จดหมายเหตุงานพระศพ เล่ม ๑

ภาคที่ ๓ พระราชพิธีทรงบ�ำเพ็ญพระราชกุศลพระราชทานพระศพ และการบ�ำเพ็ญกุศลถวายพระศพ แผนผงั มณฑลพิธบี รจิ าคทาน (ทงิ้ กระจาด)๑๑ ๑๑ ๑ ๑๑ ๑๑ ๑๑๑๑ ๘ ๑๑ ๑๒ ๑๑ ๘ ๑๑ ๑๒ ๑๑ ๑๑ ๑๒ ๑๑ ๒ ๑๑ ๑๑ ๑๑ ๑๑ ๒ ๑๑ ๑๑ ๑๑ ๑๑ ๑๑ ๑๑ N๑๐ ๑๑ ๓๑๑ ๔ ๕ ๖๗ ๘ ๑๑๑๑ ๑๑ ๘ ๙ ๙๑. โต๊ะบูชาพระรัตนตรยั ๗. เคร่ืองทองน้อย๒. โต๊ะประกอบพธิ ีหรอื อาสนะต้ังเยน็ ๘. โตะ๊ ประกอบพิธี๓. อาสนส์ งฆ ์ ๙. เคร่อื งบชู าป้ายเทพวิญญาณให้มาสถติ ณ มณฑลพิธี๔. เทวทูตทรงมา้ ๑๐. วงดนตรี๕. ธงพมุ่ ดวงพระวญิ ญาณ ๑๑. เกา้ อ้ี๖. เครือ่ งบูชา ๑๒. พทุ ธบัลลงั ก์พระพทุ ธมนต์ กระถางธปู พานเหรยี ญกษาปณ์ เครอ่ื งบรโิ ภค ขนั ขา้ วสาร ระฆงั เลก็ และเครอื่ งหอม ทโี่ ตะ๊ ดา้ นทศิ ตะวนั ออกและทศิ ตะวนั ตก ขา้ งโตะ๊ จดั เกา้ อสี้ ำ� หรบั บรรพชติ อนมั นกิ ายนง่ั ประกอบพธิ ี ขา้ งละ ๓ ตวั รวม ๖ ตวัทโ่ี ต๊ะกลาง ขา้ งโต๊ะจัดเกา้ อี้ส�ำหรับบรรพชติ อนัมนกิ ายนง่ั ประกอบพิธขี ้างละ ๔ ตวั รวม ๘ ตวั ด้านหนา้ ทางทิศใต้ของโต๊ะกลาง ต้ังอาสน์สงฆ์สำ� หรับบรรพชิตอนัมนิกายนั่งประกอบพิธี ๒ รูป และด้านหน้าอาสน์สงฆ์สำ� หรับบรรพชิตอนมั นกิ าย จดั วางเครื่องประกอบพิธจี ากซ้ายไปขวามี เทวทตู ทรงมา้ ธงพุม่ ดวงพระวญิ ญาณโตะ๊ ปผู า้ ขาววางเครอ่ื งบชู า มี ดอกไม้ เทยี น และตง้ั มา้ สงู สลกั ลายปดิ ทองทอดเครอื่ งทองนอ้ ยประจ�ำดวงพระวิญญาณ ทีม่ ุมของมณฑลพธิ ที ัง้ ๔ ดา้ น ต้ังโตะ๊ ประกอบพธิ ดี ้านละโตะ๊ ดา้ นบนต้งั เคร่อื งบชู า ประกอบดว้ ยพานดอกไม้ น�้ำพระพทุ ธมนต์ ธูปเทยี น ข้างโต๊ะจัดเก้าอส้ี ำ� หรับบรรพชิตอนัมนกิ ายนงั่ ประกอบพิธี ๒ ตัว คร้ันใกล้เวลาเสด็จ พระประยูรญาติ ข้าราชบริพาร และผู้ร่วมพิธี พร้อมกัน ณ ศาลาทิมคดหลงั ตะวนั ออกและปะรำ� หลังตะวันออก ทพ่ี ระลานพระท่ีน่ังดุสิตมหาปราสาท 287

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี พิธีเปิดมณฑลพิธี บรรพชิตอนัมนิกายประกอบพธิ ีอัญเชิญพระรัตนตรยั คือ พระพุทธ พระธรรม และพระสงฆ์ รวมท้ังเทวดา และนิรยบาล (ผู้คุมนรก) ให้มาชุมนุมกันที่มณฑลพิธี จากนั้นบรรพชิตอนัมนิกายอัญเชิญดวงพระวิญญาณสมเดจ็ พระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟา้ เพชรรัตนราชสุดา สิรโิ สภาพณั ณวดี ใหเ้ สด็จมาสถติ ในธงพุ่มดวงพระวิญญาณ แล้วเชิญธงพุ่มดวงพระวิญญาณมาทรงสักการะขอขมากรรมต่อพระรัตนตรัย แล้วบรรพชิตอนัมนิกายสวดพระพทุ ธมนต์อุทิศสว่ นกศุ ลใหด้ วงพระวญิ ญาณเสดจ็ ไปสสู่ ุคติ เวลา ๙ นาฬกิ า พลโท หม่อมเจ้าเฉลมิ ศึก ยุคล ผแู้ ทนพระองค์ เสด็จโดยรถยนต์พระประเทยี บถึงพระท่นี งั่ ดสุ ิตมหาปราสาท ในพระบรมมหาราชวัง เสด็จเขา้ สู่มณฑลพธิ ีบชู าพระรัตนตรัย ทรงจดุ ธูปเทยี นเคร่ืองนมัสการบูชาพระรัตนตรัย ทรงกราบ เสด็จไปทรงจุดเทียนท่ีเครื่องบูชาป้ายเทพวิญญาณให้มาสถิตณ มณฑลพิธี ท้ังด้านซ้ายและด้านขวา ตามล�ำดับ เสร็จแล้วเสด็จไปประทับยังเก้าอี้ในศาลาทิมคดหลงั ตะวนั ออก เวลา ๙ นาฬกิ า ๔ นาที พระมหาคณานมั ธรรมปญั ญาธวิ ตั ร เจา้ คณะใหญอ่ นมั นกิ ายแหง่ ประเทศไทยประธานบรรพชิตอนัมนิกาย ข้ึนน่ังยังอาสน์สงฆ์กลางมณฑลพิธี เจ้าหน้าที่ฝ่ายอนัมนิกายอาราธนาศีลพระมหาคณานัมธรรมปัญญาธิวัตร ถวายศีล พลโท หมอ่ มเจ้าเฉลิมศกึ ยุคล ทรงศีล จบแลว้ พระมหาคณานมัธรรมปัญญาธิวัตร เดินไปจุดธูปเทียนเครื่องนมัสการบูชาพระรัตนตรัยที่โต๊ะบูชาพระศากยมุนีพุทธเจ้าพระโพธสิ ัตว์ และพระยายมบาล ตามลำ� ดบั เวลา ๙ นาฬิกา ๑๕ นาที บรรพชิตอนัมนิกาย ๑๒ รูป มี พระมหาคณานัมธรรมปัญญาธิวัตรพระคณานมั ธรรมวฒุ าจารย์ องสรภาณมธรุ ส องสตุ บทบวร องพจนกรโกศล องอนนตสรภญั องอนนั ตสรนาทองสรภาณอนัมพจน์ องปลัดธรรมปญั ญาธวิ ัตร องปลดั ปานชัย เถยี่ นหงือ องธรรมธรเอนก เถ่ียนหลาก และองสมหุ ว์ ิเชยี ร เถ่ียนอี๊ ข้ึนบนพระที่น่ังดสุ ติ มหาปราสาท ทางบนั ไดมขุ ด้านทศิ เหนอื ฝั่งตะวนั ตก แลว้ ยืนเปน็๒ แถว หนา้ เกา้ อีผ้ รู้ ่วมพธิ ี หนั หนา้ ไปทางมุขดา้ นทศิ ใต้ พระมหาคณานัมธรรมปัญญาธิวัตร สัมผัสธงพุ่ม จากนั้นบรรพชิตอนัมนิกายสวดพระพุทธมนต์อญั เชญิ ดวงพระวญิ ญาณสมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสดุ า สริ โิ สภาพณั ณวดี เสดจ็ มาสถิตในธงพุ่ม พรอ้ มทง้ั สัน่ กระดงิ่ เพื่อเปน็ สญั ญาณเบิกทางน�ำเสด็จ เวลา ๙ นาฬกิ า ๒๕ นาที บรรพชติ อนมั นกิ ายทง้ั ๑๒ รปู ลงจากพระที่นั่งดสุ ิตมหาปราสาท ทางบนั ไดมุขด้านทศิ เหนอื ฝงั่ ตะวนั ตก หมอ่ มราชวงศ์ศศพิ ฤนท์ จันทรทตั เชญิ เคร่อื งทองนอ้ ย นายเช้อื พร รงั ควรเชิญธงพุ่มดวงพระวิญญาณผูกฉลองพระองค์ท่ีเคยทรง ข้าราชบริพารและคณะกรรมการฝ่ายอนัมนิกายเดนิ ตามบรรพชติ อนมั นกิ ายไปยงั มณฑลพธิ บี ชู าพระรตั นตรยั ทอดเครอื่ งทองนอ้ ย และธงพมุ่ ดวงพระวญิ ญาณที่หนา้ เครื่องนมัสการ ถวายความเคารพพร้อมกนั แลว้ นง่ั ยงั เก้าอใี้ นศาลาทิมคดหลังตะวันออก บรรพชิตอนัมนิกาย ๔๕ รูป มี พระคณานัมธรรมเมธาจารย์ พระคณานัมธรรมวิธานาจารย์พระสมณานัมธรี าจารย์ องวนิ ยั ธรอดิศักด์ิ เถ่ียนจู้ องปลดั แดง อตี๊ ู องปลดั นพดล เจนิ ใต้ องปลดั ทองอนิ ทร์เจนิ เหวยี่ น พระสนั ติ ถอ่ อาง พระธรี ะศกั ด์ิ ตอ้ื ดา๊ พระชวน เหวท่ นั พระทวิ ทศั น์ เหวก่ ร้ี พระเสาวภาคย์ ดนิ่ หล่ีพระสนั ทัด เหวก่ วาง พระดเิ รก เหวผ่ อ่ ง พระธงธนั ว์ เชืองพอง องสงั ฆรักษส์ รุ ชยั ดิน่ เหนีย่ ม องสงั ฆรักษแ์ จ๊ก 288

ภาคท่ี ๓ พระราชพิธีทรงบ�ำเพ็ญพระราชกุศลพระราชทานพระศพ และการบ�ำเพ็ญกุศลถวายพระศพดนิ่ ล้ี องสมุห์บุญมา เถีย่ นที้ องใบฎกี าสมยศ เถี่ยนตื้อ องใบฎีกามานพ ดนิ่ ตน่ิ องสงั ฆรักษ์รุ่งโรจน์ เถย่ี นเตง้ิพระกิตตพิ งษ์ เชืองต๊กึ พระสุริยา เชืองถ่อ องสังฆรักษ์ณฐั นที เถยี่ นเหย องสมหุ ์เดน่ ชยั เหวม่ นิ พระสุปัญญาเหว่กรี้ พระสันติภาพ ดิ่นทัน องปลัดสุพิช เถ่ียนย้าย พระนิทัศน์ ต่ือตง พระวิเชียร ค้ันกิม พระพิพัฒน์ค้นั เต้ือง พระอนสุ รณ์ คน้ั ถ่อ พระพรเทพ คนั้ กวาง พระสมปอง เจินกว๊าง พระทินวงศ์ คน้ั หมาง พระสมศักดิ์คัน้ ญือ พระสมหวัง ค้ันโผ องใบฎกี าสมจิตร เถย่ี นตอ็ ม พระศภุ วชิ ญ์ ค้นั เยือง องปลัดฮน้ั เจิน้ องสมุห์เย่นิ องัองสงั ฆรกั ษส์ ขุ สวสั ดิ์ เถย่ี นกู่ องสงั ฆรกั ษจ์ กั รพนั ธ์ เถยี่ นเหว่ องสมหุ ส์ มบรู ณ์ เถยี่ นโคน และพระอาทติ ย์ คน้ั เวงินงั่ ท่อี าสนส์ งฆพ์ รอ้ มแล้ว สวดพระพุทธมนต์เปดิ มณฑลพิธี เจ้าหนา้ ทีฝ่ า่ ยอนมั นกิ ายผลดั เปลย่ี นกันโยกธงพ่มุดวงพระวญิ ญาณเปน็ การแสดงวา่ ดวงพระวญิ ญาณไดท้ รงขอขมากรรมตอ่ พระรตั นตรยั แลว้ ขณะนนั้ วงดนตรีบรรเลง พระคณานัมธรรมเมธาจารย์ ประพรมนำ้� พระพทุ ธมนตท์ ่ีธงพุ่มดวงพระวญิ ญาณ เทวทตู ทรงนก และมณฑลพิธีโดยรอบ เวลา ๙ นาฬิกา ๔๐ นาที พระมหาคณานัมธรรมปัญญาธิวัตรรับเทียนมังกรจากเจ้าหน้าท่ีฝ่ายอนมั นกิ าย แลว้ จงึ อา่ นประกาศพทุ ธฎกี าการประกอบพธิ กี งเตก๊ จบแลว้ นำ� ประกาศซงึ่ มพี ระนามและรายนามผอู้ ทุ ศิ ถวายบรรจลุ งในเทวทตู ทรงนก เจา้ หนา้ ทฝ่ี า่ ยอนมั นกิ ายเชญิ เทวทตู ทรงนกถวาย พลโท หมอ่ มเจา้ เฉลมิ ศกึยุคล ทรงอธิษฐาน แล้วมอบให้เจ้าหน้าท่ีน�ำเทวทูตทรงนก พร้อมทั้งกระดาษเงิน กระดาษทองท่ีเตรียมไว้ไปเผาทภี่ าชนะอะลมู ิเนียมหนา้ ปะร�ำทางทิศตะวันตก บรรพชติ อนัมนิกายสวดพระพทุ ธมนต์ ขณะนั้นดนตรีบรรเลงจนสวดพระพุทธมนต์จบจึงยุติการบรรเลง เวลา ๑๐ นาฬิกา ๑๓ นาที บรรพชติ อนัมนิกาย ๕ รปู เดินมายังมณฑลพธิ ีบูชาพระยายมราชพลโท หม่อมเจ้าเฉลมิ ศกึ ยคุ ล เสด็จตาม เม่ือถงึ มณฑลบชู าพระยายมราช ทรงจดุ ธปู เทยี นบูชาพระยายมราชแลว้ เสดจ็ กลบั ไปประทบั ยงั พระเกา้ อใี้ นศาลาทมิ คดหลงั ตะวนั ออก บรรพชติ อนมั นกิ าย ๕ รปู สวดบชู าพระยายมราช ประกอบพธิ เี บกิ เนตรทภี่ เู ขาเงนิ ภเู ขาทอง เสรจ็ แลว้ เดนิ กลบั ไปยงั มณฑลบชู าพระรตั นตรยั เปน็ เสรจ็ พธิ ีพลโท หมอ่ มเจา้ เฉลิมศึก ยุคล ทรงจุดธปู เทียนเครอื่ งนมัสการ พระมหาคณานัมธรรมปัญญาธิวัตร และบรรพชิตอนมั นกิ าย บชู าพระรตั นตรัย ณ มณฑลพธิ ีบูชาพระรัตนตรัย สวดพระพทุ ธมนตอ์ ญั เชญิ ดวงพระวญิ ญาณ เสด็จมาสถิตในธงพุม่ ณ พระท่ีน่ังดุสติ มหาปราสาท 289

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี การถวายภัตตาหารเพล เวลา ๑๐ นาฬิกา ๒๕ นาที พลโท หมอ่ มเจ้าเฉลิมศกึ ยุคล ประธานในพิธี เสด็จขนึ้ บนพระท่ีน่ังดสุ ิตมหาปราสาท ทางบนั ไดมุขด้านทิศเหนือฝ่งั ตะวันตก ประทบั พระเก้าอ้มี ขุ ด้านทิศตะวันออก พร้อมด้วยขา้ ราชบรพิ าร คณะกรรมการฝ่ายอนัมนิกายนง่ั ยังเกา้ อีม้ ขุ ด้านทศิ เหนอื เวลา ๑๐ นาฬิกา ๓๗ นาที บรรพชติ อนัมนกิ าย ๑๐ รปู มี พระมหาคณานัมธรรมปัญญาธวิ ัตรพระมหาคณานัมธรรมเมธาจารย์ พระมหาคณานมั ธรรมวธิ านาจารย์ พระสมณานมั ธรี าจารย์ องสรภาณมธรุ สองพจนกรโกศล องอนนตสรภัญ องอนันตสรนาท องสรภาณอนัมพจน์ เเละองปลัดธรรมปัญญาธิวัตรขึ้นน่ังยังอาสน์สงฆ์มุขด้านทิศตะวันออก พระท่ีนั่งดุสิตมหาปราสาท ส่วนบรรพชิตอนัมนิกายอีก ๗๖ รูปไปรับพระราชทานฉันภตั ตาหารเพล ณ หอนิเพทพิทยา ชัน้ ๒ เวลา ๑๐ นาฬกิ า ๔๕ นาที พลโท หมอ่ มเจา้ เฉลิมศกึ ยุคล ถวายความเคารพพระราชอาสน์ เเลว้ เสดจ็ไปทรงจดุ ธปู เทยี นเครอื่ งทองนอ้ ยที่หน้าพระโกศทองใหญ่ทรงพระศพ ทรงกราบ ทรงจดุ ธปู เทียนเครื่องนมสั การพระพุทธรูปประจ�ำพระชนมวารท่ีหน้าพระแท่นราชบัลลังก์ประดับมุกภายใต้พระนพปฎลมหาเศวตฉัตรทรงกราบ ถวายความเคารพพระราชอาสน์เเล้วเสด็จไปทรงประเคนพัดรองที่ระลึกปักอักษรพระนาม“พ.ร.”พื้นพัดบุแพรชมพเู เด่บรรพชิตอนัมนิกาย แล้วประทับพระเก้าอี้ เจ้าพนักงานเชิญสำ� รับภัตตาหารคาวหวาน เเละเครอ่ื งดมื่ วางทอี่ าสนส์ งฆ์ เชญิ ภตั ตาหารสำ� หรบั ถวายพระพทุ ธรปู วางทโี่ ตะ๊ ขา้ งพระแทน่ ราชบลั ลงั ก์ประดับมุกภายใต้พระนพปฎลมหาเศวตฉตั ร และเชิญเคร่อื งเสวยในพระสพุ รรณภาชน์ ทอดถวายท่ีโตะ๊ หลังพระโกศทองใหญท่ รงพระศพ พลโท หม่อมเจ้าเฉลิมศึก ยุคล เสด็จไปทรงประเคนส�ำรับภัตตาหารถวายพระมหาคณานัมธรรมปัญญาธวิ ัตร แลว้ ประทบั พระเก้าอ้ีปฏิบัติบรรพชติ ณ ท่ีนัน้ สำ� รับภัตตาหารนอกนั้น โปรดใหค้ ณะกรรมการฝ่ายอนัมนกิ ายประเคนถวายบรรพชิตรปู ตอ่ ไปจนครบ ๑๐ รูป เเลว้ นง่ั เกา้ อ้ีปฏบิ ัติบรรพชิต ณ ที่น้ัน บรรพชิตอนัมนิกายสวดบูชาข้าวพระพุทธ จบเเล้ว ฉันภัตตาหารเพล เสร็จเเล้วพลโท หม่อมเจ้าเฉลมิ ศึก ยคุ ล ประทบั พระเกา้ อ้ที ่ีเดิมคณะกรรมการฝา่ ยอนัมนิกายกลบั ไปน่ังยงั เก้าอี้ที่เดมิ ท่ีมุขด้านทิศเหนอืเจ้าพนักงานถอนสำ� รบั ภัตตาหาร ลงจากพระทน่ี งั่ ดสุ ติ มหาปราสาท เวลา ๑๑ นาฬกิ า ๒๐ นาที พลโท หมอ่ มเจ้าเฉลิมศกึ ยคุ ล เสด็จไปทรงประเคนจตปุ ัจจัยไทยธรรมประกอบดว้ ยผ้ากราบเเละใบปวารณา ถวายบรรพชติ อนัมนกิ ายทัง้ ๑๐ รูป ทรงกราบ เเล้วประทับพระเก้าอ้ีพลโท หม่อมเจา้ เฉลิมศึก ยคุ ล ทรงกรวดน้ำ� บรรพชิตอนมั นิกายทั้งนั้นถวายอนโุ มทนา จบเเล้วบรรพชติ อนัมนิกายลงจากอาสนส์ งฆ์ ลงจากพระท่นี ัง่ ดสุ ติ มหาปราสาททางบนั ไดมุขตะวนั ออก เวลา ๑๑ นาฬิกา ๒๘ นาที พลโท หม่อมเจ้าเฉลิมศึก ยุคล ถวายความเคารพพระราชอาสน์เสดจ็ ไปทรงกราบถวายสกั การะทหี่ นา้ พระโกศพระศพ ทรงกราบพระพทุ ธรปู ประจำ� พระชนมวารทห่ี นา้ พระแทน่ราชบัลลังก์ประดับมุกภายใต้พระนพปฎลมหาเศวตฉัตร ถวายความเคารพพระราชอาสน์ เเล้วทรงรับการถวายความเคารพของขา้ ราชบรพิ าร คณะกรรมการฝา่ ยอนมั นกิ าย ขา้ ราชการ เเละผมู้ ารว่ มในพธิ บี นพระทนี่ งั่ดุสติ มหาปราสาท เสด็จลงบนั ไดมขุ ด้านทิศเหนอื ไปประทับพกั พระอริ ิยาบถ ณ ห้องรบั รอง ตามพระอธั ยาศัย 290

ภาคท่ี ๓ พระราชพิธีทรงบ�ำเพ็ญพระราชกุศลพระราชทานพระศพ และการบ�ำเพ็ญกุศลถวายพระศพพลโท หม่อมเจา้ เฉลิมศึก ยคุ ล ทรงประเคนพดั รองท่ีระลึก พลโท หมอ่ มเจ้าเฉลมิ ศกึ ยุคล ทรงประเคนสำ� รบั ภตั ตาหาร เเด่บรรพชติ อนมั นกิ าย ถวายพระมหาคณานมั ธรรมปัญญาธวิ ัตร พิธีสวดพระพุทธมนต์ พิธีน้ีเป็นการบ�ำเพ็ญกุศลอุทิศถวายแด่ดวงพระวิญญาณสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สริ โิ สภาพณั ณวดี เพ่ือให้เสด็จไปสสู่ คุ ติ บทเจรญิ พระพุทธมนตม์ ีเนอ้ื หาเก่ยี วกบั ความไม่เทย่ี งแทข้ องสงั ขาร ใหด้ วงพระวญิ ญาณพงึ ละความโลภ โกรธ หลง และหมนั่ ระลกึ ถงึ พระโพธญิ าณซงึ่ เปน็ ทางแหง่ ความสขุการสวดพระพทุ ธมนต์แบง่ เปน็ ๒ ชุด ชุดละ ๒๕ รูปบรรพชติ อนัมนกิ ายสวดพระพทุ ธมนต์ ณ มณฑลพิธบี ชู าพระรตั นตรยั 291

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี เวลา ๑๓ นาฬิกา เจ้าพนักงานและเจ้าหน้าท่ีฝ่ายอนัมนิกายนิมนต์บรรพชิตอนัมนิกาย ๒๕ รูปชดุ ท่ี ๑ (ซบั ยกึ ) มี องปลดั ธรรมปญั ญาธวิ ตั ร (พระไทก้ า๋ ) พระไพเราะ ตอื้ ยาย องปลดั กจิ ธบษุ ย์ ทนั่ ตวึ่ พระสรุ ชยัเหว่บ๊าว พระกุศล ค้ันเหล พระจักรพงษ์ ค้ันต๊ิน พระอนุชา ค้ันเก๊ียด พระจตุพงษ์ เชืองถั่น พระวัชระเถีย่ นคาย องสังฆรกั ษส์ ุรชยั ดิน่ เหน่ยี ม องสังฆรกั ษ์แจก๊ ดิน่ ล้ี องสมุห์บญุ มา เถ่ยี นที้ องใบฎกี าสมยศ เถี่ยนต้อืองใบฎีกามานพ ด่ินต่นิ พระอุดม โผกรี้ พระเอกชัย เหว่ตา่ ว พระประสิทธิ์ เหว่คอง พระกิตติพัทรธ์ ตื่อเถยี นพระธีรวัจน์ ต่ือชา พระชาญศิลป์ ตื่อเทียง พระวิเศษ ตื่อหญื่อ พระสุชาติ ต่ือเยี่ยน พระสุรพล ด่ินย้ายพระจริ ะพนั ธ์ ตอื่ เยยี ง และพระสริ ชิ ยั เหวค่ นั้ นงั่ ยงั อาสนส์ งฆใ์ นมณฑลพธิ บี ชู าพระรตั นตรยั สวดพระพทุ ธมนต์วงดนตรีบรรเลง จบแล้วบรรพชติ ท้ังนน้ั ออกจากมณฑลพิธี ไปน่ังพกั ยงั ปะรำ� ทศิ ตะวนั ตก เวลา ๑๔ นาฬิกา ๕ นาที บรรพชิตอนัมนิกาย ๒๕ รูป ชดุ ที่ ๒ (ซบั หยี่) มี องปลัดแดง อตี๊ ู (พระไท้กา๋ ) พระเสาวภาคย์ ด่ินหล่ี พระสนั ทดั มาลี พระดเิ รก เหว่ผ่อง พระธงธันว์ เชืองพอง องสงั ฆรักษร์ งุ่ โรจน์เถ่ยี นเตง้ิ พระกิตติพงษ์ เชืองตก๊ึ พระสรุ ิยา เชอื งถ่อ พระณนรสพล เหว่มนิ พระฐานันดร เหวท่ นั พระชวู งศ์ต่ือถ่อ องใบฎีกาสมจิตร เถ่ียนต็อม พระศุภวิชญ์ ค้ันเยือง องปลัดฮ้ันเจ้ิน องสมุห์เยิ่นอัง องปลัดนพดลเจนิ ใต้ องปลดั ทองอนิ ทร์ เจนิ่ เหวยี่ น พระสนั ติ ถอ่ อาง พระธรี ะศกั ดิ์ ตอ้ื ดา๊ องสงั ฆรกั ษณ์ ฐั นที เถยี่ นเหย องสมหุ ์เดน่ ชยั เหวม่ ิน พระสุปัญญา เหวก่ รี้ พระสันตภิ าพ ดิน่ ทนั พระชวน เหว่ทัน และพระทิวทศั น์ เหว่กรี้ นั่งยังอาสน์สงฆ์ในมณฑลพิธีบูชาพระรัตนตรัย สวดพระพุทธมนต์ จบแล้ววงดนตรีหยุดบรรเลง บรรพชิตทั้งน้ันออกจากมณฑลพิธีไปน่งั พกั ยังปะรำ� ทิศตะวันตก เปน็ เสร็จพิธี พิธีอัญเชิญดวงพระวิญญาณเสวยพระกระยาหาร พิธีน้ีเป็นการอัญเชิญดวงพระวิญญาณสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพณั ณวดี ให้เสด็จมาทรงรับเครอื่ งสกั การบูชา และพระกระยาหารทจ่ี ัดเตรยี มไว้ เวลา ๑๕ นาฬิกา ๒๕ นาที พลโท หม่อมเจ้าเฉลิมศึก ยุคล ประธานในพิธี ร้อยโท หม่อมเจ้านวพรรษ์ ยุคล หม่อมราชวงศ์ปิยฉัตร ฉัตรชัย ข้าราชบริพาร และคณะกรรมการฝ่ายอนัมนิกาย ประทับพระเกา้ อแี้ ละน่ังเก้าอีท้ จี่ ัดเตรยี มไวใ้ นศาลาทมิ คดหลงั ตะวันออก เวลา ๑๕ นาฬิกา ๓๑ นาที บรรพชติ อนมั นกิ าย ๑๒ รูป มี พระมหาคณานัมธรรมปญั ญาธวิ ัตรพระคณานมั ธรรมวฒุ าจารย์ องสรภาณมธรุ ส องสตุ บทบวร องพจนกรโกศล องอนนตสรภญั องอนนั ตสรนาทองสรภาณอนมั พจน์ องปลดั ธรรมปญั ญาธวิ ตั ร องปลดั สพุ ชิ เถย่ี นยา้ ย องวนิ ยั ธรอดศิ กั ดิ์ เถย่ี นจู้ และองธรรมธรเอนก เถี่ยนหลาก ข้ึนบนพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาทไปยังมุขด้านทิศเหนือ พลโท หม่อมเจ้าเฉลิมศึก ยุคลเสด็จตามบรรพชิตอนมั นิกายขึน้ บนพระท่นี ั่งดุสิตมหาปราสาท ร้อยโท หม่อมเจ้านวพรรษ์ ยคุ ล เชิญเครอ่ื งทองน้อยประจ�ำดวงพระวิญญาณ หมอ่ มราชวงศป์ ยิ ฉัตร ฉตั รชัย เชิญธงพ่มุ ดวงพระวิญญาณไปประดิษฐานท่หี น้าพระโกศทองใหญท่ รงพระศพ พลโท หมอ่ มเจา้ เฉลมิ ศึก ยคุ ล ทรงจุดธปู เทยี นเคร่ืองทองนอ้ ยท่ีหน้าพระโกศทองใหญ่ทรงพระศพทรงกราบ เสด็จไปถวายเคร่อื งสังเวยคาว - หวาน และผลไม้ แล้วเสด็จกลับไปประทับพระเกา้ อ้ยี งั มุขด้านทิศตะวนั ออก บรรพชติ อนมั นกิ าย ๑๒ รปู สวดอญั เชญิ ดวงพระวญิ ญาณเสวยพระกระยาหาร และสวดพระพทุ ธมนต์อุทิศสว่ นกศุ ลถวายดวงพระวิญญาณ 292

ภาคที่ ๓ พระราชพิธีทรงบ�ำเพ็ญพระราชกุศลพระราชทานพระศพ และการบ�ำเพ็ญกุศลถวายพระศพ พลโท หม่อมเจา้ เฉลิมศกึ ยคุ ล ถวายเคร่ืองสังเวยคาว - หวาน และผลไม้ แด่ดวงพระวิญญาณ เวลา ๑๕ นาฬกิ า ๔๐ นาที บรรพชติ อนมั นกิ าย ๑๒ รปู สวดพระพทุ ธมนตน์ �ำเสดจ็ ดวงพระวญิ ญาณลงจากพระทนี่ ง่ั ดสุ ติ มหาปราสาททางบนั ไดมขุ ดา้ นทศิ เหนอื ไปยงั มณฑลพธิ บี ชู าพระรตั นตรยั พลโท หมอ่ มเจา้เฉลิมศกึ ยุคล เสดจ็ ตาม ร้อยโท หม่อมเจา้ นวพรรษ์ ยคุ ล เชิญเครื่องทองน้อยประจ�ำดวงพระวญิ ญาณ หมอ่ มราชวงศ์ปิยฉัตร ฉตั รชยั เชญิ ธงพุม่ ดวงพระวญิ ญาณ ไปประดษิ ฐานในมณฑลพธิ ีบูชาพระรตั นตรยั แลว้ เสด็จไปประทบั พระเกา้ อแี้ ละนง่ั เกา้ อใ้ี นศาลาทมิ คดหลงั ตะวนั ออกพรอ้ มดว้ ยขา้ ราชบรพิ าร และคณะกรรมการฝา่ ยอนมั นิกาย พิธีข้ามสะพานโอฆสงสาร ตามหลักศาสนาพุทธอนัมนิกาย เชื่อว่ามนุษย์ทุกคนก่อนเกิดมาในโลกนี้ ได้ยืมทรัพย์สมบัติของเจ้าพระคลัง (หม่างกวาง) ซงึ่ อยบู่ นสวรรคม์ าใชข้ ณะท่ียังมีชีวิตอยู่ การยมื นี้ยงั ไม่สามารถใชค้ ืนไดจ้ นกว่าผูน้ ัน้จะละจากโลกนไี้ ปแล้ว ผทู้ ่สี ามารถน�ำทรัพย์สมบัตทิ ี่ยืมมาคืนให้ได้นนั้ คือญาติมติ รผู้อยเู่ บ้อื งหลัง โดยการจดัพิธีกงเต๊กและมีพิธีข้ามสะพานโอฆสงสารให้บรรพชิตอนัมนิกายประกอบพิธีน�ำทรัพย์สมบัติท่ียืมไปน้ันคืนให้เจ้าพระคลงั (หม่างกวาง) เปน็ การพึง่ อ�ำนาจแห่งพระรตั นตรัย ผูว้ ายชนมจ์ งึ จะไดไ้ ปสสู่ ุคติ พิธีขา้ มสะพานโอฆสงสาร ในการบ�ำเพ็ญกศุ ล (กงเตก๊ ) ถวายพระศพสมเด็จพระเจ้าภคนิ เี ธอ เจา้ ฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราลงกรณ สยามมกุฎราชกุมาร ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าสิริวัณณวรีนารีรัตน์ เสด็จแทนพระองค์ไปในพิธขี ้ามสะพานโอฆสงสาร คร้ันใกล้เวลาเสด็จถึง เจ้าพนักงานเตรียมการตั้งแต่งภายในปะรำ� มณฑลพิธีและบนพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท ไว้พร้อม พระประยูรญาติ ข้าราชบริพาร คณะกรรมการฝ่ายอนัมนิกาย และผู้มาร่วมพิธีเข้าน่ังยังศาลาทมิ คดหลงั ตะวันออกและปะร�ำหลงั ตะวนั ออก เวลา ๑๗ นาฬิกา ๓๕ นาที พลโท หม่อมเจา้ เฉลมิ ศกึ ยุคล เสดจ็ ถงึ มณฑลพธิ บี ูชาพระรตั นตรัยทรงจดุ ธปู เทยี นเคร่อื งทองนอ้ ย ทรงกราบ แลว้ ประทับพระเก้าอ้ใี นศาลาทิมคดหลงั ตะวนั ออก 293

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี เวลา ๑๗ นาฬิกา ๕๘ นาที พระเจา้ หลานเธอ พระองคเ์ จา้ สิริวัณณวรีนารีรัตน์ เสดจ็ โดยรถยนต์ที่น่ัง จากวังศุโขทัยถึงพระบรมมหาราชวัง รถยนต์ที่นั่งเทียบท่ีประตูก�ำแพงแก้วพระท่ีนั่งดุสิตมหาปราสาทเสดจ็ ลงรถยนตท์ นี่ ง่ั เสดจ็ ผา่ นแถวพระประยรู ญาติ ขา้ ราชบรพิ าร และคณะกรรมการฝา่ ยอนมั นกิ ายไปประทบัพระเก้าอ้ี ณ ศาลาทมิ คดหลงั ตะวันออก ณ มณฑลบูชาพระรัตนตรัย ซึ่งเป็นท่ีประกอบพิธีข้ามสะพานโอฆสงสาร บรรพชิตอนัมนิกาย๒๕ รูป มี พระคณานัมธรรมวุฒาจารย์ ประธานบรรพชิตอนัมนิกาย องปลัดธรรมปัญญาธิวัตร องสรภาณอนัมพจน์ องสังฆรักษส์ ุขสวสั ดิ์ เถ่ียนกู่ องสังฆรักษจ์ ักรพนั ธ์ เถ่ียนเหว่ องสมหุ ส์ มบูรณ์ เถ่ยี นโคน พระอาทติ ย์คั้นเวิง องสังฆรักษณ์รุ่งโรจน์ เถี่ยนเต้ิง พระกิตติพงษ์ เชืองต๊ึก พระสุริยา เชืองถ่อ องสังฆรักษ์ณัฐนทีเถยี่ นเหย องสมหุ เ์ ดน่ ชยั เหวม่ นิ พระสปุ ญั ญา เหวก่ รี้ พระสนั ตภิ าพ ดนิ่ ทนั พระเสาวภาคย์ ดน่ิ หล่ี พระสนั ทดัเหวก่ วาง พระดิเรก เหวผ่ ่อง พระธงธันว์ เชืองพอง องปลัดกิจธบุษย์ ทั่นตึว่ พระสุรชยั เหวบ่ า๊ ว พระกุศลคน้ั เหล พระจกั รพงษ์ ค้นั ต๊ิน พระชวน เหว่ทัน พระทวิ ทศั น์ เหว่กร้ี และพระสริ ิชัย เหวค่ ั้น สวดพระพุทธมนต์ดนตรีบรรเลง เมื่อสวดพระพุทธมนต์จบแล้ว ดนตรีหยุดบรรเลง พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าสิริวัณณวรีนารีรัตน์ เสด็จไปทรงจุดธูปเทียนบูชาพระรัตนตรัย ทรงกราบ จากนั้นทรงจุดธูปเทียนบูชาเจ้าพระคลังแล้วประทับพระเกา้ อ้ีท่ีเดมิ เวลา ๑๘ นาฬิกา ๑๒ นาที บรรพชิตอนัมนิกาย ๙ รปู มี พระคณานัมธรรมวฒุ าจารย์ ประธานบรรพชติ อนัมนิกาย องปลดั ธรรมปญั ญาธิวัตร องสรภาณอนมั พจน์ องสังฆรักษส์ ุขสวสั ดิ์ เถยี่ นกู่ องสังฆรกั ษ์จักรพันธ์ เถ่ียนเหว่ องสมหุ ส์ มบูรณ์ เถี่ยนโคน พระอาทิตย์ คนั้ เวงิ องสังฆรกั ษณ์ร่งุ โรจน์ เถย่ี นเตงิ้ และพระกติ ติพงษ์ เชืองต๊กึ ตง้ั ขบวนน�ำเสดจ็ ข้ามสะพานโอฆสงสาร ตามดว้ ยหมอ่ มราชวงศส์ วัสดวิ ุฒิ สวัสดวิ ัตน์ เชญิเครอื่ งทองน้อยประจ�ำดวงพระวิญญาณ หมอ่ มราชวงศป์ ยิ ฉตั ร ฉัตรชยั เชิญธงพ่มุ ดวงพระวญิ ญาณ พระเจา้หลานเธอ พระองคเ์ จา้ สิรวิ ณั ณวรนี ารีรัตน์ พลโท หม่อมเจา้ เฉลิมศกึ ยคุ ล ร้อยโท หมอ่ มเจา้ นวพรรษ์ ยคุ ลพระประยูรญาติ ข้าราชบริพาร และคณะกรรมการฝา่ ยอนัมนกิ าย ตามลำ� ดบั ทหี่ วั สะพาน พระคณานมั ธรรมวฒุ าจารย์ จดุ ธปู แลว้ เชญิ ธปู เดนิ น�ำขน้ึ สะพาน ผเู้ ชญิ เครอ่ื งทองนอ้ ยประจ�ำดวงพระวิญญาณ และธงพุ่มดวงพระวิญญาณเดินตามข้ามสะพาน พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าสริ วิ ณั ณวรนี ารรี ตั น์ ทรงจดุ ธปู เทยี นทโ่ี ตะ๊ บชู าเจา้ หวั สะพาน และทรงหยบิ เหรยี ญกษาปณใ์ นพานทเ่ี จา้ พนกั งานเชิญไว้โปรยลงในขันสาคร แล้วเสด็จขึ้นสะพาน บรรพชิตอนัมนิกายสวดพระพุทธมนต์ ลั่นฆ้อง และสั่นกระด่ิงเพ่ือเป็นสัญญาณบอกทางถวายดวงพระวิญญาณให้เสด็จตามข้ามสะพานโอฆสงสาร พลโทหม่อมเจ้าเฉลิมศึก ยุคล และผู้ตามเสด็จในขบวน ทรงหยิบและหยิบเหรียญกษาปณ์โปรยลงในขันสาครกอ่ นข้ึนสะพาน เมอื่ ขบวนถงึ ทา้ ยสะพาน พระคณานมั ธรรมวฒุ าจารย์ จดุ ธปู จากนน้ั พระเจา้ หลานเธอ พระองคเ์ จา้สริ วิ ัณณวรนี ารรี ัตน์ ทรงจดุ ธูปเทียนทโ่ี ตะ๊ บูชาเจ้าท้ายสะพาน ทรงหยิบเหรียญกษาปณใ์ นพานทเี่ จา้ พนักงานเชิญไว้โปรยลงในขันสาคร ท้ายสะพาน บรรพชิตอนัมนิกายสวดพระพุทธมนต์ ล่ันฆ้อง และสั่นกระด่ิงผตู้ ามเสดจ็ ทรงหยบิ และหยบิ เหรยี ญกษาปณโ์ ปรยลงในขนั สาคร เชน่ ครงั้ ทห่ี วั สะพาน จากนน้ั เสดจ็ ขา้ มสะพานโอฆสงสารโดยทกั ษณิ าวรรต (เวยี นขวา) ปฏบิ ตั เิ ชน่ นจี้ นครบ ๓ รอบ เปน็ ความหมายวา่ ไดน้ �ำเสดจ็ ถงึ ทปี่ ระทบัของเจา้ พระคลงั บนสวรรคแ์ ล้ว 294

ภาคท่ี ๓ พระราชพิธีทรงบ�ำเพ็ญพระราชกุศลพระราชทานพระศพ และการบ�ำเพ็ญกุศลถวายพระศพ พระเจา้ หลานเธอ พระองคเ์ จ้าสิรวิ ณั ณวรีนารรี ัตน์ เสด็จไปประทบั พระเก้าอี้ทเ่ี ดิม หม่อมราชวงศ์สวัสดิวุฒิ สวัสดิวัตน์ เชิญเครื่องทองน้อย และหม่อมราชวงศ์ปิยฉัตร ฉัตรชัย เชิญธงพุ่มดวงพระวิญญาณไปทอดและประดษิ ฐานไวท้ หี่ นา้ โตะ๊ บชู าเจา้ พระคลงั ซงึ่ สมมตุ วิ า่ เปน็ ทปี่ ระทบั ของเจา้ พระคลงั บรรพชติ อนมั นกิ ายยืนสวดพระพุทธมนต์ท่ีหน้าโต๊ะบูชาเจ้าพระคลัง เสร็จแล้วอ่านประกาศใช้หนี้ท่ีสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอเจ้าฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สริ ิโสภาพณั ณวดี ทรงหยิบยมื ไปใช้ในโลกมนษุ ย์ขณะท่ยี งั มพี ระชนมช์ ีพอยตู่ อ่ หน้าเจา้ พระคลงั และอญั เชญิ เจา้ พระคลงั มารบั ทด่ี วงพระวญิ ญาณ จบแลว้ นำ� ประกาศนน้ั ไปรวมไวส้ ำ� หรบั เผาตอ่ ไปพระเจ้าหลานเธอ พระองคเ์ จา้ สริ วิ ัณณวรนี ารรี ัตน์ หม่อมราชวงศส์ วสั ดวิ ุฒิ สวสั ดวิ ตั น์ เชิญเคร่อื งทองน้อย ทรงจุดธปู เทียนทโ่ี ต๊ะบูชาเจ้าหวั สะพาน หมอ่ มราชวงศป์ ยิ ฉตั ร ฉัตรชัย เชิญธงพุ่มดวงพระวิญญาณ ขา้ มสะพานโอฆสงสาร บรรพชติ อนัมนกิ าย ๙ รูป ตั้งขบวนข้ามสะพานโอฆสงสารเพื่อกลับสู่โลกมนุษย์ เรยี งล�ำดับผอู้ ยใู่ นขบวนเหมอื นเชน่ ทเี่ ดนิ ขา้ มมายงั สวรรค์ เสดจ็ และเดนิ ขา้ มสะพานโอฆสงสารจากทา้ ยสะพานไปยงั หวั สะพานโดยอุตราวรรต (เวยี นซา้ ย) ๓ รอบ แล้ว พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจา้ สิริวณั ณวรนี ารรี ัตน์ ประทับพระเก้าอ้ีทเี่ ดิม หมอ่ มราชวงศ์สวสั ดวิ ุฒิ สวสั ดวิ ตั น์ เชญิ เครอื่ งทองน้อย และหม่อมราชวงศ์ปิยฉตั ร ฉัตรชยั เชิญธงพุม่ดวงพระวญิ ญาณ ไปทอดและประดิษฐานไวท้ ห่ี น้าโต๊ะบชู าพระรัตนตรยั เป็นเสร็จพิธี อน่งึ ในระหวา่ งการประกอบพิธไี ดม้ ีฝนตกลงมาตลอดเวลา พิธีลอยกระทงและปล่อยปลา พธิ นี เ้ี ปน็ การบำ� เพญ็ กศุ ลทางนำ�้ รวมทง้ั เชญิ เปรต ๑๐ จำ� พวก ๓๖ ประเภท มาประชมุ รบั สว่ นกศุ ลดว้ ยเพื่อถวายเป็นพระกุศลแด่สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ประกอบพิธีณ มณฑลบูชาพระยายมราช และทท่ี า่ ราชวรดฐิ เวลา ๑๘ นาฬกิ า ๒๖ นาที บรรพชติ อนมั นิกาย ๒๕ รูป มี พระคณานมั ธรรมวธิ านาจารย์ ผ้ชู ว่ ยเจา้ คณะใหญ่ฝ่ายขวา ประธานบรรพชติ อนมั นกิ าย พระสมณานัมธรี าจารย์ องสรภาณมธรุ ส องพจนกรโกศลองอนนตสรภญั องอนนั ตสรนาท องสรภาณอนมั พจน์ องปลดั ธรรมปญั ญาธวิ ตั ร องปลดั แดง อตี๊ ู องปลดั ปานชยัเถีย่ นหงอื องธรรมธรเอนก เถย่ี นหลาก องสมุห์วิเชียร เถ่ยี นอี๊ องสังฆรักษ์สรุ ชัย ด่นิ เหน่ียม องสงั ฆรกั ษแ์ จก๊ด่นิ ลี้ องสมหุ บ์ ญุ มา เถี่ยนท้ี องใบฎีกาสมยศ เถย่ี นตอ้ื องใบฎกี ามานพ ดน่ิ ติน่ พระอุดม โผกร้ี พระเอกชยัเหว่ต่าว พระประสิทธิ์ เหวค่ อง พระกติ ตพิ ทั รธ์ ต่ือเถียน พระธรี วัจน์ ตื่อชา พระชาญศลิ ป์ ต่อื เทยี ง พระวเิ ศษตื่อหญอื่ และพระสุชาติ ตื่อเยีย่ น เข้าสู่มณฑลบชู าพระยายมราช ขณะนน้ั ฝนตกหนกั 295

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าสิริวัณณวรีนารีรัตน์ ประธานในพิธี ทรงจุดธูปเทียนประทานให้เจา้ พนักงานเชิญเทียนที่ทรงจดุ ไปจดุ ธปู เทียนทีโ่ ต๊ะหมู่บูชาในมณฑลบูชาพระยายมราช บรรพชิตอนัมนิกาย๒๕ รูป สวดพระพุทธมนต์ ปลอ่ ยชีวิตสตั วท์ ่ีทรงอุทิศถวายพระกศุ ล และเชิญเปรตมาประชมุ รบั สว่ นกศุ ล เวลา ๑๘ นาฬิกา ๔๒ นาที เจ้าพนักงานและเจ้าหน้าทีฝ่ ่ายอนัมนกิ ายเชิญกระทงจากมณฑลบชู าพระยายมราช มายงั ทป่ี ระทบั ในศาลาทมิ คดหลงั ตะวนั ออก พระเจา้ หลานเธอ พระองคเ์ จา้ สริ วิ ณั ณวรนี ารรี ตั น์ทรงจุดธปู เทียนในกระทง แลว้ เสดจ็ ไปยงั รถยนต์ท่ีน่งั ซึง่ เทยี บท่ีประตกู ำ� แพงแกว้ พระท่นี ่ังดุสิตมหาปราสาทประทบั รถยนต์ท่ีนง่ั เสด็จออกจากพระท่ีนัง่ ดสุ ติ มหาปราสาทกลบั วังศโุ ขทยั บรรพชติ อนมั นกิ าย พระประยรู ญาติ ขา้ ราชบรพิ าร คณะกรรมการฝา่ ยอนมั นกิ าย เจา้ พนกั งาน และเจา้ หนา้ ทฝ่ี า่ ยอนมั นกิ าย เชญิ กระทงทท่ี รงจดุ และทอี่ ยใู่ นมณฑลบชู าพระยายมราช ไปลอยในแมน่ ้�ำเจา้ พระยาทท่ี ่าราชวรดฐิพระเจา้ หลานเธอ พระองคเ์ จา้ สิริวัณณวรนี ารีรัตน์ เจ้าพนักงานเชญิ กระทงทท่ี รงอทุ ศิ ถวายพระกุศลเป็นทานแก่ทรงจดุ ธูปเทียนในกระทงประทานใหเ้ จา้ พนกั งาน สรรพสัตวใ์ นทางนำ้� ไปลอย ณ ท่าราชวรดิฐ เชญิ ไปลอยทท่ี ่าราชวรดิฐ พิธีบริจาคทาน (ทิ้งกระจาด) เวลา ๑๙ นาฬิกา ๓๐ นาที บรรพชิตอนัมนิกาย จ�ำนวน ๓๓ รูปเข้าสู่มณฑลพิธีบริจาคทาน(ท้ิงกระจาด) น่ังบนพุทธบัลลังก์ อาสน์สงฆ์ และเก้าอี้ ดังน้ี ท่ีโต๊ะด้านทิศตะวันออก จำ� นวน ๗ รูป มีองปลัดสุพิช เถ่ยี นยา้ ย นง่ั บนพทุ ธบลั ลงั ก์ พระทินวงศ์ คน้ั หมาง พระเอกพนั ธ์ ค้นั วา พระพรเทพค้ันกวางพระสมปอง เจินกวา๊ ง พระสุรพล ดน่ิ ย้าย และพระจิระพันธ์ ต่อื เยียง น่ังทเี่ กา้ อี้ ท่โี ตะ๊ กลาง จำ� นวน ๙ รูปมี องวินัยธรอดิศักด์ิ เถ่ยี นจู๊ นง่ั บนพุทธบลั ลงั ก์ พระอนุสรณ์ คั้นถอ่ พระนิทศั น์ ตอ่ื ตง พระสุรศกั ดิ์ คน้ั เรยี นพระสุริยันต์ คั้นโมน พระฐานันดร เหว่ทัน พระชูวงค์ ตื่อถ่อ พระสันติ ถ่ออาง และพระธีระศักด์ิ ตื้อด๊านงั่ ที่เกา้ อ้ี ท่โี ตะ๊ ด้านทิศตะวนั ตก จำ� นวน ๗ รปู มี พระวิเชียร คนั้ กมิ นั่งบนพุทธบลั ลงั ก์ พระพพิ ัฒน์ ค้ันเตื้องพระสมศักด์ิ ค้ันญือ พระสมหวัง ค้ันโผ พระสิริชัย เหว่ค้ัน องปลัดฮ้ันเจิ้น และองสมุห์เยิ่นอัง นั่งที่เก้าอ้ีทหี่ นา้ โตะ๊ กลาง องสังฆรกั ษ์สขุ สวัสด์ิ เถ่ียนกู่ และองสงั ฆรักษ์ณัฐนที เถ่ยี นเหย นั่งยังอาสน์สงฆ์ และที่โต๊ะ 296

ภาคท่ี ๓ พระราชพิธีทรงบ�ำเพ็ญพระราชกุศลพระราชทานพระศพ และการบ�ำเพ็ญกุศลถวายพระศพประกอบพิธีตามมุมมณฑลพิธีทั้ง ๔ ด้าน จ�ำนวน ๘ รูป มี องสังฆรักษ์จักรพันธ์ เถ่ียนเหว่ พระอาทิตย์คน้ั เวงิ พระสุปัญญา เหวก่ รี้ พระสนั ติภาพ ดิน่ ทัน พระชวน เหว่ทนั พระทวิ ทัศน์ เหว่กรี้ พระอนุชา คั้นเกย๊ี ดและพระจตพุ งษ์ เชืองถน่ั นั่งที่เกา้ อี้ เวลา ๑๙ นาฬิกา ๓๕ นาที รอ้ ยโท หมอ่ มเจ้านวพรรษ์ ยุคล ประธานในพธิ ี เสด็จมายงั มณฑลพิธีบริจาคทาน (ท้ิงกระจาด) ทรงจุดเทียนที่เคร่ืองบูชา จุดธูปเทียนที่เคร่ืองทองน้อยประจำ� ดวงพระวิญญาณจุดเทียนบนโต๊ะประกอบพิธีหรืออาสนะต้ังเย็นที่โต๊ะกลาง โต๊ะด้านทิศตะวันออก และโต๊ะด้านทิศตะวันตกตามลำ� ดบั ทรงคม แลว้ ประทบั พระเกา้ อี้ ณ ศาลาทมิ คดหลงั ตะวนั ออก บรรพชติ อนมั นกิ ายสวดพระพทุ ธมนต์จบแล้ว บรรพชติ อนัมนิกาย ๓ รปู ไปยงั มณฑลบูชาพระยายมราช องวนิ ยั ธรอดศิ ักดิ์ เถยี่ นจู๊ อา่ นประกาศท่ีหนา้ โตะ๊ บชู าพระยายมราช ซงึ่ เปน็ พระโพธสิ ตั วแ์ บง่ ภาคลงมาจตุ เิ ปน็ พระยายมราช บรจิ าคทานเครอื่ งอปุ โภคและเครื่องบริโภคแก่ดวงวิญญาณท้ังหลายให้มารับกุศล แล้วจุดธูปเทียนเพื่ออธิษฐานบริจาคทาน เสร็จแล้วบรรพชิตอนัมนิกายทง้ั ๓ รูป กลับมายังมณฑลพธิ บี รจิ าคทาน (ทงิ้ กระจาด) เวลา ๒๐ นาฬิกา ๒๓ นาที บรรพชิตอนัมนิกายส่ันระฆังเล็ก เปิดประตูนรกเพื่อเชิญวิญญาณทั้งหลายข้ึนมารับส่วนกุศล ร้อยโท หม่อมเจ้านวพรรษ์ ยุคล ทรงถือค�ำประกาศหันไปทางพระท่ีน่ังดุสิตมหาปราสาท แลว้ ทรงมอบให้พระคณานมั ธรรมวธิ านาจารย์ อา่ นประกาศ ความวา่ ขอถวายพระพร ณ บดั น้ี สมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สริ โิ สภาพณั ณวดี ได้สิ้นพระชนม์เมื่อวันพุธ ท่ี ๒๗ กรกฎาคม ๒๕๕๔ เวลา ๑๖ นาฬิกา ๓๗ นาที ณ โรงพยาบาลศริ ริ าช รวมพระชนั ษา ๘๕ พรรษา อาตมภาพ คณะบรรพชติ อนมั นกิ าย พระญวน แหง่ ประเทศไทย ส�ำนกึ ใน พระมหากรณุ าธคิ ณุ ทพี่ ระองคม์ ตี อ่ พสกนกิ ร สมณะชพี ราหมณท์ กุ หมเู่ หลา่ เปน็ ลน้ พน้ การนี้ ส�ำนกั พระราชวังแจง้ วา่ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยหู่ วั โปรดเกลา้ ฯ กำ� หนดวนั ประกอบพธิ กี งเตก๊ ของพระสงฆอ์ นมั นกิ าย ในวนั ศกุ ร์ ท่ี ๑๔ ตลุ าคม ๒๕๕๔ โดย พระมหาคณานัมธรรมปัญญาธิวัตร (เจริญ ก๊ินเจ๊ียว) เจ้าคณะใหญ่ฯ ประธาน พรอ้ มพระพิธีธรรม รวม ๘๖ รูป ประชุมเพอื่ ประกอบพธิ ีกงเต๊กหลวงตามโบราณราช ประเพณี ณ บรเิ วณลานพระท่ีนงั่ ดุสิตมหาปราสาท ในพระบรมมหาราชวงั ถวาย เป็นพระกศุ ลแด่ สมเด็จพระเจา้ ภคินเี ธอ เจ้าฟ้าเพชรรตั นราชสุดา สิรโิ สภาพณั ณวดี ขออ�ำนาจคุณพระศรีรัตนตรัย พระโพธิสัตว์เจ้าทั้งปวงและส่ิงศักดิ์สิทธิ์ ในสากลจักรวาล จงดลบันดาลให้ดวงพระวิญญาณเสด็จสู่ฟากฟ้าเสวยสวรรคาลัย สุขสงบสถิตอยูใ่ นดวงใจพสกนิกร สมณะชีพราหมณ์ทุกหมู่เหล่า ตราบนิจนิรนั ดร์ ขอถวายพระพร. 297

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี เมือ่ บรรพชิตอนมั นิกาย อ่านประกาศ จบแลว้ รอ้ ยโท หมอ่ มเจ้านวพรรษ์ ยคุ ล ทรงนำ� คำ� ประกาศบรรจุลงในเทวทูตทรงมา้ เจ้าพนกั งานน�ำเทวทตู ทรงมา้ ไปเผายงั ภาชนะอะลูมิเนยี มที่ตั้งอยทู่ างตะวันตกของมณฑลพิธี บรรพชิตอนัมนกิ ายท้ัง ๓๓ รปู พรอ้ มกนั สวดคาถา (ถือยอื ลาย) แผ่พระกศุ ลและกศุ ลใหว้ ิญญาณท้ังหลาย พร้อมกับโปรยทาน (ท้ิงกระจาด) ผู้เข้าร่วมพิธีรับเครื่องบริโภคและเงินท่ีบรรพชิตอนัมนิกายโปรยทานมาเป็นระยะจนเสร็จพธิ ี ดนตรีหยดุ บรรเลงรอ้ ยโท หม่อมเจา้ นวพรรษ์ ยุคล ทรงจุดเทยี นทเี่ คร่ืองบูชา ร้อยโท หม่อมเจ้านวพรรษ์ ยุคล ณ มณฑลพธิ บี ริจาคทาน (ทง้ิ กระจาด) ทรงแสดงค�ำประกาศบ�ำเพ็ญกศุ ล (กงเต๊ก) ถวายพระศพ บรรพชิตอนัมนกิ ายสวดคาถา (ถอื ยือลาย) แผพ่ ระกุศลให้วิญญาญทงั้ หลาย ในพิธบี ริจาคทาน (ทงิ้ กระจาด) ณ มณฑลพธิ ีบริจาคทาน พิธีสดับปกรณ์ เวลา ๒๐ นาฬิกา ๕๐ นาที เจ้าพนกั งานและเจ้าหน้าท่ีฝ่ายอนมั นิกายนิมนตบ์ รรพชติ อนัมนิกายท่ีจะสดับปกรณ์เท่ียวแรก จ�ำนวน ๑๒ รูป มี พระมหาคณานัมธรรมปัญญาธิวัตร เจ้าคณะใหญ่อนัมนิกายแห่งประเทศไทย ประธานบรรพชิตอนัมนิกาย พระคณานัมธรรมวิธานาจารย์ พระคณานัมธรรมวุฒาจารย์องสรภาณมธุรส องสุตบทบวร องพจนกรโกศล องอนนตสรภัญ องปลัดธรรมปัญญาธิวัตร องปลัดปานชัยเถี่ยนหงือ องวินัยธรธีระยุทธ เถ่ียนคาย องธรรมธรเอนก เถี่ยนหลาก และองสังฆรักษ์ณัฐนที เถ่ียนเหยขึ้นบนพระที่น่ังดุสติ มหาปราสาท นั่งพกั ที่ระเบียงมุขดา้ นทิศตะวันออก 298

ภาคที่ ๓ พระราชพิธีทรงบ�ำเพ็ญพระราชกุศลพระราชทานพระศพ และการบ�ำเพ็ญกุศลถวายพระศพ เวลา ๒๐ นาฬิกา ๕๖ นาที ร้อยโท หม่อมเจ้านวพรรษ์ ยคุ ล ประธานในพิธี เสด็จขึ้นบนพระทีน่ ง่ัดสุ ติ มหาปราสาททางบันไดมุขด้านทิศเหนือ ประทบั พระเก้าอ้ีทมี่ ขุ ด้านทิศตะวันออก พร้อมด้วยพระประยรูญาติ ข้าราชบริพารนั่งยังเก้าอี้มุขด้านทิศเหนือชิดผนังด้านทิศตะวันตกและคณะกรรมการฝ่ายอนัมนิกายน่ังยังเก้าอี้มุขด้านทิศเหนือชิดผนังด้านทิศตะวันออก เจ้าพนักงานและเจ้าหน้าท่ีฝ่ายอนัมนิกายนิมนต์บรรพชิตอนมั นิกายทีจ่ ะสดบั ปกรณ์เท่ยี วแรกขึน้ นัง่ ยงั อาสนส์ งฆท์ ม่ี ขุ ดา้ นทิศตะวนั ออก ร้อยโท หม่อมเจ้านวพรรษ์ ยุคล ถวายความเคารพพระราชอาสน์ เเล้วเสด็จไปทรงจุดธูปเทียนเครอ่ื งทองนอ้ ยทห่ี นา้ พระโกศทองใหญท่ รงพระศพ ทรงกราบ ทรงจดุ ธปู เทยี นเครอื่ งนมสั การพระพทุ ธรปู ประจำ�พระชนมวารท่ีหน้าพระเเท่นราชบัลลังก์ประดับมุกภายใต้พระนพปฎลมหาเศวตฉัตร ทรงกราบ ถวายความเคารพพระราชอาสน์ เเลว้ ประทับพระเกา้ อีท้ ีเ่ ดมิ บรรพชติ อนมั นกิ ายสวดพระพทุ ธมนต์ ขณะนนั้ ชาวพนกั งานประโคมสงั ข์ แตรงอน แตรฝรง่ั ป่ี กลองชนะประโคมย่�ำยามเวลา ๒๑ นาฬิกา จบแลว้ วงป่พี าทย์ (นางหงส์เคร่อื งค)ู่ ท�ำเพลงนางหงส์ เจา้ พนักงานภูษามาลาเชิญเสาบัว ๕ เสา ส�ำหรับรองรับพระภูษาโยงมาตั้งเป็นระยะจากหน้าพระเเท่นที่ประดิษฐานพระโกศทองใหญ่ทรงพระศพจนถึงตน้ อาสนส์ งฆ์ ลาดพระภูษาโยงบนเสาบวั พกั ไว้ท่เี สาบัวตน้ อาสน์สงฆ์ เเล้วลาดพระภูษาโยงอกี สายหนึ่งท่ีอาสนส์ งฆ์บรรพชิตอนมั นกิ ายถวายอนโุ มทนาในพธิ สี ดบั ปกรณ์ รอ้ ยโท หมอ่ มเจา้ นวพรรษ์ ยคุ ล ทรงกรวดนำ้� ณ พระทีน่ งั่ ดสุ ิตมหาปราสาท ณ พระท่ีน่งั ดุสิตมหาปราสาท รอ้ ยโท หมอ่ มเจา้ นวพรรษ์ ยคุ ล ถวายความเคารพพระราชอาสนเ์ สดจ็ ไปทรงทอดผา้ ไตรจำ� นวน ๑๒สำ� รับ บนพระภษู าโยงท่ีอาสน์สงฆ์ ทรงกราบ ถวายความเคารพพระราชอาสน์ เเลว้ ประทบั ยงั พระเก้าอ้ีท่ีเดมิเจ้าพนกั งานเชญิ ปลายพระภูษาโยงทั้งสองสายสอดเช่ือมกันบนพานพระมหากฐินทีต่ ้นอาสนส์ งฆ์ ถวายความเคารพ บรรพชติ อนมั นกิ ายสดบั ปกรณ์ เจา้ พนกั งานภษู ามาลาพบั พระภษู าโยงสายหนง่ึ พกั ไวท้ เ่ี สาบวั อกี สายหนง่ึพบั เกบ็ ทพ่ี านพระมหากฐนิ ตน้ อาสนส์ งฆ์ รอ้ ยโท หมอ่ มเจา้ นวพรรษ์ ยคุ ล ทรงกรวดนำ้� บรรพชติ อนมั นกิ ายถวายอนโุ มทนา เสรจ็ เเลว้ ลงจากอาสน์สงฆ์ เดนิ ลงทางบันไดมขุ ดา้ นทศิ ตะวนั ออกพระท่นี ่งั ดุสิตมหาปราสาท 299

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี เจา้ พนกั งานและเจา้ หนา้ ทฝ่ี า่ ยอนมั นกิ ายนมิ นตบ์ รรพชติ อนมั นกิ ายขน้ึ บนพระทนี่ ง่ั ดสุ ติ มหาปราสาททางบันไดมขุ ด้านทศิ ตะวันออก เพือ่ สดับปกรณอ์ กี เทยี่ วละ ๑๒ รูป จำ� นวน ๔ เทยี่ ว เเละเทย่ี วละ ๑๓ รปูจ�ำนวน ๒ เท่ียว เจ้าพนักงานภูษามาลาลาดพระภูษาโยงเหมือนเช่นการสดับปกรณ์ในเที่ยวแรก ร้อยโทหมอ่ มเจ้านวพรรษ์ ยุคล ทรงทอดผา้ ไตรส�ำหรบั บรรพชติ อนัมนกิ ายสดบั ปกรณ์ เหมอื นเชน่ เทีย่ วแรก จนครบ๘๖ รูป รวม ๗ เทยี่ ว เวลา ๒๑ นาฬิกา ๔๑ นาที ร้อยโท หมอ่ มเจ้านวพรรษ์ ยุคล ถวายความเคารพพระราชอาสน์เสด็จไปทรงกราบพระพุทธรูปประจ�ำพระชนมวาร ทรงกราบพระโกศทองใหญ่ทรงพระศพ เเลว้ เสดจ็ ลงทางบนั ไดมขุ ดา้ นทิศเหนอื พระท่นี ั่งดุสติ มหาปราสาท เสดจ็ ไปยังมณฑลพธิ เี ผาเคร่อื งกระดาษ พิธีเผาเคร่ืองกระดาษ พธิ นี ้ีเปน็ การอุทศิ สว่ นกุศลใหเ้ จา้ กรรมนายเวร และดวงวญิ ญาณทงั้ หลายท่อี ยู่ในอบายภมู ิ เดิมท�ำเพยี งนำ� กระดาษทองมาเผา ตอ่ มาเพมิ่ ภาชนะเครอื่ งใชส้ อยตา่ ง ๆ เผาอทุ ศิ ใหผ้ ทู้ ลี่ ว่ งลบั ไปแลว้ ในการบ�ำเพญ็กศุ ล (กงเต๊ก) ถวายพระศพสมเด็จพระเจา้ ภคินเี ธอ เจ้าฟ้าเพชรรตั นราชสดุ า สริ โิ สภาพณั ณวดี คณะบรรพชติอนัมนิกายแห่งประเทศไทยได้จัดพิธีเผาเคร่ืองกระดาษ ณ มณฑลบูชาพระยายมราช และบริเวณลานหน้าประตศู รสี ุนทร เจา้ พนักงานและเจ้าหน้าทีฝ่ า่ ยอนัมนิกาย เตรียมการต้งั แต่งและตรวจแตง่ เครอื่ งประกอบพธิ ีณ มณฑลบชู าพระยายมราช เพอ่ื จดั เปน็ มณฑลประกอบพิธอี ทุ ิศถวายภาชนะเครือ่ งใช้ ไวพ้ รอ้ ม เวลา ๒๑ นาฬิกา ๔๓ นาที บรรพชิตอนัมนิกาย ๒๕ รูป มี พระสมณานัมธีราจารย์ ปลัดขวาประธานบรรพชิตอนัมนิกาย องสรภาณมธุรส องพจนกรโกศล องอนนตสรภญั องอนันตสรนาท องสรภาณอนัมพจน์ องปลดั ธรรมปัญญาธวิ ตั ร องปลัดแดง อ๊ตี ู องปลดั ปานชัย เถี่ยนหงือ องธรรมธรเอนก เถีย่ นหลากองสมหุ ์วเิ ชยี ร เถี่ยนอี๊ พระสุรชยั เหว่บา๊ ว พระกุศล คน้ั เหล พระจกั รพงษ์ คัน้ ต๊นิ พระอนุชา ค้นั เกีย๊ ด พระจตุพงษ์ เชืองถน่ั พระวชั ระ เถยี่ นคาย องสงั ฆรกั ษ์สุขสวสั ด์ิ เถี่ยนกู่ องสงั ฆรักษ์จักรพนั ธ์ เถ่ียนเหว่ องสมหุ ์สมบูรณ์ เถย่ี นโคน พระอาทติ ย์ ค้นั เวิง พระสมหวงั ค้นั โผ พระสุริยนั ต์ ค้นั โมน พระเอกพันธ์ ค้ันวา และพระสุรศักด์ิ ค้ันเรียน ออกจากมณฑลบูชาพระรัตนตรัยไปยังมณฑลบูชาพระยายมราช หม่อมราชวงศ์สวสั ดวิ ฒุ ิ สวัสดิวตั น์ เชญิ เครอื่ งทองน้อย หม่อมราชวงศ์ปยิ ฉัตร ฉตั รชัย เชญิ ธงพุ่มดวงพระวญิ ญาณ รอ้ ยโทหมอ่ มเจา้ นวพรรษ์ ยคุ ล พระประยรู ญาติ ขา้ ราชบรพิ าร และคณะกรรมการฝา่ ยอนมั นกิ าย เสดจ็ และเดนิ ตาม บรรพชิตอนัมนกิ าย ๒๕ รูป น�ำเดินอุตราวรรต (เวยี นซา้ ย) รอบเครือ่ งอุปโภคจ�ำลองและภาชนะเครื่องใช้อุปโภคบริโภค จำ� นวน ๓ รอบ พระสมณานัมธีราจารย์อ่านคำ� ประกาศอุทิศภาชนะเคร่ืองใช้สอยตา่ ง ๆ ถวายสมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สริ โิ สภาพณั ณวดี จบเเลว้ หมอ่ มราชวงศป์ ยิ ฉตั รฉตั รชยั เชญิ ธงพมุ่ ดวงพระวญิ ญาณประดษิ ฐาน ณ มณฑลพธิ หี นา้ เครอ่ื งอปุ โภคจำ� ลองกระดาษ หมอ่ มราชวงศ์สวสั ดวิ ฒุ ิ สวสั ดวิ ตั น์ เชญิ เครอ่ื งทองนอ้ ยประจำ� ดวงพระวญิ ญาณขน้ึ บนพระทนี่ งั่ ดสุ ติ มหาปราสาททางบนั ไดมขุด้านทิศเหนอื ทอดไว้ทีห่ นา้ พระโกศทองใหญ่ทรงพระศพ บรรพชติ อนมั นกิ าย ๒๕ รปู เดนิ นำ� ออกจากมณฑลบชู าพระยายมราชไปยงั มณฑลบชู าพระรตั นตรยั รอ้ ยโท หมอ่ มเจา้ นวพรรษ์ ยคุ ล เสดจ็ ตามไปประทบั พระเกา้ อ้ีทเ่ี ดิมภายในศาลาทมิ คดหลงั ตะวนั ออก 300

ภาคที่ ๓ พระราชพิธีทรงบ�ำเพ็ญพระราชกุศลพระราชทานพระศพ และการบ�ำเพ็ญกุศลถวายพระศพ บรรพชติ อนมั นกิ าย ๒๕ รปู ประกอบพธิ สี วดลาพระธรรมคมั ภรี ์ ดนตรบี รรเลง ขณะนน้ั เจา้ พนกั งานและเจ้าหน้าที่ฝ่ายอนัมนิกายเชิญธงพุ่มดวงพระวิญญาณ เเละเคร่ืองอุปโภคจำ� ลองจากมณฑลบูชาพระยายมราชไปจดั วางไวท้ ่ีบริเวณลานหนา้ ประตศู รสี ุนทร เม่ือบรรพชติ อนมั นกิ ายสวดลาพระธรรมคมั ภีร์ จบแลว้ดนตรีหยดุ บรรเลง ร้อยโท หม่อมเจา้ นวพรรษ์ ยุคล ฉายรูปรว่ มกบั บรรพชิตอนัมนกิ าย ๑ ชดุ เเละฉายรปูร่วมกบั บรรพชติ อนมั นกิ าย พรอ้ มด้วยคณะกรรมการฝ่ายอนัมนิกาย ๑ ชุด ขณะนั้นเจ้าพนกั งานเคลอื่ นยา้ ยเครอื่ งอุปโภคจ�ำลองและเครื่องกระดาษทใ่ี ช้ประกอบพิธีบำ� เพญ็ กศุ ล (กงเต๊ก) ไปยงั ลานหน้าประตศู รีสนุ ทร เวลา ๒๑ นาฬิกา ๕๙ นาที ร้อยโท หม่อมเจ้านวพรรษ์ ยุคล เสด็จออกจากมณฑลพิธีบูชาพระรัตนตรัย ไปยงั ลานหนา้ ประตศู รสี ุนทร ทรงจุดไฟเผาเครอ่ื งอปุ โภคจ�ำลองกระดาษ บรรพชติ อนมั นกิ าย๕ รูป สวดพระพุทธมนต์ เจ้าหน้าท่ีดับเพลิงเเละเจ้าพนักงานคอยฉีดน�้ำสกัดเปลวเพลิงไม่ให้เกิดความร้อนเเละไฟปะทุ สูงจนเกินไป เมื่อเผาเครื่องกระดาษเสร็จเเล้ว ร้อยโท หม่อมเจ้านวพรรษ์ ยุคล เสด็จกลับเวลา ๒๒ นาฬิกา ๒๘ นาที เป็นเสรจ็ พธิ ีบรรพชติ อนมั นกิ าย ๒๕ รปู นำ� เดนิ พธิ เี ผาเครื่องกระดาษ ณ ลานหน้าประตูศรีสุนทร รอบเครอ่ื งอปุ โภคจำ� ลอง วชิราวุธวิทยาลัยบ�ำเพ็ญกุศล (กงเต๊ก) ถวายพระศพ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชพระราชทานพระบรมราชานุญาตให้วชิราวุธวทิ ยาลยั ประกอบพธิ บี �ำเพญ็ กศุ ล (กงเตก๊ ) ถวายพระศพ ณ พระทน่ี ง่ั ดสุ ติ มหาปราสาท ในพระบรมมหาราชวงัในวันพุธ ท่ี ๒๖ ตุลาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๔ ทรงพระกรุณาโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ ม ใหพ้ ระเจา้ วรวงศ์เธอพระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทินัดดามาตุ เสด็จแทนพระองค์ ตามก�ำหนดการ ดังนี้ 301

จดหมายเหตุงานพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ก�ำหนดการ วชริ าวธุ วทิ ยาลยั บำ� เพญ็ กุศล (กงเตก๊ ) ถวายพระศพ สมเดจ็ พระเจา้ ภคินเี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสุดา สิรโิ สภาพัณณวดี ณ พระทีน่ ่ังดสุ ิตมหาปราสาท ในพระบรมมหาราชวัง วันพธุ ท่ี ๒๖ ตลุ าคม ๒๕๕๔ .........................................พธิ ีเปิดมณฑลพธิ ีเวลา ๑๓.๐๐ น. - ประธานในพิธี ถึงพระที่นั่งดุสติ มหาปราสาท ในพระบรมมหาราชวัง - เขา้ มณฑลพิธี - จุดธูปเทยี นเครอ่ื งนมสั การบูชาพระรตั นตรยั กราบ - น่ังเกา้ อ้ี ณ ศาลาทมิ คดตะวันออก - รบั ศีล - บรรพชติ อนมั นกิ าย ๑๒ รปู ขน้ึ บนพระทน่ี ง่ั ดสุ ติ มหาปราสาท น�ำพระประยรู ญาติ ท่ีจะเชญิ เคร่อื งทองนอ้ ยและธงพุ่ม ตามบรรพชติ อนมั นกิ ายขึน้ บนพระทน่ี ง่ั ดุสิตมหาปราสาท - บรรพชติ อนมั นกิ าย ๑๒ รูป สวดพระพทุ ธมนต์เชญิ ดวงพระวิญญาณ เสด็จมาสถติ ในธงพุม่ (๑๐ นาที) - เชญิ เครอื่ งทองน้อยและธงพมุ่ ตามบรรพชติ อนมั นกิ าย ลงจากพระที่น่ัง ดุสิตมหาปราสาท - อญั เชิญเครื่องทองน้อยและธงพมุ่ ประดษิ ฐานท่หี นา้ เครอื่ งนมสั การ ณ มณฑลพธิ ี - บรรพชิตอนมั นกิ าย ๓๐ รูป สวดพระพุทธมนต์เปดิ มณฑลพธิ ี (๒๐ นาท)ี - ประธานบรรพชิตอนมั นิกาย อา่ นประกาศพทุ ธฎีกาการประกอบพธิ ีกงเตก๊ (ประธานบรรพชติ อนัมนกิ าย บรรจคุ �ำประกาศซ่งึ มีพระนาม และรายนามผอู้ ุทิศถวายลงในเทวทตู นก) - เจ้าพนกั งานเชิญเทวทตู นกเขา้ ถวาย ทรงอธิษฐาน แลว้ มอบให้ เจา้ พนกั งานนำ� ไปเผา - บรรพชติ อนมั นกิ ายสวดพระพุทธมนต์ถวายจนจบ (๒๐ นาที) (ระหว่างนี้ดนตรีบรรเลงจนจบพิธี)สวดพระพุทธมนต์ ณ มณฑลพธิ ีเวลา ๑๔.๐๐ น. - บรรพชิตอนมั นิกาย ๒๕ รูป (ชดุ ท่ี ๑) สวดพระพทุ ธมนต์เวลา ๑๔.๕๐ น. - จากน้นั บรรพชติ อนมั นกิ าย หยุดพักการสวดพระพทุ ธมนต์ (๑๐ นาที) - บรรพชิตอนัมนิกาย ๑๒ รูป ขึ้นบนพระทนี่ ง่ั ดุสติ มหาปราสาท 302

ภาคที่ ๓ พระราชพิธีทรงบ�ำเพ็ญพระราชกุศลพระราชทานพระศพ และการบ�ำเพ็ญกุศลถวายพระศพ น�ำเสด็จดวงพระวิญญาณ เชิญเครอ่ื งทองน้อยและธงพมุ่ ประดษิ ฐานที่หนา้ พระโกศพระศพอญั เชญิ ดวงพระวิญญาณเสวยพระกระยาหารเวลา ๑๕.๐๐ น. - พระเจา้ วรวงศเ์ ธอ พระองค์เจา้ โสมสวลี พระวรราชาทนิ ัดดามาตุ เสด็จขน้ึ พระทน่ี ั่งดสุ ิตมหาปราสาท - เสด็จไปถวายเคร่อื งเสวยคาว - หวาน และผลไม้ - บรรพชติ อนมั นกิ ายสวดอญั เชิญดวงพระวญิ ญาณเสวยพระกระยาหาร - บรรพชิตอนัมนกิ าย ๑๒ รูป สวดพระพทุ ธมนต์ นำ� เสด็จดวงพระวิญญาณ ลงจากพระทนี่ ง่ั ดสุ ติ มหาปราสาท - เชิญเครอื่ งทองนอ้ ยและธงพมุ่ ลงมาประดิษฐาน ณ มณฑลพิธีพิธสี ดบั ปกรณ์เวลา ๑๕.๑๕ น. - บรรพชิตอนมั นกิ าย ๓๐ รูป ขน้ึ บนพระทน่ี ง่ั ดสุ ติ มหาปราสาท แล้วนมิ นตข์ ึน้ นง่ั ยังอาสน์สงฆ์ หน้าพระราชอาสน์ - บรรพชติ อนมั นกิ ายสวดพระพุทธมนต์ จบ (เจา้ พนกั งานลาดพระภษู าโยง) - ทรงทอดผา้ ไตร ๓๐ ไตร - บรรพชติ อนมั นิกายสดบั ปกรณ์ - ทรงกรวดนำ้� (บรรพชติ อนมั นกิ ายถวายอนโุ มทนา ลงจากพระทนี่ ่ัง) - เสด็จลงจากพระทนี่ งั่ ดสุ ติ มหาปราสาท ไปยังมณฑลพิธีพิธขี ้ามสะพานโอฆสงสารเวลา ๑๕.๓๐ น. - พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองคเ์ จา้ โสมสวลี พระวรราชาทนิ ัดดามาตุ เสด็จตามบรรพชติ อนัมนกิ าย ข้ามสะพานโอฆสงสารเวลา ๑๖.๑๕ น. - เสดจ็ กลับพธิ ีเผาเคร่ืองกระดาษเวลา ๒๐.๓๐ น. - บรรพชิตอนมั นิกาย ๑๐ รปู เดนิ นำ� เครื่องทองนอ้ ยและธงพมุ่ ไปยังมณฑลพธิ ี เครือ่ งกระดาษ - ประธานในพิธี ตามหลงั เครอื่ งทองน้อยและธงพมุ่ เวยี นรอบเคร่ืองกระดาษ ๓ รอบ ครบแลว้ (จากน้นั เชญิ ธงพุม่ ประดิษฐาน ณ มณฑลพิธีเคร่ืองกระดาษ) - เชิญเคร่ืองทองน้อย ขนึ้ ไปประดิษฐานทหี่ นา้ พระโกศพระศพ บนพระทีน่ ั่ง - ประธานในพิธี ตามบรรพชิตอนัมนกิ ายไปยงั มณฑลพธิ ี - น่งั เก้าอีท้ ีเ่ ดิม - บรรพชิตอนมั นิกาย ประกอบพธิ ีลาพระธรรมคัมภรี ์ จบแลว้ - ประธานในพธิ ี ไปยงั ลานหน้าประตศู รสี ุนทร 303

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี - จุดไฟเผาเครือ่ งกระดาษ - ประธานในพิธีกลับ การแตง่ กาย แต่งเครือ่ งแบบปกตขิ าว ไว้ทกุ ข์ วันพุธ ท่ี ๒๖ ตุลาคม พุทธศักราช ๒๕๕๔ คณะผู้จัดการบ�ำเพ็ญกุศล (กงเต๊ก) ถวาย และเจ้าพนักงานเตรียมการต้ังแต่งที่พระลานพระที่น่ังดุสติ มหาปราสาท และลานหนา้ ประตศู รสี นุ ทร เหมือนเชน่ การบำ� เพ็ญกศุ ล (กงเต๊ก) ถวายพระศพของคณะบรรพชติ อนมั นกิ ายแหง่ ประเทศไทย พธิ ีเปดิ มณฑลพิธี ณ มณฑลพธิ บี ชู าพระรตั นตรยั ทพ่ี ระลานพระทน่ี ง่ั ดสุ ติ มหาปราสาท ครน้ั ใกลเ้ วลา พระมหาคณานมัธรรมปญั ญาธวิ ตั ร ขน้ึ นงั่ ยงั อาสนส์ งฆก์ ลางมณฑลพธิ ผี นิ หนา้ ไปทางทศิ ใต้ บรรพชติ อนมั นกิ าย ๑๒ รปู นงั่ ทเี่ กา้ อี้อาสน์สงฆ์ดา้ นตะวันตก ๗ รูป ดา้ นตะวนั ออก ๕ รูป ผนิ หน้าเขา้ หาพระมหาคณานัมธรรมปัญญาธิวัตร เวลา ๑๓ นาฬิกา ๑๐ นาที พลโท หม่อมเจ้าเฉลิมศึก ยุคล ประธานในพิธี เสด็จโดยรถยนต์พลโท หม่อมเจา้ เฉลมิ ศกึ ยคุ ล ทรงจดุ ธปู เทียนเคร่อื งนมัสการ พระมหาคณานัมธรรมปญั ญาธวิ ัตร บชู าพระรตั นตรัย ณ มณฑลพธิ ีบูชาพระรัตนตรยั เจา้ คณะใหญ่อนมั นกิ ายแหง่ ประเทศไทยถวายศลีพระประเทียบถึงพระท่ีนั่งดุสิตมหาปราสาท ในพระบรมมหาราชวัง เสด็จเข้าสู่มณฑลพิธีบูชาพระรัตนตรัยทรงจุดธูปเทียนเครื่องนมัสการบูชาพระรัตนตรัยที่ทอดไว้กลางมณฑลพิธี ทรงกราบ เสด็จไปทรงจุดเทียนท่ีเครือ่ งถวายพทุ ธบชู าปา้ ยเทพวญิ ญาณใหม้ าสถิต ณ มณฑลพิธี ทดี่ ้านหนา้ มณฑลพิธที างทิศตะวันตกและทศิตะวันออกตามลำ� ดบั เสด็จไปประทบั ยงั พระเก้าอีใ้ นศาลาทิมคดหลังตะวันออก เวลา ๑๓ นาฬิกา ๑๓ นาที เจา้ หน้าท่คี ณะกรรมการฝ่ายวชิราวุธวทิ ยาลัยอาราธนาศีลเปน็ ภาษาญวน และภาษาไทย ตามลำ� ดบั พระมหาคณานัมธรรมปัญญาธวิ ัตร เจ้าคณะใหญอ่ นัมนกิ ายแห่งประเทศไทยประธานบรรพชติ อนมั นกิ ายถวายศีล พลโท หมอ่ มเจ้าเฉลมิ ศกึ ยุคล ทรงศีล จบแล้วพระมหาคณานัมธรรมปญั ญาธวิ ตั รจดุ ธปู เทยี นเครอ่ื งนมสั การบชู าพระรตั นตรยั ทห่ี นา้ โตะ๊ พระบฏพระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ ชดิ ปะรำ� ดา้ นทศิ เหนอื เวลา ๑๓ นาฬกิ า ๒๐ นาที เจา้ พนักงานนิมนตบ์ รรพชติ อนมั นิกาย ๑๒ รูป ข้ึนบนพระท่ีน่งั ดสุ ิตมหาปราสาท ทางมุขทิศเหนือบันไดฝั่งตะวันตก พลโท หม่อมเจ้าเฉลิมศึก ยุคล เสด็จตาม พร้อมด้วยพระประยูรญาติ ขา้ ราชบรพิ าร และคณะกรรมการฝ่ายวชิราวธุ วิทยาลยั 304

ภาคท่ี ๓ พระราชพิธีทรงบ�ำเพ็ญพระราชกุศลพระราชทานพระศพ และการบ�ำเพ็ญกุศลถวายพระศพ บรรพชติ อนมั นกิ ายยนื เปน็ แถวทหี่ นา้ เกา้ อผี้ มู้ ารว่ มพธิ ที ม่ี ขุ ดา้ นทศิ เหนอื พลโท หมอ่ มเจา้ เฉลมิ ศกึ ยคุ ลเสดจ็ ไปจดุ ธปู เทยี นเครอ่ื งทองนอ้ ยถวายสกั การะพระศพ ทรงคม เสดจ็ ไปประทบั พระเกา้ อขี้ า้ งพระราชอาสน์พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช พระประยูรญาติ และข้าราชบริพาร นั่งที่เก้าอี้มุขด้านทิศตะวันออก คณะกรรมการวชริ าวธุ วทิ ยาลยั น่งั ยังเก้าอมี้ ขุ ด้านทศิ เหนือ พระมหาคณานัมธรรมปัญญาธิวัตรสัมผัสธงพุ่ม จากนั้นบรรพชิตอนัมนิกายสวดพระพุทธมนต์อัญเชิญดวงพระวญิ ญาณสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สิรโิ สภาพณั ณวดี เสด็จมาสถิตในธงพมุ่ ขณะนนั้ บรรพชิตอนมั นกิ ายสั่นกระดง่ิ เพ่ือเปน็ สญั ญาณเบกิ ทางนำ� เสด็จบรรพชิตอนัมนิกายสวดพระพุทธมนตอ์ ัญเชญิ ดวงพระวิญญาณ พลโท หม่อมเจ้าเฉลมิ ศึก ยคุ ล และพระประยรู ญาติอัญเชญิ สมเดจ็ พระเจา้ ภคินีเธอ เจา้ ฟ้าเพชรรัตนราชสุดา เครอ่ื งทองนอ้ ยและธงพ่มุ ดวงพระวิญญาณ เสด็จลงจาก สริ ิโสภาพณั ณวดี เสด็จมาสถติ ในธงพมุ่ พระทีน่ ั่งดุสติ มหาปราสาท ไปมณฑลพธิ บี ชู าพระรตั นตรยัพลโท หม่อมเจา้ เฉลิมศกึ ยคุ ล ทรงอธิษฐานเทวทูตนก วงดนตรีบรรเลงเพลงประกอบพธิ ี เวลา ๑๓ นาฬกิ า ๒๙ นาที พระมหาคณานมั ธรรมปญั ญาธวิ ตั ร และบรรพชติ อนมั นกิ ายสวดพระพทุ ธมนต์น�ำดวงพระวิญญาณเสด็จลงจากพระท่ีน่ังดุสิตมหาปราสาท ทางมุขด้านทิศเหนือบันไดฝั่งตะวันตกพระประยูรญาตอิ ญั เชิญเครือ่ งทองน้อยประจำ� ดวงพระวิญญาณ และอัญเชญิ ธงพุ่มซ่งึ ต่อไปนเี้ รียกวา่ ธงพมุ่ดวงพระวิญญาณ พลโท หม่อมเจา้ เฉลมิ ศกึ ยคุ ล เสด็จตาม พร้อมดว้ ยพระประยูรญาติ ข้าราชบรพิ าร และคณะกรรมการฝ่ายวชริ าวุธวิทยาลัย ไปยังมณฑลพธิ บี ชู าพระรัตนตรยั 305

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี พระประยรู ญาตอิ ญั เชญิ เครอ่ื งทองนอ้ ยประจ�ำดวงพระวญิ ญาณและอญั เชญิ ธงพมุ่ ดวงพระวญิ ญาณไปประดิษฐานที่หน้าเคร่ืองนมัสการ พลโท หม่อมเจ้าเฉลิมศึก ยุคล เสด็จพร้อมด้วยพระประยูรญาติข้าราชบริพาร และคณะกรรมการฝ่ายวชิราวุธวิทยาลัย ไปประทับพระเก้าอี้และนั่งเก้าอ้ีในศาลาทิมคดหลังตะวนั ออกทเี่ ดมิ บรรพชติ อนมั นกิ ายทง้ั ๑๒ รปู สวดมนตท์ โ่ี ตะ๊ บชู าพระรตั นตรยั นอกนนั้ ยนื สมทบกบั บรรพชติอนมั นกิ ายอกี ๑๘ รูป เปน็ แถวตามแนวเหนอื ใต้ ดา้ นละ ๒ แถว หนั หน้าไปทางกลางมณฑลพธิ ี วงดนตรีบรรเลง บรรพชิตอนัมนิกายทั้ง ๓๐ รูป สวดพระพุทธมนต์เปิดมณฑลพิธี เจ้าหน้าที่คณะกรรมการฝา่ ยวชริ าวธุ วทิ ยาลยั ผลดั เปลยี่ นกนั โยกธงพมุ่ ดวงพระวญิ ญาณเปน็ การแสดงวา่ ดวงพระวญิ ญาณได้ทรงขอขมากรรมต่อพระรัตนตรัยแล้ว พระมหาคณานัมธรรมปัญญาธิวัตรประพรมน้�ำพระพุทธมนต์ไปยังธงพุ่มดวงพระวิญญาณ เทวทูตนก และบรรพชิตอนัมนิกายที่สวดพระพุทธมนต์เปิดมณฑลพิธีทางด้านขวาและด้านซา้ ย เวลา ๑๓ นาฬิกา ๔๒ นาที เจ้าหน้าท่ีเชญิ กระถางธูปรปู มงั กรพร้อมประกาศพทุ ธฎีกาถวาย พลโทหมอ่ มเจ้าเฉลมิ ศึก ยุคล ทรงอธิษฐานเปดิ มณฑลพิธี แล้วเชิญกลับไปถวายบรรพชติ อนัมนกิ าย จากน้ันเชิญใบเบิกทางพร้อมธูปส�ำหรับเทวทูตรูปนกถวาย พลโท หม่อมเจ้าเฉลิมศึก ยุคล ทรงอธิษฐาน และทรงถือไว้ตลอดเวลาท่บี รรพชิตอนมั นกิ ายอา่ นประกาศพทุ ธฎีกา จบแล้ว พลโท หมอ่ มเจา้ เฉลิมศกึ ยุคล ทรงสง่ ใบเบิกทางให้เจา้ พนกั งานนำ� ไปถวายบรรพชิตอนมั นิกายผ้อู ่านประกาศ เพ่ือเชิญไปบรรจุที่เทวทตู รูปนก พร้อมกบัพระนามและรายนามผอู้ ทุ ศิ ถวาย เจา้ หนา้ ทค่ี ณะกรรมการฝา่ ยวชริ าวธุ วทิ ยาลยั เชญิ เทวทตู รปู นกถวายพลโทหมอ่ มเจา้ เฉลมิ ศกึ ยคุ ล ทรงอธษิ ฐานแลว้ มอบใหเ้ จา้ พนกั งานน�ำเทวทตู รปู นก พรอ้ มทง้ั กระดาษเงนิ กระดาษทองทเี่ ตรยี มไวไ้ ปเผาทถี่ งั อะลูมเิ นยี มหนา้ ปะร�ำทางทิศตะวนั ตก บรรพชติ อนัมนิกายสวดพระพุทธมนต์ถวายจนจบ ขณะนนั้ ดนตรีบรรเลงจนจบพธิ ี เวลา ๑๔ นาฬิกา บรรพชิตอนัมนิกาย ๕ รูป เดินมายังมณฑลพิธีบูชาพระยายมราช พลโทหม่อมเจา้ เฉลิมศึก ยคุ ล เสดจ็ ตาม พลโท หม่อมเจา้ เฉลมิ ศึก ยคุ ล ทรงจดุ ธูปเทียนบชู าพระยายมราช เสร็จแล้วเสดจ็ กลบั ไปประทบั ยังพระเกา้ อีท้ เ่ี ดมิ ในศาลาทิมคดหลงั ตะวันออก บรรพชิตอนมั นกิ าย ๕ รูป สวดบชู าพระยายมราช ประกอบพธิ เี บกิ เนตรทภี่ เู ขาเงนิ ภเู ขาทอง เสรจ็ แลว้ เดนิ กลบั ไปยงั มณฑลพธิ บี ชู าพระรตั นตรยัเป็นอนั เสรจ็ พธิ ี พิธีสวดพระพุทธมนต์ ณ มณฑลพิธี เวลา ๑๔ นาฬิกา ๒๐ นาที เจ้าพนกั งานนิมนตบ์ รรพชิตอนมั นิกาย ๒๕ รูป ชุดที่ ๑ (ซบั ยกึ ) เดนิเข้ามายังมณฑลพิธีบูชาพระรัตนตรัย สวดพระพุทธมนต์ วงดนตรีบรรเลง เม่ือสวดพระพุทธมนต์จบแล้วเจ้าพนักงานนิมนต์บรรพชิตอนัมนิกายออกจากมณฑลพิธีบูชาพระรัตนตรัย และนิมนต์บรรพชิตอนัมนิกาย๒๕ รูป ชุดที่ ๒ (ซบั หย)่ี เดนิ เขา้ มายงั มณฑลพธิ ีบูชาพระรตั นตรยั สวดพระพทุ ธมนต์ จบแล้ว วงดนตรียุตกิ ารบรรเลง เจ้าพนักงานนมิ นตบ์ รรพชิตอนัมนิกายไปนั่งพกั ยังปะรำ� ทศิ ตะวันตก และนิมนตบ์ รรพชิตอนัมนกิ าย๑๒ รูป น�ำเสด็จพระประยูรญาตอิ ัญเชิญเครอื่ งทองนอ้ ยและอัญเชญิ ธงพุ่มดวงพระวญิ ญาณ ไปประดิษฐานท่ีหนา้ พระโกศทองใหญ่ทรงพระศพบนพระทน่ี ่งั ดสุ ติ มหาปราสาท เปน็ อันเสรจ็ พิธี 306

ภาคที่ ๓ พระราชพิธีทรงบ�ำเพ็ญพระราชกุศลพระราชทานพระศพ และการบ�ำเพ็ญกุศลถวายพระศพ กำ� หนดการ พระเจา้ วรวงศ์เธอ พระองคเ์ จ้าโสมสวลี พระวรราชาทนิ ัดดามาตุ เสด็จในการวชริ าวธุ วทิ ยาลยั บ�ำเพญ็ กศุ ล (พิธีกงเตก๊ ) ถวายพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคนิ ีเธอ เจา้ ฟ้าเพชรรตั นราชสุดา สริ ิโสภาพัณณวดี ณ พระที่น่ังดสุ ติ มหาปราสาท ในพระบรมมหาราชวัง วันพุธ ที่ ๒๖ ตุลาคม พุทธศักราช ๒๕๕๔ ….….……………………………………………………...พธิ อี ัญเชิญดวงวิญญาณเสวยพระกระยาหารเวลา ๑๕.๐๐ น. - พระเจ้าวรวงศเ์ ธอ พระองคเ์ จา้ โสมสวลี พระวรราชาทนิ ัดดามาตุ เสดจ็ โดยรถยนตท์ ่ีนงั่ ไปยงั พระทน่ี ัง่ ดุสิตมหาปราสาท - รถยนตท์ ีน่ ั่งเทียบทีป่ ระตูกำ� แพงแกว้ พระท่ีน่งั ดสุ ติ มหาปราสาท ขา้ งพระท่นี ัง่ ราชกรณั ยสภา - เสด็จขึน้ ทางบนั ไดมขุ กระสันพระทน่ี ั่งพิมานรตั ยา เสด็จออกพระทีน่ ั่งดุสิตมหาปราสาท - ทรงจดุ ธปู เทยี นเคร่ืองทองนอ้ ยทห่ี น้าพระโกศทองใหญท่ รงพระศพ ทรงกราบ - ทรงจดุ ธูปเทียนเคร่ืองนมสั การบูชาพระพุทธรปู ทหี่ นา้ พระแท่น พระนพปฎลมหาเศวตฉัตร ทรงกราบ - ประทบั พระเก้าอ้ี - นายพลากร สุวรรณรัฐ อุปนายกกรรมการอำ� นวยการวชริ าวุธวิทยาลยั กราบทลู รายงานและกราบทูลเบกิ นายสาโรจน์ ลสี วรรค์ ถวายถุงผ้า เพอื่ บรรจุสิ่งของบรรเทาทุกข์ของมลู นิธอิ าสาเพื่อนพึ่ง (ภา) ยามยาก สภากาชาดไทย - เบกิ ผู้แทนนกั เรียน เขา้ ถวายเหรยี ญพระยไู ล - เสด็จไปถวายเครอื่ งเสวยคาว - หวาน ผลไม้ ทห่ี นา้ พระโกศทองใหญ่ทรงพระศพ - ประทับพระเก้าอ้ีที่เดมิ - เจา้ พนกั งานนิมนต์บรรพชิตอนมั นกิ าย ขึ้นบนพระที่น่งั สวดสงั เวยพระกระยาหาร จบแล้วลงจากพระท่นี ่งัพิธีสดบั ปกรณ์เวลา ๑๕.๑๕ น. - เจา้ พนักงานนมิ นตบ์ รรพชิตอนัมนิกาย ๑๐ รปู ขนึ้ นั่งอาสน์สงฆ์บนพระท่ีน่งั - บรรพชติ อนมั นกิ าย สวดพระพุทธมนต์ จบ (เจ้าพนักงานลาดพระภษู าโยง) - เสดจ็ ไปทรงทอดผา้ ไตร ๑๐ ไตร 307

จดหมายเหตุงานพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ประทับพระเกา้ อ้ที เ่ี ดิม (บรรพชิตอนมั นกิ าย สดบั ปกรณ์) - ทรงหลัง่ ทักษิโณทก (บรรพชิตอนัมนกิ ายถวายอนโุ มทนา ลงจากพระที่นัง่ ) - เจ้าพนกั งานนิมนตบ์ รรพชิตอนัมนิกายเที่ยวละ ๑๐ รูป จำ� นวน ๒ เทีย่ ว ข้ึนนงั่ ยังอาสน์สงฆ์ (เจา้ พนกั งานลาดพระภูษาโยง) - เสดจ็ ไปทรงทอดผ้าไตร ๒๐ ไตร ประทับพระเก้าอี้ท่ีเดิม (บรรพชติ อนมั นิกายถวายอนโุ มทนา ลงจากพระท่ีนั่ง)พธิ ีขา้ มสะพานโอฆสงสารเวลา ๑๕.๓๐ น - บรรพชติ อนมั นกิ าย ขนึ้ พระทนี่ งั่ ดสุ ติ มหาปราสาท ยนื หนา้ พระโกศทองใหญท่ รงพระศพ สวดพระพทุ ธมนต์นำ� เสด็จดวงวิญญาณลงจากพระทน่ี ง่ั ดสุ ติ มหาปราสาท - เชญิ เครือ่ งทองน้อยและธงพุม่ ลงมายังมณฑลพิธี - พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองคเ์ จา้ โสมสวลี พระวรราชาทินัดดามาตุ เสด็จตามลงบนั ไดมขุ ด้านทศิ เหนอื พระที่นง่ั ดสุ ติ มหาปราสาท ไปยงั มณฑลพิธี - ประทับเกา้ อ้ี ณ ทมิ คดตะวันออก - บรรพชติ อนัมนกิ าย ๑๒ รปู ตง้ั กระบวนสวดพระพุทธมนต์น�ำเสด็จดวงพระวิญญาณ เชญิ เครอื่ งทองนอ้ ยและธงพ่มุ เสด็จข้ามสะพานโอฆสงสาร ๓ รอบ (ขณะนี้ พระเจา้ วรวงศ์เธอ พระองค์เจา้ โสมสวลี พระวรราชาทนิ ดั ดามาตุเสดจ็ ตามพรอ้ มขา้ ราชบรพิ ารเดนิ ตามจนครบ๓รอบ) - ประทบั พระเก้าอี้ท่เี ดิม - เชญิ เครื่องทองน้อยและธงพุม่ ไปประดิษฐานท่ีหน้าโต๊ะทา่ นเจา้ คลัง - บรรพชิตอนัมนิกาย ยืนสวดพระพทุ ธมนต์ ทีห่ น้าโต๊ะท่านเจ้าคลงั (ขณะสวดพระพุทธมนต์ เชญิ พระประยรู ญาติ จดุ ธูปเทียนบูชา) - บรรพชิตอนัมนิกาย ๑๒ รปู ตง้ั กระบวนสวดพระพุทธมนต์ นำ� เสด็จดวงพระวญิ ญาณ - เชิญเคร่ืองทองน้อยและธงพ่มุ เสดจ็ ขา้ มสะพานโอฆสงสาร ๓ รอบ (ขณะนี้ พระเจา้ วรวงศเ์ ธอ พระองคเ์ จา้ โสมสวลี พระวรราชาทินดั ดามาตุ เสดจ็ ตามพรอ้ มขา้ ราชบรพิ าร เดนิ ตามจนครบ ๓ รอบ) - จบพิธี - เสดจ็ ไปประทับรถยนต์ท่นี ัง่ ทีป่ ระตูก�ำแพงแกว้ พระท่ีน่งั ดสุ ติ มหาปราสาท - เสด็จกลบั การแตง่ กาย แต่งเคร่ืองแบบปกตขิ าว ไวท้ กุ ข.์ 308

ภาคที่ ๓ พระราชพิธีทรงบ�ำเพ็ญพระราชกุศลพระราชทานพระศพ และการบ�ำเพ็ญกุศลถวายพระศพ พิธีอัญเชิญดวงวิญญาณ ครั้นใกล้เวลาประกอบพิธี นายพลากร สุวรรณรัฐ องคมนตรี อุปนายกกรรมการอ�ำนวยการวชิราวุธวทิ ยาลยั นายสาโรจน์ ลสี วรรค์ ผบู้ งั คบั การวชริ าวธุ วทิ ยาลยั คณาจารย์ และศษิ ยเ์ กา่ ตลอดจนพระประยรู ญาติและข้าราชบริพารขน้ึ บนพระที่นง่ั ดสุ ิตมหาปราสาท นงั่ ยังเก้าอตี้ ามต�ำแหน่งเฝา้ เจ้าพนักงานนิมนต์บรรพชติอนัมนิกายข้ึนบนพระที่น่ังดุสิตมหาปราสาททางมุขด้านทิศเหนือ ยืนแถวท่ีมุขด้านทิศเหนือฝั่งตะวันออกเจ้าพนกั งานตรวจเครอื่ งตง้ั แต่งไวพ้ ร้อม เวลา ๑๕ นาฬิกา ๕๑ นาที พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทินัดดามาตุเสดจ็ โดยรถยนตท์ นี่ งั่ ไปยงั พระทนี่ งั่ ดสุ ติ มหาปราสาท รถยนตท์ น่ี ง่ั เทยี บทป่ี ระตกู �ำแพงแกว้ พระทนี่ งั่ ดสุ ติ มหาปราสาท ข้างพระท่ีน่ังราชกรัณยสภา เสดจ็ ขึ้นทางบันไดมขุ กระสนั พระทีน่ ่ังพิมานรตั ยา เสด็จออกพระที่นั่งดสุ ิตมหาปราสาท ทรงจุดธปู เทียนเคร่ืองทองน้อยท่หี นา้ พระโกศทองใหญ่ทรงพระศพ ทรงกราบ ทรงจดุ ธปูเทยี นเครอ่ื งนมสั การบชู าพระพทุ ธรปู ทหี่ นา้ พระแทน่ ราชบลั ลงั กป์ ระดบั มกุ ภายใตพ้ ระนพปฎลมหาเศวตฉตั รทรงกราบ ประทับพระเก้าอ้ที ่ีข้างพระราชอาสน ์พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทินัดดามาตุ นายสาโรจน์ ลีสวรรค์ ผบู้ ังคบั การวชิราวุธวิทยาลัย ทรงจุดธูปเทยี นเครอ่ื งนมัสการบชู าพระพทุ ธรูป กราบบังคมทูลรายงาน ทีห่ นา้ พระแทน่ พระนพปฎลมหาเศวตฉตั รพระเจ้าวรวงศเ์ ธอ พระองค์เจา้ โสมสวลี พระวรราชาทินดั ดามาตุ พระเจา้ วรวงศเ์ ธอ พระองคเ์ จา้ โสมสวลี พระวรราชาทินัดดามาตุถวายเครอื่ งเสวยคาว-หวาน ผลไม้ ทรงทอดผา้ ไตรแดบ่ รรพชติ อนัมนกิ ายทหี่ น้าพระโกศทองใหญท่ รงพระศพ 309

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี นายสาโรจน์ ลีสวรรค์ ผู้บังคับการวชิราวุธวิทยาลัย กราบทูลรายงานวชริ าวุธวิทยาลยั บำ� เพญ็ กศุ ล(กงเต๊ก) ถวายพระศพแลว้ ถวายถงุ ผา้ เพ่อื ประทานแก่มูลนิธอิ าสาเพอื่ นพ่งึ (ภาฯ) ยามยาก สภากาชาดไทยส�ำหรับบรรจุส่ิงของบรรเทาทุกข์แก่ผู้ประสบอุทกภัยทั่วประเทศ ถวายเป็นพระกุศลแด่สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ถวายเหรียญพระยูไลแด่พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทินดั ดามาตุ เวลา ๑๖ นาฬกิ า พระเจา้ วรวงศ์เธอ พระองคเ์ จ้าโสมสวลี พระวรราชาทินดั ดามาตุ เสดจ็ ไปถวายเคร่ืองเสวยคาว หวาน และผลไม้ ท่ีหน้าพระโกศทองใหญ่ทรงพระศพ แล้วเสด็จกลับไปประทับพระเก้าอี้ทเ่ี ดมิ บรรพชิตอนมั นิกายสวดสังเวยพระกระยาหาร จบแลว้ ลงจากพระทีน่ ง่ั ดุสิตมหาปราสาท พิธสี ดบั ปกรณ์ เวลา ๑๖ นาฬกิ า ๑๒ นาที เจา้ พนักงานนิมนตบ์ รรพชติ อนมั นกิ าย ๑๐ รูป ข้นึ นัง่ ทอี่ าสนส์ งฆ์บนพระท่ีนั่งดุสิตมหาปราสาททางมุขด้านทิศตะวันออก บรรพชิตอนัมนิกายสวดพระพุทธมนต์ จบแล้วเจา้ พนกั งานลาดพระภษู าโยงเชน่ เดยี วกบั การสดบั ปกรณเ์ มอื่ วนั กอ่ น และเชอื่ มพระภษู าโยงบนพานพระมหากฐินที่ต้นอาสน์สงฆ์ไว้พร้อม แล้วถวายค�ำนับ พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทินัดดามาตุ เสดจ็ ไปทรงทอดผา้ ไตร ๑๐ ไตร แลว้ ประทับพระเก้าอ้ที เี่ ดิม บรรพชติ อนมั นิกาย สดบั ปกรณ์ จบแลว้ชักผ้าไตร เจา้ พนกั งานภษู ามาลาเกบ็ พระภูษาโยงเชน่ ครง้ั ก่อน ทรงหลั่งทักษโิ ณทก บรรพชติ อนัมนกิ ายถวายอนุโมทนา ลงจากพระทีน่ ่ัง เจา้ พนกั งานนมิ นต์บรรพชิตอนมั นิกายเทีย่ วละ ๑๐ รปู จำ� นวน ๒ เท่ยี ว ขึน้ นั่งยงัอาสน์สงฆ์ เพือ่ สดบั ปกรณ์ ลำ� ดบั พธิ เี หมือนเทยี่ วแรก พิธขี ้ามสะพานโอฆสงสาร การตั้งแตง่ ในปะร�ำมณฑลพิธบี ูชาพระรัตนตรัย เพิ่มเตมิ จากพิธเี ปดิ มณฑล คือ การต้งั สะพานและโตะ๊ เจ้าพระคลัง เหมือนเช่นการตง้ั แต่งของคณะบรรพชติ อนมั นกิ าย เม่อื คราวก่อน เวลา ๑๖ นาฬกิ า ๒๘ นาที บรรพชติ อนมั นกิ ายขน้ึ บนพระทน่ี ง่ั ดสุ ติ มหาปราสาททางบนั ไดมขุ ดา้ นทิศเหนือ ยืนทีห่ น้าพระโกศทองใหญท่ รงพระศพ สวดพระพุทธมนตน์ �ำเสดจ็ ดวงพระวิญญาณ สมเดจ็ พระเจ้าภคนิ ีเธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สิรโิ สภาพัณณวดี ลงจากพระท่ีนงั่ ดสุ ิตมหาปราสาท พระประยรู ญาติ เชญิเคร่อื งทองน้อย และธงพุ่มดวงพระวญิ ญาณ ลงมาประดิษฐานยังมณฑลพธิ บี ชู าพระรตั นตรยั พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทนิ ดั ดามาตุ เสดจ็ ตามมาในขบวนพรอ้ มดว้ ยพลโท หม่อมเจ้าเฉลิมศกึยุคล และพระประยูรญาติ ข้าราชบริพาร พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทินัดดามาตุ ประทับพระเก้าอ้ีที่ศาลาทิมคดหลังตะวันออกพร้อมด้วยผู้ที่ตามเสด็จ พระประยูรญาติเชิญเครื่องทองน้อย และธงพุ่มดวงพระวิญญาณไปประดษิ ฐานท่ีกลางปะร�ำระหว่างมณฑลพิธบี ชู าพระรัตนตรยั กับสะพานโอฆสงสาร บรรพชติ อนมั นิกาย ๕ รปูตง้ั แถวท่หี นา้ โต๊ะบชู าพระรัตนตรยั ๒๕ รปู ตง้ั แถวท่ดี า้ นซ้ายและขวาของโต๊ะบชู าพระรัตนตรยั ดา้ นละสองแถว ๑๘ รูป ต้งั แถวดา้ นท่ตี ิดกบั วงดนตรี ๗ รูป ตง้ั แถวดา้ นตดิ กบั ศาลาทิมคดหลังตะวนั ออก 310

ภาคท่ี ๓ พระราชพิธีทรงบ�ำเพ็ญพระราชกุศลพระราชทานพระศพ และการบ�ำเพ็ญกุศลถวายพระศพพระเจา้ วรวงศเ์ ธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทินัดดามาตุ บรรพชติ อนัมนิกายประกอบพธิ ีขา้ มสะพานโอฆสงสาร ทรงจดุ ธปู เทียนเครอ่ื งทองนอ้ ย พระประยรู ญาติอญั เชญิ เครอ่ื งทองน้อย พระเจ้าวรวงศเ์ ธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทนิ ัดดามาตุและธงพุม่ ดวงพระวญิ ญาณขา้ มสะพานโอฆสงสาร ทรงจดุ ธูปเทยี นที่โตะ๊ บชู าเจา้ พระคลงั เวลา ๑๖ นาฬกิ า ๔๒ นาที พระเจา้ วรวงศเ์ ธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทนิ ดั ดามาตุ ทรงจุดธูปเทียนเคร่ืองทองน้อยประจ�ำดวงพระวิญญาณ เสด็จกลับไปประทับพระเก้าอี้เดิม บรรพชิตอนัมนิกายท้งั นั้นสวดพระพุทธมนต์ เจรญิ บุญบารมเี พอ่ื อญั เชิญดวงพระวญิ ญาณเดนิ ทางไปยงั วมิ านเจา้ พระคลงั แล้วตงั้ขบวนสวดพระพทุ ธมนต์น�ำดวงพระวญิ ญาณเสด็จขา้ มสะพานโอฆสงสาร โดยเวยี นทักษิณาวรรต (เวยี นขวา)๓ รอบ จากทศิ ตะวนั ออกไปทศิ ตะวนั ตก มีพระมหาคณานัมธรรมปัญญาธิวัตร เชิญธปู ๑ ดอก พร้อมใบเบกิทางเดนิ น�ำ ตามดว้ ยผเู้ ชญิ เครอื่ งทองนอ้ ยและธงพมุ่ ดวงพระวญิ ญาณ คณะบรรพชติ อนมั นกิ าย ๑๒ รปู พรอ้ มพนมธปู เทยี นเคร่อื งบชู า และเคร่อื งประกอบจงั หวะการสวดพระพทุ ธมนต์ เดินน�ำสวดพระพุทธมนต์ปดิ ทา้ ยขณะน้นั พระเจา้ วรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทินดั ดามาตุ เสด็จมาทรงยนื ในปะรำ� มณฑลพิธีบูชาพระรัตนตรัย พร้อมพระประยูรญาติ เม่ือพระมหาคณานัมธรรมปัญญาธิวัตร เดินน�ำขบวนอัญเชิญดวงพระวิญญาณมาหยุดทห่ี วั สะพาน พระเจ้าวรวงศเ์ ธอ พระองคเ์ จ้าโสมสวลี พระวรราชาทนิ ดั ดามาตุ เสด็จไป 311

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีทรงจดุ เทยี นท่โี ตะ๊ บชู าหัวสะพาน แลว้ ทรงยนื ห่างจากหัวสะพานเพียงเล็กนอ้ ย พระมหาคณานัมธรรมปญั ญาธิวัตร มาท่ีโต๊ะหัวสะพานจุดธูปและหยิบใบประกาศเงิน ทอง และใบเบิกทางข้ึนสวดอธิษฐาน แล้วส่งธูปให้เจ้าพนักงานเชญิ ไปถวายพระเจา้ วรวงศเ์ ธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทินดั ดามาตุ ทรงอธษิ ฐาน แล้วประทานใหเ้ จา้ พนักงานเชญิ ไปปกั ทถ่ี างธูปบนโตะ๊ หัวสะพาน เวลา ๑๖ นาฬิกา ๕๑ นาที พระมหาคณานัมธรรมปญั ญาธิวตั ร เดนิ นำ� ขนึ้ สะพานโอฆสงสาร ผเู้ ชญิเครอื่ งทองน้อย และธงพ่มุ ดวงพระวญิ ญาณ เดินตาม พระเจา้ วรวงศ์เธอ พระองคเ์ จา้ โสมสวลี พระวรราชาทนิ ัดดามาตุ เสดจ็ ตามมายงั หวั สะพาน ทรงอธิษฐานถวายเครอื่ งเซน่ ไหว้เจา้ หัวสะพาน และทรงหยบิ เหรยี ญโปรยในขนั สาคร แลว้ เสด็จขา้ มสะพาน เป็นล�ำดบั ตอ่ ไป พลโท หม่อมเจา้ เฉลิมศึก ยุคล เสด็จตาม พร้อมด้วยพระประยูรญาติ ผู้บังคับการวชิราวุธวิทยาลัย และคณาจารย์ ปิดท้ายขบวนเสด็จด้วยบรรพชิตอนัมนิกาย๑๒ รูป พระสงฆ์ทั้งนั้นสวดพระพุทธมนต์ ฆราวาสในขบวนโปรยเหรียญท่ีหัวสะพาน และท้ายสะพานทั้ง๓ รอบ เม่ือข้ามสะพานครบ ๓ รอบแลว้ ผู้เชญิ เครอ่ื งทองน้อยและธงพมุ่ ดวงพระวญิ ญาณเชญิ ไปประดษิ ฐานทม่ี า้ และแท่นดา้ นหัวสะพาน พระเจา้ วรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทนิ ัดดามาตุ เสด็จไปทรงจุดธูปเทยี นถวายสกั การะเจ้าพระคลังท่โี ต๊ะเจ้าพระคลังอันเป็นทิพยวมิ าน จงึ เสดจ็ ไปประทับพระเก้าอี้ทเี่ ดิมบรรพชติ อนมั นกิ ายทส่ี วดพระพทุ ธมนตน์ �ำเสดจ็ ดวงพระวญิ ญาณ ยนื ทหี่ นา้ โตะ๊ เจา้ พระคลงั สวดพระพทุ ธมนต์และประกาศขอชดใช้หน้ีสินท้ังหมดท่ีสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีทรงยืมจากเจ้าพระคลงั ทรงพระกรณุ าโปรดใหพ้ ลโท หม่อมเจา้ เฉลมิ ศกึ ยุคล ทรงปฏบิ ัตแิ ทนพระองค์ในพิธีถวายเครอ่ื งสกั การบชู าประกาศชดใชท้ รัพยส์ ินและขอพรจากเจา้ พระคลงั จนเสรจ็ พิธี เวลา ๑๗ นาฬิกา ๑๔ นาที ตั้งขบวนสวดพระพุทธมนต์น�ำดวงพระวิญญาณเสด็จข้ามสะพานโอฆสงสาร โดยเวียนอุตราวรรต (เวยี นซ้าย) ๓ รอบ จากทศิ ตะวันตกไปทิศตะวนั ออก ตงั้ ขบวนบนสะพานหวั แถวอยทู่ า้ ยสะพาน ลำ� ดบั ในขบวนเหมอื นเดมิ พระเจา้ วรวงศเ์ ธอ พระองคเ์ จา้ โสมสวลี พระวรราชาทนิ ดั ดามาตุ เสด็จมาทรงจุดเทยี นที่โตะ๊ บูชาทา้ ยสะพาน ขณะนั้นบรรพชติ อนัมนิกายสวดพระพุทธมนต์บูชาเจ้าทา้ ยสะพาน ทรงอธิษฐานถวายเครอื่ งเซน่ เจ้าหัวสะพาน และพระมหาคณานมั ธรรมปญั ญาธวิ ัตร จุดธปู อธิษฐานทรงอธิษฐานเหมอื นเชน่ พธิ ที ่หี ัวสะพาน คณะบรรพชิตอนมั นกิ าย ๑๒ รูป เดินนำ� สวดพระพุทธมนต์ปดิ ทา้ ยฆราวาสในขบวนอัญเชิญดวงพระวญิ ญาณ โปรยเหรยี ญลงในขันสาครท่ีท้ายและหวั สะพาน เมือ่ ครบ ๓ รอบแล้ว บรรพชิตอนัมนิกายสวดพระพุทธมนต์ที่หน้าโต๊ะบูชาพระรัตนตรัย พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทนิ ดั ดามาตุ เสดจ็ กลบั ไปประทบั พระเกา้ อท้ี เี่ ดมิ ผอู้ ยใู่ นขบวนตามเสดจ็ ไปนงั่ เกา้ อท้ี เ่ี ดมิทรงสดับบรรพชิตอนัมนิกายสวดพระพุทธมนต์จนจบ จึงเสด็จออกจากปะร�ำมณฑลพิธีบูชาพระรัตนตรัยไปทอดพระเนตรเครื่องกระดาษที่จะถวายพระศพในพิธีกงเต๊ก ณ มณฑลเคร่ืองกระดาษ พระราชวงศ์พระประยรู ญาติ และข้าราชบริพาร ตามเสด็จ เวลา ๑๗ นาฬกิ า ๓๖ นาที พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองคเ์ จา้ โสมสวลี พระวรราชาทินัดดามาตุ เสด็จออกจากมณฑลพิธเี ครอื่ งกระดาษ เสด็จผ่านผมู้ าเฝา้ ที่พระลานพระทน่ี ัง่ ดุสติ มหาปราสาทไปยังประตกู �ำแพงแกว้ ด้านทศิ ตะวนั ออก ประทับรถยนตท์ ีน่ ง่ั เสดจ็ กลบั 312

ภาคท่ี ๓ พระราชพิธีทรงบ�ำเพ็ญพระราชกุศลพระราชทานพระศพ และการบ�ำเพ็ญกุศลถวายพระศพ พธิ เี ผาเคร่อื งกระดาษ ณ พระลานพระท่ีนง่ั ดสุ ติ มหาปราสาท ระหว่างยอ่ มมุ ด้านทิศตะวันตกเฉียงใต้ ต้งั ปะรำ� มณฑลพิธีเคร่ืองกระดาษ ภายในมณฑลพิธี ตั้งเครื่องกระดาษกงเต๊กและโต๊ะบูชาโยงสายสิญจน์จากเครื่องกระดาษไปยังพระโกศบนพระท่ีนั่ง เครอ่ื งกระดาษกงเตก๊ ซ่ึงวชิราวุธวทิ ยาลัยจัดถวายเป็นตำ� หนกั สวนร่นื ฤดีจำ� ลอง และเคร่ืองกระดาษฝีมอื ของนกั เรยี นวชิราวธุ วทิ ยาลยั ที่ศาลาทิมคดหลังตะวันออกตั้งแต่งใหม่ ต้ังพระเก้าอ้ีสำ� หรับพระราชวงศ์ผู้ปฏิบัติแทนพระองค์ในพิธีเผาเคร่ืองกระดาษบ�ำเพ็ญพระกุศลกงเต๊กถวายพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดาสิริโสภาพัณณวดี ผินหน้าไปทางทิศตะวันตก ต้ังเก้าอ้ีส�ำหรับพระประยูรญาติ และข้าราชบริพารผินหน้าไปทางทศิ ใต้ เวลา ๒๐ นาฬิกา ๒๐ นาที พลโท หมอ่ มเจา้ เฉลิมศึก ยคุ ล ผู้ปฏิบัติแทนพระองค์เสดจ็ ไปประทับพระเกา้ อ้ีท่ีศาลาทิมคดหลังตะวนั ออก พรอ้ มพระประยูรญาติ ข้าราชบรพิ าร และคณาจารยว์ ชิราวธุ วทิ ยาลัยบรรพชิตอนมั นกิ าย ๑๐ รูป เข้าสมู่ ณฑลพธิ บี ูชาพระรตั นตรยั สวดพระพทุ ธมนต์พิธีเผาเครื่องกระดาษพลโท หมอ่ มเจ้าเฉลิมศึก ยุคล ทรงจุดไฟเผาเคร่อื งกระดาษ พิธีเผาเครือ่ งกระดาษ ณ ลานหนา้ ประตูศรีสุนทร ในพระบรมมหาราชวงั ณ ลานหนา้ ประตูศรสี ุนทร ในพระบรมมหาราชวัง เวลา ๒๐ นาฬิกา ๒๓ นาที บรรพชติ อนัมนกิ าย ๑๐ รูป ออกจากมณฑลพิธบี ชู าพระรตั นตรยัไปยังมณฑลเครื่องกระดาษ จุดธูปบูชาพระยายมราช และอธิษฐานเซ่นไหว้เคร่ืองกระดาษถวายแด่ดวงพระวิญญาณสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี แล้วปักธูปที่เครื่องกระดาษจากนน้ั ประพรมนำ�้ พระพทุ ธมนต์ เสรจ็ พธิ แี ลว้ เดนิ กลบั มายงั มณฑลพธิ บี ชู าพระรตั นตรยั บรรพชติ อนมั นกิ ายทง้ั นน้ั สวดพระพทุ ธมนต์ ดนตรบี รรเลง บรรพชติ อนมั นกิ ายทง้ั ๑๐ รปู ตงั้ ขบวนพรอ้ มเชญิ ธปู เทยี น เครอื่ งบชู าเครอื่ งประกอบจงั หวะ พระประยรู ญาตเิ ชญิ เครอื่ งทองนอ้ ยและธงพมุ่ ดวงพระวญิ ญาณ พลโท หมอ่ มเจา้ เฉลมิ ศกึยุคล พระประยูรญาติ ข้าราชบริพาร คณะกรรมการสมาคมนักเรียนเก่าวชิราวุธวิทยาลัย และคณาจารย์วชริ าวธุ วทิ ยาลยั ตัง้ ขบวนตามลำ� ดบั บรรพชติ อนมั นิกายเดนิ นำ� ไปยงั มณฑลเคร่อื งกระดาษ เวยี นรอบเครื่องกระดาษจนครบ ๓ รอบ บรรพชติ อนมั นกิ ายวางใบประกาศและเครอื่ งบชู าทโ่ี ตะ๊ บชู าหนา้ มณฑลเครอ่ื งกระดาษผู้เชญิ เครอ่ื งทองน้อยและธงพุ่มดวงพระวญิ ญาณเชิญวางทม่ี า้ และแทน่ ข้างโตะ๊ บชู า 313

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี เวลา ๒๐ นาฬิกา ๓๐ นาที พลโท หมอ่ มเจา้ เฉลิมศึก ยคุ ล ทรงจุดเทียน ๑ ค่ทู ่โี ตะ๊ บูชา บรรพชติอนมั นกิ ายทง้ั นน้ั จดุ ธปู ๗ ดอก และสวดพระพทุ ธมนตท์ หี่ นา้ มณฑลเครอ่ื งกระดาษ บรรพชติ อนมั นกิ ายประธานในพิธีอ่านใบประกาศถวายดวงพระวิญญาณ และอุทิศบุญกุศลถวายเทพเจ้า ส่ิงศักดิ์สิทธ์ิท้ังหลาย เชิญใบประกาศไปไวท้ ี่เทวทูตทรงมา้ บรรพชติ อนัมนิกายท้งั นน้ั ปักธปู ทเี่ คร่อื งกระดาษ ครบแลว้ เจา้ พนักงานเคลอื่ นยา้ ยเครอื่ งกระดาษทงั้ หมดไปยงั ลานหนา้ ประตศู รสี นุ ทร ขณะนนั้ บรรพชติ อนมั นกิ าย พลโท หมอ่ มเจา้ เฉลมิ ศกึยุคล และผู้ร่วมพิธีทั้งหมดกลับไปยังมณฑลพิธีบูชาพระรัตนตรัย ประทับและนั่งท่ีเดิม บรรพชิตอนัมนิกายประกอบพิธลี าพระคัมภีร์ เจา้ พนักงานใช้เวลาในการเคลือ่ นยา้ ยเครื่องกระดาษพร้อมธงพมุ่ ดวงพระวญิ ญาณและตกแตง่ เครอื่ งกระดาษใหเ้ รยี บรอ้ ย เปน็ เวลา ๒๐ นาที ณ ทนี่ น้ั มรี ถดบั เพลงิ และเจา้ หนา้ ทดี่ บั เพลงิ เตรยี มพร้อมอยแู่ ลว้ เวลา ๒๐ นาฬกิ า ๕๓ นาที คณะบรรพชติ อนมั นกิ ายนำ� พลโท หมอ่ มเจา้ เฉลมิ ศกึ ยคุ ล และผรู้ ว่ มพธิ ีออกจากมณฑลพิธีบูชาพระรัตนตรัยไปยังลานหน้าประตูศรีสุนทร สวดพระพุทธมนต์ พลโท หม่อมเจ้าเฉลมิ ศกึ ยุคล ทรงจดุ เผาเคร่ืองกระดาษ พระประยูรญาติ ข้าราชบรพิ าร คณะกรรมการสมาคมนักเรียนเก่าวชิราวุธวิทยาลัย และคณาจารย์วชิราวุธวิทยาลัย เชิญเครื่องกระดาษมาเผาจนหมด บรรพชิตอนัมนิกายเดนิ ทางกลบั พลโท หม่อมเจา้ เฉลิมศึก ยุคล เสดจ็ กลับ เป็นเสรจ็ พธิ ี การบ�ำเพ็ญกุศลถวายพระศพหลังการส้ินพระชนม์ครบ ๑๐๐ วัน หลังพระราชพิธีทรงบ�ำเพ็ญพระราชกุศลสตมวารพระราชทานพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอเจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สริ โิ สภาพณั ณวดี พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช ทรงพระกรณุ าโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมพระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ข้าราชบริพารในสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอเจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สริ โิ สภาพณั ณวดี บำ� เพญ็ กศุ ลถวายพระศพ ณ พระทนี่ งั่ ดสุ ติ มหาปราสาท ในพระบรมมหาราชวงั ในวันพธุ ที่ ๒๕ มกราคม วันพุธ ที่ ๒๙ กมุ ภาพันธ์ และวนั พธุ ที่ ๒๘ มีนาคม พุทธศักราช ๒๕๕๕ตามกำ� หนดการดังนี้ 314

ภาคท่ี ๓ พระราชพิธีทรงบ�ำเพ็ญพระราชกุศลพระราชทานพระศพ และการบ�ำเพ็ญกุศลถวายพระศพ ก�ำหนดการ ขา้ ราชบริพารบำ� เพญ็ กศุ ลถวายพระศพ สมเดจ็ พระเจ้าภคนิ ีเธอ เจ้าฟา้ เพชรรัตนราชสุดา สริ โิ สภาพัณณวดี ณ พระทีน่ ั่งดุสติ มหาปราสาท ในพระบรมมหาราชวัง วนั พธุ ที่ ๒๕ มกราคม, ๒๙ กมุ ภาพันธ,์ ๒๘ มนี าคม พทุ ธศักราช ๒๕๕๕ ..............................................เวลา ๑๐ นาฬกิ า ๑๕ นาที - ประธานและข้าราชบริพาร ขึน้ บนพระที่นัง่ ดสุ ิตมหาปราสาทเวลา ๑๐ นาฬิกา ๓๐ นาที - ประธานจุดธปู เทียนเครอื่ งทองน้อยที่หน้าพระโกศพระศพ กราบ - จุดธปู เทียนเครือ่ งนมัสการบชู าพระพุทธรูปประจำ� พระชนมวารทห่ี นา้ พระแท่นราชบัลลงั ก์ประดบั มุกภายใต้นพปฎลมหาเศวตฉตั ร กราบ - น่ังเก้าอ้ีซึ่งจดั ไว้ (เจ้าหน้าที่กรมการศาสนาอาราธนาพระปริตร พระสงฆ์ ๑๐ รูป ให้ศลี และสวดพระพุทธมนต)์ - เมอ่ื พระสงฆ์สวดพระพุทธมนต์ และสวดถวายพรพระ จบ - ประเคนสำ� รบั ภัตตาหารแดผ่ ูเ้ ป็นประธานสงฆ์ นั่งเก้าอี้ท่เี ดิม (ภัตตาหารนอกนนั้ ขา้ ราชการช้ันผใู้ หญ่ เข้าประเคนจนครบ) - เมอ่ื พระสงฆฉ์ ันภัตตาหารเสรจ็ (เจ้าพนักงานถอนส�ำรบั ภัตตาหารออกหมดแล้ว) - เจ้าพนักงานลาดพระภษู าโยง - ประธานทอดผ้าไตร ๑๐ สำ� รับ นั่งเก้าอท้ี ่ีเดมิ (พระสงฆ์สดับปกรณ์) - กรวดน�ำ้ (พระสงฆอ์ นโุ มทนา) - ประธานไปกราบพระพุทธรูปประจำ� พระชนมวารทห่ี นา้ เครื่องนมสั การ และกราบทเี่ ครื่องทองนอ้ ยหนา้ พระโกศพระศพ - กลบั การแต่งกาย เครอ่ื งแบบปรกติกากคี อพับแขนยาว 315

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี อน่งึ ในการบำ� เพญ็ กศุ ลถวายพระศพ เมื่อวันพุธ ที่ ๒๘ มนี าคม พุทธศกั ราช ๒๕๕๕ ผู้บังคบั การกรมทหารราบท่ี ๑ มหาดเล็กรกั ษาพระองคไ์ ดเ้ ชิญเขม็ ราชวลั ลภทองค�ำลงยาชนั้ สูงสุด มาถวายหนา้ พระศพและจดั ให้มีพธิ ีรบั พระราชทานเข็มรางวัลและประกาศนียบตั รแกโ่ รงเรียนในพระอปุ ถมั ภฯ์ ทขี่ อพระราชทานพระวโรกาสเฝ้ารับพระราชทานไวก้ ่อนสิ้นพระชนม์ ซ่ึงตามธรรมเนียมปฏิบัติ สมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ ีเธอ เจา้ ฟ้าเพชรรตั นราชสดุ า สริ โิ สภาพณั ณวดี จะพระราชทานพระวโรกาสใหเ้ ฝา้ รบั พระราชทานทว่ี งั ร่ืนฤดีเปน็ ประจำ�ทุกปี หรือโปรดให้ผู้แทนพระองค์ไปมอบที่โรงเรียน นอกจากนี้ในปีการศึกษา ๒๕๕๔ คณะอนุกรรมการประสานงานเครือข่ายสถาบนั การศกึ ษาในรชั กาลท่ี ๖ และสมเดจ็ พระเจ้าภคนิ ีเธอ เจา้ ฟา้ เพชรรัตนราชสดุ าสริ โิ สภาพณั ณวดี ซง่ึ อยภู่ ายใตม้ ลู นธิ พิ ระบรมราชานสุ รณพ์ ระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา้ เจา้ อยหู่ วั ในพระบรมราชูปถัมภ์ ได้คัดเลือกนักเรียนดีเด่นเพียง ๑ คน ในแต่ละสถาบันท่ีเรียนดีและมีคุณลักษณะอันพึงประสงค์ตามพระราโชบายจากโรงเรียนท่ีเกี่ยวเนื่องในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระเจ้าภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สริ โิ สภาพณั ณวดี รบั รางวลั นกั เรยี นดเี ยยี่ มทกุ ดา้ น (Best All Around) เปน็ปแี รก และได้ขอพระราชทานรางวลั จากสมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สริ โิ สภาพณั ณวดีไว้แล้ว ซึ่งทรงพระกรุณาโปรดพระราชทานพระอนุญาต แต่ส้ินพระชนม์เสียก่อน จึงจัดให้นักเรียนที่ได้รับรางวัลดงั กล่าวเข้ารบั พระราชทานรางวลั ท่หี น้าพระโกศทองใหญท่ รงพระศพด้วย การบ�ำเพ็ญกุศลถวายพระศพหลังการสิ้นพระชนม์ครบ ๑๐๐ วัน ได้ยกตัวอย่างบันทึกไว้ในจดหมายเหตุ ๑ งาน คอื ณ วนั พธุ ท่ี ๒๘ มีนาคม พุทธศกั ราช ๒๕๕๕ เจ้าพนักงานเตรียมการตั้งแต่งและตรวจแต่งเครื่องประกอบพิธีภายในพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาทและบริเวณพระลานพระท่ีน่ังดุสิตมหาปราสาทไว้พร้อม การต้ังแต่งเหมือนการบ�ำเพ็ญพระราชกุศลประจ�ำสปั ดาห์ เวลา ๑๐ นาฬิกา ข้าราชบริพารในสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี พรอ้ มกัน ณ พระทนี่ ัง่ ดสุ ิตมหาปราสาท เจ้าพนักงานเชญิ ขนึ้ บนพระทน่ี งั่ ดสุ ิตมหาปราสาท ถวายสักการะพระศพ กราบนมัสการพระพุทธรูปประจ�ำพระชนมวาร แล้วน่ังยังเก้าอี้ที่จัดเตรียมไว้บนพระที่น่ังดุสิตมหาปราสาททางมุขด้านทิศตะวันออกและมุขด้านทิศเหนือ และภายในปะรำ� ท่ีพระลานพระท่ีน่ังดุสิตมหาปราสาท เวลา ๑๐ นาฬิกา ๒๓ นาที นางสุรัสวดี กุวานนท์ แม็คซ่ี จุดธูปเทียนเครื่องทองน้อยถวายสักการะพระศพที่หน้าพระโกศทองใหญ่ทรงพระศพ กราบ จุดธูปเทียนเครื่องนมัสการพระพุทธรูปประจ�ำพระชนมวารทห่ี นา้ พระแทน่ ราชบลั ลงั กป์ ระดบั มกุ ภายใตพ้ ระนพปฎลมหาเศวตฉตั ร กราบ ถวายความเคารพพระราชอาสน์ แล้วนง่ั ที่เก้าอีม้ ขุ ดา้ นทิศตะวันออก เจ้าหน้าที่กรมการศาสนานิมนต์พระสงฆ์ ๑๐ รูป จากวัดบวรนิเวศวิหาร ท่ีจะสวดพระพุทธมนต์มี สมเด็จพระวันรัต พระโสภณคณาภรณ์ พระมหานายก พระราชพุทธิมุนี พระครูวิสุทธิธรรมภาณพระมหาพรี เดช ติ เฺ ตโช หมอ่ มราชวงศพ์ ระมหานนั ทวฒั น์ ชยวฑฒฺ โน พระมหาจนิ ดา านจนิ โฺ ต พระมหาเจรญิธมมฺ จรโน และพระมหาบณั ฑติ นปิ โก ขน้ึ นงั่ ยงั อาสนส์ งฆ์ มขุ ดา้ นทศิ ตะวนั ออก บนพระทนี่ งั่ ดสุ ติ มหาปราสาท 316

ภาคท่ี ๓ พระราชพิธีทรงบ�ำเพ็ญพระราชกุศลพระราชทานพระศพ และการบ�ำเพ็ญกุศลถวายพระศพนางสุรสั วดี กวุ านนท์ แมค็ ซ่ี จุดธปู เทยี นเคร่ืองทองน้อยถวาย คุณหญงิ นธิ วิ ดี อนั ตระการ คุณพนักงานในรัชกาลท่ี ๖ สักการะพระศพ และพระพี่เลยี้ งในสมเด็จพระเจ้าภคนิ เี ธอ เจา้ ฟ้าเพชรรตั น ราชสุดา สริ ิโสภาพัณณวดี รว่ มบำ� เพ็ญกุศลถวายพระศพนายโกวทิ กุวานนท์ ประเคนภตั ตาหารถวายสมเด็จพระวันรตั ขา้ ราชบรพิ ารรว่ มกนั ประเคนภตั ตาหารถวายพระสงฆ์ เวลา ๑๐ นาฬิกา ๓๐ นาที เจ้าหน้าที่กรมการศาสนาอาราธนาพระปรติ ร พระสงฆใ์ หศ้ ลี สวดพระพทุ ธมนต์ และสวดถวายพรพระ จบแลว้ เวลา ๑๐ นาฬกิ า ๕๒ นาที นายโกวทิ กวุ านนท์ ประเคนภตั ตาหารถวายสมเดจ็ พระวนั รตั ประธานสงฆ์ แลว้ น่ังเกา้ อี้ ณ ท่ีนั้นเพ่อื ปฏบิ ตั พิ ระสงฆ์ขณะฉันภัตตาหาร สำ� รับภัตตาหารนอกน้ันขา้ ราชบริพารชว่ ยประเคนและปฏบิ ัตพิ ระสงฆ์รูปต่อไปตามล�ำดบั ขณะน้นั ป่พี าทยบ์ รรเลงเพลงฉ่ิงพระฉันเพล เม่ือพระสงฆ์ฉันภัตตาหารเสร็จแล้ว นายโกวิท กุวานนท์ และผู้ปฏิบัติพระสงฆ์กลับไปน่ังที่เดิมเจ้าพนักงานถอนส�ำรบั และภาชนะออก ปีพ่ าทยห์ ยุดบรรเลง เจา้ พนกั งานภษู ามาลาเชญิ เสาบวั ๕ เสา สำ� หรบั รองรบั พระภษู าโยงมาตงั้ เปน็ ระยะจากหนา้ พระแทน่ที่ประดษิ ฐานพระโกศทองใหญ่ทรงพระศพจนถึงต้นอาสนส์ งฆ์ แล้วลาดพระภษู าโยงจากพานพระมหากฐินท่ีประดษิ ฐานพระโกศทองใหญท่ รงพระศพบนเสาบวั ทงั้ ๕ เสา แลว้ พกั ไวท้ ขี่ า้ งธรรมาสน์ จากนนั้ ลาดพระภษู าโยงอกี สายหนงึ่ จากพานพระมหากฐนิ ทต่ี น้ อาสนส์ งฆไ์ ปบนผา้ รองพระภษู าโยงทบี่ นอาสนส์ งฆ์ แลว้ ทำ� ความเคารพนายโกวทิ กุวานนท์ ทอดผา้ ไตรพรอ้ มใบปวารณา จำ� นวน ๑๐ ส�ำรับ บนพระภษู าโยง ครบแล้ว กลับไปนั่งท่ีเดิม เจ้าพนักงานภูษามาลาเชิญปลายพระภูษาโยงท้ังสองสายสอดเชื่อมกันบนพานพระมหากฐินที่ต้นอาสน์สงฆ์ พระสงฆ์ทั้ง ๑๐ รูปสดับปกรณ์ จบแล้ว เจ้าพนักงานภูษามาลาพับพระภูษาโยงทั้งสองสายเข้าท่ีเดิม 317

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีนายโกวิท กุวานนท์ กรวดนำ้� ถวายพระกุศล พระสงฆ์อนุโมทนา จบแล้ว เจ้าหน้าที่กรมการศาสนานิมนต์พระสงฆ์ลงจากพระท่ีน่ังดสุ ติ มหาปราสาททางบนั ไดมขุ ดา้ นทศิ ตะวันออก เดินทางกลับ เวลา ๑๑ นาฬิกา ๓๙ นาที เจา้ พนักงานทอดม้าสูงสลกั ลายปิดทองทห่ี นา้ พระโกศทองใหญ่ทรงพระศพ และตงั้ พานทอง พนั เอก เอกรตั น์ ชา้ งแกว้ ผแู้ ทนกรมทหารราบที่ ๑ มหาดเลก็ รกั ษาพระองค์ เชญิ เขม็ ราชวลั ลภทองค�ำลงยาชนั้ สงู สดุ ซง่ึ เตรยี มไวส้ �ำหรบั ทลู เกลา้ ฯ ถวายแดพ่ ลเอกหญงิ พลเรอื เอกหญงิ พลอากาศเอกหญงิ สมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สริ โิ สภาพณั ณวดี ในฐานะนายทหารพเิ ศษ กองพนั ทหารราบที่๓กรมทหารราบท่ี๑มหาดเลก็ รกั ษาพระองค์แตส่ น้ิ พระชนมเ์ สยี กอ่ นมาทลู เกลา้ ทลู กระหมอ่ มถวายทหี่ นา้พระศพ โดยท่านผูห้ ญงิ บุตรี วีระไวทยะ เชิญตอ่ ไปทอดถวายหนา้ พระศพใกลพ้ ระแทน่ ทองทราย จากน้ัน ข้าราชบริพารเชิญประกาศนียบัตรและเข็มรางวัลวางบนพานทองให้ผู้แทนของสถาบันการศกึ ษาต่าง ๆ และนกั เรยี นเข้ารับพระราชทานที่หนา้ พระโกศทองใหญ่ทรงพระศพสมเด็จพระเจา้ ภคินีเธอเจา้ ฟ้าเพชรรัตนราชสดุ า สิรโิ สภาพณั ณวดี ตามล�ำดับพันเอก เอกรตั น์ ช้างแก้ว เชญิ เขม็ ราชวัลลภทองคำ� ลงยาชั้นสูงสดุ นายไรวินท์ วัฒนนาวิน โรงเรียนวชิราวธุ วทิ ยาลัย เขา้ รับ วางถวายที่หนา้ พระศพ พระราชทานรางวัลนกั เรยี นดีเยย่ี มทุกดา้ นทห่ี น้าพระศพ เวลา ๑๑ นาฬิกา ๕๑ นาที ข้าราชบริพารในสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดาสิริโสภาพณั ณวดี และผู้ร่วมงานกราบพระพุทธรูปประจ�ำพระชนมวารท่ีหน้าพระแท่นราชบลั ลังก์ประดับมุกภายใต้พระนพปฎลมหาเศวตฉัตร กราบพระศพ ถวายความเคารพพระราชอาสน์ แล้วลงจากพระที่น่ังดุสิตมหาปราสาททางบันไดมขุ ดา้ นทิศเหนือ เปน็ อนั เสร็จการนายโกวทิ กุวานนท์ ทอดผา้ ไตรพรอ้ มใบปวารณา นายโกวทิ กุวานนท์ กรวดน้ำ� ถวายพระกศุ ล 318

ภาคท่ี ๓ พระราชพิธีทรงบ�ำเพ็ญพระราชกุศลพระราชทานพระศพ และการบ�ำเพ็ญกุศลถวายพระศพ ส่ิงอนุสรณ์พระราชทานในการทรงบ�ำเพ็ญพระราชกุศลพระราชทานพระศพ ในการทรงบำ� เพญ็ พระราชกศุ ลพระราชทานพระศพสมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ าสริ โิ สภาพณั ณวดี ณ พระทน่ี งั่ ดสุ ติ มหาปราสาท ในพระบรมมหาราชวงั ตลอดระยะเวลา ๑๐๐ วนั ทรงพระกรณุ าโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมพระราชทานภาพการประดิษฐานพระโกศพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอเจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี แก่ผู้มาร่วมพิธี และในการพระราชพิธีทรงบำ� เพ็ญพระราชกุศลพระราชทานพระศพในแตล่ ะวาระ ทรงพระกรณุ าโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้จัดทำ� หนงั สอื และสง่ิ อนสุ รณ์พระราชทาน และพระราชทานพระบรมราชานุญาตใหห้ น่วยงานตา่ ง ๆ ร่วมจัดพิมพห์ นงั สือทรี่ ะลึกโดยเสด็จพระราชกศุ ลอีกด้วย ดงั น้ี ๑. หนงั สอื ทร่ี ะลกึ เนอ่ื งในโอกาสพระราชพธิ ที รงบ�ำเพญ็ พระราชกศุ ลสตั ตมวารพระราชทานพระศพวันที่ ๒ และ ๓ สิงหาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๔ ได้แก่ หนังสือการประดษิ ฐานพระศพสมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ ีเธอเจ้าฟา้ เพชรรัตนราชสุดา สริ ิโสภาพณั ณวดี ณ พระทน่ี ง่ั ดุสติ มหาปราสาท ๒. หนังสือและสิ่งของที่ระลึกเนื่องในโอกาสพระราชพิธีทรงบ�ำเพ็ญพระราชกุศลปัณรสมวารพระราชทานพระศพ วันท่ี ๑๐ และ ๑๑ สงิ หาคม พุทธศักราช ๒๕๕๔ ไดแ้ ก่ หนังสอื ค�ำนมัสการคุณานคุ ณุและซดี ีเพลงไทยชดุ ดนตรแี กว้ ๓. หนังสือและส่ิงของที่ระลึกเนื่องในโอกาสพระราชพิธีทรงบ�ำเพ็ญพระราชกุศลปัญญาสมวารพระราชทานพระศพ วันท่ี ๑๔ และ ๑๕ กนั ยายน พทุ ธศักราช ๒๕๕๔ ไดแ้ ก่ - หนงั สอื พระอภธิ รรมภาษาบาลแี ละคำ� แปลภาษาไทย หลกั ราชการ พระราชนพิ นธใ์ นพระบาทสมเดจ็ พระรามาธิบดีศรสี นิ ทรมหาวชิราวธุ พระมงกุฎเกล้าเจา้ อยหู่ ัว 319

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี - พระมงกฎุ เกล้ากบั หวั เมืองปกั ษใ์ ต้ นายชัชพล ไชยพร เรยี บเรียง - ซีดีเพลงชดุ ไหมไทย - รื่นฤดี นอกจากนน้ั ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ มพระราชทานพระบรมราชานญุ าตใหห้ นว่ ยงานร่วมจัดพิมพ์หนังสือเพ่ือเป็นอนุสรณ์และถวายเป็นพระกุศลแด่สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสดุ า สริ ิโสภาพัณณวดี ๓ เล่ม มี - ประโยชนแ์ หง่ การอยใู่ นธรรม สมเดจ็ พระญาณสงั วร สมเดจ็ พระสงั ฆราช สกลมหาสงั ฆปรณิ ายกในนามคณะสงฆว์ ดั บวรนิเวศวหิ าร พิมพโ์ ดยเสดจ็ พระราชกุศล - พระบรมราชาธบิ ายในการประพนั ธ์ วชริ าวุธวทิ ยาลยั พมิ พ์โดยเสดจ็ พระราชกศุ ล - สมเด็จพระเจา้ ภคินีเธอ เจา้ ฟ้าเพชรรตั นราชสดุ า สิรโิ สภาพณั ณวดี ภาคภาษาไทยและภาคภาษาอังกฤษ การท่องเที่ยวแหง่ ประเทศไทย กระทรวงการท่องเท่ียวและกีฬา พมิ พโ์ ดยเสดจ็ พระราชกุศล ๔. หนังสือทีร่ ะลกึ เนอ่ื งในโอกาสพระราชพิธีทรงบ�ำเพ็ญพระราชกศุ ลสตมวารพระราชทานพระศพวนั ท่ี ๓ และ ๔ พฤศจิกายน พทุ ธศักราช ๒๕๕๔ ได้แก่ - หนงั สอื พระธรรมเทศนา ในพระราชพิธีทรงบำ� เพญ็ พระราชกุศลทกั ษิณานปุ ทานพระราชทานพระศพเมอ่ื ส้นิ พระชนมบ์ รรจบครบ ๗ วัน ๑๕ วนั และ ๕๐ วนั - หนังสือเทศนาเสือป่า และปลุกใจเสือป่า พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระรามาธิบดีศรสี นิ ทรมหาวชิราวุธ พระมงกุฎเกล้าเจา้ อยหู่ ัว - หนงั สอื วถิ ีแหง่ จอมปราชญ์ นายชชั พล ไชยพร เรียบเรียง - ซดี เี พลงพระอนสุ รณ์ สมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สริ โิ สภาพณั ณวดี พรอ้ มสมดุ เน้อื เพลงและค�ำอธิบาย ประกอบด้วย เพลงคงคาพาครวญ ซง่ึ ทรงขบั ร้อง และทรงบนั ทึกเสยี ง (ตน้ ฉบับเดิม รวงทอง ทองล่นั ทม ขับรอ้ ง) เพลงชายชาญทหารไทย ทรงขบั ร้อง และทรงบันทกึ เสยี ง เพลงนกขมิ้นจากพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระรามาธิบดีศรีสินทรมหาวชิราวุธ พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว เร่ืองวิวาหพระสมุท นางสุมิตรา สุจรติ กลุ บรรเลงเปียโน นางสาวแนบ เนตรานนท์ ขบั รอ้ ง เพลงพญาโศก จากพระราชนพิ นธใ์ นรชั กาลที่ ๖ เรือ่ ง พระยาราชวังสัน นางสุมติ รา สุจรติ กลุ บรรเลงเปียโน นางสาวประคอง พมุ่ ทองสขุขับร้อง เพลงดวงแก้วจากฟ้า จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยจัดท�ำถวายในงานฉลองพระชนมายุ ๗ รอบ และเพลงเพชรพระมงกุฎเกลา้ คณะสนุ ทราภรณ์จดั ท�ำถวายในงานฉลองพระชนมายุ ๗ รอบ นอกจากนน้ั ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ ม พระราชทานพระบรมราชานญุ าตใหห้ นว่ ยงานตา่ ง ๆ จัดพมิ พห์ นงั สืออกี ๒ เล่ม โดยเสดจ็ พระราชกุศล คอื - ต�ำรากงเต๊ก และต�ำรากฐินของพระสงฆ์อนัมนิกาย วชิราวุธวิทยาลัย พิมพ์โดยเสด็จพระราชกศุ ล - วชิราวุธานุสรณ์สาร ฉบับพิเศษ มูลนิธิพระบรมราชานุสรณ์พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หวั ในพระบรมราชูปถมั ภ์ พิมพโ์ ดยเสดจ็ พระราชกุศล ๕. ภาพการประดษิ ฐานพระศพ ดา้ นหลงั มกี �ำหนดการทรงบำ� เพญ็ พระราชกศุ ล สำ� หรบั พระราชทานผมู้ ารว่ มการทรงบ�ำเพญ็ พระราชกศุ ลพระราชทานพระศพประจ�ำวัน มี 320

ภาคที่ ๓ พระราชพิธีทรงบ�ำเพ็ญพระราชกุศลพระราชทานพระศพ และการบ�ำเพ็ญกุศลถวายพระศพ - ภาพการประดิษฐานพระศพ และก�ำหนดการทรงบ�ำเพญ็ พระราชกุศลพระราชทานพระศพประจำ� วนั ตลอด ๑๐๐ วนั - ภาพการประดษิ ฐานพระศพ และกำ� หนดการรว่ มบำ� เพญ็ พระราชกศุ ล บำ� เพญ็ พระกศุ ล และบ�ำเพ็ญกุศล วนั ท่ี ๓๑ สิงหาคม ถงึ ๒๘ กันยายน พุทธศกั ราช ๒๕๕๔ - ภาพการประดิษฐานพระศพ และก�ำหนดการร่วมบ�ำเพ็ญกุศล และการประกอบพิธีกงเต๊กวันที่ ๑๖ กนั ยายน ถงึ ๒๑ ตลุ าคม พทุ ธศักราช ๒๕๕๔ 321



ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี

จดหมายเหตุงานพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี พระมหาพิชัยราชรถ 324

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีภาคที่ ๔การจดั เตรยี มงานพระราชพิธีพระราชทานเพลงิ พระศพสมเด็จพระเจ้าภคนิ เี ธอ เจา้ ฟ้าเพชรรตั นราชสดุ า สริ ิโสภาพัณณวดี สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ า เจา้ ฟา้ มหาจักรีสริ ินธร สยามบรมราชกุมารี เสดจ็ พระราชด�ำ เนิน ไปทรงตรวจเยย่ี มการปฏบิ ัติงานขยายแบบ และทรงลากเส้นขยายแบบ ณ โรงละครแหง่ ชาติ (โรงเลก็ ) เม่อื วันอาทติ ย์ ท่ี ๕ กุมภาพันธ์ พทุ ธศักราช ๒๕๕๕ พลเอก ยทุ ธศกั ด์ิ ศศปิ ระภา รองนายกรัฐมนตรี นางสุกมุ ล คุณปลื้ม รัฐมนตรีวา่ การกระทรวงวัฒนธรรม ตรวจเยี่ยมและติดตามความคบื หนา้ การซ่อมราชรถ ราชยาน ณ พิพธิ ภณั ฑสถานแห่งชาติ พระนคร เมือ่ วนั องั คาร ท่ี ๗ กมุ ภาพนั ธ์ พทุ ธศักราช ๒๕๕๕ 325

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีสมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ า เจ้าฟา้ มหาจักรสี ริ ินธร สยามบรมราชกุมารี ทรงเปน็ ประธานการประชุมคณะกรรมการอ�ำ นวยการ จดั งานพระราชพธิ ีพระราชทานเพลงิ พระศพ สมเด็จพระเจา้ ภคินีเธอ เจา้ ฟา้ เพชรรัตนราชสดุ า สริ โิ สภาพณั ณวดี วันเสาร์ ที่ ๒๔ มีนาคม พุทธศกั ราช ๒๕๕๕ ณ ตกึ สันตไิ มตรี ท�ำ เนียบรัฐบาล คณะทตู านุทูตเย่ียมชมการกอ่ สร้างพระเมรุ สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดา เจา้ ฟ้ามหาจักรสี ิรินธร สยามบรมเมอ่ื วนั พฤหัสบดี ท่ี ๕ เมษายน พทุ ธศักราช ๒๕๕๕ ราชกุมารี ทรงตรวจเย่ยี มการแทงหยวก และทรงแทงหยวก ณ อาคารประติมากรรมต้นแบบ กรมศิลปากร เมอื่ วันอาทติ ย์ ที่ ๘ เมษายน พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๕ 326

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ า เจา้ ฟ้ามหาจกั รีสริ นิ ธร สยามบรมราชกุมารี เสดจ็ พระราชดำ�เนนิ ไปทรงตรวจเยี่ยม การก่อสร้างพระเมรุ เมือ่ วนั อังคาร ที่ ๒๔ เมษายน พทุ ธศักราช ๒๕๕๕327

จดหมายเหตุงานพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี เทวดาเชิญเครอื่ งสงู ประกอบพระอิสรยิ ยศ ประดบั ตกแต่งบริเวณพนกั ฐานชาลา ลายหนา้ บันมขุ ทิศประดับอกั ษรพระนาม “พ.ร.” ภายใตพ้ ระชฎามหากฐนิ รชั กาลท่ี ๖ และอณุ าโลมเลยี นลักษณะเลข ๖ เคร่ืองยอดพระเมรุ ประกอบดว้ ยชัน้ เชิงกลอน องค์ระฆงั บลั ลังก์ ปลตี น้ ลกู แกว้ บวั คลุม่ ปลีปลาย เม็ดน�ำ้ คา้ ง ยอดบนสุดปกั สปั ตปฎลเศวตฉัตร 328

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีซา่ ง ตั้งอยบู่ นฐานชาลาสม่ี มุ พระเมรุ ฉากบังเพลิง 329

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีพระเมรุ ณ ท้องสนามหลวง ในการพระราชทานเพลงิ พระศพสมเด็จพระเจ้าภคินเี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สริ ิโสภาพัณณวดี ปรากฏการณ์ดวงจนั ทร์ทรงกลด เหนือยอดพระเมรุ 330

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีเทวดาเชญิ เคร่อื งสงู ประกอบพระเมรุ การประดบั ตกแต่งหลงั คาพระเมรุ ชน้ั เชิงกลอนพระเมรุ 331

จดหมายเหตุงานพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี หอเปลื้อง พระจติ กาธาน 332

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี พระท่นี ง่ั ทรงธรรมพลับพลายก ทอ้ งสนามหลวง ทับเกษตรดา้ นทศิ ตะวันออก กระถางตน้ ชวนชมดอกสชี มพูอมส้ม มีอักษรพระนาม “พ.ร.” ประดบั 333

จดหมายเหตุงานพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี พระมหาพชิ ยั ราชรถ ราชรถน้อย 334

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี พระยานมาศสามล�ำ คานเกรินบนั ไดนาค พระท่นี ง่ั ราเชนทรยาน พระวอสวี กิ ากาญจน์ 335

จดหมายเหตุงานพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี พระโกศจันทน์ 336