tripitaka_35

พระสตุ ตันตปฎ ก อังคุตรนิกาย จตกุ นบิ าต เลม ๒ - หนาที่ 501 พระผูมพี ระภาคเจาตรัสตอบวา ดูกอ นสาฬหะ เรากลาวสีลวสิ ุทธิเเลวา เปน องคแ หง สมณธรรมอยางหนงึ่ สมณพราหมณเหลา ใด มวี าทะยกยอ งการเกลียดตบะ ถอื การเกลยี ดตบะเปนสาระ ติดอยใู นการเกลียดตบะสมณพราหมณเ หลานั้นไมควร เพ่อื จะรื้อถอนโอฆะออกได อนึ่ง สมณ-พราหมณเ หลา ใดมคี วามประพฤตทิ างกายไมบ รสิ ทุ ธ์ิ มีความประพฤตทิ างวาจาไมบ รสิ ุทธ์ิ มคี วามประพฤตทิ างใจไมบ รสิ ุทธิ์ มีอาชีพไมบ รสิ ุทธิ์ สมณพราหมณเหลานัน้ ไมควรเพือ่ ญาณทัศนะ เพอ่ื ความตรัสรูช้ันเยี่ยม ดูกอ นสาฬหะเปรยี บเหมือนบุรษุ ใครจะขามแมนาํ้ พึงถือผ่งึ อันคมเขา ไปสปู า เขาพบตนรังใหญใ นปาน้นั ลําตน ตรง ยงั หนุม ไมม ที ีน่ า รงั เกยี จ เขาพึงตัดทโ่ี คนตัดที่ปลาย ริดกิ่งและใบเรียบรอ ยดีแลว ถากดวยผึ่ง แลวเกลาดวยมดี ขีดลงพอเปน รอย ขัดดวยลกู หนิ แลวปลอยลงแมน ้ํา ดกู อนสาฬหะ ทานจะสําคญัความขอนั้นเปน ไฉน บรุ ษุ น้นั ควรจะขามแมน้าํ น้นั ไดหรือ. สาฬหะ. ขอ นน้ั เปน ไมได พระเจา ขา. พ. ขอ นั้น เพราะเหตุไร. สาฬหะ. ขาแตพ ระองคผูเจริญ เพราะตน รังน้นั เขาแตง เกลย้ี งเกลาในภายนอกไมเ รยี มรอ ยในภายใน บุรุษนน้ั พงึ หวงั ขอ น้ีไดวา ไมรงั จะตอ งจมและบุรุษน้ันจักถงึ ความพนิ าศ พระเจาขา . พ. ดกู อนสาฬหะ ฉันนัน้ เหมือนกนั แล สมณพราหมณเ หลา ใดมีวาทะยกยองการเกลียดตบะ ถือการเกลยี ดตบะเปน สาระ ติดอยูในการเกลยี ดตบะ สมณพราหมณเ หลา นั้น ไมค วรเพ่ือร้ือถอนโอฆะออก อนง่ึ สมณพราหมณเหลาใดมีความพระพฤตทิ างกายไมบ รสิ ุทธ์ิ มีความประพฤตทิ างวาจาไมบ ริสทุ ธ์ิมีความประพฤติทางใจไมบริสทุ ธิ์ มอี าชพี ไมบรสิ ุทธิ์ สมณพราหมณเ หลานน้ัไมควรเพื่อญาณทศั นะ เพอื่ ความตรสั รูช น้ั เยีย่ ม สวนสมณพราหมณเ หลา ใด

พระสุตตันตปฎ ก องั คตุ รนกิ าย จตุกนิบาต เลม ๒ - หนา ที่ 502ไมเปนผูมีวาทะยกยองการเกลียดตบะ ไมถ ือการเกลยี ดตบะเปน สาระ ไมต ิดอยูในการเกลียดตบะ สมณพราหมณเหลา นัน้ ควรเพ่อื รอื้ ถอนโอฆะออกไดอนึ่ง สมณพราหมณเ หลาใดมีความประพฤติทางกายบรสิ ทุ ธิ์ มคี วามประพฤติทางวาจาบรสิ ทุ ธ์ิ มีความประพฤตทิ างใจบรสิ ทุ ธ์ิ มอี าชพี บริสุทธิ์ สมณ-พราหมณเหลา นน้ั ควรเพอ่ื ญาณทศั นะ เพอ่ื ความตรสั รชู ้ันเยี่ยม เปรียบเหมือนบรุ ุษใครจะขามแมนํา้ ถอื เอาผึง่ อันคมเขาไปสูปา เขาเห็นตนรังใหญในปานั้นลําตน ตรง ยังหนุม ไมมีที่นา รังเกยี จ เขาพึงตดั มันทโ่ี คน แลว ตัดปลายริดกงิ่ และใบเรยี บรอยดแี ลว ถากดวยผึง เกลาดวยมดี ขดั แตงดวยสิว่ ทําภายในใหเรียบรอ ย ขดุ เปนรอ ง แลว ขัดดว ยลูกหนิ กระทําใหเ ปน เรือ ตดิกรรเชียงและหางเสือ แลว ปลอ ยลงแมน้าํ ดูกอนสาฬหะ ทา นจะสําคัญความขอนนั้ เปนไฉน บุรุษน้นั ควรขามแมนา้ํ ไดห รอื ไม. สาฬหะ. ได พระเจา ขา. พ. ขอนั้น เพราะเหตุไร. สาฬหะ. ขา แตพ ระองคผ ูเจรญิ เพราะตน รงั นั้นเขาแตงเกล้ียงเกลาดีในภายนอก เรยี บรอยในภายใน ทําเปน เรือ ตดิ กรรเชียงและหางเสือ บุรษุน้ันพงึ หวังขอ นีไ้ ดว า เรอื จกั ไมจ ม บรุ ุษจกั ถงึ ฝงไดโดยสวสั ดี พระเจา ขา. พ. ดกู อนสาฬหะ ฉันนั้นเหมอื นกันแล สมณพราหมณเ หลา ใดไมม ีวาทะยกยอ งการเกลียดตบะ ไมถ ือการเกลยี ดตบะเปนสาระ ไมตดิ อยใู นการเกลยี ดตบะ สมณพราหมณเ หลานัน้ ควรเพือ่ รือ้ ถอนโอฆะออกได อน่ึงสมณพราหมณเหลาใด มีความประพฤตทิ างกายบริสุทธิ์ มีความประพฤตทิ างวาจาบรสิ ทุ ธิ์ มีความประพฤติทางใจบรสิ ุทธิ์ มอี าชพี บริสทุ ธ์ิ สมณพราหมณเหลา นนั้ ควรเพอ่ื ญาณทศั นะ เพื่อความตรสั รูชนั้ เย่ียม ดกู อนสาพหะ เปรยี บเหมือนนกั รบ ถึงแมจะรกู ระบวนลกู ศรเปนอันมาก ถึงกระนน้ั เขาจะได

พระสตุ ตันตปฎก องั คุตรนิกาย จตกุ นิบาต เลม ๒ - หนาที่ 503ชอ่ื วาเปน นกั รบคคู วรแกพระราชา เปนผูค วรทีพ่ ระราชาใชสอย ยอมถึงการนบัวา เปนองคข องพระราชาทีเดยี ว กด็ ว ยสถาน ๓ ประการ ๓ ประการเปน ไฉน คือเปนผูย ิ่งไดไ กล ๑ ย่งิ ไดไว ๑ ทําลายขา ศกึ หมูใหญได ๑ ดูกอนสาฬหะนักรบผูยิงไดไ กล แมฉันใด อริยสาวกผูม ีสัมมาสมาธิ กฉ็ ันนน้ั อริยสาวกผูมีสมั มาสมาธิ ยอ มเหน็ ดว ยปญญาอัน ชอบตามความเปน จรงิ อยา งนี้วา รปู อยา งใดอยางหนึง่ เปนอดีต อนาคต ปจจบุ ัน เปน ภายในหรอื ภายนอก หยาบหรือละเอยี ด เลวหรอื ประณีต ใกลหรอื ไกล รปู ทัง้ หมดน้ี ไมใ ชของเราไมเปน เรา ไมใชต วั ตนของเรา ยอมเหน็ ดว ยปญญาอนั ชอบตามความเปนจรงิอยา งนวี้ า เวทนาอยางใดอยา งหนง่ึ . .. สญั ญาอยา งใดอยา งหนึ่ง.. . สังขารอยางใดอยา งหนึ่ง...วิญญาณอยา งใดอยา งหนง่ึ เปน อดตี อนาคต ปจจบุ นัเปนภายในหรอื ภายนอน หยาบหรอื ละเอียด เลวหรือประณีต ใกลห รอื ไกลวิญญาณทง้ั หมดนี้ไมใ ชชองเรา ไมเ ปนเรา ไมใ ชต วั ตนของเรา ดงั น้ีดกู อ นสาฬหะ นักรบผูย่งิ ไดไ วฉนั ใด อรยิ สาวกผมู สี มั มาทิฏฐกิ ฉ็ นั นนั้ อริย-สาวกผมู สี มั มาทิฏฐยิ อ มรชู ดั ตามความเปนจรงิ วา นีท้ กุ ข น้ที ุกขสมทุ ัย นี้ทุกขนโิ รธ น้ที ุกชนโิ รธคามินีปฏปิ ทา ดกู อ นสาฬหะ นักรบผูทําลายขา ศกึหมใู หญไ ด ฉนั ใด อริยสาวกผูมีสมั มาวมิ ตุ ติก็ฉนั นนั้ อรยิ สาวกผมู สี มั มา-วมิ ตุ ตยิ อมทําลายกองอวิชชาอันใหญเ สยี ได. จบสาตถสูตรที่ ๖

พระสตุ ตนั ตปฎ ก อังคุตรนิกาย จตุกนิบาต เลม ๒ - หนาท่ี 504 อรรถกถาสาตถสตู ร พงึ ทราบวนิ จิ ฉยั ในสาตถสตู รท่ี ๖ ดงั ตอไปนี้ :- บทวา ทฺวเยน คือ เพราะสวนสอง. บทวา โอฆสสฺ นิตฺถรณไดแก การรือ้ ถอนโอฆะ ๔. บทวา ตโปชิคุจฉฺ าเหตุ ไดแ ก เพราะเหตุเกลียดบาปดว ยตบะ กลาวคือการทําทกุ รกิริยา. บทวา อฺตร สามฺ งฺคไดแ ก สวนแหงสมณธรรมอยา งหน่งึ . ในบทมอี าทวิ า อปรสิ ุทธฺ กายสมา-จารา พระผูมีพระภาคเจาทรงแสดงถึงศลี ความประพฤติทางกาย วาจา และใจไมบ รสิ ทุ ธ์ิ ดว ยสามบทน้ี แลว จงึ ทรงแสดงถึงความเปน ผมู ีอาชวี ะไมบริสุทธ์ิดว ยบทหลงั . บทวา าณทสสฺ นาย ไดแก ทสั สนะอันไดแกมรรคญาณ. บทวา อนุตฺตราย สมโฺ พธาย ไดแกพ ระอรหตั . ทา นอธิบายวา ไมค วรเพือ่ สัมผสั ดวยญาณผัสสะ คอื อรหตั . บทวา สาลลฏึ ไดแก ตน สาละ. บทวา นว คอื หนมุ . บทวาอกุกกฺ ุจจฺ กชาต คือ ไมเ กิดความรงั เกยี จวา ควรหรือไมค วร. บทวาเลขณิยา ลิเขยฺย ไดแก ขีดพอเปน รอย. บทวา โธเปยยฺ ไดแ ก ขัด.บทวา อนโฺ ตอวสิ ทุ ฺธา ไดแก ไมเรียบในภายใน คอื ไมเ อาแกนออก.ในบทวา เอวเมว โข น้ี เทียบดวยอปุ มาดงั น้.ี จริงอยู อัตภาพพงึ เห็นเหมอื นตนสาละ กระแสสงสารเหมือนกระแสนาํ้ คนยดึ ถือทิฏฐิ ๖๒ เหมือนคนท่ตี อ งการจะไปฝง โนน เวลาที่ยดึ มน่ั ในอารมณภ ายนอก เหมอื นเวลาท่ีทําตน สาละใหเ รียบดใี นภายนอก เวลาทศี่ ลี ในภายในไมบรสิ ทุ ธ์ิ เหมอื นเวลาท่ีไมทาํ ขา งในของตน สาละใหเ รียบ การท่คี นถือทฏิ ฐิจมลงไปในกระแสสงสารวฏัพงึ ทราบเหมอื นการทีต่ นสาละจมลงไปขา งลาง.

พระสุตตันตปฎ ก องั คุตรนกิ าย จตกุ นบิ าต เลม ๒ - หนาที่ 505 บทวา ชิยารติ ตฺ  พนเฺ ธยยฺ ไดแ ก ตดิ กรรเชยี งและหางเสอื . บทวาเอวเมว โข เทียบดวยอปุ มาดงั นี้ อัตภาพเหมอื นตน สาละหนุม . กระแสสงสารวฏั เหมอื นกระแสนํา้ พระโยคาวจร เหมอื นคนผปู ระสงคจ ะไปฝงโนนเวลาที่ความสาํ รวมตง้ั ม่ันในทวาร ๖ เหมือนเวลาทท่ี าํ ภายนอกใหเรียบศีลอาจาระบรสิ ุทธิ์ในภายใน เหมอื นความที่ทําภายในใหเ รียบ การทําความเพยี รทางกายและใจ เหมือนการติดกรรเชยี งและหางเสอื การบําเพ็ญศลี สมาธิ ปญ ญาโดยลําดับ แลว ถึงนิพพาน พึงเหน็ เหมือนการไปถงึ ฝง โนน ไดโ ดยสวัสดี. บทวา กณฺฑจิตฺตกานิ ไดแ ก กระบวนการท่ีควรทาํ ดวยลกู ศรมีไมน อย เปน ตน วา คันศร เชือกศร รางศร ฉากศร สายศร ดอกศร.บทวา อถโข โส ตีหิ าเนหิ ความวา เขาแมรกู ระบวนการลูกศรมากอยางนี้ ก็ไมค ูควรแกพ ระราชา แตจะดคู วรโดยฐานะ ๓ เทา น้ัน. บทวา สมฺมาสมาธิ โหติ ในบทน้มี คี วามวา เปนผตู ้งั มัน่ แลวดวยมรรคสมาธิ และผลสมาธ.ิ บทวา สมมฺ าทิฏ ิ ไดแ ก ประกอบแลวดวยมรรคสัมมาทิฏฐ.ิ ทานกลาวมรรค ๔ ผล ๓ ดวยสัจจะ ๔ มอี าทวิ า อทิ ทุกข ดังน้.ี พงึ ทราบความวา กผ็ ปู ระกอบดว ยสัมมาทฏิ ฐิน้ี พงึ ทราบวาช่ือวา ยิงไมพ ลาดดวยมรรคเทา น้ัน. บทวา สมมฺ าวิมุตฺติ ไดแ ก ประกอบแลวดวยวิมุตติ คือ อรหัตผล. บทวา อวิชชฺ ากขฺ นธฺ  ปทาเลติ ความวาผูป ระกอบดวยสัมมาวมิ ตุ ติ ทา นกลา ววา ชอ่ื วาทําลายกองอวิชชาดวยอรหัต-มรรค. จรงิ อยู กองอวิชชาถูกทาํ ลายดวยอรหัตมรรคน้ีในภายหลงั แตในท่ีน้ีควรกลาววา ยอ มทาํ ลายอาศยั กองอวิชชาทถ่ี ูกทาํ ลายแลว. จบอรรถกถาสาตถสูตรท่ี ๖

พระสตุ ตันตปฎ ก องั คตุ รนกิ าย จตกุ นบิ าต เลม ๒ - หนา ท่ี 506 ๗. มัลลิกสตู ร ตรสั เหตทุ ท่ี ําใหม าตุคามมรี ปู งาม - ทราม [๑๙๗] สมัยหน่งึ พระผมู พี ระภาคเจา ประทบั อยู ณ พระวิหารเชตวันอารามของทานอนาถบณิ ฑิกเศรษฐี ใกลพ ระนครสาวัตถี ครง้ั น้ันแล พระ-นางมลั ลิกาเทวีเสดจ็ เขาไปเฝาพระผูมีพระภาณเจงถึงทปี่ ระทับ ทรงถวายอภวิ าทแลว ประทับนง่ั ณ ทีค่ วรสวนขางหน่งึ ครัน้ แลวไดทลู ถามพระผมู พี ระภาคเจาวา ขา แตพ ระองคผ ูเจรญิ อะไรหนอเปนเหตุเปนปจจัยใหมาตคุ ามบางคนในโลกนี้ มีผิวพรรณทราม รปู ช่วั ไมน าดู ยากจนขดั สนทรพั ยสมบัติและตาํ่ ศักด์ิขา แตพ ระองคผเู จรญิ อะไรหนอเปน เหตเุ ปนปจ จยั ใหมาตคุ ามบางคนในโลกนี้มีผวิ พรรณทราม รปู ช่วั ไมน าดู แตเปนคนม่งั ค่งั มที รัพยม าก มโี ภคสมบตั ิมากและสงู ศักด์ิ ขา แตพ ระองคผูเจริญ อะไรหนอเปนเหตุเปนปจ จัยใหมาตุคามบางคนในโลกน้ี มีรูปงาม นา ดู นา ชม ประกอบดวยความเปนผูม ผี ิวพรรณอนั งามย่ิงนัก แตเปนคนยากจน ขดั สนทรพั ยสมบัติ และตา่ํ ศักดิ? ขา แตพระองคผเู จริญ อะไรหนอเปน เหตเุ ปน ปจจัยใหม าตุคามบางคนในโลกน้ี มีรูปงาม นาดู นา เล่อื มใส ประกอบดว ยความเปน ผูม ผี ิวพรรณงามย่ิงนกั ทัง้เปนผมู ่ังคั่ง มีทรพั ยมาก มีโภคสมบัติมากและสูงศกั ด์.ิ พระผมู ีพระภาคเจาตรัสวา ดูกอ นพระนางมลั ลกิ า มาตุคามบางคนในโลกน้ี เปน ผมู ักโกรธ มากไปดวยความแคนใจ ถกู วา แมเ ล็กนอ ยก็ขดั เคอื งฉนุ เฉียว กระฟด กระเฟย ด กระดางกระเดือ่ ง แสดงความโกรธความขัดเคืองและความไมพ อใจใหป รากฏ เปน ผูไมใ หท าน คือ ขาว นาํ้ ยวดยานระเบยี บ ของหอม เคร่อื งลูบไล ทน่ี อน ท่อี ยอู าศัย และประทปี โคมไฟ

พระสตุ ตนั ตปฎก อังคุตรนกิ าย จตุกนบิ าต เลม ๒ - หนา ท่ี 507แกส มณะหรอื พราหมณ และเปน ผูมีใจริษยาในลาภ สักการะ ความเคารพความนบั ถอื การไหวและการบชู าของผอู น่ื เกยี ดกนั ตดั รอน ผกู ความริษยาถามาตคุ ามน้ันจตุ ิจากอัตภาพนั้นมาสูความเปน อยางนี้ กลับมาเกิดในชาตใิ ด ๆยอ มเปน ผมู ีผิวพรรณทราม รูปชวั่ ไมนา ดู ทั้งเปน คนยากจน ขัดสนทรพั ยสมบตั แิ ละตาํ่ ศักด.ิ์ ดูกอนพระนางมัลลกิ า มาตคุ ามบางคนในโลกนี้ เปน ผมู กั โกรธมากไปดวยความแคน ใจ ถกู วาแมเ ลก็ นอ ยกข็ ัดเคือง ฉุนเฉยี ว กระฟดกระเฟยด กระดา งกระเดอ่ื ง แสดงความโกรธความขดั เคือง และความไมพอใจใหป รากฏ แตเ ขาเปน ผูใหท าน คือ ขา ว นํา้ ผา ยวดยาน ระเบียบของหอม เครื่องลบู ไล ทน่ี อน ท่ีอยอู าศยั และประทปี โคมไฟ แกส มณะหรือพราหมณ และไมเ ปน ผูมใี จริษยาในลาภ สกั การะ ความเคารพ ความนับถอื การไหวและบูชาของผูอืน่ ไมเ กยี ดกัน ไมตัดรอน ไมผูกความริษยาถามาตุคามนนั้ จุติจากอตั ภาพน้นั มาสคู วามเปน อยางนี้ กลับมาเกดิ ในชาติใด ๆยอ มเปน ผมู ผี วิ พรรณทราม รูปชัว่ ไมนาดู แตเปน คนม่ังคง่ั มีทรพั ยมากมีโภคสมบตั มิ ากและสูงศักด.ิ์ ดกู อนพระนางมัลลกิ า มาตคุ ามบางคนในโลกนี้ ไมเปน ผมู กั โกรธไมม ากไปดวยความคับแคนใจ ถูกวา แมม ากกไ็ มข ัดเคือง ไมฉ นุ เฉยี ว ไม-กระฟด กระเฟยด ไมกระดางกระเดื่อง ไมแสดงความโกรธความขัดเคืองและความไมพ อใจใหป รากฏ แตเ ปนผูไมใ หท าน คอื ขาว น้าํ ผา ยวดยานระเบยี บ ของหอม เคร่ืองลบู ไล ทนี่ อน ทอี่ ยอู าศยั และประทีปโคมไฟแกส มณะหรอื พราหมณ และเปนผูมใี จรษิ ยาในลาภ สกั การะ ความเคารพความนบั ถอื การไหวและการบชู าของผอู ่นื เกยี ดกนั ตัดรอน ผกู ความริษยา

พระสุตตันตปฎก อังคุตรนิกาย จตุกนิบาต เลม ๒ - หนา ท่ี 508ถามาตุคามนน้ั จุตจิ ากอตั ภาพนนั้ แลว มาสคู วามเปนอยางน้ี กลบั มาเกดิ ในชาติใด ๆ ยอมเปนผมู รี ูปงาม นา ดู นา ชม ประกอบดวยความเปน ผมู ีผวิ พรรณงามย่งิ นกั แตเปนคนเขญ็ ใจ ยากจน ขัดสนและต่ําศกั ด์.ิ ดูกอ นพระนางมลั ลิกา มาตุคามบางคนในโลกน้ี ไมเปน ผมู กั โกรธไมม ากไปดว ยความคบั แคน ใจ ถูกวา แมม ากก็ไมข ัดเคอื ง ไมฉนุ เฉียว ไมกระพดู กระเฟยด ไมก ระดา งกระเด่ือง ไมแ สดงความโกรธความขดั เคอื งและความไมพอใจใหป รากฏ เปนผใู หท าน คือ ขาว นาํ้ ผา ยวดยาน ระเบียบของหอม เครอื่ งลบู ไล ท่นี อน ทีอ่ ยอู าศัย และประทปี โคมไฟ แกส มณะหรือพราหมณ แลว ถามาตคุ ามนนั้ จตุ จิ ากอัตภาพน้นั แลว มาสูความเปน อยา งน้ีกลับมาเกิดในชาติใด ๆ ยอ มเปน ผูมีรูปงาม นา ดู นาชม ประกอบดว ยความเปน ผูมีผิวพรรณงามยิ่งนกั ทั้งเปน ผูม ง่ั คั่ง มที รัพยมาก มโี ภคสมบัติมากและสูงศกั ด.์ิ ดูกอ นพระนางมลั ลกิ า น้ีแลเปน เหตเุ ปนปจ จัยใหม าตคุ ามบางคนในโลกน้ี มีผิวพรรณทราม รปู ชัว่ ไมน า ดู ทัง้ เปนคนเขญ็ ใจ ยากจนขัดสนและตาํ่ ศักด์ิ อนง่ึ นเี้ ปนเหตเุ ปนปจจัยใหมาตคุ ามบางคนในโลกนีม้ ีผวิ พรรณทราม รปู ชั่ว ไมนา ดู แตเปนผูมง่ั คัง่ มที รัพยมาก มโี ภคสมบัตมิ ากและสงู ศกั ดิ์ นีแ้ ลเปนเหตุเปน ปจจยั ใหม าตุคามบางคนในโลกน้มี ีรูปงาม นาดูนาชม ประกอบดวยความเปน ผมู ผี ิวพรรณงามย่ิงนกั แตเปน คนเข็ญใจ ยากจนขัดสนและตาํ่ ศักดิ์ อนง่ึ น้ีเปนเหตุเปน ปจ จัยใหมาตคุ ามบางคนในโลกน้ีมีรปู งาม นา ดู นา ชม ประกอบดว ยความเปน ผมู ผี ิวพรรณงามยง่ิ นัก ท้งั เปนผมู งั่ ค่ัง มที รพั ยม าก มโี ภคสมบัตมิ ากและสงู ศกั ดิ.์ เม่อื พระผมู พี ระภาคเจาตรัสอยา งนแ้ี ลว พระนางมลั ลิกาเทวีไดกราบทลู พระผูมพี ระภาคเจาวา ขาแตพ ระองคผูเจรญิ ในชาติอ่ืนชรอย

พระสตุ ตนั ตปฎก องั คุตรนกิ าย จตุกนบิ าต เลม ๒ - หนา ท่ี 509หมอมฉันจะเปน ผูมักโกรธ มากไปดวยความแคนใจ ถูกวา แมเ ลก็ นอ ยก็ขัดเคือง ฉุนเฉียว กระฟดกระเฟย ด กระดางกระเดือ่ ง แสดงความโกรธความขัดเคอื งและความไมพ อใจใหปรากฏ ในบัดนี้ หมอมฉันจึงมีผวิ พรรณทราม รปู ชั่ว ไมน า ดู แตใ นชาติอื่น หมอ มฉนั คงไดใ หท าน คือ ขาว นํ้ายวดยาน ระเบียบ ของหอม เคร่ืองลูบไล ทีน่ อน ท่อี ยูอาศยั และประทีปโคมไฟ บดั นี้ หมอมฉนั จงึ เปนคนม่งั คั่ง มที รัพยม าก มโี ภคสมบัติมากในชาตอิ ่นื หมอมฉนั คงจะไมม ใี จริษยาในลาภ สกั การะ ความเคารพ ความนบั ถอื การไหวแ ละการบูชาของผอู ่ืน ไมเ กียดกัน ไมตดั รอน ไมผ กู ความรษิ ยา ในบดั น้ี หมอ มฉันจงึ มีศกั ดส์ิ ูง ขาแตพระองคผ ูเจริญก็นางกษตั รยิ บา งนางพราหมณบี าง นางคฤหบดบี า ง มอี ยใู นราชสกุลนี้ หมอมฉันไดด าํ รงความเปน ใหญย่งิ กวาหญิงเหลานน้ั ขา แตพระองคผเู จริญ ตัง้ แตว นั ตน ไปหมอ มฉนั จักไมโ กรธ ไมม ากไปดวยความแคน ใจ ถึงถกู วากลาวมากก็จกั ไมขัดเคือง ไมฉ นุ เฉียว ไมกระฟดกระเฟย ด ไมก ระดางกระเดื่อง ไมแ สดงความโกรธความขดั เคืองและความไมพ อใจใหป รากฏ จกั ใหท าน คอื ขาวนา้ํ ผา ยวดยาน ระเบยี บ ของหอม เครอื่ งลูบไล ท่นี อน ที่อยูอ าศัยและประทีปโคมไฟ แกสมณพราหมณ จกั ไมมีใจรษิ ยาในลาภ สักการะความเคารพ ความนับถอื การไหว และบชู าของผอู ่นื จกั ไมเกียดกนั ไมตดั รอน ไมผ กู ความริษยา ขา แตพ ระองคผ เู จรญิ ภาษิตของพระองคแจม แจงนัก ฯลฯ ขอพระผมู พี ระภาคเจาโปรดทรงจาํ หมอ มฉนั วาเปน อบุ าสกิ า ผถู งึสรณะตลอดชวี ิต ตงั้ แตวันน้ีเปนตน ไป. จบมัลลกิ สูตรที่ ๗

พระสตุ ตนั ตปฎก องั คตุ รนกิ าย จตุกนิบาต เลม ๒ - หนาที่ 510 อรรถกถามัลลกิ สตู ร n พึงทราบวนิ ิจฉยั ในมัลลิกสตู รที่ ๗ ดังตอไปนี้ :- บทวา มลฺลิกา เทวี ไดแ ก พระเทวขี องพระเจา ปเสนทโิ กศล.บทวา เยน มิเธกจฺโจ มาตุคาโม ไดแก หญงิ บางคนในโลกน้.ี บทวาทุพฺพณโฺ ณ ไดแก มผี ิวนาเกลยี ด. บทวา ทรุ โู ป ไดแ กมีทรวดทรงไมด ี.บทวา สุปาปโก ไดแก แสนชว่ั แสนทราม. บทวา ทสสฺ นาย แปลวาเพือ่ เห็น. บทวา ทลทิ โฺ ท ไดแก จนทรัพย. บทวา อปฺปสฺสโก ไดแกเวน จากทรพั ยและขา วเปลือกเปนของตนเอง บทวา อปฺปโภโค ไดแกเวนจากเครื่องใชส อย. บทวา อปเฺ ปสกโฺ ข ไดแก มีบรวิ ารนอย. บทวาอุทโฺ ธ ไดแ ก เปนอสิ ระ. บทวา มหทฺธโน ไดแก มีทรัพยม าก โดยทรัพยสําหรบั ใชส อย. บทวา มหาโภโค คือ มโี ภคะมาก ดวยโภคะเครอ่ื งอปุ โภคบรโิ ภค (ของใช ของกนิ ). บทวา มเหสกฺโข คือ มีบริวารมาก.บทวา อภิรโู ป คอื มรี ูปงาม. บทวา ทสฺสนโี ย คอื ควรดู. บทวา ปาสาทโิ กคือ มใี จเลอื่ มใสดวยการชม. บทวา วณฺณโปกฺขรตาย คือ ดว ยผิวพรรณและทรวดทรงแหง เรือนราง. บทวา อภิสชชฺ ติ แปลวา ขดั ขอ ง. บทวา พยฺ าปชชฺ ติ ไดแ กละปกติ. บทวา ปฏิตฺถยี ติ ไดแก ถึงความเปนผูห ดหูและกระดา ง ดว ยความโกรธ. บทวา น ทาตา โหติ คอื เปนหญงิ ไมใ ห. ในบทวา เสยยฺ า-วสถปทเี ปยยฺ  นี้ ที่นอน คือ เตียงและแผน กระดานเปนตน ชอ่ื วาทน่ี อน.เรอื น ทอ่ี ยอู าศัย ชื่อวา ท่ีอยู. เครอื่ งประกอบประทีปมีไสแ ละนํา้ มันเปน ตนทานเรยี กวา ปทีเปยยฺ  . บทวา อิสฺสามนโิ ก ไดแ ก มจี ติ ประกอบดว ยความ

พระสุตตนั ตปฎ ก อังคุตรนิกาย จตุกนบิ าต เลม ๒ - หนาท่ี 511ริษยา. พึงทราบความในบทท้ังหมดโดยนัยน.ี้ บทวา โกธนา อโหสึ คือเปนหญิงมกั โกรธ. บทวา อนิสสฺ ามนิกา อโหสึ คือ ไดเ ปน หญงิ มีจติเวนจากความรษิ ยา. คาํ ทเ่ี หลอื ในสูตรน้มี เี น้ือความงา ยทง้ั นั้นแล. จบอรรถกถามลั ลกิ สูตรที่ ๗ ๘. อตั ตันตปสูตร บุคคลทที่ าํ ตนหรอื ผูอ ืน่ ใหเ ดือดรอ น ๔ จาํ พวก [๑๙๘] ดูกอ นภกิ ษุทัง้ หลาย บคุ คล ๔ จําพวกนม้ี ปี รากฏอยใู นโลก๔ จําพวกเปน ไฉน คอื บุคคลบางคนในโลกน้ี เปน ผทู าํ ตนใหเดอื ดรอนประกอบความขวนขวายในการทําตนใหเ ดอื ดรอ น ๑ บางคนเปน ผทู าํ ผอู นื่ ใหเดอื ดรอ น ประกอบความขวนขวายในการทําผอู น่ื ใหเ ดือดรอ น ๑ บางคนทําคนใหเดอื ดรอ น ประกอบความขวนขวายในการทําตนใหเดอื ดรอน และทําผอู ่นื ใหเ ดอื ดรอ น ประกอบความขวนขวายในการทําผูอื่นใหเดอื ดรอน ๑บางคนไมท าํ ตนใหเ ดือดรอ น ไมป ระกอบความขวนขวายในการทาํ คนใหเดอื ดรอ น และไมทาํ ผูอน่ื ใหเ ดือดรอ น ไมประกอบความขวนขวายในการทําใหผ อู ืน่ เดือดรอ น ผไู มท ําตนใหเ ดอื ดรอน และไมทาํ ผูอนื่ ใหเดอื ดรอ น เปนผูไ มหวิ ดบั รอน เยน็ ใจ เสวยสุข มตี นอนั ประเสริฐ อยใู นปจ จุบนั เทยี ว ๑. ดกู อนภิกษทุ ง้ั หลาย กอ็ ยา งไร บุคคลชื่อวา เปน ผทู าํ ตนใหเดอื ดรอนประกอบความขวนขวายในการทาํ ตนใหเ ดือดรอน บคุ คลบางคนในโลกนี้เปน ชีเปลือย ไรม ารยาท เลยี มือ เขาเชิญใหมารบั ภกิ ษาก็ไมม า เขาเชิญใหหยดุ กไ็ มห ยดุ ไมย นิ ดีภกิ ษาท่เี ขานํามาเฉพาะ ไมย นิ ดภี กิ ษทุ เี่ ขาทาํ เฉพาะ

พระสตุ ตนั ตปฎก อังคุตรนกิ าย จตกุ นิบาต เลม ๒ - หนาท่ี 512ไมยินดกี ารเชิญ ไมร ับภิกษาท่เี ขาแบงไวก อ น ไมร ับภกิ ษาจากปากหมอขาวไมรับภกิ ษาท่ีคนยืนครอมธรณีประตใู ห ไมรบั ภิกษาท่คี นยนื ครอ มทอนไมใ หไมรับภกิ ษาท่คี นยืนครอ มสากให ไมร ับภิกษาของคนสองคนผกู าํ ลงั บริโภคอยูไมร ับภิกษาของหญงิ มีครรภ ไมรับภกิ ษาของหญงิ ผูกําลงั ใหล ูกดดู นม ไมรับภิกษาของหญิงผคู ลอเคลียบรุ ษุ ไมรบั ภิกษาท่ีนดั แนะกนั ไว ไมรบั ภิกษาในท่ซี ่ึงสนุ ัขไดร บั เล้ียงดู ไมรบั ภิกษาในท่ีมแี มลงวันไตตอมเปน กลมุ ไมก ินปลาไมก ินเนอ้ื ไมด่ืมสรุ า ไมด ื่มเมรัย ไมด ืม่ ยาดอง เขารบั ภกิ ษาทีเ่ รือนหลงั เดยี วเยยี วยาอตั ภาพดวยขา วคาํ เดียวบาง รบั ภกิ ษาทเ่ี รอื นสองหลงั เยียวยาอตั ภาพดว ยขาวสองคาํ บาง รับภิกษาที่เรือน ๗ หลัง เยียวยาอตั ภาพดวยขาว ๗ คําบาง เยียวยาอตั ภาพดว ยภิกษาในถาดนอ ยใบเดียวบาง ๒ ใบบาง ๗ ใบบา งกินอาหารทเี่ ก็บคา งไววันหนง่ึ บา ง ๒ วันบาง ๗ วนั บาง เปนผูประกอบความขวนขวายในการบรโิ ภคภตั ท่เี วียนมาตัง้ กงึ่ เดือนเชน น้บี าง ชีเปลือยนน้ั เปนผูมีผกั ดองเปนภักษาบาง มีขา วฟา งเปนภักษาบาง มีลูกเดอื ยเปน ภกั ษาบา งมกี ากขา วเปนภักษาบาง มยี างเปน ภักษาบา ง มีสาหรา ยเปนภักษาบา ง มรี าํเปนภักษาบา ง มีขาวตงั เปนภกั ษาบาง มกี ํายานเปนภักษาบาง มีหญาเปนภกั ษาบา ง มโี คมัยเปนภักษาบาง มเี หงา และผลไมในปา เปน อาหาร บริโภคผลไมห ลน เยยี วยาอตั ภาพ ชเี ปลอื ยน้ันทรงผาปา นบาง ผาแกมกันบา ง ผา -หอศพบาง ผา บงั สุกลุ บา ง ผาเปลอื กไมบ าง หนงั เสอื บาง หนังเสือทง้ั เล็บบาง ผาคากรองบา ง ผาเปลอื กปอกรองบาง ผา ผลไมก รองบาง ผากมั พลทําดว ยผมคนบา ง ผากมั พลทําดวยขนสัตวบ าง ผาทําดวยขนปก นกเคา บา งเปนผูถอนผมและหนวด ประกอบดว ยความขวนขวนในการถอนผมและหนวดบา ง เปนผูยืน คือ หามอาสนะบา ง เปนผกู ระโหยง ประกอบควานขวนขวายในการกระโหยงบา ง เปน ผูนอนบนหนาม คือ สําเรจ็ การนอนบนหนามบา ง

พระสุตตนั ตปฎ ก อังคุตรนิกาย จตุกนิบาต เลม ๒ - หนา ที่ 513เปน ผูอาบน้ําวันละ ๓ ครัง้ คือ ประกอบความขวนขวายในการลงน้าํ บาง เขาเปน ผูป ระกอบความขวนขวายในการทํากายใหเ ดอื ดรอน ใหเรา รอ นมีอยางตา ง ๆ เห็นปานน้อี ยู ดว ยประการฉะน้ี ดูกอ นภกิ ษทุ ง้ั หลาย อยา งนีแ้ ลบุคคลช่ือวา เปน ผทู ําคนใหเดือดรอน ประกอบความขวนขวายในการทาํ ตนใหเดือดรอ น. ดกู อ นภิกษทุ ั้งหลาย กอ็ ยา งไร บคุ คลชื่อวา เปน ผูทําผูอื่นใหเดอื ดรอ นประกอบความขวนขวายในการทําผอู นื่ ใหเดือดรอ น บุคคลบางคนในโลกนี้เปนผฆู า แพะ ฆาสุกร เปน นายพรานนก เปนนายพรานเนื้อ เปน ผูหยาบชาเปน คนฆา ปลา เปนโจร เปน ผฆู า โจร เปน นกั โทษ หรือเปน ผทู าํ กรรมอนัหยาบชาชนิดใดชนิดหน่งึ กต็ าม ดูกอนภกิ ษทุ ้งั หลาย อยา งน้แี ล บุคคลช่อื วาเปนผทู าํ ผูอ่นื ใหเดือดรอน ประกอบความขวนขวายในการทําผูอ่ืนใหเดือดรอน ดูกอนภิกษุท้ังหลาย กอ็ ยางไร บคุ คลชอ่ื วา เปน ผทู าํ ผูอื่นใหเ ดือดรอนประกอบความขวนขวายในการทาํ ผอู ื่นใหเดอื ดรอ น และเปน ผูท าํ ผูอ ่นื ใหเดอื ดรอน ประกอบความขวนขวายในการทําผูอนื่ ใหเดือดรอ น บคุ คลบางคนในโลกนี้ เปนพระราชามหากษัตรยิ ไ ดมูรธาภิเษก หรือวาเปนพราหมณ.มหาศาล บุคคลนนั้ ใหส รา งสัณฐาคารใหมท างทศิ ตะวนั ออกแหง พระนคร แลวปลงผมและหนวด นุงหนงั สัตวม ีเลบ็ ชโลมกายดว ยเนยและน้ํามนั เกาหลังดว ยเขามฤค เขา ไปสสู ณั ฐาคารพรอมดวยมเหสีและพราหมณปโุ รหิต บุคคลนั้นสาํ เร็จการนอนบนพ้นื อนั ปราศจากการปูลาด ไลดว ยมลู โคสด นํา้ นมใดมีอยูใ นนมเตา หนึ่งของแมโ คลูกออ นตัวหนึง่ พระราชายอ มยงั พระชนมใหเปนไปดวยนา้ํ นมเตา นัน้ นา้ํ นมใดมีอยูในนมเตา ท่ี ๒ พระมเหสียอมยังพระชนมใหเ ปนไปดว ยนํ้านมเตาน้ัน นาํ้ นมใดมีอยูในนมเตาที่ ๓ พราหมณปุโรหติยอมยังอตั ภาพใหเปนไปดว ยนาํ้ นมเตา น้นั นาํ้ นมใดมีอยใู นนมเตา ท่ี ๔ ยอม

พระสตุ ตันตปฎก องั คตุ รนกิ าย จตกุ นิบาต เลม ๒ - หนาที่ 514บชู าไฟดว ยนาํ้ นมเตานั้น ลูกโคยอ มยังอตั ภาพใหเปน ไปดว ยนํ้านมท่ีเหลอืพระราชานนั้ ตรสั อยางน้วี า ทา นทง้ั หลายจงฆา โคเทานี้เพ่อื บูชายญั จงฆาลูกโคผูเทา นี้เพ่ือบูชายญั จงฆาลูกโคเมยี เทานเี้ พอ่ื บูชายัญ จงฆา แพะเทานี้เพื่อบชู ายัญ จงฆาแกะเทาน้เี พอ่ื บูชายญั จงตัดตน ไมเทา นี้เพื่อทาํ หลกั จงเกยี่ วหญาคาเทานี้เพื่อบงั และลาด แมชนเหลา ใดท่ีเปนทาสกด็ ี เปนคนรบั ใชกด็ ี เปนคนงานก็ดี ของพระราชานน้ั แมชนเหลานน้ั กส็ ะดงุ ตอ อาญา สะดุงตอ ภยั มหี นา นองดว ยนาํ้ ตารอ งไหท ําการงานอยู ดูกอนภกิ ษุท้งั หลาย อยางนแ้ี ล บุคคลช่อื วาเปนผูทาํ คนใหเ ดือดรอน ประกอบดว ยความขวนขวายในการทาํ คนใหเ ดือดรอ น และเปนผูทาํ ผูอื่นใหเดือดรอ น ประกอบความขวนขวายในการทาํ ผูอืน่ ใหเดอื ดรอน. ดกู อ นภกิ ษุทัง้ หลาย ก็อยางไร บคุ คลชื่อวาไมท าํ ทนใหเ ดือดรอนไมป ระกอบความขวนขวายในการทาํ ตนใหเดือดรอ น และไมทําผอู ื่นใหเดอื ดรอน ไมประกอบความขวนขวายในการทําผอู ืน่ ใหเ ดือดรอน บคุ คลนั้นเปน ผูไ มท ําคนใหเดอื ดรอ น และไมท าํ ผอู ่นื ใหเ ดือดรอ น เปนผูไมมีความหวิดับรอน เยน็ ใจ เสวยสุข มตี นอ่ืนประเสรฐิ อยูในปจ จบุ ันเทียว ดูกอ นภิกษุทั้งหลาย พระตถาคตเสดจ็ อุบัติขึ้นในโลกน้ี เปน พระอรหันต ตรสั รเู องโดยชอบ ถงึ พรอ มดว ยวชิ ชาและจรณะ เสดจ็ ไปดีแลว ทรงรแู จง โลก เปนสารถีฝก บุรุษท่ีควรฝก ไมมผี อู นื่ ย่งิ กวา เปน ศาสดาของเทวดาและมนุษยท้งั หลาย เปน ผเู บิกบานแลว เปนผจู าํ แนกธรรม พระตถาคตพระองคนั้นทรงทาํ โลกน้ี พรอมท้งั เทวโลก มารโลก พรหมโลก ใหแ จง ชดั ดวยพระ-ปญญาอนั ยิ่งของพระองคเ องแลว ทรงสอนหมูส ัตวพ รอ มทั้งสมณพราหมณเทวดาและมนษุ ยใหร ตู าม พระองคทรงแสดงธรรมอันงามในเบื้องตน งานในทา มกลาง งามในทีส่ ุด ทรงประกาศพรหมจรรย พรอ มทงั้ อรรถ พรอ มท้ัง

พระสตุ ตนั ตปฎ ก อังคุตรนกิ าย จตุกนิบาต เลม ๒ - หนาที่ 515พยัญชนะ บรสิ ุทธิบ์ รบิ รู ณส้นิ เชิง คฤหบดีหรอื บุตรแหง คฤหบดี หรือบคุ คลผูเกดิ ในตระกลู ใดตระกลู หน่ึง ยอมฟง ธรรมนั้น เขาฟงธรรมนั้นแลว ยอมไดศรทั ธาในพระตถาคต เขาประกอบดว ยการไดซ ง่ึ ศรทั ธานัน้ ยอมเหน็ตระหนักชดั ดังนี้วา ฆราวาสดับแคบ เปน ทางมาแหงธลุ ี บรรพชาเปนทางปลอดโปรง การทบี่ ุคคลผูครองเรอื น จะประพฤติพรหมจรรยใ หบ ริบรู ณโ ดยสวนเดียว ใหบ รสิ ุทธโิ์ ดยสวนเดียว ดจุ สงั ขข ัด ไมใชทําไดงาย ถากระไรเราพงึ ปลงผมและหนวด นุง หมผากาสายะ ออกบวชเปนบรรพชิตเถดิ สมัย-ตอ มา เขาละกองโภคสมบตั ินอ ยใหญ ละเครือญาตนิ อยใหญ ปลงผมและหนวดนุงหมผา กาสายะ ออกบวชเปนบรรพชติ เมื่อเขาบวชแลวอยางนี้ ถงึ ความเปน ผมู ีสกิ ขาและสาชีพ เสมอดว ยภกิ ษุทัง้ หลาย ละปาณาตบิ าต งดเวน จากปาณาตบิ าท วางอาชญา วางศาสตรา มีความละอาย มคี วามเอน็ ดู อนเุ คราะหเกอ้ื กูลสรรพสตั วอยเู สมอ ละอทนิ นาทาน งดเวน จากอทนิ นาทาน ถือเอาแตข องท่เี ขาให จํานงแตของท่ีเขาให มตี นไมเปน ขโมย สะอาดอยเู สมอละกรรมอันเปน ขา ศกึ แกพรหมจรรย ประพฤติพรหมจรรย ประพฤตหิ างไกลเวน จากเมถุนอนั เปนกิจของชาวบาน ละมุสาวาท งดเวน จากมุสาวาท พดู แตคาํ จริง ดาํ รงคาํ สัตย พดู เปน หลกั ฐาน ควรเชื่อได ไมพดู ลวงโลก ละคําสอเสียด เวน ขาดจากคาํ สอเสยี ด ฟง จากขา งนแ้ี ลวไมไ ปบอกขา งโนน เพือ่ใหคนหมนู ี้แตกราวกนั หรอื ฟง จากขางโนน แลว ไมม าบอกขา งนี้ เพอ่ื ใหค นหมูโนนแตกราวกนั สมานคนท่แี ตกราวกนั แลว บา ง สงเสรมิ คนทพี่ รอมเพรียงกนั แลวบาง ชอบคนผพู รอมเพรียงกัน ยินดใี นคนผูพรอมเพรียงกนัเพลดิ เพลินในคนผูพรอ มเพรียงกนั กลา วแตคําทที่ าํ ใหพรอ มเพรยี งกนั ละวาจาหยาบ เวน ขาดจากวาจาหยาบ กลาวแตค าํ ทีป่ ราศจากโทษ เสนาะโสตชวนใหรัก จบั ใจ สุภาพ คนสว นมากรักใคร พอใจ ละคาํ เพอเจอ เวนขาด