หนังสือรางวัลยกย่องจุฬา 2564

และ MMP-13 ชี้ให้เห็นว่า IL-34 ควบคุมผ่าน TNF-α stimulated NF-κB signaling pathway และ สามารถน�ำ IL-34 มาประยุกต์ใช้เป็นตัวบ่งช้ีเยื่อบุข้ออักเสบและช่วยพยากรณ์ติดตามการด�ำเนินโรคข้อเส่ือม (รปู ที่ ๒) การวิจยั นีย้ ังได้ศึกษาสารโปรตนี อน่ื ๆ เชน่ clusterin, adiponectin, glypican-3 และ heat shock protein-70 เป็นต้น ซึ่งสารเหล่าน้ีอาจน�ำมาประยุกต์ใช้ในการบ่งช้ีถึงระดับความรุนแรงของโรคข้อเส่ือมด้วย เชน่ กัน รปู ที่ ๒ การยอ้ มตดิ สขี องเซลล์และเยื่อบขุ อ้ อกั เสบในโรคข้อเสือ่ ม ๒) ศึกษาความยาวเทโลเมียร์ในเลือดของผู้ป่วยโรคข้อเสื่อม พร้อมทั้งประเมินสมรรถภาพทางร่างกาย รว่ มดว้ ย ซง่ึ โรคทเี่ กดิ จากการเสอ่ื มสภาพและอายมุ ผี ลตอ่ ความยาวเทโลเมยี ร์ พบวา่ ผปู้ ว่ ยโรคขอ้ เสอื่ มมเี ทโลเมยี ร์ ในเลือดส้ันกว่าเมื่อเปรียบเทียบกับกับกลุ่มคนปกติ และยังพบว่าความยาวเทโลเมียร์ในเลือดแปรผันตาม สมรรถภาพทางกายของผู้ป่วยโรคข้อเส่ือม ซ่ึงอาจน�ำมาคาดการณ์สุขภาพโดยเฉพาะสมรรถภาพทางกายของ ผู้ป่วยโรคข้อเสื่อมได้ รวมทั้งยังพบว่าความยาวเทโลเมียร์ในเลือดยังมีส่วนสัมพันธ์กับระดับไซโตไคน์ในเลือด ผู้ป่วยด้วย นอกจากนี้ยังได้ศึกษา LINE-1 methylation และภาวะเครียดออกซิเดชันในผู้ป่วยโรคข้อเสื่อม พบว่าผู้ป่วยโรคข้อเส่ือมมีระดับ LINE-1 methylation ต�่ำกว่ากลุ่มคนปกติ และภาวะเครียดออกซิเดชันใน น้�ำไขข้อสูงกว่าในเลือด โดยระดบั LINE-1 methylation ในเลอื ดจะยงิ่ ลดต่ำ� ลงในผปู้ ว่ ยท่มี รี ะดับความรุนแรง ของโรคมากขึ้น ซึง่ อาจน�ำมาประเมินความเสีย่ งของการด�ำเนนิ โรคขอ้ เส่อื มได้ ๓) ศึกษาผลของการเสริมวติ ามินดแี ละวติ ามินอีในผู้ป่วยโรคขอ้ เส่อื ม ภาวะพร่องวิตามนิ ดแี ละวิตามนิ อี พบได้บ่อยในผู้สูงอายุโดยเฉพาะผู้ป่วยโรคข้อเสื่อม วิตามินดีมีส่วนช่วยเพ่ิมสมรรถภาพของกระดูก กล้ามเน้ือ และช่วยเสริมภูมิคุ้มกันอีกด้วย วิตามินอีจัดเป็นสารต้านอนุมูลอิสระมีส่วนสำ� คัญต่อร่างกาย พบว่าผู้ป่วยโรค ข้อเส่ือมทีเ่ สรมิ ด้วยวิตามนิ ดี (ergocalciferol, D2) ขนาด ๔๐,๐๐๐ IU/สัปดาห์ เปน็ เวลา ๖ เดอื น สง่ ผลให้ 500 ยกย่องเชดิ ชเู กยี รตบิ คุ ลากรแหง่ จฬุ าลงกรณ์มหาวทิ ยาลัย ประจ�ำปี พ.ศ. ๒๕๖๔

ระดบั วติ ามนิ ดใี นเลอื ดสงู ขน้ึ เทยี บเทา่ ระดบั ปกติ และมกี ำ� ลงั กลา้ มเนอ้ื และสมรรถภาพทางกายในการลกุ ขนึ้ ยนื เดนิ ไดด้ กี วา่ อยา่ งมนี ยั สำ� คญั เมอ่ื เปรยี บเทยี บกบั กลมุ่ ทไ่ี ดร้ บั ยาหลอก (placebo) นอกจากนผ้ี ปู้ ว่ ยโรคขอ้ เสอื่ ม ที่ไดร้ ับวติ ามินอี ๔๐๐ IU/วนั มรี ะดบั ภาวะเครียดออกซิเดชันตำ�่ กวา่ และมรี ะดบั สารตา้ นอนุมูลอสิ ระในเลอื ด สงู กวา่ กลมุ่ ทไ่ี ดร้ บั ยาหลอกอยา่ งมนี ยั สำ� คญั นอกจากนยี้ งั ชว่ ยทำ� ใหล้ ดระดบั ความเจบ็ ปวดขณะทำ� กจิ วตั รประจำ� วนั จากการประเมนิ ความเจบ็ ปวดและการทำ� งานของขอ้ ดว้ ย Western Ontario McMaster Universities OA Index (WOMAC) pain scale และแบบประเมินคุณภาพชีวิต จากการศึกษาน้ีจึงมีส่วนส�ำคัญยิ่งในการเพ่ิม คุณภาพชีวิตและการท�ำกิจกรรมของผู้ป่วยโรคข้อเสื่อม และสามารถน�ำไปแนะน�ำและอ้างอิงใช้เป็นแนวทาง ในเวชปฏบิ ตั ิ (guideline) ได้ สิง่ ทีด่ ีเด่นของงานวจิ ัย การศึกษาน้ีได้ค้นพบสารชีวเคมี โปรตีน และไซโตไคน์ท่ีมีบทบาทส�ำคัญในกลไกพยาธิก�ำเนิดและพยาธิ สรีรวิทยาของโรคข้อเสื่อม รวมท้ังความสัมพันธ์ระหว่างระดับไซโตไคน์และสารโปรตีนต่าง ๆ กับระดับความ รุนแรงของโรค โดยองค์ความรู้จากการศึกษาวิจัยน้ีจะเป็นประโยชน์ในการน�ำไปประยุกต์ใช้เป็นตัวบ่งช้ีทาง ชวี ภาพ (biomarkers) ทส่ี ะทอ้ นถึงระดบั ความรนุ แรงของโรคและพัฒนาวธิ ีการตรวจติดตามการรกั ษา ทำ� นาย พยากรณ์การด�ำเนนิ ของโรค ปอ้ งกนั และการลดความเสย่ี งของการเกิดโรคข้อเสื่อมทร่ี ุนแรง อีกทง้ั เพม่ิ คณุ ภาพ ชีวิตของผู้ป่วยโรคข้อเสื่อมโดยผ่านกลไกควบคุมวิถีสัญญาณที่ส�ำคัญและจ�ำเพาะต่อการด�ำเนินโรคข้อเสื่อม ได้อย่างมปี ระสทิ ธิภาพ ผลจากงานนี้ได้ผลิตบัณฑิตปริญญาโทและ ปริญญาเอก รวมทั้งนักวิจัยหลังปริญญาเอก ตลอดจน เปน็ ทปี่ รกึ ษาใหก้ บั อาจารยใ์ หมท่ ม่ี ศี กั ยภาพสงู (รปู ที่ ๓) โดยสามารถตีพิมพ์เผยแพร่ผลงานในวารสารวิชาการ ระดับนานาชาตมิ ากกวา่ ๑๐ เรือ่ ง รูปท่ี ๓ บคุ ลากร อาจารย์ และนสิ ติ ในหนว่ ย ปฏบิ ัตกิ ารวจิ ัย Osteoarthritis and Musculoskeleton Research Unit สถานทตี่ ดิ ต่อ ภาควชิ าชีวเคมี คณะแพทยศาสตร์ โทรศพั ท์ ๐-๒๒๕๖-๔๔๘๒ โทรสาร ๐-๒๒๕๖-๔๔๘๒ E-mail: [email protected] ยกยอ่ งเชดิ ชเู กยี รติบุคลากรแหง่ จุฬาลงกรณม์ หาวทิ ยาลัย ประจ�ำปี พ.ศ. ๒๕๖๔ 501

รางวลั ผลงานวจิ ยั ดีเด่นของบุคลากร สาขาวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ผลงานวจิ ยั เร่ือง เทคโนโลยฐี านโอมกิ ส์เพอ่ื การคน้ พบยนี และสารออกฤทธท์ิ างชีวภาพในพชื Omics-based technology for gene and bioactive compound discovery in plants โดย รองศาสตราจารย์ ดร.ศภุ อรรจ ศิรกิ ันทรมาศ ภาควชิ าชีวเคมี คณะวทิ ยาศาสตร์ แหลง่ ทุนทไี่ ดร้ ับ • กองทนุ รชั ดาภิเษกสมโภช จุฬาลงกรณ์มหาวทิ ยาลัย • สำ� นักงานกองทนุ สนับสนุนการวิจยั • สำ� นกั งานพัฒนาการวจิ ัยการเกษตร 502 ยกยอ่ งเชิดชูเกียรติบคุ ลากรแหง่ จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลัย ประจ�ำปี พ.ศ. ๒๕๖๔

ผลงานวิจยั โดยสรปุ เทคโนโลยีโอมกิ ส์ เชน่ ทรานสครปิ โทมิกส์ และเมแทโบโลมกิ ส์ เปน็ ตน้ ตลอดจนชีวสารสนเทศศาสตร์ (bioinformatics) มีบทบาทมากข้ึนในงานวิจัยปัจจุบันที่ต้องอาศัยความรู้ความเข้าใจทางชีววิทยาเชิงระบบ (systems biology) กลุ่มวิจัยของข้าพเจ้า ถือเป็นกลุ่มวิจัยแรก ๆ ในประเทศไทยที่ได้ใช้เทคนิคเหล่านี้ใน การศึกษาพืช เพ่ือค้นพบยีนและสารออกฤทธิ์ทางชีวภาพ ซึ่งเป็นองค์ความรู้ที่ส�ำคัญในการประยุกต์ใช้ด้วย เทคโนโลยชี วี ภาพ โดยเราไดใ้ ชข้ ้อมลู ทรานสคริปโทมและชวี สารสนเทศศาสตรใ์ นการคัดเลอื กยนี ที่นา่ สนใจใน ขา้ วต่อการตา้ นโรคพืช (Weerawanich et al., ๒๐๑๘; Boonpa et al., ๒๐๑๘; Boonpa et al., ๒๐๑๙) ตอ่ จากนั้นไดศ้ กึ ษาเมแทโบโลมในเน้อื ผลทุเรียน (Pinsorn et al., ๒๐๑๘) ซึ่งพบว่ามีสารออกฤทธิท์ างชวี ภาพ มูลค่าสงู ท่ยี งั ไมม่ ีการรายงานมากอ่ นในทุเรยี น และเป็นจุดเริม่ ต้นของการวเิ คราะหท์ รานสครปิ โทมเพือ่ คน้ พบ ยีนตา่ ง ๆ ทีเ่ กย่ี วขอ้ งกบั การสกุ ของทเุ รยี นพันธุ์ต่าง ๆ และความเขา้ ใจในเมแทบอลิซมึ ของซลั เฟอร์และอื่น ๆ ในช่วงการสุก (Khaksar et al., ๒๐๑๙; Khaksar and Sirikantaramas, ๒๐๒๐; Panpetch and Sirikantaramas, ๒๐๒๑; Sangpong et al, ๒๐๒๑) นอกจากน้ี การใช้เทคนิคท่ีใกล้เคียงน้ี เราได้ศึกษา การเปล่ียนแปลงของเมแทบอไลต์ในต้นอ่อนหัวผักกาด (Rakpenthai et al., ๒๐๑๙) และยีนชีวสังเคราะห์ และสารออกฤทธ์ิทางชีวภาพกลุ่มคลอโรจีนิกในต้นอ่อนทานตะวัน (Cheevarungnapakul et al., ๒๐๑๙) ตลอดจนสารส�ำคัญในกลุ่มไอโซฟลาโวนและโครมีนและยีนท่ีเกี่ยวข้องในพืชสมุนไพร กวาวเครือขาว (Suntichaikamolkul et al, ๒๐๑๙) งานวิจยั ท่ีกล่าวมาท้งั หมดไดถ้ ูกตีพิมพใ์ นวารสารระดับ Tier1 จ�ำนวน ๘ ฉบับ และ Q1 จำ� นวน ๓ ฉบับ จากขอ้ มูลการวิจัยเหลา่ นี้ ท�ำให้กลมุ่ วิจัยของขา้ พเจา้ ได้รบั ทนุ เพื่อพัฒนา ผลิตภัณฑ์จากต้นอ่อนทานตะวันและทุเรียน ตามล�ำดับ ซึ่งแสดงให้เห็นถึงการต่อยอดองค์ความรู้พื้นฐานสู่ การวจิ ัยประยุกตไ์ ด้ ยกย่องเชิดชเู กียรตบิ คุ ลากรแห่งจุฬาลงกรณม์ หาวทิ ยาลัย ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๖๔ 503

ส่ิงท่ดี เี ดน่ ของงานวิจัย ข้อดีเด่นของงานวจิ ยั สามารถจ�ำแนกได้ ดังนี้ ๑. เทคโนโลยีโอมิกส์และชีวสารสนเทศศาสตร์ท่ีกลุ่มวิจัยได้ใช้ แสดงให้เห็นถึงศักยภาพในการประยุกต์ ใช้ทางด้านการเกษตร เพ่ือการค้นพบยีนและสารออกฤทธ์ิทางชีวภาพ ผลงานวิจัยเหล่านี้ท�ำให้เกิดการสร้าง นกั วิจยั ของประเทศไทย ดา้ นเทคโนโลยโี อมกิ สใ์ นพืช ซง่ึ ถือวา่ ยังเปน็ เทคโนโลยีใหม่ในประเทศไทย โดยผลงาน ท้ังหมดเกิดจากนิสิตระดับปริญญาตรีจนถึงนักวิจัยระดับหลังปริญญาเอกที่ได้ร่วมค้นพบ และเป็นผู้แต่งหลัก ของงานวิจัยทุกช้ิน ตลอดจนการสร้างความร่วมมือกับนักวิจัยที่มีชื่อเสียงระดับนานาชาติ จากประเทศญ่ีปุ่น เยอรมนี เดนมารก์ และฝรงั่ เศส เพอ่ื สรา้ งความเขม้ แขง็ การวจิ ยั ดา้ นพชื ในประเทศไทยทเ่ี ปน็ ประเทศเกษตรกรรม แตก่ ลับมีผลงานวิจัยดา้ นนค้ี อ่ นขา้ งนอ้ ย 504 ยกยอ่ งเชดิ ชเู กียรตบิ ุคลากรแห่งจุฬาลงกรณม์ หาวิทยาลยั ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๖๔

๒. กลมุ่ วจิ ยั ของขา้ พเจา้ มคี วามเขม้ แขง็ ดา้ นการวจิ ยั ทเุ รยี น ซงึ่ เปน็ ผลไมเ้ ศรษฐกจิ ทส่ี ำ� คญั ของประเทศไทย แต่การวิจัยระดับโมเลกุลยังมีไม่มากนัก เราได้ค้นพบสารส�ำคัญที่เก่ียวข้องกับกล่ินรสของผลทุเรียน และ สารออกฤทธ์ิทางชีวภาพที่ยังไม่มีการรายงานมาก่อน ถือเป็นจุดเร่ิมต้นที่ส�ำคัญในการพัฒนาพันธุ์ทุเรียนโดย ใช้เทคโนโลยีชีวภาพ และการแปรรูปผลผลิตต่าง ๆ ได้ ซ่ึงกลุ่มวิจัยก�ำลังต่อยอดงานวิจัยด้านน้ีในปัจจุบัน โดยงานวจิ ยั ทง้ั หมดไดร้ บั การตพี มิ พใ์ นวารสารระดบั นานาชาติ T1/Q1 ทง้ั สนิ้ ในดา้ น plant science/agronomy และมีบทสัมภาษณ์และบทความส�ำหรับการเผยแพร่องค์ความรู้สู่บุคคลท่ัวไปในวารสารพืชสวนระดับประเทศ อีกดว้ ย สถานทตี่ ดิ ต่อ ภาควิชาชีวเคมี คณะวิทยาศาสตร์ โทรศัพท์ ๐-๒๒๑๘-๕๔๒๕ โทรสาร ๐-๒๒๑๘-๕๔๑๘ E-mail: [email protected] ยกย่องเชดิ ชูเกียรติบุคลากรแหง่ จุฬาลงกรณม์ หาวทิ ยาลัย ประจ�ำปี พ.ศ. ๒๕๖๔ 505

รางวลั ผลงานวิจยั ดีเดน่ ของบคุ ลากร สาขาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ผลงานวจิ ยั เร่อื ง ไบโอเซนเซอร์เคมไี ฟฟ้าบนฐานกระดาษสำ� หรับวินจิ ฉัยโรคโควดิ -๑๙ : การตรวจหาแอนตบิ อดแี ละแอนติเจนของเชอื้ ไวรสั โคโรนา Paper-based electrochemical biosensor for diagnosing COVID-19: Detection of SARS-CoV-2 antibodies and antigen โดย ดร.สดุ เขต ไชโย และคณะ สถาบันวจิ ัยเทคโนโลยชี วี ภาพและวศิ วกรรมพันธศุ าสตร์ แหล่งทุนที่ได้รับ จุฬาลงกรณม์ หาวิทยาลัย 506 ยกย่องเชิดชเู กียรติบุคลากรแห่งจุฬาลงกรณม์ หาวิทยาลัย ประจ�ำปี พ.ศ. ๒๕๖๔

ผลงานวิจัยโดยสรุป สถานการณ์โรคโควิด-๑๙ ในปัจจุบันได้สร้างผลกระทบกระทบมากมายต่อมนุษย์และคร่าชีวิตผู้คนไป มากถงึ ๖ ล้านราย รวมถึงผตู้ ิดเชอื้ ทส่ี งู ถึง ๕๑๑ ลา้ นราย ดงั นั้นเครอื่ งมือทีจ่ ะสามารถใช้ในการคดั กรองผู้ป่วย ได้อย่างทันถ่วงที จะสามารถลดผลกระทบหรือลดจ�ำนวนผู้ป่วยได้อย่างมีนัยส�ำคัญ ในปัจจุบันการตรวจวัด ระดับภมู คิ มุ้ กนั ต่อโรคโควดิ -๑๙ เปน็ อกี หนงึ่ ทางเลือกทีร่ วดเร็ว ณ สถานการณ์ท่กี ารตรวจวัดดว้ ยวธิ ี RT-PCR ยังคงถูกจ�ำกัดและมีความคลาดแคลน (พ.ศ. ๒๕๖๒-๒๕๖๓) โดยใน พ.ศ.๒๕๖๓ ผู้วิจัยและคณะได้น�ำเสนอ ชุดตรวจวัดภูมิคุ้มกันต่อโรคโควิด-๑๙ ด้วยวิธีทางอิมมูโนแอสเสย์ร่วมกับวิธีทางเคมีไฟฟ้า โดยอาศัยอุปกรณ์ ตรวจวัดฐานกระดาษเป็นคร้ังแรกของโลก เมื่อเปรียบเทียบกับชุดตรวจวัดแบบแถบสีจะพบว่าอุปกรณ์ท่ี พัฒนาขน้ึ ไมจ่ �ำเป็นตอ้ งอาศยั แอนตบิ อดีในการตรวจจับ และไมต่ ้องใช้สารติดฉลากเพอ่ื ใหส้ ญั ญาณ จงึ สามารถ ลดต้นทุนการผลิตได้อย่างมาก นอกจากน้ีความไวในการตรวจวิเคราะห์จากอุปกรณ์ท่ีพัฒนาขึ้นยังมีค่าสูงกว่า ชดุ ตรวจวดั แบบแถบสโี ดยทั่วไป และใหผ้ ลการตรวจวิเคราะหท์ ส่ี อดคลอ้ งกับวธิ ีมาตรฐาน RT-PCR ยกย่องเชิดชเู กยี รตบิ คุ ลากรแห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๖๔ 507

สิ่งทีด่ ีเด่นของงานวิจยั ในแงค่ ณุ ประโยชนท์ างวชิ าการ งานวจิ ยั นจี้ ดั เปน็ งานวจิ ยั แรกของโลกทไ่ี ดม้ กี ารนำ� เอาเทคนคิ การตรวจวดั ทางเคมไี ฟฟา้ ทม่ี คี วามไวสงู มาประยกุ ตใ์ ชร้ ว่ มกบั วธิ ที างอมิ มโู นแอสเสย์ (immunoassay) สำ� หรบั การคดั กรอง ภูมิคุ้มกันต่อโรคโควิด ในขณะท่ีเคร่ืองมือส�ำหรับการตรวจวัดในช่วงแรกของการค้นพบเช้ือชนิดใหม่นี้ยังคงมี จ�ำกัด เมื่อพิจารณาผลงานวิจัยที่พัฒนาขึ้นเทียบกับวิธีมาตรฐานในการตรวจคัดกรองภูมิคุ้มกันต่อโรคโควิด ในแบบแถบสีอย่างง่าย (lateral flow strip test) จะพบว่าผลงานการวิจัยท่ีน�ำเสนอในครั้งนี้ไม่จ�ำเป็นต้อง มแี อนตบิ อด้เี พ่อื การรายงานผล (signaling antibody) แตกตา่ งจากชดุ ทดสอบแบบแถบสีท่ตี ้องมีแอนตบิ อดี้ มากกวา่ สองชนดิ ในการรายงานผล จงึ เปน็ การลดตน้ ทนุ การผลติ ชดุ ทดสอบไดม้ ากโดยทยี่ งั คงไวซ้ งึ่ ประสทิ ธภิ าพ การตรวจวัด นอกจากน้ีผลการทดสอบในตัวอย่างจริงจากผู้ป่วยจากโรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ สภากาชาดไทย ด้วยอุปกรณ์ที่พัฒนาขึ้นน้ียังมีประสิทธิภาพท่ีดีและให้ผลการวิเคราะห์เทียบเท่าวิธีมาตรฐาน นอกจากน้ี ต้นแบบงานวิจัยที่พัฒนาขึ้นยังสามารถน�ำไปประยุกต์ใช้ต่อการตรวจคัดกรองอ่ืน ๆ ได้ เช่นการตรวจคัดเช้ือ แอนตเิ จนของไวรัสโควดิ (ดังแสดงในรายละเอียดการวิจัย) เปน็ ตน้ 508 ยกยอ่ งเชิดชเู กียรตบิ ุคลากรแห่งจุฬาลงกรณม์ หาวิทยาลยั ประจ�ำปี พ.ศ. ๒๕๖๔

นอกจากนี้งานวจิ ัยน้ียงั ได้รบั การตีพิมพใ์ นวารสารระดับนานาชาติ Biosensors & Bioelectronics ซงึ่ เป็นวารสารระดบั Tier 1 ทถ่ี กู จดั อันดบั ใหเ้ ป็นอนั ดบั ๑ ในหมวดหมู่ Chemistry/Electrochemistry โดยมี Impact factor สูงถึง ๑๐.๒๕๗ นอกจากนี้ ผลงานการตีพิมพ์จากผลงานการวิจัยน้ียังถูกจัดอันดับให้เป็น Most downloaded articles และ Most popular articles ภายในสามปีย้อนหลังทนั ทีท่ไี ดร้ บั การตีพมิ พ์ (สืบค้นจาก ณ วันที่ ๒๘ เมษายน ๒๕๖๕) ซ่งึ แสดงถึงผลการตอบรับในแวดวงวิชาการได้เปน็ อยา่ งดี คณะผวู้ จิ ัย เช่ือเป็นอย่างย่ิงว่าผลงานการวิจัยดังกล่าวจะสามารถสร้างองค์ความรู้ส�ำคัญและเป็นต้นแบบต่อการพัฒนา เครื่องมือวเิ คราะห์โรคที่สนใจและนำ� ไปประยกุ ตใ์ ช้ในทางการแพทย์ได้ สถานทตี่ ดิ ต่อ สถาบันวจิ ัยเทคโนโลยชี ีวภาพและวศิ วกรรมพันธศุ าสตร์ โทรศัพท์ ๐-๒๒๑๘-๘๐๕๒ E-mail: [email protected] ยกย่องเชิดชเู กียรติบุคลากรแห่งจฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลัย ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๖๔ 509

รางวัลผลงานวิจัยดีเดน่ ของบคุ ลากร สาขาสังคมศาสตร์ ผลงานวิจัยเร่ือง ป่าชมุ ชน : การแบง่ ปันสิทธิในป่าจากรัฐสูช่ ุมชนกบั การรกั ษาส่งิ แวดล้อม State-Community Property-Rights Sharing in Forests and Its Contributions to Environmental Outcomes: Evidence from Thailand’s Community Forestry โดย รองศาสตราจารย์ ดร.ธันยพร จันทร์กระจา่ ง คณะเศรษฐศาสตร์ แหลง่ ทนุ ทไี่ ดร้ ับ • ทนุ นักวิจัยรนุ่ ใหม่ สนับสนนุ โดย สกว. (รหัสทนุ TRG5880239) • ทนุ พัฒนาอาจารยใ์ หมป่ ีท่ี ๒ จฬุ าลงกรณ์มหาวทิ ยาลัย 510 ยกยอ่ งเชิดชเู กยี รติบุคลากรแหง่ จฬุ าลงกรณ์มหาวทิ ยาลัย ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๖๔

ผลงานวิจยั โดยสรปุ ถึงแม้ทฤษฎที ฤษฎีเกม และหลกั ฐานเชงิ คุณภาพจากชมุ ชนในปา่ ต่างๆ จากหลากหลายประเทศแสดงให้ เหน็ วา่ ในหลายครั้ง การใหช้ มุ ชนทอี่ าศัยอยใู่ นป่าได้มสี ทิ ธิในการเป็นเจา้ ของในป่าทีอ่ าศยั และมีสทิ ธใิ นการใช้ ทรพั ยากรจากปา่ โดยมกี ารกำ� หนดขอบเขตพนื้ ทท่ี แ่ี นช่ ดั และกตกิ ารว่ มกนั ทชี่ ดั เจน กอ่ ใหเ้ กดิ ผลดตี อ่ สง่ิ แวดลอ้ ม ในป่ามากกว่าการให้รัฐเข้าไปจัดการดูแล ท้ังน้ีเป็นเพราะหากชุมชนเป็นเจ้าของทรัพยากร พวกเขาก็จะมี แรงจงู ใจในการใชป้ า่ ไมอ้ ยา่ งยง่ั ยนื เพอื่ ประโยชนใ์ นระยะยาว มากกวา่ รบี ฉกฉวยประโยชนใ์ นระยะสนั้ แลว้ ทงิ้ ไป อีกทั้งคนในชุมชนที่อยู่ในพื้นที่สามารถตรวจสอบดูแลป่าไม้ได้ทั่วถึงกว่า ท�ำให้การป้องกันการบุกรุกจากคน ต่างถิ่นท�ำได้อย่างมีประสิทธิภาพ และยังสามารถมีกฎเพ่ือลงโทษคนในชุมชนท่ีละเมิดและท�ำลายทรัพยากร ไดอ้ กี ดว้ ย หลกั ฐานขอ้ มลู ทนี่ ำ� มาใชส้ ว่ นใหญเ่ ปน็ ขอ้ มลู จากชมุ ชนเลก็ ๆ ยอ่ ยๆ ไมม่ ากเพยี งพอทจี่ ะทำ� การทดสอบ ทางสถิติหรือเศรษฐมิติที่จริงจังได้ งานวิจัยนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพ่ือวิเคราะห์ผลกระทบของการมีป่าชุมชนต่อ สิ่งแวดล้อมเชิงปริมาณโดยใช้ฐานข้อมูลขนาดใหญ่ เพ่ือช่วยในการพิสูจน์ทฤษฎีและศึกษากลไกที่เก่ียวข้อง ซึ่งสามารถน�ำไปสู่การออกแบบรูปแบบความเป็นเจ้าของและสิทธิในทรัพยากรธรรมชาติเพื่อการรักษา สง่ิ แวดล้อมตอ่ ไป แม้ว่าในประเทศไทยไม่มีป่าชุมชนเต็มรูปแบบท่ีมีกฎหมายรับรองให้สิทธิความเป็นเจ้าของป่าแก่ชุมชน อยา่ งเตม็ ท่ี ใน ค.ศ. ๑๙๙๙ ได้มีการออกพระราชบัญญตั ิใหช้ มุ ชนในเขตป่าสงวนมาจดทะเบยี นกบั กรมปา่ ไมไ้ ด้ เพื่อรับสิทธิตามกฎหมายในการ (๑) ใช้ทรัพยากรในป่า (use rights) (๒) จัดการบริหารทรัพยากรป่าไม้ใน เขตชุมชน เชน่ ปลกู ตน้ ไม้เพม่ิ ลาดตระเวน หรือแมก้ ระท่งั สร้างแนวกันไฟปา่ (management rights) และ (๓) กดี กนั และปอ้ งปรามผู้อ่นื ในการใช้พื้นทห่ี รอื ทรพั ยากรป่าไมใ้ นเขตของชุมชน (exclusion rights) รว่ มกับ ภาครัฐ นับต้ังแต่นั้นมาจนถึงปัจจุบัน ได้มีชุมชนมาจดทะเบียนแล้วเป็นจ�ำนวนท้ังส้ิน ๑๑,๑๑๔ หมู่บ้าน ครอบคลมุ เนอ้ื ทป่ี า่ ไมถ้ งึ ประมาณ ๖ ลา้ นไรเ่ ศษ ซงึ่ ชมุ ชนเหลา่ นยี้ งั ไดร้ บั งบประมาณสนบั สนนุ จากกรมปา่ ไมใ้ น การทำ� กิจกรรมดแู ลรกั ษาและฟื้นฟปู ่าไมด้ ้วย งานวิจัยได้ใช้ข้อมูลทางภูมิสารสนเทศเพื่อสร้างหน่วยข้อมูลครอบคลุมป่าสงวนแห่งชาติ ๑,๑๙๗ แห่ง ในประเทศ จาก ค.ศ. ๒๐๐๐-๒๐๑๗ เพื่อทดสอบว่าในป่าที่มีสัดส่วนของการจดทะเบียนหมู่บ้านขึ้นเป็น ป่าชุมชนมากกว่า มีผลดีท่ีเกิดกับสิ่งแวดล้อมมากกว่าหรือไม่ จากการวิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้ instrumental variables strategy พบว่า (๑) จากภาพถ่ายทางอากาศ ป่าสงวนท่ีมีสัดส่วนป่าชุมชนมากกว่า มีพื้นท่ีป่า ท่ีสมบูรณ์มากกว่าอย่างมีนัยยะส�ำคัญทางสถิติ (๒) จากข้อมูลทางดาวเทียม ป่าสงวนท่ีมีสัดส่วนป่าชุมชน มากกว่า มีการเกิดไฟป่าน้อยกว่าอย่างมีนัยยะส�ำคัญทางสถิติ นอกจากนั้น เขตเกษตรกรรมที่อยู่ใกล้เคียงกับ ปา่ สงวนทีม่ ปี ่าชุมชนหนาแนน่ กวา่ ยังมีการลดลงของการใช้การเผาไฟในการเกษตรอีกด้วย ยกย่องเชิดชเู กียรติบคุ ลากรแห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ประจ�ำปี พ.ศ. ๒๕๖๔ 511

แตท่ นี่ า่ สนใจกค็ อื กลบั พบวา่ ในเขตอทุ ยานทท่ี บั ซอ้ นกบั ปา่ สงวนทมี่ ปี า่ ชมุ ชนในสดั สว่ นทม่ี ากกวา่ มกี าร เกิดไฟป่ามากกว่าอย่างมีนัยยะส�ำคัญทางสถิติ ซ่ึงอาจเป็นไปได้ว่า เน่ืองจากการขึ้นทะเบียนเป็นป่าชุมชน เพอื่ ใหไ้ ดร้ บั สทิ ธทิ างกฎหมายดงั อธบิ ายขนั้ ตน้ นน้ั ครอบคลมุ เพยี งชมุ ชนในเขตปา่ สงวน แตไ่ มค่ รอบคลมุ ชมุ ชน ในเขตอุทยาน เน่ืองจากเขตอุทยานเป็นแหล่งอนุรักษ์ เม่ือชุมชนในเขตอุทยานไม่มีสิทธิในระยะยาวในป่าไม้ กอ็ าจจะไม่มีแรงจูงใจในการใช้ปา่ อยา่ งยง่ั ยนื หรอื การทีอ่ ทุ ยานน้ันๆ ทบั ซ้อนกบั ป่าสงวนท่ีมปี ่าชุมชนหนาแนน่ ทำ� ใหเ้ จา้ หนา้ ทวี่ างใจในการตรวจตรา แตเ่ นอ่ื งจากชมุ ชนในปา่ สงวนไมอ่ าจเขา้ ไปจดั การทรพั ยากรในอทุ ยานได้ จึงเกิดพื้นท่ีท่ีเป็นช่องว่างขึ้น และอาจมีบุคคลภายนอกบุกรุกเข้าไปเผาป่าเอาทรัพยากรในอุทยาน กล่าวโดย สรุปคือ มีการเคลื่อนย้ายของการท�ำลายทรัพยากรจากป่าสงวนท่ีชุมชนได้รับสิทธิ ไปยังเขตอุทยานใกล้เคียง ท่เี ป็นเขตทรัพยากรเปดิ (open resource) งานวิจัยช้ีให้เห็นว่าป่าชุมชนในลักษณะท่ีรัฐและชุมชนมีการแบ่งปันสิทธิในการใช้ การบริหารจัดการ และการปกป้องป่าไม้ร่วมกัน ท�ำให้เกิดผลโดยรวมท่ีดีต่อส่ิงแวดล้อมในป่าสงวนอย่างมีนัยยะส�ำคัญทางสถิติ ซึ่งผลน้ี ต่างจากการศึกษาในป่าชุมชนบางท่ีในเขตแอฟริกา ซ่ึงถึงแม้ว่าชุมชนจะเป็นเจ้าของป่าโดยท่ีไม่ต้อง แบ่งปันร่วมกันกับรัฐ กลับท�ำให้เกิดผลเสียต่อสิ่งแวดล้อม จึงอาจสรุปได้ว่าการท่ียังมีภาครัฐให้การสนับสนุน ในแง่ของเงินทุนในการบริหารดูแลป่า และให้ความช่วยเหลือด้านความเชี่ยวชาญจากเจ้าหน้าที่ อาจเป็นส่วน ชว่ ยในการท�ำใหป้ ่าชมุ ชนในเขตปา่ สงวนในประเทศไทยประสบความสำ� เรจ็ ในการรกั ษาสง่ิ แวดลอ้ ม นอกจากน้ันจากงานวิจัยยังพบว่า ป่าชุมชนสามารถส่งผลกระทบต่อส่ิงแวดล้อมในเขตพื้นที่ใกล้เคียง นอกเขตป่าสงวน เช่น พ้ืนที่เกษตรและอุทยาน ฉะน้ันในการออกแบบสิทธิในพ้ืนที่ป่า นอกจากการค�ำนึงถึง จุดประสงค์ในการรกั ษาส่งิ แวดลอ้ มในพื้นที่นน้ั ๆ แลว้ จะตอ้ งค�ำนงึ ถึงผลกระทบลูกโซ่ไม่วา่ จะเป็นในด้านบวก หรอื ลบ ท่ีน�ำไปสูพ่ ืน้ ท่ขี า้ งเคยี งอกี ดว้ ย 512 ยกย่องเชดิ ชเู กียรติบคุ ลากรแหง่ จุฬาลงกรณ์มหาวทิ ยาลยั ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๖๔

สิ่งที่ดเี ด่นของงานวจิ ยั ขอ้ ดีเด่นของงานวิจัย สามารถจำ� แนกได้ ดังน้ี ๑. งานวิจัยช้ินนี้ ตีพิมพ์ในวารสาร Journal of Development Economics ซง่ึ เปน็ วารสารในกลมุ่ Tier 1, Q1 ส�ำหรับท้ังสาขาวิชา (i) Economics and Econometrics และ (ii) Development subject categories จากฐานขอ้ มูล Scimago Journal Rank โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ในสาขาวิชา Development วารสารน้ีได้รับการจัดอันดับให้เป็นวารสาร อนั ดบั หนงึ่ ของสาขา สว่ นในสาขาเศรษฐศาสตร์ กเ็ ปน็ ท่ยี อมรบั กันโดยท่ัวไป Journal of Development Economics เป็น วารสาร top field สำ� หรบั สาขาวชิ า Economic History ๒. ผลงานวิจัยได้รับรางวัลระดับชาติ (i) ๒๐๑๙ TRF-OHEC-SCOPUS Research Award in Humanities and Social Sciences (Young Researcher) จาก สำ� นักงาน กองทนุ สนับสนุนการวจิ ยั (สกว.) และส�ำนักพิมพ์ Elsevier (ii) ผลงานวิจัยดีเด่นระดับชาติ ด้านสังคมศาสตร์ ประจ�ำปี ๒๕๖๔ \"ระดับดี\" จากสมาคมสังคมศาสตร์แห่ง ประเทศไทย ๓. ประโยชนใ์ นเชงิ วชิ าการอยา่ งแรกของงานวชิ าการชนิ้ น้ี คอื เปน็ การนำ� ขอ้ มลู ขนาดใหญท่ นี่ ำ� ขอ้ มลู ภมู ิ สารสนเทศมาผสมผสานกับข้อมูลดาวเทียม และข้อมูลปริมาณเชิงตัวเลข เพ่ือสร้างฐานข้อมูลใหม่ท่ีแสดงถึง ปา่ สงวน ป่าชุมชน และมาตรวัดทางสิ่งแวดล้อมทมี่ นี ยั ยะทง้ั ในเชงิ พน้ื ท่ีและเชงิ ปรมิ าณ ๔. ประโยชน์ในเชิงวิชาการอย่างแรกของงานวิชาการช้ินน้ี คือ ใช้วิธีทางเศรษฐมิติ Instrumental variables strategy ท่ีมกี ารหาและสรา้ งตวั แปร instrument variable ใหม่ ซงึ่ ช่วยให้การหาความสมั พันธ์ ระหวา่ งป่าชมุ ชนและผลลพั ธ์ทางสิง่ แวดลอ้ ม สามารถบอกสาเหตจุ ากเหตไุ ปผลได้ ๕. ในสว่ นของประโยชนใ์ นเชงิ ประยกุ ต์ งานวจิ ยั ชใี้ หเ้ หน็ วา่ ภายใตเ้ งอื่ นไขใด ทก่ี ารบรหิ ารจดั การปา่ ชมุ ชน จึงจะเกิดประโยชนต์ ่อส่งิ แวดล้อม ซงึ่ สามารถนำ� ไปประยุกตใ์ ช้ในเชิงนโยบายไดต้ ่อไป สถานทตี่ ิดต่อ คณะเศรษฐศาสตร์ โทรศัพท์ ๐๙-๕๕๒๔-๘๕๔๕ E-mail: [email protected] ยกย่องเชดิ ชูเกยี รติบุคลากรแห่งจฬุ าลงกรณ์มหาวทิ ยาลัย ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๖๔ 513

รางวัลผลงานวิจยั ดเี ดน่ ของบคุ ลากร สาขาสังคมศาสตร์ ผลงานวจิ ยั เร่อื ง พฒั นาการ การกำ� หนดนโยบายและการนำ� นโยบายขา้ วไปปฎบิ ตั ใิ นเวยี ดนามและไทย ในมมุ มองเปรยี บเทยี บ Evolution, Rice Policy Formation, and Implementation in Vietnam and Thailand in Comparative Perspective โดย รองศาสตราจารย์ ดร.ธนพันธ์ ไล่ประกอบทรพั ย์ ภาควชิ าการปกครอง คณะรัฐศาสตร์ แหลง่ ทุนทไ่ี ดร้ ับ • กองทนุ รัชดาภเิ ษกสมโภช คลสั เตอรอ์ าเซียนศึกษา ปีงบประมาณ ๒๕๕๙ • เงนิ ทนุ สนบั สนนุ การเขยี นหนงั สอื และตำ� รา คณะรฐั ศาสตร์ จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั ปงี บประมาณ ๒๕๖๑ 514 ยกยอ่ งเชิดชเู กยี รตบิ คุ ลากรแห่งจฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๖๔

ผลงานวิจัยโดยสรปุ งานวิจัยชิ้นน้ีมีวัตถุประสงค์เพ่ืออธิบายพัฒนาการของการก�ำหนดนโยบายข้าวในเวียดนามและไทยใน อดีตจนถึงปัจจุบันและผลกระทบของการน�ำนโยบายไปปฎิบัติต่อชาวนาในมุมมองเปรียบเทียบ ให้เห็นว่าการ กำ� หนดนโยบายขา้ วของรฐั บาลเวยี ดนามและไทยไดร้ บั อทิ ธพิ ลจากบรบิ ทในหลายระดบั ตงั้ แตเ่ ศรษฐกจิ การเมอื ง ระหว่างประเทศ โครงสร้างทางการเมืองและเศรษฐกิจในแต่ละประเทศและอุดมการณ์ทางการเมืองและ เศรษฐกิจของผู้น�ำรัฐบาล นอกจากน้ี ก�ำหนดนโยบายช่วยเหลือชาวนาผ่านการพยุงราคาข้าวเปลือกและการ ชว่ ยเหลอื ดา้ นปจั จยั การเพาะปลกู ทำ� ใหเ้ กดิ ภาวะ “การพงึ่ พาเชงิ นโยบาย (Policy Dependency)” ซง่ึ ชาวนา จะต้องพึ่งพาความช่วยเหลือรัฐบาลในระยะยาว แม้ว่าโครงการลักษณะดังกล่าวต้องการช่วยเหลือชาวนาใน ระยะส้นั ก็ตาม ยกยอ่ งเชิดชูเกยี รติบคุ ลากรแหง่ จฬุ าลงกรณ์มหาวทิ ยาลยั ประจ�ำปี พ.ศ. ๒๕๖๔ 515

516 ยกยอ่ งเชดิ ชเู กียรตบิ คุ ลากรแหง่ จุฬาลงกรณม์ หาวทิ ยาลัย ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๖๔

สิ่งท่ีดีเดน่ ของงานวิจัย ขอ้ ดเี ดน่ ของงานวิจัย สามารถจ�ำแนกได้ ดงั น้ี ๑) อธิบายพัฒนาการของนโยบายข้าวของกลุ่มประเทศในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ซ่ึงเป็นกลุ่มผู้ผลิต และส่งออกข้าวทส่ี ำ� คญั ของโลก ๒) วเิ คราะหป์ จั จยั ทมี่ อี ทิ ธพิ ลตอ่ การกำ� หนดและการนำ� นโยบายขา้ วไปปฎบิ ตั ใิ นประเทศเอเชยี ตะวนั ออก เฉียงใต้ซึง่ เปน็ ท้งั เพ่ือนบ้าน คู่ค้าและคแู่ ขง่ ของไทย ๓) วิเคราะห์ผลกระทบของการก�ำหนดและการน�ำนโยบายข้าวไปปฎิบัติต่อชาวนาซึ่งเป็นกลุ่มคน กล่มุ หลกั ของประเทศในเอเชียตะวันออกเฉยี งใต้ สถานที่ติดต่อ ภาควชิ าการปกครอง คณะรฐั ศาสตร์ โทรศพั ท์ ๐๘-๑๘๔๓-๐๑๒๘ E-mail: [email protected] ยกย่องเชิดชูเกยี รติบุคลากรแหง่ จุฬาลงกรณ์มหาวทิ ยาลัย ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๖๔ 517

รางวัลผลงานวจิ ัยดีเด่นของบคุ ลากร สาขามนุษยศาสตร์ ผลงานวจิ ัยเร่ือง “สันติสถาน” ในการต์ นู ของ มาร์ฌาน ซาทราปี Resting Places in Marjane Satrapi’s Comics โดย รองศาสตราจารย์ ดร.พิริยะดิศ มานิตย์ ภาควชิ าภาษาตะวันตก คณะอักษรศาสตร์ แหล่งทุนทไี่ ดร้ ับ คณะอกั ษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวทิ ยาลัย 518 ยกยอ่ งเชดิ ชูเกียรติบคุ ลากรแห่งจุฬาลงกรณม์ หาวทิ ยาลัย ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๖๔

ผลงานวจิ ัยโดยสรปุ การศกึ ษาการต์ นู ของ มารฌ์ าน ซาทราปี จำ� นวน ๖ เรอื่ งดว้ ยวธิ ที าบ ตวั บททำ� ใหพ้ บวา่ ในการต์ นู ดงั กลา่ ว มกี ารกลา่ วถงึ พื้นที่ ๓ แห่งซ�ำ้ ๆ อย่างมนี ยั ยะสำ� คญั ได้แก่ ห้องนอน แผ่นดนิ และคุก เมอ่ื วเิ คราะหโ์ ดยละเอียด ตีความได้ว่าพื้นที่ทั้ง ๓ หมายถึง “สันติสถาน” กล่าวคือ เป็นสถานท่ีพักผ่อนอันสงบระงับ ปลอดจากความ วุ่นวายท้ังปวง ในโลกการ์ตูนของซาทราปี การเกิดและการต่อสู้ด้ินรนมีชีวิตน�ำมาซ่ึงความเหนื่อยหน่ายและ ความทุกข์ ตัวละครจึงตอ้ งการการพกั ผอ่ นและถวิลหาพนื้ ทีท่ ส่ี นองความตอ้ งการน้ันได้ ซ่งึ กค็ อื “สนั ติสถาน” น่ันเอง ทว่า ในเมื่อ “ชีวิต” คือต้นเหตุแห่งทุกข์ การ “พัก” ท่ีดีที่สุดจึงเป็นการปฏิเสธชีวิตหรือความตาย ด้วยเหตุน้ี “สนั ติสถาน” จึงหมายถึงพ้ืนทแ่ี ห่งความตายดว้ ย และตัวละครท่ถี วิลหา “สันตสิ ถาน” กเ็ ป็นบุคคล ทมี่ ีแรงขับมุ่งตายอยเู่ หนอื แรงขับมงุ่ เปน็ ยกยอ่ งเชดิ ชเู กยี รตบิ ุคลากรแห่งจุฬาลงกรณม์ หาวทิ ยาลัย ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๖๔ 519

สงิ่ ท่ดี ีเดน่ ของงานวจิ ยั ข้อดเี ด่นของงานวจิ ยั สามารถจำ� แนกได้ ดังนี้ • ความแปลกใหม่ (Originality) ของโจทย์วิจัยและสมมติฐาน งานวิจัยน้ีศึกษาการ์ตูนท้ัง ๖ เรื่อง ของมาร์ฌาน ซาทราปี ซ่ึงไม่เคยมีผู้กระท�ำมาก่อนท้ังในวงวิชาการไทยและวงวิชาการที่ใช้ภาษาฝรั่งเศส สมมติฐานเรอ่ื งความหมกมุน่ ของผู้ประพันธอ์ นั เกย่ี วแกค่ วามตาย การแสวงหาความสงบ ความปรารถนาคืนสู่ ครรภ์มารดา การถ่ายทอดความหมกมุ่นเหล่าน้ีผ่านภาพ “สันติสถาน” อันได้แก่ ห้องนอน ผืนดิน และคุก เหล่าน้ี เป็นประเดน็ ทง่ี านวิจยั น้ีแสดงเป็นแห่งแรกทั้งสน้ิ • ความเปน็ สหวทิ ยาการของระเบยี บวธิ วี จิ ยั งานวจิ ยั นผี้ สมผสานระเบยี บวธิ วี จิ ยั ดา้ นวรรณกรรมศกึ ษา ได้แกก่ ารวเิ คราะห์ภาษา โวหาร ตลอดจนการศกึ ษาเรอ่ื งเล่า โครงเรือ่ ง ตวั ละคร ผนวกกบั ทฤษฎีจติ วิเคราะห์ ซ่ึงเป็นเครื่องมือในการตีความสัญลักษณ์ในตัวบทและช่วยให้มองเห็นความหมกมุ่นของผู้ประพันธ์ เหล่าน้ี ท�ำให้ได้ผลวจิ ัยทลี่ ่มุ ลึก มีประโยชนท์ ง้ั ต่ออกั ษรศาสตร์และจติ วทิ ยา 520 ยกย่องเชิดชูเกยี รติบุคลากรแหง่ จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลัย ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๖๔

• ความกระจ่างชัดของการเสนอผลการวจิ ัยฺ งานวจิ ยั น้เี สนอไดอ้ ยา่ งเรยี บงา่ ย กระจา่ งแจ้ง มีความเปน็ ระบบ ภาษาไทยทีใ่ ชช้ ัดเจน ถกู ต้อง นสิ ิตนกั ศึกษาดา้ นวรรณกรรมน�ำไปเป็นแบบอย่างได้ • ความเปน็ มนุษยศาสตรข์ องข้อสรปุ งานวิจยั ข้อสรุปของงานวิจัยตอบสนองปรชั ญาของมนษุ ยศาสตร์ อยา่ งเด่นชดั นัน่ คอื เสรมิ ให้รู้จกั มนษุ ยม์ ากขึน้ อกี ท้งั ยงั ชี้ให้เห็นลักษณะสากลของจิตใจมนษุ ย์ เพราะงานเขียน ของนักประพันธ์พ้ืนเพอิหร่านและไปต้ังรกรากท่ีประเทศตะวันตก กลับสะท้อนความสะท้อนกับวิธีคิดแบบ พทุ ธศาสนาเรอ่ื ง “นพิ พาน” ไดอ้ ย่างนา่ ทึ่ง สถานท่ีติดตอ่ ภาควชิ าภาษาตะวันตก คณะอักษรศาสตร์ โทรศพั ท์ ๐-๒๒๑๘-๔๗๗๘๙ / ๐๘-๗๐๙๙-๖๖๗๘ E-mail: [email protected] ยกยอ่ งเชิดชเู กยี รตบิ ุคลากรแหง่ จฬุ าลงกรณม์ หาวิทยาลยั ประจ�ำปี พ.ศ. ๒๕๖๔ 521

รางวัลผลงานวิจัยดเี ด่นของบคุ ลากร สาขามนษุ ยศาสตร์ ผลงานวิจยั เร่อื ง วิวฒั นาการด้านการวางผังเมืองในประเทศไทยในช่วงก่อนการเปล่ยี นแปลงการปกครอง พ.ศ. ๒๔๗๕ ในรชั สมัยของพระบาทสมเดจ็ พระปกเกลา้ เจ้าอยู่หวั รัชกาลที่ ๗ โดย รองศาสตราจารย์ ดร.พนิต ภู่จนิ ดา แหล่งทนุ ท่ีได้รับ กองทนุ จฬุ าเฉลิมฉลองสมเด็จพระเทพฯ 522 ยกยอ่ งเชิดชเู กียรตบิ คุ ลากรแหง่ จฬุ าลงกรณม์ หาวิทยาลัย ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๖๔

ผลงานวิจยั โดยสรุป ในสมยั รัชกาลท่ี ๗ มกี ารดำ� เนินการด้านการผงั เมือง ทั้งการศึกษาและจดั ท�ำโครงการ ได้แก่ โครงการ สรา้ งปฐมบรมราชานสุ สรณ์ โครงการแผนผังพระนคร พ.ศ. ๒๔๗๑ และโครงการประชาภิบาล รวมไปถงึ การ ออกกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนา การแก้ปัญหาและการบริหารจัดการเมือง ในส่วนของการพัฒนาเมือง เพื่อรองรับการขยายตัวมีการด�ำเนินการ ได้แก่ พระราชกฤษฎีกาว่าด้วยการจัดซื้อท่ีดินและอสังหาริมทรัพย์ อย่างอ่ืนเพ่ือตัดและขยายถนนในฝั่งจังหวัดธนบุรีและจังหวัดพระนคร และพระราชกฤษฎีกาว่าด้วยการจัดซื้อ ทดี่ นิ และอสงั หารมิ ทรพั ยอ์ ยา่ งอนื่ เพอื่ ตดั ถนนเชอื่ มคมนาคมกรงุ เทพพระมหานครกบั จงั หวดั นนทบรุ ี ในขณะที่ การแก้ปัญหาเมืองเนื่องมาจากการขยายตัวอย่างรวดเร็ว มีการพระราชกฤษฎีกาว่าด้วยการจัดซื้อที่ดินและ อสังหาริมทรัพย์อย่างอ่ืนเพ่ือตัดถนนในที่เพลิงไหม้ และพระราชบัญญัติควบคุมการก่อสร้างในเขตเพลิงไหม้ สว่ นสดุ ทา้ ยเปน็ การดำ� เนนิ การเพอื่ บรกิ ารจดั การเมอื งแบบสมยั ใหม่ ไดแ้ ก่ การออกรา่ งพระราชบญั ญตั เิ ทศบาล พ.ศ. ๒๔๗๓ นอกจากน้ี พระราชบญั ญัติสภาจัดบ�ำรงุ ทอ้ งท่ีชายฝั่งทะเลตะวนั ตก และพระราชบญั ญัตคิ วบคุม กจิ การคา้ ขาย อันกระทบถงึ ความปลอดภยั หรือผาสุกแหง่ สาธารณชน พทุ ธศักราช ๒๔๗๑ ซง่ึ เป็นตัวชว้ี ดั ว่ามี การน�ำวิธีการจดั การเมอื งแบบสากลมาใชก้ ับพระนครและพ้ืนท่โี ดยรอบอยา่ งเต็มรูปแบบ ยกยอ่ งเชดิ ชเู กยี รตบิ คุ ลากรแห่งจฬุ าลงกรณม์ หาวิทยาลยั ประจ�ำปี พ.ศ. ๒๕๖๔ 523

524 ยกยอ่ งเชดิ ชเู กียรตบิ คุ ลากรแหง่ จุฬาลงกรณม์ หาวทิ ยาลัย ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๖๔

สิง่ ทดี่ ีเดน่ ของงานวิจยั ไดอ้ ธบิ ายสถานการณแ์ ละแนวทางในการพฒั นาเมอื งในประเทศไทย ในชว่ งรอยตอ่ ระหวา่ งเมอื งแบบปอ้ ม ค่ายมาสู่เมืองแบบสากล ด้วยการวางแผนรองรับการขยายตัวของพระนครออกไปสู่ชานเมืองและเมืองบริวาร มกี ารนำ� แนวคดิ การวางผงั เมอื งแบบสากลมาใชห้ ลายประการ ไมว่ า่ จะเปน็ การบรู ณะฟน้ื ฟเู มอื งดว้ ยผงั เพลงิ ไหม้ และการมอบอ�ำนาจสู่ท้องถ่ินด้วยการจัดท�ำร่างพระราชบัญญัติเทศบาล แม้ว่าการด�ำเนินการข้างต้นจะ ไม่สามารถด�ำเนินการได้เนื่องจากปัญหาเศรษฐกิจและการเปล่ียนแปลงการปกครอง แต่ก็เป็นรากฐานของ การพัฒนาเมอื งแบบสากลซึ่งมาสัมฤทธิผลในชว่ งหลังเปลย่ี นแปลงการปกครอง สถานทตี่ ิดตอ่ ภาควชิ าการวางแผนภาคและเมอื ง คณะสถาปตั ยกรรมศาสตร์ โทรศพั ท์ ๐-๒๒๑๘-๔๔๔๑, ๐๘๑-๐๑๓๑๒๑๒ โทรสาร ๐-๒๒๑๘-๔๔๔๐ E-mail: [email protected] ยกย่องเชดิ ชเู กยี รตบิ ุคลากรแหง่ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลยั ประจ�ำปี พ.ศ. ๒๕๖๔ 525

รางวลั ผลงานวจิ ัยดีเดน่ ดา้ นการนำ� ไปใชป้ ระโยชน์ต่อสงั คม สาขาวิทยาศาสตรส์ ขุ ภาพ ผลงานวิจัยเรื่อง นวัตกรรมสเปรยพ์ ่นหนา้ กากผา้ เพอ่ื เพิ่มประสิทธภิ าพการกรองฝนุ่ และไวรสั Innovative spray for improving dust and viral protection of fabric mask โดย ผู้ชว่ ยศาสตราจารย์ เภสัชกรหญงิ ดร.จิตติมา ลคั นากุล ภาควิชาวิทยาการเภสชั กรรมและเภสัชอุตสาหกรรม คณะเภสัชศาสตร์ แหล่งทุนที่ไดร้ ับ บริษทั แนบโซลูท จ�ำกัด 526 ยกย่องเชดิ ชูเกียรตบิ ุคลากรแหง่ จฬุ าลงกรณ์มหาวิทยาลยั ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๖๔

ผลงานวจิ ัยโดยสรุป เน่ืองจากการระบาดของโรคติดต่อไวรัสโควิด-๑๙ เป็นวงกว้างท่ัวโลก ร่วมกับการเผชิญปัญหาฝุ่นควัน และมลพษิ ทางอากาศในชวี ติ ประจำ� วนั จงึ เกดิ ปญั หาการกกั ตนุ หนา้ กากอนามยั ทางการแพทยม์ าปอ้ งกนั ตนเอง จากเชอ้ื ไวรสั และฝนุ่ สง่ ผลใหข้ าดแคลนหนา้ กากอนามยั ทางการแพทยใ์ นทอ้ งตลาด ประชาชนทว่ั ไปไมม่ อี ปุ กรณ์ ส�ำหรับป้องกันตนเองจากเช้ือไวรัสและฝุ่นละออง อีกท้ังยังขาดแคลนหน้ากากอนามัยทางการแพทย์ส�ำหรับ บคุ ลากรทางแพทยท์ มี่ คี วามจำ� เปน็ ทำ� ใหม้ บี คุ ลากรบางกลมุ่ ตอ้ งการแสวงผลประโยชนจ์ ากวกิ ฤตกิ ารณด์ งั กลา่ ว โดยการผลิตหน้ากากอนามัยท่ีไม่ได้รับมาตรฐานและการจ�ำหน่ายหน้ากากมือสอง จึงเกิดแนวความคิดในการ พฒั นานวตั กรรมสเปรย์ทีช่ ่อื วา่ Shield and Shield+Protecting Spray ซึง่ เป็นสเปรยส์ ำ� หรบั พ่นหน้ากากผ้า ปราศจากสารทเี่ ปน็ อันตรายต่อระบบทางเดินหายใจ งานประดิษฐ์น้ีเป็นการน�ำคุณสมบัติของพอลิเมอร์ท่ีมีอยู่ในตลาดมาพัฒนาเป็นสูตรต�ำรับสเปรย์ท่ีช่วย เพ่ิมประสิทธิภาพการกรองของหน้ากากผ้า นอกจากน้ียังมีผลการทดสอบประสิทธิภาพการกรองอนุภาคด้วย วธิ มี าตรฐานสากล (ASTM F2299) และประสิทธภิ าพการกรองเช้ือโรค ทางผวู้ ิจัยศกึ ษาและน�ำคุณสมบตั ขิ อง พอลิเมอร์ชนิดต่างๆ มาประยุกต์ใช้ให้เกิดเป็นสเปรย์ท่ีช่วยให้หน้ากากผ้าสามารถกรองฝุ่นและไวรัสได้ดีย่ิงข้ึน สารพอมเิ มอร์ทีม่ คี วามสามารถในการแทรกตวั ในเสน้ ใยผา้ ได้แก่ สารพอลิเมอรใ์ นกลมุ่ อนุพนั ธข์ องเอทลิ ีนไกล คอล (polyethyleneglycol) ด้วยตัวพาท่ีมี surface tension ตำ่� ซงึ่ มโี ครงสร้างที่สามารถสานตัวในรเู ปดิ ของ เส้นใยผ้าได้ ท�ำให้เส้นใยของเน้ือผ้าเช่ือมกันมากข้ึนและขนาดรูเปิดของเส้นใยมีขนาดท่ีเล็กลง ส่งให้มี ประสิทธิภาพการกรองที่ดียิ่งขึ้น ในปริมาณร้อยละ ๕-๒๐ โดยน�้ำหนักองค์ประกอบ อีกทั้งสารพอลิเมอร์ที่มี คณุ สมบตั เิ ป็น zwitter ion (polyelectrolytes) ที่มีท้งั ประจุบวกและประจลุ บ จึงมีความสามารถในการปรับ สมดลุ ประจแุ ละลดไฟฟา้ สถติ จากประจบุ รเิ วณพนื้ ผวิ ของหนา้ กากผา้ ใหม้ ปี ระจทุ เี่ ปน็ ประจเุ ดยี วกนั กบั ประจขุ อง ไวรสั และฝนุ่ ทำ� ใหป้ อ้ งการดงึ ดดู ทางประจแุ ละไมท่ ำ� ใหไ้ วรสั และฝนุ่ สามารถเกาะทพ่ี น้ื ผวิ หนา้ กากได้ ในปรมิ าณ รอ้ ยละ ๐.๕-๕ โดยน้�ำหนกั องคป์ ระกอบ และสารพอลเิ มอร์ทม่ี ีคุณสมบตั ใิ นการกันน�ำ้ และละอองสารคัดหลงั่ เช่น Baygard® WSC หรือ Nuva® ซ่ึงสามารถลดพลังงานพื้นผิว จงึ มคี วามสามารถในการปอ้ งกนั การซึมผา่ น ของนำ้� และของเหลวทเี่ ปน็ ละอองสารคดั หลง่ั จากรา่ งกายได้ ในปรมิ าณรอ้ ยละ ๒๐-๖๐ โดยนำ�้ หนกั องคป์ ระกอบ ในส่วนกรรมวิธีของการผลิตคือ ผสมสารพอลิเมอร์ให้เข้ากันกับตัวท�ำละลาย โดยตัวท�ำละลายท่ีใช้คือน้�ำและ แอลกอฮอล์ ซงึ่ เปน็ วธิ ที อี่ อกแบบใหม้ ขี นั้ ตอนและวตั ถดุ บิ ทไี่ มย่ งุ่ ยาก และสามารถปรบั ใชก้ บั โรงงานอตุ สาหกรรม ทีไ่ ด้รับมาตรฐานทางการผลติ ผลิตภณั ฑ์สขุ ภาพได้ง่าย ประสิทธิภาพของหน้ากากอนามัยผ้าหลังพ่นสเปรย์มีประสิทธิภาพในการกรองเชื้อโรคและฝุ่นละอองได้ ดีข้ึน ซึ่งถือว่าเป็นอีกหนึ่งทางเลือกในการใช้หน้ากากผ้าและช่วยลดปัญหาการขาดแคลนหน้ากากอนามัย อีก ทงั้ ทางผปู้ ระดษิ ฐแ์ ละบรษิ ทั แนบโซลทู จำ� กดั หนำ� ผลติ ภณั ฑไ์ ปบรจิ าคและแจกจา่ ยใหแ้ กอ่ งคก์ รและหนว่ ยงาน ตา่ ง ๆ ทีม่ คี วามจ�ำเป็น ยกย่องเชิดชเู กยี รติบุคลากรแห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลยั ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๖๔ 527

สง่ิ ทดี่ เี ดน่ ของงานวจิ ยั งานประดิษฐ์น้ีได้ยื่นจดทะเบียนสิทธิบัตร ๑ สิทธิบัตรและได้มีการวางจ�ำหน่ายผลิตภัณฑ์ในช่ือของ Tigerplast MaskShield+ โดยบริษัท แจ๊กเจียอุตสาหกรรม (ไทย) จ�ำกัด (มหาชน) และยังช่วยให้บริษัท แจก๊ เจียอตุ สาหกรรม (ไทย) จำ� กดั (มหาชน) ซ่ึงเปน็ ภาคอตุ สาหกรรมภายในประเทศมีรายไดม้ ากขึ้นจากการ ผลิต Tigerplast Maskshield+ ทงั้ ในไทยและตา่ งประเทศ นอกจากนี้งานประดิษฐน์ ้ยี ังได้รับรางวลั จาก THE 14TH INTERNATIONAL WARSAW INVENTION SHOW 2020 (IWIS2020) ณ กรงุ วอซอร์ ประเทศโปแลนด์ รวมทง้ั ผปู้ ระดษิ ฐไ์ ดน้ ำ� งานประดษิ ฐน์ ไ้ี ปบรจิ าคและแจกจา่ ยใหแ้ กอ่ งคก์ รและหนว่ ยงานตา่ ง ๆ ทมี่ คี วามจำ� เปน็ อีกดว้ ย 528 ยกยอ่ งเชิดชเู กยี รติบุคลากรแห่งจุฬาลงกรณ์มหาวทิ ยาลัย ประจ�ำปี พ.ศ. ๒๕๖๔

ผลกระทบ (impact) ท่ีมตี อ่ สงั คม/การใชป้ ระโยชน ์ ผู้วิจัยเชื่อว่างานประดิษฐ์น้ีจะช่วยให้หน้ากากผ้าเป็นอีกหน่ึงทางเลือกให้กับประชาชนในการใช้หน้ากาก ผา้ เปน็ อปุ กรณส์ ำ� หรบั ปอ้ งกนั ตนเองจากเชอื้ ไวรสั และฝนุ่ ละอองไดอ้ ยา่ งมน่ั ใจ และชว่ ยลดปญั หาการขาดแคลน หนา้ กากอนามยั เนอ่ื งจากประชาชนมที างเลอื กมากขน้ึ ลดปญั หาหนา้ กากอนามยั ราคาแพง หนา้ กากอนามยั มือสอง จากกลุ่มบุคคลที่ต้องการแสวงหาผลประโยชน์จากวิกฤติการณ์ดังกล่าว อีกทั้งเปิดโอกาสให้หน้ากาก อนามยั ทางการแพทยม์ เี หลอื เพยี งพอตอ่ บคุ ลากรทางการแพทยท์ ม่ี คี วามจำ� เปน็ และทำ� ใหส้ ถานการณโ์ รคตดิ ตอ่ ผ่อนคลายลง อีกทั้งยังเป็นการลดปริมาณขยะจากการใช้หน้ากากอนามัยแบบครั้งเดียวแล้วท้ิงซ่ึงจัดเป็นขยะ ตดิ เชอื้ ทม่ี คี า่ ใชจ้ า่ ยในการจดั การสงู และชว่ ยลดความเสยี่ งในการตดิ เชอ้ื จากขยะ ในขน้ั ตอนหลกั การพฒั นาทาง ผปู้ ระดษิ ฐแ์ ละบรษิ ทั แนบโซลทู จำ� กดั มกี ารระดมทนุ รบั บรจิ าคเพอื่ ผลติ ในระดบั อตุ สาหกรรม เพอื่ นำ� ผลติ ภณั ฑ์ ไปบรจิ าคและแจกจา่ ยให้แกอ่ งค์กรและหนว่ ยงานตา่ ง ๆ ทีม่ คี วามจำ� เป็น และหนว่ ยงานทีต่ ิดต่อขอรบั บรจิ าค ไดแ้ ก่ กลมุ่ อาสาสมคั รสาธารณสุข (อสม.) เจ้าหน้าทต่ี �ำรวจ ตำ� รวจตระเวนชายแดน โรงพยาบาลตา่ ง ๆ เชน่ โรงพยาบาลต�ำรวจ โรงพยาบาลรามาธิบดี โรงพยาบาลทันตกรรม มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ นอกจากน้ี งานประดษิ ฐน์ ยี้ งั ชว่ ยใหบ้ รษิ ทั แจก๊ เจยี อตุ สาหกรรม (ไทย) จำ� กดั (มหาชน) ซงึ่ เปน็ อตุ สาหกรรมภายในประเทศ มรี ายไดม้ ากข้นึ จากการผลิต Tigerplast Maskshield+ ทั้งในไทยและต่างประเทศ สถานท่ตี ดิ ต่อ ภาควชิ าวทิ ยาการเภสชั กรรมและเภสัชอตุ สาหกรรม คณะเภสัชศาสตร์ โทรศพั ท์ ๐-๒๒๑๘-๘๔๐๒,๐๘-๑๖๓๘-๖๑๖๑ โทรสาร ๐-๒๒๑๘-๘๔๐๑ E-mail: [email protected] ยกย่องเชิดชูเกียรติบคุ ลากรแห่งจฬุ าลงกรณม์ หาวิทยาลยั ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๖๔ 529

รางวลั ผลงานวจิ ัยดีเด่นดา้ นการนำ� ไปใช้ประโยชนต์ อ่ สังคม สาขาวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ผลงานวิจัยเร่ือง รถความดนั บวกเกบ็ เช้ือและรถวิเคราะห์ผลดว่ นพิเศษ เพอ่ื การตรวจเชื้อโควดิ -19 เชงิ รกุ Mobile positive pressure vehicle and Express analysis mobile unit โดย รองศาสตราจารย์ ดร.จุฑามาศ รัตนวราภรณ์ หลักสูตรวศิ วกรรมชีวเวช คณะวศิ วกรรมศาสตร์ แหล่งทนุ ท่ไี ดร้ บั คณะวศิ วกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณม์ หาวิทยาลัย 530 ยกย่องเชิดชูเกยี รตบิ คุ ลากรแหง่ จุฬาลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๖๔

เนื่องด้วยสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคโควิด-๑๙ โดยเฉพาะในช่วงเร่ิมต้นของการแพร่ระบาด พบผู้ติดเชื้อจํานวนมาก บุคลากรทางการแพทย์จําเป็นต้องดูแลผู้ป่วยติดเช้ืออย่างใกล้ชิดภายในโรงพยาบาล ทงั้ ยงั ตอ้ งมกี ารออกคดั กรองและตรวจเชอื้ จากประชาชนกลมุ่ เสยี่ งในสถานทต่ี า่ ง ๆ อยา่ งตอ่ เนอื่ ง แตด่ ว้ ยอปุ กรณ์ ทางการแพทยแ์ ละจำ� นวนของบคุ ลากรทม่ี อี ยอู่ ยา่ งจาํ กดั จงึ จาํ เปน็ ตอ้ งมสี ง่ิ ประดษิ ฐท์ ถี่ กู สรา้ งขนึ้ มาใชท้ ดแทน อุปกรณ์ต่าง ๆ และเพ่ือส่งเสริมระบบการตรวจคัดกรองโรค โควิด-๑๙ รวมถึงการดูแลผู้ป่วยอย่างใกล้ชิด ให้มีประสิทธิภาพยิ่งข้ึน จึงเป็นท่ีมาของการพัฒนารถความดันบวก ซึ่งเรียกกันว่า“รถ CU กองหนุน” และ รถวเิ คราะห์ผลด่วนพิเศษข้นึ รถความดนั บวกเก็บเช้ือเคลื่อนทไี่ ด้ Mobile positive pressure vehicle ผลงานวิจยั โดยสรุป ในช่วงแรกของการระบาดของโรค COVID-19 นน้ั พบผตู้ ิดเช้ือจ�ำนวนมาก ท�ำใหบ้ ุคลากรทางการแพทย์ จ�ำเป็นต้องท�ำงานเพ่ิมข้ึนเพื่อดูแลผู้ป่วยติดเชื้ออย่างใกล้ชิดภายในโรงพยาบาล นอกจากน้ียังคงต้องมีการ คัดกรองและตรวจหาเชื้อจากประชาชนกลุ่มเส่ียงในสถานที่ต่าง ๆ อย่างต่อเน่ืองท�ำให้เกิดภาวะขาดแคลน ชดุ อปุ กรณ์ปอ้ งกนั (Personal Protection Equipment: PPE) โดยเฉพาะ หน้ากาก N95 เป็นอยา่ งมาก และ เพื่อให้การใช้อุปกรณ์ทางการแพทย์ท่ีมีอยู่อย่างจ�ำกัดนั้นถูกใช้อย่างเพียงพอจึงเป็นท่ีมาในการประดิษฐ์คิดค้น นวัตกรรมท่มี ีชอ่ื วา่ “รถความดันบวกเคล่อื นท่ีได้หรอื รถกองหนุน” ขึ้น ซ่ึงเป็นรถท่ีออกแบบมาเพอื่ ให้บุคลากร ทาง การแพทยส์ ามารถขบั เคลอ่ื นเขา้ ไปดแู ลผปู้ ว่ ยตดิ เชอื้ โรค COVID-19 ภายในหอ้ งพกั ของโรงพยาบาลไดแ้ ละ ยงั สามารถนำ� มาใชส้ ำ� หรบั การเกบ็ สงิ่ สง่ ตรวจเพอื่ ตรวจคดั กรองหรอื ทำ� หตั ถการทางการแพทยอ์ นื่ ๆ ทเี่ กยี่ วขอ้ ง กับผปู้ ่วยตดิ เช้อื โรค COVID-19 ที่อยใู่ นกลมุ่ เส่ียงทต่ี อ้ งกกั ตัวอยู่ในสถานทที่ ีภ่ าครฐั จัดให้ (State quarantine) หรือใช้ในการค้นหาเชิงรุกในชุมชนพ้ืนท่ีเส่ียงได้อีกด้วย ด้วยตัวรถท�ำจากอะคลิลิคใสที่มีความทนทาน ภายใน รถเปน็ ระบบความดนั บวก (Positive Pressure) และมีระบบกรองอากาศขน้ั สงู (HEPA filter) ทเี่ ปน็ มาตรฐาน จะช่วยเพ่ิมความเช่ือมั่นให้แก่บุคลากรทางการแพทย์และลดความเส่ียงต่อการติดเชื้อโรค COVID-19 ใน ระหว่างการปฏบิ ตั งิ านได้ ขณะนรี้ ถกองหนนุ มรี ะดบั ของการพฒั นาเทคโนโลยี (Technology Readiness Level) อยใู่ นระดบั TRL9 (Full operation) คือ ผลิตภัณฑ์ได้มีการส่งมอบเพ่ือน�ำไปใช้งานจริงและมีการติดตามผลการใช้งานอย่าง ต่อเนือ่ ง โดยได้สง่ มอบรถกองหนุนตน้ แบบคนั แรกทผ่ี ลิตขน้ึ ไปยงั โรงพยาบาลต�ำรวจ และได้มกี ารผลติ เพมิ่ รวม เป็น ๙๕ คัน เพ่อื ส่งมอบไปยงั โรงพยาบาล โรงแรมที่เป็นสถานทกี่ ักกันผอู้ ยใู่ นกลุ่มเส่ียงที่ภาครัฐจดั ให้ (State quarantine) และโรงพยาบาลสนามทัว่ ประเทศ เพอ่ื ใชส้ �ำหรบั การดแู ลผปู้ ว่ ยโรค COVID-19 รวมถงึ ส่งมอบให้ กรมควบคมุ โรค กระทรวงสาธารณสุขนำ� ไปใช้ในการตรวจหาผตู้ ดิ เชื้อเชงิ รกุ ในชุมชน ยกย่องเชดิ ชเู กียรติบคุ ลากรแหง่ จุฬาลงกรณ์มหาวทิ ยาลัย ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๖๔ 531

สิ่งทดี่ ีเด่นของงานวจิ ัย รถความดันบวกเคลื่อนท่ไี ดห้ รือรถกองหนุน เปน็ รถท่อี อกแบบมาสำ� หรับใหแ้ พทย/์ พยาบาลสามารถขบั เขา้ ไปดแู ลผ้ปู ่วยตดิ เชือ้ ไวรสั COVID-19 ท่เี ปน็ ผปู้ ่วยใน ซงึ่ เป็นกลมุ่ ผ้ปู ่วยทต่ี ้องได้รับการดูแลอย่เู ป็นประจ�ำวัน ละหลายคร้ัง ตลอดเวลาท่ีรักษาตัวอยู่ท่ีโรงพยาบาล โดยตัวรถมีลักษณะเป็นกล่องอะคลิลิคใส ภายในมี ความดันบวก (Positive Pressure) มรี ะบบแผ่นกรองอากาศคุณภาพสูง (Hepa Filter) กรองอากาศสะอาด เข้ามาในตัวรถ ท�ำให้แพทย/์ พยาบาลทอ่ี ยู่ขา้ งในรถมคี วามปลอดภยั สงู ตวั รถมชี ่องมอื สำ� หรบั แพทย์/พยาบาล ดแู ล ทำ� หัตถการผูป้ ่วย อาทเิ ชน่ เปลยี่ นสายน�้ำเกลอื ใหย้ าทางสายน้�ำเกลอื วดั ไข้ วัดความดัน รวมถงึ มีระบบ สื่อสารท่แี พทย์/พยาบาลสามารถพูดคุยสอบถามอาการผู้ป่วยได้ นอกจากน้รี ถความดนั บวกติดตั้งด้วยอปุ กรณ์ อำ� นวยความสะดวกในการดแู ลผปู้ ว่ ยรอบคนั ไดแ้ ก่ ทแ่ี ขวนถงุ ใสเ่ สอ้ื ผา้ สะอาดสำ� หรบั ผปู้ ว่ ย อาหารและภาชนะ มีถังขยะระบบเซนเซอร์ส�ำหรบั เก็บขยะและเส้อื ผ้าทใี่ ชแ้ ล้วของผู้ป่วย การออกแบบดงั กลา่ วขา้ งตน้ น้ี มาจากการสอบถามความตอ้ งการของบคุ ลากรการแพทยอ์ ยา่ งแทจ้ รงิ ทำ� ใหเ้ กดิ การพัฒนามาเปน็ นวัตกรรมท่สี ามารถใช้งานได้จริง การประยุกตใ์ ชร้ ะบบขบั เคลือ่ น ยงั ช่วยเพิม่ ความสะดวกใน การปฏิบตั งิ านของบคุ ลากรการแพทย์ นอกจากน้ียงั นบั เป็นนวัตกรรมทม่ี ีความใหม่ แตกตา่ งจากนวัตกรรมอ่ืน ท่เี คยมมี า ผลกระทบ (impact) ทีม่ ีต่อสงั คม/การใช้ประโยชน์ คณะวิศวกรรมศาสตร์ จุฬาฯ ได้ให้การสนับสนุนการผลิตรถความดันบวกเคล่ือนท่ีได้หรือรถกองหนุน รวมทั้งส้ิน ๙๕ คัน เพ่ือส่งมอบไปยังโรงพยาบาล โรงแรมที่เป็นสถานท่ีกักกันผู้อยู่ในกลุ่มเส่ียงท่ีภาครัฐจัดให้ (State quarantine) และโรงพยาบาลสนามทั่วประเทศ เพ่อื ใชส้ ำ� หรับการดแู ลผู้ปว่ ยโรค COVID-19 รวมถึง สง่ มอบใหก้ รมควบคมุ โรค กระทรวงสาธารณสขุ นำ� ไปใชใ้ นการตรวจหาผตู้ ดิ เชอื้ เชงิ รกุ ในชมุ ชน ตง้ั แตก่ ารระบาด ระลอกแรก จนถึงปจั จุบันกย็ ังมีการใชง้ านอยู่อยา่ งตอ่ เนื่อง นบั เปน็ นวัตกรรมท่ชี ่วยสรา้ งความปลอดภัย/ความ มั่นใจให้กับบุคลากรการแพทย์ในการปฏิบัติหน้าท่ี ถือเป็นการมีส่วนช่วยในการแบ่งเบาและแก้ไขปัญหาใน สถานการณ์การแพรร่ ะบาดของโรค COVID-19 ของประเทศไทยได้เปน็ อยา่ งดี 532 ยกยอ่ งเชดิ ชเู กยี รตบิ คุ ลากรแห่งจุฬาลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๖๔

รถวิเคราะหผ์ ลดว่ นพเิ ศษ Express analysis mobile unit ผลงานวิจัยโดยสรุป ในการควบคุมสถานการณก์ ารแพรร่ ะบาดของเชอ้ื โรค COVID-19 ใหเ้ กดิ ประโยชนส์ งู สดุ นัน้ จำ� เปน็ ตอ้ ง มกี ารตรวจเช้อื จากประชาชนกลมุ่ เสี่ยงในสถานท่ตี ่าง ๆ อย่างท่วั ถึง และการวิเคราะห์ผลก็เป็นอีกขัน้ ตอนหนงึ่ ท่ีจ�ำเป็นจะต้องด�ำเนินการอย่างรวดเร็ว เพ่ือให้ทราบผลและจ�ำนวนผู้ติดเชื้อที่แน่ชัดส�ำหรับการออกมาตรการ เพือ่ ควบคุมสถานการณ์ไดอ้ ยา่ งมปี ระสทิ ธิภาพ ดงั นั้นจึงไดม้ ีการสร้างนวตั กรรมทีม่ ชี ่อื ว่า “รถวเิ คราะหผ์ ลด่วน พเิ ศษ” ขน้ึ เพอื่ ออกไปตรวจวเิ คราะหผ์ ลตามสถานทน่ี อกโรงพยาบาลหรอื หนว่ ยงานตา่ ง ๆ ซง่ึ จะชว่ ยลดปญั หา ความแออดั ภายในโรงพยาบาล ความล่าช้าของการขนสง่ ตวั อยา่ งและระยะเวลาในการรอวิเคราะห์ผลได้ โดย ภายในตัวรถมีการจัดแบ่งห้องต่าง ๆ อย่างชัดเจน ซ่ึงแต่ละห้องน้ันถูกออกแบบให้เหมาะสม มีความสะดวก ตอ่ การใช้งาน พรอ้ มตดิ ต้งั เครื่องมอื ภายในรถครบครนั ส�ำหรับการออกตรวจวเิ คราะหเ์ ชอ้ื โรค COVID-19 หรือ เช้ืออื่น ๆ ท่ีสามารถวิเคราะห์ด้วยเทคนิคการเพิ่มปริมาณสารพันธุกรรมดีเอ็นเอด้วยปฏิกิริยาโพลีเมอเรส (Real Time Polymerase Chain Reaction: PCR) ซงึ่ เคร่ืองมือต่าง ๆ เหล่านี้เป็นไปตามมาตรฐานหอ้ งปฏิบตั ิ การอณูชีววิทยา และรถวิเคราะห์ผลด่วนพิเศษน้ียังได้รับการรับรองมาตรฐานจากกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ กระทรวงสาธารณสุขท�ำให้สามารถสร้างความเช่ือม่ันให้แก่บุคคลากรทางการแพทย์ท่ีปฏิบัติงานภายในรถได้ อีกดว้ ย รถวิเคราะห์ผลด่วนพิเศษถือว่าเป็นห้องปฏิบัติการวิเคราะห์ PCR เคลื่อนท่ี คันแรกของประเทศไทย ซ่ึงเป็นนวัตกรรมท่ีสามารถน�ำไปใช้งานได้จริง มีระดับของการพัฒนาเทคโนโลยี (Technology Readiness Level) อยใู่ นระดบั TRL9 (Full operation) คอื ผลติ ภณั ฑไ์ ดม้ กี ารสง่ มอบเพอ่ื นำ� ไปใชง้ านจรงิ และมกี ารตดิ ตาม ผลการใช้งานอย่างต่อเนื่อง โดยได้มีการถวายรถวิเคราะห์ผลด่วนพิเศษคันต้นแบบให้พระบาทสมเด็จ พระเจ้าอยู่หัวและได้รับการพระราชทานให้ผลิตรถวิเคราะห์ผลด่วนพิเศษเพ่ิมเติมจ�ำนวน ๔ คัน รวมกับ คนั ต้นแบบแลว้ เปน็ ๕ คนั มอบให้แก่กระทรวงสาธารณสขุ ส�ำหรับใช้ประโยชน์ในสถานการณ์การแพรร่ ะบาด ของโรค COVID-19 จนถึงทุกวันนี้ ยกยอ่ งเชิดชูเกียรติบุคลากรแห่งจุฬาลงกรณม์ หาวทิ ยาลัย ประจ�ำปี พ.ศ. ๒๕๖๔ 533

สิ่งท่ีดเี ด่นของงานวจิ ัย หลกั การทใี่ ชใ้ นการประดษิ ฐร์ ถวเิ คราะหผ์ ลดว่ นพเิ ศษนคี้ อื การออกแบบการทำ� งานตามมาตรการทางการ แพทย์ภายในพ้ืนที่จ�ำกดั บนตัวรถ เพ่ือให้ผู้ปฏบิ ตั งิ านมคี วามสะดวกและปลอดภยั นอกจากน้ียงั มกี ารออกแบบ สายพานการทำ� งานทเี่ หมาะสม ท�ำใหส้ ามารถวเิ คราะห์ผลได้อยา่ งต่อเนอื่ งและรวดเร็ว ภายในห้องปฏบิ ตั กิ าร บนรถ มีระบบความดันทป่ี ้องกันควบคุมการรว่ั ไหลของเชื้อ มีการตดิ ตง้ั วสั ดอุ ุปกรณเ์ คร่ืองมอื ตามมาตรฐานไว้ ครบถ้วน มีระบบการขนส่งตัวอย่างและการคัดแยกและทิ้งขยะติดเชื้อตามมาตรฐานทางการแพทย์ มีระบบ สอื่ สารทง้ั ภายในตวั รถและภายนอกตวั รถ และมรี ะบบรกั ษาความปลอดภยั รถวเิ คราะหผ์ ลดว่ นพเิ ศษถอื วา่ เปน็ หอ้ งปฏบิ ัติการวิเคราะห์ PCR เคลอ่ื นท่ี คันแรกของประเทศไทย ซง่ึ เป็นนวตั กรรมท่ีสามารถนำ� ไปใชง้ านไดจ้ รงิ ผลกระทบ (impact) ทมี่ ีต่อสังคม/การใช้ประโยชน์ รถวิเคราะห์ผลด่วนพิเศษน้ีสามารถน�ำไปใช้งานได้จริง และได้รับพระราชทานจากพระบาทสมเด็จ พระเจา้ อยหู่ วั ใหผ้ ลติ รถวเิ คราะหผ์ ลดว่ นพเิ ศษ รวมทง้ั สนิ้ 5 คนั มอบใหแ้ กก่ รมควบคมุ โรค กระทรวงสาธารณสขุ ส�ำหรับใช้ประโยชน์ในการออกตรวจค้นหาผู้ติดเช้ือเชิงรุกในชุมชนพ้ืนที่เส่ียง ท่ีมีความจ�ำเป็นต้องทราบผล อย่างรวดเร็ว เพ่ือให้สามารถด�ำเนินการแยกผู้ที่ติดเชื้อออกจากคนอ่ืนได้ทันท่วงที รถวิเคราะห์ผลด่วนพิเศษ ทัง้ ๕ คันน้ี ถูกนำ� ไปใช้งานในพ้ืนที่เสีย่ งทั่วประเทศไทย ตง้ั แตก่ ารระบาดระลอกท่ี ๒ จนถึงทุกวนั นี้ นอกจากน้ี กรมควบคมุ โรค กระทรวงสาธารณสขุ ไดจ้ ดั ซอ้ื รถวเิ คราะหผ์ ลดว่ นพเิ ศษเพม่ิ เตมิ อกี ๑๑ คนั เพอ่ื นำ� ไปใชใ้ นการ ออกตรวจวิเคราะห์เชื้อโรค COVID-19 หรือเช้ืออื่น ๆ ท่ีสามารถวิเคราะห์ด้วยเทคนิคการเพ่ิมปริมาณ สารพันธุกรรมดเี อน็ เอดว้ ยปฏกิ ิรยิ าโพลเี มอเรส (Real Time Polymerase Chain Reaction: PCR) ทีอ่ าจ อุบตั ขิ ้ึนอกี ไดใ้ นอนาคต 534 ยกยอ่ งเชดิ ชเู กียรติบคุ ลากรแห่งจฬุ าลงกรณ์มหาวิทยาลัย ประจ�ำปี พ.ศ. ๒๕๖๔

สถานทต่ี ดิ ตอ่ หลักสตู รวศิ วกรรมชีวเวช คณะวศิ วกรรมศาสตร์ โทรศพั ท์ ๐๘-๙๔๙๕-๕๙๔๑ E-mail: [email protected] ยกยอ่ งเชดิ ชูเกยี รตบิ ุคลากรแหง่ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลยั ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๖๔ 535

รางวลั ผลงานวิจัยดีเด่นด้านการน�ำไปใชป้ ระโยชน์ต่อสงั คม สาขาสงั คมศาสตร์ ผลงานวจิ ัยเร่ือง การพฒั นาเมอื งนา่ อยู่ส�ำหรับผู้สงู อายุ The Development of Age Friendly City โดย รองศาสตราจารย์ ไตรรตั น์ จารทุ ัศน์ ภาควชิ าเคหการ คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ รองศาสตราจารย์ ภาวดี องั ศสุ งิ ห์ ภาคภมู สิ ถาปัตยกรรม คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ ผชู้ ว่ ยศาสตราจารย์ กิตตอิ ร ศริ ิสุข ภาคสถาปัตยกรรมภายใน คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ แหล่งทนุ ทไ่ี ด้รับ ส�ำนักงานการวจิ ยั แห่งชาติ (วช.) 536 ยกยอ่ งเชิดชเู กยี รตบิ คุ ลากรแหง่ จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๖๔

ผลงานวิจยั โดยสรปุ การปรบั ปรงุ ทอี่ ยอู่ าศยั และพนื้ ทสี่ าธารณะในโครงการ พบวา่ ตรงตามแนวคดิ เมอื งนา่ อยสู่ ำ� หรบั ผสู้ งู อายุ (Age Friendly City)ขององค์การอนามัยโลก (WHO) ในดา้ นกายภาพเกอื บทุกรายการ โดยการปรบั ปรุงบ้าน ผู้สงู อายุ ๑๐ หลงั และปรับปรงุ พน้ื ที่สว่ นกลางดว้ ยการสร้างหอ้ งน�ำ้ คนพิการเพิม่ เตมิ ๑ หอ้ ง ปรับปรงุ หอ้ งนำ้� เดิม สร้างสวนน่ังเล่นส�ำหรับผู้สูงอายุ จัดท�ำต้นแบบสวนผักและอบรมการปลูกผัก นอกจากนี้ยังมีการใช้วัสดุ ในพืน้ ท่ี (ไดแ้ ก่ ไม้ไผม่ าทำ� ราวจับ ยางรถยนต์ บลอ็ คดนิ มาทำ� แปลงผกั ) เพ่อื จดั ท�ำเปน็ นวัตกรรมท่ใี ช้งานได้ เหมาะสมกับชาวบ้าน ซ่อมแซมง่ายและค่าใช้จ่ายน้อย สามารถผลิตได้เองในชุมชนจึงส่งผลให้เกิดความย่ังยืน ในการด�ำเนินการปรับปรุงสภาพแวดล้อมได้ และยังส่งผลให้เกิดการมีส่วนร่วมของชุมชน และหน่วยงานที่ เก่ียวข้อง ยกยอ่ งเชิดชูเกยี รติบคุ ลากรแห่งจฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๖๔ 537

สง่ิ ที่ดีเด่นของงานวจิ ยั ๑. เป็นกระบวนการตกตะกอนองค์ความรู้ (จากการทำ� วจิ ยั ตลอด ๑๒ ปที ผ่ี า่ นมา) ในการพฒั นา สภาพแวดล้อมท่เี หมาะสมกบั ผสู้ ูงอายุ ซึ่งเดมิ เร่ิมต้น จากการปรับสภาพบ้าน เพียงอย่างเดียว และขยาย มาเป็นการปรบั พนื้ ทีส่ ่วนกลาง ซึ่งผลการดำ� เนินการ ที่ได้ พบว่าชุมชนน้ีเกิดกระบวนการการมีส่วนร่วม ต้ังแต่แรก ท�ำให้สามารถพัฒนาทางสภาพแวดล้อม ทางกายภาพและสภาพแวดล้อมทางสังคมให้เกิด ชุมชนทีเ่ ปน็ มติ รกับผสู้ งู อายไุ ดอ้ ย่างแทจ้ รงิ ๒. มีข้อค้นพบที่แตกต่าง ด้วยกระบวนการ การมีส่วนร่วมท�ำให้เกิดเทคโนโลยีที่เหมาะสม (Appropriate technology) โดยทางนักวิจัยได้ จัดการอบรมสร้างความรู้ ความเข้าใจและแสดง ตัวอย่างวัสดุอุปกรณ์ที่เหมาะสมกับผู้สูงอายุให้แก่ ชา่ งชมุ ชน ตอ่ มาทางชา่ งชมุ ชนไดท้ ดลองและพฒั นา ราวจับจากไม้ไผ่ (ภายหลังจากทดลองราวจับจาก เหลก็ , สแตนเลส) ซงึ่ มรี ายละเอยี ดตง้ั แตก่ ารคดั ขนาด รอยต่อ จุดยดึ และการทดสอบการรบั น้ำ� หนัก 538 ยกย่องเชิดชเู กียรติบคุ ลากรแห่งจุฬาลงกรณม์ หาวทิ ยาลัย ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๖๔

ผลกระทบ (impact) ที่มตี อ่ สังคม/การใช้ประโยชน์ เปน็ โครงการวจิ ยั ทใี่ ชท้ รพั ยากรอยา่ งคมุ้ คา่ เกดิ ตวั ทวคี ณู Multiple Effect หลายมติ ิ เชน่ คา่ แรงทช่ี มุ ชน มีสว่ นรว่ มตั้งแต่ทำ� ประชาคมจนถึงการรว่ มกนั ก่อสรา้ ง การสนับสนุนจากภาคเอกชน วัสดุก่อสร้าง เมล็ดพันธ์ุ พืช การสนับสนุนแรงงาน และวัสดุในการท�ำแปลงผักสวนครัว จากส�ำนักงานเขต การอนุมัติให้ใช้พื้นที่จาก ส�ำนักงานทรัพย์สินฯเป็นต้นแบบที่สามารถขยายผลได้ ท้ังกระบวนการด�ำเนินงาน คู่มือ สามารถไปขยายผล ในพ้ืนที่อนื่ ได ้ ปัจจุบันได้น�ำโครงการดังกล่าวเป็นต้นแบบในการขับเคล่ือน ซ่ึงมีงานวิจัยและโครงการที่น�ำไปปฏิบัติ ตอ่ การพฒั นาเมอื งนา่ อยเู่ พือ่ ผ้สู งู อายุ ภายใต้โครงการบรู ณาการสหศาสตร์ เพอ่ื รองรบั สงั คมสงู วัย (จุฬาอาร)ี ได้ดำ� เนินการขยายผลพ้นื ท่ีศกึ ษา ๔ พื้นทใ่ี นกรงุ เทพมหานคร (วังทองหลาง, ดินแดง, ภาษีเจริญ และพระนคร) มกี ารให้ความรู้แก่ชุมชนประมาณ ๒๑๐ คน มกี ารปรบั ปรงุ บ้านจริง ๗๖ หลัง สถานทีต่ ิดตอ่ ภาควิชาเคหการ คณะสถาปตั ยกรรมศาสตร์ โทรศัพท์ ๐-๒๒๑๘-๔๓๕๔ โทรสาร ๐-๒๒๑๘-๔๓๕๕ มอื ถอื ๐๘-๔๓๕๑-๔๕๙๕ E-mail: [email protected] ยกย่องเชดิ ชเู กยี รติบคุ ลากรแห่งจฬุ าลงกรณม์ หาวิทยาลยั ประจ�ำปี พ.ศ. ๒๕๖๔ 539

รางวัลผลงานวิจยั ดีเด่นของนสิ ติ ระดบั ปริญญาเอก ผลงานวิทยานิพนธ์เร่อื ง การเฝ้าระวงั เช้อื ไวรสั ก่อโรคสตั ว์สู่คน ในระบบทางเดินหายใจและทางเดินอาหารในสนุ ัขแบบมุ่งเปา้ ในเขตกรุงเทพมหานคร ประเทศไทย Targeted surveillance of potential zoonotic respiratory and enteric viruses in dogs in Bangkok, Thailand โดย ดร.กมลพรรณ เจรญิ กลุ อาจารย์ที่ปรึกษาหลกั ศาสตราจารย์ นายสตั วแพทย์ ดร.อลงกร อมรศิลป์ แหล่งทนุ ทไ่ี ด้รับ จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั กองทุนรชั ดาภิเษกสมโภช ศนู ย์เชย่ี วชาญเฉพาะทางดา้ นโรคอุบตั ิใหม่และอุบตั ซิ ำ�้ ในสตั ว์ และคลสั เตอรส์ ขุ ภาพหนึง่ เดียว 540 ยกยอ่ งเชดิ ชเู กียรตบิ คุ ลากรแหง่ จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลัย ประจ�ำปี พ.ศ. ๒๕๖๔

ผลงานวจิ ัยโดยสรุป วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มีวัตถุประสงค์เพ่ือส�ำรวจและถอดรหัสพันธุกรรมเชื้อไวรัสก่อโรคสัตว์สู่คนในสุนัข และคน โดยเฉพาะอาชพี ทมี่ คี วามใกลช้ ดิ กบั สนุ ขั ซงึ่ วทิ ยานพิ นธฉ์ บบั นไ้ี ดส้ ำ� รวจเชอ้ื ไวรสั ในระบบทางเดนิ หายใจ และทางเดินอาหารในสุนัข ได้แก่ parainfluenzavirus type 5 (PIV-5) canine influenza virus (CIV) coronavirus (CoV) Kobuvirus (KoV) Norovirus (NoV) Rotavirus (RoV) และ Canine parvovirus type 2 (CPV-2) ซึง่ เชอ้ื ไวรัสเหล่าน้สี ามารถกอ่ โรคในสุนัข และเช้ือไวรัสบางชนดิ มรี ายงานการติดตอ่ จากสนุ ขั ส่คู นได้ ซึ่งวิทยานิพนธ์ฉบับน้ีเก็บตัวอย่างป้ายจมูกสุนัขที่แสดงอาการระบบทางเดินหายใจและเก็บตัวอย่างป้ายทวาร หนกั จากสนุ ขั ท่แี สดงอาการระบบทางเดินอาหาร ต้งั แต่ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๕๘ ถงึ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๖๑ ผลการศึกษาพบอุบัติการณ์ของเชื้อระบบทางเดินหายใจ PIV-5 CIV และ CoV คิดเป็น ๕.๖% (๓๒/๕๗๑), ๑.๔% (๘/๕๗๑) และ ๑๓.๑% (๗๕/๕๗๑) ตามล�ำดับ ส่วนอุบัติการณ์ของเชื้อระบบทางเดินอาหาร KoV NoV CPV-2 และ RoV คิดเปน็ ๑๗.๖% (๕๔/๓๐๗), ๑๑.๑% (๒/๑๘), ๒๙.๙% (๑๓๓/๔๔๔) และ ๐.๗% (๕/๗๑๐) ตามลำ� ดับ โดยสรุปผลงานการศึกษาของวิทยานิพนธ์น้ีพบว่า มีการปรากฏของเชื้อไวรัสในระบบทางเดินหายใจ และทางเดินอาหารในสุนัขในประเทศไทย ซ่ึงอาจจะก่อให้เกิดโรคติดต่อระหว่างสัตว์สู่คน และจากการศึกษา ทางพันธกุ รรมของเชื้อไวรสั ช้ีให้เห็นว่าเช้อื ไวรสั มีวิวฒั นาการท่รี วดเร็วและเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา โดยเฉพาะ เมอ่ื มีสายพนั ธ์ุใหม่หรือมีการติดเชอ้ื ข้ามสายพนั ธมุ์ ายังสัตว์ ซึง่ ผลการศึกษาในครั้งน้เี ปน็ ประโยชน์ตอ่ บุคคลทีม่ ี อาชพี กลุ่มเส่ยี งทใ่ี กลช้ ิดกับสัตวเ์ ลีย้ ง เชน่ สตั วแพทย์ ผ้ชู ่วยสตั วแพทย์ เจา้ ของสตั ว์ ทำ� ใหม้ ีความรแู้ ละความ เขา้ ใจ เก่ียวกบั โรคติดเชอื้ ในระบบทางเดนิ หายใจและระบบทางเดินอาหารในสุนัขมากขึ้นและสามารถวางแผน การเฝ้าระวัง และควบคุมป้องกัน เชื้อไวรัสที่เป็นเชื้อไวรัสอุบัติใหม่และอุบัติซ�้ำ และอาจทําให้เกิดโรคทั้งใน คนและสตั ว์ ยกย่องเชิดชเู กยี รตบิ คุ ลากรแหง่ จุฬาลงกรณ์มหาวทิ ยาลัย ประจ�ำปี พ.ศ. ๒๕๖๔ 541

สิง่ ทดี่ ีเด่นของงานวิจยั ๑. ผลงานวิทยานิพนธ์ฉบับนี้ได้ตรวจหาเช้ือไวรัสในระบบทางเดินหายใจและทางเดินอาหารอาจก่อ โรคสัตว์สู่คนในสุนัข ซ่ึงวิทยานิพนธ์ฉบับนี้ถอดรหัสพันธุกรรมของเช้ือไวรัสในสุนัขเหล่าน้ีเป็นครั้งแรกใน ประเทศไทย เช่น เชอ้ื ไวรสั อนิ ฟลเู อน็ ซา่ (CIV) สายพนั ธุ์ pandemic H1N1/2009 เชือ้ ไวรสั โคโรนา (CoV) เชอ้ื ไวรสั โคบู (KoV) เช้ือไวรสั โนโร (NoV) เชื้อไวรสั โรต้า (RoV) และ เชื้อไวรสั พารโ์ ว ชนิด 2c (CPV-2c) เป็นต้น และไดต้ รวจหาเช้ือไวรัส วิเคราะหค์ วามรู้ ทศั นคติ และการปฏิบัติตนตอ่ โรคติดตอ่ ระหวา่ งสตั วส์ ูค่ น ในบุคคล ทม่ี อี าชีพกลมุ่ เส่ยี งทใ่ี กล้ชิดกับสตั ว์ เช่น สัตวแพทย์ ผชู้ ่วยสัตวแพทย์ พยาบาล ๒. ผลงานวิทยานพิ นธไ์ ดต้ ีพิมพ์ในวารสารวชิ าการระดบั นานาชาติ (Tier 1) จำ� นวน ๕ เรอื่ ง ซึ่งมคี ่า ISI impact factor ระหวา่ ง ๑.๘๓๕-๖.๒๕๙ และผลงานวจิ ยั ไดร้ บั เชญิ ใหน้ ำ� เสนอผลงานทางวชิ าการแบบโปสเตอร์ ในงานวิชาการระดับนานาชาตทิ ั้งในประเทศไทย และต่างประเทศ จ�ำนวน ๔ เรอื่ ง ๓. ผลงานวิจยั วิทยานพิ นธ์ฉบับนี้ เปน็ ประโยชนต์ อ่ บคุ คลทมี่ ีความใกลช้ ดิ กับสัตวเ์ ล้ยี ง เชน่ สตั วแพทย์ ผู้ช่วยสัตวแพทย์ เจ้าของสัตว์ ท�ำให้มีความรู้และความเข้าใจ เกี่ยวกับโรคติดเชื้อในระบบทางเดินหายใจและ ระบบทางเดินอาหารในสุนัขมากข้ึน และสามารถวางแผนการเฝ้าระวัง และควบคุมป้องกัน เชื้อไวรัสที่เป็น เชือ้ ไวรัสอบุ ัติใหม่และอบุ ัตซิ �ำ้ ท่ีอาจก่อให้เกิดโรคทง้ั ในคนและสตั ว์ได้ 542 ยกยอ่ งเชิดชเู กยี รตบิ ุคลากรแห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ประจ�ำปี พ.ศ. ๒๕๖๔

สถานที่ติดตอ่ ภาควชิ าสัตวแพทยสาธารณสุข คณะสตั วแพทยศาสตร์ โทรศพั ท์ ๐-๒๒๑๘-๙๕๗๗ E-mail: [email protected] ยกยอ่ งเชดิ ชูเกียรตบิ ุคลากรแหง่ จฬุ าลงกรณ์มหาวิทยาลยั ประจ�ำปี พ.ศ. ๒๕๖๔ 543

รางวลั ผลงานวิจยั ดีเด่นของนสิ ิตระดับปรญิ ญาเอก ผลงานวิทยานพิ นธ์เร่ือง การพัฒนาอุปกรณ์แจง้ เตอื นการพักเพอ่ื ป้องกันโรคทางระบบกระดกู และกลา้ มเน้ือบริเวณคอ/ บ่าและหลังส่วนลา่ งในผู้ที่ท�ำงานในสำ� นักงาน Development of a device to alert for breaks to prevent musculoskeletal disorders in the neck and low back among office workers โดย ดร.ภูริพัฒน์ วาวเงินงาม อาจารย์ทป่ี รกึ ษาหลกั ศาสตราจารย์ ดร.ประวิตร เจนวรรธนะกุล แหล่งทนุ ทไ่ี ด้รับ • ทุนโครงการปริญญาเอกกาญจนาภิเษก (คปก.) รนุ่ ที่ ๑๘ (ตามสัญญา สกว. เลขท่ี PHD/๐๑๘๐/๒๕๕๘ งบประมาณ ๑,๘๐๒,๐๐๐ บาท) • ทุนวจิ ัยชุดโครงการ “อุตสาหกรรมการแพทย์ครบวงจร” สำ� นักงานกองทนุ สนบั สนนุ การวจิ ัย (สกว.) ฝา่ ยอุตสาหกรรม (ตามสญั ญาเลขที่ RDG๖๐๕๐๐๕๘ งบประมาณ ๒,๖๙๖,๑๔๐ บาท) 544 ยกยอ่ งเชดิ ชเู กียรติบุคลากรแหง่ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๖๔

ผลงานวจิ ัยโดยสรุป งานวิจัยฉบับนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาอุปกรณ์แจ้งเตือนการพักเพ่ือป้องกันโรคทางระบบกระดูก และกล้ามเน้ือบริเวณคอและหลังส่วนล่างในผู้ท่ีท�ำงานส�ำนักงาน โดยงานวิจัยนี้ มีข้ันตอนการศึกษา ท้ังสิ้น ๔ ข้ันตอน ประกอบด้วย ๑) การทบทวนวรรณกรรมอย่างเป็นระบบ เพื่อศึกษาผลของการพักต่อการลด อาการปวดและความรู้สึกไม่สบายบริเวณหลัง และผลิตภาพของงาน ในพนักงานส�ำนักงาน ๒) การศึกษา รปู แบบและความสมั พนั ธข์ องความรสู้ กึ ไมส่ บายของรา่ งกายและการขยบั เคลอ่ื นลำ� ตวั ขณะนงั่ ทำ� งานตดิ ตอ่ กนั เป็นระยะเวลา ๔ ชั่วโมง และ ๓) การศึกษาผลของอุปกรณ์แจ้งเตือนการพักต่อการป้องกันโรคปวดคอและ หลังส่วนล่างในพนักงานส�ำนักงาน โดยมีการติดตามผลเป็นระยะเวลา ๖ และ ๑๒ เดือน จากการทบทวน วรรณกรรมอยา่ งเปน็ ระบบ พบวา่ การพกั ใหผ้ ลดใี นแงข่ องการลดอาการปวดและความรสู้ กึ ไมส่ บายบรเิ วณหลงั โดยไมส่ ง่ ผลตอ่ ผลติ ภาพของงาน ในพนกั งานสำ� นกั งาน และรปู แบบการพกั ทด่ี ที สี่ ดุ ในแงข่ องการลดอาการปวด และความรู้สึกไม่สบายบริเวณหลัง คือ การพักแบบมีการเปล่ียนแปลงท่าทาง (active break) ผลการศึกษา ที่ ๒ พบว่า การน่ังต่อเนื่องเป็นระยะเวลา ๓๐ นาทีขึ้นไป ทำ� ให้ความรู้สึกไม่สบาย (discomfort) ในส่วน ต่าง ๆ ของร่างกาย โดยเฉพาะบริเวณคอ/บ่า และหลังส่วนล่าง เพิ่มขึ้นอย่างมีนัยส�ำคัญ เพ่ิมความเสี่ยงต่อ การป่วยเป็นโรคปวดคอและหลงั ได้ จึงน�ำไปสู่การพฒั นาอุปกรณ์เพอื่ แจ้งเตอื นการพักในระหวา่ งการน่ังท�ำงาน ตดิ ต่อกันเป็นระยะเวลานาน เรียกว่า “ทน่ี ่งั อจั ฉรยิ ะ (DynaSeat®)” ซ่ึงทำ� หน้าทีแ่ จง้ เตอื นผู้ใช้งานใหพ้ กั เบรก จากการน่ังท�ำงานติดต่อกัน พร้อมทั้งบอกระยะเวลาการพักเบรกที่เหมาะสม โดยน�ำข้อมูลเกี่ยวกับการน่ัง ท�ำงานของผู้ใช้งานมาใช้ค�ำนวณช่วงเวลาท่ีควรพักเบรกและระยะเวลาการพักเบรกท่ีเหมาะสม (โดยอาศัย algorithm ทบ่ี รรจไุ วใ้ นโปรแกรม DynaRest®) ผลการศกึ ษาประสทิ ธภิ าพของ “ทนี่ งั่ อจั ฉรยิ ะ (DynaSeat®)” พบวา่ โปรแกรม DynaRest® ชว่ ยลดอุบัตกิ ารณเ์ กิดโรคปวดคอและหลงั สว่ นล่างได้ไดม้ ากถงึ รอ้ ยละ ๕๐-๖๐ เมือ่ เปรยี บเทยี บกบั กลมุ่ ควบคุมทีไ่ มไ่ ดใ้ ช้ ท้งั ในการติดตามผลระยะเวลา ๖ และ ๑๒ เดือน ยกยอ่ งเชดิ ชเู กยี รตบิ ุคลากรแห่งจุฬาลงกรณ์มหาวทิ ยาลยั ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๖๔ 545

โดยสรุป การพักในขณะน่ังท�ำงาน โดยอาศัยนวัตกรรม “ที่น่ังอัจฉริยะ (DynaSeat®)” ท่ีมีโปรแกรม DynaRest® บรรจอุ ยู่ มปี ระสทิ ธิผลสูงในการป้องกันโรคปวดคอและปวดหลังในผทู้ ี่ทำ� งานในสำ� นกั งาน ส่งิ ที่ดีเด่นของงานวจิ ัย ๑) ได้นวัตกรรม “ท่นี ัง่ อัจฉรยิ ะ (DynaSeat®)” ซง่ึ ไดท้ �ำการยน่ื ค�ำขอจดอนุสิทธบิ ัตร ตอ่ กรมทรพั ย์สนิ ทางปัญญา กระทรวงพาณิชย์ เป็นท่เี รยี บร้อยแลว้ (เลขทีค่ ำ� ขอ ๒๐๐๓๐๐๐๓๗๒ เมอื่ วันที่ ๒๔ กพ. ๒๕๖๓ เรอ่ื ง เครอ่ื งตรวจจบั และแนะนำ� ลกั ษณะการเปลย่ี นแปลงทา่ ทางของรา่ งกายจากการนงั่ ทส่ี มั พนั ธก์ บั พฤตกิ รรม การน่งั กอ่ นหน้า) และอยูใ่ นระหว่างการทำ� สัญญาถ่ายทอดเทคโนโลยใี ห้กบั บรษิ ัท ศรีไทย โอโตซที ส์ อนิ ดัสตรี จ�ำกัด (exclusive licensing เป็นระยะเวลา ๑๐ ปี) เพ่ือน�ำนวัตกรรมไปใช้ประโยชน์ต่อยอดในเชิงพาณิชย์ ต่อไป 546 ยกยอ่ งเชดิ ชูเกยี รตบิ ุคลากรแหง่ จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลัย ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๖๔

๒) ได้บทความวิจัยตีพิมพ์ในวารสารวิชาการระดับนานาชาติท่ีอยู่ในฐาน ISI/SCOPUS และได้รับ การจดั อนั ดบั อยใู่ น Tier 1 journal ranking จำ� นวนท้ังสิน้ ๓ บทความ ๓) ได้รับรางวัลจาก ส�ำนักงานการวิจัยแห่งชาติ ประเภทผลงานนวัตกรรมสายอุดมศึกษา ด้านการ สาธารณสขุ สขุ ภาพ และเทคโนโลยที างการแพทย์ ประจำ� ปี ๒๕๖๓ ระดบั ดมี าก (เหรยี ญทอง) สถานทตี่ ดิ ต่อ ภาควชิ ากายภาพบำ� บดั . คณะสหเวชศาสตร์ โทรศัพท์ ๐๘-๒๙๒๖-๙๒๒๙ E-mail: [email protected] ยกยอ่ งเชดิ ชเู กียรติบุคลากรแห่งจฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๖๔ 547

รางวลั ผลงานวิจัยดเี ด่นของนิสิตระดับปรญิ ญาเอก ผลงานวิทยานิพนธเ์ รอื่ ง การพัฒนาเซน็ เซอร์เชงิ เคมีไฟฟ้าแบบพกพาสำ� หรบั การตรวจวัดโลหะหนกั สารประกอบไนโตรเจน ออกไซด์ และไทโอไซยาเนตไอออน DEVELOPMENT OF PORTABLE ELECTROCHEMICAL SENSORS FOR DETERMINATION OF HEAVY METALS, NITROGEN OXIDES AND THIOCYANATE ION โดย ดร. กิง่ กาญจน์ พังจนุ ันท์ อาจารยท์ ี่ปรึกษาหลกั ศาสตราจารย์ ดร.อรวรรณ ชัยลภากลุ แหล่งทนุ ท่ไี ดร้ บั ทนุ ๙๐ ปี จฬุ าลงกรณ์มหาวทิ ยาลยั กองทนุ รชั ดาภิเษกสมโภช 548 ยกย่องเชิดชูเกยี รติบคุ ลากรแห่งจฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๖๔

ผลงานวิจยั โดยสรุป วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มุ่งเน้นการพัฒนาเซ็นเซอร์เคมีไฟฟ้าแบบพกพาบนอุปกรณ์วิเคราะห์ฐานกระดาษ สำ� หรบั การตรวจวดั สารประกอบสำ� คญั /สารบง่ ชท้ี างชวี ภาพในการใชง้ านทห่ี ลากหลาย ในสว่ นแรกจะมสี องสว่ น ย่อยที่อธิบายเก่ียวกับการตรวจวัดโลหะหนักท่ีปนเปื้อนในอาหาร การรวมอุปกรณ์วิเคราะห์ฐานกระดาษและ ขั้วไฟฟ้าเพชรเจือโบรอนถูกพัฒนาส�ำหรับการวิเคราะห์หาปริมาณสารหนูทั้งหมดในส่วนย่อยแรก อุปกรณ์ ดังกล่าวด�ำเนินการโดยใช้วิธีการพับอุปกรณ์กระดาษส�ำหรับการเตรียมอนุภาคทองค�ำระดับนาโนดัดแปรบน ขั้วไฟฟ้าเพชรเจือโบรอน และการวัดสารหนู (III) ด้วยเทคนิคแอโนดิกสตริปปิงโวลต์แทมเมทรีบนอุปกรณ์ ชน้ิ เดยี วกนั การเชอื่ มตอ่ อปุ กรณว์ เิ คราะหฐ์ านกระดาษกบั โพเทนชโิ อมเิ ตอรแ์ บบพกพาถกู เสนอสำ� หรบั การตรวจ วัดดีบุกและตะกั่วในเวลาเดียวกันโดยใช้ขั้วไฟฟ้าอนุภาคบิสมัทระดับนาโนที่ดัดแปรบนข้ัวไฟฟ้าพิมพ์สกรีน แกรฟีนเป็นข้ัวไฟฟ้าท�ำงานในส่วนย่อยที่สอง ในส่วนท่ีสองเสนออุปกรณ์วิเคราะห์ฐานกระดาษท่ีถูกออกแบบ มาเพอื่ ตรวจวดั แกส๊ ไนโตรเจนออกไซดเ์ ปน็ สารเปา้ หมายตน้ แบบเพอ่ื การวเิ คราะหใ์ นสงิ่ แวดลอ้ ม การใชง้ านของ รูปแบบอุปกรณ์ที่พัฒนาน้ันถูกปรับปรุงโดยการรวมกันของตัวดูดซับแก๊สและข้ัวไฟฟ้าทองแดงอนุภาคนาโน ดดั แปรบนขวั้ ไฟฟ้าพมิ พส์ กรีนแกรฟนี ภายในอปุ กรณเ์ ดยี วกนั สำ� หรับการจบั แกส็ ทจี่ �ำเพาะ การพฒั นาตัวตรวจ จบั แกส๊ สามารถนำ� ไปใชเ้ พอ่ื ตรวจสอบแกส๊ ไนโตรเจนออกไซดใ์ นตวั อยา่ งแกส๊ ทห่ี ลายหลาย เชน่ อากาศและแกส๊ ไอเสียจากรถยนต์ท่ีมีความแม่นย�ำและความน่าเชื่อถือสูง สุดท้ายน้ีอุปกรณ์ฐานกระดาษเชิงเคมีไฟฟ้าร่วมกับ การตรวจวดั เชงิ สถี กู เสนอสำ� หรบั การตรวจวดั สารชวี โมเลกลุ ของไทโอไซยาเนตในนำ้� ลาย ในงานนมี้ กี ารประดษิ ฐ์ รอ่ งไมโครแคปลิ ลารบี นอปุ กรณว์ เิ คราะหฐ์ านกระดาษทท่ี ำ� หนา้ ทเี่ ปน็ ไมโครแคปลิ ลารปี ม๊ั เพอื่ ชว่ ยการเคลอ่ื นที่ ของน�้ำลายหนืดตามช่องโดยไม่ต้องใช้ขั้นตอนการปรับสภาพตัวอย่าง/อุปกรณ์วัดขนาดใหญ่ โดยรวมแล้ว รปู แบบอปุ กรณว์ เิ คราะหฐ์ านกระดาษเชงิ เคมไี ฟฟา้ เหลา่ นม้ี ปี ระสทิ ธภิ าพสงู สำ� หรบั การวเิ คราะหเ์ ชงิ ปฏบิ ตั แิ ละ ได้รับการพฒั นารูปแบบขนั้ สงู ต่อไป ยกย่องเชิดชเู กียรตบิ ุคลากรแห่งจุฬาลงกรณ์มหาวทิ ยาลยั ประจ�ำปี พ.ศ. ๒๕๖๔ 549