จดหมายเหตุงานพระศพ เล่ม ๑

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีพระโกศพระอฐั ิ เหรยี ญทีร่ ะลกึ งานพระราชพธิ ี พระราชทานเพลิงพระศพ สมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟ้าเพชรรตั นราชสดุ า สริ ิโสภาพัณณวดี 337

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีการจดั เตรยี มงานพระราชพธิ ีพระราชทานเพลงิ พระศพสมเดจ็ พระเจา้ ภคินเี ธอ เจ้าฟา้ เพชรรตั นราชสุดา สิรโิ สภาพณั ณวดี การสิ้นพระชนมข์ องสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟา้ เพชรรัตนราชสุดา สริ ิโสภาพณั ณวดี เมอ่ื วนั พุธที่ ๒๗ กรกฎาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๔ เวลา ๑๖ นาฬิกา ๓๗ นาที ณ โรงพยาบาลศริ ิราช รฐั บาลไดร้ ับทราบดว้ ยความโทมนัสอยา่ งย่งิ และไดพ้ ิจารณาเห็นวา่ สมเด็จพระเจา้ ภคินเี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรัตนราชสุดา สิรโิ สภาพณั ณวดี มพี ระกรณุ าธคิ ณุ ใหญห่ ลวงตอ่ พสกนกิ รชาวไทยตลอดมา จงึ ไดอ้ อกประกาศสำ� นกั นายกรฐั มนตรี เมอื่วนั พฤหัสบดี ท่ี ๒๘ กรกฎาคม พุทธศักราช ๒๕๕๔ กำ� หนดให้สถานทีร่ าชการ หน่วยงานของรัฐ รัฐวสิ าหกจิและสถานศึกษาทุกแห่ง ลดธงครึ่งเสา และให้ข้าราชการ ลูกจ้าง พนักงานของส่วนราชการ หน่วยงานของรัฐและรัฐวิสาหกิจ ไว้ทุกข์มีก�ำหนด ๑๕ วัน นับตั้งแต่วันศุกร์ ท่ี ๒๙ กรกฎาคม พุทธศักราช ๒๕๕๔ ถึง วันศกุ ร์ ที่ ๑๒ สงิ หาคม พุทธศักราช ๒๕๕๔ ยกเว้นวันศุกร์ ท่ี ๑๒ สงิ หาคม พทุ ธศักราช ๒๕๕๔ ซึ่งเปน็ วันเฉลิมพระชนมพรรษาของสมเด็จพระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชินนี าถ ดงั กลา่ วไวแ้ ลว้ ในภาคตน้ คณะรัฐมนตรีซ่งึ มนี ายอภิสทิ ธ์ิ เวชชาชวี ะ เปน็ นายกรัฐมนตรีในขณะน้นั ไดจ้ ดั ประชมุ วาระพเิ ศษ เพอ่ื พจิ ารณาเรอ่ื ง การจดั งานพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิ พระศพสมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สิรโิ สภาพณั ณวดี เมื่อวันจนั ทร์ ท่ี ๑ สิงหาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๔ มีมติเหน็ ชอบให้การจดั งาน พระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีให้ถวายพระเกียรติยศสูงสุดตามราชประเพณี โดยเทียบเคียงกับการจัดงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิง พระศพสมเด็จพระเจ้าพ่ีนางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ ทั้งนี้ในเบื้องต้น ให้ด�ำเนนิ การดังน้ี ๑. เสนอคณะรฐั มนตรเี พอื่ พจิ ารณาเรอื่ งการเตรยี มการจดั งานพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิ พระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี โดยเชิญผู้ท่ีเก่ียวข้องร่วมชี้แจงด้วย คือนางโสมสดุ า ลียะวณิช อธิบดีกรมศิลปากร และพันเอก สถาพร กระแสร์แสน รองผอู้ �ำนวยการกองบริการกำ� ลงั พล กรมก�ำลงั พลทหารบก ๒. มีค�ำสั่งนายกรัฐมนตรี แต่งต้ังคณะกรรมการอ�ำนวยการจัดงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จพระเจา้ ภคนิ ีเธอ เจา้ ฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพณั ณวดี โดยมนี ายกรัฐมนตรเี ป็นประธานกรรมการ ๓. มอบหมายใหส้ ำ� นักงานปลดั ส�ำนกั นายกรัฐมนตรีมีหนงั สือถงึ สำ� นกั ราชเลขาธกิ าร เพือ่ ขอให้นำ�ความกราบบังคมทูลพระกรุณาพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตด�ำเนินการจัดงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพฉลองพระเดชพระคุณ ให้เป็นไปอย่าง ถกู ตอ้ งตามราชประเพณแี ละสมพระเกยี รตทิ กุ ประการ ทงั้ งานพระราชพธิ ี งานรฐั พธิ ี และงานศาสนพธิ ี รวมทงั้ เพ่อื ให้ประชาชนไดม้ ีสว่ นร่วมในการน้อมรำ� ลึกถงึ พระกรุณาธิคณุ และแสดงความจงรกั ภักดี ๔. มอบหมายใหส้ ำ� นกั เลขาธกิ ารคณะรฐั มนตรเี ปน็ หนว่ ยงานรบั ผดิ ชอบในการจดั ลำ� ดบั สว่ นราชการของทกุ กระทรวง ไปรว่ มฟงั พระพธิ ธี รรมสวดพระอภธิ รรมพระศพสมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสุดา สิรโิ สภาพณั ณวดี วนั ละ ๖๐ คน เปน็ เวลา ๑๐๐ วัน ตัง้ แต่วนั พฤหัสบดี ท่ี ๒๘ กรกฎาคม พทุ ธศักราช๒๕๕๔ เปน็ ตน้ ไป 338

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีการแตง่ ตงั้ คณะกรรมการฝา่ ยตา่ ง ๆ ในงานพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิ พระศพฯ ด้วยความส�ำนึกในพระกรุณาธิคุณของสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ทีไ่ ด้ทรงประกอบคุณประโยชนต์ ่อประเทศชาติและประชาชนมาตลอดพระชนม์ชีพ และเพื่อให้การจดั งานพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิ พระศพสมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สริ โิ สภาพณั ณวดี เป็นไปด้วยความเรียบร้อยและสมพระเกียรติ รวมท้ังเพ่ือให้ประชาชนได้มีส่วนร่วมในการน้อมร�ำลึกถึง พระกรณุ าธคิ ณุ และแสดงความจงรกั ภกั ดี อาศยั อำ� นาจความในมาตรา ๑๑ (๖) แห่งพระราชบัญญัติระเบยี บบรหิ ารราชการแผน่ ดนิ พทุ ธศกั ราช ๒๕๓๔ นายอภสิ ทิ ธ์ิ เวชชาชวี ะ นายกรฐั มนตรใี นขณะนน้ั ไดม้ คี ำ� สง่ั สำ� นกันายกรฐั มนตรที ่ี๑๓๐/๒๕๕๔เมอื่ วนั ศกุ ร์ที่๒๙กรกฎาคมพทุ ธศกั ราช๒๕๕๔แตง่ ตง้ั คณะกรรมการอำ� นวยการจัดงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพณั ณวดี๑ ประกอบดว้ ย คณะทป่ี รึกษา นายกรัฐมนตรเี ปน็ ประธานกรรมการ ปลดั ส�ำนกั นายกรัฐมนตรีเปน็กรรมการและเลขานุการ มีหัวหน้าหน่วยงาน ตลอดจนผู้ทรงคุณวุฒิท่ีเกี่ยวข้องเป็นกรรมการ โดยมีอ�ำนาจหน้าที่ด�ำเนินการจัดงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสดุ า สริ โิ สภาพัณณวดี ใหเ้ ป็นไปดว้ ยความเรยี บรอ้ ย ถูกตอ้ งตามราชประเพณี และสมพระเกยี รติ คณะกรรมการอ�ำนวยการจัดงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟา้ เพชรรัตนราชสดุ า สิริโสภาพณั ณวดี ได้จดั การประชมุ คร้ังท่ี ๑/๒๕๕๔ เมือ่ วนั พฤหสั บดี ท่ี ๔ สิงหาคมพุทธศักราช ๒๕๕๔ ได้มีมติแต่งตั้งคณะกรรมการฝ่ายต่าง ๆ รวม ๗ คณะ เพื่อช่วยเหลือการปฏิบัติงานประกอบด้วย ๑. คณะกรรมการฝ่ายจดั การพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิ พระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟา้ เพชรรัตนราชสุดา สริ ิโสภาพณั ณวดี ๒. คณะกรรมการฝา่ ยจดั ขบวนพระอสิ รยิ ยศงานพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิ พระศพสมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ ีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสดุ า สิริโสภาพัณณวดี ๓. คณะกรรมการฝ่ายจดั สรา้ งพระเมรุ ส่งิ ปลูกสร้างประกอบพระเมรุ และบูรณปฏิสังขรณ์ราชรถ และพระยานมาศ งานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้า เพชรรัตนราชสุดา สิรโิ สภาพณั ณวดี ๔. คณะกรรมการฝ่ายประชาสัมพันธ์งานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จพระเจ้า ภคินีเธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สริ ิโสภาพัณณวดี ๕. คณะกรรมการฝา่ ยรกั ษาความปลอดภยั และการจราจรงานพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิ พระศพ สมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ ีเธอ เจา้ ฟ้าเพชรรตั นราชสดุ า สริ ิโสภาพณั ณวดี ๖. คณะกรรมการฝ่ายจัดท�ำหนังสือที่ระลึกและจดหมายเหตุงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิง พระศพสมเด็จพระเจา้ ภคนิ ีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรตั นราชสดุ า สริ ิโสภาพัณณวดี ๗. คณะกรรมการฝ่ายกล่ันกรองการขอใช้งบประมาณงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเดจ็ พระเจ้าภคินีเธอ เจา้ ฟ้าเพชรรัตนราชสดุ า สริ ิโสภาพณั ณวดี ๑ ดรู ายละเอยี ดค�ำสงั่ แตง่ ต้งั คณะกรรมการทภี่ าคผนวก 339

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี คณะกรรมการอ�ำนวยการจัดงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจา้ ฟา้ เพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพณั ณวดี ยังไดม้ มี ติมอบหมายใหห้ นว่ ยงานที่เกีย่ วขอ้ งพจิ ารณาปฏิบตั งิ านดา้ นต่าง ๆ ไปพลางกอ่ น เนอื่ งจากจะมีการเปลีย่ นรฐั บาลชดุ ใหม่๒ ดงั น้ี ๑. การจัดพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สริ ิโสภาพณั ณวดี มอบให้ส�ำนักงานปลัดส�ำนักนายกรฐั มนตรพี จิ ารณาด�ำเนนิ การ ๒. การจัดขบวนพระอิสริยยศงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟา้ เพชรรัตนราชสดุ า สิรโิ สภาพัณณวดี มอบให้กองทพั บกพิจารณาดำ� เนนิ การ ๓. การจัดสร้างพระเมรุ ส่ิงปลูกสร้างประกอบพระเมรุ และบูรณปฏิสังขรณ์ราชรถและ พระยานมาศ งานพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิ พระศพสมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั น ราชสุดา สริ ิโสภาพณั ณวดี มอบให้กระทรวงวัฒนธรรมพจิ ารณาดำ� เนนิ การ ๔. การประชาสัมพันธ์งานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้า เพชรรตั นราชสุดา สริ โิ สภาพัณณวดี มอบใหก้ รมประชาสัมพนั ธ์พจิ ารณาดำ� เนินการ ๕. การรักษาความปลอดภัยและการจราจรงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จ พระเจ้าภคินเี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสุดา สริ ิโสภาพัณณวดี มอบให้ส�ำนกั งานตำ� รวจแหง่ ชาติ พจิ ารณาดำ� เนินการ ๖. การจัดท�ำหนังสือท่ีระลึกและจดหมายเหตุงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สริ โิ สภาพณั ณวดี มอบใหก้ รมศลิ ปากรพจิ ารณาดำ� เนนิ การ ๗. การกลั่นกรองการขอใช้งบประมาณงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จพระเจ้า ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สริ โิ สภาพณั ณวดี มอบใหส้ ำ� นกั งบประมาณพจิ ารณาดำ� เนนิ การ ขออนุมัติค่าใช้จ่ายในการบริหารจัดการงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จ พระเจา้ ภคินเี ธอ เจ้าฟา้ เพชรรตั นราชสุดา สิรโิ สภาพณั ณวดี ในเบ้ืองต้น ให้สำ� นกั งบประมาณ นำ� เรอ่ื งเสนอคณะกรรมการการเลอื กตง้ั เพอ่ื พจิ ารณาใหค้ วามเหน็ ชอบตามนยั มาตรา ๑๘๑ (๒) ของรฐั ธรรมนญู แหง่ ราชอาณาจกั รไทยกอ่ นด�ำเนินการตอ่ ไป ท้ังนี้ มอบให้สำ� นักงานปลัดสำ� นัก นายกรัฐมนตรีและส�ำนักงบประมาณด�ำเนินการรวบรวมข้อมูลและความเห็นท่ีเก่ียวข้องเพื่อ ประกอบการพจิ ารณาของคณะกรรมการการเลอื กตง้ั ตอ่ ไป ตามนยั มตคิ ณะรฐั มนตรเี มอ่ื วนั ที่ ๓ พฤษภาคม พทุ ธศักราช ๒๕๕๔ ๘. การจัดพิธีท�ำบุญตักบาตรพระสงฆ์ถวายพระกุศลในโอกาสวันส้ินพระชนม์ครบ ๕๐ วัน และ ๑๐๐ วนั มอบใหก้ รงุ เทพมหานครรว่ มกบั สำ� นกั งานพระพทุ ธศาสนาแหง่ ชาตพิ จิ ารณาดำ� เนนิ การ นายอภสิ ิทธิ์ เวชชาชีวะ นายกรฐั มนตรใี นขณะนัน้ ได้มหี นงั สือถงึ ส�ำนักราชเลขาธิการเพอื่ ขอให้นำ�ความกราบบงั คมทลู พระกรณุ า พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช ขอพระราชทานดำ� เนนิ การจดั งานพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิ พระศพสมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สริ โิ สภาพณั ณวดี ให้เป็นไปด้วยความเรียบร้อยและสมพระเกยี รติทกุ ประการ ๒ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มีพระบรมราชโองการประกาศแต่งตั้งนายกรัฐมนตรี เมื่อวันท่ี ๕ สิงหาคมพุทธศักราช ๒๕๕๔ 340

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี341

จดหมายเหตุงานพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี 342

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี343

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ณ วันศุกร์ ที่ ๕ สิงหาคม พุทธศักราช ๒๕๕๔ พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช มพี ระบรมราชโองการโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ มแตง่ ตง้ั นางสาวยง่ิ ลกั ษณ์ ชนิ วตั ร เปน็ นายกรฐั มนตรี ตงั้ แตว่ นั ศกุ ร์ ที่ ๕ สงิ หาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๔ เปน็ ตน้ ไป เป็นผลให้การแต่งต้ังคณะกรรมการอ�ำนวยการจัดงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ตามค�ำส่ังส�ำนักนายกรัฐมนตรี ที่ ๑๓๐/๒๕๕๔ เม่ือ วนั ศกุ ร์ ท่ี ๒๙ กรกฎาคม พุทธศกั ราช ๒๕๕๔ สิน้ สุดลงเล่ม ๑๒๘ ตอนพเิ ศษ ๘๗ ง หนา้ ๑ ๘ สิงหาคม ๒๕๕๔ ราชกิจจานุเบกษา ประกาศ แตง่ ตงั้ นายกรฐั มนตรี ภูมพิ ลอดุลยเดช ป.ร. พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้า ฯให้ประกาศวา่ โดยท่ีได้มีการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรตามรัฐธรรมนูญแล้ว คณะรัฐมนตรีท่ีบริหารราชการแผ่นดินอยู่ต้องพ้นจากตําแหน่ง และประธานสภาผู้แทนราษฎร ได้นําความกราบบังคมทูลพระกรุณาว่า สภาผู้แทนราษฎรได้ลงมติเมื่อวันที่ ๕ สิงหาคม ๒๕๕๔ เห็นชอบด้วยในการแต่งต้ังนางสาวยิง่ ลกั ษณ์ ชินวัตร เปน็ นายกรฐั มนตรี ดว้ ยคะแนนเสยี งมากกวา่ กึ่งหนง่ึ ของจํานวนสมาชิกทั้งหมดเทา่ ท่ีมอี ยขู่ องสภาผู้แทนราษฎร จงึ ทรงพระราชดํารวิ า่ นางสาวย่งิ ลกั ษณ์ ชินวัตร เป็นผู้ที่สมควรไว้วางพระราชหฤทัยให้ดํารงตําแหน่งนายกรัฐมนตรี อาศั ยอํ านาจตามความในมาตรา ๑๗๑ ของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจั กรไทยจึงทรงพระกรุณาโปรดเกลา้ ฯ แตง่ ตัง้ นางสาวยง่ิ ลักษณ์ ชินวัตร เป็นนายกรฐั มนตรบี รหิ ารราชการแผ่นดินต้ังแต่บัดนีเ้ ปน็ ตน้ ไป ประกาศ ณ วันท่ี ๕ สิงหาคม พุทธศักราช ๒๕๕๔ เป็นปที ี่ ๖๖ ในรชั กาลปัจจบุ ันผู้รับสนองพระบรมราชโองการ สมศกั ด์ิ เกียรติสุรนนท์ ประธานสภาผู้แทนราษฎร 344

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี เพอื่ ใหก้ ารจดั งานพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิ พระศพฯ เปน็ ไปดว้ ยความเรยี บรอ้ ยและสมพระเกยี รติอาศัยอ�ำนาจตามความในมาตรา ๑๑ (๖) แห่งพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการแผ่นดิน พุทธศักราช๒๕๓๔ นางสาวย่ิงลักษณ์ ชินวัตร นายกรัฐมนตรี จึงได้มีค�ำสั่งส�ำนักนายกรัฐมนตรีแต่งตั้งคณะกรรมการอำ� นวยการจดั งานพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิ พระศพสมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ าสริ ิโสภาพัณณวดี๓ ประกอบดว้ ย ประธานองคมนตรีและรฐั บุรุษ หม่อมเจา้ มงคลเฉลิม ยุคล ประธานรัฐสภาประธานศาลฎกี า ประธานวฒุ ิสภา และองคมนตรี (นายพลากร สวุ รรณรฐั ) เป็นคณะทีป่ รกึ ษา นายกรฐั มนตรีเปน็ ประธานกรรมการ ปลดั สำ� นักนายกรฐั มนตรเี ปน็ กรรมการและเลขานุการ มหี วั หน้าหน่วยงาน ตลอดจนผู้ทรงคุณวุฒิที่เก่ียวข้องเป็นกรรมการ โดยมีอ�ำนาจหน้าที่ด�ำเนินการจัดงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิง พระศพสมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สริ โิ สภาพณั ณวดี ใหเ้ ปน็ ไปดว้ ยความเรยี บรอ้ ย ถกู ตอ้ ง ตามราชประเพณี และสมพระเกียรติ และมีอำ� นาจแต่งต้ังคณะท่ีปรึกษา คณะกรรมการ คณะอนุกรรมการและคณะท�ำงาน เพ่ือชว่ ยเหลอื การปฏิบัตงิ านได้ตามความจ�ำเป็น การจัดเตรยี มงานพระราชพธิ ีพระราชทานเพลงิ พระศพฯ ด้านตา่ ง ๆ อาทิ การจัดงานพระราชพิธีการกอ่ สร้างพระเมรุ ราชรถ พระยานมาศ และสว่ นประกอบพระราชพิธี การประชาสัมพันธ์ การรักษาความปลอดภัย ความสงบเรยี บร้อย และการจราจร การจดั ท�ำหนงั สือที่ระลกึ และจดหมายเหตุ การจัดนทิ รรศการถาวร เป็นต้น ในการประชมุ คณะกรรมการอำ� นวยการจัดงานพระราชพิธีพระราชทานเพลงิ พระศพฯ ครง้ั ที่๑/๒๕๕๔ เมอื่ วนั ศกุ ร์ ที่ ๓๐ กนั ยายน พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๔ มนี างสาวยงิ่ ลกั ษณ์ ชนิ วตั ร นายกรฐั มนตรี เปน็ ประธานที่ประชมุ มมี ติเห็นชอบใหแ้ ต่งตงั้ คณะกรรมการฝ่ายตา่ ง ๆ ขึ้นเพอื่ ปฏบิ ตั งิ านในแต่ละด้านรวม ๗ ฝา่ ย ดงั นี้ ๑. คณะกรรมการฝ่ายจัดการพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอเจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี๔ มีรองนายกรัฐมนตรี (นายยงยุทธ วิชัยดิษฐ) เป็นประธานกรรมการ รองปลดั สำ� นกั นายกรฐั มนตรี (นายพนั ธช์ุ ยั พฒั นชยั ) เปน็ กรรมการและเลขานกุ าร มหี นา้ ทพ่ี จิ ารณาและดำ� เนินการจดั งานพระราชพธิ ี รัฐพิธี ศาสนพิธี และกิจกรรมตา่ ง ๆ ของงานพระราชพธิ ีพระราชทานเพลิงพระศพฯ ใหเ้ ปน็ ไปดว้ ยความเรยี บรอ้ ย แตง่ ตงั้ คณะอนกุ รรมการหรอื คณะท�ำงานเพอ่ื ชว่ ยเหลอื การปฏบิ ตั งิ านตามทเี่ หน็ สมควร รายงานผลการดำ� เนนิ งานใหค้ ณะกรรมการอำ� นวยการจดั งานพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิพระศพฯ ทราบ ๒. คณะกรรมการฝ่ายจัดขบวนพระอิสริยยศงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี๕ มีผู้บัญชาการทหารสูงสุดเป็นประธานกรรมการ เจ้ากรมกำ� ลังพลทหารเปน็ กรรมการและเลขานกุ าร มหี นา้ ทีด่ �ำเนนิ การจัดขบวนพระอิสริยยศงาน พระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพฯ ให้เป็นไปด้วยความเรียบร้อย ถูกต้องตามราชประเพณีและสม พระเกยี รติ แตง่ ตงั้ คณะอนกุ รรมการหรือคณะทำ� งานเพื่อช่วยเหลอื การปฏบิ ตั งิ านตามทเ่ี ห็นสมควร รายงานผลการด�ำเนนิ งานให้คณะกรรมการอำ� นวยการจัดงานพระราชพธิ ีพระราชทานเพลงิ พระศพฯ ทราบ ๓ คณะกรรมการนแี้ ต่งตง้ั โดยคำ� สั่งสำ� นักนายกรฐั มนตรี ที่ ๑๔๓/๒๕๕๔ ลงวันท่ี ๒๙ สงิ หาคม พทุ ธศักราช ๒๕๕๔ - ดรู ายละเอยี ด ที่ภาคผนวก ๔ คณะกรรมการคณะนแ้ี ตง่ ตง้ั โดยคำ� สงั่ คณะกรรมการอำ� นวยการจดั งานพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิ พระศพสมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสุดา สริ โิ สภาพัณณวดี ท่ี ๑/๒๕๕๔ วนั ที่ ๑๑ พฤศจกิ ายน พุทธศกั ราช ๒๕๕๔ - ดรู ายละเอยี ดทภี่ าคผนวก ๕ คณะกรรมการคณะนแ้ี ตง่ ตงั้ โดยคำ� สง่ั คณะกรรมการอำ� นวยการจดั งานพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิ พระศพสมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟ้าเพชรรตั นราชสุดา สริ โิ สภาพัณณวดี ท่ี ๗/๒๕๕๔ วนั ที่ ๑๑ พฤศจกิ ายน พุทธศักราช ๒๕๕๔ - ดูรายละเอยี ดทภ่ี าคผนวก 345

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ๓. คณะกรรมการฝา่ ยจดั สรา้ งพระเมรุ สง่ิ ปลกู สรา้ งประกอบพระเมรุ และบรู ณปฏสิ งั ขรณร์ าชรถและพระยานมาศ งานพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิ พระศพสมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สิริโสภาพณั ณวดี๖ มีรองนายกรัฐมนตรี (พลตำ� รวจเอก โกวทิ วฒั นะ) เปน็ ประธานกรรมการ อธบิ ดี กรมศิลปากรเป็นกรรมการและเลขานุการ มีหน้าที่พิจารณาและด�ำเนินการจัดสร้างพระเมรุ สิ่งปลูกสร้างประกอบพระเมรุ และบูรณปฏิสังขรณ์ราชรถและพระยานมาศ งานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพฯให้เป็นไปด้วยความเรียบร้อย แต่งต้ังคณะอนุกรรมการหรือคณะท�ำงานเพ่ือช่วยเหลือการปฏิบัติงานตามท ี่เห็นสมควร รายงานผลการด�ำเนินงานให้คณะกรรมการอ�ำนวยการจัดงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิง พระศพฯ ทราบ ๔. คณะกรรมการฝ่ายประชาสัมพันธ์งานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จพระเจ้าภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สริ โิ สภาพณั ณวด๗ี มรี ฐั มนตรปี ระจำ� สำ� นกั นายกรฐั มนตรี (นางสาวกฤษณาสหี ลกั ษณ์ และนายนิวัฒน์ธำ� รง บญุ ทรงไพศาล ตามลำ� ดบั ) เปน็ ประธานกรรมการ อธบิ ดกี รมประชาสมั พนั ธ์เปน็ กรรมการและเลขานกุ าร มหี นา้ ทพ่ี จิ ารณาและดำ� เนนิ การประชาสมั พนั ธง์ านพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิพระศพฯ ใหเ้ ปน็ ไปดว้ ยความเรยี บรอ้ ย แตง่ ตง้ั คณะอนกุ รรมการหรอื คณะท�ำงานเพอื่ ชว่ ยเหลอื การปฏบิ ตั งิ านตามทเี่ หน็ สมควร รายงานผลการดำ� เนนิ งานใหค้ ณะกรรมการอำ� นวยการจดั งานพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิพระศพฯ ทราบ ๕. คณะกรรมการฝ่ายรักษาความปลอดภัยและการจราจรงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี๘ มีรองนายกรัฐมนตรี (รอ้ ยตำ� รวจเอก เฉลมิ อยบู่ ำ� รงุ ) เปน็ ประธานกรรมการ รองผบู้ ญั ชาการต�ำรวจนครบาล (ทไ่ี ดร้ บั มอบหมายให้ รับผิดชอบงานกิจการพิเศษ) เป็นกรรมการและเลขานุการ มีหน้าที่พิจารณาและด�ำเนินการรักษาความปลอดภัย ความสงบเรียบร้อย และจัดการจราจรงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพฯ ให้เป็นไปด้วยความเรียบร้อย แต่งต้ังคณะอนุกรรมการหรือคณะท�ำงานเพ่ือช่วยเหลือการปฏิบัติงานตามท่ีเห็นสมควรรายงานผลการด�ำเนนิ งานให้คณะกรรมการอ�ำนวยการจัดงานพระราชพธิ ีพระราชทานเพลงิ พระศพฯ ทราบ ๖. คณะกรรมการฝา่ ยจดั ทำ� หนงั สือทรี่ ะลึกและจดหมายเหตุงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี๙ มีรัฐมนตรีว่าการกระทรวงวฒั นธรรมเปน็ ประธานกรรมการ อธบิ ดกี รมศลิ ปากรเปน็ กรรมการและเลขานกุ าร มหี นา้ ทพ่ี จิ ารณาและดำ� เนนิการจัดท�ำหนังสือท่ีระลึกและจดหมายเหตุงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพฯ ให้เป็นไปด้วยความเรียบร้อย แต่งตั้งคณะอนุกรรมการหรือคณะท�ำงานเพื่อช่วยเหลือการปฏิบัติงานตามที่เห็นสมควร รายงานผลการดำ� เนินงานใหค้ ณะกรรมการอ�ำนวยการจัดงานพระราชพิธพี ระราชทานเพลิงพระศพฯ ทราบ ๖ คณะกรรมการคณะนแี้ ตง่ ตง้ั โดยคำ� สงั่ คณะกรรมการอำ� นวยการจดั งานพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิ พระศพสมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟ้าเพชรรตั นราชสุดา สริ โิ สภาพณั ณวดี ที่ ๒/๒๕๕๔ วนั ท่ี ๑๑ พฤศจิกายน พุทธศกั ราช ๒๕๕๔ - ดูรายละเอียดท่ภี าคผนวก ๗ คณะกรรมการคณะนแี้ ตง่ ตง้ั โดยคำ� สงั่ คณะกรรมการอำ� นวยการจดั งานพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิ พระศพสมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสุดา สิริโสภาพณั ณวดี ที่ ๓/๒๕๕๔ วันที่ ๑๑ พฤศจกิ ายน พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๔ - ดรู ายละเอยี ดที่ภาคผนวก ๘ คณะกรรมการคณะน้ีแต่งต้ังโดยค�ำส่ังคณะกรรมการอ�ำนวยการจัดงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จพระเจ้า ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสุดา สิรโิ สภาพณั ณวดี ท่ี ๔/๒๕๕๔ วันท่ี ๑๑ พฤศจิกายน พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๔ - ดรู ายละเอยี ดทภี่ าคผนวก ๙ คณะกรรมการคณะนี้แต่งต้ังโดยค�ำส่ังคณะกรรมการอ�ำนวยการจัดงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จพระเจ้า ภคนิ ีเธอ เจ้าฟา้ เพชรรตั นราชสุดา สิรโิ สภาพณั ณวดี ที่ ๕/๒๕๕๔ วันที่ ๑๑ พฤศจกิ ายน พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๔ - ดูรายละเอียดที่ภาคผนวก 346

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ๗. คณะกรรมการฝ่ายกลั่นกรองการขอใช้งบประมาณงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สริ โิ สภาพณั ณวดี๑๐ มผี อู้ ำ� นวยการสำ� นกั งบประมาณ เป็นประธานกรรมการ ผู้อ�ำนวยการส�ำนกั แผนงานและกจิ การพเิ ศษ ส�ำนกั งานปลัดส�ำนักนายกรฐั มนตรีเป็นกรรมการและเลขานุการ มีหน้าที่กลั่นกรองรายละเอียดการขอใช้งบประมาณงานพระราชพิธีพระราชทานเพลงิ พระศพฯ ใหเ้ ปน็ ไปดว้ ยความเรยี บรอ้ ย แตง่ ตง้ั คณะอนกุ รรมการหรอื คณะทำ� งานเพอื่ ชว่ ยเหลอื การปฏบิ ตั ิงานตามทเี่ หน็ สมควร รายงานผลการด�ำเนนิ งานใหค้ ณะกรรมการอ�ำนวยการจดั งานพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิ พระศพฯ ทราบ งบประมาณและการปฏบิ ตั ติ ามระเบยี บส�ำนกั นายกรัฐมนตรวี ่าดว้ ยการพสั ดุ การประชุมคณะรฐั มนตรี เมอ่ื วนั จันทร์ ที่ ๑ สงิ หาคม พุทธศกั ราช ๒๕๕๔ คณะรฐั มนตรไี ดม้ ีมต ิเหน็ ชอบการแตง่ ตงั้ คณะกรรมการอำ� นวยการจดั งานพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิ พระศพสมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี พร้อมท้ังอนุมัติค่าใช้จ่ายในการจัดงานพระราชพิธีพระราชทานเพลงิ พระศพสมเด็จพระเจา้ ภคนิ ีเธอ เจ้าฟา้ เพชรรัตนราชสดุ า สริ ิโสภาพณั ณวดี วงเงินเบ้อื งต้นจำ� นวน ๑๐๐ลา้ นบาท โดยเบกิ จา่ ยจากงบประมาณรายจา่ ยประจ�ำปงี บประมาณ พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๔ งบกลาง รายการเงนิสำ� รองจ่ายเพ่ือกรณฉี ุกเฉินหรอื จ�ำเป็น เน่ืองจากเป็นช่วงการเปล่ียนแปลงรัฐบาลชุดใหม่ ส�ำนักงบประมาณได้มีหนังสือถึงคณะกรรมการการเลือกตง้ั เพื่อขอความเห็นชอบการอนุมตั ิงบประมาณรายจ่ายประจำ� ปีงบประมาณ พุทธศักราช ๒๕๕๔งบกลาง รายการเงนิ สำ� รองจา่ ยเพ่อื กรณีฉกุ เฉินหรือจ�ำเป็นในเบือ้ งตน้ จำ� นวน ๑๐๐ ลา้ นบาท เพอื่ เปน็ ค่า ใช้จ่ายในการจัดงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สริ โิ สภาพณั ณวดี และคณะกรรมการการเลอื กตง้ั ไดพ้ จิ ารณาในการประชมุ ครง้ั ที่ ๘๕/๒๕๕๔ เมอื่ วนั จนั ทร์ ที่ ๘สงิ หาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๔ แลว้ มมี ตเิ หน็ ชอบการอนมุ ตั งิ บประมาณตามทส่ี ำ� นกั งบประมาณเสนอ เนอื่ งจาก พจิ ารณาวา่ การจดั งานพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิ พระศพสมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สิริโสภาพัณณวดี ประกอบด้วยหน่วยงานท่ีเกี่ยวข้องหลายหน่วยงาน และจ�ำเป็นต้องด�ำเนินการจัดงานท่ีเก่ียวกับการจัดหาพัสดุดว้ ย ดงั น้ัน เพื่อให้การจัดงานดังกลา่ วเปน็ ไปด้วยความเรียบร้อย และสมพระเกียรติทุกประการ และขออนุมัติผ่อนผันการยกเว้นการปฏิบัติตามระเบียบส�ำนักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยการพัสดุพุทธศักราช ๒๕๓๕ และที่แก้ไขเพิ่มเติม กับระเบียบส�ำนักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยการพัสดุด้วยวิธีการทางอเิ ล็กทรอนกิ ส์ พทุ ธศกั ราช ๒๕๔๙ เปน็ กรณพี เิ ศษ หนว่ ยงานทไี่ ดร้ ับมอบหมายให้ด�ำเนินการจดั ซอื้ จัดจ้างที่เกย่ี วขอ้ งกบั การจดั งานพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิ พระศพฯ ซงึ่ ไดร้ บั การจดั สรรงบประมาณรายจา่ ยประจำ�ปงี บประมาณ พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๔ งบกลาง รายการเงนิ สำ� รองจา่ ยเพอ่ื กรณฉี กุ เฉนิ หรอื จำ� เปน็ ในวงเงนิ จำ� นวน๑๐๐ ลา้ นบาท หรอื ตามทไ่ี ดร้ บั อนมุ ตั เิ พมิ่ เตมิ จากคณะรฐั มนตรี โดยมอบใหก้ ระทรวงการคลงั พจิ ารณาดำ� เนนิการนั้น คณะกรรมการว่าด้วยการพัสดุ และคณะกรรมการว่าด้วยการพัสดุด้วยวิธีการทางอิเล็กทรอนิกส์ ๑๐ คณะกรรมการคณะนี้แต่งตั้งโดยค�ำส่ังคณะกรรมการอ�ำนวยการจัดงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จพระเจ้า ภคินเี ธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิรโิ สภาพณั ณวดี ท่ี ๖/๒๕๕๔ วันที่ ๒๙ สิงหาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๔ - ดูรายละเอยี ดที่ภาคผนวก 347

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีพิจารณาอนุมัติยกเว้นการปฏิบัติการตามระเบียบส�ำนักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยการพัสดุ พุทธศักราช ๒๕๓๕และทแ่ี กไ้ ขเพม่ิ เตมิ และระเบยี บสำ� นกั นายกรฐั มนตรวี า่ ดว้ ยการพสั ดดุ ว้ ยวธิ กี ารทางอเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ พทุ ธศกั ราช๒๕๔๙ เปน็ กรณพี เิ ศษ สำ� หรบั หนว่ ยงานทไี่ ดร้ บั มอบหมายและไดร้ บั จดั สรรงบประมาณจากวงเงนิ งบประมาณ๑๐๐ ลา้ นบาท หรอื ตามทไ่ี ดร้ บั อนมุ ตั เิ พม่ิ เตมิ จากคณะรฐั มนตรี ใหด้ ำ� เนนิ การจดั หาพสั ดทุ เ่ี กย่ี วขอ้ งกบั การจดังานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจ้าฟ้าเพชรรตั นราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ได้เป็นกรณพี เิ ศษเฉพาะรายสมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ า เจา้ ฟา้ มหาจกั รสี ริ นิ ธร สยามบรมราชกมุ ารี ประธานทป่ี รกึ ษา เสดจ็ พระราชดำ� เนนิ ไปทรงรว่ มประชมุ คณะกรรมการอำ� นวยการจดั งานพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิ พระศพฯ โดยที่การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี มีรายละเอียดที่จะต้องด�ำเนินการทั้งส่วนท่ีเก่ียวกับการพระราชพิธี การปลูกสร้างพระเมรุและอาคารประกอบพระเมรุ รวมทั้งการจัดเตรียมส่ิงของเคร่ืองใช้ในการพระราชพิธีให้งดงามควรแก่พระอิสริยยศและถูกต้องตามราชประเพณี นายกรัฐมนตรีในฐานะประธานกรรมการอ�ำนวยการจัดงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพฯ จึงได้น�ำความกราบบังคมทูลเชิญ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา เจ้าฟ้ามหาจักรีสิรินธร สยามบรมราชกุมารี ทรงเป็นประธานท่ีปรึกษาการจัดงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ซ่ึงทรงพระกรุณารับเป็นประธานที่ปรึกษา และได้เสด็จพระราชด�ำเนินไปทรงร่วมประชุมคณะกรรมการอ�ำนวยการจัดงานพระราชพิธพี ระราชทานเพลงิ พระศพสมเด็จพระเจ้าภคนิ เี ธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพณั ณวดี เมอ่ื วันเสาร์ ที่ ๒๔ มีนาคม พทุ ธศักราช ๒๕๕๕ เวลา ๑๔ นาฬิกา ณ ตึกสนั ติไมตรี (หลงั นอก) ท�ำเนยี บรัฐบาล ในโอกาสนั้นได้พระราชทานแนวพระราชด�ำริเก่ียวกับการจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี หลายประการ นับเป็นพระมหากรุณาธิคุณล้นเกล้าล้นกระหม่อมอย่างหาท่ีสุดมิได้ โดยมีนายยงยุทธ วิชัยดิษฐ รองนายกรัฐมนตรี ทำ� หนา้ ทป่ี ระธานกรรมการ แทนนายกรฐั มนตรี (นางสาวยงิ่ ลกั ษณ์ ชนิ วตั ร) ซง่ึ ตดิ ภารกจิ ทปี่ ระเทศสาธารณรฐัเกาหลี และไดก้ ราบบงั คมทลู ขอพระราชทานพระราชานุญาตลาการประชมุ ไวก้ ่อนแล้ว วนั เสาร์ ท่ี ๒๔ มนี าคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๕ เวลา ๑๔ นาฬกิ า ๑ นาที สมเด็จพระเทพรตั นราชสดุ า เจ้าฟ้ามหาจกั รีสริ ินธร สยามบรมราชกมุ ารีเสด็จพระราชด�ำเนินโดยรถยนต์พระที่น่ัง ถึงตึกสันติไมตรี (หลังนอก) ท�ำเนียบรัฐบาล รองนายกรัฐมนตร ี(นายยงยุทธ วิชัยดิษฐ) และคณะกรรมการอ�ำนวยการเฝ้าทูลละอองพระบาทรับเสด็จ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงวฒั นธรรม (นางสกุ มุ ล คณุ ปลม้ื ) ถวายพวงมาลยั สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ า เจา้ ฟา้ มหาจกั รสี ริ นิ ธร สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชด�ำเนินเข้าสู่ห้องรับรอง ทรงลงพระนามาภิไธยในสมุดเย่ียม แล้วเสด็จพระราชด�ำเนนิ เข้าส่หู ้องประชุม ประทบั พระเก้าอี้ประธานทีป่ ระชมุ 348

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี นายยงยทุ ธ วชิ ยั ดษิ ฐ รองนายกรฐั มนตรี กราบบงั คมทลู รายงานสมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ า เจา้ ฟา้มหาจกั รสี ริ นิ ธร สยามบรมราชกมุ ารี เร่ืองการจดั เตรยี มงานพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิ พระศพฯ โดยสรุปวา่ รฐั บาลและหน่วยงานทกุ ภาคส่วนท่ีเกีย่ วขอ้ งไดด้ ำ� เนนิ การจดั งานใหถ้ ูกต้องตามโบราณราชประเพณี และสมพระเกียรติ ซ่ึงได้ดำ� เนินงานตามแนวทางเมือ่ ครัง้ งานพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิ พระศพสมเดจ็ พระเจ้าพน่ี างเธอ เจา้ ฟา้ กลั ยาณวิ ฒั นา กรมหลวงนราธวิ าสราชนครนิ ทร์ ดังน้ี การจัดสร้างพระเมรุ ส่ิงปลูกสร้างประกอบพระเมรุ และการบูรณปฏิสังขรณ์ราชรถและพระยานมาศ คณะกรรมการฝ่ายจัดสร้างพระเมรุ สิ่งปลูกสร้างประกอบพระเมรุ และการบูรณปฏิสังขรณ ์ราชรถและพระยานมาศ ไดด้ ำ� เนนิ การจดั สรา้ งพระเมรุ พระทน่ี งั่ ทรงธรรม ศาลาลกู ขนุ ทมิ ทบั เกษตร เกยลา และ บรู ณปฏิสังขรณเ์ วชยนั ตราชรถ ราชรถน้อย พระยานมาศสามล�ำคาน เกรนิ บนั ไดนาค พระทน่ี งั่ ราเชนทรยาน พระวอสีวิกากาญจน์ จัดท�ำเชือกฉุดชักราชรถ ออกแบบและจัดสร้างพระโกศจันทน์ พระโกศทองค�ำลงยาซอ่ มสรา้ งโครงฉตั ร ซอ่ มหลอ่ เทวดา สตั วห์ มิ พานต์ งานจติ รกรรม จดั พธิ บี วงสรวงราชรถราชยานกอ่ นการซอ่ มบรู ณะ จดั พธิ ยี กเสาพระเมรุ จดั พธิ บี วงสรวงอญั เชญิ ราชรถประกอบพระราชพธิ ี และเตรยี มจดั พธิ ยี กสปั ตปฎลเศวตฉัตรยอดพระเมรใุ นวนั อาทติ ย์ ที่ ๓ เมษายน พุทธศักราช ๒๕๕๕ การจัดขบวนพระอิสริยยศ คณะกรรมการฝ่ายจัดขบวนพระอิสริยยศฯ ได้จัดขบวนพระอิสริยยศจำ� นวน ๖ ริว้ ขบวน และไดเ้ ตรยี มการฝึกซ้อมริว้ ขบวนแตล่ ะริ้วขบวน ดงั น้ี วันจนั ทร์ ที่ ๙ เมษายน พุทธศักราช ๒๕๕๕ รวิ้ ขบวนท่ี ๑ เชิญพระโกศพระศพโดยพระยานมาศสามล�ำคาน ร้ิวขบวนท่ี ๒ เชญิ พระโกศพระศพโดยพระมหาพิชัยราชรถ ริ้วขบวนท่ี ๓ เชิญพระโกศพระศพโดยพระยานมาศสามล�ำคานเวียนรอบพระเมรุ โดยอุตราวฏั วันองั คาร ท่ี ๑๐ เมษายน พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๕ ร้วิ ขบวนที่ ๔ เชญิ พระโกศพระอฐั โิ ดยพระทีน่ ง่ั ราเชนทรยาน และพระสรีรางคาร โดยพระวอสวี ิกากาญจน์ วันพฤหัสบดี ท่ี ๑๒ เมษายน พุทธศักราช ๒๕๕๕ ริ้วขบวนที่ ๕ เชญิ พระโกศพระอฐั โิ ดยพระทนี่ ง่ั ราเชนทรยาน ประดษิ ฐานบนพระวมิ าน รว้ิ ขบวนท่ี ๖ เชญิ พระสรีรางคารโดยรถยนต์พระท่ีนั่งไปบรรจุทเี่ สาวภาประดษิ ฐาน สสุ านหลวง วัดราชบพธิ สถิตมหาสมี าราม การจัดพิธีถวายดอกไม้จันทน์ของประชาชน คณะกรรมการฝ่ายจัดการพระราชพิธีพระราชทานเพลงิ พระศพฯ ไดพ้ จิ ารณาถงึ การอำ� นวยความสะดวกใหป้ ระชาชนเขา้ ถวายสกั การะและถวายพระเพลงิ พระศพ โดยก�ำหนดจัดสร้างซุ้มรับดอกไม้จันทน์ จ�ำนวน ๕ ซุ้ม ซึ่งตั้งอยู่บริเวณท้องสนามหลวง และจัดพิธีถวายดอกไม้จันทน์ของประชาชนตามวดั ในส�ำนกั งานเขตต่าง ๆ ในกรงุ เทพมหานคร ตลอดจนตามวัดตา่ ง ๆ ของทุกจังหวดั และอำ� เภอ พิธถี วายดอกไม้จนั ทน์ประกอบดว้ ย การแสดงพระธรรมเทศนา การแสดงมหรสพ และนทิ รรศการเทดิ พระเกยี รติ โดยกรงุ เทพมหานครรบั ผดิ ชอบการจดั พธิ ถี วายดอกไมจ้ นั ทนข์ องประชาชนในเขตกรงุ เทพมหานคร ไดจ้ ดั สรา้ งซมุ้ รบั ดอกไมจ้ นั ทนต์ ามแบบของกรมศลิ ปากร ทว่ี ดั ๔๖ วดั ในเขตกรงุ เทพมหานคร 349

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดียกเว้นเขตท่อี ย่ใู กลเ้ คยี งท้องสนามหลวง ไดแ้ ก่ เขตพระนคร เขตป้อมปราบศตั รพู ่าย เขตสมั พนั ธวงศ์ และเขตดสุ ติ จดั ทำ� ดอกไมจ้ นั ทน์ จดั เตรียมสถานท่เี ผาดอกไม้จนั ทน์สว่ นหนึ่ง ณ วัดมกุฏกษัตริยาราม วัดสงั เวชวศิ ยาราม และวัดโสมนสั วิหาร และจัดคณะผูบ้ ริหารและขา้ ราชการกรงุ เทพมหานคร จ�ำนวน ๑๕ คน เชิญพานรบั ดอกไม้จนั ทน์นำ� ข้นึ ถวายที่บรเิ วณหอเปลือ้ ง กอ่ นพระราชพิธพี ระราชทานเพลงิ พระศพฯ จริง ตลอดจนดำ� เนินการประสานบรษิ ัท หา้ งรา้ น มลู นธิ ิ และประชาชนรว่ มจดั ตง้ั โรงทานบรเิ วณทอ้ งสนามหลวง สว่ นพิธีถวายดอกไม้จันทน์ในต่างจังหวัด กระทรวงมหาดไทยได้แจ้งให้จังหวัดและอ�ำเภอพิจารณาคัดเลือกวัดท่ีเหมาะสม จังหวัดและอ�ำเภอละ ๑ วดั และจัดเตรยี มพธิ ถี วายดอกไม้จนั ทนเ์ ชน่ เดียวกับในกรุงเทพมหานคร การจัดท�ำเข็มที่ระลึก รายได้จากการจ�ำหน่าย บริจาคสมทบทุนมูลนิธิเพชรรัตน-สุวัทนา โดยประชาชนสามารถสงั่ จองเขม็ ทร่ี ะลกึ ไดใ้ นราคาเขม็ ละ ๑๕๐ บาท ทส่ี ำ� นกั งานปลดั สำ� นกั นายกรฐั มนตรี ธนาคารไทยพาณชิ ย์ และธนาคารกรุงไทย ทกุ สาขาท่วั ประเทศ การจัดท�ำเหรียญที่ระลึก กรมธนารักษ์ด�ำเนินการจัดท�ำเหรียญที่ระลึกอนุสรณ์พระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพฯ ซึ่งจะน�ำออกจ�ำหน่ายตั้งแต่วันอาทิตย์ ท่ี ๘ เมษายน พุทธศักราช ๒๕๕๕ เป็นต้นไป การจัดแสดงมหรสพสมโภชงานออกพระเมรุ กรมศิลปากรได้จัดเตรียมการแสดงมหรสพสมโภช งานออกพระเมรุ ณ เวทบี รเิ วณทอ้ งสนามหลวงดา้ นทศิ เหนอื จำ� นวน ๓ เวที เพอื่ แสดงในวนั พระราชทานเพลงิพระศพฯ ในวนั จนั ทร์ ท่ี ๙ เมษายน พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๕ ตง้ั แตเ่ วลา ๑๙ นาฬกิ า ถงึ เวลา ๖ นาฬกิ าของวนั รงุ่ ขน้ึ ในวันอังคาร ท่ี ๑๐ เมษายน พุทธศักราช ๒๕๕๕ และการแสดงโขนหน้าไฟเร่ืองรามเกียรติ์ ชุดนางลอย ที่หนา้ พระเมรุ การแสดงบนเวทปี ระกอบดว้ ย เวทที ่ี ๑ จดั แสดงหนังใหญ่ และโขนเรื่องรามเกียรต์ิ เวทที ่ี ๒ จดั แสดงหนุ่ กระบอกเรอื่ งพระอภยั มณี ละครพระราชนพิ นธใ์ นรชั กาลท่ี ๖ เรอื่ งศกนุ ตลาและละครนอกเรือ่ งสงั ข์ทอง เวทีท่ี ๓ จัดแสดงดนตรีของกรมประชาสัมพันธ์ ดนตรีวงดนตรีสากลสโมสรนิสิตจุฬาลงกรณ์มหาวทิ ยาลัย และดนตรีคณะนักรอ้ งประสานเสียงของวิทยาลยั อาชีวศึกษาสันตริ าษฎร์ ในพระอปุ ถัมภ์ การจดั ท�ำหนงั สอื ทรี่ ะลกึ และจดหมายเหตุ เพอ่ื แจกในงานพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิ พระศพฯ มจี ำ� นวน ๔ เล่ม ได้แก่ ๑. หนงั สือเครอ่ื งประกอบพระอสิ รยิ ยศสมเด็จพระเจา้ ภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรตั นราชสดุ า สิริโสภาพณั ณวดี ๒. หนังสือรอ้ ยกรองเทดิ พระเกียรติคณุ สมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ ีเธอ เจ้าฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สริ ิโสภาพัณณวดี ๓. หนังสอื บทละครร้องพระราชนพิ นธ์ รัชกาลท่ี ๖ ๔. จดหมายเหตุงานพระศพสมเดจ็ พระเจ้าภคนิ ีเธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สริ โิ สภาพัณณวดี สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา เจ้าฟ้ามหาจักรีสิรินธร สยามบรมราชกุมารี ได้พระราชทานแนวพระราชด�ำริในการด�ำเนินงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพฯ ในภาพรวม และได้มีพระราชกระแสแสดงความห่วงใยเร่ืองการอ�ำนวยความสะดวกให้แก่ประชาชนที่จะเดินทางไปเฝ้าฯ รับเสด็จ และ 350

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีผู้ร่วมเดินในร้ิวขบวนพระอสิ ริยยศ เช่น การปฐมพยาบาลในเบ้อื งตน้ ห้องสุขา การป้องกนั อคั คีภยั ในพธิ ีถวาย ดอกไม้จันทนต์ ามวดั ตา่ ง ๆ เป็นต้น โดยหนว่ ยงานท่เี กีย่ วข้องน้อมรบั พระราชกระแสไปปฏบิ ตั ิ เวลา ๑๕ นาฬิกา ๓ นาที สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา เจ้าฟ้ามหาจักรีสิรินธร สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชด�ำเนินไปทอดพระเนตรนิทรรศการสรุปความคืบหน้าและแผนการด�ำเนินงาน พระราชพธิ ีพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟา้ เพชรรตั นราชสุดา สริ ิโสภาพัณณวดี ณ ระเบียงตึกสนั ติไมตรี มีพระราชปฏสิ นั ถารกับคณะกรรมการอำ� นวยการฯ ก่อนเสด็จพระราชดำ� เนนิ กลบั โดยรถยนต์พระทีน่ ่งั เม่ือเวลา ๑๕ นาฬิกา ๑๐ นาทีนายยงยุทธ วิชัยดษิ ฐ รองนายกรัฐมนตรี เฝา้ ฯ รับเสดจ็ นางสุกุมล คุณปลื้ม รฐั มนตรีวา่ การกระทรวงวฒั นธรรม ทูลเกล้าทลู กระหมอ่ มถวายพวงมาลยั สมเด็จพระเทพรัตนราชสดุ า สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ า เจา้ ฟ้ามหาจกั รีสิรินธรเจ้าฟา้ มหาจกั รสี ริ นิ ธร สยามบรมราชกมุ ารี สยามบรมราชกุมารี ทอดพระเนตรนทิ รรศการซง่ึ เป็นตน้ แบบ สำ�หรบั นำ�ไปตดิ ต้ังในสถานที่ถวายดอกไมจ้ นั ทน์ตามวดั ต่าง ๆ ทรงลงพระนามาภไิ ธยในสมุดเยี่ยม 351

จดหมายเหตุงานพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี สมเด็จพระเทพรตั นราชสุดา เจ้าฟา้ มหาจกั รีสริ นิ ธร สยามบรมราชกมุ ารีทรงเป็นประธานที่ปรึกษาการประชุมคณะกรรมการอ�ำ นวยการจดั งานพระราชพธิ ีพระราชทานเพลงิ พระศพฯ เมือ่ วนั เสาร์ ที่ ๒๔ มนี าคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๕ ณ ตึกสันติไมตรี (หลังนอก) ทำ�เนียบรฐั บาล นายยงยทุ ธ วชิ ัยดิษฐ รองนายกรฐั มนตรี ท�ำ หนา้ ทแี่ ทน นางโสมสุดา ลยี ะวณชิ อธิบดีกรมศลิ ปากร กราบบังคมทลูนายกรฐั มนตรี กราบบังคมทลู รายงานความคบื หน้าในการ รายงานความคืบหนา้ ในการก่อสรา้ งพระเมรุ เตรียมการงานพระราชพธิ ีพระราชทานเพลิงพระศพฯผ้เู ขา้ รว่ มประชุม ผเู้ ข้ารว่ มประชมุ 352

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ตอ่ ไปนจ้ี กั ไดก้ ลา่ วถงึ การจดั เตรยี มงานพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิ พระศพสมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอเจ้าฟ้าเพชรรตั นราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี โดยแยกกล่าวเป็น ๒ สว่ น คือ สว่ นท่ี ๑ การเตรยี มงานพระราชพธิ ี ไดแ้ ก่ การจดั เตรยี มงานดา้ นการพระราชพธิ ี การประชาสมั พนั ธ์การรักษาความปลอดภัย ความสงบเรียบร้อยและการจราจร การจัดทำ� หนงั สอื ทร่ี ะลึกและจดหมายเหตุ สว่ นท่ี ๒ การจดั สรา้ งพระเมรุ และสงิ่ ปลูกสร้างประกอบพระเมรุ เป็นรายละเอยี ดของสิง่ ปลูกสรา้ งและเครอ่ื งใชส้ ำ� หรบั พระราชพธิ ที ไี่ ดซ้ อ่ มสรา้ งจดั ท�ำขนึ้ อาทิ พระเมรุ ราชรถ ราชยาน สง่ิ อนสุ รณใ์ นการบำ� เพญ็พระราชกศุ ลออกพระเมรุ เครอื่ งใชใ้ นรวิ้ ขบวนพระอสิ รยิ ยศพระศพและการพระราชทานเพลงิ พระศพ เปน็ ตน้การจัดเตรียมงานพระราชพิธี การก�ำหนดรายละเอียดพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรตั นราชสดุ า สริ โิ สภาพัณณวดี ให้ถกู ต้องตามราชประเพณีและสมพระเกียรติยศ เปน็ ภารกิจส�ำคัญซึง่ อยใู่ นความรับผิดชอบของคณะกรรมการฝ่ายจัดการพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี มีส�ำนักพระราชวังเป็นหน่วยงานหลักรับผิดชอบด�ำเนินการ ให้เป็นไปตามแบบแผนราชประเพณีการพระราชทานเพลิงพระศพซึ่งอนุโลมตามแบบเช่นเดียวกับเม่ือคร้ังการพระราชทานเพลงิ พระศพสมเดจ็ พระเจา้ พนี่ างเธอ เจา้ ฟา้ กลั ยาณวิ ฒั นา กรมหลวงนราธวิ าสราชนครนิ ทร์ การจัดเตรยี มงานด้านการพระราชพธิ ี แบ่งออกเป็น ๔ ด้านคอื การจัดทำ� หมายกำ� หนดการพระราชพิธีและการจัดเตรยี มสง่ิ ของเครือ่ งใช้ในพระราชพธิ ี การรับรองผู้มาเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาท การอ�ำนวยความสะดวกใหป้ ระชาชนเข้าสักการะและถวายพระเพลิงพระศพ การจดั รว้ิ ขบวนพระอสิ ริยยศ การจดั ทำ� หมายกำ� หนดการพระราชพธิ แี ละการจดั เตรยี มสง่ิ ของเครอ่ื งใช้ในการพระราชพธิ ี คณะกรรมการฝา่ ยจดั การพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิ พระศพสมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สริ โิ สภาพณั ณวดี ไดพ้ จิ ารณาถงึ กำ� หนดการพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิ พระศพฯ แลว้ เหน็ พอ้ งกันว่า ในเดอื นเมษายน พทุ ธศักราช ๒๕๕๕ เป็นช่วงทีเ่ หมาะสม ส่วนจะเป็นชว่ งเวลาหลงั วนั ที่ระลกึ มหาจกั รีบรมราชวงศห์ รอื หลงั วนั สงกรานตน์ นั้ นายแกว้ ขวญั วชั โรทยั เลขาธกิ ารพระราชวงั ไดน้ ำ� ความกราบบงั คมทลู พระกรุณาขอรับพระราชทานพระบรมราชวินิจฉัยแล้ว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้เป็นช่วงหลังวันท่ีระลึกมหาจักรีบรมราชวงศ์ ส�ำนักพระราชวังจึงได้ก�ำหนดการพระราชพิธีและการพระราชกุศล ออกพระเมรุดังน้ี วันจนั ทร์ ที่ ๑๖ มกราคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๕ เวลา ๑๑ นาฬิกา ๕๙ นาที ยกเสาพระเมรุ วันองั คาร ที่ ๓ เมษายน พทุ ธศักราช ๒๕๕๕ เวลา ๑๗ นาฬกิ า ๑๔ นาที ยกฉัตรยอดพระเมรุ วนั พธุ ที่ ๔ เมษายน พุทธศักราช ๒๕๕๕ เวลา ๙ นาฬกิ า ๑๕ นาที เชญิ พระบุพโพไปพระราชทานเพลงิ ทีเ่ มรหุ ลวงวัดเทพศิรนิ ทราวาส 353

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี วนั อาทติ ย์ ที่ ๘ เมษายน พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๕ เวลา ๑๗ นาฬกิ า ๓๐ นาที งานพระราชกุศลออกพระเมรุ ท่ีพระท่ีนง่ั ดุสติ มหาปราสาท วันจนั ทร์ ท่ี ๙ เมษายน พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๕ เวลา ๗ นาฬิกา เชิญพระโกศทองใหญ่ทรงพระศพ ออกจากพระบรมมหาราชวัง ไปประดิษฐานบนพระจติ กาธาน พระเมรทุ ้องสนามหลวง เวลา ๑๖ นาฬกิ า ๓๐ นาที และเวลา ๒๒ นาฬกิ า พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช และสมเด็จพระนางเจา้ สริ กิ ิต์ิ พระบรมราชนิ ีนาถ เสดจ็ พระราชดำ� เนินไปพระราชทานเพลงิ พระศพ วนั องั คาร ที่ ๑๐ เมษายน พทุ ธศักราช ๒๕๕๕ เวลา ๘ นาฬิกา เกบ็ พระอัฐิ วันพุธ ที่ ๑๑ เมษายน พทุ ธศักราช ๒๕๕๕ เวลา ๑๖ นาฬกิ า ๓๐ นาที งานพระราชกุศลพระอัฐิ วันพฤหัสบดี ที่ ๑๒ เมษายน พุทธศกั ราช ๒๕๕๕ เวลา ๑๐ นาฬิกา ๓๐ นาที เชิญพระอัฐิขึน้ประดิษฐานบนพระวิมาน พระที่น่ังจักรีมหาปราสาท เวลา ๑๖ นาฬิกา ๓๐ นาที บรรจุพระสรีรางคาร ณ วัดราชบพิธสถิตมหาสมี าราม การจัดเตรียมส่ิงของเคร่ืองใช้ในพระราชพิธี คณะกรรมการฝ่ายจัดการพระราชพิธีพระราชทาน เพลิงพระศพสมเด็จพระเจา้ ภคนิ ีเธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสุดา สริ โิ สภาพัณณวดี ไดม้ อบหมายภารกิจ ดังน้ี ส�ำนักพระราชวัง รับผิดชอบการศึกษาแบบแผนพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพฯ และสิ่งประกอบพระราชพิธีที่ต้องก่อสร้างหรือซ่อมแซมขึ้นใช้ตามราชประเพณีท่ีมีมาแต่ละยุคสมัยแล้วปรับปรุงให้เหมาะควรแก่กาลปัจจุบัน คร้ันแล้วจึงก�ำหนดรายละเอียดพระราชพิธีทุกข้ันตอน จัดเจ้าหน้าที่ผู้ปฏิบัติงานแต่ละหนา้ ที่ ตลอดจนซักซอ้ มการปฏบิ ัตใิ ห้ถูกตอ้ ง งดงามสมพระเกยี รตยิ ศ นอกจากน้ี ยงั รบั ผดิ ชอบการจดัเตรยี มเคร่อื งแต่งกายส�ำหรับผ้เู ดินริ้วขบวนพระอสิ ริยยศพระศพ เครือ่ งประโคม เครื่องสงู และศาสตราวธุ ท ี่ใช้เชิญในริ้วขบวน เคร่ืองจตุปัจจัยไทยธรรมในการบำ� เพ็ญพระราชกุศล เช่น ผ้าไตร พัดรองท่ีระลึก ย่าม เครอื่ งสงั เคด็ ซงึ่ จดั เปน็ เครอ่ื งกระบะบชู าวปิ สั สนา และพวงแกว้ นำ�้ จำ� นวน ๓๖ ชดุ ตลอดจนสาธารณทานสำ� หรบั ศาสนสถานศาสนาต่าง ๆ รวมถึงเครื่องสังเคด็ ทว่ี ชริ าวุธวิทยาลยั โดยเสดจ็ พระราชกุศล คือ ตหู้ นงั สือพร้อมหนงั สอื จำ� นวน ๓๖ ตู้ นอกจากน้นั ยังพิจารณาจัดทำ� โตกจัดเป็นสำ� รบั คาวหวานเครื่องสามหาบ เคร่ืองใช้ในการพระราชทานเพลิงพระบุพโพพระราชทานพระศพ เก็บพระอัฐิ และบรรจุพระสรีรางคาร เครื่องตกแต่งและปลู าดพระบาทตามสถานที่ที่ประกอบการพระราชพธิ ี พระลองปิดทองส�ำหรับพระราชทานเพลงิ พระศพและพระโกศจันทน์ ถุงแพรสีขาวส�ำหรับคลุมซ้อมการเชิญพระโกศพระศพ ในริ้วขบวนพระอิสริยยศให้ใกล้เคยี งกับความเป็นจริงมากทส่ี ดุ จดั เครอื่ งดืม่ เลีย้ งรบั รองผู้มาเฝา้ ฯ ท่พี ระท่ีน่งั ทรงธรรม ทบั เกษตร ทมิ ศาลาลกู ขุน และปะรำ� พิธใี นปรมิ ณฑลพระเมรุ กรมศิลปากร รับผิดชอบการจัดซอ่ มสงิ่ ของเคร่ืองใชใ้ นการพระราชพธิ ี ไดแ้ ก่ ราชรถเชิญพระโกศพระศพฯ ซงึ่ เม่อื แรกได้ก�ำหนดใชเ้ วชยันตราชรถ ตอ่ มาเม่อื มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าโปรดกระหมอ่ มพระราชทานสัปตปฎลเศวตฉัตร จึงได้ก�ำหนดใช้พระมหาพชิ ยั ราชรถ ราชรถน้อยและเสลี่ยงกลบี บัว สำ� หรับสมเด็จพระราชาคณะน่ังอ่านพระอภิธรรมน�ำพระศพ พระยานมาศสามล�ำคาน พระท่ีน่ังราเชนทรยาน พระวอสีวิกากาญจน์ พระจิตกาธาน และเครื่องตั้งแต่งที่ส�ำนักพระราชวังจะต้องจัดตกแต่งด้วยดอกไม้สด รวมทง้ั พระโกศพระศพ และพระโกศพระอฐั ิ 354

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี กรมธนารักษ์ รับผิดชอบการจัดสร้างเหรียญกษาปณ์ท่ีระลึกในงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพฯ กรุงเทพมหานคร รับผิดชอบการร้ือเกาะกลางถนนท่ีริ้วขบวนผ่าน ๒ แห่งคือ บริเวณหน้าหน่วยบัญชาการรกั ษาดนิ แดน และหน้าศาลหลักเมอื ง จดั ปะรำ� สำ� หรบั ประชาชนท่ัวไป พรอ้ มน้�ำดื่มและห้องสุขาเคลอื่ นทบ่ี ริการประชาชน กรมโยธาธกิ าร รว่ มกบั กรงุ เทพมหานคร รบั ผดิ ชอบจดั ไมด้ อกไมป้ ระดบั ตกแตง่ โดยรอบทอ้ งสนามหลวง การรบั รองผมู้ าเฝา้ ทลู ละอองธลุ พี ระบาท คณะกรรมการฝา่ ยจดั การพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิ พระศพสมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรัตนราชสดุ า สิริโสภาพณั ณวดี ไดจ้ ัดเตรยี มสถานทร่ี บั รองผู้มาเฝ้าทูลละอองธลุ พี ระบาท ดังน้ี พระทนี่ งั่ ทรงธรรม ดา้ นเหนอื จดั เปน็ ทเี่ ฝา้ ทลู ละอองธลุ พี ระบาท ของประธานองคมนตรแี ละรฐั บรุ ษุนายกรฐั มนตรี ประธานสภาผ้แู ทนราษฎร ประธานศาลฎกี า ประธานวฒุ ิสภา คณะรัฐมนตรี สมาชิกรัฐสภาคณะทูตานทุ ูต อดีตนายกรัฐมนตรี ผ้บู ัญชาการเหลา่ ทัพ ผตู้ ามเสดจ็ และขา้ ราชการพลเรอื น สายสะพายราชอสิ รยิ าภรณส์ งู สดุ ลงมาตามลำ� ดบั ดา้ นใตจ้ ดั เปน็ ทเ่ี ฝา้ ทลู ละอองธลุ พี ระบาท ของพระราชวงศฝ์ า่ ยหนา้ ฝา่ ยใน คณะองคมนตรี ราชสกุลผู้มีต�ำแหน่งเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาท ข้าทูลละอองธุลีพระบาทฝ่ายหน้าที่ได้รับพระราชทานเครอื่ งราชอิสรยิ าภรณ์จลุ จอมเกลา้ ฯ รวมทนี่ ง่ั บนพระทนี่ ั่งทรงธรรมทั้งหมด จำ� นวน ๗๐๐ ที่นง่ั ทบั เกษตร จัดเป็นทเ่ี ฝา้ ทลู ละอองธลุ พี ระบาท ของข้าราชการชั้นผู้ใหญ่ จ�ำนวน ๖๔๐ ท่ีนั่ง ซ่าง ท้ัง ๔ หลงั ส่มี ุมของพระเมรุ จดั เปน็ ทีเ่ ฉพาะพระพิธีธรรมสวดพระอภธิ รรม ศาลาลกู ขนุ จดั เปน็ ทเ่ี ฝา้ ทลู ละอองธลุ พี ระบาท ของขา้ ราชการ บนศาลาลกู ขนุ (เลก็ ) จำ� นวน ๙๗๒ ทน่ี ง่ัและบนศาลาลกู ขุน (ใหญ)่ จำ� นวน ๘๖๔ ทนี่ ง่ั ทมิ ดา้ นเหนอื จดั ตงั้ วงปพ่ี าทยเ์ ครอื่ งใหญข่ องกรมศลิ ปากร ทเี่ หลอื จดั เปน็ ทเ่ี ฝา้ ทลู ละอองธลุ พี ระบาทของคณะครู นกั เรยี น ขา้ ราชการ จำ� นวน ๒๐๘ ทนี่ ง่ั การอำ� นวยการความสะดวกใหป้ ระชาชนเขา้ สกั การะและถวายพระเพลงิ พระศพ เนื่องจากองค์พระเมรุไม่อาจทานน้�ำหนักและรองรับให้ประชาชนจ�ำนวนมากข้ึนถวายพระเพลิง พระศพบนพระเมรุ จึงได้จัดให้วางดอกไม้จันทน์ถวายพระเพลิงพระศพท่ีซุ้ม ณ ปริมณฑลท้องสนามหลวง วัดในกรุงเทพมหานคร และวัดในจงั หวัดและอำ� เภอทุกแหง่ การจัดริ้วขบวนพระอิสรยิ ยศ การเชญิ พระบรมศพหรอื พระศพจากทป่ี ระดษิ ฐานในพระบรมมหาราชวงั ออกสพู่ ระเมรตุ ามโบราณราชประเพณถี อื วา่ มคี วามส�ำคญั เปน็ พเิ ศษ เพอื่ ถวายพระเกยี รตยิ ศพระศพ โดยทว่ั ไปจะจดั ดงั ลกั ษณะตอ่ ไปน้ี รว้ิ ขบวนที่ ๑ ขบวนพระราชอสิ รยิ ยศเชญิ พระโกศพระบรมศพหรอื ขบวนพระอสิ รยิ ยศเชญิ พระโกศพระศพโดยพระยานมาศสามลำ� คานจากพระมหาปราสาทไปทรงพระมหาพิชัยราชรถ ซึ่งเทียบรออยู่ที่หน้า วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม 355

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี รวิ้ ขบวนที่ ๒ คือขบวนพระราชอิสรยิ ยศหรอื พระอสิ ริยยศของร้วิ ที่ ๑ แต่เพิ่มขบวนทหารน�ำและตาม เชญิ พระโกศพระบรมศพหรือพระโกศพระศพขน้ึ ประดิษฐานบนพระมหาพิชัยราชรถ แล้วเชญิ จากหนา้วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามไปยังพระเมรุมาศหรือพระเมรุท้องสนามหลวง การเชิญพระโกศพระบรมศพหรือพระโกศพระศพในสมยั ก่อน ๆ ในขบวนจะมีราชรถโยง ราชรถโปรยขา้ วตอกดอกไม้ และราชรถพระอ่าน พระอภธิ รรมนำ� พระมหาพชิ ยั ราชรถ ครงั้ งานถวายพระเพลงิ พระบรมศพพระบาทสมเดจ็ พระรามาธบิ ดศี รสี นิ ทร มหาวชริ าวธุ พระมงกฎุ เกลา้ เจา้ อยหู่ วั กระทรวงวงั ไดป้ ฏบิ ตั ติ ามพระราชพนิ ยั กรรมทที่ รงระบใุ หง้ ดราชรถโยง และราชรถโปรย ดังน้นั ขบวนพระราชอิสริยยศพระบรมศพและขบวนพระอิสรยิ ยศพระศพในริว้ ขบวนที่ ๒ต่อมาจึงเหลือเพียงพระมหาพิชัยราชรถทรงพระโกศพระบรมศพหรือพระโกศพระศพ และราชรถพระอ่านพระอภิธรรมน�ำพระมหาพิชัยราชรถเท่าน้ัน เป็นราชประเพณีสบื มานบั แตน่ ัน้ อนึ่ง ในร้ิวขบวนท่ี ๒ น้ี ถ้าเชิญพระศพพระบรมวงศ์ที่ทรงศักดิ์สูงช้ันสมเด็จเจ้าฟ้า จะเชิญโดย เวชยันตราชรถ มิได้เชิญโดยพระมหาพิชัยราชรถดังพระบรมศพ แต่เน่ืองจากพระบาทสมเด็จพระปรมินทร มหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมพระราชทานพระเกียรติยศสูงสุดเป็นพิเศษคือพระราชทานสปั ตปฎลเศวตฉัตร ในงานพระศพสมเด็จพระเจา้ ภคินเี ธอ เจ้าฟา้ เพชรรัตนราชสดุ า สริ ิโสภาพณั ณวดี จงึ กำ� หนดใหมโ่ ดยเปลย่ี นจากเวชยนั ตราชรถเปน็ พระมหาพชิ ยั ราชรถใชใ้ นพระราชพธิ พี ระราชทานเพลิงพระศพ เช่นเดียวกันกับเมื่อครั้งงานพระศพสมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ รวิ้ ขบวนท่ี ๓ ขบวนพระราชอสิ รยิ ยศหรอื พระอสิ รยิ ยศตดั ตอนจากรว้ิ ท่ี ๑ เพอื่ เชญิ พระโกศพระบรมศพหรอื พระโกศพระศพทรงพระยานมาศสามล�ำคาน เวียนพระเมรุมาศหรอื พระเมรุ รวิ้ ขบวนที่ ๔ ขบวนเชญิ พระบรมอฐั หิ รอื พระอฐั จิ ากพระเมรมุ าศหรอื พระเมรสุ พู่ ระบรมมหาราชวงั โดยพระท่ีน่ังราเชนทรยาน เชิญพระบรมราชสรีรางคารโดยพระราชยานกง ถ้าเป็นสมเด็จพระอัครมเหสีพระบรมราชินี หรือขัตติยราชนารี จะเชิญพระราชสรีรางคารหรือพระสรรี างคารโดยพระวอสวี ิกากาญจน์ ริ้วขบวนที่ ๕ ขบวนเชิญพระโกศพระบรมอัฐิหรือพระโกศพระอัฐิข้ึนประดิษฐานที่พระวิมาน บนพระทีน่ ่ังจักรีมหาปราสาทในพระบรมมหาราชวงั ใช้ราชยานเหมือนรว้ิ ขบวนท่ี ๔ รวิ้ ขบวนท่ี ๖ ขบวนเชิญพระราชสรีรางคารหรือพระสรรี างคารไปบรรจุ ณ พระอารามหลวง ในสมัยก่อน ๆ เชญิ โดยราชยานคานหามและขบวนรถมา้ ปัจจบุ นั เชญิ โดยรถยนตพ์ ระทีน่ ง่ั มีขบวนกองทหารม้า แห่น�ำและตาม สำ� นกั พระราชวงั ไดจ้ ดั รว้ิ ขบวนพระอสิ รยิ ยศพระศพสมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ าสิริโสภาพัณณวดี ตามแบบแผนราชประเพณีเช่นเดียวกับเมื่อครั้งงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าพน่ี างเธอ เจ้าฟา้ กัลยาณวิ ฒั นา กรมหลวงนราธวิ าสราชนครินทร์ ตามลำ� ดับงานแต่ละวัน รวม๖ ร้ิวขบวน ดังน้ี วนั พระราชทานเพลงิ รวิ้ ขบวนท่ี ๑ เชญิ พระโกศพระศพ โดยพระยานมาศสามลำ� คาน จากพระทีน่ ่งั ดสุ ิตมหาปราสาท ไปยงั พระมหาพิชยั ราชรถ หนา้ วดั พระเชตุพนวิมลมังคลาราม 356

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี รวิ้ ขบวนที่ ๒ เชิญพระโกศพระศพ โดยพระมหาพิชยั ราชรถไปยงั พระเมรทุ อ้ งสนามหลวง รวิ้ ขบวนท่ี ๓ เชญิ พระโกศพระศพ โดยพระยานมาศสามล�ำคานเวยี นพระเมรุ วันเกบ็ พระอัฐิ รว้ิ ขบวนท่ี ๔ เชญิ พระอฐั โิ ดยพระทนี่ งั่ ราเชนทรยานและเชญิ พระสรรี างคารโดยพระวอสวี กิ ากาญจน์ จากพระเมรทุ ้องสนามหลวงเข้าสพู่ ระบรมมหาราชวงั วนั เชญิ พระอัฐขิ นึ้ ประดิษฐานบนพระวิมาน พระท่ีนัง่ จักรมี หาปราสาท รวิ้ ขบวนท่ี ๕ เชญิ พระอฐั โิ ดยพระทน่ี ่ังราเชนทรยานจากพระทนี่ ง่ั ดสุ ติ มหาปราสาทขน้ึ ประดษิ ฐานบนพระท่นี ่ังจกั รมี หาปราสาท วนั บรรจพุ ระสรรี างคาร ริ้วขบวนที่ ๖ เชิญพระสรีรางคารโดยรถยนต์ท่ีนั่งจากวัดพระศรีรัตนศาสดารามไปบรรจุ ณ วัดราชบพธิ สถติ มหาสีมาราม การจดั รวิ้ ขบวนเปน็ งานทม่ี รี ายละเอยี ดและขนั้ ตอนในการปฏบิ ตั มิ ากพอสมควร คณะกรรมการฝา่ ยจดั ขบวนพระอสิ รยิ ยศงานพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิ พระศพฯ จงึ แตง่ ตง้ั คณะอนกุ รรมการ เพอ่ื เตรยี มการจัดริ้วขบวนพระอิสริยยศเชิญพระศพ พระอัฐิ และพระสรีรางคารให้เป็นไปด้วยความเรียบร้อย และถูกต้องตามราชประเพณี ประกอบด้วยผ้แู ทนส่วนราชการทเ่ี กย่ี วขอ้ งทง้ั ฝา่ ยทหาร พลเรือน และผ้เู ชี่ยวชาญดา้ นราชประเพณี รวม ๓ คณะ คอื ๑. คณะอนุกรรมการฝ่ายสนับสนุนการจัดขบวนพระอิสริยยศงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี๑๑ มีเจ้ากรมส่งก�ำลังบ�ำรุงทหาร เปน็ ประธานอนกุ รรมการ ผ้อู �ำนวยการกองส่งกำ� ลัง กรมส่งกำ� ลงั บำ� รุงทหารเปน็ อนุกรรมการและเลขานุการมหี นา้ ทอี่ ำ� นวยการ ดำ� เนนิ การ ประสานงาน และกำ� กบั ดแู ลการจดั หาเครอ่ื งแตง่ กายและเครอื่ งประกอบเครอ่ื งแตง่ กายขบวนพระอิสรยิ ยศงานพระราชพธิ พี ระราชทานเพลิงพระศพฯ ของกำ� ลังพลท่ีปฏบิ ัตหิ น้าที่ ๒. คณะอนกุ รรมการฝา่ ยงบประมาณงานพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิ พระศพสมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ ีเธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สริ โิ สภาพณั ณวดี๑๒มปี ลดั บญั ชที หารเปน็ ประธานอนกุ รรมการ ผอู้ ำ� นวยการกองงบประมาณ สำ� นกั งานปลดั บญั ชที หารเปน็ อนกุ รรมการและเลขานกุ าร มหี นา้ ทว่ี างแผน ประสานงาน แนะนำ� และก�ำกับดูแลเกี่ยวกับการปฏิบัติงานด้านงบประมาณ รวบรวม ตรวจสอบ และกลั่นกรองความต้องการ งบประมาณคา่ ใช้จ่ายตามทีค่ ณะอนกุ รรมการฝ่ายต่าง ๆ เสนอ เพอื่ ขอรบั ความเห็นชอบจากคณะกรรมการฯกอ่ นที่จะนำ� เสนอคณะกรรมการฝา่ ยกลั่นกรองการขอใชง้ บประมาณฯ พจิ ารณาตอ่ ไป ๓. คณะอนุกรรมการฝ่ายปฏิบัติการและด�ำเนินการจัดขบวนพระอิสริยยศงานพระราชพิธีพระราชทานเพลงิ พระศพสมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจ้าฟา้ เพชรรัตนราชสุดา สริ โิ สภาพัณณวดี ๑๓ มแี มท่ ัพภาค ท่ี ๑ เปน็ ประธานอนกุ รรมการ เสนาธกิ าร กองทพั ภาคท่ี ๑ เปน็ อนกุ รรมการและเลขานกุ าร มหี นา้ ทอ่ี ำ� นวยการ ๑๑ - ๑๓ ดรู ายละเอยี ดที่ภาคผนวก 357

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีประสานงาน ควบคมุ และกำ� กบั ดแู ล การซกั ซอ้ ม และการปฏบิ ตั ใิ นวนั ประกอบพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิพระศพฯ ใหเ้ ป็นไปดว้ ยความเรียบรอ้ ย รบั ผิดชอบดำ� เนนิ การทำ� ริ้วขบวน การจัดก�ำลงั และเสนอแนะเสน้ ทาง ในการปฏบิ ตั ขิ องขบวนพระอสิ รยิ ยศ ใหเ้ ปน็ ไปดว้ ยความเรยี บรอ้ ย ถกู ตอ้ งตามราชประเพณี และสมพระเกยี รตยิ ศ ก�ำหนดรายละเอยี ด ล�ำดับขัน้ ตอนของการปฏิบัติของรว้ิ ขบวนพระอสิ รยิ ยศ ก�ำหนดเสน้ ทางการเคล่อื นยา้ ยกำ� ลัง ที่ตงั้ ท่ีรวมพล และอืน่ ๆ ทเี่ กย่ี วข้องในการปฏบิ ัติ เพือ่ ใหก้ ารควบคมุ และการปดิ กั้นการจราจรเปน็ ไปด้วยความเรยี บรอ้ ยทง้ั ในวันซักซอ้ ม และการปฏิบัตใิ นวนั ประกอบพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพฯ การกำ� หนดเส้นทางของขบวนพระอิสรยิ ยศ ริว้ ขบวนที่ ๑ เชญิ พระโกศพระศพโดยพระยานมาศสามลำ� คาน จากพระทนี่ ั่งดสุ ติ มหาปราสาทไปยังพระมหาพิชัยราชรถ หน้าวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม เส้นทางจากพระที่น่ังดุสิตมหาปราสาทออกทางประตศู รสี นุ ทร ประตเู ทวาภริ มย์ ออกถนนมหาราช เลยี้ วซา้ ยถนนทา้ ยวงั ไปยงั พลบั พลายกหนา้ วดั พระเชตพุ น วิมลมงั คลาราม รวิ้ ขบวนท่ี ๒ เชญิ พระโกศพระศพโดยพระมหาพชิ ยั ราชรถ จากหนา้ วดั พระเชตพุ นวมิ ลมงั คลารามไปยังพระเมรุท้องสนามหลวง เส้นทางจากหน้าวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม ไปตามถนนสนามไชย ถนนราชดำ� เนินใน เล้ยี วซ้ายเขา้ ถนนกลางทอ้ งสนามหลวง ร้วิ ขบวนที่ ๓ เชิญพระโกศพระศพโดยพระยานมาศสามลำ� คาน เวียนพระเมรุโดยอุตราวัฏ (เวียนซ้าย) ๓ รอบ แล้วเชญิ พระโกศพระศพประดิษฐานบนพระเมรุ รวิ้ ขบวนที่ ๔ เชญิ พระโกศพระอัฐิโดยพระที่น่ังราเชนทรยาน และเชิญพระสรรี างคารโดยพระวอสีวิกากาญจน์จากพระเมรุท้องสนามหลวง เข้าสู่พระบรมมหาราชวัง เส้นทางจากถนนกลางท้องสนามหลวงเลย้ี วขวาเข้าถนนราชดำ� เนินใน ถนนหนา้ พระลาน ประตูวเิ ศษไชยศรี ไปยังพระที่นง่ั ดสุ ติ มหาปราสาท และเชญิ พระสรรี างคาร โดยพระวอสีวิกากาญจน์ไปยงั วดั พระศรรี ตั นศาสดาราม ริ้วขบวนท่ี ๕ เชิญพระโกศพระอัฐิโดยพระที่นั่งราเชนทรยานจากพระท่ีนั่งดุสิตมหาปราสาทขึ้นประดิษฐาน ณ พระวิมาน บนพระท่ีน่ังจกั รีมหาปราสาท เส้นทางจากพระทน่ี ่งั ดสุ ิตมหาปราสาท ผ่านไปยงัพระท่นี ง่ั จกั รมี หาปราสาท ริ้วขบวนที่ ๖ เชิญพระสรีรางคารจากพระศรีรัตนเจดีย์ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม โดยรถยนต์พระทนี่ งั่ ไปบรรจุ ณ วดั ราชบพธิ สถติ มหาสมี าราม เสน้ ทางจากวดั พระศรรี ตั นศาสดาราม ผา่ นประตวู เิ ศษไชยศร ีออกถนนหน้าพระลาน ถนนสนามไชย ถนนกัลยาณไมตรี ถนนอัษฎางค์ ถนนราชบพิธ วัดราชบพิธสถิต มหาสีมาราม การจัดก�ำลงั พลเขา้ ร้วิ ขบวนฝ่ายทหาร โดยทก่ี ารจดั รวิ้ ขบวนเชญิ พระศพจะตอ้ งใชก้ �ำลงั ทหารเปน็ สว่ นใหญ่ นอกจากตอ้ งใชเ้ ครอ่ื งแตง่ กายเต็มยศตามเหล่าทหารแล้ว ยังมีส่วนหน่ึงต้องแต่งกายเคร่ืองแบบพิธีของส�ำนักพระราชวังตามหน้าที่ต่างกันคณะกรรมการฝา่ ยจดั ขบวนพระอสิ รยิ ยศพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิ พระศพสมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้เพชรรตั นราชสดุ า สริ โิ สภาพณั ณวดี จงึ มอบหมายใหก้ องทพั ไทยพจิ ารณาจดั กำ� ลงั พล โดยใชก้ ำ� ลงั พลของกองบญั ชาการกองทัพไทย กองทพั บก กองทัพเรอื และกองทัพอากาศ ปรากฏรายละเอียดดังน้ี 358

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี รว้ิ ขบวนท่ี ๑ มีก�ำลงั พลทหารเรอื อยใู่ นชดุ แตรฝร่งั แตรงอน และสังข์ จ�ำนวน ๕๒ นาย กำ� ลังพลจากโรงเรยี นเตรียมทหารในชุดกลองชนะแดงลายทอง จำ� นวน ๘๐ นาย กลองชนะเงิน ๒๐ นาย กลองชนะทอง ๒๐ นาย และสารวตั รกลอง ๔ นาย ค่แู ห่นายทหารช้นั ยศต้งั แต่รอ้ ยตรถี งึ พนั โท ทหารบกริว้ สายนอก ๒ สาย สายละ ๒๐ นาย ทหารเรอืรว้ิ สายใน ๑ สาย (ด้านขวา) ๒๐ นาย และทหารอากาศร้ิวสายใน ๑ สาย (ดา้ นซา้ ย) ๒๐ นาย ผเู้ ชญิ เครอ่ื งสงู ทองแผล่ วด เครอื่ งสงู หกั ทองขวาง อนิ ทร์ พรหม เชญิ จามรและเชญิ พมุ่ ตน้ ไมเ้ งนิ ทอง บังแทรก และฉัตร ใช้ก�ำลังพลจากกรมพลาธิการทหารบกและจากหน่วยบัญชาการป้องกันภัยทางอากาศ คนหามพระเสล่ียงกลบี บัว ใชก้ �ำลังพลจากกรมพลาธกิ ารทหารบก สว่ นคนหามพระยานมาศสามล�ำคาน ใช้กำ� ลังพลจากกรมการขนส่งทหารบก รว้ิ ขบวนท่ี ๒ ประกอบไปด้วยขบวนทหารน�ำ ขบวนพระอสิ ริยยศ และขบวนทหารตาม ขบวนทหารน�ำ ประกอบด้วย วงโยธวาทิตของกองดุริยางค์ทหารบก กองบังคับการผสม โดยมี ผบู้ ญั ชาการกองพลท่ี ๑ รกั ษาพระองค์ เปน็ ผบู้ งั คบั กองผสม มนี ายทหารคนสนทิ ๑ นาย และนายทหารรกั ษาพระองคจ์ ากกองพันทหารน�ำและทหารตาม ๑๐ กองพนั กองพันละ ๑ นาย รวม ๑๒ นาย และกำ� ลังพลจากกองพันท่ี ๑ ถงึ กองพนั ท่ี ๕ กองพนั ละ ๑๖๖ นาย รวม ๘๓๐ นาย ได้แก่ - กองพันท่ี ๑ จดั จากกองพนั ทหารราบท่ี ๑ กรมทหารราบที่ ๑ มหาดเล็กรักษาพระองค์ฯ - กองพนั ที่ ๒ จัดจากกองพันทหารราบท่ี ๒ กรมทหารราบท่ี ๑๑ รกั ษาพระองค์ - กองพันที่ ๓ จัดจากกรมนักเรียนนายรอ้ ยรักษาพระองค์ โรงเรียนนายรอ้ ยพระจลุ จอมเกลา้ - กองพนั ที่ ๔ จดั จากกรมนกั เรยี นนายเรอื รักษาพระองค์ โรงเรยี นนายเรอื - กองพันท่ี ๕ จัดจากกรมนกั เรียนนายเรืออากาศรกั ษาพระองค์ โรงเรยี นนายเรืออากาศ ขบวนพระอสิ รยิ ยศ มคี แู่ หน่ ายทหารแตง่ เครอื่ งแบบเตม็ ยศ ชนั้ ยศตงั้ แตร่ อ้ ยตรถี งึ พนั โท ทหารบกรว้ิสายนอก ๒ สาย สายละ ๖๙ นาย ทหารเรอื รวิ้ สายใน ๑ สาย (ดา้ นขวา) จ�ำนวน ๖๙ นาย และทหารอากาศรว้ิ สายใน ๑ สาย (ดา้ นซ้าย) จ�ำนวน ๖๙ นาย ก�ำลงั พลทหารเรอื อยใู่ นชุดแตรฝรั่ง แตรงอน และสังข์ จ�ำนวน๕๒ นาย กำ� ลงั พลจากโรงเรยี นเตรยี มทหารในชดุ กลองชนะแดงลายทอง จำ� นวน ๑๖๐ นาย กลองชนะเงนิ ๒๐นาย กลองชนะทอง ๒๐ นาย และสารวตั รกลอง ๔ นาย สว่ นผเู้ ชญิ เครอื่ งสงู ทองแผล่ วด เครอ่ื งสงู หกั ทองขวางอินทร์ พรหม เชญิ จามรและเชญิ พมุ่ ตน้ ไมเ้ งินทอง บังแทรก และฉตั ร ใช้กำ� ลังพลจากกรมพลาธิการทหารบกและหนว่ ยบัญชาการปอ้ งกันภัยทางอากาศ คนฉดุ ชกั ราชรถพระน�ำและพระมหาพชิ ัยราชรถ ใช้กำ� ลังพลจากกรมสรรพาวธุ ทหารบก ขบวนทหารตาม ประกอบดว้ ย วงโยธวาทิตของกองดุริยางคท์ หารบก กำ� ลังพลจากกองพันท่ี ๕ ถึงกองพันท่ี ๑๐ กองพนั ละ ๑๖๖ นาย รวม ๘๓๐ นาย ได้แก่ - กองพนั ท่ี ๖ จัดจากกองพันทหารม้าที่ ๑ รกั ษาพระองค์ - กองพนั ท่ี ๗ จดั จากกองพันทหารปนื ใหญ่ที่ ๑ รักษาพระองค์ - กองพนั ท่ี ๘ จัดจากกองพนั ทหารช่างท่ี ๑ รักษาพระองค์ - กองพนั ที่ ๙ จดั จากกองพันทหารราบที่ ๑ รักษาพระองค์ กรมทหารราบที่ ๑ กองพลนาวิกโยธิน - กองพนั ที่ ๑๐ จดั จากกองพันทหารอากาศโยธินที่ ๑ กรมทหารอากาศโยธนิ รกั ษาพระองค์ 359

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ริว้ ขบวนที่ ๓ ที่ ๔ ที่ ๕ และท่ี ๖ จดั ก�ำลงั พลเช่นเดยี วกับในร้วิ ขบวนท่ี ๑ และ ๒ ส่วนคนหาม พระยานมาศสามลำ� คาน พระท่นี งั่ ราเชนทรยาน (รวิ้ ท่ี ๔ ท่ี ๕) พระวอสวี กิ ากาญจน์ (ริ้วท่ี ๔) ใชก้ ำ� ลังพลจากกรมการขนส่งทหารบก นอกจากการจดั กำ� ลงั พลเดนิ รวิ้ ขบวนพระอสิ รยิ ยศพระศพ แลว้ ฝา่ ยทหารยงั ดำ� เนนิ การจดั กองรอ้ ย ปืนใหญ่เกียรติยศตั้งด้านทิศเหนือของท้องสนามหลวง เพ่ือยิงปืนใหญ่ถวายพระเกียรติยศนาทีละ ๑ นัด ขณะเคลื่อนเชิญพระโกศพระศพจากพระท่ีนั่งดุสิตมหาปราสาท ในพระบรมมหาราชวัง ออกสู่พระเมรุ ท้องสนามหลวง จัดกองทหารเกียรติยศส�ำหรับพระศพ ผสมสามเหล่าทัพ ต้ังภายในราชวัติพระเมรุ เพ่ือยิงปืนเล็กยาวถวายพระเกยี รตขิ ณะพระราชทานเพลงิ พระศพ จดั ทหารมหาดเลก็ รักษาพระองคย์ ืนยามถวายพระเกียรตสิ ม่ี ุมพระเมรุ การจัดกำ� ลังพลเขา้ ร้วิ ขบวนฝ่ายพลเรอื น สำ� นักพระราชวังเป็นผปู้ ระสานงานกับสว่ นราชการที่เกี่ยวข้องในการจดั ด�ำเนินการ ดังนี้ เจ้าหน้าท่ีผู้ปฏิบัติงานในริ้วขบวนเชิญพระศพ พระอัฐิ และพระสรีรางคาร เจ้าหน้าท่ีจัดและคุม เครอ่ื งอสิ รยิ ยศ เครอื่ งราชอสิ รยิ าภรณ์ ทจี่ ะเชญิ เขา้ ขบวนและน�ำไปตงั้ แตง่ เป็นหนา้ ทีส่ �ำนักพระราชวัง คู่เคียงพระเสลี่ยงกลีบบัวพระนำ� และราชรถพระนำ� กระทรวงวัฒนธรรมจัดข้าราชการชั้นผู้ใหญ่ในกระทรวงวฒั นธรรม จำ� นวน ๑๖ คน คเู่ คยี งพระยานมาศสามลำ� คานเชญิ พระโกศพระศพฯ พระมหาพชิ ยั ราชรถเชญิ พระโกศพระศพฯและพระที่นั่งราเชนทรยานเชิญพระโกศพระอัฐิ กรมราชองครักษ์จัดนายพลราชองครักษ์ และนายตำ� รวจราชส�ำนัก ๑๖ นาย ส�ำนักนายกรัฐมนตรีจัดข้าราชการพลเรือนชั้นผู้ใหญ่ระดับปลัดกระทรวงหรือเทียบเท่า๑๖ คน คู่เคียงพระวอสวี ิกากาญจน์เชิญพระสรรี างคาร เป็นข้าราชการในพระองค์ จากสำ� นกั พระราชวัง๘ คน สำ� นักราชเลขาธิการ ๘ คน ผู้ควบคุมพระเสลี่ยงกลีบบัว พระยานมาศสามล�ำคาน ราชรถพระน�ำ พระมหาพิชัยราชรถพระทนี่ ั่งราเชนทรยาน พระวอสวี ิกากาญจน์ เป็นขา้ ราชการกรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรม มหาดเลก็ หลวงเชญิ พระแสงหวา่ งเครอื่ งหนา้ - หลงั ผคู้ วบคมุ มหาดเลก็ หลวงเชญิ พระแสงหวา่ งเคร่อื งหน้า - หลงั มหาดเลก็ หลวงค่แู หพ่ ระศพ ตำ� รวจหลวงค่แู ห่พระศพ มหาดเล็กหลวงเชิญพระแสงรายตีนตอง ราชรถพระนำ� และพระมหาพิชัยราชรถ เป็นครแู ละนกั เรียนวชริ าวุธวิทยาลยั ในขบวนตามพระโกศพระศพ ประกอบด้วย ข้าราชบริพารและองค์กรที่เก่ียวเน่ืองในพระองค์ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี มีข้าราชบริพาร ข้าราชการในพระองค์สำ� นกั พระราชวงั สำ� นกั ราชเลขาธกิ าร จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั มหาวทิ ยาลยั ศลิ ปากร โรงเรยี นราชนิ ี วชริ าวธุ วิทยาลัย กองลูกเสือ เนตรนารี ผู้แทนคณะลูกเสือแห่งชาติ ลูกเสือเนตรนารี เหล่าเสนา เหล่าสมุทร ปรนิ สร์ อยแยลส์วิทยาลยั เชียงใหม่ กลุ่มโรงเรียนในพระอุปถมั ภ์ ไดแ้ ก่ โรงเรียนสายน้�ำผงึ้ โรงเรียนศรีอยธุ ยา โรงเรียนกองทัพบกอุปถัมภ์เพชราวุธวิทยา และโรงเรียนเพชรรัชต์ โรงเรียนอาชีวะในพระอุปถัมภ์ ได้แก่ 360

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีวิทยาลัยอาชีวศึกษาสันติราษฎร์ วิทยาลัยเทคโนโลยีสยามธุรกิจ และวิทยาลัยเทคโนโลยีพณิชยการสยาม ธนาคารออมสนิ และผ้แู ทนมลู นธิ พิ ระบรมราชานุสรณ์พระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา้ เจา้ อยูห่ ัว ในพระบรมราชปู ถมั ภ์ มลู นธิ พิ ระราชนเิ วศนม์ ฤคทายวนั ในพระอปุ ถมั ภส์ มเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ าสริ โิ สภาพณั ณวดี รวมท้ังส้ินประมาณ ๗๖๕ คน เคร่อื งใชส้ ำ� หรบั ริว้ ขบวนและการพระราชทานเพลิงพระศพ การจัดเตรียมส่ิงของเคร่ืองใช้ในริ้วขบวนพระอิสริยยศพระศพในส่วนท่ีผู้เดินริ้วจะต้องแต่งกาย ตามโบราณราชประเพณี ตลอดจนเครอ่ื งประโคม เครอ่ื งสงู นนั้ บางสงิ่ เปน็ ราชพสั ดอุ นั มอี ยแู่ ลว้ ในคลงั ของสำ� นกัพระราชวัง บางส่ิงเก่าช�ำรุดต้องซ่อมบูรณะหรือมีจ�ำนวนไม่เพียงพอต้องสร้างท�ำข้ึนใหม่ คณะกรรมการฝ่ายจดั การพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิ พระศพสมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สริ โิ สภาพณั ณวดี ไดม้ อบหมายใหส้ ำ� นกั พระราชวงั เปน็ ผรู้ บั ผดิ ชอบในการจดั เตรยี ม สว่ นการซอ่ มบรู ณะอนั เปน็ งานประณตี ศลิ ป์นัน้ ใหส้ �ำนกั พระราชวังประสานงานกบั กรมศิลปากร กระทรวงวฒั นธรรม ในการด�ำเนนิ งาน นอกจากน้ี การจัดท�ำและซ่อมบูรณะเครื่องมือเคร่ืองใช้ในการพระราชทานเพลิงพระศพ การเก็บพระอฐั ิ และบรรจพุ ระสรีรางคาร อาทิ หม้อสุมเครอื่ งหอมดบั กล่นิ ฟนื ไม้จันทน์ เหล็กขอ คีม พระลอง ผอบปิดทองค�ำเปลว ตลอดจนการทำ� พัดรองและย่ามที่ระลึกงานพระศพ ส�ำหรับถวายแด่พระสงฆ์และบรรพชิตจีนญวน การสร้างเคร่ืองสังเค็ดส�ำหรับถวายพระอารามหลวงในการทรงบ�ำเพ็ญพระราชกุศลออกพระเมรุพระราชทานเพลิงพระศพ เหล่าน้ี คณะกรรมการฝ่ายจัดการพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จ พระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ได้มอบหมายให้ส�ำนักพระราชวังเป็นฝ่าย จดั เตรียมไว้ทงั้ สิ้น รายละเอยี ดริว้ ขบวนพระอสิ ริยยศ ร้ิวขบวนพระอิสริยยศพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีมีทั้งหมด ๖ ริ้วขบวน ดงั ได้กลา่ วมาแลว้ ส�ำนักพระราชวงั ได้ก�ำหนดแบบแผนการจดั รปู ริ้วขบวนตามโบราณราชประเพณี ดงั น้ี วนั จนั ทร์ ที่ ๙ เมษายน พุทธศักราช ๒๕๕๕ เปน็ วันพระราชทานเพลงิ พระศพฯ ใช้ ๓ ร้ิวขบวนคอื 361

จดหมายเหตุงานพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ร้ิวขบวนที่ ๑ เชญิ พระโกศทองใหญท่ รงพระศพ สมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ ีเธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สิรโิ สภาพณั ณวดีจากพระทีน่ ่ังดุสติ มหาปราสาทไปยงั พระมหาพิชยั ราชรถ หนา้ วดั พระเชตุพนวิมลมังคลารามนายต�ำรวจขีม่ า้ น�ำ ๑ คู่นำ� ร้วิ (สำ� นักพระราชวัง) ๑ธง ๓ ชาย (กรมพลาธกิ ารทหารบก) ๒ประตหู นา้ (ส�ำนกั พระราชวัง) ๒คู่แห่นายทหารแตง่ เคร่อื งแบบเตม็ ยศ (ทหารยศรอ้ ยตรีถึงพนั โท)- ทหารบกริว้ สายนอก ๒ สาย สายละ ๒๐ เป็น ๔๐ รวม ๘๐- ทหารเรอื ร้ิวสายใน ๑ สาย (ดา้ นขวา) ๒๐ - ทหารอากาศริ้วสายใน ๑ สาย (ด้านซา้ ย) ๒๐ รวม ๑๒๐กลองชนะแดงลายทอง ๘๐ รวม ๔กลองชนะเงิน ๒๐ (โรงเรียนเตรยี มทหาร) รวม ๕๒กลองชนะทอง ๒๐จ่าป่ี (สำ� นกั พระราชวงั ) ๒ ๔จา่ กลอง (สำ� นกั พระราชวัง) ๒ ๒แตรฝร่งั ๒๐ ๒แตรงอน ๒๘ (กองทพั เรอื ) สงั ข์ ๔ ๑๒สารวตั รกลอง (โรงเรียนเตรยี มทหาร) ๑สารวตั รแตร (กองทพั เรือ) ๑ก�ำกบั ฉัตรเคร่ืองสูงทองแผล่ วด (หนา้ พระน�ำ) (กรมพลาธิการทหารบก) ๒ฉัตรเคร่ืองสงู ทองแผล่ วด (หนา้ พระนำ� ) ๑ ฉตั ร ๕ ช้ัน ๖ ๑๖ ฉัตร ๗ ชั้น ๒ (กรมพลาธิการทหารบก) ๑ บังแทรก ๔ ๑สนมเชญิ พัดยศสมณศกั ดิ์ (ส�ำนกั พระราชวงั ) ก�ำกบั เสลีย่ งกลบี บวั พระน�ำ (ส�ำนักพระราชวัง) คุมเสลย่ี งกลบี บัวพระนำ� (กรมศิลปากร) คุมคนหามเสลยี่ งกลีบบวั พระน�ำ (กรมพลาธกิ ารทหารบก) เสลยี่ งกลบี บัวพระนำ� (คนหาม) (กรมพลาธิการทหารบก) บงั สูรย์พระน�ำ (กรมพลาธิการทหารบก) สัปทนตาด (กรมพลาธิการทหารบก) 362

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีพัดโบก (สำ� นักพระราชวัง) ๑มหาดเล็กหลวงเชิญพระแสงรายตีนตอง (นักเรยี นวชริ าวธุ วทิ ยาลัย) ๔อนิ ทร์ เชิญจามร ๘ ๑๖พรหม เชญิ จามร ๘ ( กรมพลาธกิ ารทหารบก) ๑๖ค่เู คยี งเสลี่ยงกลบี บัวพระนำ� ขา้ งละ ๘ รวม ๒ ข้าง (ขา้ ราชการกระทรวงวัฒนธรรม) ๘ฉตั รเครื่องสูงทองแผล่ วด (หลงั พระน�ำ) ๒ ฉตั ร ๗ ช้ัน ๒ ฉตั ร ๕ ชน้ั ๔ (กรมพลาธกิ ารทหารบก) ๒๔ บังแทรก ๒ ๖คมุ ฉตั รเครอื่ งสูงหักทองขวาง หน้า (กรมพลาธกิ ารทหารบก) ๑ฉตั รเครอื่ งสูงหกั ทองขวาง หนา้ พระยานมาศสามลำ� คาน ๑ ฉตั ร ๗ ช้ัน ๒ ๑ ฉตั ร ๕ ชั้น ๑๒ (กรมพลาธิการทหารบก) ๑ บงั แทรก ๑๐ ๑มหาดเล็กหลวงเชิญพระแสงหวา่ งเครือ่ ง หนา้ (นกั เรียนวชริ าวุธวิทยาลยั ) ๑ก�ำกบั เชญิ พระแสงหว่างเคร่ือง หนา้ (ครูวชิราวุธวิทยาลัย) ๑ประธานกรรมการอำ� นวยการจดั งานพระราชพิธพี ระราชทานเพลงิ พระศพ (นางสาวยิ่งลกั ษณ์ ชนิ วัตร นายกรัฐมนตร)ี ๑ผอู้ ำ� นวยการขบวนพระอสิ ริยยศ ๑ (พลเอก ธนะศักด์ิ ปฏมิ าประกร ผบู้ ญั ชาการทหารสูงสุด) ๑รองผอู้ ำ� นวยการขบวนพระอสิ ริยยศ ๓ (พลเอก ประยุทธ์ จันทรโ์ อชา ผู้บญั ชาการทหารบก)รองผอู้ ำ� นวยการขบวนพระอสิ รยิ ยศ (นายสรรชยั เทียมทวสี ิน ทป่ี รึกษาสำ� นักพระราชวงั ผแู้ ทนส�ำนกั พระราชวัง)รองผอู้ �ำนวยการขบวนพระอสิ ริยยศ (พลเรอื เอก สุรศกั ด์ิ หรนุ่ เรงิ รมย์ ผบู้ ญั ชาการทหารเรือ)รองผอู้ ำ� นวยการขบวนพระอิสริยยศ (พลอากาศเอก อทิ ธพร ศุภวงศ์ ผู้บญั ชาการทหารอากาศ)รองผอู้ ำ� นวยการขบวนพระอสิ รยิ ยศ (พลต�ำรวจเอก เพรียวพันธ์ ดามาพงศ์ ผบู้ ัญชาการตำ� รวจแห่งชาต)ิผู้ชว่ ยผ้อู �ำนวยการขบวนพระอิสรยิ ยศ (นายศุภชยั พันธุกานนท์ ผ้ชู ว่ ยกรมวังผใู้ หญ่ สำ� นักพระราชวัง)ก�ำกบั กล่มุ อำ� นวยการขบวน (กรมทหารปืนใหญท่ ี่ ๑ รักษาพระองค)์ ผบู้ อกขบวน (กรับสญั ญาณ) (ส�ำนกั พระราชวัง) ราชองครกั ษเ์ ชิญธงราชวงศใ์ หญฝ่ ่ายใน และนายทหารก�ำกบั ธง (กรมราชองครักษ์) 363

จดหมายเหตุงานพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีกำ� กบั พระยานมาศสามลำ� คาน (ส�ำนกั พระราชวงั ) ๑คมุ พระยานมาศสามลำ� คาน (กรมศิลปากร) ๔คุมคนหามพระยานมาศสามลำ� คาน (กรมการขนส่งทหารบก) ๑พระยานมาศสามลำ� คานทรงพระโกศทองใหญท่ รงพระศพ ๑๒๐ ปักสปั ตปฎลเศวตฉตั รคันดาล ๗ ช้ัน คนหามผลดั ละ ๖๐ คนรวม ๒ ผลัด (กรมการขนสง่ ทหารบก)คู่เคยี งพระยานมาศสามลำ� คานขา้ ราชการพลเรอื นชัน้ ผใู้ หญ่ ขา้ งละ ๘ รวม ๒ ข้าง ๑๖ (ข้าราชการช้นั ผ้ใู หญ่ระดับปลดั กระทรวง รองปลดั กระทรวง หรือเทียบเทา่ )ทหารนายพลราชองครักษ์ ข้างละ ๘ รวม ๒ ขา้ ง ๑๖ตำ� รวจหลวงเปน็ คแู่ ห่ ๒ ขา้ ง ขา้ งละ ๑๐ (นักเรยี นวชิราวุธวิทยาลยั ) ๒๐มหาดเลก็ หลวงเป็นค่แู ห่ ๒ ขา้ ง ขา้ งละ ๑๐ (นักเรียนวชริ าวธุ วทิ ยาลยั ) ๒๐อินทร์ เชิญพ่มุ ต้นไมเ้ งิน ๘ พรหม เชิญพมุ่ ต้นไมท้ อง ๘ (กรมพลาธกิ ารทหารบก) ๑๖ ภษู ามาลาประคองพระโกศทองใหญท่ รงพระศพ (สำ� นักพระราชวัง) ๒พระกลด (ผลดั เปลีย่ น) (ส�ำนักพระราชวงั ) ๑บังสูรยห์ ักทองขวาง (ผลัดเปล่ียน) (สำ� นักพระราชวัง) ๑พัดโบก (สำ� นักพระราชวัง) ๑มหาดเลก็ หลวงเชญิ พระแสงรายตีนตอง (นกั เรียนวชริ าวธุ วิทยาลยั ) ๔ฉัตรเครือ่ งสูงหกั ทองขวาง หลัง พระยานมาศสามล�ำคาน ฉตั ร ๗ ชั้น ๒ ฉตั ร ๕ ชั้น ๘ บงั แทรก ๖ (หนว่ ยบัญชาการปอ้ งกันภัยทางอากาศ) ๒๐ ชุมสาย ๔คุมฉตั รเคร่อื งสูงหักทองขวาง หลัง (ส�ำนักพระราชวงั ) ๒มหาดเลก็ หลวงเชิญพระแสงหวา่ งเครื่อง หลงั (นกั เรยี นวชริ าวธุ วิทยาลัย) ๔กำ� กับเชญิ พระแสงหว่างเครอื่ ง หลงั (ครูวชิราวธุ วทิ ยาลัย) ๑พระประยูรญาติเชิญเครื่องอสิ ริยยศสมเดจ็ พระเจา้ ภคินีเธอ ๑๖ เจ้าฟา้ เพชรรตั นราชสุดา สริ โิ สภาพณั ณวดีนาลวิ ัน ตาม (พราหมณ์) ๔ประตหู ลัง (ส�ำนกั พระราชวัง) ๒ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม ใหส้ มเด็จพระบรมโอรสาธริ าช เจา้ ฟ้ามหาวชริ าลงกรณสยามมกุฎราชกุมาร และสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา เจ้าฟ้ามหาจักรีสิรินธร สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชด�ำเนินแทนพระองค์ ตามขบวนเชิญพระโกศทองใหญ่ทรงพระศพ จากพระท่ีน่ังดุสิตมหาปราสาท ไปทรงปฏิบตั ิพระราชกิจ ณ พระมหาพิชยั ราชรถ หน้าวัดพระเชตพุ นวมิ ลมงั คลารามตำ� รวจหลวงน�ำ ๑ คู่ 364

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีทหารมหาดเล็กราชวลั ลภรักษาพระองคฯ์ แซงเสดจ็ ฯ ๒ ข้างทหารมหาดเล็กราชวัลลภรกั ษาพระองค์ฯ เชญิ ธงเยาวราชใหญ่ ๑สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราลงกรณ สยามมกฎุ ราชกุมาร ๔ภูษามาลาถวายพระกลด (ส�ำนักพระราชวงั )ราชองครักษ์มหาดเล็กเชิญเครื่องพระราชอิสริยยศสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจา้ ฟ้ามหาวชริ าลงกรณ สยามมกุฎราชกมุ าร .................................สมเด็จพระเทพรตั นราชสดุ า เจา้ ฟ้ามหาจกั รีสิรนิ ธร สยามบรมราชกมุ ารีภูษามาลาถวายพระกลด (สำ� นกั พระราชวงั )ราชองครักษ์กรมวงั ผ้ใู หญ่ ขา้ ราชบริพารในพระองคส์ มเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ า เจ้าฟา้ มหาจกั รีสริ นิ ธร สยามบรมราชกุมารี ข้าหลวง .................................พระราชวงศ์ขา้ ราชบริพาร ในสมเด็จพระเจา้ ภคินีเธอ เจ้าฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สิรโิ สภาพัณณวดีข้าราชการในพระองค์ สำ� นกั พระราชวงั - สำ� นกั ราชเลขาธกิ าร เวลา ๗ นาฬกิ า พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช และสมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ นี าถ ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ มใหส้ มเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าช เจา้ ฟา้ มหาวชริ าลงกรณ สยามมกุฎราชกุมาร และสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา เจ้าฟ้ามหาจักรีสิรินธร สยามบรมราชกุมารี ทรงปฏบิ ัตพิ ระราชกรณยี กจิ แทนพระองค์ ในการเชญิ พระลองพระศพ ลงจากพระที่นัง่ ดสุ ิตมหาปราสาท ม ีพระประยรู ญาตเิ ชญิ พานเครอ่ื งทองนอ้ ยตาม เชญิ พระลองพระศพ ขนึ้ พระยานมาศสามลำ� คาน และประกอบพระโกศทองใหญ่ ปนื ใหญจ่ ะเรม่ิ ยงิ ถวายพระเกยี รตยิ ศนดั แรกขณะทตี่ ำ� รวจหลวงยกพระโกศพระศพฯ ลงจากฐานบวั กลมุ่ บนพระแทน่ แวน่ ฟา้ และจะยงิ ตอ่ ไปทกุ นาที เมอ่ื เชญิ พระโกศพระศพ ออกจากพระบรมมหาราชวงั ขบวนจะผ่านออกทางประตูศรีสุนทร ประตูเทวาภิรมย์ ไปยังริ้วขบวนท่ี ๑ ซึ่งตั้งเตรียมอยู่ท่ีถนนมหาราช เม่ือพร้อม โดยสังเกตจากการยกเชิญสัปตปฎลเศวตฉัตรกางกั้นเหนือพระโกศพระศพ เรียบร้อยแล้ว ขบวนจะเร่ิมออกเดิน โดยมสี มเด็จพระบรมโอรสาธริ าช เจ้าฟ้ามหาวชิราลงกรณ สยามมกุฎราชกุมาร สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดา เจ้าฟา้ มหาจักรสี ิรนิ ธร สยามบรมราชกมุ ารี และพระบรมวงศานวุ งศ์ เสดจ็ พระราชด�ำเนนิตามพระโกศทองใหญ่ทรงพระศพไปยังพลับพลายกหน้าวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม ขบวนจะผ่านไปตามถนนมหาราช เลย้ี วซา้ ยเขา้ ถนนทา้ ยวงั ออกถนนสนามไชย เทยี บพระยานมาศสามลำ� คานทเ่ี กรนิ พระมหาพชิ ยัราชรถ ปืนใหญ่หยดุ ยงิ ผ้ปู ระจำ� รว้ิ ขบวนที่ ๒ ท้งั หมดยนื หนั หน้าไปทางพระโกศพระศพ จากน้ันเชญิ พระโกศพระศพฯ ขึน้ ประดิษฐานทเ่ี กรินบนั ไดนาคพระมหาพชิ ัยราชรถ รวิ้ ขบวนท่ี ๑ จะสอดเข้าต้ังเปน็ ริ้วขบวนที่ ๒ซง่ึ กองทหารขบวนนำ� และตามตัง้ แถวคอยอยแู่ ลว้ 365

จดหมายเหตุงานพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ร้ิวขบวนที่ ๒ เชิญพระโกศทองใหญ่ทรงพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีจากหน้าวัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามไปยังพระเมรุ ท้องสนามหลวงนายตำ� รวจขี่มา้ น�ำ ๑ คู่ ขบวนทหารน�ำวงโยธวาทติ ขบวนทหารน�ำกองบงั คบั การกองผสมกองพนั ท่ี ๑ กองพันทหารราบท่ี ๑ กรมทหารราบท่ี ๑ มหาดเล็กรกั ษาพระองคฯ์กองพันท่ี ๒ กองพนั ทหารราบที่ ๒ กรมทหารราบท่ี ๑๑ รกั ษาพระองค์กองพนั ท่ี ๓ กรมนักเรียนนายร้อยรกั ษาพระองค์ โรงเรยี นนายรอ้ ยพระจุลจอมเกล้ากองพนั ที่ ๔ กรมนกั เรียนนายเรือรกั ษาพระองค์ โรงเรยี นนายเรือกองพันที่ ๕ กรมนกั เรยี นนายเรอื อากาศรกั ษาพระองค์ โรงเรียนนายเรอื อากาศ ขบวนพระอสิ ริยยศน�ำร้วิ (สำ� นักพระราชวงั ) ๑ธง ๓ ชาย (กรมพลาธกิ ารทหารบก) ๒ประตูหนา้ (สำ� นักพระราชวัง) ๒คูแ่ หน่ ายทหารแต่งเครอ่ื งแบบเต็มยศ (ทหารยศรอ้ ยตรีถงึ พันโท)- ทหารบกรว้ิ สายนอก ๒ สาย สายละ ๖๙ เปน็ ๑๓๘ รวม ๒๗๖- ทหารเรอื ริ้วสายใน ๑ สาย (ดา้ นขวา) ๖๙ - ทหารอากาศรว้ิ สายใน ๑ สาย (ดา้ นซา้ ย) ๖๙ รวม ๒๐๐กลองชนะแดงลายทอง ๑๖๐ รวม ๔กลองชนะเงนิ ๒๐ (โรงเรยี นเตรยี มทหาร) รวม ๕๒กลองชนะทอง ๒๐จา่ ป่ี (สำ� นักพระราชวัง) ๒ ๔จา่ กลอง (ส�ำนักพระราชวงั ) ๒ ๒แตรฝร่ัง ๒๐ ๒แตรงอน ๒๘ (กองทัพเรอื ) สังข ์ ๔สารวัตรกลอง (โรงเรียนเตรยี มทหาร) สารวัตรแตร (กองทัพเรอื ) ก�ำกับฉัตรเคร่อื งสูงทองแผล่ วด (หนา้ พระนำ� ) (กรมพลาธกิ ารทหารบก) ฉัตรเครือ่ งสูงทองแผ่ลวด (หน้าพระนำ� ) 366

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ฉัตร ๕ ช้นั ๖ ฉตั ร ๗ ชั้น ๒ (กรมพลาธิการทหารบก) ๑๒ บงั แทรก ๔ ๑สนมเชิญพดั ยศสมณศักดิ์ (สำ� นกั พระราชวัง) ๒คุมราชรถพระน�ำ (กรมศลิ ปากร) ๒กำ� กบั คนฉุดชกั ราชรถพระน�ำ (กรมสรรพาวุธทหารบก) ๒บังคบั ราชรถพระนำ� (กรมสรรพาวธุ ทหารบก) ๗๔ราชรถพระนำ� คนฉุดชัก (กรมสรรพาวธุ ทหารบก) ๑สารถถี อื แพนหางนกยูง (สำ� นกั พระราชวัง) ๑บังสูรย์ (กรมพลาธิการทหารบก) ๑สัปทนตาด (กรมพลาธกิ ารทหารบก) ๑พัดโบก (ส�ำนกั พระราชวัง) ๔มหาดเล็กหลวงเชิญพระแสงรายตีนตอง (นกั เรยี นวชิราวธุ วทิ ยาลัย) ๑๖ อินทร์ เชญิ จามร ๘ (กรมพลาธกิ ารทหารบก) ๑๖พรหม เชิญจามร ๘ ค่เู คยี งราชรถพระนำ� (ขา้ ราชการกระทรวงวัฒนธรรม) ขา้ งละ ๘ รวม ๒ ขา้ ง ๘ ฉตั รเครอื่ งสงู ทองแผล่ วด (หลังพระนำ� ) ๒ ฉัตร ๗ ชน้ั ๒ ฉัตร ๕ ช้ัน ๔ (กรมพลาธกิ ารทหารบก) ๒๔ บังแทรก ๒ ๖คุมฉัตรเครอื่ งสงู หกั ทองขวาง หนา้ (กรมพลาธกิ ารทหารบก) ๑ฉตั รเครือ่ งสูงหักทองขวาง หนา้ ๑ ฉตั ร ๗ ชัน้ ๒ ๑ ฉตั ร ๕ ชั้น ๑๒ (กรมพลาธกิ ารทหารบก) ๑ บงั แทรก ๑๐ ๑มหาดเล็กหลวงเชญิ พระแสงหว่างเครอื่ ง หนา้ (นกั เรยี นวชิราวุธวิทยาลัย) ก�ำกับเชิญพระแสงหว่างเคร่อื ง หนา้ (ครวู ชริ าวธุ วิทยาลัย) ประธานกรรมการอ�ำนวยการจัดงานพระราชพิธีพระราชทานเพลงิ พระศพ (นางสาวยิ่งลกั ษณ์ ชนิ วัตร นายกรัฐมนตรี)ผ้อู �ำนวยการขบวนพระอิสริยยศ (พลเอก ธนะศักด์ิ ปฏิมาประกร ผบู้ ัญชาการทหารสงู สุด)รองผอู้ ำ� นวยการขบวนพระอิสริยยศ (พลเอก ประยุทธ์ จันทรโ์ อชา ผู้บัญชาการทหารบก)รองผู้อ�ำนวยการขบวนพระอิสรยิ ยศ (นายสรรชัย เทียมทวสี ิน ท่ีปรึกษาสำ� นักพระราชวงั ผูแ้ ทนส�ำนักพระราชวงั ) 367

จดหมายเหตุงานพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีรองผอู้ �ำนวยการขบวนพระอสิ ริยยศ ๑ (พลเรือเอก สุรศักดิ์ หร่นุ เรงิ รมย์ ผ้บู ัญชาการทหารเรือ)รองผู้อำ� นวยการขบวนพระอิสริยยศ ๑ (พลอากาศเอก อทิ ธพร ศุภวงศ์ ผ้บู ัญชาการทหารอากาศ)รองผอู้ ำ� นวยการขบวนพระอสิ รยิ ยศ ๑ (พลต�ำรวจเอก เพรียวพนั ธ์ ดามาพงศ์ ผบู้ ญั ชาการต�ำรวจแห่งชาต)ิผชู้ ว่ ยผ้อู �ำนวยการขบวนพระอิสรยิ ยศ ๑ (นายศภุ ชัย พันธุกานนท์ ผ้ชู ว่ ยกรมวังผ้ใู หญ่ สำ� นักพระราชวัง)ก�ำกบั กล่มุ อ�ำนวยการขบวน (กรมทหารปนื ใหญ่ท่ี ๑ รักษาพระองค)์ ๑ผูบ้ อกขบวน (กรับสัญญาณ) (สำ� นักพระราชวงั ) ๑ราชองครกั ษเ์ ชญิ ธงราชวงศใ์ หญ่ฝา่ ยใน และนายทหารกำ� กับธง (กรมราชองครักษ)์ ๓กำ� กับฉุดชกั พระมหาพชิ ยั ราชรถ (กรมสรรพาวธุ ทหารบก) ๒คมุ พระมหาพิชยั ราชรถ (กรมศลิ ปากร) ๔บงั คบั พระมหาพิชัยราชรถ (กรมสรรพาวุธทหารบก) ๒คนฉดุ ชักพระมหาพชิ ยั ราชรถทรงพระโกศทองใหญท่ รงพระศพ ๒๑๖ (กรมสรรพาวธุ ทหารบก)สารถถี อื แพนหางนกยงู นัง่ หนา้ พระมหาพิชยั ราชรถ (ส�ำนักพระราชวัง) ๑คู่เคียงพระมหาพิชยั ราชรถข้าราชการพลเรอื นชนั้ ผใู้ หญ่ ขา้ งละ ๘ รวม ๒ ข้าง ๑๖ (ข้าราชการช้นั ผใู้ หญ่ระดับปลดั กระทรวง รองปลัดกระทรวง หรอื เทียบเท่า)ทหารนายพลราชองครักษ์ ขา้ งละ ๘ รวม ๒ ขา้ ง (กรมราชองครกั ษ์) ๑๖ต�ำรวจหลวงเปน็ คแู่ ห่ ๒ ข้าง ข้างละ ๑๐ (นักเรยี นวชริ าวุธวิทยาลยั ) ๒๐มหาดเลก็ หลวงเป็นค่แู ห่ ๒ ข้าง ขา้ งละ ๑๐ (นักเรียนวชิราวธุ วทิ ยาลัย) ๒๐อนิ ทร์ เชญิ พุม่ ตน้ ไม้เงนิ ๒ ข้าง ข้างละ ๘ (กรมพลาธิการทหารบก) ๑๖พรหม เชญิ พุม่ ต้นไมท้ อง ๒ ข้าง ขา้ งละ ๘ (กรมพลาธิการทหารบก) ๑๖ภูษามาลาประคองพระโกศทองใหญ่ทรงพระศพ (ส�ำนักพระราชวงั ) ๒พระกลด (ผลดั เปลี่ยน) (ส�ำนักพระราชวัง) ๑บงั สรู ยห์ ักทองขวาง (ผลัดเปลยี่ น) (ส�ำนักพระราชวงั ) ๑พัดโบก (ส�ำนักพระราชวัง) ๑มหาดเลก็ หลวงเชิญพระแสงรายตีนตอง (นกั เรยี นวชริ าวุธวิทยาลัย) ๔ฉัตรเครือ่ งสงู หกั ทองขวาง หลัง ฉัตร ๗ ช้นั ๒ ฉตั ร ๕ ชน้ั ๘ บังแทรก ๖ (หน่วยบัญชาการปอ้ งกนั ภยั ทางอากาศ) ๒๐ ชุมสาย ๔ 368

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีคุมฉตั รเครือ่ งสงู หกั ทองขวาง หลงั (ส�ำนกั พระราชวัง) ๒มหาดเลก็ หลวงเชิญพระแสงหว่างเครื่อง หลัง (นักเรยี นวชิราวุธวิทยาลยั ) ๔กำ� กับเชิญพระแสงหว่างเคร่อื ง หลงั (ครวู ชริ าวธุ วทิ ยาลยั ) ๑พระประยรู ญาตเิ ชิญเครอ่ื งพระอิสรยิ ยศของพระศพสมเดจ็ พระเจา้ ภคินีเธอ ๑๖ เจ้าฟา้ เพชรรัตนราชสดุ า สิรโิ สภาพณั ณวดีนาลวิ ัน ตาม (พราหมณ์) ๔ประตหู ลัง (ส�ำนักพระราชวงั ) ๒ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม ให้สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา เจ้าฟ้ามหาจักรีสิรินธรสยามบรมราชกมุ ารี เสดจ็ พระราชดำ� เนนิ แทนพระองค์ ตามขบวนเชญิ พระโกศทองใหญท่ รงพระศพ จากหนา้วดั พระเชตุพนวมิ ลมงั คลาราม ไปยังพระเมรทุ ้องสนามหลวงทหารมหาดเล็กรักษาพระองคแ์ ซงเสด็จฯ ๒ ข้างทหารราชองครักษ์เชิญธงราชวงศใ์ หญ่ฝ่ายใน สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดา เจ้าฟ้ามหาจกั รสี ริ ินธร สยามบรมราชกมุ ารีภษู ามาลาถวายพระกลด (สำ� นกั พระราชวงั )ราชองครักษ์กรมวังผูใ้ หญ่ ๑ข้าราชบริพารในพระองค์เชิญเคร่ืองพระราชอสิ รยิ ยศ ๔ สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ า เจ้าฟา้ มหาจักรีสิรนิ ธร สยามบรมราชกุมารีข้าหลวง ๔พระราชวงศ์ขา้ ราชบริพาร ในสมเดจ็ พระเจา้ ภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสดุ า สิรโิ สภาพัณณวดีข้าราชการในพระองค์ ส�ำนกั พระราชวัง - ส�ำนกั ราชเลขาธิการจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยมหาวทิ ยาลัยศลิ ปากรโรงเรียนราชนิ ีวชิราวธุ วิทยาลัยกองลกู เสอื - เนตรนารี ผู้แทนคณะลกู เสอื แหง่ ชาติ - ลูกเสอื เหลา่ เสนา เหลา่ สมุทร เหลา่ อากาศ โรงเรียน ปรนิ ส์รอยแยลสว์ ิทยาลยั เชยี งใหม่กลุ่มโรงเรยี นในพระอุปถมั ภ์ สายน้ำ� ผ้ึง - ศรอี ยุธยา - เพชราวธุ วิทยา - เพชรรชั ต์โรงเรียนอาชีวะในพระอุปถมั ภ์ วทิ ยาลยั อาชีวศึกษาสนั ตริ าษฎร์ - วิทยาลัยเทคโนโลยีสยามธรุ กจิ - วิทยาลัยเทคโนโลยีพณชิ ยการสยามธนาคารออมสิน และผแู้ ทนมูลนิธิพระบรมราชานสุ รณ์พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลา้ เจา้ อย่หู วั ในพระบรมราชูปถัมภ์มูลนธิ ิพระราชนิเวศนม์ ฤคทายวัน ในพระอปุ ถมั ภส์ มเด็จพระเจ้าภคนิ ีเธอ เจ้าฟา้ เพชรรตั นราชสุดา สิรโิ สภาพัณณวดี 369

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ขบวนทหารตามวงโยธวาทิต ขบวนทหารตามกองพันที่ ๖ กองพนั ทหารมา้ ท่ี ๑ รักษาพระองค์กองพนั ท่ี ๗ กองพันทหารปนื ใหญท่ ่ี ๑ รักษาพระองค์กองพนั ท่ี ๘ กองพันทหารช่างที่ ๑ รักษาพระองค์กองพันที่ ๙ กองพนั ทหารราบท่ี ๑ รกั ษาพระองค์ กรมทหารราบท่ี ๑ กองพลนาวิกโยธนิกองพนั ที่ ๑๐ กองพนั ทหารอากาศโยธินที่ ๑ กรมทหารอากาศโยธนิ รกั ษาพระองค์ ................................. เมอื่ รว้ิ ขบวนที่ ๒ พร้อมแลว้ ผูอ้ �ำนวยการขบวนพระอสิ ริยยศจะออกคำ� สั่งยาตราขบวน ปนื ใหญ่จะเรม่ิ ยงิ ถวายพระเกยี รตนิ าทลี ะ ๑ นดั ทกุ นาที เมอื่ ประตหู ลงั ขบวนพระอสิ รยิ ยศทา้ ยพระมหาพชิ ยั ราชรถ เดนิผา่ นพลบั พลาทปี่ ระทบั หนา้ วดั พระเชตพุ นวมิ ลมงั คลารามไปแลว้ สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ า เจา้ ฟา้ มหาจกั รีสิรนิ ธร สยามบรมราชกุมารี เสดจ็ เข้าขบวนตามพระโกศทรงพระศพไปยงั พระเมรุ ทอ้ งสนามหลวง ยาตราไปตามถนนสนามไชย ถนนราชดำ� เนินใน เลี้ยวเขา้ ถนนกลางท้องสนามหลวง แลว้ เล้ยี วเขา้ ต้งั แถวแต่ละกองพันในสนามดา้ นเหนอื หลังแถวกองทหารเกยี รติยศพระศพ หน้าพลบั พลายกนอกราชวัติพระเมรุ ขบวนพระอสิ รยิ ยศตอนหนา้ พระมหาพชิ ยั ราชรถตรงไปตามถนนกลางทอ้ งสนามหลวง เทยี บราชรถ พระน�ำที่มุมราชวัติต่อถนนพระจันทร์ ส่งสมเด็จพระราชาคณะลงจากราชรถพระน�ำไปพักที่ท้ายพระท่ีน่ังทรงธรรม แล้วราชรถพระน�ำเลยไปพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร เม่ือพระมหาพิชัยราชรถเคลื่อนถึงพลับพลายก นอกราชวัติพระเมรุ กองทหารเกียรติยศพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ถวายความเคารพ แตรวงบรรเลงเพลงมหาชยั เมอ่ื พระมหาพชิ ยั ราชรถหยดุ บรเิ วณประตรู าชวตั ิ เจา้ หนา้ ทเี่ ทยี บสะพานเกรนิ บนั ไดนาค คเู่ คยี งอนิ ทร์พรหม และเคร่ืองสูงหักทองขวาง พระแสงหว่างเคร่ือง พระประยูรญาติที่เชิญเคร่ืองพระอิสริยยศ นาลิวันประตูหลงั เดินชดิ ขวาเลียบขา้ งพระมหาพชิ ัยราชรถรมิ ขอบสนามไปตง้ั แถวในราชวัติรวมกบั เคร่ืองสงู สมเด็จพระเทพรตั นราชสดุ า เจา้ ฟา้ มหาจกั รสี ริ นิ ธร สยามบรมราชกมุ ารี เสดจ็ พระราชดำ� เนนิ ไปประทบั พลบั พลายก สมเดจ็ พระบรมโอรสาธิราช เจา้ ฟา้ มหาวชิราลงกรณ สยามมกุฎราชกมุ าร และสมเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดา เจ้าฟ้ามหาจักรีสิรินธร สยามบรมราชกุมารี ทอดพระเนตรการเชิญพระโกศทองใหญ่ทรงพระศพ ลง จากพระมหาพิชยั ราชรถ สูพ่ ระยานมาศสามลำ� คาน เพ่ือเตรียมเวียนพระเมรุ พระบรมวงศานวุ งศ์ ยืนเฝา้ ฯ ทีท่ า้ ยพลับพลายก 370

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ริ้วขบวนท่ี ๓เชิญพระโกศทองใหญ่ทรงพระศพเวียนพระเมรุ (ตัดมาจากร้ิวที่ ๒)นำ� รว้ิ (ส�ำนักพระราชวงั ) ๑ธง ๓ ชาย (กรมพลาธิการทหารบก) ๒ประตหู นา้ (สำ� นกั พระราชวัง) ๒สนมเชญิ พัดยศสมณศักดิ์ (ส�ำนักพระราชวงั ) ๑ก�ำกบั เสล่ียงกลบี บัวพระน�ำ (สำ� นักพระราชวงั ) ๑คมุ เสล่ียงกลีบบัวพระนำ� (กรมศิลปากร) ๑คุมคนหามเสลย่ี งกลบี บวั พระนำ� (กรมพลาธกิ ารทหารบก) ๑เสลีย่ งกลบี บัวพระน�ำ (กรมพลาธกิ ารทหารบก) ๑๖บงั สูรยพ์ ระนำ� (กรมพลาธกิ ารทหารบก) ๑สัปทนตาด (กรมพลาธิการทหารบก) ๑พัดโบก (ส�ำนกั พระราชวัง) ๑อนิ ทร์ เชญิ จามร ๘ ๑๖พรหม เชญิ จามร ๘ (กรมพลาธิการทหารบก) ๑๖คู่เคียงเสล่ียงกลีบบัวพระน�ำ ข้างละ ๘ รวม ๒ ข้าง (ขา้ ราชการกระทรวงวฒั นธรรม) ๒คุมฉตั รเคร่ืองสงู หักทองขวาง หน้า (กรมพลาธกิ ารทหารบก) ฉัตรเครื่องสงู หกั ทองขวาง หน้า พระยานมาศสามลำ� คาน ๒๔ ฉตั ร ๗ ชนั้ ๒ ๖ ฉัตร ๕ ชั้น ๑๒ (กรมพลาธิการทหารบก) ๑ บงั แทรก ๑๐ ๑มหาดเลก็ หลวงเชิญพระแสงหวา่ งเครือ่ ง หนา้ (นักเรียนวชริ าวุธวทิ ยาลัย) ๑ก�ำกบั เชญิ พระแสงหวา่ งเคร่ือง หน้า (ครวู ชริ าวธุ วิทยาลัย) ๑ประธานกรรมการอ�ำนวยการจดั งานพระราชพิธพี ระราชทานเพลงิ พระศพ ๑ (นางสาวย่ิงลักษณ์ ชนิ วตั ร นายกรัฐมนตรี) ๑ผอู้ ำ� นวยการขบวนพระอสิ ริยยศ (พลเอก ธนะศักด์ิ ปฏมิ าประกร ผบู้ ญั ชาการทหารสูงสดุ )รองผู้อ�ำนวยการขบวนพระอสิ รยิ ยศ (พลเอก ประยทุ ธ จันทร์โอชา ผู้บญั ชาการทหารบก)รองผอู้ �ำนวยการขบวนพระอสิ รยิ ยศ (นายสรรชัย เทยี มทวสี นิ ท่ปี รกึ ษาสำ� นกั พระราชวงั ผแู้ ทนสำ� นักพระราชวงั )รองผอู้ �ำนวยการขบวนพระอิสริยยศ (พลเรือเอก สรุ ศักด์ิ หรุ่นเรงิ รมย์ ผู้บัญชาการทหารเรอื ) 371

จดหมายเหตุงานพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีรองผ้อู �ำนวยการขบวนพระอสิ ริยยศ ๑ (พลอากาศเอก อิทธพร ศุภวงศ์ ผบู้ ัญชาการทหารอากาศ) ๑รองผอู้ ำ� นวยการขบวนพระอสิ ริยยศ ๑ (พลตำ� รวจเอก เพรยี วพนั ธ์ ดามาพงศ์ ผ้บู ัญชาการตำ� รวจแห่งชาติ) ๑ผชู้ ่วยผู้อ�ำนวยการขบวนพระอิสริยยศ ๑ (นายศภุ ชัย พันธุกานนท์ ผู้ชว่ ยกรมวงั ผู้ใหญ่ ส�ำนักพระราชวงั ) ๑ประธานกรรมการฝา่ ยจัดการพระราชพิธพี ระราชทานเพลงิ พระศพฯ ๑ (นายยงยุทธ วิชัยดษิ ฐ รองนายกรฐั มนตร)ี ๑ประธานกรรมการฝ่ายจัดสรา้ งพระเมรุส่งิ ปลกู สร้างประกอบพระเมร ุ ๑ (พลเอก ยุทธศักด์ิ ศศปิ ระภา รองนายกรฐั มนตร)ี ๑ประธานกรรมการฝ่ายรกั ษาความปลอดภัย ๑ (ร้อยตำ� รวจเอก เฉลมิ อยู่บ�ำรุง รองนายกรัฐมนตร)ี ๔ประธานกรรมการฝา่ ยประชาสัมพันธ ์ ๑ (นายนวิ ฒั นธ์ ำ� รง บุญทรงไพศาล รัฐมนตรีประจ�ำส�ำนักนายกรัฐมนตรี) ๖๐ประธานกรรมการฝ่ายจัดทำ� หนังสอื ทร่ี ะลกึ (นางสุกุมล คุณปลม้ื รัฐมนตรีวา่ การกระทรวงวัฒนธรรม) ๑๖กำ� กบั กลมุ่ อ�ำนวยการขบวน (กรมทหารปนื ใหญ่ท่ี ๑ รักษาพระองค)์ ๑๖ผูบ้ อกขบวน (กรับสญั ญาณ) (ส�ำนกั พระราชวัง) ๒๐กำ� กับพระยานมาศสามลำ� คาน (ส�ำนกั พระราชวงั ) ๒๐คมุ พระยานมาศสามล�ำคาน (กรมศลิ ปากร) ๑๖คุมคนหามพระยานมาศสามล�ำคาน (กรมการขนสง่ ทหารบก) ๒พระยานมาศสามลำ� คาน ทรงพระโกศทองใหญท่ รงพระศพ ๑ ปกั สัปตปฎลเศวตฉตั รคนั ดาล ๗ ชัน้ คนหาม (กรมการขนส่งทหารบก) ๑คู่เคยี งพระยานมาศสามลำ� คาน ๑ขา้ ราชการพลเรือนชน้ั ผู้ใหญ่ ขา้ งละ ๘ รวม ๒ ขา้ ง (ข้าราชการชัน้ ผูใ้ หญร่ ะดับปลดั กระทรวง รองปลดั กระทรวง หรือเทยี บเทา่ )ทหารนายพลราชองครักษ์ ข้างละ ๘ รวม ๒ ขา้ ง (กรมราชองครักษ)์ ตำ� รวจหลวงเป็นคูแ่ ห่ ๒ ข้าง ข้างละ ๑๐ (นกั เรียนวชริ าวธุ วทิ ยาลยั ) มหาดเลก็ หลวงเป็นคู่แห่ ๒ ข้าง ข้างละ ๑๐ (นกั เรียนวชิราวุธวทิ ยาลยั ) อนิ ทร์ เชิญพุ่มต้นไมเ้ งนิ ๘ พรหม เชิญพุ่มตน้ ไม้ทอง ๘ (กรมพลาธิการทหารบก) ภษู ามาลาประคองพระโกศทองใหญ่ทรงพระศพ (สำ� นักพระราชวัง) พระกลด (สำ� นกั พระราชวงั ) (ผลัดเปลีย่ น) บงั สรู ยห์ กั ทองขวาง (ส�ำนกั พระราชวงั ) (ผลดั เปลีย่ น) พดั โบก (สำ� นักพระราชวงั ) 372

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีฉตั รเครอ่ื งสูงหักทองขวาง หลงั พระยานมาศสามลำ� คาน ฉตั ร ๗ ชน้ั ๒ ฉัตร ๕ ชนั้ ๘ บงั แทรก ๖ (หน่วยบัญชาการป้องกนั ภยั ทางอากาศ) ๒๐ ชุมสาย ๔ ๒คุมฉัตรเครือ่ งสูงหกั ทองขวาง หลัง (ส�ำนกั พระราชวงั ) ๔มหาดเล็กหลวงเชิญพระแสงหว่างเครือ่ ง หลงั (นกั เรียนวชริ าวุธวทิ ยาลยั ) ๑กำ� กบั เชิญพระแสงหว่างเคร่ือง หลงั (ครวู ชริ าวุธวิทยาลยั ) ๑๖พระประยรู ญาติเชิญเครื่องพระอิสรยิ ยศสมเดจ็ พระเจ้าภคินเี ธอ ๔ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสุดา สิรโิ สภาพัณณวดี ๒นาลิวัน ตาม (พราหมณ์) ประตหู ลัง (สำ� นกั พระราชวงั ) ................................. ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม ให้สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราลงกรณสยามมกุฎราชกุมาร และสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา เจ้าฟ้ามหาจักรีสิรินธร สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชด�ำเนินแทนพระองค์ เวียนพระเมรุตำ� รวจหลวงนำ� ๑ คู่ทหารมหาดเลก็ ราชวัลลภรกั ษาพระองคฯ์ แซงเสด็จฯ ๒ ขา้ งทหารมหาดเล็กราชวัลลภรักษาพระองค์ฯ เชิญธงเยาวราชใหญ ่ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจา้ ฟา้ มหาวชิราลงกรณ สยามมกฎุ ราชกมุ ารภูษามาลาถวายพระกลด (สำ� นักพระราชวัง) ๑ราชองครกั ษ์ ๔มหาดเล็กเชญิ เครอื่ งราชอิสรยิ ยศสมเดจ็ พระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราลงกรณ ๔ สยามมกุฎราชกมุ าร ...........................สมเด็จพระเทพรัตนราชสดุ า เจา้ ฟ้ามหาจักรีสิรินธร สยามบรมราชกมุ ารีภูษามาลาถวายพระกลด (สำ� นกั พระราชวัง)ราชองครักษ์กรมวังผู้ใหญ่ ข้าราชบรพิ ารในพระองค์สมเด็จพระเทพรตั นราชสุดา เจา้ ฟา้ มหาจกั รสี ริ นิ ธร สยามบรมราชกุมาร ีขา้ หลวง ............................. 373

จดหมายเหตุงานพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีพระราชวงศ์ขา้ ราชบรพิ ารในสมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจ้าฟา้ เพชรรัตนราชสดุ า สริ โิ สภาพณั ณวดีข้าราชการในพระองค์ สำ� นกั พระราชวัง - สำ� นักราชเลขาธกิ าร ................................. สมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าช เจา้ ฟา้ มหาวชิราลงกรณ สยามมกฎุ ราชกุมาร และสมเด็จพระเทพรตั นราชสดุ า เจา้ ฟา้ มหาจกั รสี ริ ินธร สยามบรมราชกุมารี เสดจ็ พระราชด�ำเนนิ เวียนพระเมรโุ ดยอุตราวฏั ครบ ๓รอบ แล้ว สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราลงกรณ สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จพระราชด�ำเนินพรอ้ มด้วยพระบรมวงศานุวงศ์ขนึ้ ประทบั ณ มุขพระที่น่ังทรงธรรม เทยี บพระยานมาศสามลำ� คานท่สี ะพานเกรนิ บนั ไดนาคพระเมรุ แล้วถอยพระยานมาศสามลำ� คานออกไปยังพิพธิ ภัณฑสถานแหง่ ชาติ พระนคร จากนั้นเคลื่อนเชิญพระโกศทรงพระศพฯ ขึ้นไปตามสะพานเกรินสู่พระเมรุ เพ่ือประดิษฐาน ณ พระจิตกาธาน ในพระเมรุ ปิดพระฉากพระวสิ ูตร เจา้ หน้าทีเ่ ปลอ้ื งพระโกศทองใหญอ่ อก ถวายพระโกศจันทน์ประกอบและตั้งแต่งท่ีพระจิตกาธานเสร็จแล้วเปิดพระวิสูตร ปืนใหญ่หยุดยิงถวายพระเกียรติยศ หลังจากนี้ การปฏิบัต ิพระราชกรณยี กิจถวายสกั การะพระศพฯ ตามหมายกำ� หนดการ วนั อังคาร ที่ ๑๐ เมษายน พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๕ เป็นวนั เก็บพระอัฐิ ใช้ ๑ ริว้ ขบวน คอื ร้ิวขบวนที่ ๔เชิญพระอัฐิ และพระสรีรางคารจากพระเมรุ ท้องสนามหลวง เข้าสู่พระบรมมหาราชวังนายตำ� รวจข่มี ้านำ� ๑ คู่นำ� รว้ิ (สำ� นักพระราชวงั ) ๑ธง ๓ ชาย (กรมพลาธกิ ารทหารบก) ๒ประตูหน้า (สำ� นกั พระราชวงั ) ๒คแู่ หน่ ายทหารแต่งเครอ่ื งแบบเตม็ ยศ (ทหารยศร้อยตรีถึงพันโท)- ทหารบกริว้ สายนอก ๒ สาย สายละ ๖๙ เป็น ๑๓๘ รวม ๒๗๖- ทหารเรอื ร้ิวสายใน ๑ สาย (ดา้ นขวา) ๖๙ - ทหารอากาศร้ิวสายใน ๒ สาย (ดา้ นซ้าย) ๖๙ รวม ๒๐๐กลองชนะแดงลายทอง ๑๖๐ รวม ๔กลองชนะเงนิ ๒๐ (โรงเรยี นเตรียมทหาร) รวม ๕๒กลองชนะทอง ๒๐จ่าป่ี (สำ� นกั พระราชวัง) ๒ ๔จ่ากลอง (สำ� นักพระราชวัง) ๒ แตรฝรง่ั ๒๐แตรงอน ๒๘ (กองทัพเรือ) สังข ์ ๔สารวตั รกลอง (โรงเรยี นเตรยี มทหาร) 374

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีสารวัตรแตร (กองทพั เรอื ) ๒คมุ ฉัตรเครอื่ งสงู หักทองขวาง หนา้ (กรมพลาธิการทหารบก) ๒กำ� กบั เครือ่ งสงู หักทองขวาง หนา้ (สำ� นกั พระราชวัง) ๒ฉัตรเครอื่ งสงู หักทองขวาง หน้า พระท่ีนัง่ ราเชนทรยาน ฉตั ร ๗ ชัน้ ๒ รวม ๑๒ ฉัตร ๕ ชนั้ ๖ (กรมพลาธิการทหารบก) ๖ บงั แทรก ๔ ๑มหาดเล็กหลวงเชญิ พระแสงหว่างเครอื่ ง หน้า (นกั เรยี นวชริ าวุธวิทยาลัย) ๑กำ� กับพระแสงหว่างเคร่อื ง หนา้ (ครูวชริ าวธุ วทิ ยาลัย) ประธานกรรมการอ�ำนวยการจัดงานพระราชพธิ พี ระราชทานเพลิงพระศพ ๑ (นางสาวย่งิ ลักษณ์ ชนิ วัตร นายกรฐั มนตรี) ๑ผู้อำ� นวยการขบวนพระอสิ รยิ ยศ ๑ (พลเอก ธนะศักด์ิ ปฏิมาประกร ผูบ้ ญั ชาการทหารสงู สุด) ๑รองผูอ้ �ำนวยการขบวนพระอสิ รยิ ยศ ๑ (พลเอก ประยุทธ์ จนั ทรโ์ อชา ผบู้ ัญชาการทหารบก) ๑รองผู้อ�ำนวยการขบวนพระอสิ รยิ ยศ ๑ (นายสรรชัย เทยี มทวีสนิ ทป่ี รกึ ษาสำ� นักพระราชวงั ผแู้ ทนส�ำนกั พระราชวงั ) ๑รองผู้อ�ำนวยการขบวนพระอสิ รยิ ยศ ๑ (พลเรอื เอก สุรศกั ดิ์ หรนุ่ เริงรมย์ ผูบ้ ญั ชาการทหารเรือ) ๔รองผู้อำ� นวยการขบวนพระอสิ ริยยศ ๑ (พลอากาศเอก อิทธพร ศุภวงศ์ ผบู้ ญั ชาการทหารอากาศ) ๕๖รองผอู้ ำ� นวยการขบวนพระอิสรยิ ยศ ๑๖ (พลต�ำรวจเอก เพรียวพนั ธ์ ดามาพงศ์ ผ้บู ัญชาการต�ำรวจแหง่ ชาติ) ๑๖ผชู้ ่วยผู้อ�ำนวยการขบวนพระอสิ รยิ ยศ (นายศภุ ชัย พันธุกานนท์ ผชู้ ่วยกรมวังผใู้ หญ่ ส�ำนักพระราชวัง)กำ� กบั กลมุ่ อำ� นวยการขบวน (กรมทหารปืนใหญท่ ่ี ๑ รกั ษาพระองค์) ผู้บอกขบวน (กรับสัญญาณ) (สำ� นกั พระราชวัง) กำ� กับพระท่นี ัง่ ราเชนทรยาน (สำ� นกั พระราชวงั ) คุมพระทน่ี ่งั ราเชนทรยาน (กรมศลิ ปากร) คมุ คนหามพระทีน่ ่ังราเชนทรยาน (กรมการขนส่งทหารบก) พระทน่ี ่งั ราเชนทรยานทรงพระโกศพระอฐั ิ คนหาม (กรมการขนสง่ ทหารบก) คเู่ คียงพระทน่ี งั่ ราเชนทรยานขา้ ราชการพลเรอื นชัน้ ผใู้ หญ่ ขา้ งละ ๘ รวม ๒ ข้าง (ขา้ ราชการชนั้ ผ้ใู หญร่ ะดบั ปลดั กระทรวง รองปลัดกระทรวง หรือเทียบเท่า)ทหารนายพลราชองครกั ษ์ ข้างละ ๘ รวม ๒ ขา้ ง (กรมราชองครกั ษ)์ 375

จดหมายเหตุงานพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีต�ำรวจหลวงเป็นคแู่ ห่ ๒ ขา้ ง ข้างละ ๑๐ (นกั เรียนวชริ าวธุ วทิ ยาลยั ) ๒๐มหาดเลก็ หลวงเปน็ คแู่ ห่ ๒ ข้าง ขา้ งละ ๑๐ (นกั เรียนวชริ าวธุ วทิ ยาลยั ) ๒๐ภูษามาลาประคองพระโกศพระอฐั ิ (ส�ำนักพระราชวงั ) ๒พระกลด (สำ� นกั พระราชวัง) ๑บงั พระสรู ยห์ กั ทองขวาง (ส�ำนกั พระราชวัง) ๑พัดโบก (สำ� นักพระราชวัง) ๑อินทร์ เชญิ พุ่มตน้ ไม้เงนิ ๘พรหม เชิญพุ่มต้นไมท้ อง ๘ กรมพลาธกิ ารทหารบก ๑๖กำ� กบั อินทร์ - พรหม (กรมพลาธิการทหารบก) ๒ตำ� รวจหลวงน�ำพระสรรี างคาร (นกั เรยี นวชริ าวุธวทิ ยาลยั ) ๔พระวอสวี กิ ากาญจนเ์ ชญิ พระสรีรางคาร คนหาม (กรมการขนสง่ ทหารบก) ๑๖คมุ คนหามพระวอสีวกิ ากาญจน์ (กรมการขนส่งทหารบก) ๑ก�ำกับพระวอสีวิกากาญจน์ (สำ� นกั พระราชวงั ) ๑บังสูรย์ (สำ� นกั พระราชวัง) ๑พระกลด (ส�ำนกั พระราชวัง) ๑พัดโบก (ส�ำนักพระราชวงั ) ๑ค่เู คยี งพระวอสวี ิกากาญจน ์ขา้ ราชการในพระองค์แตง่ เครื่องแบบเต็มยศ ขา้ งละ ๘ รวม ๒ ขา้ ง ๑๖ (สำ� นักพระราชวงั , ส�ำนักราชเลขาธิการ)อินทร์ เชิญจามรหกั ทองขวาง ๘พรหม เชญิ จามรหักทองขวาง ๘ กรมพลาธิการทหารบก ๑๖ฉตั รเครอื่ งสูงหกั ทองขวาง หลงั ฉัตร ๗ ชน้ั ๒ ฉตั ร ๕ ชน้ั ๔ บงั แทรก ๒ (หนว่ ยบญั ชาการปอ้ งกันภัยทางอากาศ) ๑๒ ชุมสาย ๔ คุมเครอื่ งสูงหักทองขวาง หลัง (สำ� นักพระราชวงั ) ๑มหาดเล็กหลวงเชญิ พระแสงหวา่ งเครอ่ื ง หลงั (นกั เรยี นวชริ าวธุ วิทยาลัย) ๔ก�ำกบั เชิญพระแสงหว่างเครอ่ื ง หลงั (นักเรียนวชริ าวุธวทิ ยาลัย) ๕พระประยูรญาตเิ ชญิ เครอื่ งพระอิสรยิ ยศของพระอัฐ ิ ๑๖ประตหู ลัง (สำ� นกั พระราชวัง) ๒ ............................. ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา เจ้าฟ้ามหาจักรีสิรินธรสยามบรมราชกุมารี เสดจ็ พระราชดำ� เนนิ แทนพระองคต์ ามพระโกศพระอฐั ิจากพระเมรุ ท้องสนามหลวง เขา้สพู่ ระบรมมหาราชวัง 376

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีทหารมหาดเล็กรักษาพระองคฯ์ แซงเสดจ็ ๒ ขา้ งทหารราชองครกั ษเ์ ชิญธงราชวงศ์ใหญ่ฝ่ายใน ๑สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ า เจา้ ฟา้ มหาจักรสี ริ นิ ธร สยามบรมราชกมุ ารี ๔ภษู ามาลาถวายพระกลด (ส�ำนกั พระราชวงั ) ราชองครกั ษ์ ๔กรมวงั ผู้ใหญ่ ข้าราชบรพิ ารในพระองคเ์ ชญิ เครอื่ งราชอสิ รยิ ยศ สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ า เจา้ ฟ้ามหาจกั รสี ิรนิ ธร สยามบรมราชกมุ าร ีข้าหลวง พระราชวงศ์ขา้ ราชบรพิ าร ในสมเดจ็ พระเจา้ ภคินเี ธอ เจา้ ฟ้าเพชรรตั นราชสดุ า สิรโิ สภาพัณณวดีขา้ ราชการในพระองค์ ส�ำนักพระราชวัง - ส�ำนกั ราชเลขาธิการ ............................... เวลา ๘ นาฬกิ า พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้สมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าช เจา้ ฟา้ มหาวชิราลงกรณ สยามมกุฎราชกมุ าร เสด็จพระราชดำ� เนนิแทนพระองคใ์ นการพระราชพธิ เี กบ็ พระอฐั สิ มเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สริ โิ สภาพณั ณวดีณ พระเมรุ ทอ้ งสนามหลวง โดยสมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ า เจา้ ฟา้ มหาจกั รสี ริ นิ ธร สยามบรมราชกมุ ารี และพระบรมวงศานวุ งศ์ ทรงรว่ มในพระราชพธิ ดี งั กลา่ ว สมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าช เจา้ ฟา้ มหาวชริ าลงกรณ สยามมกฎุ ราชกมุ าร ทรงปฏบิ ตั พิ ระราชกจิ ในการเกบ็ พระอฐั ิ จากนนั้ อญั เชญิ พระอฐั แิ ละพระสรรี างคารจากพระเมรุท้องสนามหลวง เคลือ่ นขบวนไปตามถนนราชดำ� เนินในเลย้ี วขวาเข้าถนนหน้าพระลาน เข้าประตูวิเศษไชยศรีถงึ พระทน่ี งั่ ดุสติ มหาปราสาท สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดา เจ้าฟา้ มหาจกั รสี ิรินธร สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชด�ำเนินแทนพระองค์ตามพระโกศพระอัฐิไปยังพระบรมมหาราชวัง เทียบพระวอสีวิกากาญจน์ท่ีเกยประตหู ลงั วดั พระศรีรตั นศาสดาราม เจา้ พนกั งานเชญิ พระผอบพระสรีรางคารขน้ึ พระราชยานไปประดิษฐานพกั ไวใ้ นพระศรรี ตั นเจดยี ์ วดั พระศรรี ตั นศาสดาราม ขบวนพระอสิ รยิ ยศพระอฐั ติ รงเขา้ ไปยงั ประตพู มิ านไชยศร ีเลี้ยวขวาถนนอมรวิถีเทียบพระท่ีน่ังราเชนทรยานท่ีเกยพระที่นั่งอาภรณ์พิโมกข์ปราสาท สมเด็จพระบรม โอรสาธริ าช เจา้ ฟ้ามหาวชริ าลงกรณ สยามมกุฎราชกุมาร และสมเด็จพระเทพรตั นราชสดุ า เจ้าฟา้ มหาจกั ร ีสริ นิ ธร สยามบรมราชกมุ ารี เสดจ็ ออกรอรบั พระโกศพระอฐั ิ ณ พระทน่ี ง่ั อาภรณพ์ โิ มกข์ เจา้ พนกั งานภษู ามาลาเชิญพระโกศพระอัฐิจากพระที่น่ังราเชนทรยานเข้าพระที่น่ังดุสิตมหาปราสาทขึ้นประดิษฐานในบุษบกเหนือพระแท่นสุวรรณเบญจดล วนั พธุ ท่ี ๑๑ เมษายน พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๕ พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช และสมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ิติ์ พระบรมราชินนี าถ เสดจ็ พระราชดำ� เนินไปทรงบำ� เพ็ญพระราชกุศลพระอัฐิสมเด็จพระเจ้าภคินเี ธอ เจา้ ฟ้าเพชรรตั นราชสุดา สริ ิโสภาพัณณวดี ณ พระท่นี ่งั ดสุ ติ มหาประสาท ในวนั รุ่งขึน้ วนัพฤหสั บดี ท่ี ๑๒ เมษายน พทุ ธศักราช ๒๕๕๕ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้สมเดจ็ พระบรม โอรสาธริ าช เจา้ ฟา้ มหาวชริ าลงกรณ สยามมกฎุ ราชกมุ าร เสดจ็ พระราชดำ� เนนิ ไปทรงปฏบิ ตั พิ ระราชกรณยี กจิแทนพระองค์ พรอ้ มดว้ ยสมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ า เจา้ ฟา้ มหาจกั รสี ริ นิ ธร สยามบรมราชกมุ ารี และพระบรม 377

จดหมายเหตุงานพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีวงศานวุ งศ์ เสดจ็ ออกพระทน่ี งั่ ดสุ ติ มหาปราสาท เชญิ พระอฐั สิ มเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ าสิรโิ สภาพณั ณวดี ขึน้ ประดษิ ฐาน ณ พระวมิ านทองบนพระทน่ี ่ังจักรีมหาปราสาท วนั พฤหสั บดี ท่ี ๑๒ เมษายน พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๕ เวลา ๑๐ นาฬกิ า ๓๐ นาที เปน็ การเชญิ พระโกศ พระอัฐิจากพระทน่ี งั่ ดุสิตมหาปราสาทข้นึ ประดษิ ฐานทีพ่ ระวมิ านบนพระทีน่ ่ังจกั รมี หาปราสาท ร้ิวขบวนคอื ริ้วขบวนท่ี ๕เชิญพระอัฐิจากพระท่ีนั่งดุสิตมหาปราสาทข้ึนประดิษฐานบนพระที่นั่งจักรีมหาปราสาทน�ำริ้ว (สำ� นกั พระราชวัง) ๑ธง ๓ ชาย (กรมพลาธิการทหารบก) ๒ประตูหน้า (ส�ำนกั พระราชวงั ) ๒กลองชนะเงนิ ๒๐ ๔๐กลองชนะทอง ๒๐ (โรงเรยี นเตรียมทหาร) ๒ ๑สารวตั รกลอง (โรงเรียนเตรียมทหาร) ๑จา่ ปี่ (สำ� นักพระราชวัง) จ่ากลอง (สำ� นกั พระราชวัง) ๑๙ แตรฝรั่ง ๘ แตรงอน ๘ ๑๒ สังข์ ๒ (กองทพั เรอื ) ๒ ๓ สารวตั รแตร ๑ ๔๖ฉัตรเครอื่ งสูงหักทองขวาง หนา้ ๔๖ ฉตั ร ๗ ชั้น ๒ ๑ ฉตั ร ๕ ช้ัน ๖ (กรมพลาธกิ ารทหารบก) ๑ บังแทรก ๔ ๑กำ� กับฉตั รเครื่องสูงหักทองขวาง หนา้ (กรมพลาธกิ ารทหารบก) ๑มหาดเล็กหลวงเชญิ พระแสงหว่างเครอื่ ง หนา้ (นักเรยี นวชริ าวุธวทิ ยาลัย) ตำ� รวจหลวงเป็นค่แู ห่ ๒ ข้าง ขา้ งละ ๒๓ (นกั เรียนวชริ าวธุ วิทยาลยั ) มหาดเล็กหลวงเปน็ คแู่ ห่ ๒ ข้าง ข้างละ ๒๓ (นักเรยี นวชริ าวธุ วิทยาลยั ) ประธานกรรมการอ�ำนวยการจัดงานพระราชพิธพี ระราชทานเพลิงพระศพ (นางสาวยิง่ ลักษณ์ ชนิ วตั ร นายกรฐั มนตร)ีผู้อำ� นวยการขบวนพระอิสรยิ ยศ (พลเอก ธนะศักด์ิ ปฏมิ าประกร ผู้บญั ชาการทหารสูงสุด)รองผู้อำ� นวยการขบวนพระอสิ ริยยศ (พลเอก ประยทุ ธ์ จนั ทรโ์ อชา ผู้บญั ชาการทหารบก)รองผู้อำ� นวยการขบวนพระอิสริยยศ (นายสรรชยั เทยี มทวีสิน ท่ีปรกึ ษาสำ� นกั พระราชวงั ผแู้ ทนสำ� นักพระราชวัง) 378

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีรองผู้อำ� นวยการขบวนพระอิสริยยศ ๑ (พลเรอื เอก สรุ ศักดิ์ หร่นุ เรงิ รมย์ ผูบ้ ัญชาการทหารเรือ) ๑รองผู้อำ� นวยการขบวนพระอิสรยิ ยศ ๑ (พลอากาศเอก อิทธพร ศุภวงศ์ ผู้บัญชาการทหารอากาศ) ๑รองผู้อำ� นวยการขบวนพระอิสรยิ ยศ ๑ (พลตำ� รวจเอก เพรียวพนั ธ์ ดามาพงศ์ ผู้บญั ชาการต�ำรวจแห่งชาติ) ๑ผ้ชู ว่ ยผู้อ�ำนวยการขบวนพระอสิ ริยยศ ๕๖ (นายศภุ ชัย พันธุกานนท์ ผ้ชู ว่ ยกรมวงั ผูใ้ หญ่ สำ� นกั พระราชวัง) ๑ก�ำกับกลมุ่ อ�ำนวยการขบวน (กรมทหารปืนใหญ่ท่ี ๑ รกั ษาพระองค)์ ๒ผบู้ อกขบวน (กรับสัญญาณ) (ส�ำนกั พระราชวัง) ๑พระทนี่ ัง่ ราเชนทรยาน คนหาม (กรมการขนสง่ ทหารบก) ๑กำ� กบั คนหามพระท่ีนง่ั ราเชนทรยาน (กรมการขนส่งทหารบก) ๑คมุ พระที่น่ังราเชนทรยาน (สำ� นกั พระราชวัง) ๑พระกลด (ส�ำนักพระราชวัง) ๑๖บังสรู ย์ (สำ� นักพระราชวงั ) ๑๖พัดโบก (สำ� นกั พระราชวงั ) ๑๖ภูษามาลาประคองพระโกศพระอฐั ิ (สำ� นักพระราชวัง) ๒คเู่ คียงพระทนี่ ั่งราเชนทรยานขา้ ราชการพลเรอื นช้นั ผู้ใหญ่ ขา้ งละ ๘ รวม ๒ ขา้ ง ๑๒ (ข้าราชการชนั้ ผู้ใหญร่ ะดับปลัดกระทรวง รองปลัดกระทรวง หรือเทยี บเท่า)ทหารนายพลราชองครักษ์ ขา้ งละ ๘ รวม ๒ ขา้ ง (กรมราชองครักษ์) ๑อนิ ทร์ เชญิ พมุ่ ตน้ ไมเ้ งนิ ๘ ๒พรหม เชญิ พ่มุ ตน้ ไม้ทอง ๘ (กรมพลาธกิ ารทหารบก) ๑๖กำ� กับอนิ ทร์ - พรหม (สำ� นักพระราชวัง) ๒ฉตั รเครือ่ งสูงหกั ทองขวาง หลัง ฉตั ร ๗ ชัน้ ๒ ฉตั ร ๕ ช้ัน ๔ บงั แทรก ๒ (หน่วยบญั ชาการปอ้ งกนั ภยั ทางอากาศ) ชมุ สาย ๔กำ� กับฉตั รเคร่ืองสงู หกั ทองขวาง หลัง (สำ� นักพระราชวัง) มหาดเลก็ หลวงเชิญพระแสงหว่างเครื่อง หลัง (นักเรยี นวชิราวธุ วทิ ยาลัย) พระประยูรญาติเชิญเครื่องพระอสิ รยิ ยศพระอฐั ิ สมเดจ็ พระเจ้าภคินเี ธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีประตหู ลงั (สำ� นกั พระราชวัง) ............................... 379

จดหมายเหตุงานพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าช เจา้ ฟ้ามหาวชริ าลงกรณ สยามมกุฎราชกมุ าร และสมเดจ็ พระเทพรตั นราชสุดา เจา้ ฟา้ มหาจกั รีสิรินธร สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำ� เนนิแทนพระองค์ ตามพระโกศพระอัฐิขน้ึ พระทีน่ ั่งจกั รมี หาปราสาทต�ำรวจหลวงน�ำ ๑ คู่ทหารมหาดเลก็ ราชวลั ลภรกั ษาพระองคแ์ ซงเสดจ็ ฯ ๒ ขา้ งทหารมหาดเล็กราชวลั ลภรักษาพระองค์เชิญธงเยาวราชใหญ่สมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าช เจ้าฟา้ มหาวชิราลงกรณ สยามมกฎุ ราชกุมาร ๑ภูษามาลาถวายพระกลด (สำ� นกั พระราชวัง) ๔มหาดเล็กเชญิ เครือ่ งพระราชอสิ ริยยศสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจา้ ฟ้ามหาวชิราลงกรณ ๔ สยามมกุฎราชกุมารราชองครักษ์สมเด็จพระเทพรตั นราชสุดา เจา้ ฟา้ มหาจกั รสี ิรนิ ธร สยามบรมราชกมุ ารีภูษามาลาถวายพระกลด (สำ� นกั พระราชวัง)ราชองครกั ษ์กรมวงั ผใู้ หญ ่ ข้าราชบรพิ ารในพระองคส์ มเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดา เจ้าฟา้ มหาจกั รสี ิรินธร สยามบรมราชกมุ ารี ขา้ หลวง พระราชวงศ์ข้าราชบรพิ ารในสมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟ้าเพชรรตั นราชสุดา สิริโสภาพณั ณวดี .................................. เวลา ๑๖ นาฬิกา ๓๐ นาที เป็นการเชญิ พระสรีรางคารสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟา้ เพชรรตั นราชสุดา สิริโสภาพณั ณวดี ไปบรรจุ ณ วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม ใช้ ๑ ร้ิวขบวน คือ 380

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ริ้วขบวนที่ ๖เชิญพระสรีรางคารไปบรรจุ ณ วัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามรถยนต์ต�ำรวจ น�ำ ๒ขบวนทหารมา้ อิสริยยศ นำ�รถยนตพ์ ระท่ีนัง่ ทรงพระสรรี างคาร (ภษู ามาลาประคอง) รถยนต์พระทีน่ ง่ั สมเด็จพระเทพรตั นราชสุดา เจา้ ฟา้ มหาจักรีสริ ินธร สยามบรมราชกมุ ารีขบวนรถยนตผ์ ู้ตามเสดจ็จักรยานยนต์ตำ� รวจแซงเสดจ็รถพระที่นงั่ รองรถขบวนขบวนทหารม้าอิสรยิ ยศ ตาม ............................... ร้ิวขบวนท่ี ๖ นี้ ขบวนทหารมา้ ทงั้ ๗๗ มา้ ซึ่งเป็นของกองพลทหารม้าท่ี ๒ รักษาพระองค์ ต้ังขบวนในพระบรมมหาราชวงั หัวขบวนอยูป่ ระมาณประตวู เิ ศษไชยศรี ทหารม้าตามปดิ ขบวน ขบวนนอกนนั้ ตั้งบนถนนในพระบรมมหาราชวงั เวลา ๑๖ นาฬิกา ๓๐ นาที พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดา เจา้ ฟา้ มหาจกั รสี ริ นิ ธร สยามบรมราชกมุ ารี เสดจ็พระราชดำ� เนนิ แทนพระองคโ์ ดยรถยนตพ์ ระทนี่ ง่ั ตามออกจากพระบรมมหาราชวงั ทางประตวู เิ ศษไชยศรี เลย้ี วขวาเขา้ สู่ถนนหน้าพระลาน เล้ียวขวาบริเวณหน้ากระทรวงกลาโหม ถนนสนามไชย ถนนกลั ยาณไมตรี ถนนอษั ฎางค์ เข้าส่ถู นนราชบพิธ และเข้าประตสู ุดทา้ ยวัดราชบพธิ สถิตมหาสีมาราม ทรงเชญิ พระสรรี างคารลงในถ้ำ� ศลิ า แล้วเชิญเข้าสู่ท่ีบรรจใุ นเสาวภาประดิษฐาน สสุ านหลวง วัดราชบพิธสถติ มหาสมี าราม381

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี การซอ้ มร้วิ ขบวน คณะอนกุ รรมการฝา่ ยปฏบิ ตั กิ ารและด�ำเนนิ การจดั ขบวนพระอสิ รยิ ยศงานพระราชพธิ พี ระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ได้ด�ำเนินการจัดขบวน พระอสิ ริยยศเชญิ พระศพ พระอฐั ิ พระสรีรางคาร และกำ� หนดใหม้ ีการซ้อมร้วิ ขบวน เพื่อให้เป็นไปด้วยความเรียบรอ้ ย ถูกต้องตามราชประเพณี และสมพระเกยี รติยศสูงสุด รวม ๕ คร้ัง เป็นการซ้อมภายในหนว่ ยงาน ๒ ครัง้ การซ้อมยอ่ ยในสถานทจี่ รงิ ๒ คร้ัง และซอ้ มใหญท่ ุกริว้ ขบวน ณ สถานทจี่ ริง ๑ คร้งั ดงั น้ี วันพฤหสั บดี ท่ี ๑ มนี าคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๕ ซอ้ มยอ่ ยครงั้ ที่ ๑ เป็นการซอ้ มของกองบังคบั การกองผสมขบวนทหารนำ� และตาม ทล่ี านอเนกประสงค์ กรมทหารราบที่ ๑๑ รกั ษาพระองค์ วันพฤหัสบดี ท่ี ๘ มีนาคม พุทธศักราช ๒๕๕๕ ซ้อมย่อยคร้ังท่ี ๒ เป็นการซ้อมร้ิวขบวนที่ ๑ - ๒ - ๓ ท่ลี านอเนกประสงค์ กรมทหารราบท่ี ๑๑ รักษาพระองค์ วันอาทิตย์ ท่ี ๑๘ มีนาคม พุทธศักราช ๒๕๕๕ ซ้อมย่อยคร้ังท่ี ๓ เป็นการซ้อมร้ิวขบวนท่ ี๑ - ๒ - ๓ ณ สถานทีจ่ ริง เวลา ๔ นาฬิกา ๒ นาที พลโท เกริกชัย จันทร์สุวานิชย์ เจ้ากรมสรรพาวุธทหารบก ท�ำพิธีบูชา ขอขมาและขอพรสงิ่ ศกั ดส์ิ ทิ ธิ์ ตลอดจนครชู า่ ง ณ พพิ ธิ ภณั ฑสถานแหง่ ชาติ พระนคร เพอ่ื ใหก้ ารปฏบิ ตั ภิ ารกจิลุล่วงไปดว้ ยดี แลว้ คล้องพวงมาลยั ทด่ี ้านหนา้ ของพระมหาพิชัยราชรถ ราชรถน้อย พระยานมาศสามล�ำคาน เวลา ๔ นาฬกิ า ๒๐ นาที กำ� ลงั พลแบกหามเชญิ พระยานมาศสามลำ� คาน ๒ องค์ พรอ้ มม้าเทียบเกรนิ ๒ ชดุ ออกสถู่ นนหนา้ พระธาตุ ผา่ นมหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร์ องคห์ นงึ่ เชญิ แยกเขา้ ถนนกลางทอ้ งสนามหลวง ไปรอทต่ี รงประตรู าชวตั ดิ า้ นทศิ เหนอื อกี องคห์ นง่ึ เชญิ ผา่ นกรมศลิ ปากร เลย้ี วขวาเขา้ ถนนหนา้ พระลานไปยังพระท่นี ่งั ดสุ ติ มหาปราสาท ในพระบรมมหาราชวงั เวลา ๔ นาฬกิ า ๓๑ นาที ก�ำลงั พลฉดุ ชักเชญิ พระมหาพชิ ยั ราชรถ ราชรถน้อยหรอื ราชรถพระน�ำ และเกรนิ บนั ไดนาค ๒ ชดุ ไปตามถนนหนา้ พระธาตุ เกรนิ บนั ไดนาค ๑ ชดุ เลย้ี วซา้ ยเขา้ ถนนกลางทอ้ งสนามหลวง หยดุ เกรนิ บนั ไดนาครอไวต้ รงประตรู าชวตั ดิ า้ นทศิ เหนอื นอกนน้ั เคลอ่ื นตอ่ ไปเลย้ี วซา้ ยออกถนนหนา้ พระลานเลี้ยวขวาออกถนนสนามไชย ไปหยุดที่ลานสี่แยกถนนท้ายวังก่อนถึงพลับพลายกหน้าวัดพระเชตุพนวิมลมงั คลาราม กลับรถและเทียบรอไว้ ณ จดุ ท่กี �ำหนด การซอ้ มเรม่ิ ตง้ั แตเ่ วลา ๗ นาฬกิ า ถงึ เวลา ๑๒ นาฬกิ า เปน็ การซอ้ มเพอื่ ใหผ้ ปู้ ฏบิ ตั หิ นา้ ท่ี ทราบทตี่ งั้ ปฏิบัติตามข้ันตอนและก�ำหนดเวลาในการพระราชพิธี การซ้อมคร้ังนี้ผู้มีหน้าท่ีในร้ิวขบวนไม่ต้องแต่ง เคร่อื งแบบพธิ ี วันอาทิตย์ ท่ี ๒๕ มีนาคม พุทธศักราช ๒๕๕๕ ซ้อมย่อยครั้งที่ ๔ เป็นการซ้อมริ้วขบวนที่ ๑ - ๒ - ๓ - ๔ - ๕ ณ สถานทีจ่ รงิ เวลา ๓ นาฬิกา ๔๗ นาที พลโท เกรกิ ชยั จนั ทรส์ วุ านชิ ย์ เจ้ากรมสรรพาวุธทหารบก ไดก้ ล่าวน�ำการขอขมาและขอพรส่ิงศักดสิ์ ทิ ธิ์ แล้วคลอ้ งพวงมาลยั ทีพ่ ระมหาพชิ ัยราชรถ ราชรถน้อย พระยานมาศสามลำ� คาน ณ พิพธิ ภัณฑสถานแหง่ ชาติ พระนคร เวลา ๔ นาฬิกา ๔ นาที ก�ำลงั พลแบกหามเชิญพระยานมาศสามลำ� คานไปตงั้ ท่จี ุดกำ� หนดไวท้ ่ีเดิมเหมอื นการซอ้ มยอ่ ยคร้ังท่ี ๓ 382

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี การซ้อมเชญิ พระโกศ โดยพระยานมาศสามลำ�คานเข้าริว้ ขบวนท่ี ๑ การซ้อมเชญิ พระโกศ ขน้ึ ประดษิ ฐานบนพระมหาพิชัยราชรถ383

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี การซอ้ มร้ิวขบวนท่ี ๑ ผเู้ ชญิ เครอื่ งสูงหกั ทองขวางหนา้ พระโกศ วันอาทิตย์ ท่ี ๒๕ มีนาคม พุทธศักราช ๒๕๕๕ เวลา ๔ นาฬิกา ๑๖ นาที ก�ำลังพลฉุดชักเชิญพระมหาพิชัยราชรถ ราชรถน้อย เกรินบันไดนาค ไปเทียบรอท่ีมณฑลพระเมรุ ณ ทอ้ งสนามหลวง และลานสี่แยกถนนท้ายวัง เหมือนการซอ้ มคร้ังท่ี ๓ การซอ้ มเรม่ิ ตงั้ แตเ่ วลา ๗ นาฬกิ า ถงึ เวลา ๑๖ นาฬกิ า ผมู้ หี นา้ ทใี่ นรว้ิ ขบวนไมต่ อ้ งแตง่ เครอื่ งแบบพธิ ี การซ้อมครั้งน้ีปรากฏว่ามีข้อบกพร่องตอนท่ีพระมหาพิชัยราชรถเคลื่อนเข้าสู่ถนนกลางท้องสนามหลวงและหยุดท่ีตรงทางเข้าสู่พระเมรุ เจ้าหน้าที่ได้น�ำเกรินบันไดนาคเข้าเทียบพระมหาพิชัยราชรถแล้ว ไมส่ ามารถเคลอ่ื นพระโกศพระศพได้ เนื่องจากรางทเี่ ปน็ ส่วนต่อรองรับใต้ฐานรองพระโกศหลดุ เจา้ หน้าที่ชดุชา่ งของกรมสรรพาวธุ ทหารบกไดท้ �ำการแกไ้ ขจนเสรจ็ เรยี บรอ้ ย ภายหลงั ไดต้ รวจสอบพบวา่ เกดิ ขอ้ ผดิ พลาดในขนั้ ตอนการอญั เชญิ พระโกศพระศพขนึ้ ประดษิ ฐานบนพระมหาพชิ ยั ราชรถทบี่ รเิ วณหนา้ วดั พระเชตพุ นวมิ ลมงั คลารามรางของฐานรองพระโกศงัดกบั รางของพ้นื ราชรถท�ำใหร้ างของพ้นื ราชรถยกตวั ขนึ้ จากพื้น วันอาทิตย์ ที่ ๓๑ มีนาคม พุทธศักราช ๒๕๕๕ ซ้อมคร้ังท่ี ๕ เป็นการซ้อมใหญ่ทุกริ้วขบวน ณ สถานทีจ่ ริงระหวา่ งเวลา ๗ นาฬิกา ถึงเวลา ๑๖ นาฬิกา เพอ่ื ปฏบิ ัตติ ามลำ� ดับพระราชพิธใี ห้ถูกตอ้ งตามกำ� หนดการทกุ ขน้ั ตอน ผมู้ หี นา้ ทใ่ี นรว้ิ ขบวนไมต่ อ้ งแตง่ เครอื่ งแบบพธิ ี การซอ้ มครง้ั นี้ สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ า เจา้ ฟ้ามหาจักรีสริ นิ ธร สยามบรมราชกุมารี ได้เสด็จพระราชดำ� เนินในการซ้อมแต่ละริว้ ขบวน ตามลำ� ดบั พระโกศพระศพทใ่ี ชใ้ นการซอ้ มรว้ิ ขบวนพระอสิ รยิ ยศ สำ� นกั พระราชวงั ไดร้ บั พระบรมราชานญุ าตให้ทดลองเชญิ พระโกศพระศพขนึ้ ประดษิ ฐานบนพระยานมาศสามล�ำคาน พระมหาพชิ ยั ราชรถ และบนพระเมรุ โดยจัดโกศพิเศษข้ึน ๑ ส�ำรับ มีขนาดและน้�ำหนักเท่าของจริง เป็นโกศแปดเหลี่ยมมีแพรสีขาวคลุม น�ำเข้าซ้อมเชิญในริ้วขบวนที่ ๑ ที่ ๒ และที่ ๓ 384

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี การขยายเสยี งสญั ญาณในร้วิ ขบวน กองทัพบกได้มอบหมายให้กรมการทหารสื่อสารโดยพลโท ไกรฤกษ์ แก้วแสน เจ้ากรมการทหารส่ือสาร สนับสนุนภารกิจการขยายเสยี งสัญญาณในร้ิวขบวนเชญิ พระโกศทองใหญ่ทรงพระศพสมเด็จพระเจา้ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สริ โิ สภาพณั ณวดี โดยมอบหมายใหก้ องการกระจายเสยี งและวทิ ยโุ ทรทศั น์กรมการทหารสอ่ื สาร นำ� โดยพนั เอก พจงเจตน์ มปี น่ิ ผอู้ ำ� นวยการกองการกระจายเสยี งและวทิ ยโุ ทรทศั น์ กรมการทหารสอ่ื สาร พนั เอก ภาณุภสั สร์ ลมิ ปะสวุ ณั ณะ รองผูอ้ ำ� นวยการกองการกระจายเสยี งและวิทยโุ ทรทศั น์กรมการทหารสอ่ื สาร และพันเอก ณัฐธพงษ์ ลักษณยี นาวิน ฝ่ายเสนาธกิ ารประจ�ำผู้บังคับบญั ชา ช่วยราชการกรมการทหารส่ือสาร ปฏิบตั ภิ ารกิจ ดงั น้ี การขยายเสียงสญั ญาณกลองและเพลงพญาโศกในร้ิวขบวนที่ ๑ - ๒ และ ๔ - ๕ กรมการทหารสอ่ื สารได้ซกั ซอ้ มท่ีกรมทหารราบที่ ๑๑ รกั ษาพระองค์ ๒ ครง้ั คือ วันพฤหัสบดี ที่ ๑ มนี าคม พทุ ธศกั ราช๒๕๕๕ และวันพฤหสั บดี ท่ี ๘ มนี าคม พุทธศกั ราช ๒๕๕๕ ซกั ซอ้ มย่อยในพ้ืนท่ีจริง ๒ ครั้ง คือ วนั อาทติ ย์ที่ ๑๘ และวันอาทิตย์ ที่ ๒๕ มีนาคม พุทธศักราช ๒๕๕๕ กรมการทหารส่ือสารได้วางสายสัญญาณเพื่อ ตดิ ตง้ั ลำ� โพงในพน้ื ทถี่ นนมหาราช ถนนทา้ ยวงั ถนนสนามไชย ถนนราชดำ� เนนิ ใน ซง่ึ ในระหวา่ งการปฏบิ ตั งิ าน ที่ต้องมีการวางสายเชื่อมโยงสัญญาณด้วยไฟเบอร์ออปติก (Fiber optic) ประสบปัญหากระรอกท่ีอาศัยในพระราชวังสราญรมยอ์ อกมากัดสายไฟเบอรอ์ อปตกิ ท่เี ชอื่ มโยงสญั ญาณพาดโยงผา่ นต้นไม้ จึงเกดิ ปญั หาเสียง ขาดหายเปน็ บางชว่ งในพน้ื ทกี่ ารขยายเสยี งของรวิ้ ขบวนที่ ๒ จงึ แกป้ ญั หาดว้ ยการตดั ตอ่ สายและวางสายใหม่เป็นบางจุด ติดตั้งระบบป้องกันด้วยการร้อยสายไฟเบอร์ออปติกผ่านท่ออะลูมิเนียมในช่วงท่ีพาดผ่านต้นไม ้รวมท้งั ซือ้ ผลไม้มาเล้ียงกระรอกวนั ละ ๒ เวลา เชา้ - เย็น ซ่ึงกส็ ามารถแกป้ ัญหาใหล้ ลุ ่วงไปไดด้ ้วยดี การซ้อมรว้ิ ขบวนที่ ๔ เชิญพระอฐั ิโดยพระท่ีน่ังราเชนทรยาน และเชิญพระสรีรางคารโดยพระวอสวี กิ ากาญจน์ วนั อาทิตย์ ที่ ๒๕ มนี าคม พุทธศกั ราช ๒๕๕๕ 385

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี การฝึกซอ้ มใหญใ่ นพ้นื ท่ีจรงิ ในวนั เสาร์ ท่ี ๓๑ มีนาคม พุทธศกั ราช ๒๕๕๕ ยังมีปัญหาติดขดั เรือ่ งสญั ญาณขาดหาย จงึ วางสายสำ� รองใหม่ ตดิ ตงั้ สายระบบดนิ กบั อปุ กรณท์ งั้ หมดและขอความรว่ มมอื ในการหยดุ ออกอากาศของสถานีวิทยุของหน่วยบัญชาการรักษาดินแดนในห้วงการซ้อม แต่มีส�ำนักข่าวอิสระและสถานีโทรทัศน์ระบบถ่ายทอดผ่านสายเคเบ้ิลเข้ามาท�ำข่าวหลายสถานีที่ไม่ทราบเร่ืองการใช้ความถ่ีของอุปกรณ ์ไรส้ าย หลังจากการฝึกซอ้ มใหญ่ กองทพั ภาคที่ ๑ จงึ ได้ทำ� หนงั สอื ถึงกรมประชาสัมพนั ธ์ ขอให้เว้นการใช้งานยา่ นความถี่ที่ไมโครโฟนไร้สายใช้งาน และกรมการทหารส่อื สารไดท้ �ำหนงั สอื ขอความรว่ มมือในการงดการใช้ความถี่ทีใ่ ช้ในพระราชพิธีถึงกองทพั อากาศ กรมราชองครกั ษ์ สำ� นกั งานต�ำรวจแห่งชาติ และศนู ย์รักษาความปลอดภยั โดยพนั เอก พจงเจตน์ มปี น่ิ ผอู้ ำ� นวยการกองการกระจายเสยี งและวทิ ยโุ ทรทศั น์ ไดไ้ ปประสานดว้ ยตนเอง ซึ่งก็ได้รบั ความรว่ มมือเปน็ อยา่ งดี วันอาทิตย์ ที่ ๘ เมษายน พุทธศักราช ๒๕๕๕ เวลาประมาณ ๑ นาฬิกา ฝนตกใหญ่จนถึงเวลาประมาณ ๒ นาฬกิ า ๓๐ นาที จงึ ท�ำการทดสอบระบบเสียงและตรวจสอบปรากฏวา่ ข้ัวสายเปยี กท�ำให้ล�ำโพงชำ� รดุ ไดใ้ ชเ้ ครอ่ื งเปา่ ลมไลน่ ำ�้ ทข่ี วั้ ลำ� โพงทกุ ตวั และเปลย่ี นลำ� โพงทชี่ ำ� รดุ จนพรอ้ มปฏบิ ตั งิ านในเวลา ๕ นาฬกิ าของวันจนั ทร์ ที่ ๙ เมษายน พทุ ธศักราช ๒๕๕๕ ซงึ่ กส็ ามารถใช้งานได้อยา่ งสมบรู ณ์และสมพระเกยี รติการซ้อมใหญร่ ้ิวขบวนเชิญเครือ่ งสงู หกั ทองขวางหนา้ พระโกศ วนั เสาร์ ที่ ๓๑ มีนาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๕การซ้อมใหญ่รว้ิ ขบวนตอนราชรถน้อยหรือราชรถพระน�ำ การซอ้ มใหญ่ริ้วขบวน วนั เสาร์ ท่ี ๓๑ มนี าคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๕ ตอนพระมหาพิชยั ราชรถเชญิ พระโกศ วันเสาร์ ท่ี ๓๑ มีนาคม พุทธศกั ราช ๒๕๕๕ 386