tripitaka_11

พระสตุ ตนั ตปฎก ทฆี นกิ าย สลี ขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนาที่ 551กรณยี กิจของตน มิไดใ ชใ หมาเพื่อตองการจะลบหลูเรา เพราะฉะนัน้ทานจงใสใ จถึงเฉพาะกิจอันนนั้ เถดิ . พระผมู ีพระภาคเจา คร้ันทรงแสดงวัตรของผูมาสูสํานักของผูอืน่ แกม าณพนน้ั อยา งนแ้ี ลว เพื่อจะทรงขม มานะจงึ ตรัสคาํ วา อวสุ ติ วาเยว โข ปน เปนตน . บทน้ันมีใจความวา แนะทานผเู จรญิ พวกทานจงดูอมั พัฏฐมาณพนี้เรียนยงั ไมจ บ มไิ ดส าํ เรจ็ การศึกษา ยังเปนคนเลาเรียนนอ ยอยู แตมีมานะวาเราเรยี นจบแลว คือสําคัญคนวา เราเรยี นจบแลว สําเรจ็ การศกึ ษาแลว เปน ผคู งแกเรียน ก็เหตใุ นการทีอ่ มั พฏั ฐะน่นั ทักทายดว ยคาํ หยาบอยา งนี้ จะมอี ะไรอนื่ ไปจากท่ีคนมไิ ดส าํ เร็จการศกึ ษามาจริง เพราะฉะน้ันบคุ คลทง้ั หลายท่ีไมไ ดรูเอง ไมไดศ ึกษาเลา เรียน ไดฟง มานอยในตระกลูของอาจารยเทา นั้น จงึ มกั กลาวอยางนี.้ บทวา กุปโต แปลวา โกรธแลว . บทวา อนตตฺ มโน แปลวามใี จมิใชข องตน (เสยี ใจ). มคี าํ ถามวา พระผูม พี ระภาคเจา ทรงทราบวา เขาโกรธหรือไมทรงทราบหนอ จงึ ไดต รสั อยางนน้ั . ตอบวา ทรงทราบ.เพราะเหตุไร. ทรงทราบแลว จึงตรัส. เพ่ือตอ งการจะถอนเสยี ซง่ึ มานะ.ความจริง พระผูม ีพระภาคเจา ไดทรงทราบแลววา มาณพนีเ้ มอ่ื เรากลา วอยา งนี้ จักโกรธ แลว ดา พวกญาติของเรา ทนี น้ั เราจกั ยกเอาโคตรกับโคตร ตระกูลและประเทศกับตระกลู และประเทศขนึ้ พดู ตัดธงคือมานะท่เี ขายกขนึ้ แลว ของเขา ราวกะวาเทียบไดกบั ภวัคคพรหม ตรงทีโ่ คนรากแลว ทําใหเหือดหายไป เปรียบดังหมอผฉู ลาดชาํ ระลางสง่ิ ทเ่ี ปนโทษแลวนาํ ออกทิง้ ไปเสยี ฉะนน้ั . บทวา ดาวา คอื กลาวเสยี ดสี. บทวาเพดิ เพย คอื เหยียดหยาม.

พระสุตตนั ตปฎ ก ทีฆนกิ าย สลี ขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ท่ี 552 บทวา ปาปโต ภวสิ สฺ ติ คือจกั เปน ผูใ หถ ึงโทษมคี วามเปนผดู รุ า ยเปน ตน . บทวา ดุราย คอื ประกอบดว ยความโกรธท่ีอาศัยมานะเกดิ ขึ้น.บทวา หยาบคาย คือกลา แขง็ . บทวา ผลุนผลัน คือใจเบา. พวกเขายอมยินดีบา ง ยินรายบา ง กบั สิง่ เลก็ นอ ย คอื เลอ่ื นลอยไปตามอารมณเรือ่ งเลก็ นอ ยเหมอื นกะโหลกนา้ํ เตา ลอ งลอยไปบนหลงั น้ําฉะนนั้ . บทวาปากมาก คือมักชอบพดู มาก ทา นกลา วโดยมปี ระสงควา สําหรับพวกศากยะ เมอ่ื อา ปากแลว คนอื่นกไ็ มมโี อกาสท่จี ะพูดเลย. คําวา สมานาน้ีเปน ไวพจนของบทแรกคือ สนตฺ า (แปลวา เปน). บทวา ไมส กั การะคือไมกระทาํ ดวยอาการทด่ี แี กพวกพราหมณ. บทวา ไมเ คารพ คือไมกระทําความเคารพในเหลา พราหมณ. บทวา ไมน บั ถือ คือไมร ักใครดว ยใจ. บทวา ไมบ ชู า คอื ไมก ระทาํ การบชู าแกพ วกพราหมณด ว ยพวงดอกไมเปน ตน . บทวา ไมย ําเกรง คอื ไมแสดงการกระทาํ ความนอบ-นอ ม คอื ความประพฤติถอ มตนดวยการกราบไหวเปน ตน . บทวา ตยิทตดั บทเปน ต อทิ  ( แปลวา นี้นัน้ ). บทวา ยทเิ ม สากฺยา มีใจความวาพวกศากยะเหลา นไ้ี มสกั การะพวกพราหมณ ฯ ล ฯ ไมยาํ เกรงพวกพราหมณการไมก ระทําสักการะเปน ตน ของพวกศากยะเหลานัน้ ทกุ อยาง ไมสมควรคอื ไมเ หมาะสมเลย. บทวา กระทําผิด คอื ประทษุ รา ย. คําวา อทิ ในคําวา เอกมหิ าห นี้ เปนเพยี งนบิ าต. ความวาสมัยหน่งึ ขาพระองค. บทวา สัณฐาคาร คือศาลาเปนทีพ่ รํา่ สอนความเปนพระราชา. บทวา พระเจาศากยะทง้ั หลาย คือพระราชาผทู ่ไี ดรบัอภเิ ษกแลว . บทวา ศากยกมุ าร คอื ผทู ยี่ งั มไิ ดรับอภิเษก. บทวา บนอาสนะ

พระสตุ ตันตปฎก ทีฆนิกาย สลี ขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนาที่ 553ทีส่ งู คือบนอาสนะหลายประเภท มีบลั ลังก ตัง่ ทนี่ ่ังทาํ ดว ยหวายแผนกระดาน และเครื่องปูลาดท่ีสวยงามเปนตน ตามความเหมาะสม.บทวา หัวรอตอ กระซกิ กนั อยู คือหวั เราะเสียงดังดวยอาํ นาจเยย หยัน.บทวา เลน หวั กนั อยู คือกระทาํ อาการมีการกระทําเพยี งย้มิ แยม การกรีดนวิ้ มอื และการใหก ารตบมอื เปน ตน . บทวา มมฺเยว มฺเความวา ขาพระองคสาํ คัญอยางนว้ี า พวกศากยะท้งั หลายหัวเราะเยาะขา พระองคค นเดียว หาใชห วั เราะเยาะคนอืน่ ไม. ถามวา ก็พวกศากยะเหลานั้นไดก ระทําอยา งนั้นเพราะเหตุไร.ตอบวา นัยวา พวกศากยะเหลา น้นั รจู กั วงศตระกูลของอัมพัฏฐะ. และในเวลาน้นั อมั พฏั ฐะน้ี เอามอื ขางหนึ่งจบั ชายผา สาฎกท่เี ขานงุ ลอยชายลงมาจนจดปลายเทา นอ มกระดกู คอลง เดนิ มาเหมอื นคนที่เมาดว ยความเมาคือมานะ ทีนัน้ พวกศากยะทั้งหลายจงึ กลา ววา แนะผูเจรญิ พวกทา นจงดเู หตแุ หงการมาของอมั พฏั ฐะผกู ณั หายนโคตร ซงึ่ เปนทาสของพวกเราจงึ ไดก ระทาํ เชนนนั้ . แมเขากร็ ูว งศส กลุ ของตน. เพราะฉะนนั้ เขาจึงกราบทูลวา ชะรอยวา พวกศากยะเหลา น้นั หัวเราะเยาะขาพระองคโ ดยแท. บทวา ดวยที่นั่ง ความวา ไมม กี ารเชื้อเชิญใหนง่ั อยา งนี้วา น่ีอาสนะ ทานจงน่ังบนอาสนะน้ี ดงั นเี้ ลย. ใคร ๆ เขาก็ไมทํากันเชน นัน้ บทวา นางนกมูลไถ ไดแกนางนกตวั เล็ก ๆ ท่อี าศยั อยูตามซอกระหวางกอ นดนิ ในนา. บทวา ในรัง คือในท่ีเปน ท่อี ยูอ าศยั . บทวาชอบพดู พรํ่าพรอดกนั คือมกั จะกลา วตามท่ีตนปรารถนา คือตนตอ งการส่งิ ใด ๆ ก็กลา วส่ิงน้นั ๆ ออกมา หงสก็ดี นกกะเรียนกด็ ี นกยงู กด็ ีมาแลว ก็มไิ ดห า มเขาวา เจาพร่ําพรอดไปทาํ ไม. บทวา ท่ีจะขดั เคอื งคอื ท่จี ะของขดั ดว ยอํานาจแหงความโกรธ.

พระสุตตันตปฎ ก ทีฆนกิ าย สลี ขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนาท่ี 554 เม่ือพระผูม ีพระภาคเจาตรัสอยา งนแ้ี ลว มาณพเขาใจวา พระสมณโคดมนี้ กระทําพระญาติของพระองคใหเ ปน เชนกับนางนกมลู ไถกระทาํ พวกเราใหเสมอกบั หงส นกกะเรียน และนกยูง คราวนค้ี งจะหมดมานะแลว จงึ แสดงวรรณะ ๔ ยิ่งขนึ้ ไปอกี . บทวา ย่ํายี คือเหยียบยา่ํ ไดแ กก ระทาํ ใหหมดความนับถือ. บทวาไฉนหนอ เรา คอื ก็ถากระไรเรา. นยั วา คาํ วา ขา แตพระโคดมผูเ จริญขา พระองคเ ปนกัณหายนโคตร อัมพัฏฐะไดกลาวออกมาดวยเสียงอันดงั ถงึ๓ ครั้ง. ถามวา เขากลา วข้นึ เพราะเหตไุ ร เขาไมรูหรือวา เปน โคตรท่ีไมบรสิ ทุ ธิ.์ ตอบวา เขารแู น แตถึงจะรูก็สําคัญเอาวา เหตุนี้ ภพปกปดไว เหตุนั้น พระสมณโคดมน้ีกไ็ มท รงเหน็ พระมหาสมณะเมือ่ ไมท รงเหน็ อยู จักตรสั อะไรเลา จึงไดก ลา วขึ้น เพราะความทต่ี นเปนผกู ระดางดวยมานะ. บทวา มาตาเปตตฺ กิ  แปลวา เปนสมบัตติ กทอดมาของมารดาบดิ า. บทวา ช่ือและโคตร คือช่อื ดวยอาํ นาจแหงบัญญตั ิ โคตรดวยอํานาจแหงประเพณ.ี บทวา รําลึกถงึ อยู คอื นึกถึงอยู ไดแกส บื สาวไปจนถงึ ทีส่ ุดของตระกลู . บทวา พระลูกเจา คือเจา นาย. บทวา ลกู ของทาสี คอื เปน ลูกของนางทาสีในเรือน (หญิงรบั ใช) . เพราะฉะนัน้พระผูม พี ระภาคเจาจึงทรงแสดงวา นายอันคนใชจะพงึ เขา ไปหาโดยประ-การใด พวกศากยะเห็นทานไมเ ขาไปหาโดยประการนน้ั จึงกลา วเยยหยนั ให. เบื้องหนาแตน ้ี พระผูมีพระภาคเจาทรงประกาศความทีอ่ ัมพฏั ฐะน้ันเปน ทาส และความทพ่ี วกศากยะเปน เจา นายแลว เมอ่ื จะทรงนําวงศสกุลของพระองคและของอมั พัฏฐะมา จึงตรัสพระดํารสั วา สกยฺ า โขปน เปน ตน. ในคําเหลา นัน้ คาํ วา ทหนตฺ ิ แปลวา ตงั้ ไว ใจความวา

พระสตุ ตนั ตปฎก ทีฆนิกาย สีลขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ท่ี 555พวกศากยะพดู กนั วา พระเจาโอกกากราชเปนบรรพบุรษุ ของเรา. ไดสดบั มาวา ในเวลาท่ีพระราชานั้นตรัส รศั มจี ะพุงออกมาจากพระโอฐเหมอื นคบเพลิง เพราะฉะน้ัน ชนทั้งหลายจึงถวายพระนามพระองคว า โอกกากะ.บทวา ใหอ อกไปแลว คือนําไปแลว . บดั น้ี พระผูม พี ระภาคเจาเมอื่ จะทรงแสดงพวกศากยะเหลา น้ัน ดวยอาํ นาจแหง ช่อื จงึ ตรสั พระดาํ รสั มวี าโอกกฺ ามขุ  เปน ตน. ในเรอื่ งนน้ั มีคําทจ่ี ะกลาวตามลําดบั ดงั ตอไปนี้ ดงั ไดส ดบั มา พระราชโอรสของพระเจามหาสมมติราชแหงกัปท่ีเปน ปฐมกปั ทรงพระนามวา โรชะ พระราชโอรสของพระเจา โรชะทรงพระนามวา วโรชะ ของพระเจา วโรชะ ทรงพระนามวา กลั ยาณะของพระเจากัลยาณะ ทรงพระนามวา วรกัลยาณะ ของพระเจา วรกัลยาณะทรงพระนามวา มนั ธาตุ ของพระเจามันธาตุ ทรงพระนามวา วรมันธาตุของพระเจา วรมนั ธาตุ ทรงพระนามวา อโุ บสถ ของพระเจาอุโบสถทรงพระนามวา วระ ของพระเจาวระ. ทรงพระนามวา อุปวระ ของพระเจา อุปวระ ทรงพระนามวา มฆเทวะ ของพระเจามฆเทวะ โดยสบืตามลาํ ดบั มาเปนกษัตรยิ  ๘๔,๐๐๐ พระองค. หลงั จากกษัตริยเหลาน้นัไดม ีวงศส กลุ ของพระเจาโอกกากะ ๓ สกุล. ใน ๓ สกลุ นั้น พระเจา-โอกกากราชท่ี ๓ ทรงมีพระมเหสี ๕ พระองค คอื ทรงพระนามวา หตั ถาจิตตา ชันตุ ชาลนิ ี และวสิ าขา. สําหรับพระมเหสแี ตล ะพระองคมีสตรอี งคล ะ ๕๐๐ เปนบริวาร. พระมเหสอี งคใหญท่สี ุดมพี ระราชโอรส๔ พระองค คอื ทรงพระนามวา โอกกามขุ ะ กรกัณฑุ หตั ถินกิ ะ สินิปรุ ะ.มีพระราชธิดา ๕ พระองค คือ ทรงพระนามวา ปย า สุปปย า อานนั ทาวิชติ า วิชิตเสนา. พระองคประสูตพิ ระราชบุตรและพระราชธดิ า ๙ พระ

พระสุตตนั ตปฎ ก ทฆี นิกาย สลี ขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนาท่ี 556องคแ ลวกส็ วรรคต ดวยประการฉะน.ี้ ตอมาพระราชาไดทรงนําพระราชธิดาองคอ่นื ท่ยี งั สาวสวยมาอภเิ ษกไวใ นตาํ แหนงพระอคั รมเหสี. พระนางประสตู พิ ระราชโอรสทรงพระนามวา ชนั ตุ. ทีนัน้ ในวันที่ ๕ พระนางจงึ ประดับประดาพระโอรสนน้ัแลว ทูลแสดงแดพระราชา. พระราชาทรงดพี ระทยั ไดพ ระราชทานพรแกพระนาง. พระนางทรงปรกึ ษากบั พระญาติท้งั หลายแลว จึงทลูขอราชสมบัติใหแ กพระราชโอรส. พระราชาทรงตวาดวา แนะ หญิงถอ ยเจาจงฉิบหายเสีย เจาปรารถนาอันตรายใหแกบุตรของเรา. พระนางพอลบั ตาคน ก็ทลู ใหพ ระราชาทรงยินดบี อย ๆ เขา แลว ทูลคาํ เปนตน วาขา แตพระมหาราช ขนึ้ ชื่อวา การตรัสคาํ เทจ็ หาสมควรไม แลวก็ทูลขออยูนั่นแหละ. ลาํ ดบั นั้น พระราชาจึงทรงรบั ส่ังใหเ รยี กพระราชโอรสทงั้ หลายมาตรัสวา แนะ พอ ทง้ั หลาย เราเห็นชนั ตกุ ุมารนองคนเล็กของพวกเจา จงึใหพ รแกแมข องเขาไปฉบั พลนั ทันที นางก็ยากจะใหลกู ของเขาไดราช-สมบตั ิเวน พวกเจา พวกเจาอยากไดชา งมงคล มามงคล และรถมงคลมปี ระมาณเทา ใด จงถือเอาชา งมา และรถมีประมาณเทาน้นั ไปเสีย แลว พงึกลับมาครองราชสมบตั ิ เมอ่ื เราลวงลับไปแลว จึงสง ออกไปพรอมกบัอํามาตย ๘ คน. ราชโอรสเหลานั้นรอ งครํ่าครวญมปี ระการตาง ๆ กราบทูลวา ขาแตเสดจ็ พอ ของพระองคไดท รงโปรดยกโทษแกพวกขา พระองคด ว ยเถดิแลว ก็ใหพระราชาและนางสนมกาํ นัลในของ'พระราชายกโทษให แลวกราบทลู วา พวกขา พระองคจ ะไปพรอมกับพระเจาพ่ีดวย แลว จึงทูลลา

พระสตุ ตนั ตปฎก ทฆี นิกาย สีลขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนาท่ี 557พระราชาออกไป พาเอาพระพ่นี างไป มีพวกเสนาทง้ั ๔ เหลาหอ มลอมออกไปจากพระนครแลว. พวกมนษุ ยท้ังหลายเปนอนั มากตา งพากนั คิดวาพระราชกุมารทง้ั หลาย จกั มาครองราชสมบตั ิ เมือ่ พระราชบดิ าสวรรคตแลว พวกเราจักไปรบั ใชพระองค ตางพากันตดิ ตามไปดวย. ในวนั แรกเหลา เสนากินเน้อื ทีป่ ระมาณโยชนหนงึ่ ในวนั ที่ ๒ ประมาณ ๒ โยชนในวันท่ี ๓ ประมาณ ๓ โยชน. พวกราชกุมารตา งปรกึ ษากนั วา กองทัพน้ีใหญโ ต ถา พวกเรายํา่ ยพี ระราชาในประเทศใกลเคยี งบางแหง แลว ยึดเอาชนบท แมพระราชานั้นก็คงไมส ามารถสูได จะมีประโยชนอ ะไรกับการเบยี ดเบียนผอู นื่ ชมพทู วปี นี้ยงั กวางใหญ พวกเราจักพากนั สรา งเมอื งในปา วา แลวก็เสดจ็ ดาํ เนนิ มุง พระพักตรไ ปยงั ปาหมิ พานต เสาะหาทีท่ ่ีจะตง้ั เมอื ง. ในสมยั นนั้ พระโพธิสตั วข องพวกเราบังเกิดในตระกลู พราหมณผูม ่ังคัง่มชี อ่ื วา กบลิ พราหมณ ออกบวชเปน ฤาษี สรางบรรณศาลอาศัยอยูในแนวปา มีตนสากะ ใกลฝ งสระโบกขรณี ทขี่ างปาหมิ พานต. นยั วาพราหมณน ้นั รูวิชาชอื่ ภมุ มบาล ที่เปน เคร่ืองมอื ใหค นมองเห็นคณุ และโทษในเบ้ืองบนในอากาศ มีประมาณ ๘๐ ศอก และเบอ้ื งลาง แมใ นแผน ดิน. ในที่แหง หน่งึ มีกอหญา และเถาวัลยเกิดเปนทกั ษณิ าวรรต(เวียนขวา) บา ยหนา ไปทางทิศตะวันออก. ราชสหี แ ละเสือโครงเปนตน ว่ิงไลตามเนอ้ื และสกุ รมากด็ ี งูและแมว วงิ่ ไลตามกบและหนมู าก็ดีมาถงึ ท่ีน้ันแลว ไมส ามารถจะไลต ามสัตวเหลา นนั้ ตอ ไปได จะถูกสัตวเหลา นน้ั ขูใหก ลัว ตองหนั กลบั ไปแนน อนทีเดยี ว. พราหมณนั้นทราบวานีเ้ ปน ทีท่ ี่เลศิ ในแผนดิน แลวจงึ สรางบรรณศาลาของตนในที่น้นั .

พระสตุ ตันตปฎก ทีฆนกิ าย สีลขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนาที่ 558 ตอมาพราหมณน ้ันเห็นพระราชกุมารเหลา น้นั เสาะแสวงหาท่ีทีจ่ ะต้ังเมอื ง เดินมาสูท่เี ปน ทีอ่ ยูของตน ถามทราบความเปนไปนัน้ แลว เกดิ ความเอ็นดใู นพระราชกุมารเหลา น้นั จงึ ไดท ูลวา เมืองทส่ี รา งขนึ้ ในที่ต้งั บรรณ-ศาลาน้ีจกั เปนเมืองเลศิ ในชมพูทวปี ในบรรดาชายท่เี กดิ ในเมือง แตละคน ๆ จักสามารถเอาชนะคนต้งั ๑๐๐ ก็ได ตง้ั ๑,๐๐๐ กไ็ ด พวกพระองคจ งสรา งเมอื งในทีน่ ีเ้ ถดิ จงสรา งพระราชมณเฑยี รของพระราชา ณที่ตง้ั บรรณศาลาเถดิ เพราะคนยืนในทนี่ ้ี ถงึ จะเปน ลูกคนจัณฑาล ก็จะเปน ผูประเสรฐิ ยงิ่ ดวยกําลังของพระเจาจักรพรรด.ิ พวกพระราชกุมารจึงเรยี นวาน้ีเปนท่ีอาศยั อยขู องพระผเู ปนเจา มใิ ชห รอื ขอรับ. พวกทา นไมตองคิดวาเปนที่อยอู าศัยของเรา จงสรา งเมืองกันใหบรรณศาลาของเราไวข า งหนึ่งแลวต้ังชื่อวา กบลิ พสั ด.ุ พวกราชกุมารเหลา น้นั กระทาํ เชน นนั้ แลวพากันอาศยั อยู ณ ทีน่ ้ัน. อาํ มาตยทั้ง ๘ คนคดิ วา พระราชโอรสเหลานี้เจรญิ วยั แลว ถาพระราชบดิ าของพวกเขาพึงอยูในทใ่ี กล พระองคพ ึงทรงกระทาํ อาวาห-ววิ าหมงคลให แตบ ัดน้ีเปนภาระของพวกเราแลว จึงปรกึ ษากับพระราช-กุมารท้ังหลาย. พระราชกมุ ารทั้งหลายกลา ววา พวกเรายงั มองไมเห็นธดิ ากษตั รยิ เชน กับพวกเรา ทั้งกย็ ังมองไมเ หน็ กมุ ารกษัตริยเ ชน กบั พระพี่นอ งนาง ลูกของพวกเราท่เี กดิ ขน้ึ เพราะอยรู วมกบั ผูท ไี่ มเ สมอกัน จดั วาเปนผูไ มบริสทุ ธิ์ทางฝา ยมารดา หรอื ทางฝายบิดา จักถึงความความแตกตางกันแหงชาติ เพราะฉะน้ัน พวกเราจงึ พอใจการอยรู ว มกับพระพ่ีนองนางเทานั้น เพราะกลัวความแตกตา งกันแหง ชาติ จึงต้ังพระเชฏฐภคนิ ีไวในตําแหนงเปนพระมารดา ตา งกส็ าํ เรจ็ การอยรู วมกันกบั พระพน่ี องนาง

พระสตุ ตันตปฎ ก ทฆี นิกาย สีลขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนา ท่ี 559ทีเ่ หลอื . เม่ือพระราชโอรสเหลา น้นั เจรญิ ดวยบุตรและธิดา แตในสมัยตอ มาพระเชฏฐภคินเี กดิ เปนโรคเร้อื น. เนือ้ ตัวเปนเหมอื นกับดอกทองกวาว.พระราชกมุ ารทง้ั หลายคิดวา เมื่อพวกเราการทาํ การน่ังการนอนและการบรโิ ภค เปนตน รวมกันกบั พระเชฏฐภคนิ ีน้ี โรคนี้กจ็ ะตดิ ตอกันไดวนั หนึ่งจึงทาํ เปนประหน่งึ วา เดนิ ไปเลน กฬี าในสวน ใหพระเชฏฐภคนิ ีน้ันขึน้ นั่งบนยานแลวเขา ไปยังปา รับสัง่ ใหข ุดสระโบกขรณีในพน้ื ดนิ โดยสังเขปวา เปนเรอื น ใหพ ระนางเขา ไปในที่น้ัน พรอมกบั ของเค้ยี วและของบรโิ ภค มงุ ขา งบนใสดนิ รว นลงไป แลวพากันกลบั ไป. ในสมยั นน้ั พระเจากรุงพาราณสที รงพระนามวา รามะ ทรงเปน โรคเรอ้ื น พวกนางสนมกาํ นลั ในและพวกนกั แสดงละคร ตา งพากนั รงั เกยี จเพราะความสงั เวชใจนน้ั จงึ ทรงมอบราชสมบตั ิใหแ กพระราชโอรสองคใหญเสดจ็ เขาปา ทรงเสวยรากไมในปาในทีน่ น้ั ตอ เวลาไมนานนักก็หายพระโรค มีผิวพรรณประดุจทองคํา เสด็จเที่ยวไปทางโนนบาง ทางน้ีบา ง ทอดพระเนตรเห็นตน ไมม โี พรงใหญ ทรงถากถางทว่ี างมปี ระมาณ๑๖ ศอก ในสวนดานในแหง ตนไมน น้ั ตดิ ประตูและหนาตา ง ผูกบนั ไดไว ประทบั อยู ณ ทน่ี ัน้ . พระองคทรงกอไฟไวใ นกะโหลกรองรับถา นตอนกลางคนื ทรงสดบั เสียงรอ งของเหลาสัตวมีเนอื้ และสกุ ร เปนตนบรรทมหลบั ไป. พระองคทรงสงั เกตวา ในที่โนนราชสหี รอ ง ในทโ่ี นนเสือโครง รอ งพอสวา งกเ็ สด็จไปท่นี ัน้ ทรงเก็บเอาเนือ้ ทเ่ี หลอื เดนมาเผาเสวย. ตอมาวนั หนง่ึ ในตอนใกลร งุ เมื่อพระองคท รงกอ ไฟใหล ุกขึน้แลวประทบั นง่ั อยู เสอื โครง เดนิ มาเพราะไดกลิน่ ตวั พระราชธดิ า จงึ คุยดิน

พระสุตตันตปฎก ทีฆนกิ าย สลี ขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนาที่ 560กระจดั กระจายในทน่ี ั้น ทาํ เปน ชอ งวางไวท ่ีซอกเขา. พระนางทอดพระเนตรเหน็ เสือโครงทางชองนน้ั ทรงกลัวจึงสง เสยี งรองดงั ลัน่ . พระเจากรงุ พาราณสี ทรงสดบั เสียงนน้ั ทรงสงั เกตไดว า น้เี ปน เสยี งสตรี จงึ เสด็จไป ณ ทน่ี น้ั แตเชา ทีเดียว ตรัสถามวา ใครอยูในที่นี้ พระนางตอบวา ผูหญิง นาย. เธอมีชาตเิ ปน อะไร. ฉันเปนธดิ าของพระเจา โอกกากมหาราช.เธอจงออกมาเถิด. ไมส ามารถออกไปได นาย. เพราะเหตุไร ฉนั เปนโรคผิวหนัง. พระเจากรงุ พาราณสตี รสั ถามความเปนมาทกุ ประการแลวใหพระนางผไู มยอมออกมาเพราะขัตตยิ มานะ ทรงทราบความเปนกษตั รยิ ข องตนวา แมเ ราก็เปนกษตั รยิ  จึงทรงพาดบันไดลงไป ทรงฉุดขนึ้ มาพาไปยังทป่ี ระทับของพระองค พระราชทานยาท่ีพระองคทรงเสวยเองน่นั แหละ ตอ มาไมน านนกั ทรงกระทําใหพระนางหายพระโรค มีผวิพรรณประดุจทองคาํ ได จึงทรงอยูร ว มกบั พระนาง. เพราะการอยรู ว มคร้ังแรกนน่ั เอง พระนางก็ทรงครรภ ประสตู ิพระราชโอรส ๒ พระองคแลว ก็ประสตู อิ กี ถึง ๑๖ คร้ัง อยา งน้ีคือ ครัง้ ละสอง ๆ ดว ยประการฉะน้ี. จงึ มีพ่นี องถึง ๓๒ พระองค. พระราชบดิ ากท็ รงใหพระราชโอรสเหลานน้ั ซ่งึ เจริญวยั แลว ไดท รงศึกษาศลิ ปศาสตรท กุ ชนดิ . ตอมาวันหนง่ึ พรานไพรผูอยใู นเมืองของพระเจารามะคนหน่ึงเทีย่ วแสวงหาแกว อยทู ี่ภูเขา เห็นพระราชาแลว จาํ ได จึงกราบทลู วาขาแตส มมติเทพ ขา พระพุทธเจา จําพระองคไ ด. ทนี น้ั พระราชาจงึ ตรัสถามความเปน ไปทกุ ประการ. และในขณะน้ันนัง่ เอง พวกเดก็ ทั้งหลายเหลาน้ันกพ็ ากนั มา. พรานไพรเห็นพวกเขาแลว ทูลถามวา เด็กเหลา น้ีเปนใคร. เมอื่ พระราชตรสั วา ลกู ของเราเอง เขาจึงทูลถามถึงวงศส กลุ

พระสุตตันตปฎ ก ทฆี นกิ าย สีลขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๑ - หนาท่ี 561ทางฝา ยมารดาของเดก็ เหลา นั้น คดิ วา บัดนี้เราไดร างวัลแลว จึงไปยงั เมืองกราบทลู แดพระราชา พระราชาทรงดําริวา เราจกั ทูลเชิญเสดจ็ พระราช-บดิ ามา จงึ เสด็จไป ณ ท่นี ัน้ พรอมกับเสนา ๔ เหลา ถวายบังคมพระราชบิดา แลวทลู ขอวา ขอพระองคจงทรงรับราชสมบัตเิ ถิด พระเจาขา .พระเจากรงุ พาราณสีตรัสวา อยาเลยพอเอย เราจะไมไป ณ ท่นี นั้ เธอจงถากถางตน ไมนอ้ี อก แลว สรางเมอื งใหแ กเ รา ณ ท่ีน้ีน่แี หละ. พระราชาทรงกระทําตามรับสัง่ แลว ตั้งช่อื ให ๒ ชอื่ คือ ช่อื วา โกลนครเพราะเหตทุ ถ่ี ากถางตน กระเบาออกแลวสรา งเมืองน้นั ขึน้ ๑ ช่ือวาพยัคฆบถ เพราะสรางขึน้ ที่ทางเดนิ ของเสอื โครง ๑ เสร็จแลวถวายบงั คมพระราชบิดา ไดเ สด็จกลบั พระนคร. ตอ มาพระราชมารดาไดตรัสกะกมุ ารผูเ จรญิ วัยแลววา นแ่ี นะลูก ๆท้งั หลาย ศากยะผูอยูในกรุงกบลิ พัสดุผเู ปน พระเจา ลงุ ของพวกทานมีอยูกพ็ วกธดิ าของพระเจาลุงของพวกทาน มีการจับผมเห็นปานฉะนี้ มีการจบั ผาเห็นปานฉะนี้ แนะลกู ทัง้ หลาย เมอื่ ใดพวกเขามาทา อาบนาํ้ เม่อืนนั้ ทา นจงไปจับธดิ าผูท่ตี นชอบไว. พวกเขาก็พากนั ไปในทน่ี ัน้ เมือ่ พระราชธิดาพากนั มาอาบน้ํา กาํ ลงั ผงึ่ ศรี ษะใหแหง อยู จึงจับราชธิดาผทู ตี่ นปรารถนาประกาศชื่อใหท ราบแลวมา. พระเจาศากยะทัง้ หลายทรงสดบัแลว ตรสั วา แนะ พนาย ชางเขาเถิด พวกญาติ ๆ ของเราเอง แลวก็ทรงเฉยเสยี . นเี้ ปน เรอ่ื งเกิดข้ึนของศากยวงศและไกลิยวงศ. เมอื่ ศากยวงศและไกลิยวงศเหลานน้ั ทาํ การอาวาหมงคลและวิวาหมงคลซึง่ กนั และกนัวงศสกลุ สบื ตอกนั มาไมขาดสายเลย ทราบเทา ถงึ พุทธกาล. ในเรือ่ งนนั้พระผมู พี ระภาคเจา เพอ่ื ทรงแสดงศากยวงศ จงึ ตรัสพระดาํ รัสวา ศากยะ