tripitaka_09

พระวนิ ัยปฎก จุลวรรค เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ที่ 285 ทานพระสารีบุตร ทูลรบั สนองพระพุทธพจนแ ลว. [๓๖๔] คร้งั นนั้ พระผูมพี ระภาคเจารับส่งั กะภิกษุทง้ั หลายวา ดกู อ นภกิ ษทุ ัง้ หลาย เพราะเหตนุ ้ันแล สงฆจ งสมมติสารบี ตุ รเพือ่ ประกาศเทวทัตในกรงุ ราชคฤหว า ปกติของพระเทวทัตกอนเปน อยางหนง่ึ เดย๋ี วน้เี ปนอีกอยางหนง่ึ พระเทวทตั ทาํ อยา งใดดวยกาย วาจา ไมพ งึ เหน็ พระพทุ ธ พระธรรมหรอื พระสงฆ เปนอยา งนั้น พงึ เหน็ เฉพาะตวั เทวทตั เอง. วิธีสมมติ ดกู อนภิกษุท้ังหลาย ก็แล สงฆพงึ สมมตอิ ยา งน้ี พึงขอรอ งสารบี ุตรกอน ครนั้ แลว ภกิ ษุผฉู ลาด ผูส ามารถ พึงประกาศใหสงฆท ราบดว ยญัตติทุติยกรรมวาจา วาดังน้ี :- กรรมวาจาสมมติ ทา นเจาขา ขอสงฆจงฟง ขา พเจา ถาความพรอ มพรั่งของสงฆถ ึงทีแ่ ลว สงฆพ ึงสมมตทิ านพระสารบี ุตรเพอื่ ประกาศพระ -เทวทัตในกรงุ ราชคฤหว า ปกตขิ องพระเทวทตั กอ นเปน อยางหนง่ึเดีย๋ วน้เี ปนอีกอยางหนงึ่ พระเทวทัตทาํ อยางใดดว ยกาย วาจา ไมพงึ เหน็ วา พระพุทธ พระธรรม หรอื พระสงฆ เปน อยา งนั้น พงึเหน็ เฉพาะตวั พระเทวทตั เอง นี้เปนญตั ติ ทา นเจา ขา ขอสงฆจงฟง ขาพเจา สงฆสมมตทิ า นพระสารี-บุตรเพอื่ ประกาศพระเทวทัตในกรงุ ราชคฤหวา ปกตขิ องพระเทวทตักอนเปน อยางหนง่ึ เดยี๋ วน้เี ปนอีกอยางหน่งึ พระเทวทัตทําอยา งใด

พระวนิ ยั ปฎ ก จลุ วรรค เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ท่ี 286ดวยกาย วาจา ไมพงึ เหน็ วาพระพทุ ธ พระธรรม หรอื พระสงฆเปน อยา งนน้ั พึงเหน็ เฉพาะตวั พระเทวทัตเอง การสมมติทา นพระสารีบุตรเพอ่ื ประกาศพระเทวทตั ในกรุงราชคฤหวา ปกติของพระเทวทัตกอนเปน อยางหนึ่ง เด๋ียวนเ้ี ปน อีกอยา งหนง่ึ พระเทวทัตทําอยา งใดดวยกาย วาจา ไมพงึ เห็นพระพุทธ พระธรรม หรอื พระ-สงฆ เปน อยางนั้น พงึ เหน็ เฉพาะตัวพระเทวทตั เอง ชอบแกท านผูใด ทา นผนู น้ั พงึ เปน ผูน่ิง ไมช อบแกทา นผูใ ด ทานผูน้นั พงึ พูด ทานพระสารีบุตรอันสงฆส มมติแลว เพื่อประกาศพระ-เทวทตั ในกรุงราชคฤหวา ปกตขิ องพระเทวทัต กอนเปนอยางหนึ่งเด๋ยี วนเ้ี ปนอีกอยา งหนึ่ง พระเทวทัตทําอยางใดดว ยกาย วาจา ไมพึงเหน็ วาพระพทุ ธ พระธรรม หรอื พระสงฆ เปนอยา งนนั้ พงึ เหน็เฉพาะตัวพระเทวทตั เอง ชอบแกสงฆ เหตุนั้นจงึ นิ่ง ขา พเจาทรงความนไี้ ว ดว ยอยา งน้ี. [๓๖๕] ก็ทานพระสารบี ตุ รไดรับสมมตแิ ลว จึงเขาไปสูกรงุ ราชคฤหพรอมกับภกิ ษุมากรปู แลว ไดป ระกาศพระเทวทัตในกรุงราชคฤหว า ปกติของพระเทวทตั กอ นเปน อยา งหนง่ึ เดยี๋ วน้ีเปนอีกอยา งหน่ึง พระเทวทัตทาํ อยางใดดวยกาย วาจา ไมพงึ เห็นวาพระพทุ ธ พระธรรม หรอื พระสงฆเปนอยา งนั้น พึงเห็นเฉพาะตวั พระเทวทตั เอง ประชาชนในกรงุ ราชคฤหน ัน้ พวกที่ไมมีศรทั ธา ไมเ ลอื่ มใสไรปญ ญาทานกลาวอยางนว้ี า พระสมณะเชอ้ื สายพระศากยบตุ รเหลานี้ เปนคนริษยายอ มเกียดกนั ลาภสักการะของพระเทวทัต สวนประชาชนพวกทม่ี ศี รัทธา เลอื่ มใส เปนบณั ฑิต มปี ญญาดีกลาวอยา งนว้ี า เรอื่ งน้ีคงจกั ไมใชเ ร่ืองเลก็ นอย เพราะพระผมู ีพระภาคเจารบัส่ังใหป ระกาศพระเทวทตั ในกรงุ ราชคฤห.

พระวนิ ยั ปฎก จุลวรรค เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ท่ี 287 เรือ่ งอชาตสัตตุกมุ าร [๓๖๖] คร้งั นนั้ พระเทวทตั เขา ไปหาอชาตสตั ตุกมุ าร แลว ไดก ลาววา ดูกอ นกมุ าร เม่อื กอ นคนท้งั หลายมีอายุยืน เดีย๋ วนม้ี อี ายุสนั้ กก็ ารทท่ี า นจะพึงตายเสยี เมือ่ ยงั เปน เดก็ นั่นเปนฐานะจะมีได ดกู อ นกมุ าร ถากระนั้นทา นจงปลงพระชนมพ ระชนกเสยี แลว เปนพระเจาแผนดิน อาตมาจกั ปลงพระ-ชนมพระผมู ีพระภาคเจา แลวเปน พระพุทธเจา คร้งั น้ัน อชาตสตั ตุกมุ ารคิดวาพระผูเ ปนเจา เทวทัตมีฤทธิม์ าก มีอานุภาพมาก พระผเู ปน เจา เทวทัตพงึ ทราบแน แลว เหน็บกฤชแนบพระเพลา ทรงกลัว หวน่ั หวาด สะดงุ พระทัยรบั เสดจ็เขาไปภายในพระราชวงั แตเวลากลางวนั พวกมหาอํามาตยผรู ักษาภายในพระ-ราชวัง ไดแลเห็นอชาตสตั ตกุ มุ ารทรงกลัว หวัน่ หวาด สะดุงพระทัยรบี เสดจ็เขามาภายในพระราชวงั แตเ วลากลางวนั จงึ รบี จบั ไว มหาอาํ มาตยเ หลาน้ันตรวจคน พบกฤชเหนบ็ อยทู ีพ่ ระเพลาแลวไดท ูลถามอชาตสตั ตกุ มุ ารวา พระองคประสงคจะทําการอนั ใด พระเจา ขา อ. เราประสงคจะปลงพระชนมพระชนก ม. ใครใชพระองค อ. พระผเู ปนเจาเทวทัต มหาอํามาตยบ างพวกไดล งมติอยา งนว้ี า ควรปลงพระชนมพระกมุ ารควรฆา พระเทวทัต และภิกษทุ ้ังหมด มหาอาํ มาตยบ างพวกไดล งมติอยางน้วี า ไมควรฆาพวกภิกษุ เพราะพวกภิกษไุ มผ ดิ อะไร ควรปลงพระชนมพระกุมาร และฆาพระเทวทตั มหาอํามาตยบ างพวกไดลงมตอิ ยา งน้ีวา ไมควรปลงพระชนมพระ-กุมาร ไมควรฆาพระเทวทตั ไมควรฆา พวกภกิ ษุ ควรกราบทูลพระราชา พระ-ราชารบั ส่ังอยางใด พวกเราจักทาํ อยางนนั้ .

พระวินัยปฎ ก จลุ วรรค เลม ๗ ภาค ๒ - หนาท่ี 288 [๓๖๗] ครั้งนนั้ มหาอํามาตยเหลาน้ันคุมอชาตสตั ตุกุมารเขา ไปเฝาพระเจาพมิ พิสารจอมเสนามาคธราช กราบทลู เรอื่ งน้ันแดพระเจา พมิ พิสารจอมเสนามาคธราช พิ. ดูกอ นพนาย มหาอํามาตยท้ังหลายลงมตอิ ยางไร ม. ขอเดชะ มหาอาํ มาตยบ างพวกไดล งมติอยา งนวี้ า ควรปลงพระ-ชนมพระกมุ าร ควรฆา พระเทวทัต และภิกษุท้ังหมด มหาอาํ มาตยบางพวกไดลงมติอยางนี้วา ไมค วรฆาพวกภิกษุ เพราะพวกภิกษไุ มผดิ อะไร ควรปลงพระชนมพ ระกุมารและฆา พระเทวทัต มหาอํามาตยบ างพวกไดล งมตอิ ยางนีว้ าไมค วรปลงพระชนมพระกมุ าร ไมค วรฆา พระเทวทตั ไมควรฆา พวกภิกษุควรกราบทลู พระราชา พระราชารบั สง่ั อยางใด พวกเราจกั ทําอยางนั้น พิ. ดกู อนพนาย พระพุทธ พระธรรม หรือพระสงฆ จกั ทาํ อะไรไดช นั้ แรกทีเดียว พระผมู พี ระภาคเจารบั สั่งใหประกาศพระเทวทัต ในกรงุราชคฤหม ิใชหรือวา ปกตขิ องพระเทวทัต กอนเปน อยางหน่ึง เด๋ียวนเี้ ปนอกี อยา งหน่งึ พระเทวทัตทําอยางใดดวยกาย วาจา ไมพงึ เหน็ วาพระพทุ ธพระธรรม หรือพระสงฆเปน อยา งน้ัน พึงเห็นเฉพาะตวั พระเทวทัตเอง บรรดามหาอาํ มาตย เหลา นัน้ พวกที่ลงมตอิ ยางนี้วา ควรปลงพระ-ชนมพระกุมาร ควรฆาพระเทวทตั และภิกษุทง้ั หมด พระราชาไดท รงถอดยศพวกเธอเสีย พวกทล่ี งมตอิ ยางน้ีวา ไมค วรฆาพวกภิกษุ เพราะพวกภกิ ษไุ มผดิอะไร ควรปลงพระชนมระกุมาร และฆา พระเทวทัต พระราชาไดท รงลดตําแหนง พวกเธอ

พระวินยั ปฎ ก จุลวรรค เลม ๗ ภาค ๒ - หนาที่ 289 พวกทลี่ งมติอยา งน้ีวา ไมค วรปลงพระชนมพ ระกุมาร ไมค วรฆาพระเทวทตั ไมควรฆาพวกภิกษุ ควรกราบทลู พระราชา พระราชาส่ังอยา งใดพวกเราจกั ทาํ อยา งนนั้ พระราชาไดทรงเลอ่ื นตาํ แหนง พวกเธอ ลําดบั นน้ั พระเจา พิมพิสารจอมเสนามาคธราช ไดรบั ส่งั ถาม อชา-สตั ตกุ มุ ารวา ลกู เจา ตองการฆาพอ เพือ่ อะไร อชาตสตั ตกุ มุ ารกราบทูลวา หมอ มฉันตองการราชสมบัติ พระพุทธ-เจา ขา พระราชาตรัสวา ลกู ถา เจาตองการราชสมบัติ ราชสมบัตินน้ั เปนของเจาแลว ทรงมอบราชสมบตั แิ กอ ชาตสัตตุกุมาร. พระเทวทตั สง คนไปปลงพระชนมพระศาสดา [๓๖๘] ครัง้ นนั้ พระเทวทัตเขา ไปหาอชาตสัตตกุ มุ าร แลว ถวายพระพรวา ขอถวายพระพร ขอมหาบพติ รจงรับส่ังใช ราชบุรษุ ผูจกั ปลงพระชนม พระสมณโคดม ลําดบั นนั้ อชาตสตั ตกุ มุ าร รับสัง่ ใชคนทั้งหลายวา พนาย พระผูเ ปน เจาเทวทัตส่งั อยา งใด ทา นท้งั หลายจงทําอยางน้ัน ลําดับนัน้ พระเทวทัตจึงส่ังราชบรุ ษุ คนหนง่ึ วา เจาจงไป พระสมณโคดมประทบัอยใู นโอกาสโนน จงปลงพระชนมพระองคแลว จงมาทางน้ี ดังนี้ ซมุ ราชบุรษุไว ๒ คนรมิ ทางนนั้ ดว ยสั่งวา ราชบุรุษใดมาทางนล้ี ําพังผเู ดยี ว เจาท้งั สองจงฆาราชบุรษุ นั้นแลวมาทางนไี้ ดซ มุ บุรษุ ไว ๔ คนรมิ ทางน้ันดวยส่ังวา ราชบรุ ษุเหลาใดมาทางน้ี ๒ คน เจาทั้ง ๔ คน จงฆาราชบรุ ุษ ๒ คนน้นั แลว มาทางน้ี ไดซ ุมบุรุษไว ๘ คน ริมทางน้นั ดว ยสงั่ วา ราชบรุ ุษเหลา ใดมาทางน้ี ๔ คนเจา ทั้ง ๘ คน จงฆาราชบรุ ุษ ๔ คนนั้นแลว มาทางนี้ ไดซ ุม ราชบรุ ุษไว ๑๖

พระวินัยปฎ ก จุลวรรค เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ท่ี 290คนรมิ ทางนัน้ ดวยส่งั วา ราชบรุ ษุ เหลา ใดมาทางนี้ ๘ คน เจาทั้ง ๑๖ คน จงฆาราชบุรษุ ๘ คนน้ันแลวมา. ทรงแสดงอนุปพุ พกิ ถา [๓๖๙] คร้ังนนั้ บุรษุ คนเดียวน้ันถือดาบและโลผ กู สอดแลงธนูแลวเขา ไปเฝาพระผูมีพระภาคเจา กลัว หวัน่ หวาด สะทกสะทา น มกี ายแขง็ไดย ืนอยใู นท่ไี มใ กลพระผูมีพระภาคเจา ๆ ไดท อดพระเนตรเหน็ บุรุษนนั้ ผูกลัว หว่ันหวาด สะทกสะทาน มีกายแขง็ ยนื อยู ครนั้ แลว ไดตรสั กะบรุ ุษน้นั วา มาเถิด เจาอยากลัวเลย จงึ บรุ ษุ นน้ั วางดาบและโลปลดแลงธนูวางไวณ ที่ควรสว นขา งหนงึ่ แลว เขา ไปเฝา พระผมู ีพระภาคเจา ซบศรี ษะลงแทบพระ-บาทยุคลของพระผมู พี ระภาคเจา แลว ไดก ราบทูลวา พระพทุ ธเจา ขา โทษมาถึงซึ่งขาพระพทุ ธเจาตามความโง ตามความหลง ตามอกศุ ล เพราะขาพระพุทธเจา มีจิตคดิ ประทุษรา ย มีจิตคิดจะฆา เขา มาถงึ ทน่ี ี้ ขอพระผมู ีพระภาคเจา โปรดรับโทษของขา พระพุทธเจานัน้ โดยความเปน โทษ เพือ่ ความสํารวมตอ ไปพระพุทธเจา ขา พระผูมีพระภาคเจา ตรัสวา เอาเถอะเจา โทษมาถงึ เจา ตามความโงตามความหลง ตามอกุศล เพราะเจา มีจิตคดิ ประทษุ รา ย มีจิตคิดจะฆา เขามาถึงท่ีน้ี เมอ่ื ใดเจา เห็นโทษ โดยความเปนโทษ แลวทําคืนตามธรรม เมื่อนัน้เรารบั โทษน้ันของเจา เพราะผูใ ดเหน็ โทษโดยความเปน โทษ แลวทาํ คนื ตามธรรม ถงึ ความสํารวมตอไป ขอ นน้ั เปนความเจรญิ ในอรยิ วินัย ลาํ ดบั นัน้ พระผมู ีพระภาคเจา ทรงแสดงอนุปุพพิกถาแกบรุ ษุ น้ัน คอืทรงแสดงทาน ศีล สวรรค และอาทนี พ ความต่ําทราม ความเศรา หมองของกามทัง้ หลาย แลว จึงทรงประกาศอานสิ งสในการออกจากกาม เม่อื พระผูมี

พระวนิ ัยปฎก จลุ วรรค เลม ๗ ภาค ๒ - หนาที่ 291พระภาคเจาทรงทราบวา บรุ ุษนัน้ มีจิตคลอง มจี ิตออ น มีจิตปลอดจากนิวรณมจี ติ สูงขึ้น มีจติ ผองใส จงึ ทรงแสดงพระธรรมเทศนาทีพ่ ระพทุ ธเจา ท้งั หลายทรงยกขึ้นแสดงดวยพระองคเอง คอื ทุกข สมุทัย นโิ รธ มรรค ดวงตาเห็นธรรมปราศจากธุลีปราศจากมลทนิ วา ส่งิ ใดสิง่ หนง่ึ มคี วามเกิดขึ้นเปน ธรรมดาสิ่งน้ันทั้งมวลมีความดบั เปนธรรมดา ไดเกดิ แกบ รุ ษุ น้นั ณ ทน่ี ่นั นน้ั แล ดุจผา ทสี่ ะอาดปราศจากมลทิน ควรไดรับนา้ํ ยอมเปน อยา งดี ฉะนั้น ครั้งนั้นบรุ ษุ นน้ั มีธรรมอันเหน็ แลว ไดบ รรลธุ รรมแลว ไดร ธู รรมแจม แจง แลว มีธรรมอันหยัง่ ลงแลว ขามความสงสัยไดแลว ปราศจากถอยคําแสดงความสงสัยถึงความเปนผแู กลวกลาไมต องเชอ่ื ผอู ่นื ในคาํ สอนของพระศาสดา ไดก ราบทลูพระผูม ีพระภาคเจา วา ขาแตพระองคผ เู จริญ ภาษิตของพระองคแ จม แจง นักพระพทุ ธเจา ขา พระองคท รงประกาศธรรมโดยอเนกปรยิ ายอยางนี้ เปรียบเหมอื นบคุ คลหงายของที่ควํ่า เปด ของทป่ี ด บอกทางแกค นหลงทางหรอื สองประทปี ในทม่ี ดื ดว ยตงั้ ใจวา คนมจี กั ษุจักเห็นรูป ดังน้ี ขา พระพุทธเจา นี้ขอถงึ พระผมู ีพระภาคเจา พระธรรม และภกิ ษุสงฆว าเปน สรณะ ขอพระผูม-ีพระภาคเจา จงทรงจาํ ขา พระพุทธเจาวา เปน อุบาสกผมู อบชวี ติ ถงึ สรณะ จาํเดิมแตว นั นี้เปน ตนไป. ครง้ั น้นั พระผมู ีพระภาคเจาไดรับสัง่ กะบุรุษนั้นวา เจา อยาไปทางน้ีจงไปทางน้ี แลว ทรงสงไปทางอ่ืน. [๓๗๐] ครงั้ น้นั บุรษุ สองคนนั้นคดิ วา ทาํ ไมหนอ บุรษุ คนเคยี วนั้นจึงมาชา นกั . แลวเดินสวนทางไป ไดพ บพระผูมีพระภาคเจาประทบั นัง่ ณโคนไมแ หงหน่ึง แลว เขาไปเฝาพระผมู ีพระภาคเจาถวายบังคมแลวนัง่ ณ ท่ีควรสว นขา งหนง่ึ พระผมู ีพระภาคเจา ทรงแสดงอนุปุพพกิ ถาแกบ รุ ุษ ๒ คนน้ัน . . .พวกเขา. . .ไมต องเช่ือผูอ น่ื ในคาํ สอนของพระศาสดา ไดก ราบทลู พระ -

พระวนิ ยั ปฎ ก จุลวรรค เลม ๗ ภาค ๒ - หนาท่ี 292ผมู พี ระภาคเจาวา ขา แตพระองคผ เู จรญิ ภาษิตของพระองคแจม แจง นักภาษิตของพระองคไ พเราะนกั พระพทุ ธเจาขา .. .ขอพระผมู ีพระภาคเจาจงทรงจําขา พระพุทธเจา ทง้ั สองวา เปน อุบาสกผูมอบชีวติ ถงึ สรณะ จําเดมิ แตว ันนเ้ี ปน ตนไป. คร้งั นั้น พระผูมีพระภาคเจาไดร บั สั่งกะบุรษุ ทงั้ สองน้ันวา เจา ท้งั สองน้นั วา เจาทง้ั สองอยา ไปทางน้ี จงไปทางนี้ แลว ทรงสงไปทางอ่นื . [๓๗๑] ครั้งน้นั บรุ ุษ ๔ คนนน้ั ... ครั้งนั้น บุรุษ ๘ คนนัน้ ... ครั้งนัน้ บรุ ษุ ๑๖ คนนั้น คดิ วา ทาํ ไมหนอ บรุ ุษ ๘ คนนน้ั มาชานกั แลวเดนิ สวนทางไป ไดไปพบพระผูม ีพระภาคเจาประทับน่ัง ณ ที่โคนไมแ หงหนึง่ จึงเขาไปเฝาพระผมู พี ระภาคเจาถวายบงั คมแลวนัง่ ณ ท่ีควรสวนขา งหน่งึ พระผมู ีพระภาคเจา ทรงแสดงอนปุ ุพพิกถาแกบ ุรุษ ๑๖ คนนนั้ คือทรงแสดงทาน ศลี . . .พวกเขา . . .ไมตอ งเชื่อผอู ่นื ในคาํ สอนของพระศาสดาไดก ราบทูลพระผมู ีพระภาคเจาวา ขาแตพระองคผ ูเ จริญ ภาษติ ของพระองคแจม แจงนัก ภาษิตของพระองคไพเราะนกั พระพทุ ธเจา ขา . . . ขอพระผมู -ีพระภาคเจาจงทรงจาํ ขา พระพุทธเจา ท้งั ๑๖ คนวา เปน อุบาสกผมู อบชีวิตถึงสรณะ จําเดมิ แตวนั นีเ้ ปน ตน ไป คร้ังนน้ั บุรุษคนเดยี วนน้ั ไดเ ขาไปหาพระเทวทัต แลวไดกลาววาทา นเจาขา กระผมไมสามารถจะปลงพระชนมพ ระผูมพี ระภาคเจาพระองคนัน้ได เพราะพระองคม ฤี ทธ์ิมาก มีอานุภาพมาก พระเทวทตั จงึ กลาววา อยาเลยเจา อยาปลงพระชนมพ ระสมณโคดมเลย เรานแ้ี หละจักปลงพระชนมพ ระ-สมณโคดม.

พระวนิ ัยปฎ ก จลุ วรรค เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ที่ 293 พระเทวทัตทําโลหติ ุปบาท [๓๗๒] สมยั นัน้ พระผูม ีพระภาคเจา เสดจ็ จงกรมอยู ณ เขาคชิ ฌ-กฏู บรรพต ครง้ั นน้ั พระเทวทัตขน้ึ สคู ชิ ฌกูฏบรรพต แลว กลง้ิ ศลิ ากอันใหญดว ยหมายใจวา จักปลงพระชนมพ ระสมณโคดมดว ยศิลานี้ ยอดบรรพตทัง้ สองนอ มมารบั ศิลานัน้ ไว สะเก็ดกระเดน็ จากศิลาน้ันตอ งพระบาทของพระผูมพี ระ-ภาคเจา ทําพระโลหติ ใหห อขึ้นแลว ขณะน้ัน พระผมู พี ระภาคเจา ทรงแหงนขน้ึไปไดต รัสกะพระเทวทัตวา ดกู อนโมฆบุรุษ เธอสัง่ สมบาปมใิ ชบุญไวม ากนักเพราะมีจิตคิดประทุษรา ย มีจติ คดิ ฆา ยังโลหติ ของตถาคตใหห อ ข้นึ ลาํ ดับนน้ัพระผูมพี ระภาคเจา รับสง่ั กะภิกษุท้งั หลายวา ดกู อนภกิ ษุท้ังหลาย นจ้ี ัดเปนอนันตรยิ กรรมขอที่ ๑ ท่เี ทวทัตสั่งสมแลว เพราะเธอ มีจติ คดิ ประทษุ รา ยมจี ติ คิดฆา ทําโลหิตของตถาคตใหห อขนึ้ ภิกษุทงั้ หลายไดสดบั ขาววา พระ-เทวทตั ไดป ระกอบการปลงพระชนมพ ระผูมีพระภาคเจา ก็ภิกษเุ หลา น้นั จงกรมอยรู อบ ๆ วหิ ารของพระผูมพี ระภาคเจา ทําการสาธยายมเี สียงสงู เสียงดงั เพอ่ืรกั ษาคมุ ครองปองกนั พระผูมพี ระภาคเจา พระผมู ีพระภาคเจาทรงสดับเสียงสาธยาย มีเสียงเซ็งแซ แลว รับส่งั กะทานพระอานนทวา ดกู อ นอานนท นัน่เสียงสาธยาย มีเสียงเซง็ แซ อะไรกัน. ทา นอานนทท ลู วา พระพทุ ธเจา ขา ภกิ ษุทั้งหลายไดสดับขา ววาพระเทวทัตไดป ระกอบการปลงพระชนมพ ระผมู พี ระภาคเจา กภ็ ิกษุเหลา นั้นจงกรมอยรู อบ ๆ วหิ ารของพระผมู ีพระภาคเจาทาํ การสาธยายมเี สยี งเซง็ แซ เพอ่ืรกั ษาคมุ ครองปองกันพระผูมพี ระภาคเจา เสยี งนัน้ นัน่ เปนเสียงสาธยาย มีเสียงเซ็งแซ พระพุทธเจาขา. พระผูมีพระภาคเจา ตรัสวา ดูกอ นอานนท ถากระนน้ั เธอจงเรียกภิกษุท้งั หลายเหลา นนั้ มาตามคาํ ของเราวา พระศาสดารบั สัง่ หาทา นทง้ั หลาย.

พระวนิ ัยปฎ ก จุลวรรค เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ที่ 294 ทา นพระอานนททลู รบั สนองพระพทุ ธพจน แลว เขา ไปหาภิกษุเหลาน้นั แจงใหท ราบวา พระศาสดารับสัง่ หาทา นทั้งหลาย. ภิกษุเหลา นนั้ รับคําของทานพระอานนทแลว เขาไปเฝาพระผูมพี ระ-ภาคเจาถวายบังคมนง่ั ณ ที่สมควรสวนขางหนงึ่ เมอื่ ภิกษุเหลานน้ั น่งั เรียบรอยแลว พระผมู ีพระภาคเจา รบั ส่ังวา ดูกอ นภิกษทุ ้ังหลาย ขอท่บี ุคคลจะปลงชีวติ ตถาคตดว ยความพยายามของผูอ่ืนน่นั มิใชฐานะ มใิ ชโ อกาส เพราะพระตถาคตทงั้ หลายยอ มไมปรนิ ิพพานดว ยความพยายามของผูอนื่ . ตรสั เรื่องศาสดา ๕ จําพวก ดกู อนภกิ ษุท้ังหลาย ศาสดา ๕ จาํ พวกนี้มีปรากฏอยใู นโลก ๕ จาํ พวกเปนไฉน คอื ศาสดาบางคนในโลกนี้ เปน ผูมีศีลไมบรสิ ทุ ธิ์ ปฏญิ าณวาเราเปนผมู ีศลี บริสทุ ธิ์ และวา ศลี ของเราบริสทุ ธ์ิ ผุดผอ ง ไมเศราหมอง สาวกทั้งหลาย ยอ มรูซ ่งึ ศาสดานน้ั น่นั อยางนว้ี า ศาสดาผูเ จรญิ นแ้ี ล เปนผมู ีศีลไมีบริสทุ ธิ์ยอ มปฏญิ าณวา เราเปน ผูมีศีลบรสิ ุทธ์ิ และวา ศีลของเราบรสิ ทุ ธ์ิผดุ ผอง ไมเศรา หมอง ก็พวกเราน่ีแหละพงึ บอกแกพ วกคฤหัสถ ศาสดานน้ัไมพึงมคี วามพอใจ ก็ความไมพอใจใดแลจะพึงมี พวกเราจะพึงกลาวกะศาสดานั้นดว ยความไมพ อใจนน้ั อยางไร กศ็ าสดาน้นั ยอมนบั ถอื บชู าเราดว ยจวี รบิณฑบาต เสนาสนะ และคลิ านปจ จยั เภสัชบริขาร ทา นจักทํากรรมใดไวทา นก็จักปรากฏดวยกรรมนนั้ เอง ดูกอนภกิ ษทุ ั้งหลาย สาวกทัง้ หลาย ยอมรักษาศาสดาเหน็ ปานน้โี ดยศลี ก็แลศาสดาเหน็ ปานน้ัน ยอมหวงั การรักษาโดยศีลจากสาวกทง้ั หลาย.

พระวินยั ปฎ ก จลุ วรรค เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ที่ 295 [๓๗๓] ดูกอนภิกษุทัง้ หลาย อน่ึง ศาสดาบางคนในโลกนเี้ ปนผูมีอาชีวะไมบรสิ ทุ ธิ์ ปฏิญาณวา เราเปน ผมู อี าชวี ะบรสิ ทุ ธ์.ิ .. ดูกอนภิกษทุ ้งั หลายสาวกทั้งหลายยอ มรกั ษาศาสดาเหน็ ปานนน้ั โดยอาชีวะ กแ็ ลศาสดาเห็นปานนนั้ยอ มหวังการรกั ษาโดยอาชวี ะจากสาวกทง้ั หลาย. [๓๗๔] ดกู อ นภิกษทุ ง้ั หลาย อน่งึ ศาสดาบางคนในโลกนีเ้ ปนผมู ีธรรมเทศนาไมบ รสิ ทุ ธิ์ ปฏิญาณวา เราเปนผูม ีธรรมเทศนาบรสิ ุทธ.์ิ ..ดูกอ นภกิ ษุทั้งหลาย สาวกทั้งหลายยอ มรักษาศาสดาเห็นปานนน้ั โดยธรรมเทศนาก็แลศาสดาเห็นปานนน้ั ยอมหวังการรกั ษา โดยธรรมเทศนา จากสาวกทั้งหลาย [๓๗๕] ดกู อ นภกิ ษุท้งั หลาย อนึ่ง ศาสดาบางคนในโลกน้ีเปน ผมู ีไวยากรณไมบ รสิ ุทธ์ิ ปฏิญาณวา เราเปนผมู ไี วยากรณบ รสิ ุทธ.์ิ .. ดูกอ นภิกษุทง้ั หลาย สาวกทง้ั หลายยอ มรักษาศาสดาเหน็ ปานนัยโดยไวยากรณ กแ็ ลศาสดาเหน็ ปานนั้น ยอ มหวงั การรกั ษา โดยไวยากรณ จากสาวกทั้งหลาย. [๓๗๖] ดูกอนภิกษทุ ัง้ หลาย อน่งึ ศาสดาบางคนในโลกนเี้ ปน ผูม ีญาณทัสนะไมบ รสิ ุทธิ์ ปฏิญาณวา เราเปนผมู ญี าณทสั สนะบริสทุ ธิ์ และวาญาณทัสสนะของเราบริสุทธ์ิ ผดุ ผอ ง ไมเ ศราหมอง สาวกทั้งหลายยอ มรูซ่งึศาสดาน้ันน่ันอยางนี้วา ศาสดาผเู จริญนีแ้ ล เปนผูม ีญาณทสั สนะไมบ ริสุทธ์ิปฏญิ าณวาเปนผมู ญี าณทัสสนะบรสิ ุทธ์ิ และญาณทัสสนะของเราบรสิ ทุ ธิ์ ผดุ ผอ งไมเ ศราหมอง กพ็ วกเรานี้แหละพึงบอกแกพวกคฤหสั ถ ศาสดานั้นไมพึงมีความพอใจ ก็ความไมพ อใจใดแลจะพงึ มพี วกเราจะพึงกลา วกะศาสดานั้นดวยความไมพ อใจน้ันอยา งไร ก็ศาสดานน้ั ยอมนับถอื บูชาเรา ดวยจวี ร บณิ ฑบาตเสนาสนะและคิลานปจจยั เภสชั บริขาร ทานจักทาํ กรรมใดไว ทานก็จักปรากฏ

พระวนิ ยั ปฎก จุลวรรค เลม ๗ ภาค ๒ - หนาท่ี 296ดวยกรรมน้ันเอง ดกู อนภิกษุทัง้ หลาย สาวกทัง้ หลายยอ มรักษาศาสดาเห็นปานนน้ั โดยญาณทสั สนะ ก็แล ศาสดาเหน็ ปานนนั้ ยอมหวงั การรกั ษา โดยญาณทัสสนะ จากสาวกทง้ั หลาย. ดกู อนภิกษุทั้งหลาย ศาสดา ๕ จําพวกนีแ้ ลมีปรากฏอยใู นโลก. ดูกอ นภิกษุท้ังหลาย กเ็ ราเปนผูมีศลี บริสุทธิ์ ปฏญิ าณวา เราเปน ผูมศี ลี บริสุทธิ์ และวา ศีลของเราบริสทุ ธิ์ ผดุ ผอง ไมเศราหมอง และสาวกทงั้ หลาย ยอมไมร ักษาเราโดยศีล และเรากย็ อมไมหวงั การรักษาโดยศลี จากสาวกทั้งหลาย. ดกู อนภกิ ษทุ ้ังหลาย อนงึ่ เราเปนผมู ีอาชีวะบรสิ ทุ ธิ.์ . . . . . เปน ผูมีธรรมเทศนาบริสุทธ์.ิ . . . . . เปนผูมีไวยากรณบ รสิ ทุ ธ์ิ . . . . . . เปน ผมู ีญาณทสั สนะบริสทุ ธิ์ ปฏญิ าณวา เราเปน ผมู ีญาณทสั สนะบรสิ ุทธิ์ และวา ญาณทสั สนะของเราบริสทุ ธ์ิ ผุดผอง ไมเศรา หมอง และสาวกท้ังหลายยอมไมรักษาเราโดยญาณทัสสนะ และเรากย็ อมไมห วังการรักษาโดยญาณทสั สนะ จากสาวกท้ังหลาย ดูกอนภิกษทุ ้ังหลาย ขอ ท่ีบคุ คลจะปลงชวี ติ ตถาคต ดว ยความพยายามของผูอ่นื นน้ั มิใชฐ านะ มใิ ชโ อกาส เพราะพระตถาคตทั้งหลาย ยอมไมปร-ินพิ พานดว ยความพยายามของผูอ่นื . ดูกอ นภิกษทุ ั้งหลาย พวกเธอจงไปท่อี ยตู ามเดมิ พระตถาคตทงั้ หลายอันพวกเธอไมต อ งรักษา. ปลอยชางนาฬาคิรี [๓๗๗] สมยั น้ัน ในกรงุ ราชคฤห มชี า งช่ือนาฬาคริ ี เปน สตั วด ุรา ยฆามนษุ ย ครง้ั น้นั พระเทวทตั เขาไปสูกรุงราชคฤหแลวไปยังโรงชา งไดกลา วกะ

พระวนิ ัยปฎก จลุ วรรค เลม ๗ ภาค ๒ - หนาท่ี 297พวกควาญชา งวา พนาย เราเปนพระราชญาติ สามารถจะแตง ต้ังผทู ี่อยใู นตาํ แหนงต่ําไวใ นตําแหนงสูงได สามารถจะเพมิ่ ไดท ั้งเบี้ยเลยี้ งและเงนิ เดอื นพนาย ถากระน้ัน เวลาใดพระสมณโคดมทรงพระดําเนินมาตรอกน้ี เวลานั้นพวกทา นจงปลอยชา งนาฬาคิรีเขาไปยังตรอกนี้ ควาญชางเหลา นั้นรบั คาํ พระ-เทวทตั แลว ครั้นเวลาเชา พระผมู ีพระภาคเจาทรงครองอนั ตรวาสกแลวทรงถอื บาตร จีวร เสด็จเขา ไปยงั กรงุ ราชคฤหพรอมกบั ภิกษุมากรูป ทรงพระดาํ เนินถงึ ตรอกนั้น ควาญชา งเหลา น้ันไดแ ลเหน็ พระผมู ีพระภาคเจา ทรงพระดาํ เนนิ ถึงตรอกนน้ั จงึ ปลอยชา งนาฬาคริ ีใหไ ปยงั ตรอกน้ัน ชา งนาฬาคิรไี ดแลเห็นพระผูมพี ระภาคเจา ทรงพระดาํ เนนิ มาแตไ กลเทยี ว แลว ไดชงู วง หูชัน หางช้ี ว่งิ ร่ีไปทางพระผูมพี ระภาคเจา ภิกษุเหลาน้ันไดแ ลเหน็ ชางนาฬา-คิรวี งิ่ มาแตไ กลเทยี ว แลว ไดก ราบทูลพระผมู ีพระภาคเจาวา พระพุทธเจาขาชางนาฬาคริ ีนี้ดรุ าย หยาบชา ฆา มนุษย เดินเขามายังตรอกนแ้ี ลว ขอพระผูมีพระภาคเจา จงเสดจ็ กลบั เถิด ขอพระสุคตจงเสด็จกลับเถิด พระพทุ ธเจาขา . พระผูมพี ระภาคเจา รบั สั่งวา มาเถดิ ภกิ ษุท้งั หลาย เธออยากลวั เลยขอ ทบี่ ุคคลจะปลงชวี ิตตถาคตดว ยความพยายามของผูอนื่ น่นั ไมใชฐานะ ไมใชโอกาสเพราะพระตถาคตทง้ั หลายยอมไมปรนิ ิพานดวยความพยายามของผูอนื่ . แมค รั้งทีส่ อง ภิกษเุ หลา นนั้ . . . แมคร้ังทส่ี าม ภิกษเุ หลาน้นั ไดก ราบทูลพระผูมพี ระภาคเจาวา พระ-พทุ ธเจา ขา ชางนาฬาคิรนี ี้ ดุราย หยาบชา ฆา มนุษย เดนิ เขา มายังตรอกน้ีแลว ขอพระผูมีพระภาคเจา จงเสดจ็ กลับเถดิ ขอพระสุคตจงเสดจ็ กลับเถิดพระพุทธเจา ขา .

พระวินยั ปฎ ก จุลวรรค เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ที่ 298 พระผูม พี ระภาคเจารับสงั่ วา มาเถดิ ภิกษุท้งั หลาย อยา กลวั เลย ขอ ท่ีบคุ คลจะปลงชวี ติ ตถาคตดว ยความพยายามของผอู น่ื นั่นไมใ ชฐานะ ไมใชโอกาสเพราะพระตถาคตทัง้ หลายยอ มไมป รินิพานดว ยความพยายามของผอู น่ื . [๓๗๘] คราวน้ัน คนทั้งหลาย หนขี น้ึ ไปอยูบนปราสาทบาง บนเรอื นโลน บา ง บนหลงั คาบาง บรรดาคนเหลาน้นั พวกทไ่ี มมีศรทั ธา ไมเลอื่ มใสไรป ญญา กลา วอยางน้ีวา ชาวเราผเู จริญ พระมหาสมณโคดม พระรูปงาม จักถูกชางเบยี ดเบยี น. สว นพวกทีม่ ีศรัทธา เลอ่ื มใส ฉลาด มปี ญ ญา กลาวอยางนีว้ า ชาวเราผเู จรญิ ไมน านเทา ไรนัก พระพทุ ธนาคจกั ทรงทาํ สงครามกบั ชาง. ครง้ั น้นั พระผมู ีพระภาคเจาทรงแผเ มตตาจติ ไปสชู า งนาฬาคิรี. ลาํ ดบั นน้ั ชางนาพาคริ ีไดส ัมผสั พระเมตตาจติ ของพระผมู ีพระภาคเจาแลว ลดงวงลงแลว เขา ไปทางพระผูม ีพระภาคเจา แลว ไดยืนอยูตรงพระพกั ตรพระผมู ีพระภาคเจา . ขณะนน้ั พระผูมพี ระภาคเจาทรงยกพระหัตถขวาลบู กระพองชา งนาฬาคิรพี ลางตรัสกะชา งนาฬาคริ ี ดว ยพระคาถา วาดังนี้ :- [๓๗๙] ดูกอ นกุญชร เจา อยาเขาไป หาพระพทุ ธนาค เพราะการเขาไปหาพระ- พทุ ธนาคดวยวธกจิตเปน เหตแุ หง ทกุ ข ผู ฆาพระพทุ ธนาคจากชาตนิ ี้ไปสชู าติหนา ไมม ี สคุ ติเลย เจา อยาเมา และอยาประมาท เพราะคนเหลานัน้ เปน ผูประมาทแลว จะ ไปสสู คุ ตไิ มได เจาน่ีแหละ จกั ทําโดย ประการทจ่ี กั ไปสสู คุ ตไิ ด.

พระวินัยปฎก จุลวรรค เลม ๗ ภาค ๒ - หนา ท่ี 299 [๓๘๐] ลาํ ดับนั้น ชา งนาฬาคิรีเอางวงลูบละอองธลุ พี ระบาทของพระ-ผมู พี ระภาคเจาแลว พนลงบนกระหมอ ม ยอตวั ถอยออกไปชัว่ ระยะท่ีแลเหน็พระผมู ีพระภาคเจา ไปสโู รงชา งแลวไดยนื อยู ณ ท่ขี องตน. กแ็ ล ชา งนาฬาคิรเี ปนสัตวอันพระพทุ ธนาคทรงทรมานแลวดวยประการนน้ั . [๓๘๑] สมยั นน้ั คนทง้ั หลายขบั รองคาถานี้ วา ดังนี้ :- คนพวกหนง่ึ ยอ มฝก ชางและมา ดวย ใชทอ นไมบ าง ใชขอบาง ใชแ สบาง สมเดจ็ พระพทุ ธเจาผแู สวงพระคุณใหญทรง ทรมานชางโดยมติ องใชท อ นไม มิตองใช ศัสตรา. คนทัง้ หลายตางก็เพง โทษ ตเิ ตยี น โพนทะนาวา พระเทวทัตนเ้ี ปนคนมบี าป ไมมบี ญุ เพราะพยายามปลงพระชนมพระสมณโคดม ผมู ีฤทธิม์ ากอยา งนี้ มอี านุภาพมากอยางนี้ ลาภสักการะของพระเทวทตั เสื่อม สวนลาภสกั -การะของพระผมู ีพระภาคเจาเจริญยิ่งขึ้น. [๓๘๒] สมยั ตอ มา พระเทวทัตเสือ่ มลาภสักการะแลว พรอ มท้ังบริษทั ไดเ ที่ยวขอในสกุลทัง้ หลายมาฉนั ประชาชนทง้ั หลายตา งกเ็ พงโทษติเตยี น โพนทะนาวา ไฉนพระสมณะเช้ือสายพระศากยบุตร จึงเทย่ี วขอในสกุลทัง้ หลายมาฉันเลา ของท่ีปรงุ เสร็จแลว ใครจะไมพ อใจ ของทดี่ ีใครจะไมชอบใจ. ภกิ ษทุ ง้ั หลาย ไดยินพวกนัน้ เพงโทษ ติเตยี น โพนทะนาอยู พวกทเ่ี ปนผูมักนอ ย . . . ตา งก็เพง โทษ ตเี ตียน โพนทะนาวา ไฉนพระเทวทตั

พระวนิ ยั ปฎ ก จลุ วรรค เลม ๗ ภาค ๒ - หนาที่ 300พรอ มกับบรษิ ัท จงึ เท่ียวขอในสกลุ ทงั้ หลายมาฉนั เลา แลวกราบทลู เรือ่ งนนั้แดพ ระะผูม ีพระภาคเจา . พระผมู ีพระภาคเจา .. . ตรสั ถามวา ดูกอ นเทวทัต ขา ววา เธอพรอมกับบรษิ ทั เทยี่ วขอในสกลุ ทั้งหลายมาฉนั จริงหรอื . พระเทวทัตทูลรบั วา จริง พระพทุ ธเจา ขา. พระผูม ีพระภาคพุทธเจาทรงตเิ ตียน... ครนั้ แลว ทรงทาํ ธรรมีกถารบั ส่งั กะภิกษทุ ง้ั หลายวา ดกู อนภิกษุทง้ั หลาย เพราะเหตุน้นั แล เราจักบัญญตั ิโภชนะสําหรบั ๓ คนในสกุลแกภ ิกษุทัง้ หลาย อาศยั อาํ นาจประโยชน ๓ ประการคือ เพือ่ ขม บคุ คลผูเ กอ ยาก ๑ เพ่อื อยูผ าสุกของภิกษผุ มู ีศีลเปน ท่รี ัก ๑ เพอ่ือนเุ คราะหสกลุ ดวยหวงั วา ภิกษุท้ังหลายที่มคี วามปรารถนาลามกอยา อาศยั ฝกฝา ยทําลายสงฆ ๑ ในการฉันเปนหมู พึงปรับอาบตั ติ ามธรรม. เร่ืองวัตถุ ๕ ประการ [๓๘๓] คร้งั นัน้ พระเทวทัตเขาไปหาพระโกกาลกิ ะ พระกตโมรก-ติสสกะ พระขณั ฑเทวีบุตร พระสมุทรทัตตะ แลวไดก ลาววา มาเถิดทานทั้งหลาย พวกเราจักทาํ สงั ฆเภท จกั รเภท แกพ ระสมณโคดม เมอื่ พระเทวทตักลาวอยางนแี้ ลว. พระโกกาลิกะไดกลาววา พระสมณโคดมมีฤทธม์ิ าก มอี านุภาพมากพวกเราจกั ทําสังฆเภท จักรเภท แกส มณโคดมอยางไรได. พระเทวทัตกลา ววา มาเถดิ ทานทงั้ หลาย พวกเราจกั เขา ไปเฝาพระ-สมณโคดม แลวทลู ขอวัตถุ ๕ ประการวา พระผมู ีพระภาคเจาตรัสคณุ แหงความเปนผูมกั นอ ย ความสนั โดษ ความขดั เกลา ความกาํ จดั อาการที่นาเล่ือมใส การไมสงั่ สม การปรารภความเพยี ร โดยอเนกปริยาย พระพทุ ธ