tripitaka_43

พระสุตตันตปฎ ก ขทุ ทกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หนาที่ 433ยอ มรุง เรอื งในเวลาประดบั แลวเทา นนั้ , พระขณี าสพ ละความระคนดว ยหมแู ลว ยอ มรงุ เรอื งในภายในสมาบัตเิ ทา นั้น, สว นพระพุทธเจา ยอ มรงุ เรอื งดวยเดช ๕ อยา ง ทงั้ ในกลางคนื ทงั้ ในกลางวัน \" ดังน้แี ลวตรสั พระคาถานวี้ า :-๕. ทิวา ตปติ อาทิจโฺ จ รตตฺ ิมาภาติ จนฺทิมาสนฺนทโฺ ธ ขตฺติโย ตปต ฌายี ตปติ พรฺ หฺมโณอถ สพพฺ มโหรตฺตึ พุทโฺ ธ ตปติ เตชสา.\" พระอาทิตย ยอ มสองแสงในกลางวนั ,พระจนั ทร ยอ มรุง เรืองในกลางคนื , กษตั ริย ทรงเครือ่ งรบแลว ยอมรงุ เรอื ง, พราหมณผมู ีความเพงยอมรงุ เรอื ง. สว นพระพุทธเจา ยอมรงุ เรืองดว ยเดชตลอดกลางวนั และกลางคนื .\" แกอ รรถบรรดาบทเหลาน้ัน สองบทวา ทวิ า ตปติ ความวา พระอาทติ ยยอมรุงเรืองเฉพาะในกลางวัน, แตแมท างทพ่ี ระอาทติ ยนน้ั ไปในกลางคนืหาปรากฏไม.บทวา จนฺทมิ า ความวา แมพระจันทร ทพ่ี น แลวจากหมอกเปนตน กร็ ุงเรอื งเฉพาะในกลางคนื , หารุงเรืองในกลางวันไม.บทวา สนนฺ ทโฺ ธ ความวา พระราชาผทู รงประดับดวยเคร่ืองอสิ ริยาภรณท ง้ั ปวงอนั วจิ ติ รดว ยทองและแกว มณี อนั เสนามอี งค ๔๑นแวดลอ มแลว เทา น้ัน ยอมรุงเรอื ง, ทา วเธอประทบั อยูดวยเพศอนั บคุ คลไมร ู (ปลอมเพศ) หารงุ เรืองไม.๑. พลชาง พลมา พลรถ พลเดินเทา .

พระสุตตันตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หนา ที่ 434 บทวา ฌายี ความวา ฝายพระขณี าสพ เปลื้องหมแู ลว เพง อยูเทยี ว ชื่อวา ยอมรุง เรือง. บทวา เตชสา ความวา สวนพระสมั มาสมั พทุ ธเจา ทรงครอบงาํเดชแหงการทศุ ีลดวยเดชแหง ศีล เดชแหงคณุ อันช่วั ดวยเดชแหง คณุเดชแหง ปญญาทรามดว ยเดชแหง ปญ ญา เดชแหงส่ิงมใิ ชบ ญุ ดว ยเดชแหงบุญ เดชแหงอธรรมดวยเดชแหงธรรม ยอมรุงเรอื งดว ยเดช ๕ อยา งนี้ตลอดกาลเปน นติ ยทีเดียว. ในกาลจบเทศนา ชนเปน อันมากบรรลุอริยผลทงั้ หลาย มโี สดา-ปต ตผิ ลเปนตน ดงั นีแ้ ล. เรอ่ื งพระอานนทเถระ จบ.

พระสุตตันตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หนา ท่ี 435 ๖. เร่ืองบรรพชติ รูปใดรปู หน่ึง [๒๖๙] ขอ ความเบ้ืองตน พระศาสดา เมือ่ ประทับอยใู นพระเชตวนั ทรงปรารภบรรพชติรูปใดรูปหนง่ึ ตรสั พระธรรมเทศนานว้ี า \" พาหติ ปาโป \" เปน ตน . พราหมณบวชนอกพระพุทธศาสนา ไดย ินวา พราหมณค นหนึ่งบวชแลว ดวยการบวชในภายนอก(พระศาสนา) คดิ วา \" พระสมณโคดม เรียกสาวกของพระองค ' บรรพชติ 'สวนเรากเ็ ปนบรรพชิต, การพระองคเ รียกเราอยา งนัน้ บา ง ก็ควร \" แลวเขาไปเฝา พระศาสดา ทูลถามเนื้อความนน่ั . พระศาสดาตรสั วา \" เราหาเรยี กวา ' บรรพชติ ' ดวยเหตุเพียงเทา น้ีไม, สวนบคุ คลผูช่อื วา เปนบรรพชิต เพราะความทีม่ ลทินคือกิเลสท้งั หลายอันตนเวน ไดข าด \" ดงั น้แี ลว ตรสั พระคาถานวี้ า:- ๖. พาหิตปาโป หิ พฺราหมฺ โณ สมจรยิ า สมโณติ วุจฺจติ ปพพฺ าชยมตฺตโน มล ตสฺมา ปพพฺ ชโิ ตติ วุจฺจต.ิ \" บคุ คลผูมบี าปอันลอยแลว แล เราเรียกวา 'พราหมณ,' บคุ คลที่เราเรียกวา ' สมณะ' เพราะ ความประพฤติเรียบรอย, บคุ คลขับไลม ลทินของตน อยู เพราะเหตุนัน้ เราเรียกวา ' บรรพชติ .\"

พระสตุ ตนั ตปฎก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หนา ท่ี 436 แกอ รรถ บรรดาบทเหลา น้ัน บทวา สมจรยิ าย คอื เพราะความประพฤติระงับซ่ึงอกุศลธรรมทงั้ ปวง. บทวา ตสมฺ า ความวา บุคคลทีพ่ ระศาสดาตรัสเรยี กวา ' พราหมณ 'เพราะความเปน ผมู บี าปอันลอยแลว, บคุ คลทพ่ี ระศาสดาตรสั เรียกวา' สมณะ ' เพราะความประพฤตสิ งบซ่ึงอกศุ ลธรรมทั้งหลาย; เหตุน้นั ผูใดประพฤตขิ ับไล คือขจัดมลทนิ มีราคะเปนตนของตนอยู, แมผูน้ัน พระ-ศาสดากต็ รสั เรียกวา ' บรรพชติ ' เพราะการขบั ไลนั้น. ในกาลจบเทศนา บรรพชติ นน้ั ดาํ รงอยูในโสดาปตตผิ ลแลว , เทศนาไดม ปี ระโยชนแ มแ กช นผูประชุมกนั แลว ดงั นี้แล. เรื่องบรรพชิตรปู ใดรูปหน่งึ จบ.

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หนา ท่ี 437 ๗. เร่อื งพระสารีบุตรเถระ [๒๗๐] ขอความเบื้องตน พระศาสดา เมอื่ ประทบั อยใู นพระเชตวัน ทรงปรารภพระสารบี ตุ ร-เถระ ตรัสพระธรรมเทศนานว้ี า \" น พฺราหมฺ ณสฺส \" เปน ตน . พระเถระถกู พราหมณต ี ไดยินวา มนษุ ยเ ปน อนั มากในทีแ่ หง หน่ึง กลาวคณุ กถาของพระ-เถระวา \" นาชม พระผเู ปน เจา ของพวกเรา ประกอบแลวดวยกําลังคอืขันติ, เมือ่ ชนเหลาอน่ื ดาอยกู ็ตาม ประหารอยกู ต็ าม แมเ หตสุ กั วาความโกรธ ยอมไมม.ี \" คร้งั นั้น พราหมณม ิจฉาทฏิ ฐคิ นหนึ่ง ถามวา \" ใครน่ัน ไมโกรธ.\" พวกมนษุ ย. พระเถระของพวกฉนั . พราหมณ. บุคคลผูย วั่ ใหท า นโกรธ จกั ไมมกี ระมงั ? พวกมนษุ ย. พราหมณ ขอน้ัน หามไี ม. พราหมณ. ถา เชน น้ัน เราจกั ย่วั ใหทานโกรธ. พวกมนุษย. ถา ทานสามารถไซร, กจ็ งยัว่ ใหพ ระเถระโกรธเถดิ . พราหมณน ั้น คดิ วา \" เอาละ, เราจักรกู ิจที่ควรทํา \" ดงั นแ้ี ลวเห็นพระเถระเขา ไปเพอื่ ภิกษา จึงเดนิ ไปโดยสวนขา งหลัง ไดใหก ารประหารดว ยฝา มืออยา งแรงทีก่ ลางหลงั . พระเถระมิไดคํานงึ ถึงเลยวา \" นีช่ ่ืออะไรกัน\" เดนิ ไปแลว. ความเรารอ นเกิดข้นึ ทั่วสรีระของพราหมณ. เขาตกลงใจวา \" แหมพระผูเปน เจาสมบรู ณด ว ยคุณ\" ดงั น้ีแลว หมอบลงแทบเทาของพระเถระ เรยี นวา

พระสุตตันตปฎก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หนาท่ี 438\" ขอทา นจงอดโทษแกกระผมเถดิ ขอรบั \" เม่อื พระเถระกลา ววา \" น่ีอะไรกนั ?\" จงึ เรียนวา \" กระผมประหารทา นเพ่อื ประสงคจะทดลองด.ู \" พระเถระกลา ววา \" ชางเถิด, เราอดโทษใหทาน.\" พราหมณจึงเรยี นวา \" ทา นผูเจริญ ถา ทา นอดโทษใหกระผมไซร. \" กข็ อจงนง่ั รบัภกิ ษาในเรอื นของกระผมเถิด\" ดงั นแี้ ลว ไดร ับบาตรของพระเถระ. ฝายพระเถระไดใหบาตรแลว . พราหมณน าํ พระเถระไปเรือนองั คาสแลว . พวกมนุษยโกรธแลว ตา งกค็ ดิ วา \" พระผเู ปนเจาของพวกเราผูหาโทษมไิ ด ถูกพราหมณน ีป้ ระหารแลว , ความพน แมจากทอ นไมไมม แี กพราหมณน น้ั , พวกเราจักฆามันเสียในทน่ี ีแ้ หละ\" ดังนแ้ี ลว มกี อ นดินและทอนไมเ ปน ตน ในมอื ไดย นื ซุมอยทู ่ปี ระตเู รอื นของพราหมณ. พระเถระลุกขึ้นเดินไปอยู ไดใ หบาตรในมือของพราหมณ. พวกมนษุ ยเหน็ พราหมณนัน้ เดินไปกับพระเถระ จึงเรียนวา \" ทา นขอรบั ขอทานจงรับบาตรของทานแลวใหพราหมณก ลับเสยี \" พระเถระกลาววา \" นเี่ รอ่ื งอะไรกนั ? อบุ าสก.\" พวกมนุษย. พราหมณป ระหารทา น, พวกกระผมจักรกู ิจท่ีควรทําแกเขา. พระเถระ. ก็ทา นถูกพราหมณน้ปี ระหารหรือ, หรือเราถกู ? พวกมนษุ ย. ทา นถูก ขอรับ. พระเถระกลา ววา \" พราหมณนน่ั ประหารเราแลว (แต) ไดขอขมาแลว, พวกทา นจงไปกันเถิด \" สง พวกมนุษยไ ปแลว ใหพราหมณกลบัไดไปสวู ิหารน่ันเทยี ว.

พระสุตตันตปฎก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หนา ที่ 439 ภกิ ษุท้งั หลายยกโทษวา \" น่ชี ือ่ อยางไร ? พระสารีบุตรเถระถูกพราหมณใ ดประหารแลว ยังน่ังรบั ภิกษาในเรือนของพราหมณน ้นั น่ันแหละ มาแลว; จําเดิมแตก าลท่ีพระเถระถกู พราหมณนน้ั ประหารแลว ตอไปน้ี เขาจักไมละอายตอ ใคร ๆ, จักเที่ยวตีภิกษทุ ั้งหลายท่ีเหลอื .\" พราหมณไมควรประหารพราหมณ พระศาสดาเสดจ็ มาแลว ตรัสถามวา \" ภกิ ษุทงั้ หลาย บดั นพี้ วกเธอนั่งประชุมกนั ดวยถอยคําอะไรหนอ ?\" เม่อื ภกิ ษเุ หลา นน้ั กราบทูลวา \" ดว ยถอ ยคาํ ชื่อน้ี \" แลว , ตรัสวา \" ภิกษทุ ้งั หลาย พราหมณช ื่อวา ประหารพราหมณ ยอมไมมี, แตพราหมณผ ูสมณะจกั เปนผถู กู พราหมณค ฤหสั ถประหารได; ขนึ้ ชอื่ วา ความโกรธนนั่ ยอ มถึงความถอนขน้ึ ได ดว ยอนาคามมิ รรค\" ดงั นแี้ ลว เมือ่ จะทรงแสดงธรรม ไดทรงภาษิตพระคาถาเหลา น้วี า :- ๗. น พฺราหมฺ ณสฺส ปหเรยยฺ นาสฺส มุเฺ จถ พรฺ าหมฺ โณ ธิ พฺราหมฺ ณสฺส หนฺตาร ตโต ธิ ยสสฺ มุจฺ ติ. น พฺราหมฺ ณสเฺ สตทภิฺจิ เสยฺโย ยทานเิ สโธ มนโส ปเ ยหิ ยโต ยโต หึสมโน นิวตฺตติ ตโต ตโต สมมฺ ติเมว ทกุ ฺข . \" พราหมณไมควรประหารแกพราหมณ ไมควร จอง (เวร) แกเ ขา, นา ตเิ ตยี นพราหมณผูจอง (เวร) ยิง่ กวาพราหมณผูประหารนั้น. ความเกยี ดกัน

พระสตุ ตันตปฎก ขุททกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หนาท่ี 440 ใจ จากอารมณอ ันเปน ท่รี ักท้งั หลายใด, ความเกียด กันนั่น ยอ มเปน ความประเสรฐิ ไมนอ ยแกพราหมณ, ใจอันสมั ปยตุ ดวยความเบียดเบยี น ยอ มกลบั ไดจาก วัตถใุ ด ๆ, ความทกุ ขย อ มสงบไดเพราะวตั ถุนน้ั ๆ นน้ั แล.\" แกอ รรถ บรรดาบทเหลานั้น บทวา ปหเรยฺย ความวา พราหมณผูขณี าสพรูอ ยูว า \" เราเปน (พระขณี าสพ) \" ไมควรประหารแกพ ราหมณขณี าสพหรอื พราหมณอ ื่น. สองบทวา นาสฺส มุเฺ จถ ความวา พราหมณข ีณาสพแมน้นั ถูกเขาประหารแลว ไมควรจองเวรแกเขาผปู ระหารแลว ยนื อย,ู คือไมค วรทําความโกรธในพราหมณนั้น. บทวา ธิ พรฺ าหมณฺ สสฺ ความวา เรายอมติเตยี นพราหมณผูป ระหารพราหมณข ีณาสพ. บทวา ตโต ธิ ความวา ก็ผใู ด ประหารตอบซึ่งเขาผูประหารอยูชอ่ื วา ยอ มจองเวรในเบื้องบนของเขา, เราตเิ ตยี นผูจ องเวรน้ัน แมก วา ผูประหารน้ันทีเดียว. สองบทวา เอตทกิ ฺจ เสยฺโย ความวา การไมด า ตอบซ่งึ บุคคลผดู าอยู หรือการไมป ระหารตอบซ่งึ บคุ คลผปู ระหารอยู ของพระขณี าสพใด, การไมดาตอบหรือการไมป ระหารตอบนั่น ยอมเปน ความประเสรฐิไมใ ชน อ ย คือไมเปน ความประเสรฐิ ท่ีมีประมาณนอย แกพ ราหมณผูเปนขีณาสพนน้ั , ท่แี ทย อ มเปน ความประเสรฐิ อนั มปี ระมาณย่ิงทเี ดียว.

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ขทุ ทกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หนาที่ 441 บาทพระคาถาวา ยทานิเสโธ มนโส ปเยหิ ความวา ก็ความเกดิ ขึน้ แหง ความโกรธ ชือ่ วา อารมณเ ปน ท่รี กั แหง ใจ ของบุคคลผมู ักโกรธ, กบ็ ุคคลผูม ักโกรธนนั่ จะผิดในมารดาบิดากด็ ี ในพระพุทธเจาเปนตนก็ดี ก็เพราะอารมณเ ปนท่รี กั เหลา น้นั , เหตนุ นั้ ความเกยี ดกันใจจากอารมณอันเปน ทรี่ กั เหลา นั้น คอื ความขมขี่จิตอนั เกิดขึ้นอยู ดวยอาํ นาจความโกรธ ของบุคคลผูมักโกรธน้นั ใด, ความเกยี ดกนั น่ัน ยอมเปนความประเสรฐิ ไมน อย. ใจอันสัมปยุตดว ยความโกรธ ชอ่ื วา หึสมโน, ใจอนั สมั ปยตุ ดว ยความโกรธของเขานั้น เมอื่ ถงึ ความถอนข้นึ ดว ยอนาคามิมรรค ชอ่ื วา ยอ มกลบั ไดจ ากวตั ถุใด ๆ. สองบทวา ตโต ตโต ความวา วฏั ทกุ ขแ มท ัง้ สนิ้ ยอมกลับไดเพราะวตั ถนุ น้ั ๆ น่นั แล. ในกาลจบเทศนา ชนเปน อันมากบรรลอุ รยิ ผลท้งั หลาย มีโสดา-ปตติผลเปนตน ดังนแี้ ล. เรอื่ งพระสารีบุตรเถระ จบ.

พระสุตตนั ตปฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หนา ที่ 442๘. เร่อื งพระนางมหาปชาบดีโคตมี [๒๗๑] ขอความเบ้อื งตน พระศาสดา เม่ือประทบั อยใู นพระเชตวัน ทรงปรารภพระนางมหา-ปชาบดีโคตมี ตรสั พระธรรมเทศนาน้ีวา \" ยสสฺ กาเยน \" เปน ตน . พระศาสดาทรงบัญญตั ิครุธรรม ๘ ความพิสดารวา พระนางมหาปชาบดโี คตมีพรอมกับบริวารรับครุ-ธรรม ๘ ประการ๑ อนั พระผูมีพระภาคเจาทรงบญั ญตั ิแลว ในเมื่อเรอื่ งยงั ไมเกิดขึน้ เหมอื นบุรษุ ผูม ีชาตมิ ักประดับรบั พวงดอกไมหอมดว ยเศียรเกลาไดอุปสมบทแลว . อปุ ช ฌายะหรืออาจารยอ่นื ของพระนางไมม.ี ภกิ ษุทั้งหลาย ปรารภพระเถรผี มู อี ุปสมบทอนั ไดแ ลว อยา งนั้น โดยสมัยอนื่สนทนากนั วา \" อาจารยและอุปช ฌายะของพระนางมหาปชาบดีโคตมี ยอ มไมปรากฏ, พระนางถือเอาผา กาสายะทัง้ หลายดว ยมือของตนเอง.\" ก็แล ครน้ั กลาวอยางน้ันแลว ภกิ ษุณที ั้งหลายประพฤตริ งั เกยี จอยูยอมไมทาํ อโุ บสถ ไมท ําปวารณารวมกับพระนางเลย. ภกิ ษุณที ้งั หลายนน้ัไปกราบทูลเนื้อความน้ันแมแดพระตถาคตแลว . คนท่คี วรเรยี กวาพราหมณ พระศาสดาทรงสดับคําของภกิ ษณุ ีเหลานั้นแลว จงึ ตรสั วา \"ครธุ รรม๘ ประการ เราใหแลวแกพ ระนางมหาปชาบดโี คตมี, เราเองเปน อาจารย๑. ภิกษุณถี งึ มพี รรษาตั้ง ๑๐๐ ตอ งกราบไหวภกิ ษุผอู ุปสมบทใหว ันน้นั ๑. ตองอยูจ าํ พรรษาในอาวาสภิกษุ ๑. ตองหวังตอ ธรรมทงั้ ๒ คอื ถามอโุ บสถและไปรบั โอวาทจากภกิ ษสุ งฆท กุ ก่งิเดือน ๑. ออกพรรษาแลว ตอ งปวารณาในสงฆ ๒ ฝาย ๑. ตองแสวงหาอปุ สมบทแกนางสิกขมานาผศู ึกษาในธรรม ๖ ส้ิน ๒ ปปกขมานตั ในสงฆ ๒ ฝา ย ๑. ตอ งแสวงหาอปุ สมบทแกน างสิกขมานาผูศึกษาในธรรม ๖ ส้ิน ๒ปแลว ในสงฆ ๒ ฝาย ๑. ดา แชง ภิกษุไมไ ด ๑. ปด ทางไมใหภ กิ ษสุ อนภกิ ษุ เปดทางใหภ กิ ษุกลาวสอนอยา งเดยี ว ๑. ว.ิ จลุ ล. ๗/๓๓๒.

พระสตุ ตนั ตปฎก ขทุ ทกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หนาที่ 443เราเองเปน อปุ ช ฌายะของพระนาง, ช่ือวาความรงั เกยี จในพระขณี าสพทงั้ หลาย ผเู วน แลว จากทุจริตทงั้ หลายมีกายทจุ รติ เปน ตน อนั เธอทัง้ หลายไมค วรทํา\" ดงั น้แี ลว เมอ่ื จะทรงแสดงธรรม จงึ ตรสั พระคาถานวี้ า :- ๘. ยสฺส กาเยน วาจาย มนสา นตถฺ ิ ทกุ กฺ ต ส วตุ  ตหี ิ าเนหิ ตมห พรฺ ูมิ พรฺ าหฺมณ . \" ความชัว่ ทางกาย วาจา และใจ ของบคุ คลใด ไมม ี, เราเรยี กบุคคลนน้ั ผสู ํารวมแลว โดยฐานะ ๓ วา เปนพราหมณ.\" แกอรรถ กรรมมีโทษ คือมที กุ ขเปนกําไร อนั ยงั สตั วใ หเปน ไปในอบายชื่อวา ทุกฺกต ในพระคาถานนั้ . สองบทวา ตหี ิ าเนหิ ความวา เราเรียกบคุ คลผูม ที วารอนั ปดแลว เพือ่ ตองการหามความเขา ไปแหง ทจุ รติ เปนตน โดยเหตุ ๓ มีกายเปนตนเหลานนั้ วา เปน พราหมณ. ในกาลจบเทศนา ชนเปน อนั มากบรรลอุ รยิ ผลท้งั หลาย มีโสดา-ปต ติผลเปน ตน ดังนีแ้ ล. เรื่องพระนางมหาปชาบดโี คตมี จบ.

พระสุตตันตปฎ ก ขุททกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หนา ท่ี 444 ๙. เรือ่ งพระสารีบตุ รเถระ [๒๗๒] ขอความเบ้อื งตน พระศาสดา เมื่อประทับอยใู นพระเชตวัน ทรงปรารภพระสารีบุตร-เถระ ตรสั พระธรรมเทศนานว้ี า \" ยมฺหา ธมมฺ  วิชาเนยฺย \" เปนตน. พระสารบี ตุ รเคารพในพระอัสสชิผูอาจารย ไดย นิ วา ทา นพระสารีบตุ รนั้น จําเดิมแตกาลทีท่ านฟงธรรมในสํานักของพระอสั สชเิ ถระแลว บรรลโุ สดาปต ตผิ ล สดบั วา \" พระเถระยอมอยใู นทศิ ใด\" กป็ ระคองอัญชลไี ปทางทศิ นั้น นอนหันศีรษะไปทางทศิ นัน้ แล. ภกิ ษุทั้งหลายกลาววา \" พระสารบี ตุ รเปน มจิ ฉาทฏิ ฐิ ถึงวันนก้ี ็เท่ยี วนอนนอมทิศทั้งหลายอยู \" ดงั นแี้ ลว กราบทลู เนื้อความนนั้ แดพ ระ-ตถาคต. พระศาสดารบั ส่งั ใหเ รียกพระเถระมาแลว ตรสั ถามวา \" สารบี ุตรนัยวา เธอเที่ยวนอบนอมทศิ ทั้งหลายอยู จรงิ หรือ ?\" เมือ่ พระเถระกราบทลู วา \" พระเจา ขา พระองคเทานนั้ ยอมทรงทราบความเปนคอือนั นอบนอ มหรือไมน อบนอ มทิศทง้ั หลาย ของขา พระองค \" ดงั นแ้ี ลว,ตรสั วา \" ภกิ ษุทัง้ หลาย สารีบุตรยอมไมน อนนอมทิศทง้ั หลาย, แตเพราะความทเี่ ธอฟง ธรรมจากสํานกั ของพระอัสสชเิ ถระ แลวบรรลโุ สดาปต ตผิ ลจงึ นอบนอ มอาจารยของตน; เพราะวา ภกิ ษุอาศัยอาจารยใ ด ยอ มรูธรรม,ภิกษุนน้ั พึงนอบนอมอาจารยน นั้ โดยเคารพ เหมือนพราหมณน อบนอ มไฟอยูฉ ะนนั้ \" ดังนี้แลว เม่ือจะทรงแสดงธรรม จึงตรสั พระคาถานว้ี า :-

พระสตุ ตันตปฎก ขทุ ทกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หนาที่ 445 ๙. ยมหฺ า ธมฺม วชิ าเนยยฺ สมฺมาสมพฺ ทุ ธฺ เทสติ  สกกฺ จจฺ  น นมสฺเสยยฺ อคฺคหิ ตุ ฺต ว พรฺ าหฺมโณ. \" บุคคลพงึ รแู จง ธรรม อนั พระสมั มาสมั พทุ ธเจา ทรงแสดงแลว จากอาจารยใด, พึงนอบนอมอาจารย นั้นโดยเคารพ เหมอื นพราหมณนอบนอ มการบชู า เพลิงอยูฉ ะนัน้ .\" แกอ รรถ บรรดาบทเหลา น้นั บทวา อคฺคหิ ตุ ฺต ว ความวา บคุ คลพึงรแู จงธรรมอันพระตถาคตประกาศแลว จากอาจารยใด, พงึ นอบนอ มอาจารยนั้นโดยเคารพ เหมือนพราหมณนอบนอมการบูชาเพลิงโดยเคารพ ดว ยการบาํ เรอดว ยดี และดว ยกิจท้งั หลายมีอญั ชลกี รรมเปนตนฉะนั้น. ในกาลจบเทศนา ชนเปนอันมากบรรลอุ ริยผลท้ังหลาย มโี สดา-ปตตผิ ลเปนตน ดงั นีแ้ ล. เรอ่ื งพระสารีบุตรเถระ จบ.

พระสุตตนั ตปฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หนา ท่ี 446 ๑๐. เรอื่ งชฎลิ พราหมณ [๒๗๓] ขอความเบ้อื งตน พระศาสดา เมอื่ ประทบั อยใู นพระเชตวัน ทรงปรารภชฎิลพราหมณคนหน่งึ ตรัสพระธรรมเทศนานว้ี า \" น ชฏาหิ \" เปนตน . ชฎิลตองการใหตรสั เรยี กตนวาพราหมณ ไดย ินวา ชฎลิ พราหมณน ั้นคิดวา \" เราเกิดดีแลว ทงั้ ฝา ยมารดาทั้งผา ยบิดา เกิดในตระกูลพราหมณ, ถาพระสมณโคดมตรัสเรยี กพระสาวกทัง้ หลายของพระองคว า ' พราหมณ ' การท่พี ระองคตรสั เรยี กเราอยางนน้ั บา ง กค็ วร \" ดังนีแ้ ลว จึงไปยงั สาํ นักพระศาสดา ทูลถามเนือ้ ความนน้ั . ลกั ษณะแหง พราหมณ ครง้ั นัน้ พระศาสดาตรสั กะพราหมณน นั้ วา \" พราหมณ เราไมเรยี กวา ' พราหมณ ' ดวยเหตสุ ักวา ชฎา ไมเรียกดว ยเหตุสักวา ชาติและโคตร, แตเราเรยี กผูม สี ัจจะอันแทงตลอดแลวเทาน้นั วา \" เปนพราหมณ \"ดังนแ้ี ลว ตรัสพระคาถาน้ีวา :-๑๐. น ชฏาหิ น โคตฺเตหิ น ชจจฺ า โหติ พรฺ าหฺมโณ ยมหฺ ิ สจฺจจฺ ธมฺโม จ โส สจุ ี โส จ พรฺ าหมฺ โณ. \" บุคคลยอมเปนพราหมณ ดวยชฎา ดว ยโคตร ดวยชาติ หามไิ ด, สัจจะและธรรมมีอยูในผูใด ผูน้นั เปนผสู ะอาด และผูนัน้ เปนพราหมณ.\"

พระสุตตันตปฎ ก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หนา ท่ี 447 แกอรรถ บรรดาบทเหลานน้ั บทวา สจฺจ เปนตน ความวา สัจญาณอนัแทงตลอดซ่งึ สจั จะ ๔ อยา ง ดวยอาการ ๑๖ แลวตัง้ อยู และโลกตุ ร-ธรรม ๙ มีอยูในบคุ คลใด, บคุ คลน้นั เปนผูสะอาด และเปนพราหมณ. ในกาลจบเทศนา ชนเปนอนั มากบรรลอุ รยิ ผลทง้ั หลาย มีโสดา-ปตตผิ ลเปนตน ดังนีแ้ ล. เร่ืองชฏลิ พราหมณ จบ.

พระสตุ ตันตปฎก ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หนา ท่ี 448 ๑๑. เรอื่ งกหุ กพราหมณ [๒๗๔] ขอความเบื้องตน พระศาสดา เมือ่ ประทบั อยูทก่ี ฏู าคารศาลา ทรงปรารภกุหกพราหมณผูมวี ัตรดงั คา งคาวคนหนึง่ ตรสั พระธรรมเทศนานวี้ า \" กินเฺ ต \" เปนตน . พราหมณล วงเอาสงิ่ ของของชาวเมือง ไดยินวา พราหมณนั้นขึ้นตนกมุ ตน หนง่ึ ใกลประตูพระนครเวสาลีเอาเทา ทั้งสองเหน่ยี วกิง่ ไม หอยหวั ลงอยู กลาววา \" ทา นทัง้ หลายจงใหโคแดง ๑๐๐ แกเ รา จงใหก หาปณะท้ังหลายแกเรา จงใหห ญงิ บําเรอแกเรา, ถา ทานทง้ั หลายจกั ไมให, เราตกจากตนกมุ นต้ี าย จักทําพระนครไมใ หเ ปน พระนคร.\" ในกาลเปนท่เี สด็จเขา ไปยังพระนครแมของพระ-ตถาคต ผอู ันหมูภ ิกษุแวดลอมแลว ภกิ ษุทั้งหลายเหน็ พราหมณน ั้นแลวแมใ นกาลเปน ที่เสด็จออกไป กเ็ ห็นเขาหอยอยูอยางนนั้ เหมือนกัน. ฝายชาวพระนครตา งก็คดิ วา \" พราหมณน้ี หอยอยอู ยางน้ีต้งั แตเชาพงึ ตกลง (ตา) ทาํ พระนครไมใหเปน พระนคร\" กลัวความลมจมแหงพระนคร จึงยอมรบั วา \" พวกเราจะใหของทุกอยางท่พี ราหมณน้นั ขอ\"แลวไดให. เขาไดลงรบั เอาสง่ิ ของท้งั ปวงไป. ภิกษทุ ้ังหลายเห็นเขาเที่ยวไปดุจแมโ ค ใกลอปุ จารแหง วิหาร จําไดจึงถามวา \" พราหมณ ทา นไดสิง่ ของตามปรารถนาแลว หรือ ?\" ไดฟ ง วา\" ขอรบั กระผมไดแลว \" จึงกราบทูลเร่อื งน้ันแตพระตถาคต ณ ภายในวหิ าร. พระศาสดาตรสั บรุ พกรรมของพราหมณ พระศาสดาตรัสวา \" ภิกษุทงั้ หลาย พราหมณน ัน่ เปน โจรหลอกลวง

พระสุตตันตปฎก ขทุ ทกนิกาย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หนาท่ี 449ในกาลนเี้ ทานน้ั หามไิ ด, ถงึ ในกาลกอน ก็เปนโจรหลอกลวงแลว เหมือนกนั ; กบ็ ดั นี้ พราหมณน ่นั ยอ มหลอกลวงพาลชนได, แตใ นกาลนัน้ ไมอาจเพือ่ หลอกลวงบณั ฑติ ทง้ั หลายได \" ดังนแี้ ลว อันภกิ ษุเหลานนั้ ทูลออนวอนแลว ทรงนาํ อดีตนิทานมา (ตรัส) วา :- \"ในอดีตกาล ดาบสหลอกลวงรปู หนงึ่ อาศัยกาสกิ คามตําบลหน่งึยอมสําเร็จการอย.ู ตระกลู หน่งึ บาํ รุงเธอ คือ:- ยอมถวายสวนหนึ่งแมแกเธอ จากของควรเคีย้ วและของควรบริโภคอันเกิดข้ึนแลวในกลางวนัเหมือนใหแ กบ ุตรของตน, เก็บสวนอนั เกิดข้นึ ในตอนเยน็ ไวถวายในวนั ที่ ๒. ตอมาวันหนง่ึ ตระกูลน้นั ไดเน้ือเห้ยี (มา) ในเวลาเย็น แกงไวเรียบรอ ยแลว เกบ็ สว นหน่งึ จากสวนทีแ่ กงน้ันไว ถวายแกเ ธอในวันท่ี ๒.ดาบสพอกินเนอื้ แลว ถกู ความอยากในรสผูกพนั แลว ถามวา \" น่ันชื่อเน้อื อะไร ?\" ไดฟ ง วา \" เนอ้ื เหย้ี \" ดงั นีแ้ ลว เทย่ี วไปเพื่อภิกษา รับเอาเนยใสนมสม และเคร่อื งเผ็ดรอ นเปน ตน ไปยงั บรรณศาลา แลวเก็บไว ณสวนขางหน่งึ . กพ็ ระยาเหีย้ อยใู นจอมปลวกแหงหนึง่ ณ ทไ่ี มไ กลแหง บรรณศาลา.พระยาเหีย้ มาเพ่อื ไหวพระดาบสตามกาลสมควร. กใ็ นวันน้ัน ดาบสนั่นคดิ วา \" เราจกั ฆา เหี้ยนัน้ \" ดังนแ้ี ลว ซอนทอนไมไว นงั่ ทําทีเ่ หมอื นหลบั อยู ณ ท่ีใกลจอมปลวกนั้น. พระยาเหีย้ ออกจากจอมปลวกแลว มายยงั สาํ นกั ของเธอ กาํ หนดอาการไดแลว จงึ กลับจากท่ีน้ัน ดวยคดิ วา \" วันนี้ เราไมช อบใจอาการ

พระสตุ ตนั ตปฎก ขุททกนกิ าย คาถาธรรมบท เลม ๑ ภาค ๒ ตอน ๔ - หนา ท่ี 450ของอาจารย.\" ดาบสรูความกลับของเหย้ี นั้นแลวขวางทอนไมไ ปเพ่ือประสงคจะฆา เหีย้ นั้น. ทอนไมพลาดไป, พระยาเหยี้ เขา ไปสจู อมปลวกแลวโผลศรี ษะออกหาจากจอมปลวกนน้ั แลว แลดทู างทม่ี า กลาวกะดาบสวา :- \" ขาพเจา สําคัญทานผูไมสํารวมวาเปนสมณะ จงึ เขาไปหาแลว , ทานนั้น ยอมไมเ ปนสมณะ โดย ประการทที่ านเอาไมป ระหารขา พเจา ; ทา นผมู ีปญ ญา ทราม ประโยชนอ ะไรดวยชฎาท้งั หลายของทา น, ประโยชนอ ะไรดว ยผา ที่ทาํ ดว ยหนงั สัตวข องทา น, ภายในของทานรกรงุ รงั ทานยอมเกลย้ี งเกลาแตภ าย นอก.\" คร้ังนัน้ ดาบสเพือ่ จะลอพระยาเห้ยี นั้น ดวยของมีอยขู องตน จึงกลา วอยางน้ีวา :- \" เห้ีย ทา นจงกลับมา จงบรโิ ภคขา วสุกแหง ขา วสาลีท้งั หลาย, นาํ้ มนั และเกลือของขาพเจามอี ย,ู ดปี ลขี องขาพเจา ก็มเี พยี งพอ.\" พระยาเหี้ยฟง คาํ นน้ั แลว กลา ววา \" ทานกลาวโดยประการใด ๆ ;ความที่ขาพเจา ประสงคเพ่ือหนีไปอยา งเดยี ว ยอมมโี ดยประการนน้ั ๆ \"ดงั น้แี ลว กลา วคาถาน้ีวา :- \" ขา พเจา นั้น ยิง่ จกั เขาไปสจู อมปลวกลึกตง้ั ๑๐๐ ช่วั บุรษุ นํ้ามันและเกลือของทานจะเปน ประโยชน อะไร ? ดปี ลกี ็ไมเปน ประโยชนเ กือ้ กลู แกขาพเจา .\"