อมูลที่ได้รับมีความผิดพลาดต้ังแต่การจัดเตรียมชิ้นส่วน ทาให้เกิดความสูญเสียทั้ง กระบวนการผลิต ผู้วิจัยจึงเสนอระบบ PPS ซ่ึงมีคุณสมบัติเหมาะสมในการจัดเก็บและแบ่งปันข้อมูลเพ่ือการประสานงาน ระหว่างบุคคล แผนก ภายในข้ันตอนการจัดเก็บ จัดเตรียม และจัดส่งช้ินส่วนเข้าสู่สายการผลิต จากการศึกษาข้ันตอนการ ทางานของระบบ PPS สามารถอธบิ ายได้ดังรูปที่ 1 สาหรับการปรบั ปรงุ การจัดสง่ ช้ินส่วนด้วยระบบ PPS ของทีม Store และ การปรับปรุงการจัดส่งช้ินส่วนเข้าสสู่ ายการผลติ ของทีม Kitting (ทีมจัดช้ินส่วน) ด้วยการปรับใบ Manifest ให้มีความสะดวก และมีขอ้ มลู ทีจ่ าเป็น ไม่ซับซ้อนต่อการดาเนินงานของพนักงาน รปู ที่ 1: ข้ันตอนการทางานของระบบ PPS ข้ันตอนการทางานของระบบ PPS เริ่มจาก (1) รถท่ีผ่านขั้นตอนการทาสีจาก Paint Shop จะถูกส่งมาที่ General Assembly Shop ซ่ึงเมอื่ รถถูกส่งเขา้ มาก็จะได้รบั เลขประจาตัวรถซึ่งจะบง่ บอกรุ่นและ Option ของรถตามคาสงั่ ซ้ือที่ได้รบั มา (2) จากน้ันจะถูกส่งเข้าสู่จุดประกอบ (3) เมื่อรถถึงจุดประกอบ รายชื่อช้ินส่วนท่ีใช้ในจุดประกอบน้ันก็จะถูกเปรียบเทียบกับ Route การจัดส่งชิ้นส่วนเพ่ือที่จะส่งข้อมูลการใช้งานช้ินส่วนไปที่ระบบ (4) เม่ือช้ินส่วนท่ีจุดประกอบถูกใช้จนหมดระบบจะ เรยี กชิ้นส่วนกลอ่ งใหม่ ซึ่งเปน็ การรอ้ งขอชน้ิ สว่ นตามความตอ้ งการของจดุ ทตี่ อ้ งการใช้ (5) เมอื่ ถึงรอบเวลาทไี่ ดต้ ้ังค่าไว้ ระบบ 522