คู่มือปฏิบัติสมถวิปัสสนากัมมัฏฐาน_๕_สาย

5 - 62 ธรรมปฏบิ ตั ิ ๕ สาย: สมั มาอรหงัท่ีเรียกวา “ดวงธรรมที่ทำใหเปนกายมนุษย” หรือ “ดวงปฐมมรรค” หรือ“ดวงธมั มานปุ ส สนาสตปิ ฏ ฐาน” อนั ประกอบดว ยธาตลุ ะเอยี ดของมหาภตู รปู ๔รวมทง้ั อากาศธาตแุ ละวญิ ญาณธาตดุ งั กลา วแลว เจรญิ เตบิ โตเปน “กาย” คอื“รปู ธรรม” และ “ใจ” กค็ อื “นามธรรม” ในสว นของ “ใจ” นนั้ กข็ ยายสว นหยาบออกมาจากธาตลุ ะเอยี ดของเวทนา-สญั ญา-สงั ขาร-วญิ ญาณ (วญิ ญาณธาต)ุ เปน “ดวงเหน็ ” (ธาตเุ หน็ อยใู นทา มกลางดวงน)ี้ ขนาดประมาณเทา เบา ตาของผเู ปน เจา ของ “ดวงจำ” ขนาดเทาดวงตาทงั้ หมด “ดวงคดิ ” เทา ดวงตาดำ ใสบรสิ ทุ ธิ์ ลอยอยใู นเบาะน้ำเลย้ี งของหวั ใจ ประมาณเทา ๑ ซองมอื ของผเู ปน เจา ของ และ “ดวงรู” ขยายสว นหยาบออกมาจากวญิ ญาณธาตุ ขนาดเทา แววตา ใสสวา ง นคี้ อื สว น “นามธรรม” สำหรับผูที่ยังมิไดเรียนหลักปริยัติมากอน ก็อาจจะยังไมสามารถวิเคราะหแยกแยะธรรมทต่ี นปฏบิ ตั ไิ ดร เู หน็ น้ี ชดั เจน ตามหลกั ปรยิ ตั หิ รอื ตามภาษาพระไดแตพ ระโยคาวจรผมู พี น้ื ความรใู นหลกั ปรยิ ตั ิ กจ็ ะทราบความรเู หน็ นวี้ า กำลงัผา น และดำเนนิ ไปตามอนปุ ส สนาญาณโดยลำดบั กลา วคอื เมอ่ื พจิ ารณาเหน็ ธาตลุ ะเอยี ดของเบญจขนั ธ คอื ธาตลุ ะเอยี ดของรปู ขนั ธขยายสว นหยาบออกมาเปน “ดวงกาย” อนั ประกอบดว ยมหาภตู รปู ๔ ซง่ึ เจรญิเตบิ โตมาเปน กาย คอื “รปู ธรรม” กบั ธาตลุ ะเอยี ดของ เวทนา-สญั ญา-สงั ขาร-วิญญาณ ซ่ึงขยายสวนหยาบออกมาเปน ดวงเห็น-ดวงจำ-ดวงคิด-ดวงรูอนั รวมเรยี กวา “ใจ” คอื “นามธรรม” วา หมดทงั้ เบญจขนั ธ เมอ่ื ยอ ลงกเ็ ปน๒ คอื นามธรรม กบั รปู ธรรม หรอื กลา วโดยยอ นยิ มเรยี กวา “นามรปู ” การพจิ ารณาเหน็ นามรปู ดงั นี้ กค็ อื “นามรปู ปรจิ เฉทญาณ” และเมอื่พจิ ารณาเหน็ เหตปุ จ จยั แหง นามรปู วา อวชิ ชา ตณั หา อปุ าทาน กรรม อาหารและ ผสั สะ เปน ตน เหลา นเ้ี องทเ่ี ปน ปจ จยั ใหเ กดิ นามรปู ความรเู หน็ นี้ กค็ อื“นามรปู ปจ จยั ปรคิ คหญาณ” และ

5 - 63 ธรรมปฏบิ ตั ิ ๕ สาย: สมั มาอรหงั เมอ่ื พจิ ารณาเหน็ ความเกดิ ดบั แหง นามรปู ทงั้ จากสว นละเอยี ด ตงั้ แตธ าตุละเอยี ดของเบญจขนั ธท ขี่ ยายสว นหยาบออกมาเปน ดวงกายและใจ (ดวงเหน็ -จำ-คดิ -ร)ู และทง้ั สว นหยาบ คอื ทเ่ี จรญิ เตบิ โตเปน กาย และใจ จติ วญิ ญาณ อนัแสดงสามัญญลักษณะคือความเปนของไมเที่ยง (อนิจฺจํ) เปนทุกข (ทุกฺขํ)เพราะแปรปรวนไป (วปิ รณิ ามธมมฺ โต) และเปน ของมใิ ชต วั ตนทเี่ ทย่ี งแทแ นนอนของใคร (อนตตฺ า) กค็ อื “สมั มสนญาณ” และ “อทุ ยพั พยานปุ ส สนาญาณ”นั่นเอง และนกี้ ค็ อื การมสี ตพิ จิ ารณาเหน็ กายในกาย ณ ภายใน (ของตนเอง) ไดแ กการมสี ตพิ จิ ารณาเหน็ ลมหายใจเขา ออก จนลมละเอยี ดและหยดุ (ระงบั กายสังขาร) ในขอ “อานาปานปพพะ” และมีสติพิจารณาเห็นอุปาทินนกสังขารไดแ ก เหน็ สงั ขารรา งกายของเราน้ี เปน สกั วา เปน ธาตุ (น้ำ ดนิ ไฟ ลม) ในขอ“ธาตปุ พ พะ” นนั่ เอง ในทางปฏบิ ตั ิ พระโยคาวจรเมอ่ื ปฏบิ ตั มิ าถงึ “ดวงธรรมทที่ ำใหเ ปน กาย”หรอื “ดวงปฐมมรรค” หรอื “ดวงธมั มานปุ ส สนาสตปิ ฏ ฐาน” นแ้ี ลว ควรปฏบิ ตั ภิ าวนาใหร ดุ หนา ไปถงึ ธรรมกายกอ น แลว ใชต าหรอื ญาณธรรมกายเพงพิจารณาดูก็จะเห็นสภาวะของสังขารไดชัดเจนดีกวาการเพียงแตเขาถึงดวงปฐมมรรคนี้แลวก็พิจารณาสภาวธรรมเลย จงึ ใหร วมใจหยดุ ในหยดุ กลางของหยดุ นง่ิ ตรงกลางของกลางอากาศธาตุกลางวญิ ญาณธาตนุ นั้ ตอ ไป พอใจหยดุ นง่ิ ถกู สว น ศนู ยก ลางกจ็ ะขยายวา งออกไป และจะปรากฏดวงธรรมทใ่ี ส สวา ง ตอ ๆ ไป จนสดุ ละเอยี ด กใ็ หห ยดุ ในหยดุ กลางของหยดุ กลางของกลางๆๆๆ ดวงธรรมทใ่ี สสวา งและละเอยี ดๆตอ ๆ ไปจนสดุ ละเอยี ด คอื เมอ่ื ปฏบิ ตั ไิ ดถ งึ “ดวงศลี ” อนั เปน “ศลี เหน็ ” ซงึ่เปน เครอื่ งกลนั่ กรองกาย วาจา และใจ ทลี่ ะเอยี ด บรสิ ทุ ธใิ์ นพระกมั มฏั ฐานผูใดมีสติสัมปชัญญะ หยุดน่ิงอยูกลางดวงศีลนี้ ใหใสบริสุทธิ์อยูเสมอ เปนอันเจตนาความคดิ อา นทางใจ (ดวงเหน็ -จำ-คดิ -ร)ู ทซ่ี อ นอยใู นทา มกลางดวง

5 - 64 ธรรมปฏบิ ตั ิ ๕ สาย: สมั มาอรหงัศลี นี้ กบ็ รสิ ทุ ธผ์ิ อ งใส ไมม วั หมอง ความประพฤตปิ ฏบิ ตั ทิ างกายและวาจา กย็ อ มไมพ ริ ธุ เสยี หาย จงึ เปน “อธศิ ลี ” ชอ่ื วา “ศลี วสิ ทุ ธิ” อนั เปน พน้ืฐานใหเ จรญิ ถงึ “จติ ตวสิ ทุ ธ”ิ ตอ ไป “ดวงสมาธ”ิ เมอื่ พระโยคาวจรเจรญิ ภาวนา รวมใจหยดุ นงิ่ ถงึ ดวงสมาธนิ ี้ยอ มยกภมู จิ ติ ใจขน้ึ เปน ฌานจติ อนั ประกอบดว ยองคค ณุ ๕ คอื วติ ก วจิ าร ปต ิสขุ เอกคั คตา เปน ปฐมฌานขนึ้ ไป กเิ ลสนวิ รณย อ มสน้ิ ไป ใจ (ดวงเหน็ -จำ-คดิ -ร)ู ยอ มบรสิ ทุ ธผิ์ อ งใส เปน “อธจิ ติ ” ชอื่ วา “จติ ตวสิ ทุ ธิ” ออ นโยน ควรแกงานวปิ ส สนาปญ ญา “ดวงปญ ญา” เมอื่ ใจหยดุ นงิ่ ถงึ ดวงปญ ญานจ้ี ะปรากฏเหน็ เปน ดวงใสสวา งตรงกลางกำเนดิ ธาตธุ รรมเดมิ อนั เปน ทต่ี ง้ั ของธาตลุ ะเอยี ดของอายตนะ ๑๒ และธาตุ ๑๘ ซงึ่ ตงั้ อยใู นทา มกลางธาตลุ ะเอยี ดของวญิ ญาณธาตุ (ธาตรุ บั ร)ู ใหเกดิ และเจรญิ วชิ ชา และอภญิ ญา ไดแ ก ทพิ ยจกั ษุ และทพิ ยโสต ฯลฯ ใหสามารถร-ู เหน็ สงั ขารธรรมทล่ี ะเอยี ดๆ เกนิ กวา สายตาเนอื้ หรอื ประสาทหขู องมนุษยจะสัมผัสรู-เห็น-ไดยินได อยา งนอ ยกส็ ามารถจะรเู หน็ สตั วโ ลกในภพภมู ทิ ลี่ ะเอยี ด เชน เทพยดา หรอืเปรต อสรุ กาย และสตั วน รกได นน่ั กค็ อื สามารถจะร-ู เหน็ ความปรงุ แตง ดว ยผลบญุ (ปญุ ญาภสิ งั ขาร) ดว ยผลบาป (อปญุ ญาภสิ งั ขาร) เปน ตน ได กย็ อ มจะเหน็ สามญั ญลกั ษณะ คอื ความเปน อนจิ จงั ทกุ ขงั อนตั ตา ของสงั ขารธรรมทั้งหลายทั้งปวงท่ีเปนไปในภูมิ ๓ น้ี ตามที่เปนจริงได อยางกวางขวางข้ึนจงึ เปน “อธปิ ญ ญา” ชว ยใหว ปิ ส สนาญาณ และวสิ ทุ ธิ ๕ เจรญิ ขน้ึ อยา งละเอยี ดและรวดเร็ว “ดวงวมิ ตุ ติ” เมอ่ื หยดุ นง่ิ กลางของกลางถงึ ดวงวมิ ตุ ติ กช็ ว ยใหห ลดุ พน จากกเิ ลสหยาบของมนษุ ย คอื อภชิ ฌา พยาบาท มจิ ฉาทฏิ ฐิ ได “ดวงวมิ ตุ ตญิ าณทสั สนะ” เมอ่ื ใจหยดุ ในหยดุ กลางของหยดุ ถงึ ดวงวมิ ตุ ติ-

5 - 65 ธรรมปฏบิ ตั ิ ๕ สาย: สมั มาอรหงัญาณทสั สนะ น้ี ยอ มหยง่ั รคู วามหลดุ พน จากกเิ ลสขนั้ หยาบ แลว กจ็ ะไดเ หน็ผลญาณตามทเ่ี ปน จรงิ ในเบอื้ งตน คอื เมอ่ื หยดุ นง่ิ กลางของกลางดวงวมิ ตุ ตญิ าณทสั สนะน้ี ถกู สว นเขา ศนู ยก ลางจะขยายวางออกไป แลวจะปรากฏกายมนุษยละเอียด มีลักษณะเหมือนผปู ฏบิ ตั เิ อง แตโ ปรง ใส และสวยงามกวา กายเนอ้ื อยใู นทา ขดั สมาธิ นง่ั อยูบนองคฌ าน (มสี ณั ฐานเหมอื นแผน กระจก กลมใส หนาประมาณเทา ๑ ฝา มอืของกายละเอยี ดนน้ั เอง) องคฌ านนป้ี รากฏขน้ึ รองรบั กายมนษุ ยล ะเอยี ดโดยธรรมชาติ เมอ่ื ปฐมฌานอนั ประกอบดว ยองค ๕ สำเรจ็ ดว ยใจของกายมนษุ ยละเอยี ด ซง่ึ ตงั้ อยใู นทา มกลางดวงวมิ ตุ ตญิ าณทสั สนะของกายมนษุ ยห ยาบ นนั้ เอง นคี้ อื “กายในกาย ณ ภายใน” โดยสว นรวม ซง่ึ จะมที งั้ เวทนาในเวทนาจติ ในจติ และธรรมในธรรม ณ ภายใน ทบ่ี รสิ ทุ ธผ์ิ อ งใสยงิ่ กวา กายมนษุ ยห ยาบซงึ่ เปน ณ ภายนอก และยงั จะมกี ายในกาย ณ ภายใน พรอ มดว ยเวทนาในเวทนา จติ ในจติ และธรรมในธรรม ณ ภายใน ทล่ี ะเอยี ด ประณตี และบรสิ ทุ ธ์ิผอ งใสยง่ิ กวา กายมนษุ ยล ะเอยี ดนี้ ตอ ๆ ไปอกี จนสดุ ละเอยี ดของกายโลกยิ ะอนั เปน สงั ขาร/สงั ขตธรรมทปี่ ระกอบดว ยปจ จยั ปรงุ แตง แลว จะถงึ ธรรมกายอนั เปน กายโลกตุ ตระทเ่ี ปน วสิ งั ขาร/อสงั ขตธรรม อนั ไมป ระกอบดว ยปจ จยัปรงุ แตง ตอ ๆ ไป จนสดุ ละเอยี ด ถงึ ธรรมกายมรรค ผล นพิ พาน ดังที่สมเด็จพระผูมีพระภาคเจา ไดตรัสสอนแยกเปนหมวด (ปพพะ) ไว ในมหาสตปิ ฏ ฐานสตู รนี้ มเี ปน ตน วา “อติ ิ อชฌฺ ตตฺ ํ วา กาเย กายานปุ สสฺ ี วหิ รติ พหทิ ธฺ า วา กาเย กายานปุ สสฺ ี วหิ รติ อชฌฺ ตตฺ พหทิ ธฺ า วา กาเย กายานปุ สสฺ ี วหิ รติ สมทุ ยธมมฺ านปุ สสฺ ี วา กายสมฺ ึ วหิ รติ วยธมมฺ านปุ สสฺ ี วา กายสมฺ ึ วหิ รติ สมทุ ยวยธมมฺ านปุ สสฺ ี วา กายสมฺ ึ วหิ รต.ิ ‘อตถฺ ิ กาโยติ วา ปนสสฺ สติ ปจจฺ ปุ ฏฐ ติ า โหติ ยาวเทว ญาณมตตฺ าย ปฏสิ สฺ ตมิ ตตฺ าย.

5 - 66 ธรรมปฏบิ ตั ิ ๕ สาย: สมั มาอรหงั อนสิ สฺ โิ ต จ วหิ รติ น จ กิ จฺ ิ โลเก อปุ าทยิ ต.ิ เอวมปฺ  ภกิ ขฺ เว ภกิ ขฺ ุ กาเย กายานปุ สสฺ ี วหิ รต.ิ ”๑๙ แปลความวา “ภกิ ษยุ อ มพจิ ารณาเหน็ กายในกายภายในบา ง พจิ ารณาเหน็ กายใน กายภายนอกบาง พิจารณาเห็นกายในกายท้ังภายในทั้งภายนอกบาง พจิ ารณาเหน็ ธรรมคอื ความเกดิ ขนึ้ ในกายบา ง พจิ ารณาเหน็ ธรรมคอื ความเสอื่ มในกายบา ง พจิ ารณาเหน็ ธรรม คอื ทง้ั ความเกดิ ขน้ึ ทง้ั ความ เสอื่ มในกายบา ง ยอ มอย.ู อกี อยา งหนง่ึ สตขิ องเธอทต่ี งั้ มนั่ อยวู า ‘กายมอี ยู’ กเ็ พยี งสกั วา ความรู เพยี งสกั วา อาศยั ระลกึ เทา นนั้ . เธอเปน ผอู นั ตณั หาและทฏิ ฐไิ มอ าศยั อยแู ลว และไมถ อื มน่ั อะไรๆ ในโลก. ภกิ ษุ ทง้ั หลาย อยา งนแี้ ล ภกิ ษชุ อื่ วา พิจารณาเหน็ กายในกายอย”ู ใหด บั หยาบไปหาละเอยี ด คอื ใหล ะอปุ าทานในกายมนษุ ยห ยาบ (กายเนอื้ ) รวมความรสู กึ เขา ไปเปน กายมนษุ ยล ะเอยี ด ใจของกายมนษุ ยล ะเอยี ดกเ็ จรญิ ภาวนา รวมใจหยุดในหยุดกลางของหยุดตรงศูนยกลางกาย กลางของ กลางดวงธรรม ดวงอธศิ ลี อธจิ ติ อธปิ ญ ญา และวมิ ตุ ติ วมิ ตุ ตญิ าณทสั สนะ ตอ ไป ใหใ สละเอยี ดทงั้ ดวงทงั้ กาย นเ้ี ปน การมสี ตพิ จิ ารณาเหน็ กายในกาย รวมทงั้ เวทนาในเวทนา จติ ในจติ และธรรมในธรรม ณ ภายใน ทล่ี ะเอยี ด บรสิ ทุ ธผ์ิ อ งใสกวา เดมิ เวทนาของ กายมนษุ ยล ะเอยี ด (ณ ภายใน) กเ็ ปน สขุ เวทนา สว นของกายมนษุ ยห ยาบ (ณ ภายนอก) กเ็ ปน ทกุ ขเวทนาไป ธรรมในธรรมโดยสว นรวมกเ็ ปน กสุ ลา ธมั มา ในระดบั “มนษุ ยธรรม” โดยสว นละเอยี ดตามสายปฏจิ จสมปุ บาทธรรม กเ็ ปน สคุ ตภิ พ และ ยงั จะสามารถเหน็ กายในกาย เวทนาในเวทนา จติ ในจติ และธรรมในธรรม ณ ภายใน ของผอู น่ื ไดอ กี ดว ยวา มวั หมอง หรอื ผอ งใส เปน สคุ ติ หรอื ทคุ คติ๑๙ พระไตรปฎ กบาลฉี บบั สยามรฐั เลม ท่ี ๑๐, ทฆี นกิ าย มหาวรรค, ขอ ๒๗๕, หนา ๓๒๗ .

5 - 67 ธรรมปฏบิ ตั ิ ๕ สาย: สมั มาอรหงัตามสายปฏจิ จสมปุ บาทธรรม โดยเฉพาะอยา งยงิ่ เมอ่ื ปฏบิ ตั ไิ ดถ งึ ธรรมกายแลว ก็จะสามารถพิจารณาเห็นสภาวธรรมอยางน้ี ไดชัดเจนขึ้นดียิ่งกวาการปฏบิ ตั ทิ เี่ พยี งแตไ ดถ งึ กายมนษุ ยล ะเอยี ดน้ี แลว กพ็ จิ ารณาสภาวธรรมเลย เพราะฉะนน้ั พระโยคาวจรพงึ ปฏบิ ตั ภิ าวนาตอ ๆ ไป โดยนยั เดยี วกนั นี้ คอืหยุดในหยุดกลางของหยุด กลางของกลางดวงธรรม ดวงอธิศีล ดวงอธิจิตดวงอธปิ ญ ญา ดวงวมิ ตุ ติ ดวงวมิ ตุ ตญิ าณทสั สนะ ตอ ๆ ไป จนถงึ กายทพิ ยห ยาบกายทพิ ยล ะเอยี ด พรอ มดว ยเวทนา จติ ธรรม ณ ภายใน ทบ่ี รสิ ทุ ธิ์ ผอ งใสในระดบั “ทพิ ยธรรม” กายรปู พรหมหยาบ กายรปู พรหมละเอยี ด พรอ มดว ยเวทนา จติ และธรรมณ ภายใน ทบ่ี รสิ ทุ ธผ์ิ อ งใส ในระดบั “พรหมธรรม” กายอรปู พรหมหยาบ กายอรปู พรหมละเอยี ด พรอ มดว ยเวทนา จติ และธรรมณ ภายใน ที่บริสุทธิ์ผองใสในระดับธรรมที่ทำใหเปนอรูปพรหม อันเปนกายโลกยิ ธรรมทปี่ ระกอบดว ยปจ จยั ปรงุ แตง (สงั ขาร/สงั ขตธรรม) ทส่ี ดุ ละเอยี ด เมอ่ื หยดุ ในหยดุ กลางของหยดุ กลางของกลางๆๆ ดวงธรรม อธศิ ลี อธจิ ติอธปิ ญ ญา วมิ ตุ ติ วมิ ตุ ตญิ าณทสั สนะ ทสี่ ดุ ละเอยี ดของกายอรปู พรหมละเอยี ดน้ีแลว พน จากสงั ขาร/สงั ขตธรรมนแ้ี ลว กจ็ ะถงึ ธรรมกายอนั เปน กายโลกตุ ตระเปน วสิ งั ขาร/อสงั ขตธรรมทไ่ี มป ระกอบดว ยปจ จยั ปรงุ แตง เปน ธาตลุ ว นธรรมลว นทบ่ี รสิ ทุ ธจ์ิ ากกเิ ลส ตณั หา อปุ าทาน (ความยดึ มน่ั ในเบญจขนั ธข องกายในภพ ๓ทผ่ี า นมา) เปน กายทที่ รงคณุ ธรรมในระดบั พทุ ธธรรม เรมิ่ ตง้ั แตธ รรมกายโคตรภูหยาบ ธรรมกายโคตรภูละเอียด ขนาดหนาตักความสูงและเสนผาศูนยกลางดวงธรรม ๔ วาครง่ึ ขน้ึ ไป ดวงเหน็ -ดวงจำ-ดวงคดิ -ดวงรู ซง่ึ กค็ อื “ญาณรตั นะ” และ ดวงอธศิ ลีอธจิ ติ อธปิ ญ ญา ดวงวมิ ตุ ติ ดวงวมิ ตุ ตญิ าณทสั สนะ ของธรรมกาย มขี นาดเสนผาศูนยกลางเทาหนาตักและความสูงของธรรมกายทุกกาย หยุดใน

5 - 68 ธรรมปฏบิ ตั ิ ๕ สาย: สมั มาอรหงัหยดุ กลางของกลางๆ ดวงธรรม... ตอ ๆ ไปจนสดุ ละเอยี ดโดยนยั เดยี วกนั กจ็ ะถงึ ธรรมกายพระโสดาหยาบ ธรรมกายพระโสดาละเอียด ขนาดหนาตักความสงู และเสน ผา ศนู ยก ลางดวงธรรม ๕ วาขนึ้ ไป ธรรมกายพระสกทิ าคามหี ยาบ ธรรมกายพระสกทิ าคามลี ะเอยี ด ขนาดหนา ตกั ความสงู และเสน ผา ศนู ยก ลางดวงธรรม ๑๐ วาขน้ึ ไป ธรรมกายพระอนาคามีหยาบ ธรรมกายพระอนาคามีละเอียด ขนาดหนา ตกั ความสงู และเสน ผา ศนู ยก ลางดวงธรรม ๑๕ วาขนึ้ ไป ธรรมกายพระอรหตั หยาบ ธรรมกายพระอรหตั ละเอยี ด ขนาดหนา ตกัความสงู และเสน ผา ศนู ยก ลางดวงธรรม ๒๐ วาขนึ้ ไป ถงึ ธรรมกายใด กใ็ หด บั หยาบไปหาละเอยี ด เปน ธรรมกายนนั้ ๆ ตอ ๆ ไปคอื ละอปุ าทานในกายโลกยิ ะและกายธรรมทห่ี ยาบกวา เขา ไปสวมความรสู กึ เปนกายโลกตุ ตระทล่ี ะเอยี ดๆ ตอ ๆ ไปจนสดุ ละเอยี ด เพอ่ื ความเขา ถงึ -ร-ู เหน็และเปน ธรรมกายอนั เปน วสิ งั ขาร/อสงั ขตธรรมทบ่ี รสิ ทุ ธผิ์ อ งใส เปน ธาตลุ ว นธรรมลว นทปี่ ราศจาก ตณั หา ราคะ เครอื่ งปรงุ แตง แลว ดำรงอยใู นธาตลุ ว นธรรมลวนน้ัน “ดวงธรรม” ทท่ี ำใหเ ปน ธรรมกายผทู รง “พทุ ธธรรม” จงึ เบกิ บานขยายโตเตม็ สว น เตม็ ธาตเุ ตม็ ธรรมของธรรมกาย เมอื่ หยดุ ในหยดุ กลางของหยดุ กลางของกลางๆๆ ตรงศนู ยก ลางดวงธรรมนี้ กจ็ ะเหน็ เปน ดวงใส มรี ศั มสี วา ง ขนาดเสน ผา ศนู ยก ลางเทา หนา ตกั และความสงู ของธรรมกาย อนง่ึ ดวงเหน็ -ดวงจำ-ดวงคดิ -ดวงรู ทบี่ รสิ ทุ ธ์ิ ผอ งใส กข็ ยายโตเตม็ สว นเตม็ ธาตเุ ตม็ ธรรม คอื มขี นาดเสน ผา ศนู ยก ลางเทา หนา ตกั และความสงู ของธรรมกายดว ยเชน กนั “ดวงร”ู ของธรรมกายเปน “ญาณรตั นะ” เม่ือหยุดในหยุดกลางของหยุด กลางของกลางๆๆ ดวงธรรม ถูกสวนเขาศูนยกลางจะขยายวางออกไป ก็จะปรากฏ “ดวงอธิศีล” ซ่ึงประกอบดวย

5 - 69 ธรรมปฏบิ ตั ิ ๕ สาย: สมั มาอรหงั ดวงสมั มาวาจา สมั มากมั มนั โต สมั มาอาชโี ว ๓ ดวง ซอ นกนั อยเู ปน ชนั้ ๆ กนั เขา ไปขา งใน พระโยคาวจรจะเหน็ ดวงศลี โดยละเอยี ดอยา งนช้ี ดั แจง เมอื่ ธาตธุ รรม แกกลาจากการเห็นแจงแทงตลอดในอริยสัจ ๔ แลว มรรครวมเปนเอกสมังคี ทพ่ี รอ มจะบรรลธุ รรมกายมรรค ผล นพิ พาน เมื่อหยุดในหยุดกลางของกลางของหยุด ตอจากดวงอธิศีล ก็จะถึง “ดวง อธิจิต” ใสสวางย่ิงข้ึนไป ขนาดเสนผาศูนยกลางเทาหนาตักและความสูงของ ธรรมกาย ซง่ึ จะมดี วงซอ นกนั ๓ ดวงคอื สมั มาวายาโม สมั มาสติ สมั มาสมาธิ เมอ่ื หยดุ ในหยดุ กลางของหยดุ ตอ ๆ ไป กจ็ ะเหน็ ดวง “อธปิ ญ ญา” ใสสวา ง ยง่ิ ขนึ้ ไปอกี ขนาดเสน ผา ศนู ยก ลางเทา หนา ตกั และความสงู ของธรรมกาย ประกอบ ดว ย ๒ ดวง ใสละเอยี ดและสวา งยงิ่ นกั คอื สมั มาทฏิ ฐิ และสมั มาสงั กปั โป พระโยคาวจรจะเหน็ ดวงอธจิ ติ อธปิ ญ ญา โดยละเอยี ดชดั แจง กเ็ มอ่ื ธาตธุ รรม แกกลาจากการพิจารณาเห็นแจงแทงตลอดในอริยสัจ ๔ แลว มรรครวมเปน เอกสมงั คี ทพ่ี รอ มจะบรรลธุ รรมกายมรรค ผล นพิ พาน เมอ่ื หยดุ ในหยดุ กลางของหยดุ กลางของกลางตอ ๆ ไปกจ็ ะถงึ “ดวงวมิ ตุ ติ” และ “ดวงวมิ ตุ ตญิ าณทสั สนะ” ตอ ๆ ไปจนสดุ ละเอยี ดแลว กจ็ ะปรากฏธรรมกาย ทล่ี ะเอยี ดๆ มขี นาดโตใหญ ใสละเอยี ด และมรี ศั มสี วา งยงิ่ กวา กนั ไปตามลำดบั ดงั กลา วแลว “ธรรมกาย” อนั เปน กายโลกตุ ตระทป่ี รากฏขนึ้ ใสสวา งตง้ั แตต น นน้ั เอง ทเ่ี ปน “ผตู รสั ร”ู อรยิ สจั จธรรมตามทเี่ ปน จรงิ เปน กาย “พทุ โธ” คอื “ผตู นื่ ผเู บกิ บาน” และในกรณีพระพุทธเจาเปนกายตรัสรูพระอนุตตรสัมมาสัมโพธิญาณ๒๐ หลวงพอ วดั ปากน้ำทา นจงึ วา คอื “พระพทุ ธรตั นะ” “ดวงธรรม” ทที่ ำใหเ ปน ธรรมกาย ทปี่ ระชมุ ของพทุ ธธรรมอนั มอี รยิ มรรค มอี งค ๘ เปน ตน คอื “พระธรรมรตั นะ”๒๐ ดใู นพระนพิ นธข องสมเดจ็ พระสงั ฆราช (สา ปสุ สฺ เทว), ปฐมสมโพธ;ิ มหามกฏุ ราชวทิ ยาลยั , พ.ศ.๒๕๓๓, หนา ๑๐ .