Аманжолов Қасым т3

г^-=* ШЫГАРМАЛАРЫНЫН, ТОЛЫК,ЖЫЙНАГЫ YU IIH U II ТОМ 19 4 7 -19 5 4 f 4 е- -------Т Г Т ^ П ЮЗИАЖ ^HVXUVilU h v .: т д е й 'и о д Э Д Л Ш О . i «VJdO^iWtfUVJ.

LUblFAPyiUblJlAP АЛКАСЫНАН Окушы журтшылыкка усынылып отырган акыннын толык шыгармалар жыйнагынын бул сонгы yiuinuii томына кейiiiri бес-алты жылдагы енбектерн ягный 1949 жылдан, ем1ржш сонгы кундерже дейж жазып кеткен шыгармалары енпзждг Соиымен катар осы томды баспага эз1рлеу устжде табылган, алгашкы eipimui, екжил томдарга енпзжмей калган кейб1р шыгармалары юрдн Алайда бул уш том Касымнын шыгарма- ларын толык камтымайды, эл1 жыйналып жэне зерттелш бол- маган шыгармалары бар. Yiuhiiui том — акыннын жыйырма бес жылдык творчест- волык енбепнщ сонгы томы болгандыктан, буран Касым Амаижоловтын ем1рбаяны, акындык кызметже байланысты материалдар бер1лд1. Бул том алты бвл1мнен турады. BipiHiui бвл1мге акыннын влендер!, екжил бвл1мге поэмалары, ушжил бвл1мге очерктер1 мен макалалары, тертжш! бвл1мге аудармалары, беемшм ве­ лимте вм1рбаяндык материалдар бер1лд1. Алтыншы бвл1м комментарийлер. Жыйнакка юретж шыгармаларды ipiKTen, баспага дайын- дагандар: Мэуленов С., Ахтанов Т., Эл1мкулов Т., Токта- ров Б., Исмаилов Е., Кайырбеков F. Комментарийлер1н жазган Токтаров Б. Жалпы редакцнясын баскарган Мэуленов С

0ЛЕЦДЕР1



ДУНИЕ ДУШПАНДАРЫНА Сез1м бар Айтар дуние жауларына, Дуылдап жаткан кезде дау-дабыра, Мен дары жауаптымын 03iM турран Дуниешк бук!л алып аум аш на. Болсам да карапайым жаннын 6ipi, Мешмен байланысты жер дардыры; Кене алман! Дуние — туган мекешме Туссе кеп кандыбалак кайдагы уры. Залында болганым ж ок «Ак, сарайдын», Сондыктан кур даурыгып каксамаймын; Аз сейлеп, кеп штейтш адамдармыз, Бойыма былшыл сезд1 дак санаймын. взеуреп кергешм жок Париждан да, Белмеймш айтар сезд1 ар-ужданра; Айтамын айтарымды Алматымнан Ж етсш деп эд1л ce3iM жер-жаЬанга. Б!лем!н, миллиондардын 6ipiMiH мен Ж ерд1 6i3 жанрыртамыз миллион унмен; Дуние жауларына жаудыртамыз Каррысын адамзаттын отты зкпмен. Дуние душпандары, кандыбалак! Мыйыннан Kerri ме агып берген сабак? Алжниан Британия арыстаны Каксылап кашпап па ед1, сан абалап? Б'1лем1з арыстанга ет керегш; Б!рак б13 жыйрамыз жок ит керегш.

Черчилльдей «асыл тукым» шошкаларра Ж ем 6epin квргем|'з ж ок б!з теп-TeriH. Дуние душпандары! Артка кара: Хирота, Гитлер, Геббельс, Доихара Дуниеде кеп тыпырлап не бтрд1? Тур кутш сендерд1 де сол маскара. Адамзат туган емес зансыз бала. Ж ана куш, жана ем!рге жаппа жала. «Жанбайды ешкен кайта», кур быксытпа Журтында «ешкен 9Mip калган шала. Карандар Европа мен Азияра, Толкынды KiM батырар дарияра! Сокты эне дуниенщ зор дауылы, Тыксырып жер кокырын тар кыяра. Жаккандай адамзатка жок мшез1 Сумдардан дуние халкы болды мезй Туйihi токсан даудын 6ipey рана: Ол б!здщ партиянын айткан ce3il

ез1м тур ал ы ©зге емес, ез1м айтам ез жайымда, Журеп'м жалын аткан сез дайында, Терендетунып жаткан дауыл куйд!, Tep6eiin, тулатып 6ip козгайын да... Аманжол — Рахымжаннын Касымымын, Мен калган 6ip атанын гасырымын, Bipeyre журтта калган жасыгымын, Bipeyre аспандагы асылымын. Шарлаган жолым жатыр жер бетвде, Кершер квлеккеш келбе-пмде, Кай жерде уз1лед1 кайран сапар, Туйш боп eMipiMHin 6ip шетчиде. Сол жерге калармын ба мэнп токтап, Жогалып жер бетшен сурлеу-сокпак, Немесе бастармын ба eKiHmi einip, Жалынды жыр жолында Кызыл шок кап. Дуние, жалт-жулт еткен кек мекен1м. Кере алмай коп жер1кш мен кетемш, Арпалыс ала куйын заманалар Арбасып турып алды, мен не етемш. 0M ip жок тускен жерде 6ip арнага, Коп кутим, кэп нлед1м кумарлана, КайтеШн, жетер емес кыска OMipiM, Алыстан кержгенмен мунарлана.

Сен неткен бакытты едж келер урпак, Караймын елесще мен таныркап, Жанрыртып жер сарайын сен келгенде, Керпемд! мен жатармын кырда кымтап. Жуз1нде Kapi жердщ э ж М кеп, Ы м д1 табарсындар эзер !здеп, Окырсын сонда мумкш бул жырымды, «Досын да, туысын да б1здерм13», деп. Ризамын тураныма адам болып, ©кшбен, каламын деп 6ip кун солып, Адамзат сапарынын мейманымыз Б1р мезет жер бетше кетер сорып. Eki кез — exi жулдыз мандайдагы, Kepyuii ен кубылысты кай-кайдагы, Япырмай сен де 6ip кун ceHepMiciH Кап-кара тунек болып манайдары. ©кшбен мен де б!р кун елемш деп, бюнем уксата алмай келемш деп, Кушне жуз ойланып, мын толеанам 6з1ммен 6ipre елмесш елешм деп. Барым да, бакытьгм да осы елешм, Жакыным, журег1мнщ досы елешм, ©Mipre келгежм жок бостан-боска, Мен кайтып, боска жасап, боска елемш. Гурьпдеп жалын аткан кеудем — керш, Сез сорам кулашымды еркш Kepin, Суарып шыныктырам куйге малып, Болсын деп api эдем!, api 6epiK. Куя алман у г тл г е н балшык влек, Кенл1мде кел жасаман тамшыменен, CepiHiH семсервдей сертке таккан влецнщ етюрш 6ip алшы менен. Ежелден ерке булан Касым ед1м, Булкына тасып eaiM, басып ед!м, Жуз1м — жаз, квн!л1м — кектем кен пейиш, Жаксынын журегше рашык ед!м, 10

Ce3iM жыр, леб131м — куй ерке «дам, 0 з жер!м, ез ел1мде еркелед1м, ©мгрдщ алтын сарай аспанына. Кыялым какты •к.анат ерте менщ. Кен жайдым кулашымды дуниеге, Видам мен кайрыра да, cyfliHe де, Эйтеу1р api-capi болраным жок, Уктым мен, квнш м нщ Kyfli «еде... Аяран журегш жок жолдасымнан, Сый керд! не 6ip саран мол Касымнан, Жолдастын жузш кайта алдым жыйнап, Айрылсам ала квшл он досымнан. Касыммын, сол баяеы 6ip Касыммын, Бакытын ойламаймын кур басымнын, Тымырсык тунек болсан душпанынмын, Ак кещ л адал болсан сырласынмын. Боламын акын Касым эл1 де мен, блецш бебегшдей элдилеген, Канатын карып жылдам келер жылдар, BapiH де карсы аламын эн-куйменен. Bip куш от OMipiM калса emin, Кайран ел туган жерден кетпес кешш, Торкадай жамылып ап топырарын, Жатармын ез жер1мде 6ip темпенпк. Дарига, о дарига, нпрюн дэурен, Басымнан таярмысын 6ip кун дэурен, Ж алт 6epin жогалар ма нажагайдай Ж узшде шалкып турран кулк!м, дэурен. Токтамас OMipiMHiH саратындай Журег1м e«ai канша coFap тынбай, Тыншыр ма актык рет 6ip талпынып, Мерт болган балапаннын канатындай. TycipreH ой сэулесш шар тарапка, Акылдын алтын оты сонген та к та . Бул кунде санкылдаран сункар унш, Кетерсщ судай cinin табиратка, п

Сондыктан ап кел 6epi домбырамды, Кеудеме куй канатты кондыр эндь Берейш GMipiMHeH елец жасап, Шашайын онды-солды мол мурамды. Дуниеге келер эл1 талай Касым, Олар да бул Касымды 6ip байкасын, 0ртке тиген дауылдай елещмд! Касымнын ез1 емес деп кш айтасын! 1948—1954

КУАНЫШКА, БАКЫТКА Куанышка, бакытка Кушарынды еркш жай, Б13Д1Н улы уакытта Куана бш, баладай. Енсе катер, енбек ет, Ж еттщ сонда табыска; Кулашынды кен сермеп Сершле туе жарыста! Ж астык отын сенбесш, Ж1герщмен жаркылда! Карттык саган келмесш. Тартылма да, саркылма! 1949

ЖЫЛКЫШЫ ЖЫРЫ Теамде алтын жулдыз жаркыраган, Астымда ак жал атым аркыраган, Алдымда айдатаным еншен санлак, Данкымнан колхоз жауы калтыраган. «Кызыл жал», «Кара кемер», «Кызбел», «Кусак», Баурында жылкьгм булттай жатыр жусап, брпзем гурЬлдеген кок езенге, Жаркырап мандайымнан шолпан туса-ак. Булбул кус какты канат, так да таяу, Акырын кодырлатам энге баяу, Жамылып тан шапатын мен келгенде, Шыксаншы кундей кулш калкатай-ау. 1949

6ЛЕЦ ТУРАЛЫ Отырам кейде курысып, Бойымда 6ip жук жаткандай; 0 тед1 уакытым жылысып, 0 з мшдетш аткармай... Кетемш кенет смшнш, 1здегешм тапкандай, Манадан 6epi ipKuiin, Сел1м 6ip ewri аккандай. Келед! елей еселеп, Улпре жазып жатамын; Bip эндетш, 6ip свйлеп, Мол ракатка батамын. Курыскан бойым жазылып, Лапылдап отым жанады: Отыррандаймын мэз к.ылып, Ойнатып сэби баланы. влешм менщ бебепм ©3iMe тарткан секшд!, YcTiHe тусе тен ем ш , Уйретш оран не тшдё Д уние кандай тамаша! 1решш-к,айры маран жат, Кулпырам мэз боп, балаша, Айналам толган махаббат. 1949 15

АЙСУЛУ EciriH алды эрын су, Ерте тур да Айсулу, Арын сумей бет'т жу,— Танры уйкыц сершлер. Кыпша белщ кынай бу, Алдын eriH, калын ну, Енбекке шык, уста ту,— Таудай кешпн желпшер. — Ай, Айсулу, Айсулу, Сенен артар кай сулу, К.ыз боп туса сендей ту! Деп барынды ел тьлер.

ОНАША ОИ 7 б “t o o Bipeyre достык жасасам, Кастык боп кайтад ез1ме, ЖуРег'мД> укпай етед шам, Еркждеу айткан сез!ме. Дуниеде досты кеп керд1м, Бэрше сеидам бебекше, Жанымнан алып от берд1м, Болса да 6ip елексе. TiAefliM OFaH жаксьглык, 0з1мде жетпей жатса да, Кушактай берд1м капсырып, Итерш кэзбен атса да. YFbmap, дед!м, достыкты, Болтан сон адам баласы. Осы 6ip ойым бос шыкты. Жанымда калды жарасы. Ж енкам менщ ж арк етсе, Келед1 дос боп ант 6epin, Б!р жер1.\\шен к ал т кетсе Кетед! mipniH ж алт 6epin. Базарым менщ ашылса, Келед1 екен саудагер, ©з пайдасы табылса, Муртынан кул!п женелер. Дарига кайда шын досым, Бар ма, cipa, ем!рде. ©леннен баска там болсын, Калдырмас тарник кеталде. 17 ТАЛДЫ КО РгАН ' • ОГНАГЫКТАНД1.JPWJ I*ЛН К1ТАГ.ХАНА XYMEC*

Ауылра конды самолет, Ж уг1рд1 халык карсы алып. Каладан келд! студент, Каникул жазгы басталып. Колында жана чемодан, 1шшде не бар гам бьпген, Келгенше барлык шамадап Катырынкырап кшнген. Ж а налай журтка кол 6epin, Танырандай-ак ол барж, Кыздарра кезш тедкерш, Каттырак кысад колдарын. «Уэюлдж 6ipi болмагай», Ойлады колхоз бастыры. Жайылып жатты оп-онай, Topinде керпе, жастыры... (аяцталмай цалган) 18

Эттен, жок кой, канатым, Жер1м кеп ушып баратын, Борышым кеп беретш, Сыбагам кеп алатын. 1949

ШАЛК.Ы, ДАРИЯ! Шалкы, дария, шалкы, кешл, шыркал эн, Дауысымыз ассын алты кыркадан. Ушм1з бар алтын жалау секиш, Куйь\\нз бар кек дауылдай буркаган. Доулет, сэулет, сэн-салтанат бэрi сай, Куйл1, нурлы туран ел1м — кек сарай; Шалкы, дария, журек куйге шомылсын, Айдын келде жузген ерке аккудай. Шалкы, дария, улы кесем нурымен, Жосылшы 6ip жет1 езендей, жыр-елен, Улы Ленин партиясы съезше Тарту eniM енбепмд1 6yriH мен.

АХ. САМАРА. ГОРОДОК! Орамалым батар-батпас, Калкып кана агады, Суйген жарым суйер-суймес, Уакыт eTin барады. Кайырмасы: Ах, Самара, жас кала Барамын сенг&1И, Барамын сенгел! Жубатшы сен меш. 0 ст1м ерк1н, гулдедам мен Он жет!ге келгенше, Он жетще махаббат Кыз сорлыны женгенше, Кайырмасы. Сорлы ак кайын саган орын Тимепт! езен жарынан, Жарым десен жаралама, Сакта меш, жалынам. Кайырмасы. ¥мытайын суйген жарды Десем дагы сан рет,

Махаббаттан безе алмадым, Шек-пм талай каарет. Кайырмасы. Кош, десе жар, журек mipKiH Лап втер 6ip жалын рой, Кайрырады, калжырайды Баяры ол 6ip, баяры ой. Кайырмасы.

БАЛДАК.ТЫ Ж1Г1Т Балдары бар 6ip ж йтгп керд1'м де, Касакана сауал берд!м келд!м де: «Рафу жолдас! Квршбейд 6ip аярын, Kemeri вткен сурапылда бердщ бе?» Ж] п т екен! Ж ауап тапты тосыннан, (Bip ражайып кулю ойнады ершнде) — Kepin турсыз, 6ip аярьш осында, Екшилсш турмын басып Берлинде. 1949 гэ

АРАЛЫМ, АЙДЫН ШАЛКАРЫМ! Алкаракек айдынында Акку жузген, Аралым! Айдынына ай нурында Айбаттана карадыМ. Аралым, айдын шалкарым, Толкыны бултка умтылран; Толкын сайын 6ip жайын Тулап ойнап булкынран. Шарасында шайкатылран БерекеЫ даланын; Ак кайраны айга атылган Кел epKeci, Аралым! Аралым, айдын шалкарым, Толыксып жерде кулпырран; Жарасында жасарып, Кыз да туран, ул туран. Керуендей кемелерi Кернейлеткен, Аралым! Кеме сайын енбек epi Сертке жеткен, Аралым! Аралым, айдын шалкарым, Ж аралай каптап ел- конран; Балдырран жас баласы Тез ержетщ, ер болран. 1949 24

КАЗАКСТАН КОММУНИСТЕРИИН, СЪЕ31НЕ (Контата) Кад1рл1 делегаттар, сэлем азге, Келшс1з байтак елден бул съезге. Ж асасын улы Ленин партиясы Бакытты ем ip берген с!з бен б!зге! Сэлем съезге! Сэлем ci3re б1здерден! ©нер берген, эн-куй берген, жыр берген Партиямыз, Отанымыз, кэп жаса! Бакыттымыз, @MipiMi3 тамаша! Кад^рл! партиямыз, б1здер суйген, Съезге турмыз к е л л энмен, куймен, Шалкыйды шаттык жыры шар тарапка Шынынан Алатаудын кекке тиген. Сэлем съезге! Сэлем ci3re, жолдастар! Енбекте де, майданда да кол бастар. Казакстан коммунист с!здерге, Кутты болсын айта келдш съезге. Терт1нш! алда турран бесжылдыкта, Абырой ал, азамат, озып шык та; Bi3 даты эн мен куйдщ бесжылдыгын Тартамыз абыроймен туран журтка. Сэлем съезге! Сэлем С1зге б1здерден! ©нер берген, эн-куй берген, жыр берген, Партиямыз, Отанымыз, кэп жаса! Бакыттымыз. ©мьрМз тамаша! I. 1949

БАЛБ0 БЕК Ай, балбебек, балбебек, балдайсьщ; Аткан жазры арайлы тандайсык. Кулгешнде кектемп кундейпц. Кун нурымен кулпырып гулдейст. Бакыттысын, балбебепм, Тур алдыада бар керегщ; Тез ер жетнп, балбебек, Окып бйпм ал, бебек! Ай, балбебек, балбебек, балдырган, Келер кундер шырады алдыннан. Елге тулра улан бол, балакан, Бш к ушар кыран бол, балапан! Бакыттысын, балбебепм. Тур алдында б ар KeperiK; Тез ер жетнп, балбебек, Окып б ш м ал, бебек! 27. VIII. 1949

ЕС1МДЕ ЕМБ1 63EHI Еам де EM6i езеш — Су емес, млкш май аккан, Курк'лдеп ж ердщ e3eri, Фонтанны мунай aftFa аткан. Е ам д е Емб1 ерлерi — Балуан колмен тас сыккан; Болаттай балкып терлер1, Сыкканда тастан май шыккан. Ес1мде Em6i бойлары,— Ерюмен жасап, ескен ер; Еажайып «TeMip орманы», Куйып 6ip турран кок несер. 1949 27

ЖАЗП>1 ЖЫР Келд1 кектем, келд1 жаз, Kerri кек муз, эппак кар. Эппак кардан — ак каиаз, Жырым кайда квз тартар? Ж атпа менщ алдымда, Жырсыз, кунсыз кур караз! Кешеуипдеп калдым ба, Скпкшейш мен 6ipa3. Ж аз кощ'л|'м жаркыра, Телеген жыр тепл де, Шабытпенен шарк ура, Шыктым мен де erinre. Шалкы меш'н кенмпм, Ж азпд Жанык, Едйтдей, Ж айкала туе егпмм, Erei'iin мен ершбей. Ексем епн ел yrnin, Махаббатпен суарып; Кекрепмнщ жем1сш Алар халкым куанып. ’949

CbIPEAHFA ЕК1НШ1 6ЛЕН. Мен ед!м от журек-ri Касым аган, Дуние KacipeTiHe жасымаган. Дауыл Foft дуылдап 6ip туреан бойым, Мен кайтып imTeri ертт! жасыра алам. Сескенбей сол 6iip ертке енсен егер, Ж алынын журепмшн корсен егер, Сонда мен yFap ед!М шын досымды, Онсыз да кешл цпркш бос сенделер. 11.XI.1949

ЖЫИЫРМА БЕС Жыйырма бес, жас eai бул болтан арман, Ансаумен ата казак шашы агарган, Куса да кобыз ойнап Коркыт баба Адасып жыйырма бестен, капы калган. «Жыйырма бес кайта айналып келмес саган» Деген куй сардалада ыныранган, Сагым боп сылак еткен жыйырма беске Кадалып куба жонда койшы калган. Сол жасты кудык б1здер жыйырма бес жыл, Сол жаска б1здер 6yriH жеттш кэм1л; Ж1г!тп1з, жасымыз бар жыйырма бесте, Келе.\\пз, ескендей боп кеудеде гул. ©скендей кеудеде гул — букеттермен Келем1з ул менен кыз гул кетерген, Ал кабыл, алгыс гул1н, партиямыз Бакытка жыйырма 6ecTi белеп берген. 1946— 1950

KYH КвТЕРГЕН КАРЫНДАС Керешн деп ертемен Колхоз KyHi шыкканын, Араладым жеке мен Калы» ауыл сырт жатын. HypFa бэлеп тан сулу Кун келбетп сэбшн, Ж атты жырлап калын ну Таннын к у ш н — элдшн. Шыкты сол кез алдымнан Кун (кетерген карындас, Так manaFHH жамылран Ж аз бейнел1 балгын жас. — Кун кетерш келесщ Толкып тангы назынмен, Муны К1мге 6epeciH? — Деп сурадым эзишен. Кун кетерген балгын к,ыз Ж ауап катты кул!мдеп: — Сыйлаганым, алыныз, Коп кой мешн кушм,— деп. Кун емес деп юм айтар Сырдын сэры кауынын! СуйЫщирер, жырлатар Енбек еткен ауылым. 1948—1950 31

БАЛЛЛЫК ШАК ТУРАЛЫ Туссд! еске ж алаш як нунлерга, Аксунекп ала кашкан тундетм- ККяа,Л”,дпа? ШекКеша\"н\" акнепмтоелн к6аeшpiы-aпKтыб.бламлсадлЫык Куар ед|‘м осы куш епкшец, Б ф ак наган, жаланаяк жетшзсен, Жж ее\"н,1-л’Уа\"яДкатМыЫ\"ж-еспемн КЛ|\"'дасын б|‘лмеймш болып кеттщ сен вткен екен талай жылдар, талай кун ©мф жолын, олек жолын санаммын, р . а у каргтыц жетелгенш ecirin, tciK жакка кайта-кайта караймын. 1945— 1950

ОТЫЗ YU1 ЖЫЛ «Отыз уш жыл!»— кенш нде эроймнщ, Салмактаймыз жет1спгш эр куннщ. Отыз уш жыл отыз тасыр сыкылды. Неткен уакыт мараналы, утымды! Отыз уш жыл, квзд! шындап ашкалы, Дуниенщ кершш жер-аспаны; Оц мен солын, алды-артынды уккалы, Адамшылык бшпне шыккалы. Отыз уш жыл! Ойлап кара, достарым; Кайсын буран куатынды коспадын, ©MipiMi3 бэр1м!здт бул турран, Отыз уш жыл болып алда кулпырган, Сондыктан да суйшнем!з бул тойда, Эр азамат, бакытынмен атойла! Социалист1к республика данкына Кетерд!м тост, жаздым елек халкыма. Екбекнй ел1м, еркш ел1м, ер ел1м, Сенен таптым дуниенщ теренш. Ceni ocipreH партиясы Лениннщ, Бакытынды ойлап кунде есемш. ¥лы Октябрь танымен 6i3 кулпырдык, Кен дуниеге кере кулаш умтылдык. Отанымыз отыз уш жыл жасаран, Перзентщб!з, бас иелмз 6i3 саган. 3 —К*с

«Отан ушш!» деп бастадык эр icii, Кыздырдык 6i3 соцналнст1к жарысты; Эр адамнын мандайынан тамран тер Бос кетпепД, езщ куэ, туган жер. Заводтар мен фабрикалар тынысын Тындап дала, Берд1 байлык ырысын. Шолдеген жер рахат тауып сусындап, Каулады erin, желмен ойнап сусылдап. Сол епндей ecTiK нурмен 6apiMi3; Б5р -плекте ж асы м ы з бен KapiMi3. Партиямыз, Отанымыз деп е с т , Доспен дос боп, жаумен жауша егеспк. Bi3 6ineMi3 бакытымыз багасын, Кай жау, оны енд1 курта аласьщ?! Б1з 6ip жана дунием!э жердег1, Ж аканы ecxi мумKiii емес женбеп. Б1збен б5рге адамзаттын cepreri Б1збен 6ipre влра кулаш сермед!. Дуниедеп халыктарлык бакына TaFbi кулпыр, TyFan Отан, тары да. Дуннеге тур сешн op6ip ушкынык, Дуние тоны ceHiu отыз уш жылык. Коммунизм «умбез1 тур алдында, Келш калдык. . TyFan халкым, адымда! 4.XI.1950

Мухтар aFa! Мыктар aFa ед ш з; Мыктылыкты квзбен кердж енд'1 613; Рахмет с1зге, акындардын арасы, Бэйг1м!зден каскайып б:р келдш з! Лауреаты ен курметл сыйлыктын, ByriHri кун аузындасыз ci3 журттын, Ертен елдщ квкрегше орнайсыз, Данкы а зд е топтан озран жуйржтщ. Ж аса, б1здж асыл ойлы арамыз, Ci3 бенен 6i3 талай курмет табамыз; Ci3re риза калын к азак баласы, Ci3re риза сонау Абай бабаныз. Кеудешзде алтын расыр сурел, Тулранызра 6ip карасын жер бел; ¥ксын элем, кандай екен жанымыз, Рахмет ci3re, дана халык перзенл. TyFan жерд1ц еменшдей бойларан, Кэп тусын деп акын жанды ойлы адам, Тойынызда туйрындай боп толганам, 03!К!здей всеем деп те ойланам. Келий достар, квтерелж сол yuiin, Эпкел 6epi мелд1р бокал толысын, Кайнап таскан болаттай боп твплсш, Кулк! аралас кулд1р-кулд1р сорылсын.

СЭБИТКЕ BcwiFan кез Сулушашка Алтай рашык, Дегендер Буршт — Бэтес шыкты адасып; Олардын 6iTTi арен дау-жанжалдары, 1Ыне б1зд!н Сэкен араласып. У ншп сол 6ip кезге караймын мен, Бурылып сыр тартамын талай куннен, Бул Сэкен келген ед! Алматыга Астында аркыраган «кара айгырмен». Бауырында Бурабайдыи кол бар... анау. Дэл сонын ортасына ririn жалау, EcLnre апарды да ерт!п б:зд1, Акыры Сырдан келш жед!к «палау». Айтпакшы, умытпайын «Ак аюды», «Челюскин» жорыгына атышулы Катысып жургеншде 6i3aiH Сэкен, Алкымдап ак аюды 6ip-aK буды... Онан сон келд'1 epniH соноу манга... Жекпе-жек шыкты шолак балуанга, EKeyi жулкысулы эл1 кунге, Кызыкка турмыз карап адуандап. Ж асактап «Сез советик армиясын» Бастады акындардын кэр1-жасын. Кей ,кезде ашып «антологиясын» Yftperri 63iHiH де кагыйдасын. Ka3ip де журсе дагы Сыр бойында Кырык шакты романдар тур ойында; TLneftMi3 узак eMip игшгш, Сакеншн елу жасар бул тойында. 14.5.1950

НУРЛЫ ДУНИЕ Нурлы дуние — сырлы сарай Айкара ашып eciriwtf, Енд1м ансап алтын арай Арманым жок осы кундь Нурлы дуние, от бердщ сен Кекрег1мде мэнп лаулар, Берд:ц куат, 6ip сшюнсем, Ардама орнар аскдр таулар. Нурлы дуние, Kaflipiimi Бшемш де жырлаймын рой, Энмен карсы ап op6ip кущи Тун-тунекке урмаймын бой. Нурлы дуние — туран ел|'м, Ж аркылдайсын ж ас айбынмен; Bip сен ушш туран ед1м, Bip сен ушш жасаймын мен. I. VI. I960

CEHT)KAHFA Сейтжан деген ж!г1тс1н Тусшуил ен жан куйп*. Бул бакты сендей юм кутс1н, вм1рл1 болсын СЭбИ1Н. _ Бурыл тарткан кез'шде Кезжт!н б!р бэпеге; Куй болса да сез!мде Куанышына жете ме. Баланын зарын тарткан жан Кандай болар, бмемш. Куанышым артканнан Yfiiime ойнап кулемш. Орынсыз жыртактамаймын, Ыржын кагып турса элем, Бакытын тапкан агайдын Женгем1зге 6ip сэлем! Ана деген ана Foft Бесжте куймен тербетер; Ата-анага абырой Кулпырып бепен ержетер. Берерснз окып жырымды Же™ жаска келгенде, Жапыра басып жылынды Мектепке барып енгенде. Ойлар мумкш сонда ол 0KeciHiK досы KiM... Бакытты бол, алда бол, Ойланып кал осы кун. IО.Х.1950

«ЕКП1НД1 КДГРЫЛЫСТЫЦ» 30 ЖЫЛДЫРЫНА «Екп!нд! курылыс» Бул бетщ дуп-дурыс. ОТЫЗ ЖЫЛ UJblFbinCblH, Отызда жасын бар, Жайыктай туныксыа Шомылран Касымдар. Таныттын елге сен Данкынды, атынды, Сен ессен, мен де есем, Кеп тудыр акынды. 2.X II.1950

ДУНИЕ СЫИМАС BOMBAFA Дуние сыймас бомбара, «Атом» деп айкай салганмен; Душпаннын жолы болды ма. Аяктан талай шалганмен! Он алты одак — 6ip елм1з! Отызра толган жасы бар: Ортамыз 6epiK, тугелм1з, Кай душпан 6i3fli басынар! ERceci кеткен ецкейш Ескмпк енд1 ел!рме! И М шыккан топ жарып, Иеьнз б1здер ем!рге! Адамнын абзал акылы Коррасын емес куйылран, Керемет емес кер душпан, Кездер1 шыккан тыйыннан. ЖаЬаннын буюл жарыгын Жасырган туиек сершлген, Жанартау атса жалынын Айрылран емес жер куннен! Каусаган карттын каукары Кашырмас ердщ урейш; Каккамыз талай «сайтанын». KepreMi3 долы — дулейш, Ойраны шыккан ем1рдш Ортасын оя конганбыз, Он алты Одак ¥лы Отан Он алты кабат корранбыз.

ЛУЫЛ СЫРТЫ МАРЖАН КвЛ —Ауыл сырты маржан кел, Маржан квлге баралык,— Дед1 женгей Маржангул Кою шашын таранып. Квлге кумар жандармыз, Кете бардык 6i3 саулап; Шомылармыз, жалдармыэ, Кыйку салып, кус аулап. — Кайык бар ма, жекеше? Деп сурасак, «жок» дейд1: —Айып бар ма ендеше, «Кеме б!зде квп»,—дейдГ Келед1 ертт женгем!з, Свз1нде элде сыр бар ма. Кел1п жетт1к квлге б1з, Квлге емес... Кырманга! Кыймылдалык 6i3 дагы Квлге маржан толсын деп. Маржан квлдт кыздары Б1зге риза болсын деп. Талай энге косылып. Жаздын жырын жаттадык. Маржан квлден жосылын Алтын дария жагты агып. 1ЧЯ-19SO

А И АСТЫНДА АЛТЫН ТАУ — Ай астында алтын та у! Элде нурлы кумбез бе? Ж ок ед1 Fofl, япырмау, Келгешмде 6ip кезде?! — Дед1м де тез бурылдым Келе жаткан б етш ен ; Астымдагы бурылдын Жарауы эбден жетьаген. Bip бел астым булдырап, Кулагина шалынды эн, Кухне дауыс сыцгырап, Тунг1 гармонь шалкыган Сол 6ip эши, сол куйд1 Тындай берд1м аялдап; Астымда атым шулгыйды Толкый басып, аяндап. Гармонь унш, кыз эшн Кайтып cipa бузамын; 03IM де энге кызамын, Ай астымен сызамын. Алтын тауда эн салган K.u3Fa жегпм, кол создым. Ай нурына шалынган AcTbiFU екен колхоздын. 1948— 1950

ЖАСТЫК ЖЫРЫ Ж ас казак, жаркыраган ой-санамыз, Жангыртып елкем1зд1 эн саламыз, Келед1 03i бастап партиямыз Келер кун жаз бейнесш карсы аламыз. Ж ас дэурен — жалын жалау жаркылдаган, Ж ас ушм жер бетшде санкылдаран, Улымын мен Лениннщ, партиянын Карайды куанышпен халкым маран. Ел жатыр Орта Азия ер тесшде, ¥лы QMip Казакстан елкесшде, Жалтылдап жастык жалын! Дос суйшс!н, 03eriH ештескеннщ ертесш де. Карашы Казакстан картасына, Сыйрандай KiMHiH cipa калтасына, Такаббар Британия аралдарын Бул жерд1ц менсшбейд! эр тасы да. Капитал товары емес, баска затпыз, Кулпырып кайта туран жас казакпыз, dftrLni элем сыры элтпедей; Уланбыз, доска-жакпыз, каска — жатпыз.

Бакыт не? Bi3 бе OFaH бас катырар, Бакыггын 6i3jiit елде баска аты бар- Бакыт — 6i3,— Б1зд1« Отан,— партиямыз — Адцында алуан улы максаты бар, Ризамыз дал осындай жастык шакка, Не жетер Ленинил'л жас деген атка! Келен13 коммунизм терше ерлеп Ашылып алдымыздан алтын какпа. 1948— 1950

ШЫНТЫСТАУДА Арканык арланындай алып Ш ыцрыс, Кэргел1 келд1м ансап ceni TyKFbim, Кетерш экетесщ кенш куйш. Мулпген oflFa шомып буйра шык-куз. Караймын Карауылдан аймарына, ¥шьфып кыял кусык кайдарыра, Мекен! акындар меи батырлардын Суйсшем Ш ыцрыс сенщ айбарына. Бул жерге к1мдер келш, к!м кетпеген, Шертуге бар сырынды т!л жетпеген, Арасы акындардыц туран жерге, Bi3 «елдж iHLiiK 6ip мшдетпенен. Аралап кен алкабын, тау саласын, Кен eMip кенересш каусарасын, Ж атсан да кушиз-туш б1рдей жырлап, Бул жердщ сырын кайтып тауса аласыц! Хан, орда, Дегелек мен Кундызды Аркат, Дейтш жер — «mipKiH конка кумар таркат!» Айнала Карауылды денгеленген Ырысты дастаркандай жатыр алкап. Kopinin колхозды ауыл айналадан, Шакырып, KOKiperiiui аймаларан, Бул 6ip жар еркшдетер ез ушндей, Келсен де кайсы елден, кай каладан. 45

Сапырса сэры ала епн алкапта адам, Кара булт кокыр белден мал каптаган, Enuii алFan енбег1мен ул мен кызын Ата-ана алрыс айгып ардактаран. Бакыт пен берекенщ кен елкеа, Екенсщ mipKiu Шыкрыс жер еркес'г, Карайсын Карауылдан Жидебайра Kepiain акын атак келенкесь Карайсык Карауылдан Жидебайра, Бергендей кунде сэлем улы Абайра, «Тубше журегщшн терен бойла», табес/.Абайлык азаматтар, сезд! абайла. 1950. Карауыл

АБАИ АРМАНЫ «Адасып, аландама жол таба алмай, Bepipex тузу жолиа шык камалмай, Не гылым жок, немесе енбек те жок, Ен болмаса к еттщ рой мал 6aFa алмай»,— Деген C93i акыннык кайнап 1ште, Келе жаттык ж у й т к т п шанкай тусте; Kocuiin арыстандай жатты Ш ынрыс, Сенген сон бойындары алып кушке. Келе жаттык кен корык Жидебайга, Карауыл калды артта элдекайда; Кернеген KOKipeKTi коп сыр жатыр, Келем1з айтарлыктай соны Абайра... Айдыннын аралындай 6ip денесте Тур кыстау, талай сырды салып еске; Еркшдеп араладык эр белмесш, Абайдын еркелер1 6i3 емес пе! Befiir тур K3fliMri ecKi, торт кулакты, Япырай, акын буран калай жатты?! И л катпас Tyci суык суп-сур мола Сезе ме, куанышты, махаббатты... Кария жас коциш , жуз! 6ip нарт, 9pi anuii, spi Kyfimi, ©3i жомарт, Копсы рды кошлдег! берд1 uieuiin, Абайдын немереЫ Исраил карт. 47

— ЖМттер, келшаздер Абайды !здеп; Маран да ишаратпен «калайсыз?» деп. Ризамын! Ойламаран екенандер Абайдьщ ecKi журты абайсыз деп. Сез!мде, ескертерЫз, болса катам; АкынFa мекен болмас зират пен там; Аралап туран елш кеткен ед|' CeniH де, менщ даты Абай атам. Атаннык ансаганы сендер едщ, Эркайсывды атака тек дер ед1м, Былым, екбек бар бакыт ездервде, Осы емес пе, карарым, ек керегщ. Жуттай кысып 6ip кезде катал заман, Оны жырлап бергенд1 атак саган; YHin ecrin 6yriHri бакыттынык Атак шыдап каб1рде жата алмаран. Деген C03i зердел! кариянык Bip скпкштД акыннык ер кыялын; Кетп'к тары аралап байтак елд1 Арасымен алуан уакыйранык. Колхоз бардык, ap6ip уй, op6ip мектеп Акын ата Абайын жур курметтеп; Кала келдж, шыкты алдан тары да Абай, Бекер ойлап журшшз «кур сурет» деп. Кабыррадан караса ойлы кезбен, Tipi адамдай емес пе бэрш сезген. Аскак жыры акыннык жур аралап, 0з1м|'здей KaAiMri ер мшезбен. «Республика тойына жаздым елек» Деп барсам мен уйымга — KiMKi керем?! Н а ш з терде отыр ол макразданып, Сейлесердей сеш'мен, мешменен. Акын ата, жетшсщ арманыка, Осыны аксап журегщ -талмады ма! Bi36eH 6ipre келш ан 6yriHrire, Б1збен 6ipre барарсын алдарыга.

ТОЙ БАСТАР Тешздей терец 6ip куй бар, Толкыса кещл тартылар, Кешлде жаткан 6ip сыр бар, Теб1ренсе журек айтылар. Сол жырды халкым, сол куйд1 Партияга арнаран; Арыл д а тепл айтар сез Арыттык бугш арнадан. Партиясы Лениншц, Акылы, ойы заманнын, Сенген! букьп ел1мшн Бакыты сенс1ц адамнык. Адамдык. пенен адалдык, Ант 6epin, туын устаран, Адаспас жолга расырды Kepceiin кунде нускаран. Дауылды кунде саспаран, Даурыкса дуние сыр бермей, Шуакты кунде таспаран Бастадын б!зд! Лениндей. Отыз жыл оты мазда FaH Отанда ескён халыкпыз, Етеп Едш — Ертюте, Еркш елм1з, алыппыз. Казактын байтак даласы, Орыстын ойлы орманы, Достыктын болды дуниес! Бауырлас елдщ конганы: Азия менен Европа «мо. 4»

Катысар алтын кешрдей, Казактык жатыр даласы Дуние достык квркшдей. Конактап кун! Оралра Асылып айы Алтайга, К ерш п жаткан гул дала, Бакытты, мундай жер кайда1 @MipAiK алтын сакасын Yfiipin алшы туардж. ЖаЬаннын uieinin жумбарын, Тш не дуние туандж. Yfiipin келш жаудырдык Кансыган шелге жанбырды; Буйырып келш барынттык Катыгез долы тардырды. Дед!к те дереу «!ске сэт», Жетектеп жылды, айды астык,. CyflciHe сокты эр сарат, Секундой yHiH тындастык- 03iMi3 туып-ескен жер Ракаттана кетердь Онген кайрат, аклан тер Береке болып етелдй BipiMi3 жерд!н устшде, BipiMi3 шахта астында, Б ш м мен бьпек куш 6ipre, Бермесш алдык тастын да. Шынырау шахта тубшен Булттан аса ерледж, Сакылдап турса cap аяз, Буркырап icTe терледж. Халкымнын кутты казаны Сакылдап кырда кайнаган — Караганды, Балхашым, Казына толы айналам. Алатау бойы нур сэулет, Каратау бойы мол ырыс, Улытау бойы ен дэулет Тем1ртау бойы сом курыш. Даланын дастарканына Толтыра TOKTix жем!сп; Жайды кунге жиЬазын

Ж ер асты да, жер ycri. TyaFbi алтын мал каптап, Даламыз жатыр дуб1рлеп, Тескейде тел! ойнактап, Тесекте бала уьлдеп; Коцырау унд1 кулыншак, Желюлдеп желмен айдары, Ойнаран кырда асыр сап, Жарысып тай мен тайлагы. Ж амырап кунде жас eMip, Манырап койда маркасы. Сауыры кутты болды жер Казактьщ Сары Аркасы. Ушырдык к азак аулынан Канаты талмас кыран кус; Буркгг кып 61зд1 баулытан Партияра мын алгыс! 1947— 1950