จดหมายเหตุงานพระศพ เล่ม ๑

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีฉากบังเพลิงช้นั นอกด้านทิศเหนือเมอ่ื หับฉาก ฉากบงั เพลงิ ชนั้ นอกด้านทิศใต้ฉากบงั เพลิงชนั้ นอกดา้ นทศิ ตะวันออก 437

จดหมายเหตุงานพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีฉากบงั เพลิงช้ันนอกด้านทศิ ตะวนั ตก ด้านหลงั ของฉากบังเพลงิ ชัน้ นอก ฉากบังเพลิงช้ันนอกด้านทิศตะวันตก เป็นภาพเทวดาประนมพระหัตถ์บนแท่นในอิริยาบถทรงยนื ตรงพระบาทชิด เครอื่ งแต่งกายภูษาทรงแบบชดุ การแสดงละคร วิธีการนุ่งผ้าจบั จีบเปน็ ระเบยี บ ลวดลาย ผา้ นงุ่ มคี วามละเอยี ดประณตี งดงาม เครอ่ื งทรง เครอ่ื งประดบั มงกฎุ สงั วาล ทบั ทรวง กำ� ไล ทองกร เปน็ เครอื่ งทอง มพี วงมาลยั ดอกไมส้ ดยาวคลอ้ งคอ พาดลงมาทแ่ี ขนทง้ั ๒ ดา้ น พนื้ ทว่ี า่ งมชี อ่ ลายกระหนกเปลวประกอบเหนอื แทน่ ทงั้ ดา้ นซา้ ยและดา้ นขวาของตวั ภาพ เขยี นแบบโดยนายสาคร โสภา ครชู ำ� นาญการ วทิ ยาลยั ชา่ งศลิ ป ลวดลายกรอบฉากบังเพลิงช้ันนอกด้านหน้าตอนล่าง ออกแบบเป็นลวดลายดอกไม้ประดิษฐ ์อยใู่ นโครงสรา้ งรปู ทรงพมุ่ ขา้ วบณิ ฑ์ หรอื ทรงคลา้ ยดอกบวั ตมู ๓ ดอก ดว้ ยเหตทุ ส่ี มเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี มีพระศรัทธาเสื่อมใสในพระพุทธศาสนาอย่างมั่นคงตลอดพระชนม์ชีพโปรดการศึกษาธรรมะ และการบ�ำเพ็ญพระกุศล หมายถึง ดอกบัวส�ำหรับสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรตั นราชสดุ า สิริโสภาพณั ณวดี ทรงใช้เพ่อื สักการบชู าพระเจดยี ์ธาตจุ ฬุ ามณบี นสรวงสวรรคช์ ั้นดาวดึงส ์ซึ่งบรรจุพระเกศาธาตุของเจ้าชายสิทธัตถะโพธิสัตว์ท่ีทรงปลงเม่ือคร้ังเสด็จออกมหาภิเนษกรมณ์ ณ ริมฝั่ง แมน่ ำ�้ อโนมา นอกจากนย้ี งั สอื่ ความหมายถงึ ทปี่ ระทบั แหง่ หนงึ่ ในขณะทรงพระเยาว์ คอื วงั สระปทมุ ซง่ึ สมเดจ็พระศรีสวรนิ ทิราบรมราชเทวี พระพันวสั สาอยั ยิกาเจ้า ทรงพระกรุณาโปรดเกลา้ ฯ ให้เปน็ ท่ปี ระทบั เพอื่ ทรงอภิบาลดแู ลพระราชนัดดาด้วยทรงพระมหากรณุ าเปน็ พเิ ศษ ลวดลายในกรอบล่างน้ีใช้รูปแบบและการเขยี นเหมือนกันทกุ ชอ่ งของฉากบงั เพลิงทั้ง ๔ ชดุ แต่มีรายละเอยี ดและสสี นั แตกตา่ งกัน 438

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ฉากบังเพลิงช้ันนอกด้านหลัง เป็นภาพลวดลายเถาดอกกุหลาบ โดยมีท่ีมาจากพระราชนิพนธ ์บทละครพดู ของพระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา้ เจา้ อยหู่ วั เรอ่ื งมทั นะพาธา หรอื ต�ำนานดอกกหุ ลาบ และเปน็ดอกไม้ทส่ี มเดจ็ พระเจา้ ภคินเี ธอ เจา้ ฟ้าเพชรรัตนราชสดุ า สริ โิ สภาพัณณวดี โปรด เคยทรงปลกู และเสด็จลงทอดพระเนตรแทบทุกวนั ขณะประทบั ณ สหราชอาณาจักร โดยใชส้ ดี อกกหุ ลาบทโ่ี ปรดคือสชี มพู และสสี ้มระบายเช่ือมต่อกันเป็นสีพื้นหลัง เถาลายกุหลาบใช้วิธีการเขียนเน้นนำ้� หนักอ่อนแก่ตามแบบภาพจิตรกรรมของยุโรป มีลวดลายซำ�้ กนั ในกรอบใหญ่ ๒ แบบ และกรอบเลก็ ๒ แบบ โดยใช้แบบรา่ งแนวเดยี วกนั เขียนแบบโดยนายนเรศวร์ ภุชฌงค์ ครผู ู้เชี่ยวชาญดา้ นศิลปะไทย วทิ ยาลยั ชา่ งศิลปฉากบังเพลงิ ชนั้ ในหรอื ฉากบงั เตา ฉากบังเพลิงช้นั ในเม่ือหบั เปดิ ให้เห็นเตาสุมเพลงิ พระศพ ฉากบังเพลิงช้ันใน หรือฉากบังเตา เน่ืองจากการพระราชทานเพลิงพระศพจริงด้วยเตาเผาแบบสมัยใหม่ วางเตาเผาไว้บนพระเมรุด้านทิศตะวันออก จึงจ�ำเป็นต้องมีฉากบังเพลิงอีกชุดหนึ่งบังส่วนบริเวณ วางเตาเผานี้ไว้ จะเปิดใช้ในขณะท่ีมีการพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพจริงเท่านั้น ในการออกแบบ ฉากบงั เพลิงชดุ น้ี รปู แบบโครงสรา้ งของฉากบงั เพลิงแบ่งออกเปน็ ๒ ส่วน ประกอบดว้ ย ฉากบังเพลิงชั้นในด้านหน้าตอนบน เป็นพื้นที่ขนาดใหญ่ ติดตั้งฉากแบบถาวร เป็นภาพเทวดาเหาะประนมพระหัตถบ์ นก้อนเมฆ จินตนาการถงึ บรรยากาศของสรวงสวรรค์ มขี นาดตัวภาพแตกตา่ งกนั ตามระยะ เพอื่ แสดงมติ ใิ กลไ้ กลในภาพ ทำ� นองลกั ษณะทห่ี มเู่ ทวดาก�ำลงั เหาะเขา้ มาเพอื่ ถวายความเคารพรบั เสดจ็ กลับคืนสู่สรวงสวรรค์ ช่องว่างระหว่างตัวภาพเป็นลายดอกไม้ร่วงเป็นดอกกุหลาบขนาดต่าง ๆ แทรกเป็นจังหวะพองาม ออกแบบโดยนายสนน่ั รัตนะ ครชู ำ� นาญการพิเศษ วิทยาลยั ช่างศิลป 439

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ฉากบังเพลิงช้ันในด้านหนา้ ตอนล่าง ประกอบกันเปน็ ประตูเปดิ ปดิ มี ๔ กรอบ เป็นภาพลวดลายบัวส่ีเหล่าเป็นประธานหลักขององค์ประกอบภาพ และมีลวดลายกระหนกเปลวผสมลวดลายพันธุ์พฤกษา บัวสี่เหล่าคอื เรอื่ งราวที่พระพุทธเจ้าอปุ มาเปรยี บปญั ญาของบุคคลเสมือนบวั จำ� พวกตา่ ง ๆ ๔ จ�ำพวกที่อย่ใู นฐานะของบุคคลที่สามารถฝึกสอนให้เกิดปัญญารู้ธรรมได้และไม่ได้ เป็นการปรารภข้อธรรมของพระพุทธเจ้าเพ่ือแสดงถึงพระหฤทัยเล่ือมใสในธรรมะ โปรดการทรงหนังสือธรรมะและสดับพระธรรมเทศนาเป็นอย่างย่ิง เสมอื นบุคคลผ้กู อปรด้วยปญั ญาอย่างบวั พน้ นำ้� และเบ่งบานแล้วดว้ ยพระธรรมของสมเดจ็ พระบรมศาสดา ในการวางองค์ประกอบของภาพเน้นเฉพาะลวดลายท่ีเป็นจุดส�ำคัญ ด้านล่างสุดของภาพบัว ปทปรมะ ออกแบบเป็นลวดลายกอบัวที่ถูกฝูงปลาและเต่ากัดกินอยู่ภายใต้ผิวน�้ำ ถัดขึ้นมาเป็นภาพบัว เนยยะ ออกแบบเปน็ ดอกบวั ที่อยู่ใต้น�้ำ ๔ ดอก ประกอบลวดลายกระหนกเปลว ถดั ขน้ึ มาเป็นบัว วิปจิตญั ญูออกแบบเปน็ ดอกบวั ทพี่ รอ้ มจะเบง่ บานเตม็ ทใี่ นวนั ตอ่ ไป ประกอบลวดลายกระหนกเปลว บนสดุ ของกรอบภาพ เป็นบวั อุคฆฏติ ัญญู ออกแบบเป็นดอกบวั ท่เี บง่ บานเต็มทปี่ ระกอบลวดลายกระหนกเปลว ภาพบัวทงั้ ส่เี หลา่จะเน้นความงาม ความชดั เจนด้วยเส้นกรอบรปู ทรงรี ประกอบลวดลายแต่พองาม พน้ื ที่วา่ งออกแบบเปน็ เถาลายกระหนกเปลวผสมผสานลวดลายพันธุ์พฤกษา ส่วนพ้ืนท่ีด้านหลังของฉากบังเพลิงชุดนี้ใช้ลวดลายแบบเดียวกนั แตกตา่ งกันเฉพาะคูส่ ี คือใชล้ วดลายสเี งินบนพ้นื สีมว่ งออ่ น ในขณะที่ดา้ นหนา้ ใชล้ วดลายทองบนพ้นืสชี มพเู ขม้ สว่ นดา้ นหลงั ตอนบนเขยี นเปน็ ลายดอกไมร้ ว่ ง ลายดอกกหุ ลาบบนพน้ื สชี มพู ซง่ึ สว่ นนจ้ี ะไมป่ รากฏแกส่ ายตาผคู้ นทว่ั ไป เขียนแบบโดยนายสาคร โสภา ครชู �ำนาญการ วิทยาลัยช่างศิลป งานปั้นหล่อเทวดา เทวดาประดับรอบพระเมรุสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี มีจ�ำนวน ๓๐ องค์ แบง่ เป็นเทวดานั่งถอื โคม ๑๔ องค์ เทวดาน่ังถือบังแทรก ๖ องค์ เทวดายืนถือโคม ๒ องค์เทวดายืนถอื ฉัตรเครอื่ งสงู ๘ องค์ เปน็ เทวดาชดุ เดียวกับท่ใี ชใ้ นงานพระเมรุสมเด็จพระเจา้ พน่ี างเธอ เจา้ ฟา้กลั ยาณวิ ฒั นา กรมหลวงนราธวิ าสราชนครนิ ทร์ สำ� นกั ชา่ งสบิ หมู่ กรมศลิ ปากร โดยคณะกรรมการฝา่ ยปน้ั ลวดลายและหลอ่ มนี ายสมควร อมุ่ ตระกลูประติมากรช�ำนาญการพิเศษ เป็นประธานคณะท�ำงาน ได้ด�ำเนินการส�ำรวจ ล้างท�ำความสะอาด และซ่อมสว่ นประกอบตา่ ง ๆ ของเทวดาทีช่ ำ� รดุ โดยจัดทำ� พิมพ์ยางเครอ่ื งประดบั เช่น อินทรธนู กรรเจยี กจร ชายไหวชายแครง ฯลฯ แคะแววเลอ่ื มเก่าออก ลอกลายผ้าทองยน่ ที่ตดิ ดว้ ยกาวยางออกจากส่วนฐานเทวดา กะเทาะลวดลายท่ีช�ำรดุ และน�ำลวดลายท่หี ลอ่ ดว้ ยเรซินมาตดิ ทาสีทอง เขยี นลายผา้ นุ่ง เขยี นสีเทวดาใหม่ตามความเหมาะสมหากของเดมิ เลือนหรือสีซดี จางไป ตอกเลอ่ื มและประดับเลอ่ื ม พรอ้ มปิดลวดลายผา้ ทองยน่ สาบสีท่ีฐานเทวดาใหม่ทง้ั หมด นอกจากน้ี สำ� นกั ชา่ งสบิ หมยู่ งั ไดห้ ลอ่ เทวดานง่ั เพมิ่ เตมิ อกี จ�ำนวน ๒ องค์ โดยนำ� ตน้ แบบเดมิ มาถอดพมิ พย์ างซลิ โิ คน จากนนั้ นำ� พมิ พย์ างซลิ โิ คนไปหลอ่ ไฟเบอรก์ ลาส ลวดลายประดบั หลอ่ ดว้ ยเรซนิ นำ� มาประกอบเป็นองคท์ ี่สมบรู ณ์ ตกแตง่ ขัดแตง่ ผิว ทาสรี องพ้ืนสเี หลือง ทาสี ปิดทองใหม่ เขยี นสีลวดลายผา้ ประดับแววดว้ ยเล่ือม ขนาดเทวดาสงู ๑.๓๒ เมตร ดา้ นกว้าง ๐.๔๒ เมตร ดา้ นขา้ งกว้าง ๐.๓๙ เมตร ทาพน้ื สขี าว เขียนพระพักตร์และพระเกศาด้วยสีอะคริลิก นุ่งผ้าเก้ียวเขียนสีอะคริลิกด้วยลวดลายสีสันต่าง ๆ กัน เช่น ลายแกว้ ชิงดวง ดอกพุดตาน ประจ�ำยามก้านแยง่ พมุ่ กา้ นแย่ง กา้ นขดเทพนม ประจ�ำยามขอสร้อย ยอ่ ไมส้ บิ สอง 440

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีชอ่ งกระจก ดอกไม้รว่ ง ดอกลอยดอกไม้ ดอกลอยพุ่มข้าวบณิ ฑ์ พ่มุ ข้าวบิณฑ์ก้านแยง่ ทั้งนี้ ส�ำนักช่างสบิ หมไู่ ดเ้ รมิ่ ด�ำเนนิ การตั้งแต่เดือนพฤศจกิ ายน พุทธศักราช ๒๕๕๔ แล้วเสร็จเม่อืเดือนมนี าคม พทุ ธศักราช ๒๕๕๕หอเปลอื้ ง เสาฉนวน หอเปลื้องและเสาฉนวน หอเปล้ือง เป็นสถานที่ส�ำหรับพักพระโกศทองใหญ่และพระลอง ตลอดจนเป็นที่เก็บอุปกรณ์ เครอื่ งใชอ้ น่ื ๆ ในการพระราชทานเพลงิ พระศพฯ สรา้ งทางทศิ ตะวนั ออก ตรงกบั มขุ หลงั หรอื มขุ ทศิ ตะวนั ออก ของพระเมรุ อาคารหันหน้าเข้าหาพระเมรุ กรมศลิ ปากร ไดว้ า่ จา้ งหา้ งห้นุ ส่วน ป.ว.ช. ลขิ ติ การสร้าง ก่อสรา้ งหอเปลือ้ งและเสาฉนวนในราคา๓,๕๘๙,๐๐๐ (สามล้านหา้ แสนแปดหม่นื เก้าพันบาทถ้วน) พลอากาศตรี อาวุธ เงินชูกลนิ่ อดีตอธิบดีกรมศลิ ปากร และศลิ ปินแห่งชาติ ประธานคณะท�ำงานการออกแบบพระเมรุและสิ่งปลูกสร้างประกอบพระเมรุ เป็นสถาปนิกผู้ออกแบบ นายสุทิน เจริญสวัสดิ์ ผู้อ�ำนวยการส�ำนักสถาปัตยกรรม เป็นวิศวกรโครงสร้าง นายทวี สมโลก หัวหน้ากลุ่มบริหารงานก่อสร้างส�ำนักสถาปัตยกรรม เป็นวิศวกรไฟฟ้า นายศิริพงษ์ บูรณอารีย์พงษ์ วิศวกรโยธาช�ำนาญการพิเศษ ส�ำนักสถาปตั ยกรรม เป็นผู้ควบคมุ การก่อสร้าง หอเปลอื้ งเปน็ อาคารแบบสถาปตั ยกรรมไทย โครงสรา้ งตวั อาคารเปน็ เหลก็ ลกั ษณะหลงั คาจวั่ เดยี วยกคอสองปกี นกปกคลุมโดยรอบ มีมขุ ยืน่ ดา้ นทิศตะวันออก อาคารกวา้ ง ๓ เมตร ยาว ๗.๕๐ เมตร สงู จากพนื้ ถงึ จั่ว ๖.๕๐ เมตร 441

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี พน้ื ภายในอาคารเปน็ พนื้ ซเี มนตบ์ ลอ็ กปบู นทรายอดั แนน่ ลอ้ มรอบดว้ ยคนั คอนกรตี บลอ็ กสำ� เรจ็ รปูผนงั และเสาเปน็ โครงเหลก็ ดา้ นในอาคารบดุ ว้ ยไมอ้ ดั เรยี บทาสคี รมี ฐานอาคารดา้ นนอกโดยรอบกรดุ ว้ ยไมอ้ ดัย่ืนออกมาจากแนวผนังทาสแี ดง ผนงั ภายนอกเปน็ ผนงั ลกู ฟกั ทาสชี มพู กรอบลูกฟักทาสแี ดง เสาบไุ มอ้ ดั ย่ืน ออกมาจากแนวผนงั ฐานเสาประดบั ลวดบัวเปน็ ลายซ้อนไม้รูปบวั คว่ำ� เดินสันสีทองรอบ พืน้ เสาทาสีขาวครีมหลบค้วิ เหลี่ยมเสาทาสีทอง มขุ ด้านทศิ ตะวันออก ปลายเสาประดบั ลายกระจังมุมทัง้ สีด่ ้าน ทาสที อง มชี ่องหนา้ ตา่ งทงั้ สด่ี า้ นเปน็ ชอ่ งแสงลกู กรงทง้ั สดี่ า้ น ดา้ นทศิ ตะวนั ออกและดา้ นทศิ ตะวนั ตกเจาะชอ่ งประตกู ลางผนงัในแนวเดียวกนั เปน็ ประตบู านคู่ ตวั บานทำ� ด้วยไมพ้ ้ืนทาสีแดง อกเลาและกรอบเช็ดหนา้ ทาสีทอง หลังคาหอเปลื้อง โครงหลังคาเหล็ก มุงด้วยกระเบ้ืองไม้อัดรูปหางมน ปิดผ้าทองย่นสาบสีน้�ำเงินหลบกระเบอื้ งและสันหลังคาเปน็ ไม้อัดทาสีทอง ปลายกระเบือ้ งชายคาประดับกระจงั ลายซ้อนไม้ ลายฉลุทา สีทอง หนา้ บนั ไม้อดั พ้นื ทาสแี ดง ท�ำเปน็ ลายก้านขดใบเทศหล่อด้วยไฟเบอรก์ ลาสเปน็ ลกั ษณะลายซอ้ นไม้ทา สีทองแววขาว รวยระกาหล่อดว้ ยไฟเบอร์กลาสเป็นลักษณะลายซอ้ นไม้ทาสีทองแววขาว พนื้ ลานหนา้ หอเปลอ้ื งดา้ นทศิ ตะวนั ตก ตรงบนั ไดพระเมรุ ตง้ั เสาฉนวนขา้ งละ ๓ ตน้ สำ� หรบั กนั้ มา่ นด้านทิศเหนอื และทิศใตข้ องชอ่ งทางเดินระหว่างพระเมรุกับหอเปลอ้ื ง เสาฉนวนนเ้ี ปน็ เสาสีเ่ หลีย่ ม มีความสูง๕.๓๕ เมตร โครงเสาเปน็ เหลก็ ขน้ึ รปู ดว้ ยแผ่นไฟเบอรซ์ ีเมนตล์ วดลายหล่อเรซนิ ฐานเสาฉนวนประกอบด้วยหน้ากระดานท้องไม้เส้นลวด ทาสีชมพู หน้ากระดานบนประดับลายประจ�ำยามลูกโซ่ ทาสีทองแววสีชมพู ท้องไม้ท�ำลูกฟักพ้ืนสีแดงประดับลายกระจังและคิ้วกรอบทาสีทอง เสาบนทาสีชมพู ค้ิวเหลี่ยมเสาทาสีทองปลายเสาประดบั บัวคอเสือ้ และบัวหวั เสา ลายทาสที องแววสชี มพู เหนือหัวเสาประดับโคมแกว้ รปู วงรี คลา้ ยใบหนา้ สตรี เส้นผา่ ศูนย์กลางขนาด ๑๐ นวิ้ มียอดเป็นมงกฎุ หล่อไฟเบอรก์ ลาสทาสที อง ระหวา่ งหอเปล้อื งกบั เสาฉนวนและเสาฉนวนกบั เสาฉนวนตอ่ กบั ฐานชาลาพระเมรกุ น้ั ผนงั กรไุ มอ้ ดั ทาสชี มพเู ดนิ เสน้ กรอบลกู ฟกั ทาด้วยสแี ดงคว้ิ สที อง พระท่ีนั่งทรงธรรม พระท่ีน่ังทรงธรรม เป็นอาคารประกอบพระเมรุ ใช้เป็นท่ีประทับและที่ประกอบพระราชพิธีทรงบ�ำเพ็ญพระราชกุศลในการพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สริ โิ สภาพณั ณวดี ตงั้ อยทู่ างดา้ นทศิ ตะวนั ตกของพระเมรภุ ายในเขตราชวตั ิ มขุ ดา้ นหนา้ ของพระทน่ี ง่ั ทรงธรรมตรงกบั มขุ ทศิ ตะวันตกของพระเมรุ กรมศลิ ปากรไดว้ า่ จา้ งบรษิ ทั ศวิ กรการชา่ ง จำ� กดั มนี ายสมชยั ธรรมารตั น์ กรรมการผจู้ ดั การ เปน็ คู่สญั ญากอ่ สรา้ งพระทนี่ ง่ั ทรงธรรม จำ� นวน ๑ หลงั พรอ้ มหอ้ งน้�ำและลฟิ ต์ ศาลาลกู ขนุ แบบท่ี ๑ จำ� นวน ๒ หลงัศาลาลกู ขนุ แบบท่ี ๒ จ�ำนวน ๒ หลงั ตามสญั ญาเลขที่ ๓๑/๒๕๕๕ ลงวันองั คาร ที่ ๑๓ ธันวาคม พุทธศกั ราช๒๕๕๔ ในราคา ๔๗,๖๐๐,๐๐๐ บาท (สสี่ ิบเจ็ดลา้ นหกแสนบาทถ้วน) สญั ญาก�ำหนดเร่มิ กอ่ สร้างในวนั พธุ ที่๑๔ ธนั วาคม พทุ ธศักราช ๒๕๕๔ แลว้ เสรจ็ ในวันเสาร์ ที่ ๓๑ มีนาคม พทุ ธศักราช ๒๕๕๕ พลอากาศตรี อาวธุ เงนิ ชูกลน่ิ อดีตอธบิ ดีกรมศิลปากร และศิลปนิ แหง่ ชาติ ประธานคณะท�ำงานฝา่ ยออกแบบ เขยี นแบบ ขยายแบบสถาปตั ยกรรม วิศวกรรม และลวดลายประกอบสถาปตั ยกรรม และคณะ มี นายอาทติ ย์ ลมิ่ มนั่ สถาปนกิ ปฏบิ ตั กิ าร เปน็ สถาปนกิ ผอู้ อกแบบและเขยี นแบบ นายสวุ ฒั น์ คา่ ยแสง วศิ วกรโยธาชำ� นาญการพเิ ศษ เปน็ วศิ วกรโยธา นายปรชี า วฒุ สิ มบตั ิ วศิ วกรไฟฟา้ ชำ� นาญการ เปน็ วศิ วกรไฟฟา้ นางสาว 442

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีอจั ฉรา ถาวรมาศ มณั ฑนากรช�ำนาญการพเิ ศษ นายภทั ร ส�ำราญสขุ มณั ฑนากรปฏิบัตกิ าร เป็นมณั ฑนากร นายกอ่ เกยี รติ ทองผดุ นายชา่ งศลิ ปกรรมชำ� นาญงาน เปน็ นายชา่ งศลิ ปกรรม นายธงชยั มหา นายชา่ งเขยี นแบบ ปฏบิ ตั งิ าน เปน็ นายชา่ งเขยี นแบบ นายชยั นนั ท์ พนั ธภ์ุ คไพโรจน์ นายชา่ งสำ� รวจอาวโุ ส นายเอกวฒั น์ วงศพ์ นิ ท ุวศิ วกรโยธาชำ� นาญการพิเศษ นายเกรกิ เมอื ง ยงประยรู มัณฑนากรช�ำนาญการ เปน็ ผคู้ วบคุมงาน พระท่นี ง่ั ทรงธรรม มลี กั ษณะเปน็ อาคารโถง ทรงไทย จตั รุ มขุ ตัวอาคารโดยท่ัวไปกว้าง ๙.๕๐ เมตร ยาว ๔๒.๕๐ เมตร เฉพาะมุขด้านทิศตะวันตกต่อย่ืนจากพื้นท่ีแกนกลางออกไปยาว ๒๗ เมตร อาคารม ีความสงู จากระดับพืน้ ดนิ ถงึ สนั หลังคาชน้ั บนสดุ ๑๒.๕๗ เมตร โครงสรา้ งทว่ั ไป ฐานรากเปน็ พืน้ คอนกรตี ส�ำเรจ็ รูปชนิดคอนกรีตอัดแรงแบบกลวง (Hollow Core)หนา ๐.๑๕ เมตร จำ� นวน ๑ แผน่ ตอ่ ๑ ฐาน เหนือแผน่ ฐานรากเปน็ เหล็กยึดโคนเสา หนา ๒.๓ มลิ ลเิ มตรฐานรากฝังอยู่ใตด้ นิ ลกึ จากระดับผิวพ้นื ประมาณ ๑ เมตร เสา คาน ตง เป็นเหลก็ พืน้ อาคารโดยทวั่ ไปยกสูง๑.๒๐ เมตร ปูด้วยไม้อัดหนา ๒๐ มิลลิเมตร ตีชนอัดสนิท ปูพรมอัดสีแดงทับหน้า เสาอาคารบุไม้อัดหนา ๖ มิลลิเมตร ทาสีส้ม คิ้วเหลี่ยมเสาทาสีทอง บัวฐานอาคารประกอบลวดบัวเป็นไม้อัดหนา ๑๐ มิลลิเมตร ทาสีเทาออ่ น โครงหลังคาเป็นเหล็ก ประกอบด้วย อกไก่เหล็ก โครงถักจันทันเหล็กวางบนหัวเสาเชื่อมเป็นโครงจันทนั พรางเหลก็ อะเสเหลก็ แปเหลก็ หลังคามุงด้วยแผ่นเหลก็ รีดลอนสแี ดง หลบสันหลังคาเป็นไมอ้ ัดหนา๑๐ มิลลิเมตร ทาสีขาว ลักษณะหลังคาเป็นทรงจัตุรมุขซ้อน ๒ ช้ัน ตอนบนเป็นหลังคาจั่ว ตอนล่างเป็น หลงั คาปีกนก ระหว่างช้นั หลงั คายกเป็นคอสอง มหี ลังคาปะร�ำยน่ื ต่อจากหลังคาปีกนกดา้ นหน้าและด้านขา้ งสะพานหนูประดับกระจังหล่อด้วยเรซินทาสีทองแววสเี งนิ โดยรอบ มุขด้านทิศตะวันออก ตรงกับมุขทิศตะวันตกของพระเมรุ ลักษณะหลังคาเป็นหลังคาซ้อน ๒ ช้ันมมี ุขประเจดิ สนั หลงั คาทาสีขาว หน้าจัว่ เปน็ แบบจว่ั ภควัมประดบั ดว้ ยชอ่ ฟ้า ปัน้ ลม รวยระกา หางหงส์ทา สีทองสอดสีเงนิ หน้าบันพ้นื ทาสีนำ�้ เงิน ประดบั ลายหล่อไฟเบอร์กลาส ปิดทับดว้ ยลายฉลุผ้าทองย่นสอดสีเงนิ เป็นรูปอุณาโลม หมายถึง พระมหากษัตริย์ ปิดด้วยกระจกสีแดงเดินเส้นทอง ประดิษฐานบนพานต้ังอยู่บนแท่นฐานสิงห์ มีรัศมีแผ่โดยรอบ หมายถึง พระราชอ�ำนาจแห่งพระมหากษัตริย์ท่ีมีพระบารมีแผ่ไปในทุกทิศประกอบลายพานพุ่มข้าวบิณฑ์ซ้ายขวา และลายกระหนก กระจังฐานพระหล่อด้วยเรซินทาสีทองแววสีเงิน ฝ้าไขราทาสีแดง ใต้กระจังฐานพระของมุขประเจิดประดับด้วยสาหร่ายรวงผึ้งหล่อไฟเบอร์กลาสทาสีทอง ดา้ นหนา้ มขุ ใตห้ ลงั คาปกี นกทำ� ซมุ้ คหู าหนา้ นางหลอ่ เรซนิ ทาสที อง ฝา้ เพดานโดยทว่ั ไปบไุ มอ้ ดั หนา ๔ มลิ ลเิ มตรท�ำกรอบแว่นทาสีน�้ำตาลอมเหลือง พ้ืนทาสีขาวนวล ประดับดาวเพดานลายฉลุผ้าทองย่นลายค้างคาวสาบ สแี ดง เขียว เงนิ ฝ้าเพดานเหนือที่ประทบั มุขทิศตะวนั ออกตอ่ ยาวไปยงั มุขทิศตะวันตก ทำ� กรอบแว่นซ้อนไม้ทาสีนำ�้ ตาลอมเหลืองเดินเสน้ ทอง ชัน้ ในเป็นกรอบแวน่ ย่อมมุ ไม้ ประดบั ดาวเพดานลายซ้อนไม้หล่อไฟเบอร์กลาส ปิดลายฉลุผ้าทองยน่ สาบสลี ายคา้ งคาวสาบสแี ดง เขยี ว ชมพู และสีเงนิ ข่อื ทาสีส้มปิดลายฉลตุ บสีทองลายหัวข่ือปิดผ้าทองย่นสาบสีแดง เขียว ขาว น�้ำเงิน ฝ้าเพดานหลังคาปะร�ำประดับดาวเพดานลายฉลุตบสีทองลายค้างคาว ขื่อทาสีส้มปิดลายฉลุตบสีทอง แผงบังหลังคาปะร�ำ ท�ำกรอบลูกฟักทาสีน�้ำตาลอมเหลือง พื้นทาสีขาว ปิดลายเฟื่องฉลุตบสีทอง ผนังคอสองทำ� กรอบลูกฟัก พ้ืนทาสีขาวนวล ประดับลายดอกไม้ร่วง ฉลตุ บสีทอง ผนงั คอสองด้านนอกทำ� กรอบบัวลกู ฟกั ทาสนี ้ำ� ตาลอมเหลอื งเดินเสน้ ทอง ภายในลูกฟักประดบัลายพมุ่ ข้าวบณิ ฑอ์ ยใู่ นซุ้มเรือนแกว้ และลายชอ่ กระหนกฉลุตบสีทอง 443

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี มุขด้านทิศตะวันตก มุขด้านทิศเหนือและมุขด้านทิศใต้ เป็นหลังคาซ้อน ๒ ช้ัน ลักษณะและการประดบั ลวดลายของหน้าจัว่ และลายหนา้ บันเหมือนกบั มุขทศิ ตะวันออก การตกแต่งภายในอาคาร มุขด้านทิศตะวันออก เป็นมุขท่ีประทับ กั้นพนักท้ังสามด้านบุด้วยไม้อัด พนักด้านหน้าท่ีประทับภายนอกทำ� กรอบลูกฟักทาสีนำ�้ ตาลอมเหลือง กรอบช้ันในทาสีขาว พื้นทาสีทองฉลุไม้ลายยาประดับกระจกสีแดง เขียว ม่วง ฟ้า ขาว ตรงกลางทาสีทองส�ำหรับพาดพระเขนยศอกห้อยผ้าทิพย์รูปพระครุฑพ่าห์ ในวันประกอบพระราชพิธี ผ้าทิพย์ปักรูปพระครุฑพ่าห์ และทอดพระเขนยศอก พนักด้านซ้ายและด้านขวา ท้ังภายนอกและภายในทงั้ สามด้านทำ� กรอบลูกฟักทาสีน�ำ้ ตาลอมเหลืองเดินเส้นทอง พ้ืนทาสขี าวนวล เสาท้งัส่ีมมุ ช่วงบนเหนือที่ประทับติดต้งั ราวผ้าม่านตีไม้อัดเป็นกลอ่ งปิดทาสสี ้มประดับลายเฟื่องฉลตุ บสีทอง แขวนผ้าม่านไหมสีน้ำ� ตาลทองมีลาย ด้านขวาและด้านซ้ายของทป่ี ระทับติดต้ังเคร่อื งปรบั อากาศแบบตงั้ พ้ืน ขนาด๑๘,๐๐๐ บีทียูต่อช่ัวโมง ด้านละ ๑ เคร่ือง บริเวณพื้นช้ันล่างทั้งสองข้างของมุขที่ประทับยกพ้ืนสูงจากพื้นท่ัวไปอีกระดบั หนงึ่ มขุ ด้านทิศตะวันตก ต่อยาวจากมุขทิศตะวนั ออกไปถงึ ทางสกัดหน้าห้องพกั พระราชอิริยาบถ เปน็ทางเสดจ็ พระราชด�ำเนนิ และทท่ี รงบ�ำเพญ็ พระราชกศุ ล มรี ะเบยี งโดยรอบ ดา้ นทศิ ใตก้ น้ั ผนงั ทบึ ปดิ ดว้ ยไมอ้ ดัหนา ๔ มลิ ลิเมตร ท�ำกรอบบัวลกู ฟกั ท้งั ด้านในและดา้ นนอก ทาสีน�้ำตาลอมเหลืองเดินเส้นทอง พ้นื ทาสีขาวนวล ผนงั ดา้ นในชว่ งลา่ งใตข้ อ่ื ท�ำกรอบบวั ทาสนี ้�ำตาลอมเหลอื งเดนิ เสน้ ทอง พนื้ ในกรอบทาสขี าวนวลประดบัลายกรอบและลายดอกไมร้ ว่ งฉลตุ บสนี ำ�้ ตาล บนขอ่ื ประดบั กระจงั หลอ่ เรซนิ ทาสที องแววสเี งนิ ตลอดแนวผนงัยกพืน้ สูง ๐.๕๕ เมตร ทำ� เป็นอาสนส์ งฆป์ ูด้วยไม้อัดหนา ๑๐ มลิ ลิเมตร ปพู รมสีแดง หนา้ กระดานของยกพนื้ทำ� กรอบบวั ลกู ฟกั ซอ้ นไม้ ๒ ชนั้ ทาสนี ำ้� ตาลอมเหลอื งเดนิ เสน้ ทอง พนื้ ทาสขี าวนวล เสาโถงระหวา่ งอาสนส์ งฆ์กับมุขท่ีประทับ ๒ ตน้ และเสาหนา้ มขุ เย้อื งที่ประทบั ติดตง้ั คันทวยรปู หงสป์ ระดบั ลายซ้อนไมร้ ับพระภูษาโยง จากพระเมรุมายังอาสน์สงฆ์บนพระที่น่ังทรงธรรมเม่ือทรงบ�ำเพ็ญพระราชกุศลส�ำหรับพระสงฆ์สดับปกรณ์ ตรงข้ามอาสน์สงฆ์เป็นท่ีประทับ ด้านหลังกั้นฉากทึบ ฉากด้านนอกท�ำกรอบบัวลูกฟักทาสีน้�ำตาลอมเหลืองเดินเส้นทอง พื้นทาสีขาวนวล ด้านในท�ำกรอบบัวทาสีน้�ำตาลอมเหลืองเดินเส้นทอง พ้ืนในกรอบทาสีขาวนวลประดับลายก้านต่อดอกเป็นลายกรอบและลายพุ่มข้าวบิณฑ์ฉลุตบสีนำ้� ตาล ขอบบนประดับกระจังหล่อเรซินทาสีทองแววสีเงิน ช่วงบนท�ำเป็นช่องโปร่ง ช่วงเสาด้านซ้ายสุดของท่ีประทับไปจนถึงช่วงเสาตอนต้น อาสนส์ งฆต์ ดิ ตงั้ ราวผา้ มา่ นและแขวนผา้ มา่ นเหมอื นกนั กบั มขุ ดา้ นทศิ ตะวนั ออก ดา้ นหลงั ทปี่ ระทบั ตดิ ตง้ั เครอื่ งปรับอากาศขนาด ๓๖,๐๐๐ บีทยี ตู ่อชัว่ โมง จ�ำนวน ๓ เครือ่ ง ปลายมุขทศิ ตะวันตกก้ันเป็นหอ้ งพักพระราชอิริยาบถ ผนังปิดด้วยไม้อัดท�ำกรอบบัวทาสีน้�ำตาลอมเหลืองเดินเส้นทอง พื้นในกรอบทาสีขาวนวลประดับลายพมุ่ ขา้ วบณิ ฑ์และลายกรวยเชงิ ฉลุตบสนี ้ำ� ตาล ห้องประทับพักพระราชอิริยาบถ แบ่งเป็น ๓ ส่วน คือ ส่วนส�ำหรับประทับพักพระราชอิริยาบถห้องฉลองพระองค์ และห้องพระบังคน ฝ้าเพดานบุด้วยแผ่นยิบซัมหนา ๙ มิลลิเมตร ปิดทับด้วยกระดาษ ปดิ ผนงั สขี าว ผนงั บไุ มอ้ ดั โครงไมเ้ นอ้ื แขง็ ทำ� บวั เพดานและบวั เชงิ ผนงั โดยรอบ ตดิ คว้ิ ไมค้ าดตรงกลางระหวา่ งผนงั ดา้ นบนกบั ผนงั ดา้ นลา่ ง ตดิ กระดาษปดิ ผนงั สนี ำ�้ ตาลออ่ น ผนงั ดา้ นบนเปน็ ลายดอกไม้ ผนงั ดา้ นลา่ งเปน็ ลายเสน้ แนวตงั้ พนื้ สคี รมี น�้ำตาลเขม้ สลบั นำ�้ ตาลออ่ นมี ๒ ประตดู า้ นทศิ ตะวนั ออกและทศิ ตะวนั ตก บานประตไู มส้ กั ย้อมสีธรรมชาติเฉพาะด้านใน ส่วนด้านนอกกรอบบัวลูกฟักทาสีน้�ำตาลอมเหลืองเดินเส้นทอง พ้ืนทาสีขาว 444

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีนวล ประดับผ้าม่านโปร่งสีขาว ด้านนอกเป็นผ้าไหมสลับสีทองเข้มกับสีฟ้า จับจีบหัวม่านเป็นรูปครึ่งวงกลม ติดชายครุยพู่ท่ีขอบผ้าม่าน สายรัดม่านไหมถักสีเงินติดพู่สีทองน�้ำตาล มีฉากลับแลตรงกลางกั้นแบ่งพ้ืนที่ห้องเป็นด้านซ้ายและด้านขวา ส�ำหรับเป็นส่วนประทับพักพระราชอิริยาบถกับส่วนห้องฉลองพระองค์และ หอ้ งพระบงั คน ฉากลบั แลมลี กั ษณะเปน็ กระจกใสประกบ ๒ ดา้ น ระหวา่ งกระจกเปน็ ผา้ ไหม ตอนบนของฉาก เป็นกระจกฝ้าสีขาว ประดับลายเถาใบเทศพุดตาน และลายเถาใบเทศพ่นสีทองอยู่ในกรอบสามเหล่ียม เดินเสน้ ทอง ขอบกระจกหุ้มคิว้ ไมส้ กั พื้นภายในหอ้ งทง้ั หมดปูด้วยพรมแผน่ คาร์เพทไทลข์ นตัดสลบั สี ขนาด ๐.๕๐ x ๐.๕๐ เมตร แนวคิดการตกแต่งภายในห้องประทับพักพระราชอิริยาบถ เน่ืองจากห้องพักพระราชอิริยาบถ ตอ้ งเปน็ หอ้ งทม่ี คี วามปลอดภยั สงู จงึ ตดิ ตง้ั วสั ดแุ ละอปุ กรณโ์ ดยคำ� นงึ ถงึ ความปลอดภยั เปน็ หลกั เชน่ ปพู น้ื และพรมให้มรี ะดับเรยี บเสมอกัน ไมม่ รี อยต่อ ติดตงั้ ราวจับสแตนเลสในหอ้ งสรง บรรยากาศภายในห้องทงั้ หมดมีความผ่อนคลายดว้ ยโทนสโี มโนโทน ซง่ึ มคี วามสะอาด ความสงบ ไม่ฉูดฉาด ส่วนส�ำหรับประทับพักพระราชอิริยาบถ ทอดพระราชอาสน์ชนิดคู่และชนิดเด่ียว ชิดผนังด้านทิศเหนอื ตรงกนั ขา้ มกบั พระราชอาสนต์ งั้ โตะ๊ วางโทรทศั นจ์ อแบน LCD ขนาด ๔๒ นว้ิ จำ� นวน ๑ เครอื่ ง รบั สญั ญาณภาพจากระบบถ่ายทอดภาพภายในพระราชพิธี ติดตัง้ เครือ่ งปรับอากาศแบบฝังในฝา้ เพดาน ขนาด ๓๒,๐๐๐บีทียูต่อช่ัวโมง จ�ำนวน ๒ เคร่ือง และติดต้ังพัดลมระบายอากาศแบบฝังเพดาน ขนาด ๑๐๐ ลูกบาศก์ฟุต ตอ่ นาที จำ� นวน ๒ เครอื่ ง หอ้ งฉลองพระองค์ ทผี่ นงั ดา้ นทศิ ตะวนั ออกตดิ ตง้ั กระจกเงาบานใหญ่ สงู ๒ เมตร กวา้ ง ๑.๒๐ เมตรสองขา้ งกระจกตดิ ตงั้ โคมกง่ิ ตดิ ผนงั เพอ่ื เพม่ิ แสงสวา่ ง ชดิ ผนงั ดา้ นทศิ เหนอื ตง้ั โตะ๊ และเกา้ อแี้ บบไมม่ พี นกั อยา่ งละ ๑ ตวั ตดิ ตงั้ เคร่ืองปรับอากาศแบบติดผนัง ขนาด ๑๒,๖๐๐ บีทยี ตู ่อชวั่ โมง จำ� นวน ๑ เคร่ือง และตดิ ตั้งพัดลมระบายอากาศแบบฝงั เพดาน ขนาด ๑๐๐ ลกู บาศกฟ์ ุตต่อนาที จ�ำนวน ๑ เครอ่ื ง ห้องสรง ท่ีผนังด้านทิศใต้ติดต้ังกระจกเงาบานใหญ่เต็มพื้นท่ีผนัง ขอบกระจกหุ้มด้วยไม้สัก ย้อมสธี รรมชาติ ดา้ นหน้ากระจกเงาตลอดแนวท�ำเปน็ ชั้นกรโุ ครงไม้รองรบั ทบั หนา้ ด้วยหนิ แกรนิตสดี ำ� ติดต้งัอา่ งลา้ งมอื เคลือบสีขาว พร้อมหวั ก๊อกน้ำ� เยน็ และน�้ำร้อน ใตช้ ั้นอา่ งลา้ งมอื ทำ� เป็นตูม้ ีบานประตู ๒ บาน ปดิเปดิ เขา้ หากัน ผนงั ขา้ งกระจกเงาดา้ นขวาตดิ ห่วงและราวสแตนเลสส�ำหรบั แขวนผา้ ซบั พระหตั ถ์ ขา้ งอา่ งล้างมือ วางกลอ่ งใส่กระดาษช�ำระ สบ่เู หลว โคโลญ ๔๗๑๑ และแป้งฝนุ่ ด้านทศิ เหนอื ตดิ ต้ังโถชกั น�้ำช�ำระชกั โครกแบบน่ังราบชนดิ หม้อน�้ำในตัว (โถสุขภัณฑก์ ับหม้อน้�ำเปน็ ช้นิ เดยี วกนั ) พรอ้ มฝกั บวั ชำ� ระ โถลาบเิ ด้ มีราวจับสแตนเลส ข้างโถชักโครกท้ังหมด ติดต้งั เครื่องทำ� น�้ำอุน่ พรอ้ มสายดิน จ�ำนวน ๑ ชุด สำ� หรบั ระบบนำ�้ ภายในหอ้ งสรง ตดิ ต้ังเคร่ืองปรับอากาศแบบตดิ ผนัง ขนาด ๑๘,๐๐๐ บที ยี ตู อ่ ชวั่ โมง จ�ำนวน ๑ เคร่อื ง และติดต้ังพดั ลมระบายอากาศแบบฝงั เพดาน ขนาด ๑๐๐ ลูกบาศกฟ์ ตุ ตอ่ นาที จำ� นวน ๑ เครือ่ ง ภายในหอ้ งประทบั พกั พระราชอริ ยิ าบถตดิ ตงั้ ระบบแสงสวา่ งโดยใชห้ ลอดไฟฟา้ ใหแ้ สงสขี าวอมเหลอื ง(Cool White) เป็นโทนสเี ดยี วกบั ผนงั เพอ่ื ใหบ้ รรยากาศแบบอบอุ่น ตดิ ต้ังโคม Fluorescent ขนาด ๓๖ วตั ต์สีของแสง Cool White ท่ีบริเวณเพดานโดยรอบห้องกรองแสงโดยใชพ้ ลาสติกสีขาวขุ่นเพื่อเพิ่มความสว่างให้แกผ่ นงั หอ้ ง ทำ� ใหโ้ ปรง่ ไมอ่ ดึ อดั ทเี่ พดานตดิ ตงั้ โคมสเ่ี หลยี่ มแบบฝงั ฝา้ เพดาน หลอด Compact Fluorescentสขี องแสง Cool White ขัว้ E 27 ขนาด ๑๘ วัตต์ มีกระจกลายผา้ ดา้ นหน้าโคม เพอื่ กรองแสง ติดตั้งโคมส่องรูปภาพแบบตดิ ผนังชนิดมกี ้าน ๒ กา้ น จ�ำนวน ๓ ชุด ตดิ ตง้ั โคมประดับแบบโคมกิ่งตดิ ผนังสอ่ งรูป จำ� นวน 445

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี๒ ชดุ และติดต้งั โคม Fluorescent ขนาด ๓๖ วตั ต์ สีของแสง Cool White กรองแสงโดยใชพ้ ลาสตกิ สขี าวขุ่น บนกระจกเงาในห้องพระบงั คน จำ� นวน ๑ ชดุ ช่วงต่อระหว่างหอ้ งประทับพกั พระราชอริ ยิ าบถกบั อาสนส์ งฆ์ เจาะช่องประตูโปรง่ เปน็ ทางเดินลงสู่มุขระเบียงช้นั ลด ชนั้ ลดดา้ นใตข้ องมขุ ตะวนั ตก กน้ั หอ้ งเปน็ ถานส�ำหรบั พระสงฆ์ และหอ้ งพระสำ� อางสำ� หรบั พระบรมวงศานุวงศ์ รวม ๒ หอ้ ง แตล่ ะหอ้ งผนงั บดุ ว้ ยไม้อัดตสี องดา้ น ด้านในทาสขี าว พ้นื ปพู รมยาง ติดกระจกเงา ชั้นวางของสขี าว อ่างลา้ งมอื สขี าว โถชักโครกแบบนัง่ ราบชนิดหม้อนำ�้ สูง (โถสุขภัณฑก์ บั หม้อน�้ำเป็นคนละชน้ิ )พร้อมฝกั บัวช�ำระ ตดิ ต้ังเคร่ืองปรับอากาศแบบตดิ ผนงั ขนาด ๑๒,๖๐๐ บีทยี ตู ่อชั่วโมง จำ� นวน ๑ เคร่ือง และติดต้งั พัดลมระบายอากาศแบบฝงั เพดาน ขนาด ๕๐ ลูกบาศกฟ์ ตุ ตอ่ นาที จ�ำนวน ๑ เครอ่ื ง มุขด้านทิศตะวันออกด้านขวาและมุขด้านทิศตะวันตก ตรงกลางระหว่างบันไดทางขึ้น ติดต้ังลิฟต์พร้อมสายดิน จำ� นวน ๒ ชุด ส�ำหรบั เสด็จขึ้นลงพระที่น่ัง มพี นกั ก้นั ดา้ นขา้ งทัง้ สองด้าน เสาหัวเมด็ ทรงเหลยี่ มทาสีทอง ด้านหน้าและด้านหลังมีบานประตูปิด เปิดเข้าหากัน บานประตูและพนักทาสีทองประดับฉลุไม ้ลายยาประดบั กระจกสขี าว น�้ำเงนิ แดง เขียว การวางฐานรากพระทน่ี ง่ั ทรงธรรม การก่อสรา้ งพระทน่ี งั่ ทรงธรรม 446

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีการตบสีทองลายข่ือพระที่นงั่ ทรงธรรม การตบสีลายพมุ่ ข้าวบณิ ฑบ์ นฉากหลงั ที่ประทบั มขุ ดา้ นทศิ เหนอื และมขุ ดา้ นทศิ ใต้ ตวั อาคารเปน็ โถงโลง่ กน้ั พนกั ลกู กรงโปรง่ โดยรอบอาคาร ยกเวน้พนักด้านมุขทิศตะวันออกตรงที่ประทับ ช่องลูกกรงแต่ละช่องตรงช่วงต่อของลูกกรง ประดับลายซ้อนไม้ หล่อเรซินทาสที องท้งั ส่ีมมุ เสาพนกั พน้ื ทาสแี ดง คิ้วเหล่ยี มเสาทาสีทอง รอบอาคารมบี นั ไดทางขน้ึ ลง ๑๑ ชอ่ งบนั ได ราวบนั ไดเปน็ เหลก็ ทาสสี ม้ หวั เสาบนั ไดประดบั หวั เมด็ ทรงเหล่ียมทาสีทอง ลูกตั้งบันไดทาสีเทาอ่อน ลูกนอนบันไดเป็นไม้อัดหนา ๒๐ มิลลิเมตร ตีกรอบบัวไม ้รูปสามเหลย่ี มมุมฉากตามแนวผนังทอ้ งบันได กรอบลูกฟกั และพ้ืนภายในทาสเี ทาอ่อน ทุกเสารอบตัวอาคารประดับผ้าม่านสีขาวพิมพ์ลายพุ่มข้าวบิณฑ์ฉลุสีทอง หัวม่านติดผ้าสีเหลือง แบบโคง้ เรยี บมีชายครุย* สายรดั มา่ นเปน็ ผ้าสีเหลืองชนิดเดยี วกันกบั หัวมา่ น ชายผ้าม่านมีโซ่ถว่ งนำ�้ หนัก ภายในพระท่ีนั่งทรงธรรม ติดตั้งระบบแสงสว่าง ใช้หลอดไฟฟ้าชนิด Compact FluorescentMini Twist ให้แสงสีขาวเหลือง (Warm White) และให้แสงเป็นจุด เพื่อให้เป็นโทนสีเดียวกับผนังและ ดาวเพดาน ซงึ่ มสี แี ดงและสที อง ตำ� แหนง่ ตดิ ตง้ั บรเิ วณกลางดาวเพดานและปกี คา้ งคาว โดยตำ� แหนง่ ดาวกลาง ให้แสงสว่างมากกว่าต�ำแหน่งดาวรอบ เพื่อให้มศี นู ยก์ ลาง โดยบรเิ วณเพดานสูง ติดตั้งหลอดไฟฟ้า CompactFluorescent Mini Twist ขว้ั E 27 ขนาด ๒๓ วตั ต์ สีของแสง Warm White ทตี่ ำ� แหน่งดาวกลาง จ�ำนวน๒๓ ชุด และดา้ นบนในมุขประเจิดด้านทศิ ตะวันออกและด้านทศิ ตะวนั ตก จำ� นวน ๒ ชดุ ติดตง้ั หลอดไฟฟา้Compact Fluorescent Mini Twist ขั้ว E 27 ขนาด ๑๘ วัตต์ สีของแสง Warm White ทต่ี �ำแหนง่ ดาวรอบจำ� นวน ๔๔ ชดุ และด้านบนในมขุ ประเจดิ ดา้ นทศิ ตะวันออกและดา้ นทศิ ตะวันตก จำ� นวน ๘ ชดุ บริเวณเพดานดา้ นขา้ ง ติดตง้ั หลอดไฟฟา้ Compact Fluorescent Mini Twist ขวั้ E 27 ขนาด๑๘ วตั ต์ สขี องแสง Warm White ทีต่ �ำแหน่งดาวกลาง จ�ำนวน ๓๐ ชุด และตดิ ตงั้ หลอดไฟฟ้า CompactFluorescent Mini Twist ขวั้ E 27 ขนาด ๑๑ วตั ต์ สขี องแสง Warm White ที่ต�ำแหน่งดาวรอบ จำ� นวน๔๖ ชุด * ในการตรวจพระเมรุก่อนวันพระราชพิธี ข้าราชบริพารในสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ลงความเหน็ วา่ หัวม่านที่ตดิ ผา้ สีเหลืองเปน็ ผา้ ทบึ จึงท�ำให้อากาศไมถ่ า่ ยเท และมสี ีเหลืองสวา่ งสะดุดตาเกนิ ไป จงึ ขอใหป้ ลดออก คงเหลือแต่มา่ นในวันพระราชพธิ ี 447

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี บริเวณชายคาเพดานดา้ นขา้ ง บริเวณอาสนส์ งฆ์ ตดิ ตัง้ หลอดไฟฟ้า Compact Fluorescent MiniTwist ขั้ว E 27 ขนาด ๑๑ วัตต์ สขี องแสง Warm White จ�ำนวน ๔๖ ชุด บริเวณชายคาเพดานด้านหน้า ติดตั้งหลอดไฟฟ้า Compact Fluorescent Mini Twist ขั้ว E27 ขนาด ๑๘ วตั ต์ สขี องแสง Warm White ที่ตำ� แหนง่ ดาวกลาง จ�ำนวน ๑๒ ชุด และตดิ ต้งั หลอดไฟฟา้Compact Fluorescent Mini Twist ขว้ั E 27 ขนาด ๑๑ วตั ต์ สขี องแสง Warm White ที่ต�ำแหนง่ ดาวรอบจ�ำนวน ๒๘ ชุด ทฝี่ ้าเพดานใต้หลังคาและใต้พื้นพระท่นี ัง่ ติดต้งั โคม Fluorescent ขนาด ๓๖ วตั ต์ เพอ่ื ให้แสงสวา่ งในการรักษาความปลอดภัย ที่เสาด้านหน้าอาคารและเสาด้านหลังห้องประทับพักพระราชอิริยาบถ ติดตั้ง โคมกง่ิ ติดผนงั ทรงระฆัง ขนาด ๘ น้วิ หลอดทงั สเตน ขนาด ๔๐ วัตต์ ภายในพระท่นี ั่งทรงธรรมตดิ ตัง้ เตา้ รบั ไฟฟ้า จำ� นวน ๗๔ ชดุ สำ� หรับพดั ลมแบบตั้งพ้นื และเต้ารบัแบบมีสายดนิ จำ� นวน ๑๔ ชดุ ส�ำหรบั เครื่องปรับอากาศแบบเคลื่อนท่ี บรเิ วณหนา้ บนั ตดิ ตงั้ ดวงโคม PAR 38 ขนาด ๑๕๐ วตั ต์ จำ� นวน ๔๗ ชดุ พรอ้ มขว้ั กนั น้�ำ สำ� หรบั สอ่ งหน้าบนั ทเี่ สาโคมด้านหนา้ พระท่ีน่ัง จ�ำนวน ๔ ต้น ตดิ ต้งั โคม PAR 64 ขนาด ๖๐๐ วัตต์ พร้อมแผน่ ColourFillter ตำ� แหน่งละ ๖ โคม พร้อมครอบบงั โคม เพือ่ สอ่ งมายังลานแสดงโขนหน้าพระท่ีนั่ง และตดิ ต้งั เคร่ือง หร่แี สง ขนาด 2 KW X 12 CH. จำ� นวน ๑ เครอ่ื ง พร้อมเคร่ืองควบคมุ การปรบั เพมิ่ และลดแสง ท่ีหอ้ งควบคุมดา้ นลา่ งใตพ้ นื้ พระทีน่ ่ัง ติดต้งั ต้จู า่ ยไฟฟา้ ขนาด ๔๘ วงจร จำ� นวน ๑ ชดุ เพ่ือจา่ ยไฟให้วงจร ติดต้ังแสงสวา่ ง และเต้ารับไฟฟา้ ของพระท่ีนง่ั ทรงธรรม ติดต้ังตูจ้ ่ายไฟฟ้าขนาด ๑๒ วงจร จ�ำนวน๑ ชดุ เพอื่ จา่ ยไฟใหแ้ กเ่ ครอ่ื งปรบั อากาศ และตดิ ตง้ั สายปอ้ นไฟฟา้ จากพระทน่ี งั่ ทรงธรรมไปรบั ไฟฟา้ ทบ่ี รเิ วณห้องน้�ำดว้ ยสายไฟฟา้ 4C – 70sqmm. NYY ตดิ ตงั้ ฝงั ดนิ ลกึ ๔๐ เซนตเิ มตร ภายในพระท่ีน่ังทรงธรรม ตั้งเก้าอ้ีส�ำหรับผู้มาเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาทรับเสด็จได้จ�ำนวน ๕๐๐ ทน่ี ่ัง ศาลาลูกขุน ศาลาลกู ขนุ เป็นอาคารทส่ี รา้ งรอบพระเมรุ ใชเ้ ปน็ สถานท่ีส�ำหรับขา้ ราชการชนั้ ผ้ใู หญ่ ขา้ ราชการส�ำนักพระราชวัง ส�ำนักราชเลขาธิการ และข้าในพระองค์เฝ้าทูลละอองธุลีพระบาท ในงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพฯ ลักษณะเป็นอาคารโล่งชั้นเดียว ในงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพฯครั้งนี้มีการปรับประยุกต์ใช้ปะร�ำส�ำเร็จรูปเป็นโครงอาคาร และได้ออกแบบองค์ประกอบ ลวดลายทางสถาปตั ยกรรมไทย ตกแตง่ ใหเ้ ข้ากบั หลังคาผา้ ใบโครงปะร�ำส�ำเรจ็ รูปโค้ง ศาลาลูกขุนแบบท่ี ๑ มี ๒ หลัง ตั้งอยู่ทางด้านทิศเหนือและด้านทิศใต้ของพระที่น่ังทรงธรรม ด้านละ ๑ หลัง กรมศลิ ปากรไดว้ า่ จา้ งบรษิ ทั ศวิ กรการชา่ ง จำ� กดั มนี ายสมชยั ธรรมารตั น์ กรรมการผจู้ ดั การ เปน็ คู่สญั ญากอ่ สรา้ งศาลาลกู ขนุ แบบที่ ๑ จำ� นวน ๒ หลงั พระทน่ี ง่ั ทรงธรรม จำ� นวน ๑ หลงั พรอ้ มหอ้ งน�้ำและลฟิ ต์ศาลาลูกขนุ แบบท่ี ๒ จำ� นวน ๒ หลัง ตามสัญญาเลขที่ ๓๑/๒๕๕๕ ลงวันองั คาร ที่ ๑๓ ธนั วาคม พทุ ธศักราช๒๕๕๔ ในราคา ๔๗,๖๐๐,๐๐๐ บาท (สีส่ ิบเจ็ดลา้ นหกแสนบาทถว้ น) สญั ญาก�ำหนดเร่ิมกอ่ สรา้ งในวนั พธุ ท่ี๑๔ ธันวาคม พทุ ธศักราช ๒๕๕๔ แลว้ เสร็จในวนั เสาร์ ท่ี ๓๑ มนี าคม พุทธศักราช ๒๕๕๕ 448

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีการปรบั พ้นื อาคารศาลาลกู ขนุ แบบท่ี ๑ ศาลาลูกขุนแบบที่ ๑ พลอากาศตรี อาวธุ เงนิ ชกู ลน่ิ อดตี อธบิ ดกี รมศลิ ปากร และศลิ ปนิ แหง่ ชาติ ประธานคณะทำ� งานฝา่ ยออกแบบ เขยี นแบบ ขยายแบบสถาปัตยกรรม วิศวกรรม และลวดลายประกอบสถาปตั ยกรรม และคณะมี นายธนารตั น์ สอดทรพั ย์ สถาปนกิ ปฏบิ ตั กิ าร เปน็ สถาปนกิ ผอู้ อกแบบ นายสวุ ฒั น์ คา่ ยแสง วศิ วกรโยธาชำ� นาญการพิเศษ นายธนภมู ิ อัตตฤทธ์ิ วิศวกรโยธาปฏิบตั ิการ เป็นวิศวกรโยธา นายปรชี า วฒุ สิ มบตั ิ วศิ วกรไฟฟา้ช�ำนาญการ เปน็ วศิ วกรไฟฟา้ นายก่อเกียรติ ทองผดุ นายช่างศิลปกรรมชำ� นาญงาน เปน็ นายชา่ งศลิ ปกรรมนายวิบูลย์ ถนัดกิจ นายช่างเขียนแบบปฏิบัติงาน เป็นนายช่างเขียนแบบ นายชัยนันท์ พันธุ์ภคไพโรจน์ นายช่างส�ำรวจอาวุโส นายเอกวัฒน์ วงศ์พินทุ วิศวกรโยธาช�ำนาญการพิเศษ นายเกริกเมือง ยงประยูร มัณฑนากรช�ำนาญการ เป็นผู้ควบคุมงาน ศาลาลูกขนุ แบบท่ี ๑ เปน็ อาคารแบบหลงั คาโคง้ มีลกั ษณะตามรูปแบบของอาคารที่สรา้ งประกอบพระเมรุมาศของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลท่ี ๖ อีกทั้งเป็นข้อจ�ำกัดของรูปทรงปะร�ำสำ� เรจ็ รปู ขนาดใหญท่ เี่ ปน็ ทรงโคง้ ตวั อาคารกวา้ ง ๑๐ เมตร ยาว ๓๐ เมตร โครงหลงั คาเหลก็ สำ� เรจ็ รปู ตดิ ลวดสลงิ เสน้ ผา่ ศนู ยก์ ลางขนาด ๙ มลิ ลเิ มตร พรอ้ มเกลยี วเรง่ ขงึ ตงึ กบั โครงหลงั คายาวตลอดแนวอาคาร หลงั คามงุดว้ ยผา้ ใบกนั น�้ำสนี ำ�้ ตาล จวั่ และหนา้ บนั เปน็ รปู โคง้ ตามโครงหลงั คา ประดบั ชอ่ ฟา้ ปน้ั ลมรปู หนา้ กาล ใบระกาหางหงส์หลอ่ ไฟเบอร์กลาสทาสีทองสอดสีเงิน หนา้ บันประกอบลวดบวั ทาสีทอง ประดับลวดลายพานพุ่มตัง้ บนแทน่ ฐานสงิ ห์ ประกอบฉตั ร ๕ ชนั้ ขนาบสองขา้ ง พนื้ หนา้ บนั ทาสชี มพปู ระดบั ลายดอกไมร้ ว่ งทาสที องสอดสเี งนิ กระจงั ฐานพระหลอ่ เรซนิ ทาสที องแววสเี งนิ ฝา้ เพดานปดิ ดว้ ยผา้ ตว่ นสคี รมี ประดบั ลายกรอบเพดาน ลายดาวเพดาน และลายค้างคาว ฉลผุ า้ ทองยน่ สาบสี ตวั อาคารมีลกั ษณะเปน็ ศาลาโถง เสาและคานอะเสเป็นโครงเหลก็ ถัก หุม้ ด้วยไมอ้ ัดกนั นำ�้ หนา ๑๐มิลลิเมตร ทาสีส้ม ติดค้ิวเหลี่ยมเสาทาสีทอง บัวหัวเสาและบัวโคนเสาหล่อไฟเบอร์กลาสทาสีทอง ซุ้มคูหาระหวา่ งช่วงเสาติดตัง้ แผงราชวัตหิ ล่อไฟเบอรก์ ลาสทาสที อง ชายคาตดิ รางน�้ำสงั กะสี พน้ื อาคารเป็นคอนกรีตบลอ็ กส�ำเร็จรปู ขนาด ๐.๔๐ x ๐.๔๐ เมตร ปูพรมอัดสีแดงทับหนา้ ยกสูงจากระดบั พ้ืนถนน ๐.๑๕ เมตร เสาอาคารโดยรอบประดบั ผ้าม่านโปรง่ สีขาวพมิ พล์ ายพ่มุ ขา้ วบิณฑ์ฉลสุ ที อง ชายผ้ามา่ นมโี ซถ่ ่วงน้�ำหนกั หวั มา่ นผ้าสเี หลืองโคง้ เรียบติดชายครยุ สายรัดม่านเป็นผา้ สเี หลอื งชนดิ เดยี วกับหวั มา่ น 449

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ภายในอาคารตดิ ตงั้ ระบบแสงสวา่ ง ใช้หลอดไฟฟา้ Compact Fluorescent Mini Twist ขัว้ E27 ขนาด ๒๓ วตั ต์ สขี องแสง Warm White ท่ตี �ำแหนง่ ดาวเพดานกลาง จำ� นวน ๕ ชดุ ติดตงั้ หลอดไฟฟ้าCompact Fluorescent Mini Twist ขว้ั E 27 ขนาด ๑๘ วตั ต์ สีของแสง Warm White ท่ตี ำ� แหนง่ ดาวรอบ จำ� นวน ๔๐ ชุด ติดต้ังหลอดไฟฟ้า Compact Fluorescent Mini Twist ขั้ว E 27 ขนาด ๑๘ วัตต์ สีของแสง Warm White ที่ด้านข้างดาวเพดาน ด้านซ้ายและด้านขวา จ�ำนวน ๓๐ ชุด ติดต้ังเต้ารับไฟฟ้า เพอื่ จ่ายไฟให้แกพ่ ดั ลมแบบต้งั พนื้ ติดตัง้ โคม PAR 38 ขนาด ๑๕๐ วตั ต์ พรอ้ มขัว้ กันน้�ำจ�ำนวน ๖ ชุด และโคมFluorescent ขนาด ๓๖ วตั ต์ จำ� นวน ๘ ชุด เพอื่ ส่องหนา้ บันทง้ั สองด้าน ติดต้งั สายไฟฟ้าชนิด VAF ซอ่ นในเสา ฝ้าเพดาน สายไฟฟา้ ชนดิ NYY สำ� หรบั เต้ารับไฟฟา้ และใต้พืน้ อาคาร ตดิ ต้ังสายวงจรยอ่ ยภายนอกอาคารจากจุดเชื่อมต่อสายไปรับไฟฟ้าที่ตู้จ่ายไฟฟ้าบริเวณห้องน�้ำ ด้วยสายไฟฟ้า ๓ (2C - 4sqmm.NYY) ติดต้ัง ฝงั ดนิ ลึก ๔๐ เซนตเิ มตร ศาลาลกู ขนุ แบบที่ ๒ มจี ำ� นวน ๘ หลงั โครงสรา้ งปะรำ� สำ� เรจ็ รปู ตงั้ อยนู่ อกรว้ั ราชวตั ิ ทางดา้ นทศิ ใต้ ของพระเมรุ จ�ำนวน ๔ หลัง และอยู่ริมรั้วราชวัติด้านในทางด้านทิศตะวันตกของพระเมรุ จ�ำนวน ๔ หลัง ตวั อาคารกวา้ ง ๑๐ เมตร ยาว ๑๘ เมตร ความสงู จากระดบั พืน้ ถงึ สนั หลังคา ๗ เมตร อาคารในร้วั ราชวัติตั้งเก้าอส้ี �ำหรับผ้มู าเฝา้ ทลู ละอองธุลพี ระบาทได้หลังละ ๒๔๓ ที่นงั่ อาคารนอกร้วั ราชวตั ิต้ังเก้าอี้ได้ ๒๕๖ ท่ีน่ัง กรมศิลปากรไดว้ า่ จ้างบรษิ ทั ศวิ กรการช่าง จำ� กดั ก่อสรา้ งศาลาลูกขุนแบบที่ ๒ จ�ำนวน ๖ หลงั (อีก๒ หลงั ทำ� สญั ญาวา่ จา้ งรวมในการกอ่ สรา้ งพระทนี่ ง่ั ทรงธรรมและศาลาลกู ขนุ แบบที่ ๑) ในราคา ๑๗,๓๐๐,๐๐๐บาท (สิบเจ็ดล้านสามแสนบาทถ้วน) พลอากาศตรี อาวุธ เงินชูกลนิ่ อดตี อธบิ ดีกรมศลิ ปากร และศิลปนิ แหง่ ชาติ ประธานคณะทำ� งานฝ่ายออกแบบ เขียนแบบ ขยายแบบสถาปตั ยกรรม วิศวกรรม และลวดลายประกอบสถาปตั ยกรรม และคณะมนี ายกอ่ เกียรติ ทองผดุ นายช่างศลิ ปกรรมช�ำนาญงาน เปน็ ผูร้ ่างแบบ นายธนารตั น์ สอดทรัพย์ สถาปนิกปฏิบัติการ เป็นสถาปนิกผู้ออกแบบ นายวิบูลย์ ถนัดกิจ นายช่างเขียนแบบปฏิบัติงาน เป็นผู้เขียนแบบ นายสวุ ฒั น์ คา่ ยแสง วศิ วกรโยธาชำ� นาญการพเิ ศษ นายธนภมู ิ อตั ตฤทธ์ิ วศิ วกรโยธาปฏบิ ตั กิ าร เปน็ วศิ วกรโยธา นายปรีชา วุฒิสมบัติ วิศวกรไฟฟ้าช�ำนาญการ เป็นวิศวกรไฟฟ้า นายสุเมธ พุฒพวง นักวิชาการช่างศิลป์ ช�ำนาญการ เปน็ ผูค้ วบคมุ งานออกแบบตกแตง่ ลวดลายประดับอาคารและเป็นหัวหนา้ คณะท�ำงาน นายสุเพลศาสตรเ์ สรมิ นายชา่ งศลิ ปกรรมชำ� นาญงาน นายเกรยี งศกั ด์ิ เนยี มสดุ นายชา่ งศลิ ปกรรมชำ� นาญงาน นายนภดลแกล้วทนงค์ นายชา่ งศลิ ปกรรมปฏบิ ตั ิงาน เป็นคณะทำ� งาน นายเอกวฒั น์ วงศพ์ นิ ทุ วิศวกรโยธาช�ำนาญการ พิเศษ นายธนารัตน์ สอดทรัพย์ สถาปนิกปฏิบัติการ นายชัยนันท์ พันธุ์ภคไพโรจน์ นายช่างส�ำรวจอาวุโส นายเกริกเมอื ง ยงประยูร มณั ฑนากรช�ำนาญการ เป็นผคู้ วบคุมการก่อสร้าง อาคารศาลาลูกขนุ แบบที่ ๒ พืน้ อาคารเป็นคอนกรตี บล็อกส�ำเร็จรูป ขนาด ๐.๔๐ x ๐.๔๐ เมตร ยกสูงจากระดับพ้ืนถนน ๐.๑๕ เมตร เรียงอัดสนิทล้อมรอบด้วยคันคอนกรีตส�ำเร็จรูป ปูพรมอัดสีแดงทับหน้า เสาและคานอะเสเปน็ โครงเหล็กถกั หมุ้ ด้วยไม้อดั กันน�ำ้ หนา ๑๐ มิลลเิ มตร บัวหวั เสาและบวั ตนี เสาเปน็ ไฟเบอร์กลาส ทาสีทอง ระหว่างเสาประดับด้วยซุ้มคูหาลวดลายราชวัติ แต่ละช่วงเสาประดับผ้าม่านโปร่ง สขี าวพิมพ์ลายพมุ่ ข้าวบณิ ฑฉ์ ลสุ ีทองตลอดทัง้ ผืน เสาละ ๒ ผนื 450

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีศาลาลกู ขนุ แบบที่ ๒ ลวดลายดาวเพดานของศาลาลูกขนุ แบบท่ี ๒ โครงหลังคาปะร�ำส�ำเร็จรูปทรงโค้ง มุงด้วยผ้าใบกันน้�ำสีน�้ำตาล มีลักษณะตามรูปแบบของอาคารทใ่ี ช้ประกอบพระเมรมุ าศของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รชั กาลที่ ๖ อกี ทั้งเป็นขอ้ จ�ำกดั ของ รปู ทรงปะรำ� สำ� เรจ็ รปู ขนาดใหญท่ เ่ี ปน็ ทรงโคง้ ประดบั ดว้ ยรวยระกาไฟเบอรก์ ลาสทาสที อง หางหงสเ์ ปน็ เหรายอดจว่ั เป็นหน้ากาล หน้าบันประดบั ดว้ ยลวดลายพานพุม่ และฉัตรประกอบ พนื้ หลังเป็นลวดลายดอกไมร้ ว่ ง สีทอง บนพื้นสีชมพู มสี ะพานหนู เชงิ กลอน และกระจงั เปน็ ไฟเบอรก์ ลาสทาสีทองวิง่ รอบอาคาร ฝา้ เพดานเปน็ ผา้ ตว่ นขงึ ตงึ ประดบั ดว้ ยลวดลายดาวเพดานผา้ ทองยน่ สาบสสี อดแวว ประดบั ลวดลายค้างคาว และลวดลายบัวมอบฝา้ เพดาน ภายในอาคารติดตงั้ ระบบแสงสว่าง ใช้หลอดไฟฟ้า Compact Fluorescent Mini Twist ข้วั E27 ขนาด ๒๓ วัตต์ สีของแสง Warm White ทต่ี ำ� แหนง่ ดาวเพดานกลาง จำ� นวน ๓ ชดุ ตดิ ตั้งหลอดไฟฟ้าCompact Fluorescent Mini Twist ขว้ั E 27 ขนาด ๑๘ วัตต์ สีของแสง Warm White ท่ตี �ำแหน่งดาวรอบ จำ� นวน ๒๔ ชดุ ติดตงั้ หลอดไฟฟ้า Compact Fluorescent Mini Twist ข้ัว E 27 ขนาด ๑๘ วตั ต์ สีของแสง Warm White ท่ดี า้ นขา้ งดาวเพดาน ด้านซา้ ยและด้านขวา จำ� นวน ๑๘ ชุด ติดตงั้ เตา้ รับไฟฟา้ เพอื่ จ่ายไฟใหแ้ ก่พดั ลมแบบตงั้ พนื้ ตดิ ต้ังโคม PAR 38 ขนาด ๑๕๐ วตั ต์ พรอ้ มขว้ั กันนำ้� จ�ำนวน ๖ ชดุ และโคมFluorescent ขนาด ๓๖ วตั ต์ จ�ำนวน ๘ ชดุ เพื่อส่องหนา้ บันท้ังสองด้าน ตดิ ตัง้ สายไฟฟ้าชนิด VAF ซ่อนในเสา ฝา้ เพดาน สายไฟฟา้ ชนดิ NYY ส�ำหรับเตา้ รบั ไฟฟา้ และใต้พนื้ อาคาร ติดตง้ั สายวงจรยอ่ ยภายนอกอาคารจากจดุ เชื่อมต่อสายไปรบั ไฟฟ้าที่ตู้จ่ายไฟฟ้าบริเวณห้องนำ�้ ดว้ ยสายไฟฟา้ ๓ (2C – 4sqmm.NYY) ตดิ ต้งั ฝงั ดนิ ลึก ๔๐ เซนติเมตร ซ่าง ซ่างเป็นอาคารซึ่งสร้างขึ้นบนพื้นชาลาพระเมรุทั้งสี่มุม เป็นที่ส�ำหรับพระสงฆ์สวดพระอภิธรรมในการพระราชทานเพลิงพระศพ ต้ังแต่เชิญพระโกศทรงพระศพประดิษฐานบนพระจิตกาธาน จนเสร็จการพระราชทานเพลงิ พระศพ 451

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ลกั ษณะอาคารเปน็ ทรงสเ่ี หล่ยี มผืนผ้า ขนาดเหมือนกนั ทงั้ ๔ หลงั ขนาดกว้าง ๒.๕๐ เมตร ยาว๓.๕๐ เมตร สงู จากพน้ื ดนิ ๗.๔๙ เมตร หลังคาจ่วั เดียวยกคอสองตบั ปกี นกคล่มุ โดยรอบ โครงสร้างท่วั ไปเปน็โครงสร้างเหลก็ โครงหลังคามงุ กระเบ้อื งไม้อัดรปู หางมนปิดผา้ ทองย่นสาบสนี �้ำเงนิ บนเชงิ ชายปดิ ดว้ ยไม้เป็นสะพานหนโู ดยรอบ ประดับกระจงั ลายซ้อนไม้ทาสีทอง หลบสันหลงั คา ขอบเชงิ ชายบไุ มอ้ ดั ยาง ท�ำลวดบัวทาสีทอง ฝ้าเพดานและฝา้ ชายคาบไุ มอ้ ดั ยางหนา ๖ มลิ ลิเมตร ทาสีแดงประดับลายฉลุผา้ ทองย่นสาบสีต่าง ๆลายดาวเพดาน หนา้ บัน ๒ ดา้ น พ้นื ทาสแี ดง ประดบั ลวดลายหลอ่ ด้วยไฟเบอร์กลาสทาสที องแววสีเงิน ช่อฟ้ารวยระกา หางหงส์ คนั ทวยหลอ่ ดว้ ยไฟเบอรก์ ลาส ทาสที องแววสีเงนิ ตวั อาคารกัน้ ฝาทึบสามดา้ น กลางผนังเจาะช่องหน้าต่าง เหนือขึ้นไปทำ� เป็นลูกฟักช่องโล่งประดับลายกระจังทาสีทอง พื้นอาคารโดยทั่วไปปูไม้อัดหนา ๒๐ มลิ ลิเมตร ตีชนอัดสนทิ ปูพรมอดั สแี ดงอดั ทับหน้า ฝาผนงั กรุไม้อัดยางหนา ๒๐ มลิ ลิเมตร ฝาผนงัภายนอกด้านหน้าอาคารทาสชี มพู กรอบลกู ฟักทาสีแดงคิ้วสีทอง ดา้ นหน้าเปดิ โลง่ เป็นทางเขา้ ออก มบี ันไดหนา้ ประตู ๒ ขนั้ ปูพรมอัดสแี ดง กรอบประตเู ดนิ เส้นทอง เหนอื กรอบประตูทำ� ลายซุ้มประตปู ิดผา้ ทองยน่ ฝาผนงั ภายในทงั้ ๓ ดา้ นทาสคี รมี ประดบั ลายดอกไมร้ ว่ ง ทก่ี รอบประตปู ระดบั ผา้ มา่ นทำ� ดว้ ยผา้ ตาดพน้ื สเี หลอื งลายทอง หัวม่านใชผ้ ้าตาดพืน้ เหลอื งลายทองจับเป็นเฟอื่ ง มสี ายรัดม่านทกี่ ลางม่าน ชายม่านมโี ซถ่ ว่ งน�้ำหนกัภายในอาคารชดิ รมิ ผนงั ดา้ นหลงั ตงั้ อาสนส์ งฆ์ โครงเครา่ ไมย้ าง กรดุ ว้ ยไมอ้ ดั กวา้ ง ๐ ๙๐ เมตร ยาว ๓.๕๐ เมตร สงู๐.๕๕ เมตร มเี กยขน้ึ ลงอาสนส์ งฆ์ ตวั เกยและอาสนส์ งฆป์ ระกอบหนา้ กระดาน บวั เสน้ ลวด หนา้ กระดานประดบัลายประจำ� ยามกา้ มปู ฉลผุ า้ ทองยน่ สาบสตี า่ ง ๆ เสน้ ลวดเดนิ เสน้ ทองบวั คว่�ำบวั หงายประดบั ลายฉลผุ า้ ทองยน่สาบสตี า่ ง ๆ ทอ้ งไมป้ ระดบั ลายเขม้ ขาบ พน้ื เกยและพน้ื อาสนส์ งฆป์ พู รมอดั สแี ดง ทผ่ี นงั หลงั อาสนส์ งฆท์ �ำเปน็ กรอบไม้ประดบั ลายกลีบบัวฉลผุ ้าทองยน่ สาบสีตา่ ง ๆ เหนอื กรอบไม้ประดับตาดพ้นื สเี หลืองลายทองจับเปน็ รปู เฟอ่ื ง เสาอาคารโดยทวั่ ไปหนา ๖ มลิ ลเิ มตร บไุ มอ้ ดั ทาสขี าวครมี ประดบั ลายฉลผุ า้ ทองยน่ สาบสี คว้ิ เหลยี่ มเสา ทาสที อง ภายในตัวอาคารซา่ งทงั้ หมด ตดิ เต้ารบั ไฟฟ้าและสวิตชไ์ ฟประกอบดวงโคมหลอดฮาโลเจน สายไฟเดินใต้ตวั อาคารและในฝ้า สายเมนฝังใตด้ นิ ทับเกษตร ทบั เกษตรเปน็ อาคารท่ีสรา้ งตดิ แนวร้ัวราชวัติดา้ นทิศเหนอื ๒ หลัง ด้านทศิ ใต้ ๒ หลงั รวม ๔ หลงัใชเ้ ปน็ สถานทสี่ �ำหรบั ขา้ ราชการฟงั พระสวดอภธิ รรมในงานพระราชทานเพลงิ พระศพสมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอเจา้ ฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพณั ณวดี กรมศิลปากรได้ว่าจ้างห้างหุ้นส่วนจ�ำกัด ส. บุญมีฤทธิ์ก่อสร้าง มีนายเสง่ียม บุญมีฤทธิ์ เป็น คสู่ ญั ญากอ่ สร้างทับเกษตร ทมิ ห้องสุขา รั้วราชวัติ เสาโคมไฟฟ้า พลบั พลายกทอ้ งสนามหลวง ตามสญั ญา เลขที่ ๓๒/๒๕๕๕ ในราคา ๓๔,๓๐๐,๐๐๐ ลา้ นบาท (สามสิบสีล่ า้ นสามแสนบาท) สัญญาก�ำหนดเริม่ กอ่ สร้างในวันพธุ ท่ี ๑๔ ธนั วาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๔ แลว้ เสร็จในวนั เสาร์ ท่ี ๓๑ มีนาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๕ ทบั เกษตรเปน็ อาคารแบบสถาปตั ยกรรมไทย ดา้ นหลงั อาคารเสมอแนวรว้ั ราชวตั ิ สว่ นตวั อาคารเชอ่ื มตอ่ ไปกบั รวั้ ราชวตั ิ ลกั ษณะเปน็ อาคารโถงโลง่ รปู สเ่ี หลยี่ มผนื ผา้ มพี นกั ดา้ นขา้ งและดา้ นหลงั ของอาคารรปู แบบเหมอื นรัว้ ราชวตั ิ สว่ นกลางอาคารยกผนังเสาสูง ท�ำเป็นส่วนเครื่องยอดมณฑปแปลงส่ีเหลี่ยมยอดบัวกลุม่ ลดรปู จากยอดพระเมรุ หลงั คาทรงจว่ั แยกเป็นปีกซา้ ยและปีกขวา บริเวณชายคาจว่ั ด้านหลังตรงต�ำแหน่งหัวเสา 452

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ทับเกษตร แบบที่ ๑ ผังหักมุมที่เป็นปีกซ้ายและขวาปกั ฉตั รผา้ ทองแผล่ วด ๕ ชนั้ ใชว้ สั ดเุ ปน็ ผา้ ทองยน่ พน้ื ทอี่ าคารสว่ นใตเ้ ครอ่ื งยอดประดษิ ฐานพระสาทสิ ลกั ษณ์สมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สริ โิ สภาพณั ณวดี ดา้ นหนา้ พระฉายาลกั ษณว์ างแทน่ ประดบัดอกไมส้ ักการะ อาคารทับเกษตรมี ๒ ลักษณะ คอื ทับเกษตรแบบท่ี ๑ มีผงั หักมุมเป็นปีกซา้ ยและขวา ยาวข้างละ ๑๗.๘๐ เมตร แตล่ ะปกี แบ่งเปน็๓ ช่วงเสา กว้างชว่ งเสาละ ๔.๐๐ เมตร ช่วงเสาดา้ นสกดั กวา้ ง ๔.๑๐ เมตร หลงั คาคลุมปีกซา้ ยและขวาเป็นหลังคารปู จว่ั พ้นื ที่สว่ นกลางอาคารซ่ึงรบั หลังคาเครอื่ งยอด กว้าง ๔.๖๕ เมตร ทับเกษตรแบบที่ ๒ มีผังส่ีเหลี่ยมผืนผ้า ขนาดกว้าง ๖.๐๕ เมตร ยาว ๒๙.๘๕ เมตร อาคาร ปีกซ้ายและขวา มีหลังคารูปจั่ว ช่วงเสาหน้าด้านสกัดกว้าง ๔.๑๐ เมตร ด้านยาวยาวช่องละ ๔.๐๐ เมตร มี ๓ ช่วงเสา โครงสร้างทั่วไป ฐานรากหลอ่ คอนกรตี เสรมิ เหล็ก มี ๒ ขนาด ๑.๒๐ x ๑.๒๐ x ๐.๑๕ เมตร และ๒.๐๐ x ๒.๐๐ x ๐.๒๐ เมตร ทอ้ งเรยี บ เสาตอหมอ้ เสาโครงสรา้ งทง้ั หมดเปน็ เหลก็ พน้ื อาคารยกสงู จากระดบัพน้ื ลานรอบอาคาร ๐.๑๕ เมตร พนื้ ภายในเปน็ พนื้ ทรายบดอดั แนน่ ปทู บั ดว้ ยบลอ็ กปพู น้ื สำ� เรจ็ รปู ขนาด ๐.๔๐x ๐.๔๐ เมตร พร้อมขอบคันคอนกรตี สำ� เรจ็ รูปขนาด ๐.๑๕ x ๐.๓๐ เมตร ปูพ้ืนดว้ ยพรมอดั สีแดง เสาอาคารเปน็ โครงเหลก็ ประกบดว้ ยแผน่ สมารท์ บอรด์ ประกอบควิ้ ไมอ้ ดั หนา้ เสาทาสสี ม้ แดง คว้ิ บวั ไมท้ าสที อง บวั ฐานเสาและบวั หวั เสาหลอ่ ดว้ ยไฟเบอรก์ ลาส ประกอบไมจ้ รงิ แตล่ ะเสาประดบั ผา้ มา่ นพมิ พล์ าย ดอกลอยพุ่มข้าวบิณฑ์สีทองเสาละ ๒ ผืน พนักอาคารเป็นโครงเหล็กลักษณะเหมือนร้ัวราชวัติ ราวจับท�ำดว้ ยไมแ้ ตง่ ควิ้ ลวดบัวทาสที อง ตวั พนกั ประดบั ลายดอกหล่อด้วยไฟเบอรก์ ลาสทาสที องประดับกระดาษสีเงิน ผนงั สว่ นกลางทบั เกษตรใตเ้ ครอ่ื งยอดกรสุ มารท์ บอรด์ ทำ� ควิ้ บวั ไมล้ กู ฟกั ทาสี เฉพาะผนงั ดา้ นหลงั ของทบั เกษตรแบบท่ี ๑ ติดตงั้ ชดุ หน้าตา่ ง (ตกแตง่ ปิดทบึ ) มีซ้มุ หน้าต่างไฟเบอร์กลาส ประดับแววกระดาษเงนิ ทาสี ตดิ ต้ัง 453

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีประกอบลกู กรงคิว้ บัว ซุม้ รปู แบบกระจังหนา้ กระดานประดับลายพ่หู อ้ ยทง้ั สองขา้ ง หลังคาอาคารปีกทรงจั่วเป็นปะร�ำส�ำเรจ็ รูปมุงด้วยผา้ ใบกันน้ำ� สีน้ำ� ตาล มีสะพานหนูรอบหลงั คาเป็นสมารท์ บอรด์ ประกอบดว้ ยไมอ้ ัดทาสที อง บริเวณเชงิ กลอนแกะเปน็ บัวฟันยักษ์รอบขอบหลงั คา เหนือขอบหลงั คาโดยรอบประดบั กระจังหลอ่ดว้ ยไฟเบอรก์ ลาส พ้ืนสที อง ตดิ แววกระดาษเงิน หลงั คาชว่ งกลางอาคารหลอ่ ด้วยไฟเบอรก์ ลาสเป็นรปู เครอื่ ง ยอดมณฑปแปลงบัวกลุ่ม ๓ ช้ัน ทาสีทองประดับแววกระดาษสีเงิน มุงด้วยแผ่นเหล็กรีดลอน ปีกอาคาร ท้ังสองข้างปักฉัตรผ้าทองแผ่ลวด (ผ้าทองย่น) ปีกอาคารละ ๓ คัน ระหว่างช่วงเสาตอนบนทำ� เป็นซุ้มคูหารูปลายราชวัติประดับดอกประจ�ำยามพ่นสีทอง ประดับกระดาษแววสีเงิน ฝ้าเพดานกรุสมาร์ทบอร์ดหนา ๖ มลิ ลิเมตร ท�ำกรอบแว่นลวดบวั ทาสขี าวครมี ประดบั ดาวเพดาน ปดิ ผ้าทองย่นสาบสีสอดแวว ฝา้ เพดานอาคารปีกซ้ายและขวากรุแผ่นยิปซัมบอร์ดหนา ๙ มิลลิเมตร ทาสีขาวครีม แต่ละช่วงเสาตกแต่งข่ือทาส ีสม้ แดง ติดควิ้ ทาสีทองประดบั ลายเพดานกลาง ๑ ดวง และดาวบรวิ ารล้อมรอบ ช่องละ ๘ ดวง* อาคารทบั เกษตร ทงั้ ๒ แบบ ติดตงั้ ระบบแสงสวา่ ง ใช้หลอดไฟฟา้ Compact Fluorescent MiniTwist ข้วั E 27 ขนาด ๒๓ วตั ต์ สีของแสง Warm White ทตี่ �ำแหน่งดาวกลางเพดาน จ�ำนวน ๗ ชุด และติดต้งั หลอดไฟฟ้า Compact Fluorescent Mini Twist ขัว้ E 27 ขนาด ๑๘ วัตต์ สขี องแสง Warm White ที่ตำ� แหน่งดาวรอบ จำ� นวน ๖๔ ชุด พร้อมติดต้ังเตา้ รบั ไฟฟ้าทเี่ สา เพื่อจ่ายไฟใหก้ ับพัดลมแบบตัง้ พนื้ บรเิ วณด้านบนหลงั คาตดิ ตง้ั โคม PAR 38 ขนาด ๑๕๐ วัตต์ พร้อมขัว้ กนั น�ำ้ จำ� นวน ๑๖ ชดุ เพอ่ื สอ่ งหน้าบันและส่องฉัตร ตดิ ตัง้ โคมฉาย Tungstain ขนาด ๒๕๐ วตั ต์ ตดิ ตงั้ ทีห่ ลงั คาชัน้ ลา่ ง จำ� นวน ๑๒ ชุด เพือ่ ส่องหลังคาเครื่องยอด และต�ำแหน่งพ้ืนด้านหน้าอาคาร ติดต้ังโคมฉาย Tungstain ขนาด ๒๕๐ วตั ต์ เพือ่ ส่องดา้ นข้างอาคาร อาคารแบบท่ี ๑ ตดิ ตง้ั จำ� นวน ๑๔ ชุด อาคารแบบที่ ๒ ติดตงั้ จำ� นวน ๑๑ ชุด ทิม ทมิ เปน็ อาคารท่ีสรา้ งตดิ แนวรว้ั ราชวตั ิ ดา้ นทิศเหนือ ๑ หลงั ทิศตะวันตก ๔ หลัง ทศิ ใต้ ๑ หลัง ทิศตะวันออก ๒ หลงั รวม ๘ หลัง ทุกอาคารหันหน้าเข้าสมู่ ณฑลพิธี ใชเ้ ปน็ ทพ่ี ักของพระสงฆ์ หนว่ ยพยาบาลข้าราชบริพาร และผู้มาเฝ้าฯ และเป็นท่ีตั้งวงดนตรีไทย คือ วงบัวลอย วงปี่พาทย์นางหงส์เครื่องใหญ ่และวงปพ่ี าทยม์ อญเครือ่ งใหญ่ ทมิ เปน็ อาคารแบบสถาปัตยกรรมไทย มี ๒ ลกั ษณะ คือ ทิมแบบที่ ๑ มีลักษณะเป็นอาคารโถงโล่ง รูปส่ีเหลี่ยมผืนผ้า หลังคาจ่ัว ขนาดช่วงเสากว้าง๔.๑๐ เมตร ยาว ๑๖ เมตร ๔ ช่วงเสา สูงจากพน้ื ถึงยอดรวยระกา ๕.๓๖ เมตร โครงสร้างทว่ั ไป ฐานราก หล่อคอนกรีตเสริมเหลก็ ขนาด ๑.๒๐ x ๑.๒๐ x ๐.๑๕ เมตร เสา ตอม่อ เสาคาน เป็นโครงเหลก็ พ้ืนอาคารสูงจากระดบั พ้ืนถนน ๐.๑๕ เมตร ถมพื้นอัดดินเททรายปรับระดับ แล้วปดู ว้ ยพ้ืนบลอ็ กคอนกรีตสำ� เร็จรปู ขนาด ๐.๔๐ x ๐.๔๐ เมตร หนา ๓.๒ เซนติเมตร ลอ้ มรอบด้วยขอบคันคอนกรีตสำ� เรจ็ รปูขนาด ๐.๑๕ x ๐.๓๐ เมตร ปูทบั ดว้ ยพรมอัดสแี ดง เสาอาคารเปน็ เสาเหลก็ ขนาด ๐.๒๐ x ๐.๒๐ เมตร ติด * ในการตรวจพระเมรุก่อนวันพระราชพิธี ข้าราชบริพารในสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวด ีลงความเหน็ ว่าผนังทบั เกษตรท้งั ๔ หลัง ว่าง เรยี บเกนิ ไป โดยเฉพาะในห้องใต้เครือ่ งยอดทป่ี ระดิษฐานพระสาทิสลกั ษณ์ จึงขอให้กรมศิลปากรตบสที องบนผนงั เป็นลวดลายผเี สื้อบินเปน็ ระยะ ๆ คล้ายกบั ลวดลายผเี สอ้ื เขยี นสซี งึ่ วาดประดับในห้องบรรทมที่วังรนื่ ฤดี กรมศิลปากรได้ดำ� เนินการในวนั ท่ี ๘ เมษายน พุทธศักราช ๒๕๕๖ จนแล้วเสรจ็ ทันการพระราชพิธี 454

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีคิ้วบัวสมารท์ บอร์ดหนา ๑๐ มลิ ลิเมตร กวา้ ง ๑ น้ิวคร่ึง ทาสีทอง บัวฐานเสาและบัวปลายเสาหล่อไฟเบอร์กลาสประกอบไม้อัดทาสีทอง มีพนัก ๓ ด้าน ยกเว้นด้านหน้าเป็นโครงเหล็กประดับลายดอกประจ�ำยาม หลอ่ ไฟเบอรก์ ลาสทาสที องสอดแววกระดาษเงนิ สว่ นลา่ งพนกั ตดิ พกุ รบั ตกแตง่ เปน็ พกุ ไฟเบอรก์ ลาสทาสที องแตล่ ะเสาประดบั ผา้ มา่ นเสาละ ๒ ผนื เปน็ ผา้ มา่ นสขี าวพมิ พล์ ายดอกลอยพมุ่ ขา้ วบณิ ฑท์ งั้ ๒ หนา้ สายรดั ผา้ มา่ น สีเหลือง ฝา้ เพดานกรุแผ่นยปิ ซมั หนา ๙ มลิ ลเิ มตร ทาสีตดิ ลายดาวเพดานฉลุผ้าทองย่นสาบสีสอดแวว โครงหลงั คาปะรำ� ส�ำเรจ็ รปู ทรงจ่วั มุงด้วยผา้ ใบกันน�้ำสีน�้ำตาล ตดิ หลบหลงั คาผ้าใบสขี าว จว่ั หลังคาประดับรวยระกาหลอ่ ไฟเบอรก์ ลาสทาสีทองแววสขี าวเงินรปู ใบเทศยอดหน้ากาล หน้าบันหล่อไฟเบอร์กลาส ตดิ แววกระดาษสเี งนิ ทำ� ลวดลายกนก ชอ่ ลายกนกตรงกลางเปน็ รปู หนา้ นาง ฝา้ ชายคากรดุ ว้ ยแผน่ สมารท์ บอรด์ หนา ๖ มิลลิเมตร ทาสีขาวครีม เหนือขอบชายคาโดยรอบประดับกระจังหล่อด้วยไฟเบอร์กลาสพ่นสีทอง ติดแววกระดาษเงนิ ทิมแบบท่ี ๒ อยทู่ างด้านทิศตะวนั ตก ๒ หลงั ใชเ้ ปน็ ท่พี ักของพระสงฆ์ แพทย์ พยาบาล ทหารมหาดเลก็ รกั ษาพระองค์ เจา้ หนา้ ทเ่ี ตรยี มเครอ่ื งตน้ เครอ่ื งสำ� รบั และหอ้ งวางระบบเสยี งของกรมประชาสมั พนั ธ์ลักษณะเหมือนกับทมิ แบบที่ ๑ แต่เพ่มิ ชดุ ผนงั บังตารอบ ๔ ด้าน และประตบู านเปดิ สวงิ หลงั ละ ๒ คู่ รปู แบบ ผนังสูงจากพื้นภายในห้อง ๑.๘๐ เมตร กรุลูกฟักสมาร์ทบอร์ดลักษณะเดียวกันกับผนังห้องสุขา ตรงกลางระหว่างท่ีต้ังทิมต่อเติมเป็นที่เตรียมเคร่ืองด่ืมและท่ีนั่งพักเจ้าหน้าท่ี ท�ำเป็นหลังคาปะร�ำ ประดับลายลูกฟักโดยรอบ หลังคามุงแผ่นเหล็กรีดลอนส�ำเร็จรูป ที่ขอบบนหลังคาปะร�ำประดับกระจังหล่อไฟเบอร์กลาส ทาสีทอง ตดิ กระดาษแววสีเงนิ ลักษณะฝ้าเพดาน เสาผนังต่าง ๆ เหมือนกบั ทมิ ภายในอาคารติดตั้งระบบแสงสว่าง ใชห้ ลอดไฟฟ้า Compact Fluorescent Mini Twist ขว้ั E 27ขนาด ๒๓ วัตต์ สขี องแสง Warm White ท่ตี �ำแหน่งดาวกลางเพดาน จำ� นวน ๔ ชุด และติดตัง้ หลอดไฟฟ้าCompact Fluorescent Mini Twist ขัว้ E 27 ขนาด ๑๘ วตั ต์ สขี องแสง Warm White ทตี่ ำ� แหน่งดาวรอบจ�ำนวน ๓๒ ชดุ พร้อมติดตงั้ เตา้ รับไฟฟา้ ท่ีเสา เพอื่ จ่ายไฟให้กับพัดลมแบบตัง้ พ้ืน บรเิ วณด้านบนหลงั คา ติดตง้ั โคม PAR 38 ขนาด ๑๕๐ วตั ต์ พร้อมข้วั กนั น้�ำ จ�ำนวน ๖ ชุด เพอื่ ส่องหน้าบนั และตำ� แหนง่ พื้นด้านหน้าอาคาร ตดิ ตั้งโคมฉาย Tungstain ขนาด ๒๕๐ วตั ต์ จ�ำนวน ๔ ชดุ เพอื่ สอ่ งด้านขา้ งอาคาร ทมิ ด้านทศิ เหนอืรับไฟฟ้าที่ตู้จ่ายไฟฟ้าติดตั้งในอาคารห้องน้�ำทิศเหนือ โดยแบ่งวงจรอาคารละ ๓ วงจร ส่วนทิมด้านทิศใต ้รบั ไฟฟ้าท่ีตจู้ า่ ยไฟฟา้ ตดิ ตงั้ ในอาคารหอ้ งนำ้� ทิศใต้ โดยแบง่ วงจรอาคารละ ๓ วงจร สุขา สุขา เป็นอาคารท่ีสร้างติดแนวร้ัวราชวัติ มุมด้านทิศตะวันตกเฉียงเหนือ และมุมด้านทิศตะวันตก เฉยี งใต้ วางแนวอาคารมมุ ละ ๒ หลงั รปู หกั ศอกตามรวั้ ราชวตั ิ ชว่ งเสาอาคารกวา้ ง ๔.๑๐ เมตร ยาว ๑๖ เมตรสงู จากพนื้ ถึงรวยระกา ๕.๓๖ เมตร พนื้ อาคารสงู จากระดับพ้ืนถนน ๐.๑๕ เมตร โครงสรา้ งทว่ั ไปฐานรากหลอ่ ดว้ ยคอนกรตี เสรมิ เหลก็ ขนาด ๑.๒๐ x ๑.๒๐ x ๐.๑๕ เมตร และ ๑.๐๐x ๑.๐๐ x ๐.๑๕ เมตร เสา คาน เปน็ เหล็ก พ้นื อาคารเปน็ พ้ืนบลอ็ กคอนกรตี ส�ำเรจ็ รูปขนาด ๐.๔๐ x ๐.๔๐เมตร หนา ๓.๒ เซนตเิ มตร ปบู นทรายอัดแน่นล้อมรอบด้วยขอบคนั คอนกรตี บล็อกส�ำเรจ็ รูปขนาด ๐.๑๕ x๐.๓๐ เมตร ภายในหอ้ งสขุ าปดิ ทบั ดว้ ยแผน่ ยางสดี �ำ เสาอาคารโดยทว่ั ไปเปน็ เหลก็ ตดิ คว้ิ บวั สมารท์ บอรด์ หนา๑๐ มลิ ลเิ มตร กวา้ ง ๑.๕ เซนตเิ มตร ทาสที อง หลงั คาจว่ั ปะรำ� สำ� เรจ็ รปู โครงหลงั คาเปน็ โครงเหลก็ สะพานหน ู 455

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีและเชิงกลอนประกอบไม้อัดไม้เทียมทาสีทอง บนขอบสะพานหนูโดยรอบประดับกระจังทาสีทองติดแววกระดาษเงิน ฝ้าเพดานและฝ้ากรุแผน่ ยปิ ซัมบอรด์ หนา ๙ มลิ ลเิ มตร ทาสขี าวครีม ฝา้ ชายคากรุแผน่ สมารท์ บอร์ดหนา ๖ มิลลิเมตร ทาสีขาวครีม ตัวอาคารก้ันฝาทึบท้ัง ๔ ด้าน ฝาผนังภายในและภายนอกกรุด้วย สมาร์ทบอรด์ โครงเครา่ เหล็ก ฝาผนงั ภายนอกทาสนี ำ�้ ตาลออ่ น กรุลกู ฟักทาสขี าวครีม ท�ำกรอบลวดบวั ลูกฟักเดนิ เสน้ สที อง ตอนบนเปน็ ชอ่ งระบายอากาศท�ำเปน็ ลกู กรงเหลก็ ประกบไมร้ ปู แบบอกเลาทาสแี ดงสม้ เวน้ รอ่ งทาสที อง ห้องสุขาดา้ นทิศตะวันตกเฉียงเหนอื แยกเป็น ๒ หลังคือ สขุ าหญงิ สุขาชาย แตล่ ะหลงั ก้ันเป็นหอ้ งสขุ าชาย ๖ หอ้ ง มโี ถปัสสาวะชาย ๑๒ โถ อ่างลา้ งมอื ๖ อ่าง สขุ าหญงิ กน้ั เปน็ หอ้ งสุขา ๑๐ หอ้ ง อา่ งลา้ งมือ๑๑ อ่าง หอ้ งสขุ าด้านทิศตะวันตกเฉยี งใต้แยกเปน็ ๒ หลังคือ สขุ าหญงิ สขุ าชาย และหอ้ งงานระบบไฟฟ้าแต่ละหลงั กั้นเป็นห้องสขุ าชาย ๕ หอ้ ง โถปสั สาวะชาย ๑๐ โถ อา่ งลา้ งมอื ๖ อา่ ง สขุ าหญิงก้นั เปน็ ห้องสุขา๑๐ หอ้ ง อ่างล้างมอื ๑๑ อา่ ง สขุ าทง้ั ๔ หลงั มปี ระตเู ขา้ ออกหลงั ละ ๑ ชอ่ ง เวน้ หอ้ งงานระบบไฟฟา้ มเี พม่ิ อกี ๑ ประตู ผนงั กนั้ หอ้ งสขุ าเปน็ สมารท์ บอรด์ ทาสขี าว ภายในหอ้ งสขุ าทง้ั หมดตดิ ตงั้ เครอ่ื งสขุ ภณั ฑเ์ คลอื บสขี าวประกอบดว้ ย ชกั โครกแบบนง่ั ราบพรอ้ มสายออ่ นชำ� ระ โถปสั สาวะพรอ้ มกอ๊ กนำ�้ ทใี่ สก่ ระดาษชำ� ระ อา่ งลา้ งหนา้ กระจกเงา ขอแขวนผ้า และชัน้ วางของ ภายในตัวอาคารติดตั้งโคมฟลูออเรสเซนต์และพดั ลมโคจรติดผนงั เพ่ือระบายอากาศ ติดตั้งโคมฉาย ๒๕๐ วตั ต์ ทพี่ ืน้ ด้านนอกเพอื่ สอ่ งผนัง หอ้ งสขุ าด้านทิศตะวันตกเฉียงใตก้ ั้นเป็นห้องควบคุมงานระบบไฟฟ้าภายในมณฑลพิธี ๑ หอ้ ง ดา้ นหนา้ หอ้ งสขุ าสร้างฉากบังตา ๒ ดา้ นเพื่อบังตาพ้ืนท่ีวางถงั นำ้� เครื่องป๊มั นำ�้ เพิ่มแรงดนั มลี กั ษณะเปน็ ผนังทบึ กรดุ ุนลูกฟกั สงู ๒ เมตร ตดิ ตั้งพร้อมเสาหัวเมด็ ตวั เสาเหลก็ ติดคว้ิ บัวไมส้ ที อง หวั เมด็ และบวั โคนเสา และไม้ทาสีทอง เสาไฟสนามหรือเสาโคม เสาไฟสนามหรือเสาโคม ให้แสงสว่างในปริมณฑลพระราชพิธี ลักษณะเหมือนเสาฉนวน เป็นเสาโคมใหญ่ด้านทศิ เหนอื ทศิ ใต้ ทิศตะวันออก และทิศตะวนั ตก ด้านละ ๔ เสา บรเิ วณโดยรอบพระเมรุ ๑๐ เสาบริเวณหน้าทับเกษตรและทมิ ๘ เสา หนา้ พระทนี่ ั่งทรงธรรม ๔ เสา ด้านหนา้ ศาลาลกู ขนุ ทางดา้ นทิศเหนอื๒ เสา และด้านทิศใต้ ๒ เสา และดา้ นข้างพระท่นี ง่ั ทรงธรรม ๔ เสา รวมเสาโคมที่ร้ัว ๔๒ เสา เสาโคมภายในมณฑลพิธี ๔๖ เสา เสาไฟสนามมคี วามสูง ๕.๓๕ เมตร มฐี านรากเปน็ แผ่นคอนกรีตเสรมิ เหลก็ ขนาด ๐.๖๐ x ๐.๖๐เมตร แต่การใช้สีมีความแตกต่างกัน โคมเสาฉนวนบริเวณหอเปลื้องทาสีครีมอ่อน บริเวณยอดโคมทาสีทองโครงสรา้ งภายในเป็นเหลก็ กล่อง ภายนอกเป็นแผ่นไฟเบอร์ซเี มนต์ข้ึนรปู ตามแบบ ค้วิ เสาท�ำดว้ ยแผ่นไฟเบอร์ซีเมนต์ และฐานเสาคอนกรีตหุ้มไฟเบอร์ซีเมนต์ทาสีทองเป็นกรอบลวดลายกระจัง คอเสาประดับบัวคอเสื้อ เปน็ เรซนิ หลอ่ ขดั แตง่ ทาสที อง หวั เสาเปน็ พานหลอ่ ไฟเบอรก์ ลาสลวดลายประดบั ตกแตง่ เปน็ ลายซอ้ นไม้ รบั ดวงโคมแกว้ เปา่ ขนึ้ รปู พน่ ทราย ภายนอกใชแ้ กว้ ขนุ่ ท�ำใหเ้ หน็ รปู ทรงโคมแกว้ ภายในตดิ ตงั้ หลอดไฟฟา้ CompactFluorescent ๖๐ วัตต์ Warm White ลกั ษณะโคมออกแบบเปน็ ยอดมงกุฎเพื่อแทนความหมายของการเป็นดวงแกว้ แห่งพระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา้ เจ้าอยหู่ วั ลกั ษณะตวั เสาเหมอื นเสาฉนวน 456

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ร้ัวราชวัติ รว้ั ราชวตั เิ ปน็ รว้ั เหลก็ ทกี่ นั้ บอกแนวขอบเขตของมณฑลพธิ ี มคี วามยาวดา้ นทศิ ตะวนั ตก ๑๕๐ เมตรด้านทิศตะวนั ออก ๑๗๐ เมตร ดา้ นทศิ เหนือ ๑๒๐ เมตร ดา้ นทศิ ใต้ ๑๒๐ เมตร มีทางเข้าออกด้านละ ๑ ชอ่ งทาง ยกเวน้ ดา้ นทศิ ตะวนั ตกมี ๓ ชอ่ งทาง ประตกู ลางกวา้ ง ๑๐ เมตร ประตดู า้ นซา้ ยและดา้ นขวากวา้ ง ๖ เมตรแนวรว้ั ราชวตั นิ ม้ี บี างสว่ นเชอื่ มตอ่ กบั ผนงั ของทมิ ทบั เกษตร และสขุ า จงึ ใชอ้ าคารทมิ ทบั เกษตรแสดงแนวเขตรวั้ ราชวัติบางช่วง การออกแบบลวดลายประจ�ำยามทีใ่ ชใ้ นร้ัวราชวัตมิ ีความสัมพนั ธก์ ับระเบยี งของอาคารทมิทงั้ ด้านลวดลายและการใช้สี โดยรวั้ จะเป็นส่วนเชื่อมตอ่ ระหวา่ งอาคารทมิ โดยมเี สาโคมเล็กเป็นเสารั้วราชวัติ ลักษณะของรั้วราชวัติเป็นรั้วเหล็กสูง ๐.๙๐ เมตร ส่วนฐานเป็นโครงวางประคองกับแท่นคันขอบ ซเี มนต์ส�ำเร็จรูปเหล็กกรดุ ว้ ยสมาร์ทบอรด์ เสาทาสีสม้ เรียบ ค้วิ เหลี่ยมเสาปิดด้วยไมท้ าสีทอง คอเสาประดบับัวคอเส้ือไม้ทาสีทอง หัวเสาเป็นเรซินหล่อทาสีทอง ยอดเสาประดับฐานไม้กลึงติดดวงโคมแก้วกระจกฝ้า พ่นทราย ภายในติดหลอดไฟฟ้า ช่วงบนหล่อเป็นรูปมงกุฎด้วยไฟเบอร์กลาส รูปแบบดวงโคมแก้วและ ยอดมงกุฎของเสาโคมเล็กใช้เปน็ โคมไฟสำ� หรับเทวดาถอื โดยรอบฐานชาลาพระเมรุ ช่องประตูทางเข้าออกร้ัวราชวัติประดับเสาโคมไฟสูง ๕.๓๕ เมตร เป็นเสาไฟเบอร์ซีเมนต์ซ้อนขึ้นรูปตามแบบ คิ้วเสาท�ำด้วยแผ่นไฟเบอร์ซีเมนต์ และฐานเสาคอนกรีตหุ้มไฟเบอร์ซีเมนต์ทาสีทองเป็น กรอบลวดลายกระจัง คอเสาประดับบัวคอเสื้อเป็นเรซินหล่อขัดแต่งทาสีทอง หัวเสาเป็นพานหล่อไฟเบอร์กลาส ลวดลายประดับตกแต่งเปน็ ลายซอ้ นไมแ้ นวรวั้ ราชวตั ิ ติดตัง้ โคมเสารว้ั สงู ๒.๐๐ เมตร รบั ดวงโคมแก้วพ่นทราย ลักษณะโคมออกแบบเปน็ ยอดมงกฎุ ยอ่ สว่ นจากโคมไฟสนาม ภายในติดตง้ั หลอดไฟฟ้า CompactFluorescent ๒๓ วตั ต์ Warm White รวมจำ� นวน ๔๒ เสา งานภูมิสถาปัตยกรรมพระเมรุ งานพื้นลาน ลานและถนนภายในปริมณฑลพระราชพิธี กรมศิลปากรได้ว่าจ้างบริษัท ศิวกรการช่าง จ�ำกัด มนี ายสมชยั ธรรมารตั น์ กรรมการผจู้ ดั การ เปน็ คสู่ ญั ญากอ่ สรา้ งลานและถนนภายในปรมิ ณฑลพระราชพธิ ี ตามสญั ญาเลขที่ ๔๖/๒๕๕๕ ลงวนั ศุกร์ ที่ ๑๓ มกราคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๕ ในราคา ๑๒,๗๘๐,๐๐๐ บาท (สบิสองลา้ นเจด็ แสนแปดหมน่ื บาทถว้ น) กำ� หนดเรม่ิ กอ่ สรา้ งวนั เสาร์ ที่ ๑๔ มกราคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๕ กอ่ สรา้ งแล้วเสร็จวนั เสาร์ ที่ ๓๑ มีนาคม พุทธศักราช ๒๕๕๕ ตอ่ มาได้ทำ� สัญญาแกไ้ ขเพ่ิมเติม โดยเปล่ยี นแปลงเงินค่าจ้าง เปน็ ๑๒,๗๑๐,๐๐๐ บาท (สบิ สองลา้ นเจด็ แสนหน่งึ หมืน่ บาทถว้ น) พลอากาศตรี อาวุธ เงินชกู ลิน่ อดตี อธบิ ดกี รมศิลปากร และศลิ ปินแหง่ ชาติ ประธานคณะท�ำงานฝ่ายออกแบบ เขียนแบบ ขยายแบบสถาปัตยกรรม วิศวกรรม และลวดลายประกอบสถาปัตยกรรม และคณะมี นายสุทิน เจริญสวัสดิ์ ผู้อ�ำนวยการส�ำนักสถาปัตยกรรม นายวโรภาสน์ วงศ์จตุรภัทร ภูมิสถาปนิก ชำ� นาญการหวั หนา้ กลมุ่ งานภมู สิ ถาปตั ยกรรม นายพรธรรม ธรรมวมิ ล ภมู สิ ถาปนกิ ชำ� นาญการ นางสาวหทั ยา สิริพัฒนากุล ภูมิสถาปนิกช�ำนาญการ นายภาสกร ค�ำภูแสน ภูมิสถาปนิกปฏิบัติงาน เป็นภูมิสถาปนิก นายกิตตพิ ันธ์ พานสวุ รรณ วศิ วกรโยธาช�ำนาญการพเิ ศษ นายชยั นนั ท์ พันธุภ์ คไพโรจน์ นายชา่ งสำ� รวจอาวโุ สนายพิศ ชาปาน นายชา่ งสำ� รวจช�ำนาญงาน เป็นผู้ควบคมุ งานก่อสร้าง 457

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี งานก่อสร้างพ้ืนลาน ผู้รับเหมาก่อสร้างได้ปักผังวางแนวลานและถนนตามแบบ แล้วปรับพ้ืนท่ี ถากสนามหญา้ เดมิ ออก บดอดั แนน่ ดนิ เดมิ ใชท้ รายหยาบถมบดอดั แนน่ หนา ๑๐ เซนตเิ มตร ถมหนิ คลกุ บดอดั แน่นหนา ๑๐ เซนติเมตร พร้อมท้ังปรับระดับให้ลาดเอียงจากพระเมรุสู่ภายนอก ทั้งนี้บริเวณพ้ืนลานรอบ พระเมรุให้มีการทำ� แนวคานคอนกรีตหรือกอ่ ด้วยอิฐเพอ่ื ป้องกนั ทรายไหลออก การท�ำงานพื้นผิวดาดแข็งต่าง ๆ เป็นพ้ืนเรียบ มีความลาดเอียงเล็กน้อย ลวดลายพ้ืนลานรอบ พระเมรใุ ชร้ ปู แบบทางศลิ ปะไทยในการกำ� หนดลวดลายพน้ื ไดแ้ ก่ เสน้ ตรง ลกั ษณะการยอ่ มมุ การกำ� หนดรปู แบบ ลวดลายเป็นการตีความจากผังภูมิจักรวาล ตามคติความเชื่อทางพระพุทธศาสนาของไทย เปรียบเสมือน เขาพระสเุ มรทุ ตี่ ง้ั อยกู่ ลางจกั รวาล วสั ดทุ ใ่ี ชป้ พู นื้ เปน็ บลอ็ กซเี มนต์ ๓ ประเภท ไดแ้ ก่ บลอ็ กรปู คดกรชิ ผวิ เรยี บชนดิ ปทู างเทา้ สดี ำ� สฟี า้ สเี ทา ขนาด ๒๒.๕๐ x ๑๑.๒๕ x ๖.๐๐ เซนตเิ มตร บลอ็ กซเี มนตจ์ ตั รุ สั สเี หลอื ง ขนาด๘ x ๘ x ๖ เซนตเิ มตร ขอบคอนกรีต ขนาด ๑๑.๘ x ๑๔.๘ x ๒๐ เซนตเิ มตร โดยใช้สฟี า้ รอบฐานพระเมร ุเพื่อแสดงความหมายถึงสีทันดรมหาสมุทร พื้นท่ีปลูกไม้ประดับ สวนไทย ถมหน้าดินเพ่ือเตรียมปลูกต้นไม ้มรี ะดบั ตำ่� จากขอบประมาณ ๑๐ เซนตเิ มตร ขดุ ดนิ พรอ้ มเทคอนกรตี หยาบปรบั ระดบั หนา ๘ เซนตเิ มตร กวา้ ง๔๐ เซนตเิ มตร และกอ่ อฐิ มอญ ๑/๒ แผน่ ฉาบปนู เรยี บเฉพาะดา้ นบน และดา้ นหนา้ ขอบท�ำลวดบวั ตลอดแนวพรอ้ มทาสี แล้วขุดดนิ และฝงั คันขอบคอนกรตี ส�ำเรจ็ รปู ขนาด ๑๕ x ๓๐ เซนตเิ มตร ทำ� โครงสรา้ งพน้ื ลานรองรบั บลอ็ กคอนกรตี โดยใชเ้ สาเขม็ ขนาด ๔ x ๔ นิว้ วางตามแนวนอนฝังลงบนพ้ืนโดยวางเปน็ ตารางกริดขนาดระยะหา่ ง ๑๐ x ๑๐ เมตร จากน้ันโรยทรายละเอยี ดแหง้ บดอดั แนน่ อดุ ชอ่ งบลอ็ กคอนกรีตบรเิ วณท่ีจะทำ� ทางเท้าและขอบคนั ใหแ้ นน่ ตามมาตรฐานวัสดุ การจัดสวนไม้ดอกไม้ประดับในปริมณฑลพระราชพิธี กรมศิลปากรได้ว่าจ้างบรษิ ัท นงนชุ แลนด์สเคป แอนดก์ ารเ์ ดน้ ดีไซน์ จ�ำกดั มีนางรุ้งทพิ ย์ วชิ าธรรม หุ้นส่วนบริษัท ปรับปรุงภูมิทัศน์รอบฐานพระเมรุ การจัดสวนไม้ดอกไม้ประดับในปริมณฑลพระราชพิธ ีตามสัญญาเลขที่ ๙๙/๒๕๕๕ ลงวันท่ี ๙ มกราคม พุทธศักราช ๒๕๕๕ ในราคา ๑๒,๐๐๐,๐๐๐ บาท (สบิ สองล้านบาทถว้ น) ก�ำหนดเร่มิ ก่อสรา้ งวนั จันทร์ ที่ ๒ เมษายน พทุ ธศักราช ๒๕๕๕ กอ่ สร้างแลว้ เสร็จ วนั พุธ ท่ี ๑๘ เมษายน พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๕ ดว้ ยเหตทุ ส่ี มเดจ็ พระเจา้ ภคนิ ีเธอ เจ้าฟา้ เพชรรัตนราชสุดา สริ โิ สภาพัณณวดี ทรงนยิ มและภาคภูมิพระทัยในความเป็นไทยอย่างย่ิง กลุ่มภูมิสถาปัตยกรรม ส�ำนักสถาปัตยกรรม กรมศิลปากรจึงได้ออกแบบบรเิ วณรอบฐานพระเมรเุ ปน็ สวนหนิ ปา่ หมิ พานต์ จำ� ลองภมู ปิ ระเทศ ภเู ขาหนิ และโขดหนิ ตามลกั ษณะแบบไทยโบราณ ประดบั ด้วยตน้ ไมป้ ระเภทไมพ้ มุ่ ไม้ดัด ตดั แตง่ และใชค้ ลมุ ดนิ เชน่ บอนไซ แก้ว สนเล้อื ย ชาฮกเก้ยี นสนใบพายด่าง จั๋งแคระ ปปี ฝรงั่ ดาวเรอื งเหลือง ดาวเรอื งส้ม สรอ้ ยไก่สชี มพู สว่ นเขามอออกแบบตามแบบจิตรกรรมไทยเน้นความเป็นฐานเพื่อความสง่างามของพระเมรุ และรูปแบบภูมิสถาปัตยกรรมไทยโดยศึกษารปู แบบจากจติ รกรรมฝาผนังพระอโุ บสถวดั พระศรรี ตั นศาสดาราม และสวนไทยโบราณ เขามอ มีลักษณะเป็นก้อนหินประดิษฐ์ มีโครงสร้างเหล็กเส้น เช่ือมข้ึนรูปและบุด้วยลวดตาข่าย กรงไกร่ ปู หกเหลีย่ ม น�ำมาปนั้ ข้นึ รปู ตามแบบโดยใช้ปนู ซีเมนตผ์ สม ซึ่งต้องใชป้ นู ซีเมนตท์ ีม่ ีคุณภาพ สามารถใหต้ ัวและป้นั ได้ดี ปน้ั พอกและขน้ึ รูปตามลักษณะเขามอ การตกแตง่ ผิวให้เป็นลวดลายธรรมชาติ การออกแบบเขามอ เป็นการจ�ำลองภาพฐานเขาพระสุเมรุ โดยมีลักษณะเป็นสวนไทยโบราณ น�ำ 458

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีรปู แบบมาจากจติ รกรรมฝาผนงั ประกอบดว้ ยกลมุ่ โขดหนิ เขามอ พชื พรรณ และเหลา่ สตั วห์ มิ พานต์ โครงหลกัของสวนไทยน้ี มลี กั ษณะพิเศษโดยการจัดวาง และรปู ทรงของก้อนหินเขามอท่มี กี ารก�ำหนดลักษณะโดยรวมใหเ้ กดิ มมุ มองเสมอื นอาคารพระเมรลุ อยและเดน่ อยทู่ า่ มกลางสวนไทยทอ่ี ยลู่ อ้ มรอบ เชน่ ทศิ ทางของกอ้ นหนิทเ่ี ปน็ ไปในทิศทางเดยี วกนั และพุ่งขึ้นส่เู บอื้ งบนเป็นตน้ การด�ำเนินการก่อสร้างเขามอเร่ิมจากการน�ำแบบร่างมาข้ึนเป็นหุ่นจ�ำลองด้วยดินน้�ำมัน ขนาด ๑: ๕๐ เพื่อศึกษาพิจารณาความเหมาะสม แล้วจึงขยายเป็นขนาดเท่าจริงโดยให้ช่างปั้นแบบจากโครงเหล็กเส้นและลวดกรงไก่ ผิวสัมผัสของเขามอดูแบบอย่างจากเขามอที่วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม น�ำหินเทียมเขามอแตล่ ะช้นิ มาประกอบกนั จัดวางในตำ� แหนง่ ตามแบบแลว้ เขียนเคลือบสี จดั วางบอนไซ แกว้ สนเลอ้ื ยชาฮกเก้ยี น สนใบพายด่าง จั๋งแคระ ปีปฝร่ัง ดาวเรืองเหลอื ง ดาวเรืองส้ม สร้อยไก่สีชมพู ตามซอกหนิ เทยี มซ่อนดวงไฟด้านหลังหินเทียม เมื่อเปิดไฟส่องสว่างท�ำให้เกิดเงาหินแต่ไม่ให้แสงสว่างเกินไปเพราะจะรบกวนไฟสอ่ งสว่างพระเมรุ การจัดสวนไม้ดอกไมป้ ระดับ ใช้ไมด้ อกไมป้ ระดับ ๒๑ ชนดิ คอื ปปี ฝรง่ั ดาวเรืองเหลือง หกู ระจงดา่ ง ไทรเกาหลี สม้ หลอดแคระ บอนไซ แก้ว สนเลอ้ื ย ชาฮกเกี้ยน สนใบพายดา่ ง จงั๋ แคระ ดาวเรืองส้ม สร้อยไกส่ ชี มพู ชวนชมขนาดใหญด่ อกสม้ ชวนชมดอกชมพู ชวนชมดอกสม้ ขนาดเลก็ หมากเหลอื งแคระ ตะโก ขอ่ ยดัด เขม็ เชียงใหม่ และตน้ ใบปาล์ม นอกจากน้ใี ช้หญา้ นวลนอ้ ย ๗,๐๙๐ ตารางเมตร เมด็ หนิ ดินเผาสนี �ำ้ ตาล๑๐๐ ถุง หินกรวดสขี าว ๑,๐๐๐ ถงุ ทรายปรบั ระดบั ๑,๒๕๐ คิว ด้านตะวันออกของพระเมรุ พ้ืนที่ด้านทิศเหนือและทิศใต้ ปูเป็นสนามหญ้านวลน้อย ประดับด้วยแปลงดาวเรอื งส้ม ไมต้ งั้ กระถางชวนชม กระถางประดับอกั ษรพระนาม พ.ร. แปลงดาวเรอื งเหลือง ข่อยดดัแปลงเข็มเชียงใหม่ แปลงสรอ้ ยไกช่ มพู แนวไทรเกาหลี แปลงดาวเรืองส้ม ดา้ นตะวันตกของพระเมรุ พืน้ ทดี่ ้านทิศเหนือและทิศใต้ แนวเดยี วกับบริเวณทจี่ ัดสวน ปูเป็นสนามหญา้ นวลน้อย ประดบั ด้วย แปลงดาวเรอื งส้ม ไมต้ ้ังกระถางชวนชม แปลงเข็มเชียงใหม่ แปลงดาวเรอื งเหลืองข่อยดดั แปลงสรอ้ ยไก่ชมพู ไม้ตั้งกระถางชวนชม กระถางประดบั อกั ษรพระนาม พ.ร. แนวไทรเกาหลี แปลงดาวเรอื งสม้ แปลงสรอ้ ยไกช่ มพู สมี่ ุมพระเมรมุ าศ ประดบั ดว้ ย แปลงดาวเรอื งสม้ ตะโก หูกระจงดา่ ง และส้มหลอดแคระ รอบพระท่ีนัง่ ทรงธรรม ประดับด้วย ไมต้ ง้ั กระถางตน้ ชวนชมสีชมพู บริเวณหอเปลื้องเครอื่ งทงั้ สองดา้ นชว่ งกลางลาน ประดับดว้ ย แปลงดาวเรอื งเหลือง ตะโก หูกระจงดา่ ง และส้มหลอดแคระ ทับเกษตรด้านทิศตะวันออกเฉียงเหนือและด้านทิศตะวันออกเฉียงใต้ ตรงกลางลาน ประดับด้วยแปลงดาวเรืองสม้ ตะโก หกู ระจงด่าง และส้มหลอดแคระ รอบศาลาลูกขุน ทิม ทับเกษตร ประดบั ด้วย ไม้ต้งั กระถางหมากเหลืองแคระ กระถางประดับอกั ษรพระนาม พ.ร. ด้านทิศตะวันออกเฉียงเหนือรอบนอกชิดริมรั้วราชวัติ ปูสนามหญ้านวลน้อย ประดับด้วย แปลง ดาวเรืองเหลอื ง แปลงสรอ้ ยไกช่ มพู แปลงดาวเรอื งส้ม แนวไทรเกาหลี ขอ่ ยดัด และแปลงเขม็ เชียงใหม่ ด้านทิศตะวันออกรอบนอกชิดริมรั้วราชวัติ ปูสนามหญ้านวลน้อย ประดับด้วย แปลงแก้ว แปลง ดาวเรอื งสม้ แปลงดาวเรอื งเหลือง 459

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ดา้ นทิศตะวันออกเฉยี งใต้รอบนอกชิดริมรว้ั ราชวัติ ปูสนามหญา้ นวลนอ้ ย ประดับด้วย แปลงสร้อยไก่ชมพู แปลงเข็มเชียงใหม่ แปลงดาวเรอื งเหลือง ข่อยดดั และแนวไทรเกาหลี ด้านทิศตะวันตกเฉียงเหนือรอบนอกชิดริมร้ัวราชวัติ ปูสนามหญ้านวลน้อย ประดับด้วย แปลง ดาวเรืองส้ม แปลงสร้อยไก่ชมพู แนวไทรเกาหลี แปลงดาวเรืองเหลือง แปลงสร้อยไก่ชมพู ไม้ต้ังกระถาง ชวนชม กระถางประดบั อกั ษรพระนาม พ.ร. ด้านทศิ ตะวันตกรอบนอกชดิ รมิ รั้วราชวตั ิ ประดบั ดว้ ย แปลงแกว้ แปลงดาวเรืองสม้ แปลงดาวเรอื งเหลือง และแนวไทรเกาหลี ดา้ นทศิ ตะวนั ตกเฉยี งใตร้ อบนอกชดิ รมิ รวั้ ราชวตั ิ ปสู นามหญา้ นวลนอ้ ย ประดบั ดว้ ย แนวไทรเกาหลีแปลงดาวเรอื งเหลอื ง แปลงแก้ว ด้านทิศใต้รอบนอกชิดริมรั้วราชวัติ ปูสนามหญ้านวลน้อย ประดับด้วย แนวไทรเกาหลี แปลง ดาวเรืองเหลือง แปลงเขม็ เชียงใหม่ ขอ่ ยดดั และแปลงสรอ้ ยไก่ชมพู บริเวณโดยทั่วไปรอบปริมณฑลพระราชพิธี ประดับด้วย ไม้ตั้งกระถางชวนชมขนาดใหญ่ดอกส้มและดอกชมพู ชวนชมดอกสม้ ขนาดเล็ก และหมากเหลอื งแคระ กระถางต้นไม้ ประดับปริมณฑลพระเมรงุ านพระราชพธิ ีพระราชทานเพลิงพระศพสมเดจ็ พระเจา้ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สริ โิ สภาพณั ณวดี มแี นวความคดิ มาจากการตกแตง่ ปรมิ ณฑลพระเมรเุ มอ่ื ครงั้ งานพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว โดยได้ออกแบบจัดท�ำลวดลายกระถางในครง้ั นอี้ ยา่ งโบราณ และจดั ท�ำเปน็ ๓ แบบ คอื กระถางกลมขนาดใหญ่ ขนาดเลก็ ทรงรี และขนาดเลก็ ทรงหกเหลยี่ ม บนกระถางไดเ้ ชญิ อกั ษรพระนาม พ.ร. ประกอบชอ่ ชยั พฤกษแ์ ละใบปาลม์ ประดบั อยู่กลางกระถางดว้ ย 460

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ชอ่ ชยั พฤกษ์ มีความหมายถึง ชยั ชนะและความบริสทุ ธ์ิ ตามคติไทย ดงั เชน่ สมเดจ็ พระเจา้ ภคินีเธอเจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ผู้มีพระจริยวัตรบริสุทธิ์สะอาด ทรงพระคุณธรรมในการระงับ พระกาย พระวาจา และพระหฤทยั ใหส้ �ำรวมอยใู่ นความดงี าม ห่างไกลจากมลทนิ โทษ เปน็ ชัยชนะอนั ยิง่ ใหญ่ในทางธรรม อกี ทัง้ ช่อชยั พฤกษย์ ังสอื่ ความถงึ พระยศ พลเอกหญงิ พลเรอื เอกหญิง และพลอากาศเอกหญิงซึ่งทรงด�ำรงอยูใ่ นทางทหารอกี ด้วย ใบปาล์ม เป็นเครื่องหมายแสดงถึงความเป็นผู้ศักดิ์สิทธิ์ ตามคติตะวันตก สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สริ โิ สภาพณั ณวดี ทรงดำ� รงพระองคเ์ ปน็ แบบอยา่ งอนั ประเสรฐิ ทรงเปน็ ทเี่ คารพนบั ถอืของพระบรมวงศานวุ งศแ์ ละเปน็ ทเี่ ทดิ ทูนสกั การะของมหาชน จงึ ทรงบรบิ รู ณด์ ว้ ยพระศกั ดานภุ าพแห่งความเปน็ ขัตตยิ นารที ส่ี มบูรณ์แบบ และทรงสทิ ธเ์ิ ปน็ เจ้าฟา้ ผมู้ ีพระสถานะในทางเทวคตนิ ับแตแ่ รกประสูติ ประดุจเทพยดาจตุ จิ ากทิพยโลกมาสู่มนุษยโลก และบัดน้ไี ดเ้ สด็จคนื สูพ่ ระสถานะเทพยดาอนั ศักดิส์ ทิ ธ์ิแหง่ สวรรค์ สัตว์หิมพานต์ประดับพระเมรุ สัตว์หิมพานต์ การน�ำรูปสัตว์หิมพานต์มาประกอบในงานพระเมรุเป็นประเพณีที่ปรากฏมาตั้งแต่สมัยโบราณทั้งการผูกหุ่นรูปสัตว์หิมพานต์เพื่อใช้ประดับรอบพระเมรุมาศ และการใช้ในกระบวนแห่พระบรมศพของ พระมหากษัตริย์ในสมัยกรุงศรีอยุธยา ดังเช่นในพุทธศักราช ๒๓๐๑ พงศาวดารได้กล่าวถึงงานพระบรมศพสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั บรมโกศวา่ มกี ารตกแตง่ พระเมรมุ าศอยา่ งพสิ ดาร มกี ารตง้ั รปู เทวดา วทิ ยาธร คนธรรพ์ ครฑุกนิ นร คชสหี ์ ราชสหี ์ เหม หงส์ นรสงิ ห์ สงิ โต มงั กร เหรา นาคา ทกั กะทอ ชา้ ง มา้ เลยี งผา สารพดั รปู สตั วต์ า่ ง ๆ รายรอบพระเมรมุ าศ ส่วนขบวนแห่น้ัน มรี ปู สตั ว์ ๑๐ ชนิด ชนิดละคู่ คอื รปู ชา้ ง มา้ คชสหี ์ ราชสหี ์ สงิ โตมงั กร ทกั กะทอ นรสงิ ห์ เหม และหงส์ รปู หนุ่ สตั วห์ มิ พานตน์ นั้ สรา้ งขน้ึ ส�ำหรบั ใสธ่ ปู นำ�้ มนั พมิ เสน และเครอื่ งหอมต่าง ๆ ซึง่ ใชใ้ นการพระบรมศพ รปู สัตว์ดังกล่าวแตเ่ ดมิ เรียกว่ารปู สตั วส์ งั เคด็ บางครง้ั มกี ารทำ� มณฑปตั้งบนหลังรปู สตั ว์ใช้เป็นทใ่ี ส่ธปู น�้ำมนั เครื่องหอมทีใ่ ช้ในการถวายเพลงิ พระบรมศพ จนสมัยรตั นโกสินทรก์ ็ยงั สืบทอดศิลปะการทำ� หนุ่ สตั ว์หมิ พานตใ์ นงานพระเมรุต่อมา หากมีการเปล่ยี นแปลงรูปแบบไปตามยุคสมัยรวมทั้งมรี ายละเอียดท่ีแตกต่างกนั ไป ขึ้นอยกู่ บั เทคนิควิธที ่ีเลอื กใช้ 461

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี การท่ีมีรูปสัตว์หิมพานต์ในงานพระเมรุก็เนื่องมาจากคติท่ีถือกันว่า การถวายพระเพลิงพระศพนั้นท�ำบนเขาพระสุเมรุ (จำ� ลอง) จึงตอ้ งมสี ัตว์หมิ พานตม์ าประดบั ตามชน้ั และลานรอบพระเมรซุ ่ึงเปรยี บประดจุป่าหิมพานต์เชิงเขาพระสุเมรุน่ันเอง ความเชื่อด้ังเดิมท่ีว่าป่าหิมพานต์เป็นป่าลี้ลับ มีเหล่าสัตว์รูปร่างแปลกพิสดารอาศัยอยู่ รวมทง้ั มตี �ำนานเลา่ ขานเกย่ี วกับสตั วเ์ หล่าน้ีอยู่มากมายในวรรณคดีและคัมภีรโ์ บราณ ช่างในสมยั แรกกจ็ ะเขยี นภาพหรอื ปน้ั รปู โดยจนิ ตนาการจากเนอ้ื ความทพ่ี รรณนาถงึ ลกั ษณะไวต้ ามวรรณคดโี บราณคดิ ประดษิ ฐเ์ ปน็ ภาพสตั วห์ มิ พานตข์ น้ึ ชา่ งสมยั หลงั ไดเ้ ขยี นภาพสตั วห์ มิ พานตต์ ามแบบทเ่ี คยมเี คยเหน็ ถอื เปน็แบบอย่างต่อมา แต่ไดเ้ พ่มิ รายละเอยี ดประดบั ด้วยลายกระหนกตา่ ง ๆ ประกอบเขา้ ตามลักษณะทีเ่ หมาะสมและไดจ้ ินตนาการสัตว์หิมพานตเ์ พ่ิมเติมขึน้ อีกจำ� นวนมาก งานพระเมรสุ มเดจ็ พระเจ้าภคนิ เี ธอ เจา้ ฟ้าเพชรรัตนราชสดุ า สริ ิโสภาพัณณวดี พลอากาศตรี อาวุธเงนิ ชกู ลน่ิ อดตี อธบิ ดกี รมศลิ ปากร และศลิ ปนิ แหง่ ชาติ ประธานคณะทำ� งานฝา่ ยออกแบบ เขยี นแบบ ขยายแบบสถาปตั ยกรรม วศิ วกรรม และลวดลายประกอบสถาปตั ยกรรม และคณะภมู สิ ถาปนกิ ของส�ำนกั สถาปตั ยกรรมกรมศลิ ปากร ไดร้ ว่ มกนั กำ� หนดรปู แบบการจดั ภมู ทิ ัศนร์ อบพระเมรุ ให้จ�ำลองปา่ หิมพานต์ท่ีต้ังอยู่เชงิ เขาพระเมรปุ ระกอบดว้ ยเขามอ ตน้ ไมน้ อ้ ยใหญ่ รวมทงั้ ใหม้ เี หลา่ สตั วห์ มิ พานตน์ านาชนดิ อาศยั อยู่ กรมศลิ ปากรไดเ้ ชญิกลมุ่ ชา่ งปน้ั ปนู สดจากจงั หวดั เพชรบรุ ี มาออกแบบและปน้ั สตั วห์ มิ พานตท์ งั้ หมดกวา่ ๑๖๐ ตวั เมอื่ ปน้ั เสรจ็ จงึนำ� ส่งใหก้ ลุม่ งานจติ รกรรม ส�ำนกั ชา่ งสบิ หมู่ ด�ำเนนิ การลงสบี นตัวสัตว์หิมพานต์ เพ่อื เปน็ การส่อื ความหมายคติความเช่ือเก่ียวกับจักรวาลไตรภูมิ ให้ปรากฏเป็นรูปธรรมท่ีชัดเจนและสร้างชีวิตชีวาให้กับสถาปัตยกรรมพระเมรุและบรเิ วณโดยรอบได้มากข้นึ คณะชา่ งปน้ั ปนู สด ซงึ่ มนี ายสมชาย บญุ ประเสรฐิ เปน็ หวั หนา้ คณะ ไดศ้ กึ ษาและจดั ท�ำแบบรา่ งสตั ว์หิมพานตช์ นิดต่าง ๆ ซง่ึ มีท้ังสัตวท์ วบิ าท สตั วจ์ ตบุ าท มัจฉา และพวกสตั วผ์ สมเทพรวมทงั้ หมดประมาณ ๘๐ชนิด และใหช้ า่ งป้ันจำ� นวน ๒๕ คน รับผิดชอบการขึน้ โครงหนุ่ และปัน้ ลวดลาย โดยใช้วสั ดุและกรรมวธิ ขี องงานประตมิ ากรรมปนู สด ซง่ึ เปน็ ภมู ปิ ญั ญาของสกลุ ชา่ งเพชรบรุ ที สี่ บื ทอดมายาวนาน โดยปกตศิ ลิ ปกรรมปนู ปน้ั มกั ใชป้ ระดบั ตกแตง่ ศาสนสถานสำ� คญั เชน่ ทห่ี นา้ บนั โบสถ์ วหิ ารเจดยี ์ และพระธาตตุ า่ ง ๆ ปนู ทใี่ ชป้ น้ั เรยี กวา่ ปนู ตำ� ทำ� จากปนู ขาว ทรายละเอยี ด นำ้� ตาลโตนด กาวหนงั และกระดาษฟาง นำ� มาตำ� รวมกนั จนเปน็ เนอ้ื เดยี วจงึ เรยี กอีกอย่างหนึ่งวา่ ปนู สด ตามลกั ษณะการทำ� งานป้นั ที่จะตอ้ งผสมปนู ต�ำและป้ันกนั สด ๆ โดยไม่ปล่อยใหเ้ นอื้ ปนู แหง้ ปูนที่ต�ำไดจ้ ะมีสีขาวนวลปนั้ ลายไดอ้ ่อนชอ้ ย สัตว์หิมพานต์ที่ปั้นและเขียนสีทั้งหมดได้น�ำมาติดตั้งในบริเวณเขามอรอบฐานพระเมรุตามลักษณะตามธรรมชาตขิ องสัตวแ์ ต่ละประเภท เช่น ทวิบาท (นก) อยู่ตามยอดเขา จตุบาท (สตั ว์บก) อยู่ตามเนนิ เขาและพน้ื ราบ เหลา่ มจั ฉาอยใู่ นนำ�้ เหลา่ เทพกนิ นร กนิ รี เพลดิ เพลนิ อยรู่ มิ บอ่ น�้ำทสี่ มมตเิ ปน็ สระอโนดาต รวมทง้ั จัดกลุ่มสัตว์ประเภทเดียวกันให้อยู่กันเป็นคู่ เป็นกลุ่ม โดยเน้นต�ำแหน่งติดต้ังพิเศษบริเวณทางข้ึนด้าน ตะวันตกของพระเมรซุ ง่ึ เปน็ ทางเสด็จพระราชดำ� เนิน ได้ติดตง้ั รปู สัตว์อนั เป็นสญั ลักษณ์ส�ำคัญ ไดแ้ ก่ ราชสีห์เปรียบเสมือนตัวแทนของข้าราชการฝ่ายพลเรือน (อยู่ด้านซ้าย) และคชสีห์ เปรียบเสมือนตัวแทนของข้าราชการฝ่ายกลาโหม (อยู่ด้านขวา) ท่ีมาเข้าเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาทรับเสด็จพระมหากษัตริย์อย่าง พร้อมเพรยี ง 462

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี อาคารนอกปริมณฑลพระราชพิธี พลับพลายกท้องสนามหลวง พลบั พลายกทอ้ งสนามหลวง ตงั้ อยนู่ อกประตรู าชวตั ทิ างเขา้ พระเมรดุ า้ นทศิ เหนอื เปน็ ทป่ี ระทบั ของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชและสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ทรงรอ รับพระโกศพระศพสมเดจ็ พระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟา้ เพชรรตั นราชสุดา สิรโิ สภาพณั ณวดี ลงจากพระมหาพิชยัราชรถเพ่อื เชิญขึ้นประดษิ ฐานบนพระเมรุ กรมศลิ ปากรได้ว่าจา้ งหา้ งหนุ้ สว่ นจำ� กัด ส.บญุ มีฤทธ์กิ อ่ สรา้ ง มีนายเสง่ียม บุญมฤี ทธิ์ เปน็ คสู่ ญั ญากอ่ สร้างพลับพลายกท้องสนามหลวง ทบั เกษตร ทมิ ห้องสุขา ร้ัวราชวัติ และเสาโคมไฟฟา้ ตามสัญญาเลขท่ี๓๒/๒๕๕๕ ในราคา ๓๔,๓๐๐,๐๐๐ บาท (สามสบิ ส่ีลา้ นสามแสนบาทถว้ น) สญั ญาก�ำหนดเร่ิมกอ่ สรา้ งในวนัพธุ ท่ี ๑๔ ธนั วาคม พทุ ธศักราช ๒๕๕๔ แลว้ เสรจ็ ในวันเสาร์ ท่ี ๓๑ มีนาคม พุทธศักราช ๒๕๕๕ พลอากาศตรี อาวธุ เงินชูกลน่ิ อดีตอธบิ ดีกรมศิลปากร และศลิ ปนิ แหง่ ชาติ ประธานคณะท�ำงานฝา่ ยออกแบบ เขยี นแบบ ขยายแบบสถาปตั ยกรรม วศิ วกรรม และลวดลายประกอบสถาปตั ยกรรม และคณะมี นายพงศ์พพิ ัฒน์ ศรีวราลักษณ์ สถาปนิกช�ำนาญการ เป็นสถาปนิกผอู้ อกแบบและเขยี นแบบ นายเอกวฒั น์วงศพ์ ินทุ วิศวกรโยธาชำ� นาญการพเิ ศษ เปน็ วิศวกรโยธา นายปรีชา วุฒิสมบตั ิ วิศวกรไฟฟา้ ชำ� นาญการ เปน็วศิ วกรไฟฟ้า นายก่อเกียรติ ทองผุด นายชา่ งศลิ ปกรรมชำ� นาญงาน เปน็ นายช่างศลิ ปกรรม นายณรงค์ฤทธ์ิทองแสง สถาปนกิ ปฏิบัตกิ าร นายพรี ะพงษ์ พรี ะสมบัติ วศิ วกรโยธาปฏบิ ัตกิ าร นายพงศพ์ ิพัฒน์ ศรวี ราลกั ษณ์สถาปนิกชำ� นาญการ เปน็ ผ้คู วบคมุ งาน พลบั พลายกทอ้ งสนามหลวง เปน็ อาคารแบบสถาปตั ยกรรมไทย แบง่ เปน็ ๒ สว่ น คอื สว่ นทป่ี ระทบัและส่วนปีกของอาคารที่ประทับ ส่วนทป่ี ระทบั ขนาดกวา้ ง ๖.๕๐ เมตร ยาว ๗ เมตร พ้ืนอาคารสูงจากระดบัพนื้ ลาน ๐.๙๐ เมตร จากพนื้ ภายในถงึ ฝา้ เพดานสูง ๕.๐๐ เมตร ลักษณะเป็นอาคารทรงไทย หลังคาตรีมุข แบบมขุ ทะลุ คอื มลี กั ษณะเหมอื นเปน็ มขุ แทรกขนึ้ มาจากหลงั คา โครงหลงั คา จนั ทนั อะเส ขอ่ื และแปเปน็ เหลก็ หลังคามุงด้วยแผ่นเหล็กรีดลอนสีแดง ครอบสันหลังคาเป็นไม้เน้ือแข็งทาสีขาว มุขด้านหน้า หน้าจั่วประดับรวยระกา หางหงส์ ลวดลายไมอ้ ดั ซ้อนช้นั ทาสีทองสอดสีเงิน ฝา้ ไขรากรุไมอ้ ดั ทาสแี ดง หน้าบนั พืน้ ทาสีน�้ำเงนิประดับลวดลายไม้อัดซ้อนช้ันลายพานพุ่มอยู่ในซุ้มเรือนแก้ว พ้ืนภายในทาสีชมพูซ่ึงเป็นสีประจ�ำวันอังคารซ่ึงตรงกับวันประสูติของสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี มุขด้านข้าง ทงั้ สองขา้ งเปน็ หลงั คาจวั่ ซอ้ น ๒ ชนั้ หนา้ จวั่ บนประดบั รวยระกา หางหงส์ ลวดลายไมอ้ ดั ซอ้ นชน้ั ทาสที อง หนา้บนั ประกอบลวดบัวทาสีทอง พ้ืนทาสีสม้ จั่วชั้นลดหนา้ จ่ัวประดบั รวยระกา หางหงส์ หน้าบนั พ้ืนทาสนี ้ำ� เงนิประดบั ลายดอกพมุ่ ขา้ วบณิ ฑอ์ ยใู่ นกรอบซมุ้ พน้ื ภายในทาสชี มพู กระจงั ฐานพระหลอ่ เรซนิ ทาสที องแววสเี งนิสะพานหนูประดบั กระจงั หล่อเรซินทาสที องแววสเี งินโดยรอบ คอสองปิดดว้ ยยปิ ซัมบอรด์ หนา ๙ มิลลิเมตรโครงเคร่าเหล็ก ท�ำกรอบบัวลูกฟัก ประดับลายเฟื่องฉลุผ้าทองย่นสาบสี ฝ้าเพดานปิดด้วยยิปซัมบอร์ดหนา๙ มลิ ลเิ มตร ท�ำกรอบแวน่ ซ้อนไม้ย่อมมุ ทาสีน�ำ้ ตาลอมเหลืองเดนิ เสน้ ทอง พนื้ ทาสขี าวนวล ประดับลายดาวเพดานและลายคา้ งคาวฉลผุ า้ ทองยน่ สาบสี เสาอาคารเปน็ เหลก็ หมุ้ ดว้ ยยปิ ซมั บอรด์ หนา ๙ มลิ ลเิ มตร ทาสสี ม้ คิว้ เหล่ียมเสาทาสที อง ประกอบลวดบวั หัวเสาและโคนเสาทาสที อง กน้ั พนกั ทัง้ ส่ดี า้ นปิดดว้ ยยปิ ซัมบอรด์ ทำ�กรอบบัวลูกฟักท้ังด้านในและด้านนอก กรอบทาสีทอง พื้นทาสีขาวนวล ลูกฟักทาสีน�้ำตาล พนักด้านหน้า 463

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีลูกฟักประดับลายพุ่มข้าวบิณฑ์ฉลุผ้าทองย่น พนักผ้าทิพย์ทาสีขาวนวล ลูกฟักด้านข้างประดับลายฉลุตบ สที อง ลวดลายเหมอื นกบั พนกั ดา้ นหนา้ บวั ฐานอาคารบดุ ว้ ยยปิ ซมั บอรด์ หนา ๖ มลิ ลเิ มตร ประดบั ลายทอ้ งไม้ด้วยไม้อดั หนา ๘ มลิ ลิเมตร ทาสเี ทาเขม้ พ้นื อาคารปดิ ไม้อัดกันน้�ำหนา ๒๐ มลิ ลเิ มตร ปพู รมอัดสีแดงทบั หน้า มีบันไดทางขนึ้ ลงดา้ นหลงั ๒ ช่องทาง มีขั้นบนั ไดช่องละ ๔ ขนั้ ลกู นอนบนั ไดเปน็ ไมอ้ ัดหนา ๒๐ มลิ ลเิ มตรซอ้ น ๒ ชัน้ ปูพรมอัดสีแดงทบั หน้า สว่ นที่ ๒ เปน็ ปกี ซา้ ยและปกี ขวาของอาคารท่ปี ระทบั ยาว ๙ เมตร กว้าง ๔.๑๐ เมตร โครงหลงั คาปะร�ำส�ำเร็จรูปทรงจ่ัวมุงด้วยผ้าใบกันนำ้� สีน�้ำตาล ครอบสันหลังคาปิดด้วยผ้าใบกันนำ�้ สีขาว หน้าจ่ัวทั้งสองด้านประดับใบระกา หางหงส์หล่อไฟเบอร์กลาสทาสีทองแววสีเงิน หน้าบันประกอบลวดบัวทาสีทอง พื้นทาสีน้�ำเงิน ประดับลายดอกลอยฉลุผ้าทองย่นสอดสีเงิน สะพานหนูประดับกระจังหล่อเรซินทาสีทองแววสีเงินโดยรอบ ชายคาติดรางนำ�้ สังกะสี เบอร์ ๓๕ ฝ้าเพดานบดุ ้วยยปิ ซมั บอร์ดหนา ๙ มิลลิเมตร ทำ� กรอบแว่น พนื้ ทาสขี าวนวล ประดบั ลายดาวเพดาน ลายคา้ งคาวและลายตวั หา้ ม กลางลายคา้ งคาวฉลผุ า้ ทองยน่ สาบสี เสาอาคารเป็นเหล็กหมุ้ ด้วยยปิ ซัมบอรด์ หนา ๙ มิลลิเมตร ทาสีส้ม คว้ิ เหลี่ยมเสาทาสีทอง พน้ื ปดู ว้ ยซีเมนตบ์ ล็อกสำ� เรจ็ รปู หนา ๓๒ มลิ ลเิ มตร ปพู รมอดั สแี ดงทบั หนา้ เสาอาคารโดยรอบตดิ ผา้ มา่ นสขี าวพมิ พล์ ายพมุ่ ขา้ วบณิ ฑ์ฉลสุ ีทอง หัวมา่ นผา้ สีเหลอื งโค้งเรยี บมชี ายครุย เฉพาะตรงที่ประทบั ประดับผ้าระบายสเี หลืองจับจบี ซ้อนเป็นรูปครึ่งวงกลม สายรัดม่านเป็นผ้าสเี หลอื งชนดิ เดียวกับหัวมา่ น ชายผ้ามา่ นมโี ซ่ถ่วงน�้ำหนกั ภายในอาคารตดิ ตงั้ ระบบไฟฟา้ ใชห้ ลอดไฟฟา้ Compact Fluorescent Mini Twist ขวั้ E 27 ขนาด๒๓ วตั ต์ สขี องแสง Warm White ทต่ี ำ� แหนง่ ดาวกลาง และตดิ ตงั้ หลอดไฟฟา้ Compact Fluorescent MiniTwist ข้ัว E 27 ขนาด ๑๘ วัตต์ สีของแสง Warm White ที่ต�ำแหนง่ ดาวรอบ ท่ีเสาติดตัง้ เต้ารบั ไฟฟ้าเพ่อื จา่ ยไฟให้กบั พัดลมแบบตงั้ พื้น ท่ีหลงั คาและหน้าบันตดิ ตงั้ โคม PAR 38 ขนาด ๑๕๐ วตั ต์ พรอ้ มขวั้ กนั นำ�้ ติดตั้งโคม Tungstain Halogen ขนาด ๑๕๐ วัตตพ์ รอ้ มแผน่ บังแสงจำ� นวน ๙ ชุด เพอื่ สอ่ งอาคาร ตดิ ต้งั สายไฟฟา้ การกอ่ สรา้ งพลบั พลายกท้องสนามหลวง 464

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี พลับพลายกทอ้ งสนามหลวงชนดิ VAF ซ่อนในเสา ผนัง และฝา้ เพดาน ตดิ ตงั้ สายไฟฟา้ ชนิด NYY ส�ำหรบั เต้ารับไฟฟ้าโคมไฟภายนอก บนหลังคา และท่ีพ้ืน ตดิ ตั้งสายวงจรย่อยภายนอกอาคาร จากจดุ เชอื่ มต่อสาย BOX ไปรบั ไฟฟ้าทีต่ ูจ้ ่ายไฟฟ้าบริเวณทบั เกษตร ๑ ด้วยสายไฟฟ้า ๖ (2 C - 2.5 sqmm. NYY) ตดิ ต้งั ฝงั ดินลกึ ๔๐ เซนตเิ มตร พลับพลายกหน้าวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม พลบั พลายกหนา้ วดั พระเชตพุ นวมิ ลมงั คลาราม เปน็ ทปี่ ระทบั ของสมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าช เจา้ ฟา้ มหาวชิราลงกรณ สยามมกุฎราชกุมาร และสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา เจ้าฟ้ามหาจักรีสิรินธร สยามบรมราชกุมารี ขณะเชญิ พระโกศพระศพสมเด็จพระเจา้ ภคนิ ีเธอ เจา้ ฟา้ เพชรรัตนราชสุดา สริ ิโสภาพณั ณวดี ขน้ึประดิษฐานบนพระมหาพิชัยราชรถ เพ่อื แห่เชิญมายังพระเมรทุ ้องสนามหลวง กรมศิลปากรได้วา่ จา้ งบริษัท ประดิษฐ์ธนานรุ กั ษ์ จ�ำกดั มี นายปัณณวัชร์ สายประทุมทพิ ย์ เปน็คู่สัญญาก่อสร้างพลับพลายกหน้าวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม พลับพลายกหน้าพระที่นั่งสุทไธสวรรย์ ปราสาท และเกยลาที่ก�ำแพงแก้วพระท่ีนั่งดุสิตมหาปราสาท ตามสัญญาเลขที่ ๓๓/๒๕๕๕ ลงวันที่ ๑๓ธนั วาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๔ ในราคา ๕,๘๗๐,๐๐๐ บาท (หา้ ลา้ นแปดแสนเจด็ หมนื่ บาทถว้ น) สญั ญาก�ำหนดเริ่มก่อสรา้ งในวนั พธุ ท่ี ๑๔ ธันวาคม พทุ ธศักราช ๒๕๕๔ แลว้ เสรจ็ ในวันเสาร์ ที่ ๓๑ มนี าคม พุทธศักราช ๒๕๕๕ พลอากาศตรี อาวุธ เงินชูกล่นิ อดตี อธิบดกี รมศลิ ปากร และศลิ ปนิ แห่งชาติ ประธานคณะทำ� งานฝ่ายออกแบบ เขียนแบบ ขยายแบบสถาปัตยกรรม วิศวกรรม และลวดลายประกอบสถาปัตยกรรม นายสทุ ิน เจริญสวัสดิ์ ผู้อ�ำนวยการส�ำนักสถาปัตยกรรม และคณะผู้ออกแบบสถาปัตยกรรมพลับพลายกหน้าวัดพระเชตพุ นวิมลมังคลาราม มี นายนฤพร เสาวนิตย์ สถาปนิกปฏิบตั กิ าร นายกติ ตพิ ันธ์ พานสวุ รรณ วิศวกรโยธาชำ� นาญการพเิ ศษ นายปรชี า วฒุ สิ มบตั ิ วศิ วกรไฟฟา้ ชำ� นาญการ นายกอ่ เกยี รติ ทองผดุ นายชา่ งศลิ ปกรรมชำ� นาญงาน ผอู้ อกแบบสถาปตั ยกรรมพลบั พลายกหนา้ พระทนี่ ง่ั สทุ ไธสวรรยป์ ราสาท มี นายปณธิ าน เจรญิ ใจ 465

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี พลับพลายกหน้าวัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามสถาปนกิ ช�ำนาญการ นายวิชัย เวทรังสกิ าร วิศวกรโยธาช�ำนาญการพเิ ศษ นายปรีชา วฒุ ิสมบัติ วศิ วกรไฟฟ้าช�ำนาญการ นายกอ่ เกียรติ ทองผดุ นายชา่ งศิลปกรรมช�ำนาญงาน ผ้อู อกแบบสถาปัตยกรรมกอ่ สร้างเกยลาที่ประตูก�ำแพงแก้วพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท มี นายสัญชัย ลุงรุ่ง สถาปนิกปฏิบัติการ นายณรงค์ศักด ิ์โกศัยกานนท์ วิศวกรโยธาปฏิบัตกิ าร นายปรีชา วฒุ สิ มบัติ วิศวกรไฟฟา้ ช�ำนาญการ นายกอ่ เกียรติ ทองผดุ นายช่างศิลปกรรมช�ำนาญงาน ผู้ควบคุมงานก่อสร้างอาคารท้ัง ๓ รายการ ได้แก่ นายปณิธาน เจริญใจ สถาปนกิ ช�ำนาญการ นายณรงศศ์ กั ดิ์ โกศยั กานนท์ วศิ วกรโยธาปฏบิ ตั กิ าร นายไพโรจน์ บรสิ ทุ ธ์ิ นายชา่ งโยธา ช�ำนาญงาน การก่อสรา้ งปกี อาคารดา้ นทิศใตข้ องพลบั พลายก หน้าวดั พระเชตุพนวิมลมังคลาราม 466

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี พลับพลายกหน้าวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม เป็นอาคารแบบสถาปัตยกรรมไทย ก่อสร้างบนทางเทา้ ขนานกบั แนวถนนสนามไชยดา้ นหนา้ วดั พระเชตพุ นวมิ ลมงั คลาราม แบง่ เปน็ ๒ สว่ น คอื สว่ นทป่ี ระทบัและส่วนปีกซ้ายปกี ขวา ส่วนที่ประทับมขี นาดกวา้ ง ๕.๔๐ เมตร ยาว ๕.๙๐ เมตร พืน้ อาคารสูง ๐.๙๐ เมตรจากพ้ืนภายในถงึ ฝา้ เพดานสูง ๔.๗๐ เมตร หลังคาทรงจั่วจัตรุ มุข ยกด้วยคอสองเหนือหลังคาช้ันกนั สาด โครงหลงั คา จนั ทนั ดง้ั อะเส ขอื่ แปเปน็ เหลก็ หลงั คามงุ ดว้ ยแผน่ เหลก็ รดี ลอนสแี ดง ครอบสนั หลงั คาเปน็ ไมเ้ นอื้ แขง็ ประกอบลวดบัวทาสีขาว จ่ัวท้ังส่ีด้านซ้อนมุข มุขเล็กด้านหน้าและด้านหลังเป็นมุขประเจิด มุขเล็ก ด้านข้างทั้งสองด้านเป็นมุขทะลุข่ือ จั่วมุขใหญ่และมุขเล็กทั้งสี่ด้าน ประดับรวยระกา ใบระกา หางหงส์ไม้อัดฉลุลายซ้อนไม้ ทาสีทองสอดสีเงินและสีชมพู ฝ้าไขรากรุไม้อัดทาสีแดง หน้าบันมุขเล็กและหน้าอุดบังนกหลังคาจ่ัวมุขใหญ่ท�ำเป็นลายซ้อนไม้หล่อไฟเบอร์กลาส พื้นทาสีน้�ำเงิน กรอบแว่นและลายหน้าบัน ทาสีทองสอดสีเงินและสีชมพู หน้าบันมุขประเจิดเป็นลายเทวดาถือดอกบัวในเรือนแก้วอันหมายถึง สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ทรงเป็นองค์อุปถัมภ์การศึกษาของชาติให้กุลบุตรกุลธิดาได้มีสติปัญญา เปรียบเสมือนบัวบานพ้นน้�ำ ผุดผ่องพ้นจากโคลนตม คือความโง่เขลาได้ และการศึกษาช่วยยกระดับความดีงามในตนให้สูงส่งขึ้นดั่งเทพบุตรเทพธิดา หน้าบัน มขุ ทะลุข่อื เปน็ ลายช่อดอกบัวในเรือนแก้ว หนา้ อดุ บังนกท้งั สดี่ ้าน ประดบั ลายเฟ่อื งอบุ ะเรียงตามแนวกรอบแว่น กระจังฐานพระหล่อไฟเบอร์กลาสทาสีทองแววสีเงิน สะพานหนูประดับกระจังหล่อไฟเบอร์กลาสทาสีทองแววสีเงนิ คอสองดา้ นนอกตีโครงเครา่ ไมก้ รุไม้อดั ทาสขี าวนวล ฝ้าเพดานกรดุ ว้ ยไม้อัดหนา ๖ มิลลเิ มตรทำ� กรอบแวน่ ซอ้ นไมย้ ่อมมุ ทาสีนำ�้ ตาลอมเหลอื งเดินเส้นทอง พื้นทาสีขาวนวล ประดับลายดาวเพดานและลายค้างคาวฉลผุ ้าทองย่นสาบสี คอสองด้านในกรุไมอ้ ัดทาสขี าวนวล ประดับลายเฟื่องอุบะฉลผุ า้ ทองย่นสาบสี เสาอาคารเป็นโครงเหลก็ หุ้มดว้ ยไม้อดั หนา ๖ มิลลิเมตร ติดค้ิวเหลย่ี มเสาด้วยไมอ้ ดั ทาสที อง บัวหัวเสาและโคนเสาทำ� ด้วยไม้อดั ประกอบไมจ้ ริง ทาสที อง พนกั ระเบยี งด้านข้างและด้านหลังเปน็ โครงเหล็กกรดุ ว้ ยไมอ้ ัดเป็นสนั พนัก กรุท้องไม้ด้วยไมอ้ ัดซอ้ นเปน็ ลูกฟกั นนู ซอ้ นคิว้ ด้านใน พนื้ ทาสสี ม้ ลูกฟกั ทาสขี าวนวล คิ้วลูกฟักทาสสี ้ม พนักด้านหน้าเปน็ โครงเหลก็ กรุไม้อดั พนักผา้ ทิพยท์ ่ีกึ่งกลางทาสีขาวนวล พนกั สองข้างกรไุ มอ้ ัดซ้อนเปน็ ลายลกู ฟักอย่างพนกั ดา้ นขา้ งและดา้ นหลงั ด้านนอกประดบั ลกู ฟกั ดว้ ยลายพมุ่ ดอกไมฉ้ ลุผ้าทองยน่ สาบสีเงิน เขยี ว แดง ด้านในประดบั ลายพมุ่ ดอกไม้ฉลตุ บสีสม้ ด้านหลังกัน้ ฉากทบึ โครงเครา่ ไมก้ รไุ มอ้ ัด ท�ำกรอบบัวลกู ฟกั ทาสีขาวนวล ค้ิวกรอบทาสีสม้ เวน้ ชว่ งบนโปร่ง บนฉากประดบั กระจงั หล่อเรซนิ ทาสที องแววสีเงินบวั ฐานอาคารดา้ นนอกกรดุ ้วยไฟเบอรซ์ เี มนตห์ นา ๑๐ มลิ ลิเมตร ทาสขี าวนวล พน้ื อาคารเป็นแผ่นไฟเบอร์ซีเมนต์หนา ๒๐ มิลลิเมตร ปูพรมอัดสีแดงทับหน้า มีบันไดทางข้ึนลงทางด้านหน้า ๒ ช่องทาง มีข้ันบันได ช่องละ ๕ ขน้ั ลกู ต้งั และลกู นอนบนั ไดเป็นไม้เนื้อแข็ง ลูกตั้งทาสีส้ม ลกู นอนปพู รมอดั สีแดงทับหน้า ส่วนท่ี ๒ ซง่ึ เป็นปีกซ้ายและปกี ขวาของอาคารทป่ี ระทบั ยาว ๖.๐๐ เมตร กว้าง ๔.๑๐ เมตร โครงหลงั คาปะร�ำสำ� เรจ็ รปู ทรงจว่ั มงุ ดว้ ยผา้ ใบกนั น้�ำสนี �้ำตาล ครอบสนั หลงั คาปดิ ดว้ ยผา้ ใบกนั น�้ำสขี าว หนา้ จวั่ ทงั้สองดา้ นประดบั รวยระกา หางหงสห์ ลอ่ ไฟเบอรก์ ลาสทาสที องสอดสเี งนิ หนา้ บนั ประกอบลวดบวั ทาสที อง พน้ืทาสีน�้ำเงิน ประดับลวดลายหน้านาง ผูกลายล้อมรอบด้วยลายกระหนกก้านขดทาสีทองสอดสีเงิน เสาเป็นเหลก็ หุ้มด้วยไมอ้ ัด คิ้วเหลยี่ มเสาไมอ้ ดั หนา ๑๐ มลิ ลิเมตร พน้ื อาคารเปน็ ไฟเบอร์ซีเมนตห์ นา ๒๐ มลิ ลเิ มตรปูพรมอัดทับหน้า เสาอาคารโดยรอบติดผ้าม่านสีขาวพิมพ์ลายพุ่มข้าวบิณฑ์ฉลุสีทอง หัวม่านผ้าสีเหลืองโค้งเรียบมีชายครุย เฉพาะตรงที่ประทับประดับผ้าระบายสีเหลืองมีชายครุยจับจีบซ้อนเป็นรูปครึ่งวงกลม สายรดั ม่านเปน็ ผ้าสีเหลืองชนิดเดยี วกับหัวม่าน ชายผา้ ม่านมีโซถ่ ่วงน้ำ� หนัก 467

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ภายในอาคารตดิ ต้ังหลอดไฟฟา้ Compact fluorescent Mini Twist ขั้ว E 27 ขนาด ๒๓ วตั ต์ สีของแสง Warm White ทตี่ �ำแหนง่ ดาวกลาง และตดิ ต้งั หลอดไฟฟา้ Compact fluorescent Mini Twist ขั้วE 27 ขนาด ๑๘ วตั ต์ สขี องแสง Warm White ทีต่ �ำแหน่งดาวรอบ ทเ่ี สาติดต้ังเตา้ รบั ไฟฟ้าเพื่อจา่ ยไฟให้กบัพดั ลมแบบต้ังพน้ื ท่หี ลงั คาและหน้าบนั ตดิ ต้ังโคม PAR 38 ขนาด ๑๕๐ วัตต์ พร้อมข้วั กันนำ�้ ติดต้ังสายไฟฟ้าชนดิ VAF ซ่อนในเสา ผนัง และฝา้ เพดาน ติดตัง้ สายไฟฟา้ ชนิด NYY สำ� หรบั เต้ารบั ไฟฟา้ และโคมไฟภายนอก พลับพลายกหน้าพระทนี่ ั่งสทุ ไธสวรรยป์ ราสาท พลับพลายกหน้าพระที่นั่งสุทไธสวรรย์ปราสาท พลบั พลายกหนา้ พระทนี่ งั่ สทุ ไธสวรรยป์ ราสาท ใชเ้ ปน็ ทป่ี ระทบั ของพระบรมวงศานวุ งศฝ์ า่ ยในเพอ่ืถวายบังคมพระศพและทอดพระเนตรกระบวนแห่ในระหว่างร้ิวกระบวนเชิญพระโกศพระศพสมเด็จพระเจ้าภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรัตนราชสดุ า สิริโสภาพณั ณวดี เคลอื่ นจากหน้าวดั พระเชตุพนวมิ ลมงั คลาราม มาตามถนนสนามไชยเพื่อไปยงั พระเมรทุ ้องสนามหลวง พลับพลายกหน้าพระที่น่ังสุทไธสวรรย์ปราสาท เป็นอาคารแบบสถาปัตยกรรมไทย ลักษณะเป็นอาคารโถง ผังอาคารสี่เหลย่ี มผืนผ้า ขนาดกวา้ ง ๓.๐๐ เมตร ยาว ๒๑.๐๐ เมตร สูงจากระดับพื้นดนิ ถงึ สนัหลังคา ๓.๙๕ เมตร หลังคาทรงปะร�ำ มีช้ันลดปีกซ้ายและขวาของอาคาร โครงสร้างอาคารโดยท่ัวไปเป็นโครงสรา้ งเหล็ก ฐานรากคอนกรตี เสริมเหลก็ ตงั้ อย่บู นพ้ืนทางเท้า เสาและหลงั คาเป็นเหล็กรูปพรรณ หลงั คาปะร�ำมุงแผ่นกระเบ้ืองโลหะอัดเคลือบสีแดงลาดเอียงไปด้านหลังอาคาร มีรางน้�ำส�ำหรับรองรับน้�ำฝน บนหลังคาปะร�ำประดับกระจงั หลอ่ ดว้ ยไฟเบอร์กลาส ลายซอ้ นไมฉ้ ลผุ ้าทองย่นสาบสี แผงบงั หลังคาโดยรอบท�ำกรอบบัวลกู ฟัก พ้นื ทาสีครมี กรอบสที อง ประดับลายเฟ่ืองฉลุผ้าทองยน่ สาบสี 468

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี พลบั พลายกหน้าพระทีน่ งั่ สทุ ไธสวรรย์ ปราสาทขณะตกแตง่ เก็บความเรียบรอ้ ย ตัวพลับพลาเปน็ โถงโล่งก้นั ฝาทบึ เฉพาะดา้ นหลัง พน้ื อาคารแบ่งเป็น ๒ ระดับ ชว่ งเสากลางอาคารยกพืน้ สงู เป็นส่วนท่ปี ระทับ ดา้ นขา้ งซา้ ยขวาลดระดบั เป็นทน่ี งั่ ของผู้ตามเสด็จ ใชข้ อบคอนกรตี สำ� เร็จรูปวางเปน็ ขอบแนว อดั ทรายปทู บั ดว้ ยกระเบอ้ื งคอนกรตี ปดิ ทบั ดว้ ยพรมอดั สแี ดง ยกพนื้ สงู จากระดบั พนื้ ถนน ๐.๑๕เมตร สว่ นท่ปี ระทับยกพ้ืนสูง ๐.๓๐ เมตร ฝาผนังดา้ นหลังของอาคารสงู ๒.๒๐ เมตร กรไุ มอ้ ดั ท้งั ๒ ดา้ น ฝาผนังดา้ นในกรุไม้อดั หนา ๖ มิลลเิ มตร ท�ำเป็นกรอบลกู ฟักโค้ง พ้ืนทาสีครีม ตลอดแนวอาคาร ฝาผนังดา้ นนอกเรียบไม่มลี วดลาย ผนงั คอสองท�ำกรอบลกู ฟักเหมอื นแผงบัง หลังคาภายนอกฝ้าเพดานเปน็ ฝ้าไมพ้ ื้นทาสีครีมประดบั ลาย ดาวเพดานฉลลุ ายผา้ ทองยน่ สาบสี เสาอาคารเปน็ เสาเหลก็ สเี่ หลย่ี มประกบดว้ ยไมอ้ ดั ทาสสี ม้ เรยี บควิ้ เหลยี่ มเสาทาสีทอง แตล่ ะเสาประดับผ้าม่านสขี าวพมิ พล์ ายพมุ่ ข้าวบณิ ฑ์สที องเสาละ ๒ ผนื เกยลาที่ก�ำแพงแก้วพระท่ีน่ังดุสิตมหาปราสาท เกยลาท่ีก�ำแพงแก้วพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท ส�ำหรับเทียบพระยานมาศสามล�ำคาน และยกเชิญพระโกศพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ขึ้นประดิษฐานบน พระยานมาศสามล�ำคาน เกยลาท่ีก�ำแพงแก้วพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท มีลักษณะเป็นแท่นฐานหน้ากระดานย่อมุม ขนาดกวา้ ง ๔.๓๐ เมตร ยาว ๔.๓๐ เมตร สูง ๑.๗๐ เมตร โครงสรา้ งภายในเปน็ โครงสรา้ งเหลก็ ลวดบวั ประกอบด้วยไม้อดั มีบันไดทางขน้ึ ลง ๓ ด้านทำ� ด้วยโครงสรา้ งเหลก็ บันไดดา้ นทิศตะวนั ออกกว้าง ๒.๐๐ เมตร มบี นั ได๔ ขนั้ วางเหนอื บนั ไดซมุ้ ประตกู ำ� แพงแกว้ พระทนี่ ง่ั ดสุ ติ มหาปราสาท บนั ไดดา้ นทศิ เหนอื และทศิ ใตก้ วา้ ง ๒.๐๐เมตร มบี ันไดด้านละ ๖ ขั้น ตวั บันไดทาสีแดง ลกู นอนบนั ไดไม้ ๑ นิว้ คร่งึ x ๑๒ น้ิว ลูกต้งั ไมห้ นา ๑ น้วิ บนั ไดปูพรมอัด การประดับตกแต่งทัง้ หมดใช้ผ้าทองยน่ สาบสสี อดแววตา่ ง ๆ เช่น สีแดง ขาว น�้ำเงนิ เขียว หน้ากระดานบนประดับลายประจ�ำยามกา้ มปู หนา้ กระดานล่างประดับลายพมุ่ ข้าวบิณฑ์ก้านแยง่ บัวคว่ำ� ประดับลายกลีบบัว บัวหงายประดับลายประจ�ำยามก้านแย่ง ท้องไม้ทาพื้นสีแดงประดับลายพุ่มข้าวบิณฑ์ก้านแย่งบริเวณบัวคว�่ำและบัวหงายสลับด้วยเส้นลวดลายโซ่ประจ�ำยามพื้นสีแดง บริเวณพนักบันไดประดับลาย 469

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี เกยลาเทียบพระยานมาศสามล�ำ คานที่ก�ำ แพงแกว้ พระท่นี ง่ั ดสุ ติ มหาปราสาทพุ่มขา้ วบณิ ฑ์ก้านตอ่ ดอก พน้ื ลายทาสแี ดงพนักเกยสูง ๐.๓๐ เมตร เป็นพนกั ทึบ ทำ� กรอบลูกฟกั เดนิ เสน้ ทองบรรจุลาย พืน้ เกยเป็นไมเ้ น้อื แข็ง ๑ น้วิ x ๘ นว้ิ ตชี นบทุ ับหนา้ ด้วยไม้อดั ยางหนา ๖ มลิ ลเิ มตร ทาสีแดง ปูพรมอดั สแี ดง พนื้ ดา้ นบนตดิ ตง้ั รางเหลก็ สำ� หรบั เลอื่ นพระโกศพระศพจากเกยลาสพู่ ระยานมาศ จำ� นวน ๑ ชดุ โรงมหรสพ ส�ำนักการสังคีต กรมศิลปากร ได้รับมอบหมายให้ดำ� เนินการก่อสร้างโรงมหรสพเพื่อจัดการแสดงสมโภชงานออกพระเมรพุ ระศพสมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สริ โิ สภาพณั ณวดใี นพนื้ ทดี่ า้ นเหนอื ของท้องสนามหลวง ในการนก้ี รมศิลปากรไมไ่ ด้จดั สรา้ งเวทีมหรสพข้ึนแต่ได้เปลี่ยนเปน็ การเช่าอุปกรณ์ระบบแสง – เสียงและเวทีการแสดง จ�ำนวน ๓ เวที โดยไดว้ ่าจ้างห้างห้นุ สว่ นจ�ำกัด โชว์โปรดกั ชน่ั ดำ� เนินการจดั สรา้ ง ตดิ ตง้ั รอื้ ถอน และควบคมุ ระบบแสง – เสยี งการแสดง ตามแบบทกี่ รมศลิ ปากรกำ� หนด จำ� นวน ๓ เวทีเปน็ เงนิ ๓,๔๐๐,๐๐๐ บาท (สามล้านสแี่ สนบาทถว้ น) มีนายสธุ ี ปิวรบุตร ผู้ทรงคุณวุฒดิ า้ นศลิ ปกรรม สำ� นกัการสงั คตี กรมศลิ ปากร เปน็ ผอู้ อกแบบและควบคมุ การจดั สรา้ ง นายนพ นพปยิ ะ นายวโิ รจน์ วงศป์ ระไพโรจน์ นายฉลอง เอีย่ มย่สี ุ่น และนายสมชาย ชมพัฒนา เจ้าหน้าทส่ี ำ� นักการสังคีต กรมศิลปากร เป็นกรรมการตรวจรบั การจา้ ง เวทีท่ี ๑ ส�ำหรับการแสดงหนังใหญ่ และโขนหน้าจอ ตั้งอยู่บริเวณทิศเหนือ ด้านสะพานสมเด็จพระป่ินเกลา้ ประกอบด้วยเวทีหน้า ขนาดกวา้ ง ๒๙.๐๐ เมตร ลกึ ๑๕.๖๐ เมตร พ้นื เวทสี งู จากระดบัพ้ืนดิน ๑.๗๐ เมตร ปดู ้วยไม้อดั หนา ๑๕ มิลลิเมตร เวทีดา้ นซ้าย - ขวาสำ� หรับต้งั วงดนตรไี ทย ขนาดกว้าง 470

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี๔.๘๘ เมตร ลึก ๘.๕๔ เมตร พื้นเวทีสูงจากระดับพ้นื ดิน ๒.๑๐ เมตร (สงู จากเวทแี สดง ๔๐ เซนติเมตร ด้านหลงั เปน็ พนักไมส้ งู ๖๐ เซนตเิ มตร ยาวตลอดเวทที ่ียกพ้ืน) ปดู ้วยไมอ้ ดั หนา ๑๕ มลิ ลเิ มตร ปูทบั ด้วยผ้ายางสดี �ำ พนื้ ทางเดินดา้ นหลงั เวทขี นาดกว้าง ๒.๔๔ เมตร สูงจากระดับพ้นื ดินเท่าพ้นื เวที ปูด้วยไมอ้ ดั หนา ๑๕มลิ ลิเมตร มพี นกั กนั ตกด้านหลงั เวทีสงู ๙๐ เซนติเมตร เวน้ สว่ นตรงช่องประตสู องขา้ ง ด้านข้าง ๒ ดา้ นเปน็ โครงไม้ขนาด ๑.๕๐ น้วิ x ๓ นิว้ สำ� หรับขน้ึ จอ ส่วนชว่ งกลางเปน็ กรอบไม้อดัทาสีด�ำ ส�ำหรบั ขนึ้ จอหนังใหญ่ ซึ่งเป็นผา้ มุง้ มีขอบผา้ สีแดง ขอบกว้าง ๒๐ เซนติเมตร จอหนังใหญ่กวา้ ง ๗เมตร สงู ๒.๕๐ เมตร จอหนังใหญ่ สงู จากพืน้ เวที ๑.๕๐ เมตรหลงั จอหนงั ใหญม่ มี ่านดำ� ปิด - เปดิ กรอบจอหนงั ใหญ่กวา้ ง ๙ เมตร ๕๐ เซนติเมตร สูง ๕ เมตร ๕๐ เซนตเิ มตร จอโขน ๒ ขา้ ง เปน็ ผา้ ดบิ เขยี นภาพกรงุ ลงกา และพลบั พลาพระราม เยบ็ แถบผา้ ใบรอบตวั ตอกตาไก่ผกู ดว้ ยไสต้ ะเกยี ง ซมุ้ ประตทู างเขา้ - ออก ตามแบบของกรมศลิ ปากร ดา้ นบนเปน็ ผา้ ตว่ นเยบ็ จบั จบี ตลอดความกว้างของเวที เย็บทับดว้ ยแถบผา้ ใบ ๒ นว้ิ ตอกตาไก่ ผูกด้วยไสต้ ะเกยี งหา่ งประมาณ ๖๐ เซนติเมตร ส่วนด้านล่างของเวทีท้ังสามด้าน ปิดทับด้วยผ้าด�ำ รอบด้านหลังเวที ในส่วนท่ีพักผู้แสดง ขึงด้วย แสลมป์สีด�ำ สูง ๑.๕๐ เมตร ยาวรอบด้านหลังของเวทีมีเสายึดท�ำด้วยโลหะอลูมิเนียมหรือโลหะพิเศษท่ีม ีความแข็งแรงทนทาน มีนอตหรือสลักยึดจับแต่ละตัวให้มีความแข็งแรง สามารถป้องกันบุคคลเข้าเขต หวงห้ามได้ เวทที ี่ ๒ ส�ำหรับการแสดงหนุ่ กระบอก หุ่นละครเล็ก และละครนอก ตงั้ อยบู่ ริเวณทิศตะวนั ออกดา้ นหน้าศาลฎกี า ประกอบดว้ ยเวทขี นาดกวา้ ง ๒๓.๗๘ เมตร ลกึ ๑๓.๔๒ เมตร พืน้ เวทีสงู จากระดบั พ้นื ดนิ๑.๒๐ เมตร ปดู ว้ ยไมอ้ ดั หนา ๑๕ มลิ ลเิ มตร ปทู บั ดว้ ยผา้ ยางสดี ำ� แบง่ สว่ นเวทเี ปน็ เวทหี นา้ ขนาดกวา้ ง ๑๗.๐๘เมตร ลึก ๑๓.๔๒ เมตร พืน้ เวทสี งู จากระดับพื้นดิน ๑.๒๐ เมตร ปูดว้ ยไม้อดั หนา ๑๕ มิลลเิ มตร เวทขี า้ งขวาสำ� หรบั นกั ดนตรี ขนาดกวา้ ง ๖.๑๐ เมตร ลกึ ๔.๘๘ เมตร พน้ื เวทสี งู จากระดบั พนื้ ดนิ ๑.๖๐ เมตร ปดู ว้ ยไมอ้ ดัหนา ๑๕ มิลลเิ มตร ทางเดนิ ดา้ นหลงั ขนาดกวา้ ง ๑.๒๒ เมตร ยาวตลอดเวที สูงเทา่ กบั พ้นื เวที ปดู ้วยไม้อดัหนา ๑๕ มลิ ลิเมตร แผงหน้า และแผงขา้ งเป็นโครงไม้ขนาด ๑.๕ x ๓ นว้ิ ปิดทับด้วยไมอ้ ัดขนาด ๔ มิลลิเมตร ภายนอกทาสีเทากลาง แผงก้ันนักดนตรีทาสีเทากลางเหมือนผนัง ด้านหลังมีประตูข้ึน - ลง ท้ังสองข้าง ด้านล่างขึง แสลมป์ ๓ ด้าน สว่ นประกอบของเวทลี ะครนอก มา่ นหน้าสนี ้ำ� เงินเขม้ สงู ๕.๕๐ เมตร ยาว ๕.๕๐ เมตร รวม ๒ ผนืปดิ เข้าหากัน ระบายบนกวา้ ง ๑.๕๐ เมตร ยาว ๑๒ เมตร รวม ๕ ผนื หลืบ ๒ ข้าง กว้าง ๑.๕๐ เมตร สูง๕.๕๐ เมตร จับจีบ จ�ำนวน ๖ ชน้ิ ม่านตัดตอนอยสู่ ว่ นกลางเวที ใช้เปน็ หลบื เม่อื สาวเก็บด้านขา้ ง มา่ นเขยี นตามแบบทอ้ งเรื่อง ขนาดสูง ๔.๘๐ เมตร ยาว ๑๑ เมตร ส่วนประกอบของฉากเบ็ดเตล็ด เช่น แท่นหิน ต้นไม้และอน่ื ๆ ตามทอ้ งเร่อื ง ส่วนประกอบของเวทีการแสดงหุ่นกระบอก ระบายบนกว้าง ๑.๕๐ เมตร ยาว ๑๒ เมตร รวม ๒ผนื หลบื สองข้าง กว้าง ๑.๕๐ เมตร สูง ๕.๕๐ เมตร จบั จีบ จำ� นวน ๔ ชนิ้ แผงบงั หนา้ จอ ขนาด ๑.๒๒ เมตรยาว ๑๑ เมตร จอหุ่นตามแบบของกรมศลิ ปากร ขนาด ๔ เมตร ยาว ๑๐ เมตร แขวนแบบปรับข้นึ ลงได้ ฉากประกอบตามท้องเร่อื ง 471

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ส่วนด้านล่างของเวทีท้ังสามด้าน ปิดทับด้วยผ้าด�ำ รอบด้านหลังเวที ในส่วนท่ีพักผู้แสดง ขึงด้วย แสลมป์สีด�ำ สูง ๑.๕๐ เมตร ยาวรอบด้านหลังของเวทีมีเสายึดท�ำด้วยโลหะอะลูมิเนียมหรือโลหะพิเศษที่ม ีความแข็งแรงทนทาน มีนอตหรือสลักยึดจับแต่ละตัวให้มีความแข็งแรง สามารถป้องกันบุคคลเข้าเขต หวงหา้ มได้ เวทีท่ี ๓ ส�ำหรับการขับร้องและบรรเลงดนตรีสากล ต้ังอยู่บริเวณทิศตะวันตก ด้านหน้ามหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร์ ประกอบด้วยเวทียกระดบั ๓ ชัน้ ดา้ นหน้ากวา้ ง ๑๔.๖๐ เมตร ลึก ๑๓.๒๐ เมตรชั้นแรกสงู ๑.๒๐ เมตร ช้ันที่ ๒ สูง ๑.๖๐ เมตร เสรมิ ช้ันท่ี ๓ สงู อีก ๐.๓๐ เมตร ยาว ๑๐ เมตร แผงด้านขา้ ง๒ ข้าง สงู สดุ ๔.๘๐ เมตร เฉยี งลงเหลือ ๓.๖๐ เมตร ยาว ๔.๘๐ เมตร มีประตเู ขา้ - ออก ทั้งสองดา้ น ดา้ นขา้ งสองดา้ นมแี ผงกนั้ สงู ๐.๔๐ เซนติเมตร แผงดา้ นหลังเปน็ แผงทึบสูง ๓.๖๐ เมตร มีทางเดินด้านหลงั เวท ีสงู ๑.๖๐ เมตร รว้ั ก้ันสงู ๙๐ เซนตเิ มตร ส่วนด้านล่างของเวทีทั้งสามด้าน ปิดทับด้วยผ้าด�ำ รอบด้านหลังเวที ในส่วนที่พักผู้แสดง ขึงด้วย แสลมป์สีด�ำ สูง ๑.๕๐ เมตร ยาวรอบด้านหลังของเวทีมีเสายึดท�ำด้วยโลหะอะลูมิเนียมหรือโลหะพิเศษที่มี ความแข็งแรงทนทาน มีนอตหรือสลักยึดจับแต่ละตัวให้มีความแข็งแรง สามารถป้องกันบุคคลเข้าเขต หวงหา้ มได้ ซุ้มรับดอกไม้จันทน์ กรงุ เทพมหานคร เปน็ หนว่ ยงานหลกั ในการด�ำเนนิ การกอ่ สรา้ งซมุ้ รบั ดอกไมจ้ นั ทนบ์ รเิ วณทอ้ งสนามหลวง จ�ำนวน ๕ ซุม้ ใช้งบประมาณในการก่อสรา้ ง ๖,๖๐๑,๐๐๐ บาท (หกลา้ นหกแสนหนึ่งพนั บาทถ้วน) โดยจดั พืน้ ท่ี ณ ส่วนกลางบริเวณท้องสนามหลวง ดา้ นทศิ เหนือ ๓ ซ้มุ บรเิ วณท่าชา้ ง ๑ ซุม้ บริเวณทางเทา้ฝงั่ ตรงข้ามพระแม่ธรณบี ิดมวยผม ๑ ซ้มุ กรมศลิ ปากรเป็นผ้อู อกแบบซมุ้ สว่ นเขตตา่ ง ๆ ในกรุงเทพมหานครมอบหมายให้สำ� นกั งานเขตเปน็ ผจู้ ดั สร้างซ้มุ ถวายดอกไมจ้ นั ทน์ซุ้มรับดอกไมจ้ นั ทนร์ ะหวา่ งการกอ่ สร้าง ซ้มุ รับดอกไมจ้ นั ทนท์ ก่ี อ่ สรา้ งเสรจ็ 472

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ลักษณะการตั้งแต่งภายในซุ้มดอกไม้จันทน์ ต้ังฐานบัวสีเทา ประดิษฐานพระฉายาลักษณ์สมเด็จพระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สริ โิ สภาพณั ณวดี หนา้ พระฉายาลกั ษณม์ แี ทน่ สขี าวตง้ั เครอื่ งสกั การะ พานพ่มุ เงิน พานพมุ่ ทอง พานธปู เทยี นแพ* เครอ่ื งประกอบพระอสิ รยิ ยศมีฉัตร ๕ ชนั้ สีขาว ๒ คัน ระบายฉัตรแตล่ ะช้นั ขลิบทองท้ัง ๒ ชั้น คันฉัตร กา้ นฉตั ร ยอดฉตั ร สีทอง ดา้ นหลังพระฉายาลกั ษณเ์ ป็นฉากรูปพระเมรุ ท�ำด้วยไม้อดั ฉลสุ ที อง หนา ๒๒ มิลลิเมตร ประดบั ตราสญั ลกั ษณอ์ ักษรพระนาม พ.ร. หลอ่ ด้วยไฟเบอรก์ ลาสและสปั ตปฎลเศวตฉตั รบนยอดท�ำดว้ ยไม้อดั ลายฉลุสขี าว หนา ๑๐ มิลลิเมตร พนื้ หลังของซุม้ ทาสนี �้ำเงินเขม้ประดับลายดอกลอยสีทอง หนา้ กระดานขอบสที อง ความสูงของซมุ้ จากฐานถงึ ยอด ๑๑.๙๕ เมตร หนา้ กวา้ ง๘.๗๔ เมตร ด้านหนา้ ถัดมาหา่ งจากซุม้ ๐.๘๐ เมตร เป็นแท่นวางพานดอกไม้จันทน์ โครงไม้สีเทา หนา ๕มลิ ลิเมตร ยาว ๘ เมตร กวา้ ง ๐.๖๐ เมตร ติดระบายผ้าสีขาวและสีดำ� โดยรอบแท่น ดา้ นหนา้ ซ้มุ ดอกไมจ้ ันทน์ก้นั รัว้ เหลก็ สีเหลอื งแบง่ ชอ่ งทางเขา้ ถวายดอกไมจ้ ันทน์การซ่อมบูรณะราชรถ ราชยาน และเครื่องประกอบพระราชพิธี พิธีบวงสรวงก่อนการซ่อมบูรณะราชรถ ราชยาน พระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพณั ณวดี เครอื่ งใชใ้ นพระราชพธิ บี างองคท์ เ่ี กบ็ รกั ษาไวต้ อ้ งไดร้ บั การซอ่ มบรู ณะกอ่ นน�ำออกใชเ้ พอ่ื ใหเ้ กดิ ความงดงามมั่นคงและสมพระเกยี รติ กรมศิลปากรซึ่งรับผดิ ชอบการซอ่ มแซมด้านประณีตศิลป์ และกรมสรรพาวธุทหารบกซงึ่ รบั ผดิ ชอบการซอ่ มแซมดา้ นความมน่ั คงของชว่ งลา่ งและระบบการขบั เคลอ่ื นราชรถ ไดจ้ ดั ใหม้ พี ธิ ีบวงสรวงก่อนการซ่อมบรู ณะราชรถ ราชยาน ตามประเพณีเพื่อความเป็นสิริมงคล และเปน็ ขวัญกำ� ลงั ใจแก่ชา่ งผู้ซอ่ ม พิธไี ดจ้ ัดขน้ึ ณ บริเวณหนา้ โรงราชรถ พพิ ธิ ภัณฑสถานแหง่ ชาติ พระนคร ในวันพฤหัสบดี ท่ี ๒๐ตลุ าคม พทุ ธศักราช ๒๕๕๔ มกี �ำหนดการดังน้ีมณฑลพธิ ีบวงสรวง ณ บริเวณหนา้ โรงราชรถ โตะ๊ วางเครื่องบวงสรวงสังเวย พิพธิ ภัณฑสถานแหง่ ชาติ พระนคร * ส�ำนักพระราชวังไดข้ อให้แกไ้ ขเปน็ เคร่อื งทองนอ้ ยแทนธูปเทียนแพ 473

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ก�ำหนดการพธิ ีบวงสรวงราชรถ ราชยาน เพ่ือการบรู ณะซอ่ มแซม ในพระราชพธิ ีพระราชทานเพลงิ พระศพ สมเดจ็ พระเจา้ ภคินีเธอ เจา้ ฟ้าเพชรรตั นราชสุดา สิรโิ สภาพณั ณวดี วนั พฤหัสบดี ท่ี ๒๐ ตลุ าคม ๒๕๕๔ เวลา ๑๓ นาฬกิ า ๓๙ นาที ณ บรเิ วณหน้าโรงราชรถ พพิ ิธภัณฑสถานแหง่ ชาติ พระนคร ......................................................เวลา ๑๒.๐๐ น. - คณะกรรมการฝ่ายจดั สรา้ งพระเมรุฯ ขา้ ราชการ แขกผูม้ ีเกยี รติ และเจา้ หนา้ ท่ีพรอ้ มกัน ณ พพิ ิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนครเวลา ๑๓.๑๕ น. - รัฐมนตรวี ่าการกระทรวงวัฒนธรรม (นางสกุ ุมล คุณปล้มื ) ประธานฝา่ ยพธิ เี ดินทางมาถงึ ๑. สักการะพระพุทธสิหงิ ค์ ณ พระที่นัง่ พทุ ไธสวรรย์ ๒. สักการะเจ้าพ่อหอแกว้ ณ ศาลขา้ งพระทนี่ ัง่ อศิ เรศราชานสุ รณ์เวลา ๑๓.๓๙ น. - ประธานฯ เข้าสมู่ ณฑลพธิ ี ณ สนามดา้ นหน้าโรงราชรถ พระราชครูศิวาจารย์ นำ� จุดธูปเทยี น ถวายเครื่องบวงสรวงสังเวย บูชาฤกษ์ - ขา้ ราชการชั้นผ้ใู หญ่ และแขกผมู้ ีเกียรติ คณะชา่ ง ร่วมปักธูปหางทเ่ี ครือ่ งสังเวย - พระราชครศู วิ าจารย์ ต้งั นะโม ๓ จบ กล่าวคำ� บูชา - พระราชครศู ิวาจารย์ อา่ นประกาศบชู าครู - ประธานฯ ข้าราชการช้ันผู้ใหญ่ แขกผมู้ ีเกียรติ คณะช่าง โปรยขา้ วตอกดอกไมท้ ่ีเครื่องบวงสรวงสงั เวย - ประธานฯ เขา้ สู่โรงราชรถ คลอ้ งพวงมาลัย ทีพ่ ระมหาพชิ ยั ราชรถ เวชยันตราชรถ ราชรถนอ้ ย พระยานมาศสามลำ� คาน และเกรินบันไดนาค และไปยังหมพู่ ระวมิ าน คลอ้ งพวงมาลัยท่พี ระทน่ี งั่ ราเชนทรยาน และพระวอสีวกิ ากาญจน์ แลว้ กลับเขา้ สมู่ ณฑลพิธี - คณะนาฏศิลป์ ส�ำนกั การสงั คตี รำ� สาธกุ าร ๗ คู่ สมโภชราชรถ ราชยาน - พระราชครศู วิ าจารย์ เจิมชุดเครือ่ งมอื ชา่ ง ผู้บังคับบญั ชาของแตล่ ะหน่วยงาน และคณะชา่ ง - หัวหน้าช่าง และคณะชา่ ง ทำ� พิธเี ร่ิมการบูรณะเปน็ ปฐมฤกษ์ - เสร็จพธิ ี ................................................หมายเหต ุ เคร่อื งแต่งกายชุดสากลนยิ ม (ไวท้ ุกข)์ หรือ ชดุ สุภาพ (ไว้ทกุ ข)์ 474

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี แผนผังพิธีบวงสรวงราชรถ ราชยาน เพ่ือการบูรณะซ่อมแซม ณ บริเวณหน้าโรงราชรถ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร วันพฤหัสบดี ที่ ๒๐ ตุลาคม พุทธศักราช ๒๕๕๔ ๙ ๑ ๘ ๓๒ ๔ ๗๕ ๖ ๗ ๑๐ ๑. โรงราชรถ ๒. บรเิ วณมณฑลพธิ ี ๓. โต๊ะประดิษฐานพระนิรนั ตราย พระพิฆเนศวร์ และพระวษิ ณุกรรม ๔. โตะ๊ วางเคร่อื งมอื ช่าง ๕. โต๊ะวางเครอ่ื งบวงสรวงสงั เวย ๖. โตะ๊ วางโองการบวงสรวง ๗. ปะรำ� ส�ำหรับผ้เู ขา้ รว่ มในพิธี ๘. บริเวณแสดงนาฏศิลป์ - ร�ำสาธุการ ๙. เจา้ พ่อหอแกว้ ๑๐. พระที่นัง่ พุทไธสวรรย์ 475

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ณ วนั พฤหสั บดี ที่ ๒๐ ตุลาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๔ เจา้ หนา้ ทเ่ี ปดิ โรงราชรถ ในพพิ ธิ ภณั ฑสถานแหง่ ชาติ พระนคร และจดั เตรยี มตง้ั แตง่ สถานทไี่ วพ้ รอ้ มดังน้ี ลานหน้าโรงราชรถ ตั้งราชวัติและฉัตรท้ังส่ีมุมเป็นปริมณฑลพิธี กลางมณฑลพิธีปูลาดด้วยพรม สแี ดง ตงั้ โตะ๊ ประดษิ ฐานพระนริ นั ตราย พระพฆิ เนศวร์ และพระวษิ ณกุ รรม พรอ้ มทงั้ ดอกไม้ ๒ แจกนั กระถางธปู และเทยี น โตะ๊ ปผู า้ ขาววางพานพวงมาลยั ขา้ วตอกดอกไม้ และเครอื่ งมอื ชา่ ง โตะ๊ วางเครอื่ งบวงสรวงสงั เวยปูผ้าขาววางบายศรีตน้ ยอดพมุ่ ๕ ชนั้ บายศรปี ากชาม และเคร่ืองบวงสรวงสงั เวยมี หวั หมู ไขต่ ้ม เป็ดต้มสุกไก่ตม้ สุก กุ้งตม้ สกุ ปูต้มสกุ ปลาชอ่ นตม้ สุก กล้วยน้ำ� ว้าดบิ เนย เผือกต้ม มนั ต้ม มะพร้าวออ่ น นมขน้ หวานน้ำ� เปล่า ขนมตม้ แดงต้มขาว หมากพลู ผลไม้ ไดแ้ ก่ ส้ม ทบั ทมิ กลว้ ยหอมสุก แอปเปิล และสาลี่ ขนมหวาน๕ อยา่ ง ได้แก่ ทองหยอด เมด็ ขนนุ ข้าวตอก ขนมลูกเตา๋ ขนมจันอับ หลงั โตะ๊ วางโองการบวงสรวง ตามล�ำดับบริเวณลานหน้าโรงราชรถ ดา้ นซา้ ยมือและด้านหลงั โตะ๊ วางโองการบวงสรวง ต้ังปะรำ� ยาว ๒ หลัง เปน็ ท่นี งั่สำ� หรบั ผเู้ ขา้ รว่ มในพธิ ี บรเิ วณดา้ นหนา้ ศาลเจา้ พอ่ หอแกว้ ทต่ี งั้ อยดู่ า้ นหลงั โรงราชรถ ตงั้ โตะ๊ ปผู า้ ขาววางแจกนัดอกไม้ ธปู เทียน พรอ้ มแทน่ กราบ ไวพ้ รอ้ ม เวลา ๑๒ นาฬกิ า ๓๐ นาที ท่านผหู้ ญงิ บตุ รี วีระไวทยะ รองราชเลขาธกิ าร นางโสมสดุ า ลียะวณชิอธบิ ดีกรมศลิ ปากร นายเกรียงไกร สัมปัชชลติ อดีตอธิบดกี รมศลิ ปากร นายอารักษ์ สังหิตกุล อดตี อธิบดกี รมศิลปากร พลโท เกรกิ ชัย จนั ทร์สุวานิชย์ เจา้ กรมสรรพาวุธทหารบก พลเรอื ตรี สุรพงษ์ อ�ำนรรฆสรเดช ผ้แู ทนผอู้ ำ� นวยการอทู่ หารเรอื ธนบรุ ี กรมอทู่ หารเรอื นายทหารจากกองทพั บก กองทพั เรอื และขา้ ราชการชน้ั ผใู้ หญ่ของกระทรวงวัฒนธรรมและกรมศลิ ปากร พรอ้ มกัน ณ บรเิ วณพิธี เวลา ๑๓ นาฬิกา ๑๗ นาที นางสุกุมล คุณปลม้ื รฐั มนตรีวา่ การกระทรวงวฒั นธรรม ประธานในพิธีเดินทางมาถึงพร้อมด้วยคณะผู้ติดตาม ได้แก่ นายสมชาย เสียงหลาย ปลัดกระทรวงวัฒนธรรม นายวุฒิกรอนิ ทรภวู ศกั ด์ิ ผชู้ ว่ ยรฐั มนตรวี า่ การกระทรวงวฒั นธรรม และนายศกั ดสิ์ ทิ ธ์ิ โพธสิ ทิ ธ์ิ โฆษกกระทรวงวฒั นธรรมจากน้นั เข้าสักการะพระพทุ ธสหิ งิ ค์ ณ พระทนี่ งั่ พทุ ไธสวรรย์ และเจา้ พ่อหอแก้ว ท่ีบรเิ วณดา้ นหลงั โรงราชรถก่อนเข้าน่ังในปะรำ� พธิ ีดา้ นหน้าโรงราชรถ นางสกุ มุ ล คุณปลื้ม รัฐมนตรีวา่ การกระทรวงวัฒนธรรม ทา่ นผู้หญงิ บุตรี วีระไวทยะ รองราชเลขาธิการ ในพิธบี วงสรวง ราชรถ ราชยาน 476

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี เวลา ๑๓ นาฬิกา ๓๙ นาที นางสุกมุ ล คุณปลืม้ รฐั มนตรวี า่ การกระทรวงวฒั นธรรม ประธานในพธิ ีเข้าสู่มณฑลพิธี ณ สนามด้านหน้าโรงราชรถ พระราชครูศิวาจารย์น�ำจุดธูปเทียน ถวายเครื่องบวงสรวง บูชาฤกษ์ ขณะนน้ั เจา้ พนกั งานตีฆอ้ งชัย เปา่ สงั ข์ และไกวบัณเฑาะว์ ปีพ่ าทย์บรรเลงเพลงสาธุการ แขกผูม้ ีเกียรตแิ ละขา้ ราชการชัน้ ผใู้ หญ่ ร่วมกนั ปกั ธูปหางที่เคร่อื งบวงสรวงสงั เวย เวลา ๑๓ นาฬิกา ๔๒ นาที พระราชครศู วิ าจารย์ ตัง้ นะโม ๓ จบ เจ้าพนกั งานตฆี ้องชัย เปา่ สงั ข์ และไกวบณั เฑาะว์ ปพ่ี าทยบ์ รรเลงเพลงตระสนั นบิ าต พระราชครศู วิ าจารยก์ ลา่ วคำ� บชู า และอา่ นประกาศบชู าครูความวา่ “ศรี ศรี ศุภฤกษ์ศุภชัย เบิกบานหฤทัยภิรมย์ระร่ืน ชวนแช่มช่ืนดวงกระมลยวดย่ิง สรรพส่ิงงานบรู ณะตกแตง่ ราชรถแกว้ ใหอ้ รา่ มงามเพรดิ แพรว้ มนั่ คงแขง็ แกรง่ นา่ ชน่ื ชม สมตามทกี่ รมศลิ ปากร กรมสรรพาวธุทหารบก และกรมอทู่ หารเรอื ไดร้ บั โปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ มด�ำเนนิ เตรยี มส�ำหรบั การพระราชพธิ อี อกพระเมรุเร่งร่วมมือประสานประสาทกิจนานาล้วนส�ำเร็จเสร็จส้ินทุกกระบวน ถึงกาลควรบวงสรวงตามเยี่ยงอย่างประเพณโี บราณแตเ่ กา่ ก่อน จดั ละครมหรสพสรรพส่งิ สมโภชอวยชยั แด่เวชยันตราชรถเรืองราช และราชรถนอ้ ยบรวิ าร บ�ำบวงเป็นมงคลสักการใหภ้ ิญโญ ยิ่งเทอญ งามรถเอยประดจุ เวชยนั ตราชรถทรง แหง่ องคพ์ ระอาทติ ยเ์ ทวราช คราลนิ ลาศ ณ เหลย่ี มเขายคุ นธรสาดส่องทิฆัมพรสว่างหล้า ก่องเก็จกาญจนาพิสุทธ์ิโสภณพรรณ ทรวดทรงลดหลั่นเป็นช้ันลด กระหนาบกระหนกด้วยวาสุกรีเรียงรอบ ประกอบบุษบกบัลลังก์รัตน์ผ่องไพจิตรโสภิต ล้วนปิดทองล่องชาดประดิษฐ์ประดบั กระจกเลอ่ื มพราย เฉดิ ฉนั ฉายฉานแสงระยบิ ระยบั จบั นยั นเ์ นตร มไี ทเ้ ทเวศรป์ ระนมกร ซอ้ นเรยี งสลบัรายรอบ ส่วนประกอบก�ำกงดุมเพลาเฉลาเลิศ สุดประเสริฐงานช่างศิลป์ของชาติไทย น้อมถวายแด่ไท้ธิราชพรอ้ มประกอบการพธิ ี ยง่ิ แล ขออัญเชิญพระอาทิตย์เทวราช ลินลาศด้วยพระอรุณนฤบดี ผู้จรลีเท่ียงตรง ณ แนววิถีรอบขอบจกั รวาล ธ เสดจ็ สสู่ ถานมณฑลพธิ ี เปรมปรดี ด์ิ ว้ ยทวยเทพทกุ ชอ่ ชน้ั ฟา้ อกี ทง้ั บรรพมหากษตั รยิ ไ์ ทย ในพระบรมราชจักรี เทียรมีวิริยะอุตสาหะสรรค์สร้างเวชยันตราชรถให้ปรากฏเป็นบุญตา บรรดาช่างทั้งครูท่ัวทุกหมู่ทุกเหล่า ลว้ นสบื เผ่าเชือ้ ชา่ งเกือ้ การุณ หนนุ งานมรดกแผน่ ดินเลอเลศิ ลำ�้ ค่า โปรดปรีดามารว่ มสโมสรปราโมทย์ประกาศการสมโภชอวยชัยยิง่ เทอญ” จบแล้ว เจา้ พนกั งานตีฆ้องชยั เปา่ สังข์ และไกวบณั เฑาะว์ ปพ่ี าทยบ์ รรเลงเพลงตระเชิญ เวลา ๑๔ นาฬิกา ๐๙ นาที นางสุกุมล คุณปลื้ม รัฐมนตรีว่าการกระทรวงวัฒนธรรม ประธาน ในพธิ ี พรอ้ มท้งั ข้าราชการชน้ั ผู้ใหญ่ และแขกผู้มเี กียรติ รว่ มกนั โปรยขา้ วตอกดอกไม้ทเ่ี ครื่องบวงสรวงสงั เวยขณะนั้น เจ้าพนกั งานตฆี ้องชัย เปา่ สังข์ และไกวบณั เฑาะว์ ป่พี าทย์บรรเลงเพลงโปรยขา้ วตอก เวลา ๑๔ นาฬิกา ๑๑ นาที นางสกุ มุ ล คณุ ปลมื้ รฐั มนตรวี ่าการกระทรวงวัฒนธรรม ประธานในพิธีเขา้ สโู่ รงราชรถพรอ้ มดว้ ยข้าราชการช้ันผ้ใู หญ่ และแขกผมู้ ีเกยี รติ พระราชครศู ิวาจารย์ เจมิ และใช้ใบมะตูมจุ่มน�้ำเทพมนต์วางท่ีเวชยันตราชรถ จากนั้น นางสุกุมล คุณปล้ืม ข้าราชการชั้นผู้ใหญ่ และแขกผู้มีเกียรติ คล้องพวงมาลัยท่ีเวชยันตราชรถ ต่อจากน้ันเจิมพระมหาพิชัยราชรถ ราชรถน้อย พระยานมาศสามล�ำคาน และเกรินบันไดนาค ตามล�ำดับ เสร็จแล้วได้เดินทางไปยังหมู่พระวิมาน และคล้องพวงมาลัยที่พระท่ีนั่ง ราเชนทรยาน และพระวอสีวกิ ากาญจน์ แลว้ กลับเขา้ สมู่ ณฑลพธิ ี ขณะนั้นป่ีพาทย์บรรเลงเพลงลงสรง 477

จดหมายเหตุงานพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีนางสกุ มุ ล คุณปลมื้ รฐั มนตรวี ่าการกระทรวงวฒั นธรรม ทา่ นผู้หญิงบุตรี วรี ะไวทยะ รองราชเลขาธกิ าร และแขกผ้เู กยี รติ ประธานในพธิ ี โปรยขา้ วตอกดอกไมท้ เี่ ครื่องสงั เวย โปรยขา้ วตอกดอกไมท้ ่เี คร่ืองสังเวย พระราชครูศวิ าจารย์ เจิมราชรถ ราชยาน เวลา ๑๔ นาฬกิ า ๒๙ นาที คณะนาฏศิลป์ สำ� นักการสงั คตี ร�ำสาธกุ าร จำ� นวน ๗ คู่ สมโภชราชรถราชยาน ขณะน้นั ปีพ่ าทยบ์ รรเลงเพลงรวั เพลงสาธุการและเพลงรัว เวลา ๑๔ นาฬิกา ๓๔ นาที พระราชครูศิวาจารย์ เจิมชุดเคร่ืองมือช่าง รดน้�ำเทพมนต์เพื่อเป็น สริ ิมงคลแก่ผบู้ งั คับบัญชาของแตล่ ะหน่วยงาน และคณะชา่ งท่ีจะเขา้ บูรณะซอ่ มแซมราชรถ ราชยาน เพือ่ ใช้ ในการพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิ พระศพสมเดจ็ พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สริ โิ สภาพณั ณวดี เวลา ๑๔ นาฬิกา ๕๒ นาที นางโสมสดุ า ลียะวณชิ อธิบดกี รมศิลปากร พรอ้ มด้วยคณะช่าง ทำ� พิธี บูรณะราชรถ ราชยานเป็นปฐมฤกษ์ โดยการถอดองค์เทพนมที่เวชยันตราชรถ จ�ำนวน ๑ องค์ จากนั้น พระราชครูศิวาจารย์รดน�้ำเทพมนต์ และพระครูสุริยาเทเวศร์ได้เจิมหน้าผากเพื่อเป็นสิริมงคลแก่คณะช่าง ทจี่ ะทำ� การซ่อมบรู ณะราชรถ ราชยาน ป่พี าทย์บรรเลงเพลงกราวร�ำ เปน็ เสรจ็ พิธี ในสว่ นการซอ่ มบรู ณะเวชยนั ตราชรถนน้ั กรมศลิ ปากรและกรมสรรพาวธุ ทหารบกไดร้ ว่ มกนั ด�ำเนนิการจนแล้วเสรจ็ บริบรู ณท์ ง้ั ในส่วนความมัน่ คงและงานประณตี ศลิ ป์ 478

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดีคณะนาฏศิลปร์ ำ�สาธกุ ารสมโภช นางโสมสุดา ลียะวณิช อธบิ ดกี รมศลิ ปากร ทำ�พธิ บี รู ณะราชรถเปน็ ปฐมฤกษ์ พระราชครูศวิ าจารย์รดนำ้� เทพมนตเ์ พื่อเป็นสริ ิมงคลแก่คณะช่าง ทจ่ี ะท�ำการซอ่ มบรู ณะราชรถ ราชยาน ต่อมาเมื่อวันพุธ ท่ี ๒๘ มีนาคม พุทธศักราช ๒๕๕๕ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล อดุลยเดช ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมพระราชทานสัปตปฎลเศวตฉัตรกางกั้นพระโกศพระราชทานเป็นเครือ่ งเพมิ่ เติมพระเกียรตยิ ศ ดงั นน้ั ในวันงานพระราชพิธีพระราชทานเพลงิ พระศพสมเด็จพระเจา้ ภคินีเธอ เจา้ ฟา้ เพชรรัตนราชสุดา สิรโิ สภาพัณณวดี วันจนั ทร์ ท่ี ๙ เมษายน พทุ ธศักราช ๒๕๕๕ จึงได้เปล่ียนใช้พระมหาพิชัยราชรถในการเชิญพระโกศทองใหญ่ทรงพระศพออกพระเมรุ ในร้ิวขบวนพระอิสรยิ ยศ ริ้วที่ ๒ โดยท่ีกรมศิลปากรและกรมสรรพาวุธทหารบกได้เคยด�ำเนินการซ่อมบูรณะพระมหาพิชัยราชรถไว้โดยบริบูรณ์เมื่อคร้ังพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเด็จพระเจ้าพ่ีนางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธวิ าสราชนครนิ ทร์ ในพทุ ธศกั ราช ๒๕๕๑ จงึ ดำ� เนนิ การตรวจตกแตง่ ความมนั่ คงและงานประณตีศิลป์ของพระมหาพิชัยราชรถให้พร้อมที่จะใช้เชิญพระโกศพระศพสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตน ราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ได้อย่างสมพระเกยี รติ 479

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี พระมหาพิชัยราชรถ พระมหาพชิ ยั ราชรถ เปน็ ราชรถท่ีพระบาทสมเดจ็ พระพุทธยอดฟา้ จฬุ าโลกมหาราชทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ โปรดกระหม่อมใหส้ ร้างขนึ้ ในพทุ ธศักราช ๒๓๓๘ เพอ่ื ใชเ้ ชญิ พระโกศพระบรมอฐั สิ มเดจ็ พระปฐม บรมมหาชนกออกถวายพระเพลิง ณ พระเมรุมาศท้องสนามหลวง ในพุทธศักราช ๒๓๓๙ เป็นครั้งแรก จากนั้นจึงถือเป็นราชประเพณีที่จะน�ำราชรถองค์น้ีเป็นราชรถเชิญพระโกศพระบรมศพพระมหากษัตริย์พระบรมราชนิ ี หรอื พระศพพระบรมวงศผ์ ทู้ รงศกั ดชิ์ น้ั สมเดจ็ เจา้ ฟา้ ทที่ รงพระกรณุ าโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ มเฉลมิ พระเกียรติยศเป็นกรณพี เิ ศษในสมัยตอ่ ๆ มา ในรชั สมยั พระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา้ เจา้ อยหู่ วั ภายหลงั การเชญิ พระโกศพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวแล้ว พระมหาพิชัยราชรถช�ำรุด จึงต้องใช้เวชยันตราชรถเชิญพระโกศ พระบรมศพและพระศพแทน และได้บูรณปฏสิ งั ขรณ์พระมหาพิชยั ราชรถด้วยการเพมิ่ ลอ้ อีก ๑ ลอ้ เพอ่ื ให้รับน้�ำหนักได้ดีข้ึน และสะดวกในการเคล่ือนย้าย รวมทั้งซ่อมส่วนที่ช�ำรุดท่ัวไปให้สมบูรณ์สวยงาม ต่อมาในพุทธศกั ราช ๒๕๓๐ กรมศิลปากรไดด้ �ำเนินการซ่อมสงวนรักษางานประณตี ศลิ ปข์ องพระมหาพิชยั ราชรถจนมสี ภาพสมบรู ณ์ ในพระราชพธิ ถี วายพระเพลงิ พระบรมศพสมเดจ็ พระศรนี ครนิ ทราบรมราชชนนี พทุ ธศกั ราช ๒๕๓๙พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ ม ใหใ้ ชพ้ ระมหาพชิ ยัราชรถเชญิ พระโกศพระบรมศพเพ่อื เป็นการถวายพระเกียรตยิ ศสูงสุด กรมศลิ ปากรไดด้ ำ� เนินการซ่อมบรู ณะงานประณีตศิลป์ ส่วนกรมสรรพาวุธทหารบกซ่อมบูรณะความม่ันคงแข็งแรงองค์บุษบกและแท่นรองบุษบก ในการพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิ พระศพสมเดจ็ พระเจา้ พน่ี างเธอ เจา้ ฟา้ กลั ยาณวิ ฒั นา กรมหลวงนราธวิ าสราชนครนิ ทร์พทุ ธศกั ราช๒๕๕๑ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ มใหใ้ ชพ้ ระมหาพชิ ยั ราชรถเชญิ พระโกศพระศพ กรมศลิ ปากรไดด้ �ำเนนิ การจดั ท�ำพระวสิ ตู รสกั หลาดแดงลายทองแผล่ วดและฉตั รประดบั ลวดลายทอง แผ่ลวดแทนของเดมิ ทเี่ ป็นผา้ ตาดทอง กรมสรรพาวธุ ทหารบกได้ซ่อมแซมปรบั ปรงุ โครงสรา้ งและระบบกลไกช่วงล่างท้ังหมด และกรมอู่ทหารเรือได้จัดท�ำเชือกชักลากใหม่ทั้งชุด พระมหาพิชัยราชรถจึงเชิญออกใช้งานได้โดยสมบรู ณ์อกี ครั้งหนงึ่ ในการพระราชพิธีพระราชทานเพลงิ พระศพ สมเด็จพระเจา้ ภคนิ ีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรตั นราชสดุ า สิริโสภาพณั ณวดี พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ มให้ใช้พระมหาพิชัยราชรถในการอัญเชิญพระโกศพระศพในริ้วขบวนพระอิสริยยศ ริ้วที่ ๒ ส่วนพระวิสูตร กรมศลิ ปากรไดด้ ำ� เนนิ การจดั ทำ� พระวิสูตรตาดทองลายทองแผล่ วดเป็นพิเศษ พระมหาพิชัยราชรถ มีลักษณะเป็นราชรถไม้ ท�ำด้วยไม้แกะสลัก ทาชาด ปิดทองประดับกระจก มีขนาดกวา้ ง ๕ เมตร ยาว ๑๕.๓๐ เมตร สงู ๑๑.๒๐ เมตร น�ำ้ หนกั ๑๓.๗ ตนั โครงเครอื่ งล่างซ่ึงเปน็ ส่วนรับ นำ้� หนกั ประกอบดว้ ยลอ้ เหลก็ ดา้ นหนา้ (ลอ้ เลย้ี ว) ๒ ลอ้ ลอ้ เหลก็ ดา้ นหลงั (ลอ้ หลกั ) ๔ ลอ้ ลอ้ นำ� พรอ้ มคนั บงั คบั เล้ียว ๑ ลอ้ มีล้อประดบั ๔ ล้อ ล้อประดบั ท�ำด้วยไมแ้ กะสลกั ลายปดิ ทองประดบั กระจก ระหว่างล้อประดับคู่หลังทงั้ ๒ ลอ้ มแี ปรกแกะสลกั ลายรักรอ้ ยและลายกระจังรวน สว่ นหน้าสุดของราชรถประกอบด้วยงอนรถ๓ งอน มลี กั ษณะเปน็ คนั ไมท้ อดจากระดับของราชรถ ยาวออกไปข้างหน้า มีปลายเรยี วโคง้ งอนข้นึ ทาสีแดงเรียบ งอนรถดา้ นซ้ายและขวา ยอดแกะสลักเปน็ รปู นาคสามเศียร ประดบั ธงสามชายพน้ื แดงลายทองแผล่ วดประดับพู่สขี าวเชน่ เดยี วกนั 480

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี องค์ราชรถ พ้ืนราชรถทาสีแดงตกแต่งเคร่ืองไม้แกะสลักลายปิดทองประดับกระจก ประกอบด้วยชัน้ เกรินลดหลั่นกัน ๕ ชั้น พนมของเกรนิ แตล่ ะช้นั ดา้ นหนา้ ประดับไมแ้ กะสลักเป็นรูปหัวนาคประกอบลายกระหนกปิดทองประดับกระจก ด้านหลังประดับไม้แกะสลักลายกระหนก ท้ายเกรินปิดทองประดับกระจกเกรนิ แตล่ ะชน้ั ประกอบดว้ ยหนา้ กระดาน ทอ้ งไม้ ลงรกั ปดิ ทองประดบั กระจกสลบั สเี ขยี ว ขาว ลายดอกประจำ�ยาม เฉพาะเกรนิ ชน้ั ท่ี ๑ หนา้ เกรนิ ตดิ ตงั้ แท่นทนี่ ่ังประดับลายกระหนกหัวนาคสำ� หรับเปน็ ที่นงั่ ของสารถีถอืแพนหางนกยงู ทา้ ยเกรนิ ตดิ ตง้ั แทน่ ทน่ี งั่ ประดบั ลายกระหนกสำ� หรบั เปน็ ทนี่ ง่ั ของผเู้ ชญิ พดั โบก ทมี่ มุ พนกั ตรงกบั ต�ำแหน่งลอ้ ราชรถท้ังด้านหน้าและด้านหลงั ปักฉตั รทองแผล่ วด ระบายฉตั ร ๒ ช้นั ดา้ นละ ๑ คู่ รวม ๔ คนัใต้ฐานเกรินช้ันที่ ๑ มหี ่วงสำ� หรับคล้องเชอื กทใี่ ช้ฉุดชักราชรถ ทำ� ด้วยเชอื กมนลิ าหุ้มผา้ แดง ดา้ นหนา้ ๔ สายดา้ นหลงั ๒ สาย เหนอื ทอ้ งไมข้ า้ งเกรนิ ชนั้ ที่ ๒ และชนั้ ที่ ๓ ประดบั ไมแ้ กะสลกั รปู เทพนมลงรกั ปดิ ทองประดบักระจก ชั้นละ ๕๘ องค์ ส่วนชัน้ ที่ ๔ ไม่มีการประดับรปู เทพนม เหนือทอ้ งไมฐ้ านเกรนิ ชั้นที่ ๕ ซงึ่ นบั เน่ืองเปน็ฐานบุษบกดว้ ยนนั้ ประดบั ไมแ้ กะสลกั รปู เทพนมลงรกั ปดิ ทองประดบั กระจก ๒๒ องค์ เหนอื ฐานเกรนิ ชน้ั ที่ ๕ประดษิ ฐานบุษบก สว่ นกลางด้านข้างทง้ั ๒ ด้านของชัน้ ฐานเกรินทกุ ชน้ั ตอนกลางตดิ พนกั ลกู กรงปิดทองทึบเวน้ ช่องสำ� หรับขึ้นลงบุษบก เสาพนกั ลกู กรงเปน็ ไม้กลึงรปู หวั เมด็ ปิดทองทบึ พระมหาพิชยั ราชรถ บุษบก ส�ำหรับประดิษฐานพระโกศพระบรมศพหรือพระศพ ฐานบุษบกประกอบหน้ากระดาน ทอ้ งไมป้ ดิ ทองประดบั กระจก ปากฐานรอบพนกั ประดบั ไมแ้ กะสลกั ลายกระจงั ปฏญิ าณ ฐานพนกั ดา้ นซา้ ยถอดประกอบได้ ๓ ชนั้ คอื ชนั้ ทอ้ งไม้ ชนั้ ลายหนา้ กระดาน และชน้ั ขอบพนกั เพอื่ ใหพ้ ระโกศเคลอ่ื นเขา้ ประดษิ ฐานในบุษบกได้ ใต้องค์บุษบกมีกว้านไขพื้นบุษบกส่งพระโกศขณะประดิษฐานอยู่ในบุษบกให้สูงขึ้นพ้นพนักเห็น เดน่ ชดั สงา่ งามตลอดทง้ั องค์ เมอื่ จะเลอื่ นพระโกศลงเกรนิ กจ็ ะหมนุ กวา้ นลง เพอ่ื ใหฐ้ านพระโกศเสมอพน้ื บษุ บกเชน่ เดมิ เครอื่ งกวา้ นสง่ นเ้ี ปน็ เทคนคิ ของชา่ งฝมี อื เอกในรชั กาลท่ี ๒ คอื สมเดจ็ พระสมั พนั ธวงศเ์ ธอ เจา้ ฟา้ กรม-หลวงพทิ กั ษม์ นตรี (ตน้ ราชสกลุ มนตรกี ลุ ) พระโอรสในสมเดจ็ พระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ เจา้ ฟา้ กรมพระศรสี ดุ ารกั ษ์ สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช เสาบุษบกย่อมุมไม้สิบสอง ปดิ ทองประดบั กระจกลายรกั รอ้ ย โคนเสาบษุ บกประดบั กาบพรหมศร หวั เสามคี นั ทวยสลกั ลายปดิ ทองประดบักระจกรบั เชงิ กลอนช้นั ล่าง เสาบษุ บกแตล่ ะตน้ ผกู ม่านลายทองแผล่ วด รวบกลางม่านทป่ี ระจ�ำยามรัดอกของเสา หลงั คาบษุ บกประกอบชั้นเชงิ กลอน ๕ ชั้น ประดบั บนั แถลง ชอ่ ฟา้ บราลี นาคปัก ปิดทองประดบั กระจก 481

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี รปู เทพนมประดบั เหนอื ท้องไม้ฐานเกรินชนั้ ท่ี ๒ และชัน้ ที่ ๓องคร์ ะฆงั เหม ๓ ชน้ั แกะสลักย่อมมุ ไมส้ บิ สอง ลงรกั ปดิ ทองประดบั กระจก บวั กลุม่ ๕ ช้ัน แกะสลกั ลายลงรกัปดิ ทองประดบั กระจก ปลยี อดปดิ ทองทบึ ลกู แกว้ แกะสลกั ลายลงรกั ปดิ ทองประดบั กระจก ยอดประกอบดว้ ยเมด็ น้�ำคา้ งและพมุ่ ขา้ วบณิ ฑท์ �ำดว้ ยตะกวั่ ประดบั กระจก ทเี่ ชงิ กลอนชน้ั ลา่ งประดบั เฟอ่ื ง อบุ ะ พทู่ ำ� ดว้ ยตะกว่ัโดยรอบ เพดานหลังคาบุษบกประดบั ลายดาวจงกลและดอกจอกลงรกั ปดิ ทอง การซอ่ มบรู ณะพระมหาพชิ ยั ราชรถ เปน็ การท�ำงานรว่ มกนั ระหวา่ งกรมสรรพาวธุ ทหารบก กรมศลิ ปากร และกรมอู่ทหารเรอื โดยกรมสรรพาวุธทหารบกรับผิดชอบดำ� เนนิ การซ่อมบูรณะในส่วนชว่ งเครื่องล่าง กรมศิลปากรโดยส�ำนักช่างสิบหมู่รับผิดชอบด�ำเนินการซ่อมบูรณะในส่วนที่เป็นงานประณีตศิลป์ กลุ่มวิทยาศาสตร์เพ่ือการอนุรักษ์ ส�ำนักพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ รับผิดชอบด�ำเนินการอนุรักษ์ท�ำความสะอาดและกรมอทู่ หารเรอื รับผดิ ชอบด�ำเนนิ การจัดสร้างเชือกฉุดชกั กรมสรรพาวุธทหารบก ได้จัดต้ังกองอ�ำนวยการซ่อมราชรถ ราชยาน ศูนย์อุตสาหการสรรพาวุธ กรมสรรพาวุธทหารบกสนบั สนนุ งานซอ่ มราชรถ ราชยาน ในงานพระราชพธิ พี ระราชทานเพลงิ พระศพสมเดจ็พระเจา้ ภคนิ เี ธอ เจา้ ฟา้ เพชรรตั นราชสดุ า สริ โิ สภาพณั ณวดี โดยใชช้ อื่ ยอ่ กอ. ซอ่ มราชรถ ศอ.สพ.ทบ. มพี ลตรี ธาร ีวุฒิพานิช ผู้บัญชาการศูนย์อุตสาหการสรรพาวุธ เป็นผู้อ�ำนวยการกองอ�ำนวยการ พันเอก ศักดา ศิริรัตน์ ผู้อ�ำนวยการกองโรงงานช่างแสง ศูนย์อุตสาหการสรรพาวุธ เป็นหัวหน้าส่วนซ่อมราชรถ พันเอก วิษณ ุรัตนประดิษฐ์ ผู้อ�ำนวยการกองนโยบายและแผน ศูนย์อุตสาหการสรรพาวุธ เป็นหัวหน้าส่วนสนับสนุน ใช้เจา้ หน้าทป่ี ฏิบตั งิ านจำ� นวนทง้ั ส้นิ ๑๒๗ คน โดยมีรายละเอยี ดการซ่อมบูรณะ เสรมิ สรา้ งความแข็งแรง ดังน้ี โครงเครอื่ งล่าง ท�ำความสะอาดระบบล้อหลกั จ�ำนวน ๔ ล้อ และล้อเลยี้ ว จำ� นวน ๒ ลอ้ หลอ่ ล่ืนจดุ หมุนทกุ จดุ ดว้ ยการอัดจารบี ตรวจสอบแหวนรองและเพลาลอ้ ให้อยู่ในสภาพสมบรู ณ์ ชุดห้ามลอ้ ปลดเบรกซึ่งอยทู่ ีล่ อ้ หลกั จ�ำนวน ๒ ล้อออก เปลยี่ นผ้าเบรกใหม่ พร้อมตรวจสอบสลงิและรอกท่ีโยงยดึ ตดิ กับคันบงั คับเบรกใหอ้ ยใู่ นสภาพพร้อมใชง้ าน 482

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี ส่วนประกอบของพระมหาพิชยั ราชรถ คันบงั คับเล้ยี ว สรา้ งคนั บงั คับเล้ียวเสริมโดยตรงทอี่ ยใู่ ต้คันบงั คับเล้ียวล้อนำ� เพอ่ื ใหส้ ามารถบงั คบัเลย้ี วได้โดยง่าย เพมิ่ เติมจากระบบเลยี้ วเดมิ ท่ีตอ้ งใชพ้ ลฉุดชกั ยกส่วนบงั คบั เล้ยี วขึ้น แลว้ จึงหันองศาลอ้ บงั คับเลยี้ ว ทำ� ให้เป็นสองระบบ สามารถเลอื กใชร้ ะบบใดระบบหน่ึงกไ็ ด้ ล้อประดับ ถอดล้อประดับ จ�ำนวน ๔ ล้อ ประกอบด้วย ดุมล้อ กงล้อ เพลาล้อ เหล็กรัดวงล้อแหวนประคองบอลแบรงิ่ เหลก็ รัดดมุ ตกุ๊ ตาด้านนอกและด้านใน นำ� กลบั ไปทดสอบทโ่ี รงงาน กองโรงงานชา่ งแสง ศูนยอ์ ตุ สาหการสรรพาวุธ กรมสรรพาวธุ ทหารบก บางซอ่ื เพอื่ ดำ� เนินการตรวจสอบแล้วตง้ั ศนู ยล์ อ้ ใหม่ ตรวจสอบลกู ปนื ลอ้ และเพลา ลา้ งท�ำความสะอาด แลว้ ประกอบเขา้ ดงั เดมิ พรอ้ มอดั จารบใี หก้ บั ลกู ปนื ลอ้ ใหม่ ตรวจซ่อมดึงดัดกงล้อ ดุมล้อประดับใหม่ และปรับเปล่ียนสกรูหรือนอตยึดเหล็กรัดวงล้อ แหวนประคอง การส่ายของวงล้อ และเหล็กรัดดุมที่หลวมคลอนใหม่ พร้อมท้ังซ่อมเน้ือไม้ท่ีเปื่อย อุดด้วยกาวอีพอกซีให้ แขง็ แรงข้ึน ตรวจสอบต๊กุ ตาหวั เพลาล้อ และแหนบของลอ้ จ�ำนวน ๑๖ ช้ิน แลว้ ทาตกแตง่ ด้วยสแี ดง 483

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี สว่ นบงั คับเล้ียวพระมหาพิชยั ราชรถ การทดสอบเล่อื นจานรองพระโกศหลังจากเปล่ียนรางเหล็กรับลอ้ ฐานพระโกศใหม่ ชุดป้องกันการส่าย จ�ำนวน ๔ ชุด ตรวจเช็คการหมุนของลูกประคองกันส่ายของล้อประดับ ตรวจสอบนอตยดึ ทาจารบีทีแ่ กนตวั ประคองกนั สา่ ยเพือ่ ใหจ้ ดุ หมนุ คล่องตวั ชุดยกระดับล้อประดับ จ�ำนวน ๔ ชุด ตรวจสอบด้วยการยกข้ึนลง อัดจารบีท่ีแกนเกลียวให้การท�ำงานคลอ่ งตัว แล้วทาสีทอง ชดุ รางเหลก็ รบั ลอ้ ฐานรองพระโกศ เปลยี่ นใหมท่ งั้ หมด โดยเปลย่ี นจากเดมิ ทเ่ี ปน็ เหลก็ ประกบสองทอ่ น เปน็ เหล็กทอ่ นเดียวที่มีหนา้ สัมผสั ลอ้ จานรองพระโกศท่ีกว้างขึน้ แลว้ ทดสอบเล่อื นจานรองพระโกศ โดยใช้ถังบรรจนุ �ำ้ หนัก ๓๕๐ กิโลกรมั วางบนจานรองพระโกศในการทดสอบ ส�ำนักช่างสิบหมู่ กรมศิลปากร ได้ส�ำรวจส่วนที่เป็นงานประณีตศิลป์ของพระมหาพิชัยราชรถ ซึ่งได้รับการซ่อมบูรณะครั้งสุดท้ายเม่ือพุทธศักราช ๒๕๕๑ เพื่อใช้ในพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพสมเดจ็ พระเจา้ พนี่ างเธอ เจา้ ฟา้ กลั ยาณวิ ฒั นา กรมหลวงนราธวิ าสราชนครนิ ทร์ พบวา่ งานประณตี ศลิ ปย์ งั คงมีสภาพสมบรู ณส์ วยงาม สำ� นกั ชา่ งสบิ หมู่ ไดเ้ ขา้ ดำ� เนนิ การซอ่ มบรู ณะพระมหาพชิ ยั ราชรถ ไดร้ บั ความอนเุ คราะห์จากกรงุ เทพมหานครนำ� รถยกมาเทยี บพระมหาพชิ ยั ราชรถ เพอื่ อำ� นวยความสะดวกแกค่ ณะชา่ งสำ� นกั ชา่ งสบิหมขู่ ้นึ ถอดเฟ่อื ง อบุ ะ พู่ห้อยพร้อมพวงจำ� ปาออก และดำ� เนนิ การซ่อมส่วนท่ีเป็นงานประณีตศิลป์ ดังน้ี 484

ภาคที่ ๔ การจัดเตรียมงานพระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี เฟือ่ ง อุบะ พ่หู อ้ ย พวงจ�ำปา ชุบเงินใหม่ พระวิสูตรบุษบก จัดท�ำใหม่ เป็นผ้าลายทองแผ่ลวด รูปสี่เหล่ียมผืนผ้า ขนาดกว้าง ๑.๑๕ เมตรยาว ๓.๓๐ เมตร น้�ำหนัก ๔ กโิ ลกรมั จ�ำนวน ๔ ผนื ทอ้ งผ้าเป็นลายพุ่มขา้ วบิณฑ์หน้าสิงห์ใบเทศก้านแย่งบนพื้นผา้ ตาดทอง และกรอบกรวยเชิง ๓ ช้นั ประกอบดว้ ย ช้ันท่ี ๑ ลายกรวยเชิงแซมสาบผา้ ตาดสแี ดง ชนั้ ที่๒ กระหนาบประจ�ำยามลกู โซแ่ ซมสาบผา้ ตาดสเี งิน ชั้นที่ ๓ ประจำ� ยามเกลียวใบเทศแซมสาบผา้ ตาดสีเขียว นายเกรียงศักด์ิ เนียมสุด นายช่างศิลปกรรมช�ำนาญงาน และนายนภดล แกล้วทนงค์ นายช่างศิลปกรรม ปฏิบตั ิงาน เปน็ ผอู้ อกแบบ ฉัตรเครอ่ื งสงู ๕ ช้นั จำ� นวน ๔ คนั จัดทำ� ใหม่ เปน็ ฉัตรลายทองแผ่ลวด โครงฉัตรทำ� ด้วยไม้สักและไม้ไผ่ ยอดฉัตร ก�ำพู และคันฉัตรปิดทองประดับกระจก ระบายฉัตร ๒ ชั้นท�ำด้วยผ้าโทเรสีแดงและสีเขียวประกอบด้วย ลายกรวยเชงิ บนพ้นื ผ้าโทเรสีแดง กระหนาบล่างบนด้วยลายประจ�ำยามลูกโซ่แซมสาบผ้าโทเร สเี ขียว นายเจรญิ ศักด์ิ อม่ิ ศรี นายช่างศลิ ปกรรมช�ำนาญงาน เป็นผู้ออกแบบ เจ้าหน้าทีส่ �ำ นักชา่ งสิบหมตู่ ิดผา้ ม่านลายทองแผ่ลวดทีบ่ ุษบกบนพระมหาพิชยั ราชรถ โครงฉัตรเคร่อื งสงู ๕ ชนั้ การอนุรักษแ์ ละบำ� รงุ รกั ษาพระมหาพิชัยราชรถ กลุ่มวิทยาศาสตร์เพ่ือการอนุรักษ์ ส�ำนักพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ กรมศิลปากร มีนายศิริชัย หวงั เจริญตระกูล เป็นหัวหน้า โดยห้างหุน้ สว่ นจ�ำกัด ป.ว.ช. ลขิ ิตการสรา้ ง ไดต้ ดิ ตั้งนงั่ ร้านในวนั เสาร์ ท่ี ๓๑มนี าคม พทุ ธศักราช ๒๕๕๕ เพือ่ อำ� นวยความสะดวกใหน้ ักวทิ ยาศาสตรเ์ ขา้ ท�ำการอนุรกั ษ์ 485

จดหมายเหตุงานพระศพ สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี หา้ งหนุ้ ส่วนจ�ำ กัด ป.ว.ช. ลิขติ การสรา้ ง ติดตั้งน่งั ร้านเพื่ออำ�นวยความสะดวกให้นักวิทยาศาสตร์ทำ�การอนุรักษร์ าชรถ นกั วทิ ยาศาสตรท์ �ำ ความสะอาดเกรนิ ของพระมหาพิชัยราชรถ เมื่อเร่ิมอนุรักษ์ กลุ่มวิทยาศาสตร์เพื่อการอนุรักษ์สำ� รวจพระมหาพิชัยราชรถพบว่าโดยท่ัวไปมีฝุ่นสะสมเล็กน้อย กระจกยังคงมีความแวววาว เน่ืองจากเพิ่งซ่อมเม่ือคร้ังงานพระศพสมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟา้ กัลยาณวิ ัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ พุทธศกั ราช ๒๕๕๑ การอนรุ กั ษส์ ว่ นทเี่ ปน็ ไมล้ งรกั ปดิ ทองประดบั กระจก ไดท้ ำ� ความสะอาด ขจดั ฝนุ่ ละอองและสง่ิ สกปรกที่เกาะอย่างหลวม ๆ บนผิวหนา้ โดยใชแ้ ปรงปดั ใชเ้ ครือ่ งดูดฝุ่น ใช้คมี คีบสิ่งสกปรกออก และใช้เครอ่ื งเป่าลมหรอื ลกู ยางเปา่ ลมเพอ่ื ชว่ ยเปา่ ฝนุ่ ละอองและสงิ่ สกปรกออกไปจากพน้ื ทที่ ท่ี �ำความสะอาดยาก เชน่ ตามซอกมมุ ท่ีอยู่ลึกเข้าไปในร่อง รอยต่อ รอยแตกในเน้ือวัตถุ หรือบนส่วนที่มีผิวหน้าเปราะบาง หรือเยิ้มเหนียว หรือ ออ่ นนมุ่ ไมท่ นทานตอ่ ขนแปรง หากคราบสกปรกเปน็ คราบแขง็ จะใชไ้ มป้ ลายแหลมหรอื ปลายมดี คม ๆ ปลายเขม็ หรือเหล็กปลายแหลมสะกิดให้คราบแข็งแตกออก ส่วนส่ิงสกปรกท่ีละลายได้ในน�้ำใช้ส�ำลีพันปลายไม้จุ่มน้�ำเลก็ นอ้ ยแตะและกลง้ิ ไปมาอยา่ งเบามอื บนพนื้ ทท่ี ต่ี อ้ งการทำ� ความสะอาด และเปลยี่ นสำ� ลเี มอื่ สำ� ลเี รมิ่ มคี ราบสกปรก หรอื ใชเ้ อธลิ แอลกอฮอลผ์ สมกับนำ�้ ด้วยอัตราส่วน ๑ ตอ่ ๑ บางคร้งั เตมิ สารละลายแอมโมเนยี เจอื จางลงไปดว้ ย สว่ นคราบเปอ้ื นทเ่ี กดิ จากไขมนั ขผ้ี งึ้ เทยี น กาว สี จะเปลยี่ นจากน�้ำเปน็ ตวั ละลายอนิ ทรยี ์ (organicsolvent) เชน่ อะซีโตน เบนซีน คาร์บอนเตตราคลอไรด์ ฯลฯ สว่ นทีเ่ ปน็ โลหะผสม ได้แก่ ปลยี อดของฉัตร เฟื่อง อุบะ พู่หอ้ ยพรอ้ มพวงจ�ำปา ใชแ้ ปรงปัดฝุ่นออกจากนั้นใช้ใบมดี สะกิดเอาสนมิ ทก่ี ดั กรอ่ นโลหะผสมของทองแดงทเี่ กิดขน้ึ บนผิวโลหะออก 486