เอกสารประกอบการสอนการพยาบาลพื้นฐาน E-Book

2) พยาบาลจะเปนผูใ หขอมูลเพ่มิ เตมิ หากผปู วยหรือญาติมีขอสงสยั และชวย ประคับประคองจิตใจของผูป วยและญาติ 3) เปดโอกาสใหญาติซักถามอาการตางๆ หรือปรกึ ษาไดตลอดเวลา รวมทง้ั ใหส ิทธ์ผิ ูปวย หรอื ญาติ เลอื กวิธกี ารรกั ษา หรอื จะขอกลับบาน 4) บอกอาการเปลี่ยนแปลงของผูปวยใหญาตทิ ราบเปนระยะๆ 5) ตอบสนองความตองการของผูปว ย 15.2.2 การดแู ลรักษาแบบประคบั ประคอง (Palliative care) การดูแลแบบประคับประคองนั้นมีความสำคัญมากขึ้นในปจจุบันเนื่องจากลักษณะความ เจ็บปว ยในปจ จบุ นั เปลี่ยนแปลงไปจากเดิม การเจ็บปว ยเร้ือรังมากขนึ้ รวมท้ังวทิ ยาการทางการแพทย ที่มีความทันสมัยมากขึ้น การรักษาเพื่อการยื้อความตายเพิ่มมากขึ้น ซึ่งอาจไมตรงตอความตองการ ของผปู วย เกดิ ความทุกขท รมาน ความมีศักดิ์ศรีและคุณคาลดลง ปจ จบุ นั จึงมกี ารพัฒนาแนวทางการ ดูแลแบบประคบั ประคองเพอื่ สงเสริมใหเ กิดการเสียชีวิตอยา งสงบหรอื การตายดี (good dead) ความหมายการดแู ลรักษาแบบประคบั ประคอง องคการอนามยั โลกไดใ หค ำจำกัดความดังน้ี “ วิธกี ารดแู ลทเ่ี ปน การเพิ่มคุณภาพชีวิตของผูปว ยท่ีปว ยดวยโรคทค่ี ุกคามชวี ิต โดยใหการปองกันและ บรรเทาความทุกขทรมานตาง ๆ ท่เี กิดข้นึ กับผูปวยและครอบครวั ดว ยการเขาไปดแู ลปญหาสุขภาพท่ี เกิดขึ้นตั้งแตในระยะแรก ๆของโรค รวมทั้งทำการประเมินปญหาสุขภาพทั้งทางดานกาย ใจ ปญญา และสงั คม อยางละเอียดครบถวน ”(อางใน กิตติพล นาควิโรจน และ ดารนิ จตุรภทั รพร, 2560) ดงั น้ี การดูแลประคับประคองจึงเปนการดูแลที่เนนใหผูปวยเสียชีวิตอยางเปนธรรมชาติ โดยมีความทุกข ทรมานนอยทส่ี ุด การดูแลแบบประคับประคองผูที่มีบทบาทสำคัญ นอกเหนือจากแพทย พยาบาลบุคลากร ทางการแพทยแลว ยังตองมีความรวมมือจากญาติผูปวย ซึ่งเปนบุคคลที่สำคัญที่สุด ที่จะทำใหการ ดูแลแบบประคบั ประคองประสบผลสำเรจ็ วธิ ีการดูแลแบบประคับประคองมหี ลกั การสำคญั ดงั น้ี 15.2.2.1 การดแู ลความสะอาดและความสุขสบายทวั่ ไป การดูแลความสะอาดและความสุขสบายทั่วไป เพื่อเปนการควบคุมการแพรกระจายของเชอื้ โรค การลางมือกอนและหลังการสัมผัสผูปวย ผูดูแลควรตัดเล็บใหสั้น การทิ้งขยะอยางถูกตอง เหมาะสม ใชถุงมือเมื่อตองสัมผัสสารคัดหลั่งจากตัวผูปวย หากผูดูแลมีอาการหวัด คัดจมูก ควรสวม หนากากอนามัยเพื่อปองกันการแพรกระจายของเชื้อโรคไปยังผูปวย การเตรียมอาหารใหผูปวยตอง สะอาด ปรุงสุก ทำความสะอาดภาชนะบรรจุอาหารใหสะอาด และหลีกเลี่ยงการนำสัตวเลี้ยงมาใกล ผูปว ย ยกเวน กรณีท่ีสตั วเลยี้ งน้ันมคี ุณคาทางจิตใจตอ ผูปวย 401

การดูแลความสะอาดรางกายเพื่อความสุขสบายของผูปวย โดยสวนใหญผูปวยมักจะมี อาการปากแหงเนื่องจากการดื่มน้ำไดนอยลง ดังนั้น หากมีอาการปากแหงใหทำความสะอาดโดยใช สำลชี บุ นำ้ ทำความสะอาดบอย ๆ หรือทากลีเซอรีนเพ่อื ใหความชุมชืน่ 15.2.2.2 การใหการดูแลความไมส ขุ สบายทางกายตามอาการ อาการท่ีพบบอ ยในผูป ว ยระยะสุดทา ยมีดังนี้ 1) อาการปวด ผูดูแลตองมีความเขาใจเกี่ยวกับความปวดซึ่งเปนเรื่องปจเจกบุคคล เขาใจอาการปวดของผูปว ยอยางแทจริง กิจกรรมการพยาบาลไดแก การประเมินความปวด ใหยาแก ปวดตามแผนการรักษา ในผูปวยระยะสุดทายจะมีปญหาเรื่องการกลืนบาก ดังนั้นการใหยาแกปวด ควรตองพจิ ารณาอยา งถว นถี่ หากผปู ว ยไมส ามารถกลืนไดตองพิจารณาใหย าทางอื่นแทน เชน การให ยาแกปวดหยดเขา หลอดเลือดดำอยางตอ เนื่อง หรือการใหยาฉีดเขาใตผิวหนงั หรือยาแกป วดชนิดแปะ ผิวหนังซึ่งไดร ับความนยิ มมากขน้ึ ในปจ จบุ ัน เน่ืองจากเปน การใหยาทผี่ ูปว ยทุกข ทรมาน นอ ยกวาการ ใหยาหยดเขาหลอดเลือดดำและสามารถดูแลไดงาย นอกจากนี้ยังควรมีการบรรเทาความปวดดวย วิธีการอื่นรวม เชน หาปจจัยกระตุนที่ทำใหเกิดความปวด แลวลดสิ่งกระตุนเหลานั้น การนวดผอน คลาย การสมั ผัส 2) อาการคันตามรางกาย ซึ่งมักเกิดจากการที่ผิวแหง จากการขาดน้ำ ขาด สารอาหาร ผลขางเคียงของยาหรือบางครั้งอาจเกิดจากโรคที่ผูปวยเปน เชน อาการแสบคันท่ี กอนมะเร็ง อาการคันอาจทำใหผูปวยกระสับกระสาย อาจกอใหเกิดความวิตกกังวลได ดังนั้นควรมี การดูแลผิว ปองกันการแหง คัน โดยการชว ยอาบน้ำหรือเช็ดตัวดวยน้ำธรรมดาหรือนำ้ เย็น หลีกเลี่ยง การใชน้ำอุนเพราะจะทำใหผิวแหง หลังเช็ดตัวควรทาโลชั่นเพื่อใหผิวชุมชืน่ ควรทาในชวงหลังเช็ดตวั เสร็จทนั ที เน่ืองจากชว งทีผ่ วิ กายยังไมแ หงสนิทจะชว ยใหโ ลชั่นซึมเขาสผู ิวไดด ี 3) ปญหาของการขับถายปสสาวะ / อุจจาระ ผูปวยอาจมีปญหากลั้นปสสาวะไมอยู ดังนั้นภายหลังผูปวยถายตองทำความสะอาดทันที หรือหากมีการใสสายสวนปสสาวะตองดูแลให ถูกตองตามเทคนิค (ดูรายละเอียดในการพยาบาลผูปวยที่ไดรับการใสสายสวนปสสาวะ) อาการ ทองผูกมักเกิดไดบอยในผูปวยกลุมนี้ เนื่องจากอาจเปนผลขางเคียงมาจากการไดรับยาแกปวดกลุม opioid ซึ่งสงผลใหเกิดอาการทองผูกหรืออาจเกิดจากการขาดน้ำ หากประเมินพบอาการทองผูกให แจงแพทยทันที เพอื่ ใหผ ูป ว ยไดรบั ยาระบายอยา งเหมาะสม โดยสว นใหญผ ปู วยทไี่ ดร บั ยาแกปวดกลุม opioid จะไดรับยาแกปวดรว มดวย 402

4) อาการบวมตามสวนตาง ๆ ของรางกายโดยเฉพาะอวัยวะสวนปลาย ดังนั้นควรมี การจดั ทา ประคองปลายมือ ปลายเทา เพอ่ื ชว ยลดอาการบวม หรอื นวดจะชวยบรรเทาอาการบวมตาม รา งกายไดเ ชน กัน 5) ภาวะออนลา ไมมีเรี่ยวแรง จากการดำเนินของโรคท่ีลุกลามมากขึ้น การดูแลที่ สำคัญในระยะนี้ คือการชวยเหลือกิจวัตรประจำวัน ลดการใชพลังงานของผูปวย ผูปวยอาจนอนติด เตยี ง ดังนีจ้ ึงควรดแู ลปองกันภาวะแทรกซอนจากการนอนติดเตียง เชน แผลกดทับ ขอตดิ แขง็ 6) การหายใจไมอิ่ม เปนอาการที่พบไดบอยในผูปวยที่อยูในระยะใกลเสียชีวิต เน่อื งจากรางกายเรม่ิ ขาดออกซิเจน การแลกเปลย่ี นกาชเสยี ไป เลอื ดเริม่ เปนกรด อาจพบผปู วยหายใจ ในลักษณะมีเสียงดังครืดคราด มีเสมหะมาก ใชกลามเนื้อชวยหายใจหรืออาจพบอาการ หิวอากาศ (Air hunger) หายใจเฮือกได การดูแลผูปว ยทีม่ ีอาการหายใจไมอ ม่ิ สามารถปฏิบตั ิไดด ังนี้ (1) ใหการดูแลรักษาดว ยการใหออกซิเจนบำบดั ตามแผนการรักษาของแพทย (2) จัดทา นอนศรี ษะสงู (3) ใหใสเ สอื้ ผาหลวมๆ ผอ นคลาย (4) ใหก ารดแู ลดา นจติ ใจ สมั ผสั มอื ดแู ลอยูใกลชิด 7) ภาวะสับสน ผูปวยอาจมีการแสดงออกที่ไมเหมาะสมกับสถานการณ ไมมีสมาธิ ไมสามารถสื่อสารได บางครั้งอาจมีอาการหูแวว เห็นภาพหลอนได โดยเฉพาะในระยะใกลเสียชีวิต การพยาบาลที่สำคัญคือ การอยูกับผูปวย สื่อสารใหขอมูลผูปวยดวยสีหนาออนโยน พูดชา ๆ ชัดเจน มองหนาและสบตาผูปวยดวยความจริงใจ หลีกเลี่ยงการผูกมัดผูปวยเพราะจะยิ่งทำใหผูปวยสับสน มากยิ่งข้นึ 15.2.2.3 การดูแลประคับประคองทางจิตใจตามความเชื่อ ตามศาสนาที่ผูปวยนับถือ ผู ที่มีบทบาทที่สำคัญในการดูแลดานจิตใจคือ ครอบครัว ญาติที่ใกลชิดของผูปวย ผูที่ผูปวยมีความรัก ความผูกพันธุ หรืออาจเปนผูที่ผูปวยมีเรื่องติดคางในใจที่ตองการบอกในระยะสุดทาย พยาบาลมี บทบาทสำคัญในการสงเสริมใหญาติมีสวนรวมในการดูแลประคับประคองทางจิตใจ รวมถึงการจัดให ไดท ำกจิ กรรมทางศาสนาตามทผ่ี ูปวยและครอบครัวตอ งการ 403

15.2.3 การพยาบาลผูป วยและครอบครัวในระยะสุดทา ยใกลต าย (End of life care) 15.2.3.1 วตั ถปุ ระสงคการพยาบาลผูป ว ยในระยะสุดทายดังน้ี 1) บรรเทาอาการทุกขทรมาน ชว ยใหผปู วยดำเนินชวี ติ อยางมคี วามสุขมากท่ีสดุ 2) สนองความตอ งการในดานตา งๆ ของผูปวย ท้งั ทางดานรา งกาย จติ ใจ และจติ วญิ ญาณ 3) ชวยใหผ ูปว ยไดตายอยา งสมศักด์ิศรีของความเปน มนุษย 4) ประคบั ประคองใหครอบครวั ของผปู วยสามารถปรบั ตวั รับสถานการณในขณะท่ี ผปู วยอยูในระยะสดุ ทา ยตาย และในขณะผปู ว ยเสียชวี ิตได 15.2.3.2 หลักการพยาบาลผปู วยและครอบครัวระยะสุดทายใกลต าย 1) เขาใจสภาพการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในระยะสุดทายของชีวิต สรางและคงไวซึ่ง สมั พนั ธภาพที่ดีระหวางการพยาบาล ผปู วย และครอบครวั 2) ดแู ลชวยเหลือ และสนองความตอ งการของผูปวยบรรเทาความไมสขุ สบายตา งๆ 3) ควบคุมอาการเจ็บปวดอยา งสม่ำเสมอ ซึ่งเปนปญ หาสำคัญอยา งยง่ิ 4) สนบั สนุนใหผปู ว ยและครอบครัวมสี วนรวมในการดแู ล ลดความรูส กึ โดดเด่ยี วและ ถูกทอดทงิ้ ไมยึดกฎระเบยี บของโรงพยาบาลมากเกนิ ไป 5) สรางสิ่งแวดลอมในโรงพยาบาลใหมีความสงบ ไมถูกรบกวน มีเวลาไดพักและมี เวลาเปนสวนตัว มเี วลาอยูก บั ครอบครัว 6) สงเสริมใหผ ปู ว ยและครอบครวั ไดป ฏิบัติตามความเช่ือและความศรัทธาตามความ ตอ งการ 7) สนับสนุนใหกำลังใจ วางแผนการเยี่ยม ใหเวลาแกผูปวยและครอบครัว ใหการ พยาบาลดวยความสม่ำเสมอ เพื่อใหเกิดความมั่นคงและรูสึกไววางใจ ทำใหผูปวยและครอบครัวเกิด กำลังใจ และสามารถกำหนดเปาหมายของชีวิตได 8) ชว ยเหลือผูปว ยและครอบครัวใหสามารถเผชิญกับความตายในนาทีวิกฤตได โดย ใหคำชแ้ี นะ ชวยเหลอื ตามลำดบั ความสำคัญของกจิ กรรม และยอมรบั ภาวะเศราโศกของครอบครวั 404

15.3 หลักการพยาบาลและวิธีปฎบิ ัติเม่ือผูปว ยท่ีถึงแกก รรม 15.3.1 การเปลยี่ นแปลงของรา งกายเม่อื ถงึ แกกรรม การเปลย่ี นแปลงมี 2 ชวงดงั น้ี 1) การเปล่ียนแปลงหลงั การตายในชว งตน มีการเปล่ียนแปลงดงั น้ี (1) ไมหายใจ หวั ใจหยดุ เตน ไมมีปฏกิ ิริยาตอบสนอง ไมม ีสญั ญาณชพี (2) รูมานตาไมมีปฎิกิริยาตอบสนอง (pupil : pin point, fixed) ในระยะน้ี แพทยจึงจะลงความเหน็ วาผปู วยถงึ แกกรรม (3) ผวิ หนังซีดจากการขาดเลือดไปเลยี้ ง (4) กลา มเนอ้ื ลาย กลา มเน้ือหรู ูดคลายตวั (5) เรมิ่ มกี ารแขง ของเลอื ดท่ัวรา งกาย 2) การเปล่ียนแปลงหลังการตายในชวงทา ย (1) การแขง็ ของกลามเนื้อทั่วรางกาย (2) เกิดรอยจ้ำแดงในสวนที่อยูต่ำสุดของรางกาย เกิดภายหลังการตายประมาณ 30 นาที – 2 ช่ัวโมง (2) เกิดการลดลงของอุณหภูมิรางกาย (3) เกิดกระบวนการเนา ของศพ 15.3.2 การดแู ลรา งกายผูถ ึงแกก รรม การดูแลรางกายผูถึงแกกรรมดวยการทำความสะอาดรางกาย (complete bed bath) พรอมทั้งการทำความสะอาดแผล การนำอุปกรณหรือสายตาง ๆ ออกจากรางกาย ปดตา ปดปาก ผูปวยใหส นิท หากมีฟนปลอมใหรีบใสฟ นปลอมกอนรา งกายจะแข็ง หากมีสารคดั หลั่งตา ง ๆ ออกจาก รูทวารตาง ๆ ใหใ ชสำลอี ดุ หากไมม ีสารคัดหลง่ั ไมจำเปน ตองอุดรูตาง ๆ ภายหลังทำความสะอาดใหสวมเสื้อผาตามที่ญาติผูปวยนำมา กรณีผูปวยถึงแกกรรมใน โรงพยาบาลตองเก็บศพไวบนหอผูปวยอยางนอย 2 ชั่วโมงจึงเคล่ือนยายศพออกจากหอผูปวย และ แจงใหญาตดิ ำเนนิ การเรื่องทางกฎหมายตอ ไป 405

15.4 บทสรุป การพยาบาลผูปวยระยะสุดทายเปน อีกบทบาทหนึ่งที่พยาบาลควรตระหนัก ไมควรปลอยให ผูปวยและญาติตองเผชิญปญหาตามลำพัง พยาบาลและบุคลากรทางสุขภาพควรตองมีความรูความ เขา ใจอยางถกู ตองเพ่อื ชวยใหผ ูป ว ยและครอบครวั สามารถผา นภาวะวกิ ฤตได 15.5 คำถามทายบท ขอ 1 ขอใดคือลักษณะของผปู ว ยระยะสุดทา ย (end of life) 1. กระดูกหกั นอนตดิ เตียง มีแผลกดทบั ท่ีกน มไี ขส งู 2. เปน มะเร็งตับ ตัวตาเหลือง ทองโต หายใจ Air hunger 3. ประสบอบุ ัตเิ หตุทางรถยนต หายใจเหนื่อย กระสบั กระสาย 4. เปนมะเร็งเตานม ระยะท่ีมีการแพรกระจายไปยังอวยั วะชองทอง ขอ 2 ขอ ใดถกู ตอง เกยี่ วกบั living will 1. เปน หนังสือราชการทผ่ี ปู วยตองเซน็ ยนิ ยอม 2. เปนการดูแลผูป ว ยระยะสดุ ทายท่คี ำนงึ ถึงศักดศ์ิ รคี วามเปนมนษุ ย 3. เปนหนังสอื แสดงเจตนาการกระทำอัตวบิ ากกรรมที่ถกู ตองตามกฎหมาย 4. เปน กฎหมายท่ีประกาศใชในประเทศไทยและไดร บั ความนิยมเปน อยางมาก ขอ 3 ขอ ใดคือหลักการสำคญั ในการพยาบาลผูป วยระยะสดุ ทา ย 1. ประเมนิ อาการและสัญญาณชีพทกุ 1 ชั่วโมง 2. ดูแลอยางใกลชิด ใหญาตผิ ูปวยเขาเยย่ี มเมื่อจำเปน 3. ดูแลความสุขสบาย ลดความทุกขทรมานของผูปวย 4. ใหกำลังใจผูปว ยและครอบครัวใหเผชิญกับภาวะโรครา ย 406

ขอ 4 ขอ ใดคอื ส่งิ ทต่ี องปฏบิ ัติ เปน อันดับแรก เมื่อผปู ว ยระยะสุดทาย หยุดหายใจ 1. รายงานแพทยเจา ของไข 2. ประเมนิ สญั ญาณชีพ ตรวจสอบ pupil 3. ดแู ลความสะอาดรางกาย เปล่ียนเสอื้ ผา 4. แนะนำญาติเรื่องขั้นตอนการทำใบมรณะบัตร ขอ 5 การทำความสะอาดรา งกายภายหลังผปู ว ยผูท ่ีถงึ แกก รรม ไมเ กนิ ก่ีชวั่ โมง 1. 1 ช่วั โมง 2. 2 ชัว่ โมง 3. 3 ชว่ั โมง 4. 4 ชวั่ โมง 15.6 เอกสารอางอิง นารีรตั น จิตรมนตร.ี การแจงขา วรายและการดูแลครอบครวั ผูปวยในภาวะฉุกเฉนิ . ใน : วีรศักดิ์ เมือง ไพศาล, บรรณาธิการ. การจัดการภาวะฉุกเฉินสำหรับผูสูงอายุ. พิมพครั้งที่ 2. นนทบุรี: หางหนุ สวนจำกดั ภาพพมิ พ; 2560. หนา 221-224. นภา หลมิ รัตน และ ศรเี วยี ง ไพโรจนก ลุ . การดูแลผูป วยระยะทา ยสำหรับผูใ หการดูแล. ขอนแกน : โรง พิมพคลังนานาวทิ ยา. 2559. ประเสริฐ เลิศสงวนสินชัย, อิศรางค นุชประยูร, พรเลิศ ฉัตรแกว, ฉันชาย สิทธิพันธุ (บรรณาธิการ)., การดูแลผูปวยระยะสดุ ทาย.กรงุ เทพฯ : โรงพิมพอกั ษรสมั พันธ, 2550. ถนอมขวญั ทวบี รู ณ. การเตรียมรา งกาย จิตใจและจติ วิญญาณของผปู วยและญาติกอนระยะสุดทาย. สบื คน จาก http://www.elearning.ns.mahidol.ac.th/Patients-with-end-stage/_9.html สมจนิ ต เพชรพันธุศรี ถนอมขวญั ทวบี รู ณ เบญจพร สขุ ประเสริฐ โสพสั ศิริไสย ณจั นา สนุ ยั พนั ธ และ จรรยา เจริญสุข. (2557). รูปแบบการดูแลผูปวยระยะสุดทายของชีวิตในชุมชนของ กรุงเทพมหานคร. 12(1) : 76-89. สุปราณี เสนาดิสัย และ วรรณภา ประไพพานิช. (2558). การพยาบาลพื้นฐาน. กรุงเทพฯ: บริษัทจุด ทองจำกดั . หนา 761-766. 407

สว นที่ 2 การพยาบาลพ้นื ฐาน ภาคทดลอง 408

แผนบรหิ ารการสอนประจำบทท่ี 1 วธิ ีปฎิบตั กิ ารพยาบาลพืน้ ฐาน ในการปอ งกันและควบคุมการแพรก ระจายเช้ือ หวั ขอ เนื้อหาประจำบท 1. วิธกี ารลา งมอื (Hand washing) 2. วิธกี ารใสถ ุงมอื ปราศจากเชื้อ (Sterile Gloves) 3. วธิ ีการเปดหอของปลอดเช้อื และการหยิบจบั ของปลอดเชื้อ 4. วธิ ีการสวมและถอดเสื้อกาวนป ลอดเชื้อ (sterile gown) จำนวนช่วั โมงท่สี อน: ภาคทดลอง 2 ช่ัวโมง วัตถปุ ระสงคเ ชงิ พฤติกรรม 1. ปฏิบตั ิการลา งมอื (Hand washing) ไดถูกตอง 2. ปฏบิ ตั กิ ารใสถ ุงมอื ปราศจากเชื้อ (Sterile Gloves) ไดถ กู ตอ ง 3. ปฏบิ ัตกิ ารเปดหอของปราศจากเช้ือและการหยิบจบั ของปราศจากเชอ้ื ไดถูกตอง 4. ปฏบิ ัติการสวมและถอดเส้ือกาวนปลอดเชอื้ (sterile gown) ไดถ ูกตอง วธิ ีสอนและกจิ กรรมการเรียนการสอน 1. วธิ ีสอน 1.1 สอนสาธิตและสาธิตยอนกลับ 2. กจิ กรรมการเรยี นการสอน 2.1 สอนสาธิตการการลางมือ (Hand washing) การใสถุงมือปราศจากเชื้อ (Sterile Gloves) การเปดหอของปราศจากเชื้อและการหยิบจับของปราศจากเชื้อ การสวมเครื่องปองกัน รางกายสวนบุคคล (personal protective equipment) 2.2 ผเู รยี นฝกปฏิบตั ิและสาธติ ยอนกลบั 2.3 สะทอนคดิ การฝก ปฏิบัตแิ ละสรปุ ผลการเรยี นรู 2.4 ผเู รยี นยืมวสั ดุ อปุ กรณไ ปฝกปฏิบตั ติ อ นอเวลาเพอ่ื ใหเกดิ ทักษะ 409

สื่อการเรยี นการสอน 1. เอกสารประกอบการสอน 2. วัสดุ อุปกรณทางการแพทยในหอ งปฏิบตั ิการ 3. VDO สอ่ื การสอนใน YouTube channel: nursing practice การวดั ผลและประเมนิ ผล 1. ประเมินผลการสาธิตยอนกลบั ตามแบบประเมินทักษะ 2. การสอบทักษะปฏบิ ตั แิ บบ Objective Structured Clinical Examination : OSCE 410

บทที่ 1 วธิ ปี ฎบิ ตั กิ ารพยาบาลพน้ื ฐาน ในการปอ งกันและควบคุมการแพรก ระจายเชื้อ การควบคุมและปองกนั การแพรก ระจายเชอื้ มีกจิ กรรมทเี่ ก่ียวของกบั การปองกนั การ แพรกระจายเช้อื ตามหลกั การปองกนั การแพรก ระจายเชอ้ื ตามมาตรฐาน (standard precaution) ไดแก การลา งมือ การใสอุปกรณป ลอดเชื้อ อุปกรณป อ งกันรา งกาย การเปด หีบหอ ของปลอดเชอ้ื และ การหยับจบั ของปลอดเช้ือ ดงั รายละเอยี ดตอไปนี้ 1.1 วธิ ีการลางมือ (Hand washing) 1.1.1 การเตรยี มอุปกรณ 1) สบูหรอื แอลกอฮอล เจล 2) ผา เชด็ มอื หรือกระดาษเช็ดมอื 1.1.2 วิธกี ารลางมอื 1) เปดน้ำราดมือทั้งสองขา งถึงขอมอื ความแรงพอประมาณ 2) ฟอกสบูทีฝ่ ามอื ทั้ง 2 ขาง 3) ฟอกขัดถูกมือใหท ั่วทกุ ดา นของมือท้ัง 2 ขา ง และฟอกขัดถู 7 ข้ันตอน ขั้นตอนท่ี 1. ใชฝ า มอื ถูกนั ขนั้ ตอนที่ 2. ฝา มอื ถูหลังมอื และกางน้ิวเพื่อถูงา มนิ้วมือ ขัน้ ตอนท่ี 3. ฝา มือถูฝามอื และกางน้ิวเพอ่ื ถงู ามน้ิวมือ ขัน้ ตอนท่ี 4. กำมือและใชฝ ามอื อกี ขางถูหลังน้วิ มือ ขัน้ ตอนที่ 5. ถูหวั แมมือโดยรอบดวยฝามอื ขัน้ ตอนที่ 6. ปลายน้ิวมอื ถขู วางฝา มอื ขนั้ ตอนที่ 7. ถรู อบขอมือ 4) ลา งมือและขอ มอื โดยใหน ้ำผา นตลอดทัง้ มือ พรอมขัดถูมือใหท ่ัวทุกดาน 5) ปดนำ้ โดยใชขอ ศอก หรอื ลางบริเวณกอกนำ้ กอนใชม ือปด 6) เชด็ มอื และขอมือใหแหง ดวยผา หรือกระดาษที่แหงสะอาดจากปลายนิ้วถึงขอมือ 411

1.2 วธิ ีการใสถ ุงมือปราศจากเช้ือ (Sterile Gloves) 1.2.1 การเตรยี มอุปกรณ 1) ถุงมือปลอดเชอื้ 1.2.2 วิธีการใสถ ุงมือปลอดเช้ือ 1) ลา งมอื ใหส ะอาดและเช็ดใหแ หง 2) วางซองถงุ มือบริเวณที่แหง สะอาด อยูส งู กวา ระดับเอว 3) คลซี่ องถุงมืออกอยางระมัดระวังไมใหถุงมือสัมผสั ภายนอก 4) เผยอดา นนอกของซองถงุ มือ ตรวจสอบรอยพบั ของถุงมือใหอ ยูดา นผูสวมใส ใหถ ุงมือ วางในตำแหนงซา ย-ขวาในทาหงายมือตามลกั ษณะทางกายวภิ าคศาสตร 5) เรม่ิ ใสถุงมือขางท่ีถนดั กอน โดยใชมอื ขา งที่ถนดั เผยอดานนอกของซองถุงมือออก 6) ใชน วิ้ หวั แมมอื น้ิวชี้ และน้ิวกลางของขางท่ีไมถนัด หยบิ ถุงมือขางที่ถนัดตรงรอยพับ ดา นในของถุงมอื (รอยพบั นจี้ ะอยูติดกับผวิ หนงั จงึ สามารถหยบิ ได) 7) ยกถงุ มอื อกจากซอง โดยดานนอกของถุงมือตองไมสมั ผัสสิ่งใด 8) ใสถ งุ มือขางที่ถนดั ในลักษณะหงายมอื ใหป ลายนิ้วหอยลง น้วิ หัวแมมืออยดู านหนา ของฝามือ 9) ใชมือขา งท่ีไมไดใสถุงมือเผยอดา นนอกของซองถงุ มืออกใหก วา ง จนเห็นรอยพับของ ถงุ มือที่อยูในซอง 10) หยบิ ถุงมืออกจากซองโดยใชปลายน้ิวมอื 4 น้ิว (น้ิวช้ี นว้ิ กลาง นิ้วนาง นวิ้ กอย) ของมอื ขางท่ีสวมถุงมือแลว สอดเขาไปในรอยพบั ของถงุ มอื 11) ยกถงุ มืออกจากซองโดยไมใหส ัมผัสสิ่งใด 12) ใชมือขางที่ยงั ไมไดใสถ ุงมือเก็บซองถุงมือใหเ รยี บรอย 13) สวมถุงมือในลักษณะหงายมอื ใหป ลายน้วิ หอยลง น้ิวหัวแมม อื กางออก ระวังอยาให มอื สัมผสั ดา นนอกของถุงมือ 14) จัดถงุ มือใหเ รียบรอย ตลบขอบถุงมือลง ระวังอยาสัมผัสโดนขอมอื 15) หากมีการปนเปอน (contamination) ไมวา ขน้ั ตอนใด ๆ กต็ ามตองถอดถุงมือออก แลว ใสถงุ มอื คใู หม 1.2.3 การถอดถงุ มือท่ีใชแ ลว ภายหลังการใชถ งุ มือเสรจ็ ดานนอกของถงุ มือถือวาเปนสว นท่สี กปรกปนเปอน หา มใหมือ สัมผัสดานนอกของถงุ มือโดยปฏิบตั ิดงั นี้ 412

1) ใชมือขา งที่ถนดั จับขอบดานนอกของถุงมือ คอย ๆ ดึงถุงมอื ออก ใหด านในของถุงมือ ตลบออกมาอยูด า นนอก 2) ใชมือขา งทยี่ ังสวมถุงมือ กำถุงมือทถ่ี อดออกแลว ไวใ นองุ มอื 3) ใชม อื ขางที่ถอดถุงมือแลว สอดเขาไปดา นในของขอบถงุ มือแลวคอย ๆ ดงึ ถงุ มอื ออก ใหดา นในของถุงมือตลบออกมาอยดู านนอก คลมุ ถุงมอื ทอ่ี ยูใ นองุ มือดว ย 4) ทิ้งถุงมอื ลงในถงั ขยะติดเชอื้ 5) ลา งมอื ใหสะอาดและเชด็ ใหแหง 1.3 วิธีการเปด หอ ของปลอดเชอื้ และการหยบิ จบั ของปลอดเชอื้ 1.3.1 การเปด หอของปลอดเชื้อ (sterile equipment) 1.3.1.1 การเตรียมอปุ กรณ 1) หอปลอดเชอื้ 1.3.1.2 มวี ธิ กี ารเปด หอของปลอดเชื้อ 1) ตรวจสอบสภาพหอของปลอดเชื้อ ตอ งไมมีการเปยกช้ือ ฉกี ขาด ดู วันหมดอายุที่ อยบู นชดุ ปลอดเชื้อ 2) วางชุดปลอดเชอื้ ลงบนกึ่งกลางพ้นื ทท่ี ่ีตองการเปด หอของปลอดเชอื้ ใหดา นบนสุด ของผา หอ ชุดปลอดเชื้อเปด ออกจากตวั ผูเปด 3) ใชนิ้วหัวแมมือและนิ้วชี้จับมุมบนสุดของผาแลวเปดไปดานตรงขาม โดยไมขาม กรายของปลอดเชือ้ 4) เปดมุมผาดานซายและขวาออก โดยใชมือซายเปดดานซาย มือขวาเปดดานขวา ปองกันการขา มกรายของปลอดเชื้อ 5) เปดผา มุมดานในสุด เขาหาตวั ผูเ ปด 1.3.2 การหยิบจบั ของปลอดเชอ้ื ของที่ปลอดเชื้อจะอยูในภาชนะที่มีฝาปดหรือในหอ เชน หมอนึ่งลำสี กอส หรือถาด เครื่องมือเครื่องมือที่มีฝาปด เมื่อจะหยิบจับของเหลานี้ไปใช จะตองรักษาของที่หยิบและของที่เหลือ ใหปราศจากเชือ้ โดยใชป ากคีบสง ตอ ซึ่งปลอดเชื้อ (Transfer forceps) 1.3.2.1 การเตรียมอปุ กรณ 1) ปากคีบสงตอ ปลอดเชอื้ (Transfer forceps) 413

1.3.2.2 วิธกี ารหยิบจบั ของปลอดเชื้อ มดี ังนี้ 1) หยบิ Transfer forceps ขึ้นจากกระปุกใหบบี ปลาย Transfer forceps เขา หา กัน ไมใ หป ลาย Transfer forceps สมั ผสั กับปากกระปกุ 2) การหยบิ Transfer forceps ใหป ลายคว่ำลง และอยูส งู กวา ระดบั เอว ไมใ หป ลาย ของ Transfer forceps สมั ผัสกับส่ิงที่ไมปลอดเช้ือ เชน ขอบนอกของหมอนง่ึ 3) หยิบของปลอดเชื้อโดยถือสง่ิ ของปลอดเช้ือใหส ูงกวา บริเวณทต่ี องการวางของ ปลอดเช้ือ 4-6 น้ิว ไมใหป ลายของ Transfer forceps สัมผสั กบั บรเิ วณท่ีวางนน้ั 4) กอนเกบ็ Transfer forcepsใหบ บี ปลายทั้งสองขางเขา ดว ยกัน เพอ่ื ปองกนั ปลาย forceps สัมผสั ปากกระปกุ 1.4 วิธีการสวมและถอดเส้ือกาวนปลอดเชือ้ (sterile gown) 1.4.1 การใสเส้ือคลมุ ปลอดเชอ้ื (sterile gown) การใสเสื้อคลุมจะชวยปองกันการแพรกระจายเชื้อโรค เสื้อควรจะใหญและยาวเล็กนอย เพยี งพอทีจ่ ะคลุมชุดเครื่องแบบไดม ิดชิด แขนยาว ขัน้ ตอนการใสเ ส้อื คลมุ ดงั น้ี 1) ลางมอื 7 ข้ันตอนและเช็ดใหแ หง 2) หยิบเส้ือคลมุ โดยจบั เฉพาะสว นทอ่ี ยดู านใน ยกเส้ือคลมุ ขึน้ ไมใหสมั ผัสส่งิ ใด 3) สอดแขนทงั้ สองขา งเขา ไปพรอม ๆ กนั ยกแขนขึ้นเหนือศีรษะ 4) ดึงคอเสอื้ ขึน้ มาชดิ คอ ผกู เชือกเปน เงื่อนกระตกุ ทคี่ อเสอ้ื 5) ผูชว ยจบั เชือกที่เสื้อคลมุ บรเิ วณเอวแลว ซอนทับกนั ผกู เปนเงือ่ นกระตุกท่เี อว 1.4.2 วิธีการถอดเส้อื คลุม 1) กระตุกเชอื กท่เี อวออก หลกี เลี่ยงการสัมผสั ดา นนอกของเสือ้ 2) กระตกุ เชือกที่คอ 3) ถอดเส้อื คลุมออก ตลบตวั เส้ือท่ีสมั ผสั สิ่งปนเปอ นไวด านใน 4) ท้งิ ลงตะกรา หรือถงั ผาติดเชอ้ื 5) ลางมือ 7 ข้ันตอนและเช็ดใหแหง ลำดับการใสเครื่องปองกันรา งกาย มีดังนี้ ลางมือ ใสผาปดปากและจมูก ใสเสื้อคลุม ใสถุงมือ สำหรับ ลำดับการถอดเครื่องปองกันรางกาย คือ ถอดถุงมือ ถอดเสื้อคลุม ลางมือ ถอดผาปดปากและจมูก ลางมอื 414

1.5 บทสรปุ การปฏิบัติเพื่อปอ งกันการตดิ เชือ้ และควบคมุ การแพรกระจายเช้ือ ดวยการลางมือ การหยิบ จับของปลอดเชื้อและการสวมใสอุปกรณปลอดเชื้อเปนทักษะที่สำคัญที่พยาบาลตองฝกฝนจนเกิด ทกั ษะได 1.6 แบบประเมนิ ทักษะปฏิบัตกิ ารพยาบาลพ้นื ฐาน แบบประเมินทักษะการลา งมือ (Hand washing) ชอ่ื ...............................................สกุล................................................รหสั นกั ศกึ ษา.............................. คำช้ีแจง โปรดทำเครอ่ื งหมาย  ลงทต่ี รงกบั ผลการปฏิบตั ิ ลำดับ รายการประเมิน ผลการปฏิบตั ิ หมาย เหตุ 1. ถอดนาิกาและเครื่องประดับ ถา แขนเสื้อยาวพบั แขน ปฏบิ ตั ิ ไมป ฏิบัติ เสอื้ ข้นึ เหนือขอ ศอก (1) (0) 2. ยืนในทาที่สบายหางจากอางน้ำเลก็ นอ ยระวงั อยา ให เส้อื ผา สมั ผสั ถูกอา งนำ้ 3. เปดใหน ้ำไหล ปรับการไหลใหพอดี 4. เปด น้ำราดมือทง้ั สองขา งถงึ ขอมือ ความแรงพอประมาณ 5. ฟอกสบูท่ีฝามือทงั้ 2 ขา ง 6. ฟอกขดั ถกู มือใหท่ัวทุกดา นของมือท้ัง 2 ขาง และฟอกขัด ถู 7 ข้นั ตอน 1. ใชฝามอื ถกู ัน 2. ฝา มอื ถูหลงั มือและกางน้วิ เพอื่ ถูงา มน้วิ มือ 3. ฝา มือถฝู า มือและกางนิว้ เพ่ือถูงามนิ้วมอื 4. กำมอื และใชฝ า มืออีกขา งถูหลังนิ้วมอื 5. ถูหัวแมม อื โดยรอบดวยฝา มอื 6. ปลายนิว้ มือถขู วางฝามือ 7. ถูรอบขอมือ 7. ลา งมอื และขอมือโดยใหนำ้ ผา นตลอดท้ังมอื พรอมขดั ถูมอื ใหท่วั ทุกดา น 415

ลำดับ รายการประเมนิ ผลการปฏิบัติ หมาย เหตุ ปฏบิ ัติ ไมปฏบิ ัติ (1) (0) 8. ปด น้ำโดยใชขอศอก หรอื ลา งบริเวณกอกนำ้ กอนใชมือปด 9. เช็ดมือและขอ มือใหแหง ดวยผา หรือกระดาษท่ีแหง สะอาด จากปลายนว้ิ ถงึ ขอมือ รวมคะแนน (9 คะแนน) แบบประเมนิ ทักษะการใสถุงมอื ปราศจากเช้ือ (Sterile Gloves) ชอ่ื ..........................................สกุล......................................................รหสั นักศึกษา.............................. คำชแ้ี จง โปรดทำเครื่องหมาย  ลงทต่ี รงกับผลการปฏิบัติ ลำดบั รายการประเมิน ผลการปฏิบัติ หมาย การใสถ ุงมือ ปฏิบัติ ไมปฏิบตั ิ เหตุ (1) (0) ข้ันเตรยี ม 1. เลอื กขนาดถุงมอื ทเี่ หมาะสม ขัน้ ปฏิบตั ิ 2. ลางมอื 7 ขั้นตอนใหส ะอาด 3. วางซองถุงมือบริเวณทีแ่ หง สะอาด อยูสงู กวาระดับเอว 4. คลซ่ี องถงุ มืออกอยางระมดั ระวังไมใ หถุงมือสัมผัส ภายนอก 5. เผยอดา นนอกของซองถุงมือ ตรวจสอบรอยพบั ของถงุ มอื ใหอยูด านผูส วมใส ใหถุงมือวางในตำแหนงซา ย-ขวา ในทา หงายมือตามลกั ษณะทางกายวิภาคศาสตร 6. เร่มิ ใสถุงมือขา งที่ถนัดกอน โดยใชมอื ขา งท่ีถนัดเผยอ ดา นนอกของซองถงุ มอื ออก 7. ใชน ้วิ หวั แมม ือ นว้ิ ช้ี และนว้ิ กลางของขา งท่ีไมถนดั หยิบ ถุงมือขา งที่ถนัดตรงรอยพับดานในของถุงมือ 8. ยกถุงมืออกจากซอง โดยดา นนอกของถงุ มือตองไม สมั ผสั สงิ่ ใด 416

ลำดบั รายการประเมิน ผลการปฏบิ ตั ิ หมาย ปฏบิ ตั ิ ไมป ฏิบัติ เหตุ 9. ใสถ งุ มือขา งทีถ่ นัดในลกั ษณะหงายมือ ใหป ลายนว้ิ หอ ย (1) (0) ลง นวิ้ หัวแมมอื อยูดานหนาของฝา มือ 10. ใชม ือขา งทไ่ี มไดใสถ งุ มอื เผยอดานนอกของซองถงุ มอื อก ใหกวาง จนเหน็ รอยพับของถุงมอื 11. หยบิ ถงุ มืออกจากซองโดยใชป ลายน้วิ มือ 4 นิ้ว (นิ้วช้ี นิ้วกลาง น้ิวนาง น้ิวกอย) ของมือขา งที่สวมถุงมือแลว สอดเขา ไปในรอยพับของถุงมือ 12. ยกถุงมืออกจากซองโดยไมใหสมั ผัสส่ิงใด 13. ใชม ือขางท่ียงั ไมไดใสถ งุ มอื เก็บซองถุงมือใหเรียบรอ ย 14. สวมถุงมอื ในลกั ษณะหงายมือ ใหป ลายน้ิวหอยลง น้วิ หัวแมม ือกางออก ระวงั อยาใหมือสัมผัสดานนอกของ ถุงมือ 15. จัดถุงมือใหเรยี บรอย ตลบขอบถุงมือลง ระวงั อยาสัมผสั โดนขอ มือ การถอดถงุ มอื 16. ใชมือขางทถ่ี นดั จับขอบดา นนอกของถุงมือ คอย ๆ ดงึ ถุงมือออก ใหด านในของถุงมือตลบออกมาอยูดา นนอก 17. ใชมอื ขางทีย่ งั สวมถุงมือ กำถุงมือท่ีถอดออกแลว ไวในอุง มอื 18. ใชม อื ขางทีถ่ อดถุงมือแลว สอดเขา ไปดานในของขอบถงุ มือแลว คอย ๆ ดึงถุงมือออก ใหดา นในของถงุ มอื ตลบ ออกมาอยูดา นนอก คลุมถงุ มือที่อยใู นอุงมือดวย 19. ลางมือใหส ะอาดและเช็ดใหแหง 20. ท้ิงถุงมือลงในถงั ขยะตดิ เชื้อ รวมคะแนน (20) 417

แบบประเมินทักษะเปดหอของปราศจากเชื้อและการหยิบจับของปราศจากเช้ือ ชอื่ .........................................สกลุ ................................................รหสั นกั ศึกษา........................... คำชี้แจง โปรดทำเครื่องหมาย  ลงท่ีตรงกบั ผลการปฏบิ ัติ ลำดับ รายการประเมนิ ผลการปฏิบัติ หมาย ปฏิบตั ิ ไมป ฏิบัติ เหตุ (1) (0) 1 ข้นั เตรียม เตรียมของใช - หอ ของปราศจากเชอ้ื - กระปกุ ใสปากคบี กลาง - ภาชนะบรรจขุ องปราศจากเช้อื เชน อบั สำลี หมอ น่งึ 2 ข้ันปฏิบตั ิ ลา งมือ 7 ขัน้ ตอนใหส ะอาด 3 วางหอของปราศจากเชอ้ื บนโตะ 4 ใชม ือขา งหน่งึ หอของโดยใหม ุมแรกท่ีเปดออกอยูดาน ตรงขา มกับท่ียืนอยู 5 ใชมอื อีกขา งจับมมุ ผา หอของ มอื ขวาจบั มุมหอผา ดานขวา เปดออกดานขวา มือซายจบั มุมหอ ผาดา นซา ย เปด ออกดา นซาย 6 จบั มุมผา มมุ สดุ ทา ย เปดเขา ทางตัวพยาบาล 7 ใชม อื ขางทถี่ นดั จับปากคีบตรงสวนทพี่ นจากปากกระปกุ ใหป ลายหนีบเขาหากัน 8 ยกปากคีบข้นึ ตรงๆ โดยไมสัมผัสกบั ปากกระปกุ และถือ ปากคีบใหป ลายช้ีลงขางลางเสมอ 9 เปด ภาชนะบรรจขุ องปราศจากเชอื้ โดยควำ่ ฝาลง เมื่อถือ ไวใ นมือหรือหงายขนึ้ เมื่อตองการวาง 10 ใชป ากคบี หยิบของ เชน สำลี หรอื ผา กอซออกจาก ภาชนะบรรจไุ ปใสในหอของท่ีเปดไว โดยไมป นเปอน 11 ปด ฝาภาชนะท่บี รรจขุ องปราศจากเชื้ออยา งถกู ตอง 12 เก็บปากคบี กลางโดยหนบี ปลายเขา หากนั แลวใสล งไปใน กระปุก 13 ปด หอของปราศจากเชอ้ื ตามขั้นตอน รวมคะแนน (13 คะแนน) 418

แบบประเมินทักษะการสวมและถอดเสือ้ กาวนปลอดเชอ้ื (sterile gown) ชอื่ .....................................................สกุล.....................................รหสั นักศกึ ษา............................ คำช้แี จง โปรดทำเครื่องหมาย  ลงท่ตี รงกบั ผลการปฏบิ ัติ ลำดบั รายการประเมิน ผลการปฏบิ ัติ หมาย เหตุ การใสเสอ้ื กาวน ปฏิบัติ ไมป ฏบิ ตั ิ 1 ลา งมือ 7 ขัน้ ตอน ใหส ะอาด (1) (0) 2 จบั เสื้อยกออกจากทว่ี าง ทงิ้ ชายเส้ือลง ยกคอและแขน เส้อื ใหส ูงขนึ้ 3 สอดมอื ท้งั สองขา งเขา บริเวณคอเสอื้ ดา นใน ระวังไมใ ห มือทง้ั สองขางโผลอ อกมานอกแขนเสอื้ 4 ใหผชู วยขยับเสอ้ื ใหเขาท่ีแลว ผกู เชอื กที่คอดา นหลงั 5 จบั ชายเสอ้ื ดานขวาทบั ดา นซายใหป ดเสือ้ ผา ผสู วมใส มิดชิด และผกู เชือกทเี่ อวไวเ ปนเงอ่ื นกระตกุ การถอดเสอื้ กาวน 6 ปลดเชอื กทีผ่ ูกคอเส้ือ เชอื กผกู เอวออก 7 เลอื่ นแขนออกจากตวั เสื้อ 8 ตลบดา นในของตัวเสือ้ ออกคลุมดา นนอก มว นแลว นำไปใสถังผา เปอน 9 ลา งมือใหสะอาดและเช็ดใหแหง รวมคะแนน (9 คะแนน) 419

1.7 เอกสารอางอิง ณฐั สุรางค บุญจนั ทร และคณะ. (2559). ทกั ษะพืน้ ฐานทางการพยาบาล 1. กรุงเทพฯ: โครงการตำรา คณะพยาบาลศาสตร มหาวิทยาลัยมหดิ ล. วิทยาลัยพยาบาลสภากาชาดไทย. (2558). การพยาบาลพื้นฐาน : หลักการและแนวคิด. กรุงเทพฯ: วิทยาลยั พยาบาลสภากาชาดไทย. สัมพันธ สันทนา คณิต สุมาลี โพธิ์ทอง และสุภวรรณ วงศธีรทรัพย. (2558). ปฏิบัติการพยาบาล พื้นฐาน II. กรุงเทพฯ : บริษัท บพธิ การพมิ พจ ำกัด. สุปราณี เสนาดิสัย และวรรณภา ประไพพานิช. (2558). การพยาบาลพื้นฐาน. กรุงเทพฯ: บริษัทจุด ทอง จำกัด. สุภวรรณ วงศธีรทรัพย สุมาลี โพธิ์ทอง และสัมพันธ สันทนาคณิต. (2558). ปฏิบัติการพยาบาล พื้นฐาน 1. กรุงเทพฯ : บริษัท บพธิ การพมิ พ จำกดั . อัจฉรา พุมดวง. (2555). การพยาบาลพื้นฐาน : ปฏิบัติการพยาบาล. กรุงเทพฯ: โรงพิมพแหง จุฬาลงกรณ มหาวิทยาลัย. อภิญญา เพียรพิจารณ (2556). คูมือปฏิบัติการพยาบาลเลม 1. ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 1. กรุงเทพฯ: บรษิ ทั ธนาเพรส จำกดั . อภิญญา เพียรพิจารณ. (2558). คูมือปฏิบัติการพยาบาลเลม 2. ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 1. กรุงเทพฯ: บริษัท จรลั สนทิ วงศการพมิ พ จำกดั . Anne GP. (2016). Nursing Interventions & Clinical Skills. St. Louis : Mosby Elsevier. Barbara KT. (2017). Fundamental Nursing Skills and Concepts. Philadelphia : Walters Kluwer. Jeanette I.Webster Marketon and Ronald Glaserac. ( 2008) . Stress hormones and immune function. Cellular immunology: 252(1-2); 16-26. Taylor ll. (2015). Fundamental of Nursing . 8th ed. Philadelphia : Walters Kluwer. Patricia AP. (2017). Fundamentals of Nursing. St. Louis : Mosby Elsevier. Potter PA, Perry AG, Stockert PA and HALL AM. ( 2012). Nursing Interventions & Clinical skills. 5thed. St. Louis : Mosby Elsevier. 420

แผนบรหิ ารการสอนประจำบทท่ี 2 วธิ ีปฎบิ ัติการพยาบาลพื้นฐานในการวัดและประเมินสญั ญาณชพี หวั ขอเน้ือหาประจำบท 1. วิธีการวดั อณุ หภมู ิรา งกาย (Temperature measurement) 2. วธิ กี ารวัดชีพจร (pulse measurement) 3. วธิ กี ารวัดอัตราการหายใจ (Respiratory measurement) 4. วธิ ีการวัดความดันโลหิต (Blood pressure measurement) จำนวนชวั่ โมงที่สอน: ภาคทดลอง 2 ช่ัวโมง วัตถุประสงคเชิงพฤติกรรม 1. ปฏิบัตกิ ารวดั และประเมินสญั ญาณชีพไดถกู ตอ ง วิธีสอนและกจิ กรรมการเรียนการสอน 1. วธิ ีสอน 1.1 สอนสาธิตและสาธติ ยอนกลับ 2. กิจกรรมการเรยี นการสอน 2.1 สอนสาธิตการวัดและประเมินสัญญาณชีพและบนั ทึกสัญญาณชีพในรายงานผปู วย 2.2 ผูเรยี นฝกปฏิบัตแิ ละสาธิตยอนกลบั 2.3 สะทอ นคดิ การฝก ปฏิบตั ิและสรุปผลการเรียนรู 2.4 ผูเรยี นยมื วสั ุด อุปกรณไปฝกปฏบิ ตั ิตอ นอกเวลาเพอ่ื ใหเกิดทักษะ สอื่ การเรียนการสอน 1. เอกสารประกอบการสอน 2. วสั ดุ อปุ กรณทางการแพทยในหองปฏบิ ตั กิ าร 3. ใบบันทึกสัญญาณชีพ ฟอรป รอท ดาวโหลดจาก http://nurse.pbru.ac.th 421

การวัดผลและประเมินผล 1. ประเมินผลการสาธิตยอนกลับ ตามแบบประเมนิ ทักษะ 2. การสอบทกั ษะปฏิบัติแบบ Objective Structured Clinical Examination : OSCE 422

บทท่ี 2 วิธปี ฎบิ ัตกิ ารพยาบาลพืน้ ฐาน ในการวัดและประเมินสัญญาณชีพ การวัดและประเมินสัญญาณชีพ (Vital signs) ประกอบดวย การวัดอุณหภูมิรางกาย อัตรา การหายใจ อัตราชีพจร ความดันโลหิตและการประเมินความปวด ภายหลังการการวัดและประเมิน สัญญาณชีพจำเปนตองนำไปบันทึกในรายงานผูปวยใน รายละเอียดวิธีการวัดและประเมินสัญญาณ ชีพ ดังรายละเอียดตอ ไปนี้ 2.1 วิธกี ารวดั อณุ หภูมิรา งกาย (Temperature measurement) 2.1.1 การเตรยี มอุปกรณเครอ่ื งใช 1) ปรอทวัดอุณหภูมทิ ีส่ ะอาด 2) นากิ าท่ีมเี ขม็ วินาที 3) ภาชนะใสกระดาษทิชชูท่ีสะอาด 4) ภาชนะสำหรับท้งิ กระดาษทชิ ชทู ่ใี ชแ ลว 5) นำ้ สบ/ู ผงซกั ฟอก 6) กระดาษบันทึกสญั ญาณชพี (ฟอรม ปรอท) 7) น้ำยาฆา เชือ้ 8) สารหลอลืน่ KY jelly สำหรบั วัดปรอททางทวารหนัก 9) ถงุ มือสะอาด (disposable gloves) 2.1.2 วิธีปฏิบตั ิ 2.1.2.1 การวัดอณุ หภมู ิทางปาก (Oral temperature measurement) 1) ลางมอื ใหสะอาด 2) บอกใหผ ูปวยทราบ 3) หยิบปรอทสะอาดโดยใชม อื จบั ทป่ี ลายดานทไี่ มเปน กระเปาะที่มีปรอทบรรจุ 4) หงายปรอทบริเวณดานที่มีสเกลตัวเลขขึ้น หมุนขอมือพลิกไปมาจนเห็นระดับ ปรอทที่ชัดเจนและดูคาระดับปรอทใหต่ำกวา 35.5 ๐C และใหจับปรอทอยางมั่นคง จากนั้นใหสลัด 423

ปรอทดวยขอมือจนระดับปรอทอยูต่ำกวา 35.5 ๐C เพื่อใหระดับปรอทกอนวัดอยูต่ำกวาอุณหภูมิ รางกายทีป่ กติ 5) จัดใหผูป วยอยูในทานอนหงายหรอื ทา น่งั บอกผูป ว ยใหอ าปากและกระดกล้นิ ขน้ึ 6) คอ ยๆ วางปลายปรอทท่ีเปน กระเปาะทม่ี ีปรอทบรรจุอยูอยางเบามือบริเวณใตล้ิน ระหวางเนื้อเยื่อพังผืดใตลิ้น (frenulum) ที่ยึดเกาะระหวางใตลิ้นกับพื้นลางของชองปาก เพื่อให เทอรโ มมเิ ตอรส มั ผัสกบั เสน เลอื ดซง่ึ อยูบริเวณโคนล้ินดา นหลัง 7) บอกใหผูปวยอมปรอทไวและปดปากใหสนิท ทิ้งไว 3-5 นาที เพื่อปองกันอากาศ จากจากสภาพแวดลอมภายนอกเขาไปมีอิทธิพลตอ ปรอทในกระเปาะ 8) เมื่อครบ 3-5 นาที ใหเอาปรอทออกจากปากผูปวย ใชกระดาษทิชชูที่สะอาดเช็ด น้ำลายออกจากปรอทตงั้ แตบริเวณใตม ือจับไปจนถงึ ปลายกระเปาะปรอท 9) ยกปรอทตามแนวนอนใหอ ยูในระดับสายตาเพอื่ อานคาอณุ หภูมิ 10) บอกคาอุณหภูมทิ ี่วัดไดแ กผูปว ย 11) นำปรอทที่ใชแลวไปใชในถาดที่มีน้ำสบู จากนั้นลางปรอทใหสะอาดเช็ดใหแหง นำปรอทที่แหงไปแชในถาดที่มีน้ำยาฆาเชื้อ โดยใหน้ำยาทวมปรอท แชตามระยะเวลากำหนดของ น้ำยาฆาเชือ้ น้ันๆ ใหแชอยางนอย 10 นาที แลวนำมาลางนำ้ สะอาดอีกครั้ง เช็ดใหแหง พรอมท้ังสลดั ปรอทใหคา อยตู ่ำกวา 35.5 ๐ C แลว นำไปเกบ็ ไวใ นถาดสะอาด 12) ลา งมือใหสะอาด 13) บันทกึ อณุ หภูมลิ งในฟอรม ปรอทและบันทึกทางการพยาบาล 1.1.2.2 การวดั อุณหภมู ิทางรกั แร (Axillary temperature measurement) 1) ลางมือใหสะอาด 2) บอกใหผูปว ยทราบ 3) หยิบปรอทสะอาดออกจากถาด โดยใชมือจับที่ปลายดานที่ไมเปนกระปาะที่มี ปรอทบรรจุ 4) หงายปรอทบริเวณดานที่มีสเกลตัวเลขขึ้น หมุนขอมือพลิกไปจนเหน็ ระดับปรอท ท่ีชดั เจนและดูคาระดบั ปรอทใหตำ่ กวา 35.5 ๐ C ถา คาสูงกวาใหจ ับปรอทอยางม่ันคง จากนั้นใหสลัด ปรอทดวยขอมือจนระดับปรอทอยูต่ำกวา 35.5 ๐ C เพื่อใหระดับปรอทกอนวัดอยูต่ำกวาอุณหภูมิ รางกายที่ปกติ (ถาเปนเทอรโมมิเตอรแบบอิเล็กโทรนิก ใหนำออกจากกลอง แลวรอจนอุณหภูมิที่ หนาจอปรอทข้นึ ที่ 35.5 ๐ C) 5) จดั ใหผปู วยอยูใ นทา นอนหงายหรือนงั่ 6) ยกแขนของผูปวยขึ้น พรอมทั้งสอดปรอทเขาใตรักแร ใหกระเปาะปรอทอยู บริเวณกลางรักแรพอดี เพื่อใหปรอทไดสัมผัสกับเสนเลือดที่ไปเลี้ยงบริเวณรักแร (axillary blood 424

supply) เพื่อใหไดคาปรอทที่ถูกตอง ถารักแรชื้นใหใชผาซับใหแหง เพราะความชื้นจะทำใหไดคา อุณหภูมิต่ำกวาคาจริง แตไมควรถูไปมาเพราะจะทำใหอุณหภูมิที่รักแรเพิ่มขึ้น นอกจากการสำรวจ ความชนื้ แลว ควรจะตอ งตรวจดดู วยวารกั แรมแี ผลหรอื ไม ถา รักแรมีแผล จะทำใหอุณหภมู ใิ นตำแหนง ทว่ี ัดเปลย่ี นแปลงได และทำใหผ ปู ว ยเกดิ ความเจ็บปวดเมอื่ ถูกสมั ผสั แผลได 7) หุบแขนของผูปวยในลักษณะที่หนีบปรอทไว พรอมทั้งวางปลายมือของผูปวยไว บนหนาอก ทิ้งไว 5 นาที (สำหรับเทอรโมมิเตอรแบบอิเล็กทรอนิก จับ probe ใหอยูในตำแหนง จนกระทัง่ ไดยินเสยี งสญั ญาณดงั ข้นึ อณุ หภูมิจะปรากฏอยบู นจอมอนิเตอร) 8) เมื่อครบ 5 นาที ใหเอาปรอทออกจากรักแรผูปวย ใชกระดาษทิชชูที่สะอาดเช็ด เหง่ืออกจากปรอทตงั้ แตใตมือจับไปจนถึงปลายกระเปาะอกี ดานหนึ่ง 9) ยกปรอทแนวนอนใหอยใู นระดับสายตาเพื่ออา นคา อุณหภูมิ 10) บอกคา อุณหภูมทิ ี่วัดไดแ กผูป วย และจัดแขนเสอ้ื ของผปู วยใหเ รยี บรอ ย 11) นำปรอทที่ใชแลวไปใชในถาดที่มีน้ำสบู จากนั้นลางปรอทใหสะอาดเช็ดใหแหง นำปรอทที่แหงไปแชในถาดที่มีน้ำยาฆาเชื้อ โดยใหน้ำยาทวมปรอท แชตามระยะเวลากำหนดของ น้ำยาฆาเชื้อนั้นๆ ใหแชอยางนอ ย 10 นาที แลวนำมาลา งน้ำสะอาดอีกครัง้ เช็ดใหแหง พรอมทั้งสลัด ปรอทใหคาอยตู ่ำกวา 35.5 ๐ C แลว นำไปเกบ็ ไวในถาด (สำหรับเทอรโมมเิ ตอรแบบอิเล็กทรอนิก เช็ด ทำความสะอาดดว ยแอลกอฮอล 70%) 12) ลา งมอื ใหสะอาด 13) บันทึกอุณหภูมิลงในฟอรมปรอท โดยเพิ่ม 0.5 oC และลงบันทึกในบันทึก ทางการพยาบาล 2.1.2.3 การวดั อณุ หภมู ทิ างทวารหนัก (Anal temperature measurement) 1) บอกใหผปู ว ย / มารดารับทราบ 2) กนั้ มานหรือปดประตู 3) ใหผูปวยนอนตะแคงซายหรือขวา งอขาที่อยูดานบน คลุมผา เปดเฉพาะบริเวณ กน 4) ลา งมือและเช็ดมอื ใหแหง มอื ขางท่ถี นดั ควรสวมถงุ มอื ขณะทำการวัด 5) สลัดปรอทลงกระเปาะหรอื ใหต ำกวา 35.5 ๐ C 6) จุมกระเปาะเทอรโ มมเิ ตอรท่สี ะอาดลงในวาสลนี ทีใ่ สไวในอบั /กระปุก หรือบีบสาร หลอลื่น K-Y jelly ลงบนกระดาษทิชชูหรือผากอซ ลูบที่ปลายดานกระเปาะเทอรโมมิเตอร ยาว ประมาณ 1-1.5 นว้ิ 7) ใชม อื ดา นทไี่ มถ นัดดันแกม กน ดานบนของผูปว ยใหยกขึน้ จนเห็นรูทวารหนกั 425

8) แนะนำใหผูปวยหายใจเขาออกชาๆ ลึกๆ เพื่อใหรูสึกผอนคลาย ซึ่งจะทำให กลามเนื้อหูรูดช้ันนอกของทวารหนักคลายตัว สอดเทอรโมมิเตอรอ ยางนุมนวลเขาทางรูทวารหนักลกึ ประมาณ 1.5 น้วิ ถารูส ึกวามแี รงตานขณะสอดเขา ไป ใหด งึ ออก อยา ออกแรงดนั จะทำใหเกดิ บาดแผล ขน้ึ ได 9) จับเทอรโมมเิ ตอรใหอ ยูในตำแหนงนาน 2 นาที 10) ดึงเทอรโ มมเิ ตอรอ อกจากรูทวารหนัก 11) เช็ดเทอรโมมิเตอรดวยกระดาษทิชชู จากดานมือจับลงไปทางปลายดาน กระเปาะ ทิง้ กระดาษทชิ ชูลงในภาชนะสำหรับใสของตดิ เชอื้ 12) ยกเทอรโ มมิเตอรขน้ึ ใหอยรู ะดับสายตาในแนวนอน พลกิ เทอรโมมิเตอรไปมาจน เหน็ ระดับปรอท อา นอุณหภมู ใิ หถ ูกตอง 13) ใชกระดาษทิชชูเช็ดสารหลอล่ืน สวนเกินที่เหลือคางบริเวณรูทวารหนักออกให หมด จัดผปู ว ยใหอยใู นทาที่สุขสบาย 14) ถอดถุงมือทิง้ 15) แชเ ทอรโ มมิเตอรทีใ่ ชแลว ลงในภาชนะที่บรรจุน้ำยาฆาเชอื้ นาน 30 นาที 2.2 วธิ ีการวัดชพี จร (pulse measurement) 2.2.1 อปุ กรณเ คร่อื งใช 1) นาิกาทมี่ เี ขม็ วนิ าที 2) กระดาษบนั ทกึ สญั ญาณชพี 1.2.2 วิธปี ฏิบตั ิ 1) ลา งมอื ใหสะอาด 2) บอกใหผ ปู วยทราบ 3) จัดทาใหผูปวยนอนหงายโดยใหแขนขางที่จะวัดอยูขางลำตัวหรือวางไวบนหนาอก พรอมใหผปู วยหงายฝา มือข้ึน หรอื จะจดั ใหผ ปู ว ยอยใู นทานั่งพรอมวางมือไวบนตัก แลว หงายฝามือขึ้น หรอื อาจวัดระหวางทผ่ี ูปวยอมปรอทเพ่ือวดั อุณหภูมิอยู 4) วางปลายนิ้วชี้ นิ้วกลาง นิ้วนาง ตรงบริเวรหลอดเลือดเรเดียล (radial artery) ท่ี ขอมือดานหัวแมมือของผูปวย คลำจนพบตำแหนงที่สัมผัสไดถึงการเตนของชีพจร ไมใชนิ้วหัวแมมือ คลำตำแหนงชีพจรเนื่องจากผูจับชีพจรอาจรูสึกการเตนชีพจรของตนเองและทำใหการนับชีพจรคาด เคลื่อน กดเบาๆ ที่ตำแหนงน้ัน การกดเบาๆ เพื่อปองกันการปดกั้นการไหลของเลอื ด (occlusion of blood flow) 426

5) นับชีพจรใหครบ 1 นาที โดยประเมินอัตราการเตน จังหวะการเตน ความสม่ำเสมอ และความแรงหรือเบาของชพี จร 6) บอกคาชพี จรที่วัดไดแ กผ ูปวย พรอ มจัดทาใหผูปวยอยูในทาทส่ี ขุ สบาย 7) ลางมือใหส ะอาด 2.3 วธิ ีการวัดอตั ราการหายใจ (Respiratory measurement) 2.3.1 อปุ กรณเ ครอ่ื งใช 1) นาิกาที่มเี ข็มวนิ าที 2.3.2 วธิ ีปฏิบัติการวดั อัตราการหายใจ 1) ลา งมือใหส ะอาด 2) จดั ทา ใหผ ูปวยนอนหงายโดยใหมือขางใดขางหนง่ึ วางไวบ นหนา อก หรอื อาจใชมือขาง หนึ่งวางบนหนาอกหรือหนาทองของผูปวย หรืออาจวัดระหวางที่วัดอุณหภูมิรางกายผูปวยหรือ ภายหลังการวัดชีพจร โดยใหคงวางมอื ในลกั ษณะจับชีพจร หรืออาจวัดในขณะทผี่ ปู วยอยูในทา นง่ั ก็ได 3) นับการหายในใหครบ 1 นาที โดยสังเกตแขนของผูปวยที่วางไวบนหนาอก หรือมือผู วัดที่วางไวบนผนังหนาอกหรือหนาทองของผูปวยขยับขึ้นลงตามจังหวะการหายใจเขาและออก การ นับการหายใจ 1 ครั้งจะนับจากการขยายตัวและหดตัวของกระดูกซี่โครงและกระบังลมที่บริเวณอก ในระหวางนับการหายใจใหสังเกตลกั ษณะ อตั รา จังหวะ และความสมำ่ เสมอของการหายใจ 4) บอกคา การหายใจท่ีวดั ไดแกผ ูปวย พรอมจัดทาใหผ ปู วยอยูใ นทาทสี่ ขุ สบาย 5) ลางมือใหสะอาด 2.4 วิธีการวดั ความดนั โลหติ (Blood pressure measurement) 2.4.1 อุปกรณเ คร่อื งใช 1) เครือ่ งวดั ความดันโลหิต (Sphygmomanometer) 2) หูฟง (Stethoscope) 3) สำลีชุบแอลกอฮอล 70% 4) แผนบันทึกสัญญาณชพี 5) ฟอรมปรอทและบนั ทกึ ทางการพยาบาล 2.4.2 วิธปี ฏบิ ัติ 1) ลา งมือใหส ะอาด 2) บอกใหผ ปู ว ยทราบ 427

3) เลือกแขนขางที่จะวัดความดันโลหิต ควรเลือกแขนที่ไมไดรับบาดเจ็บหรือไมมีสาย น้ำเกลอื ไหลอยู ตำแหนงที่ควรหลีกเลี่ยงท้ังน้ีเพื่อปองกนั ไมใหเกดิ ปญหาเลือดไหลเวียนไมสะดวก เชน แขนที่ไดรับการทำทางเบี่ยงหลอดเลือด ชนิด AV- shunt และ AV fistula สำหรับฟอกเลือดดวย เครื่องไตเทียม แขนขางที่ผูปวยไดรับการผาตัดเตานมและเลาะตอมเหลือง (Modified radical mastectomy: MRM) 4) จัดทาใหผูป วยนอนหงายหรอื ทาน่ัง โดยใหเหยียดแขนขางที่จะวัดใหอยูในทาที่สบาย พรอ มท้งั หงายฝา มือข้ึน เลอ่ื นแขนเสอื้ ขางทจ่ี ะวัดใหเหนอื ขอศอกมากทสี่ ุด 5) วางเครอ่ื งวดั ความดันโลหิตใหอยใู นระดบั หวั ใจ 6) ตรวจสอบระดับปรอทหรือเข็มของเครื่องวัดใหอยูที่ตำแหนงเริ่มตน ถาไมอยูใน ตำแหนงเร่ิมตน ใหไ ลอากาศออกจากผาพนั โดยหมุนคลายเกลยี วปลอยลม อาจใชม อื บบี ผาพนั ใหเรียบ สนมิ เพ่ือไลอ ากาศทอ่ี ยูภายในผาออกใหหมด 7) ทำความสะอาดตรงหูฟงและแปนของหูฟงดวยสำลชี บุ แอลกอฮอล 70% 8) พันผารอบแขนเหนือบริเวณเสนเลือดแดงเบรเคียล (brachial artery) ใหขอบผา ดานลางอยูเหนือบริเวณขอพับของขอศอก (antecubital fossa) ขึ้นไปอยางนอย 2 เซนติเมตร พัน ใหแ นน พอดี โดยใหส ายยางทัง้ 2 อยรู ะหวา งเสน เลอื ดแดงเบรเคียล (brachial artery) 9) ในกรณีที่ไมทราบคาความดันโลหิตของผูปวยมากอน หาคาประมาณความดันซีสโต ลคิ (systolic pressure) ของผปู วยโดยวางปลายน้วิ ลักษณะเดียวกบั การจบั ชีพจร แลวหมุนบิดเกลยี ว ใหแนน บีบลูกยางใหระดับปรอทสูงขึ้นจนกวาชีพจรจะหายไป พรอมอานคาประมาณความดันซีสโต ลิค ณ จุดนนั้ 10) คลำหาตำแหนงชีพจรเสนเลือดเบรเคยี ลทีช่ ดั ท่สี ดุ 11) ใสหูฟงโดยใหสวนปลายโคงหันออก แลววางแปนของหูฟงตรงตำแหนงชีพจรที่คลำ ไดกดแปน เบาๆ 12) คอยๆ หมุนเปดเกลียวปลอยลมออกใหหมดอีกครั้ง ใหปรอทหรือเข็มอยูในตำแหนง ที่เริ่มตน แลวหมุนปดเกลียว จากนั้นคอยๆ บีบลูกยางดวยอุงมือ ใหระดับปรอทหรือเข็มสูงขึ้น 150- 180 มิลลิเมตรปรอท หรือเกินกวาคาประมาณความดันซีสโตลิคของผูปวยหรือคาความดันซีสโตลิค ของผปู วยทีว่ ดั ไดค รงั้ สุดทายข้ึนไปอีก 20 มิลลิเมตรปรอท 13) คอยๆ หมุนเปดเกลียวใหลมออกชาๆ ฟงเสียงตุบแรกที่ไดยินคือ คาความดันซีสโต ลิคและเสียงตุบสุดทา ยกอ นเสยี งหายไปคือ คาความดนั ไดแอสโตลิค 14) ปลอยลมออกใหหมดจนปรอทหรือเข็มอยูในตำแหนงที่เริ่มตน ปลดผาพันแขนออก พนั เกบ็ ใหเ รียบรอย 15) บอกคา ความดันโลหติ ทวี่ ดั ไดแก ผปู ว ย พรอมจดั ทา ใหผูปว ยอยใู นทาทส่ี ุขสบาย 428

16) ทำความสะอาดตรงหฟู ง และแปน ของหูฟง ดว ยสำลีชบุ แอลกอฮอล 70% 17) ลางมือใหสะอาด 2.5 บทสรุป การวดั และประเมนิ สัญญาณชีพ เปน ทกั ษะทีพ่ ยาบาลวิชาชพี ตอ งสามารถวดั และประเมิน อยา งถูกตองเพ่ือนำไปใชใ นการวางแผนการพยาบาล การประเมนิ ผลทางการพยาบาลไดถกู ตอง เหมาะสมกบั ปญหาสุขภาพของผูปว ย โดยมีการฝก ปฏบิ ตั ิอยางตอเน่ืองจนเกิดทักษะ 2.6 แบบประเมินทักษะปฏบิ ัตกิ ารพยาบาลพนื้ ฐาน แบบประเมนิ ทักษะการวัดสัญญาณชีพ (vital signs) ชอ่ื .......................................สกุล......................................รหสั ............................................ คำชแี้ จง โปรดทำเครื่องหมาย  ลงทีต่ รงกบั ผลการปฏิบัติ ลำดบั รายการประเมนิ ผลการปฏิบตั ิ หมาย เหตุ ขน้ั เตรยี ม ปฏบิ ัติ ไมป ฏบิ ตั ิ 1. แนะนำตวั และประเมนิ สภาพผูป ว ย (1) (0) 2. อธิบายวัตถุประสงคการวัดสัญญาณชพี ใหผ ปู ว ยเขาใจ 3. ลา งมอื กอนเตรยี มของใช 4. เตรยี มของใช - ปรอทสะอาด 1 อนั - ถาดเลก็ ใสปรอท กระดาษทิชชู สำลชี ุบ Alcohol 70% - สารหลอล่นื (k-Y jelly, Vaseline) ในกรณวี ดั ทาง ทวารหนกั - เครอ่ื งวัดความดันโลหิต (Sphygmomanometer) และหูฟง (Stethoscope) -น้ำยาฆาเชอ้ื - ถงุ มอื สะอาด - นากิ าที่มเี ขม็ วินาที 429

ลำดบั รายการประเมนิ ผลการปฏบิ ัติ หมาย เหตุ 5. เปด ไฟใหส วา งพอดี เกบ็ ของใชบ นเตียงวางใหเหมาะสม ปฏิบัติ ไมปฏบิ ัติ ข้นั ปฏิบตั ิ (1) (0) 6. ลา งมือใหส ะอาด 7 บอกใหผ ปู ว ยทราบ 8. จัดทาผูปวยใหน อนหงายในทาสุขสบาย 9 สลดั ปรอทใหต ่ำลงกวา 35.5 °C ในทาท่ีถูกตอง 10 วดั อณุ หภูมิ - ทางปาก บอกใหผปู วยอา ปากกระดกลิน้ วางปรอทไวใต ลิ้นใหผูป วยปด ปากใหส นทิ วดั นาน 3 -5 นาที - ทางรกั แร ซบั รักแรใหแหง วางปรอทตรงกลางรักแรให ผูป ว ยหบุ รักแร วัดนาน 5 นาที - ทางทวารหนัก จัดทา นอนโดยใหทารกนอนหงาย สว น ผใู หญนอนตะแคงสอดปรอทลึก 1- 1.5 ซม. วดั นาน 2 นาที (ทาสารหลอลน่ื ทีส่ วนปลายปรอทประมาณ 2 เซนติเมตร) 11. จับชีพจรโดยวางนิว้ ชี น้ิวกลาง น้ิวนางบนตำแหนง หลอด เลอื ดแดงถูกตองนาน 1 นาที 12. นบั การหายใจ นาน 1 นาที (ขณะนับการหายใจไม เปลยี่ นทาจากการนับชพี จร) 13. นำปรอทออกจากตำแหนงท่ีวัด เช็ดปรอทแบบหมุนเปน เกลียวตอ เนือ่ งดวยสำลี 14. อา นปรอทในระดับสายตา 15. วดั ความดนั โลหิตโดย - ใหผูป ว ยเหยยี ดแขนขางที่จะวดั ใหอ ยูใ นทา ทสี่ บาย หงายมอื ข้ึนพับแขนเสื้อขางที่วดั ข้ึนไปเหนือขอ ศอก คลำ ชพี จร ท่ขี อ พบั แขน 430

ลำดบั รายการประเมนิ ผลการปฏิบัติ หมาย เหตุ - วางเครอ่ื งวดั ใหอ ยูในระดับเดียวกับหัวใจ และสเกล ปฏิบตั ิ ไมป ฏบิ ัติ ของเครอ่ื งวดั อยใู นระดบั สายตาหางจากตาประมาณ 1 (1) (0) น้วิ - ไลลมออกจากผา พนั แขนใหหมด ปดเกลยี วทล่ี กู สบู ยาง - พันผาพันแขนรอบแขนเหนือขอพับขึน้ ไป 1 นว้ิ - คลำชีพจรท่ขี อพับแขน - นำหฟู ง วางบรเิ วณชีพจรขอพับแขนทีค่ ลำได - บบี ลกู ยางใหดันปรอทในเคร่ืองวดั ในระดบั ทเ่ี หมาะสม - คอยๆ คลายเกลยี วลกู สบู ยางออกโดยใหระดับปรอท คอ ยๆ ลดลงชาๆ และฟง คาความดันโลหติ systolic และ diastolic - ปลอ ยลมออกจากผาพันแขนใหหมด ปลดผาพนั แขน ออก พบั เกบ็ ใหเ รยี บรอย 16. บอกคา สัญญาณชีพกับผูป วย 17. ทำความสะอาดและเกบ็ ของใชไ ดอ ยา งถกู ตอง - แชปรอทในน้ำยาแชป รอทไดอ ยา งเหมาะสม - ลา งถาดใสปรอท - เชด็ หฟู ง ดวยสำลี แอลกอฮอลกอนเกบ็ 18. ลางมอื ใหส ะอาด 19. บันทกึ รายงานการวดั สัญญาณชพี ไดถกู ตอง รวมคะแนน (19 คะแนน) 431

2.7 เอกสารอางอิง ณัฐสุรางค บุญจันทร และอรุณรัตน เทพนา. (2559). ทักษะพื้นฐานทางการพยาบาล. กรุงเทพฯ: หจก. เอน็ พเี พรส. สัมพันธ สันทนาคณิต, สุมาลี โพธิ์ทอง และสุภวรรณ วงศธีรทรัพย. (2558). ปฏิบัติการพยาบาล พน้ื ฐาน II. กรุงเทพฯ: บรษิ ทั บพิธการพมิ พ จำกดั . สุปราณี เสนาดิสัยและวรรณภา ประไพพานิช. (2558). การพยาบาลพื้นฐาน. กรุงเทพฯ : บริษัท จุด ทอง จำกดั สุภวรรณ วงศธีรทรัพย สุมาลี โพธิ์ทอง, และสัมพันธ สันทนาคณิต. (2558). ปฏิบัติการพยาบาล พืน้ ฐาน I.กรุงเทพฯ: บรษิ ัท บพิธการพมิ พ จำกัด. อัจฉรา พุมดวง. (2559). การพยาบาลพื้นฐาน : ปฏิบัติการพยาบาล. กรุงเทพฯ: โรงพิมพแหง จฬุ าลงกรณ มหาวิทยาลยั . อภิญญา เพียรพิจารณ (2556). คูมือปฏิบัติการพยาบาลเลม 1. ฉบับปรับปรุงครั้งท่ี 1, กรุงเทพฯ : บริษทั ธนาเพรส จำกัด. อภิญญา เพียรพิจารณ (2558). คูมือปฏิบัติการพยาบาลเลม 2. ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 1, กรุงเทพฯ : บรษิ ัท จรลั สนทิ วงศการพมิ พ จำกดั . Nettina SM. (2 0 1 4 ) . Manual of Nursing Practice. Philadelphia: Williams &Wilkins Lippincott. Patricia A. Potter. (2 0 1 3 ) . Fundamentals of Nursing 8 th ed. St. Louis, Mo : Mosby Elsevier. Taylor ll. (2015). Fundamental of Nursing .8th ed. Philadelphia: Walters Kluwer. 432

แผนบริหารการสอนประจำบทที่ 3 วธิ ีปฎบิ ตั กิ ารพยาบาลพนื้ ฐานในการดูแลสขุ วิทยาสว นบคุ คล หวั ขอเน้ือหาประจำบท 1. วธิ ีปฏบิ ตั ิการอาบน้ำผูป วยบนเตยี งแบบสมบูรณ 2. วิธีปฏบิ ตั ิการนวดหลัง 3. วิธีปฏิบตั กิ ารทำความสะอาดอวัยวะสืบพนั ธภุ ายนอก 4. วธิ ีปฏบิ ัติการสระผมบนเตียง 5. วิธีปฏิบัติการเชด็ ตัวลดไข จำนวนชว่ั โมงท่ีสอน: ภาคทดลอง 2 ชัว่ โมง วตั ถปุ ระสงคเ ชงิ พฤติกรรม 1. ปฏิบัตกิ ารดแู ลสุขวทิ ยาสว นบุคคลผปู วยในสถานการณจ ำลองได วิธีสอนและกจิ กรรมการเรยี นการสอน 1. วิธสี อน 1.1 สอนสาธติ และสาธติ ยอ นกลับ 2. กิจกรรมการเรยี นการสอน 2.1 สอนสาธิตการวัดและประเมนิ สญั ญาณชีพและบนั ทึกสัญญาณชีพในรายงานผปู ว ย 2.2 ผเู รียนฝก ปฏบิ ตั แิ ละสาธิตยอ นกลับ 2.3 สะทอ นคิดการฝก ปฏิบตั แิ ละสรปุ ผลการเรียนรู 2.4 ผูเรียนยืมวัสดุ อุปกรณไปฝก ปฏิบตั ิตอ นอกเวลาเพื่อใหเกิดทกั ษะ ส่อื การเรยี นการสอน 1. เอกสารประกอบการสอน 2. วัสดุ อปุ กรณท างการแพทยในหองปฏิบตั กิ าร 3. หนุ 4. VDO สื่อการสอนใน YouTube channel: nursing practice 433

การวัดผลและประเมนิ ผล 1. ประเมินผลการสาธติ ยอนกลบั ตามแบบประเมนิ ทักษะ 2. การสอบทกั ษะปฏบิ ัติแบบ Objective Structured Clinical Examination : OSCE 434

บทที่ 3 วธิ ีปฎบิ ตั กิ ารพยาบาลพ้ืนฐานในการดูแลสุขวิทยาสวนบคุ คล การดูแลสุขวิทยาสว นบคุ คลเปนส่ิงจำเปนสำหรับผูปวยที่ไมสามารถดูแลตนเองได พยาบาล จะเปนผูชวยดูแลความสะอาดรางกายในกิจกรรมที่ผูปวยไมสามารถทำเองได เชน การสระผม การ อาบน้ำ การทำความสะอาดอวัยวะสบื พันธรุ วมทั้งการสงเสริมใหผปู วยและญาติมสี วนรว มในกิจกรรม ดงั กลาว ดังนน้ั พยาบาลจงึ จำเปนตองมีทกั ษะในการดูแลสขุ วิทยาสวนบคุ คล ดังรายละเอยี ดตอไปน้ี 3.1 วิธีปฏบิ ตั ิการอาบน้ำผูปว ยบนเตยี งแบบสมบรู ณ (complete bed bath) 3.1.1 วัตถปุ ระสงค 1) เพ่ือใหผ วิ หนงั สะอาด กำจัดสง่ิ สกปรก ไขมนั และจุลินทรียท่สี ะสมบนผวิ หนงั 2) เพอื่ กระตนุ การไหลเวียนโลหิตและผอ นคลายความตงึ เครยี ด 3) เพื่อใหผปู วยสขุ สบาย สดชนื่ หายออนเพลีย 4) เพื่อสงั เกตความผดิ ปกตขิ องผิวหนัง เชนบาดแผล ผืน่ คนั 3.1.2 อุปกรณเ ครื่องใช 1) ภาชนะสำหรับใสอ ปุ กรณอ าบน้ำ เชนสบู แปรงสฟี น นำ้ ยาบวนปาก หวี แปง โลชั่น 2) ผา เชด็ ตวั ใหญจ ำนวน 1 ผืน 3) ผา ถูตวั ผืนเลก็ จำนวน 2 -3 ผืน 4) ผา คลมุ ตวั หรอื ผา หม 1 ผืน 5) เสือ้ ผา ชดุ ใหมส ำหรับเปลี่ยน 1 ชดุ 6) อางน้ำใสน้ำ 1/3 – 2/3 ของอาง 2 ใบ อุณหภูมิของน้ำเหมาะสมตามสภาพอากาศ ผใู หญ อณุ หภูมิของนำ้ ประมาณ 37.7 – 40.5 °c เดก็ ทารก อณุ หภมู ขิ องน้ำประมาณ 43.3-58.3 °c 7) อุปกรณและผาสำหรบั ปเู ตยี ง 1.1.3 วิธปี ฏิบตั ิ 1) ประเมินสภาพผูปวย แจงใหผูปวยทราบอธิบายวัตถุประสงคและวิธีการอาบน้ำ เพ่ือ ความรว มมอื ของผปู ว ยและลดความวติ กกงั วล 2) เตรียมอางอาบน้ำและอุปกรณเครื่องใชใหพรอมนำมาที่เตียงผูปวยเปนการ ประหยดั เวลาและแรงงาน 435

3) กั้นมาน ปดประตูหนาตางและพัดลมเพื่อไมเปนการเปดเผยผูปวยและมีการถายเท อากาศมากจะทำใหส ญู เสียความรอนจากรางกายโดยการพา 4) ลา งมือปองกนั การนำเชื้อโรคไปสูต วั ผปู วย 5) เลื่อนตัวผูปว ยมาชิดริมเตียงดานที่พยาบาลยืนอยูเพื่อความสะดวกในการปฏิบัติงาน และปอ งกนั การปวดหลังจากการกม มากเกินไป 6) ใชผาคลุมตัวผูปวยกอนถอดเสื้อผาออกใสตะกราหรอื ถุงผาเปอ นปองกันการเปดเผย ผูปวย กรณีมีการบาดเจ็บของแขนหรือไหล หรือมีสายน้ำเกลือใหถอดแขนเสื้อขางที่ดีหรือขางที่ไมมี สายใหสารน้ำทางหลอดเลอื ดกอ นเพอ่ื ลดการเจ็บปวดของแขนขางที่เจบ็ และถอดไดง ายกวา 7) ใชผาเช็ดตัวคลุมหนาอก ทำความสะอาดปากและฟนดวยการใหผูปวยแปรงฟนบวน ปากดว ยนำ้ ยาถา ผปู วยชว ยตนเองไมไ ด พยาบาลควรทำใหเ พอื่ ใหป ากและฟน สะอาด 8) ใชผ า ถูตัวชุบน้ำบิดพอหมาดพนั รอบเปนสีเ่ หลย่ี ม เหน็บชายผาดานลา งปอ งกันชายผา ลุยเพอ่ื สะดวกใน การถูตัวใหผปู ว ย 9) เริ่มเชด็ ตาจากหวั ตาไปหางตาทลี ะขา ง เชด็ หนา จมูก หู ลำคอ จนสะอาดดวยน้ำและ สบู ใชผ า เชด็ ตวั ซบั ใหแหง 10) ใชผาเช็ดตัวคลุมบริเวณหนาอกแลวเลื่อนผาคลุมตัวลงมาบริเวณเอว ทำความ สะอาดบริเวณหนาอกและทองดวยน้ำและสบูจนสะอาดซับใหแหงและคลุมผาไวเชนเดิม เพื่อชวยให ผปู ว ยไมก ระดากอาย 11) ใชผา เช็ดตัวรองใตแขนดานไกลตวั จบั ขอมือยกขน้ึ เชด็ แขนดว ยน้ำและสบใู หทั่ว เช็ด ดว ยน้ำจนสะอาด เนนการทำความสะอาดบริเวณรักแรเปน พิเศษ การทำความสะอาดดวยสบูจะทำให เหงื่อและไขมันหลุดออกงายโดยเฉพาะบริเวณรักแรซึ่งมีตอมเหงื่อมากและเช็ดแขนดานใกลตัว เชน เดียวกนั 12) แชมือทั้งสองขางในอาง ฟอกบริเวณซอกนิ้วเล็บ ลางใหสะอาด ซับใหแหงจะทำให ผปู ว ยรูสกึ สะอาดและสบาย 13) เดินไปดา นตรงขา มกับตขู างเตยี งพลิกตะแคงผูป วยเขาหาพยาบาล ยกเหล็กกั้นเตียง หรอื มผี ูชวยดแู ลเพอ่ื ความปลอดภยั แกผ ปู วย 14) พยาบาลกลับมายืนที่เดิมปูผาเช็ดตัวแนบหลังผูปวย ทำความสะอาดบริเวณหลัง ตั้งแตกกหู คอ หลัง จนถึงสะโพกและกนกบดวยสบูและน้ำจนสะอาดซับใหแหงแลวเปลี่ยนน้ำเพราะ นำ้ สกปรกและมีคราบสบู 15) ใหผูปวยนอนหงาย ใชผาเช็ดตัวรองบริเวณใตขาดา นไกลตัวทำความสะอาดดวยน้ำ และสบบู ริเวณปลายขาถงึ สะโพกจนสะอาด 16) เชด็ ขาดา นใกลตวั ดว ยวิธเี ดยี วกัน 436

17) แชเทาในอาง ฟอกบริเวณซอกนิ้วและลางจนสะอาด ซับใหแหง การแชเทาจะชวย ใหค ราบไคลออกงาย การเชด็ ใหแ หง จะทำใหเทา ไมอ บั ชน้ื 18) ใหผูปวยนอนคว่ำทาแปงหรือโลชั่นแลวนวดหลัง แปงหรือโลชั่นจะชวยใหผิวลื่นลด การเสยี ดสีขณะนวดหลงั 19) ใหผูปวยนอนราบทาแปงทั่วตัวโดยมีผาเช็ดตัวรองทุกสวนเพื่อใหผิวลื่นรูสึกสบาย ตัวสวมเส้ือใหเรยี บรอย 20) ใชผา เชด็ ตวั รองบนหมอนหวีผมใหสะอาดโดยฝนุ ละอองไมห ลน ลงเตียง 21) เปลยี่ นผา ปูทน่ี อนและผาอื่นๆตามความจำเปนเพอ่ื ความสะอาดและเรยี บรอย 22) จัดใหผูปวยนอนในทาที่สบายหมผาใหเมื่ออากาศเย็นหรือพับไวปลายเทาเพื่อให ผปู วยหยบิ ใชสะดวก 23) นำอุปกรณเครื่องใชไปทำความสะอาดและเก็บเขาท่ีเพื่อความสะดวกในการใชคร้ัง ตอ ไป 24) ดแู ลจัดสิง่ แวดลอมเชน เตมิ น้ำ ลา งแกว นำ้ ดม่ื ทำความสะอาดโตะ ขางเตยี ง 25) บันทึกอาการผูปวยและความผิดปกติที่พบเพื่อเปนหลักฐานทางการพยาบาลและ วางแผนการพยาบาลอยางตอ เน่ือง 3.2 วิธีปฏบิ ตั กิ ารนวดหลัง (Back up) การนวดหลังเปนกิจกรรมที่กระทำหลังจากการอาบน้ำโดยเฉพาะการอาบน้ำอยางสมบูรณ บนเตียง 3.2.1 วตั ถุประสงค เพื่อใหเกิดการไหลเวียนของโลหิตดีขึ้นโดยเฉพาะบริเวณปุมกระดูกและชวยใหกลามเนื้อ คลายความตึงตัว บรรเทาอาการปวดเมื่อยตัว ควรมีการนวดกลามเนื้อแขน ขา เทา ศีรษะใหท่ัว ในการนวดหลังควรจัดใหผูปวยอยูในทาที่เหมาะสม คือนอนตะแคงดานใดดานหนึ่งหรือนอนคว่ำ ตะแคงใบหนา ไปขางใดขางหนง่ึ 3.2.2 อุปกรณเคร่อื งใช 1) แปง 2) ครีมหรือโลชั่น 3) ผาเชด็ ตัวและผาหม 3.2.3 วิธปี ฏบิ ัติ 1) แจงและอธบิ ายวัตถุประสงคแ ละวธิ ีการอยา งงา ย 2) ตรวจบรเิ วณหลงั ดูผวิ หนังของผูปวยวามแี ผล ปมุ ปม ลกั ษณะของผวิ หนัง 437

3) ลา งมือเพือ่ ปอ งกนั การแพรกระจายเชอ้ื โรค 4) จัดทา นอนนอนคว่ำหรอื นอนตะแคง 5) เลื่อนผาหมมาบริเวณกนกบและปูทับบนผาหมถาผูปวยนอนตะแคงใหปูผาเช็ดตัว ตามยาวแนบหลงั ผปู ว ยเพื่อบรรเทาอาการเขนิ อาย 6) ทาครีมหรอื โลชน่ั ตามดว ยแปงเพือ่ ลดการเสยี ดสี 7) นวดหลงั มีทานวดตา งๆดังนี้ (ณัฐสุรางค บุญจนั ทร และอรุณรตั น เทพนา, 2559) คือ ทาที่ 1 Stroking ใชฝามือทั้งสองขางวางที่บริเวณกนกบ คอยๆลูบขึ้นตามแนว กระดูกสันหลัง จนถึงตนคอ ใหน้ำหนักกดลงที่ปลายนิ้วแลวออมมาที่ไหล สีขางและตะโพก ทำชาๆ เปนจังหวะประมาณ 3-5 ครั้งและลูบตามแนวยาวของกลามเนื้อไหล (Trapezius) กลามเนื้อสีขาง (Latissimus dorsi) ทงั้ สองขางชว ยกระตนุ กลา มเน้อื และการไหลเวียนใหดีขนึ้ ทา ท่ี 2 Wringing/ Kneading/ Petrissage ใชอ งุ น้วิ ท้ังสองขางจบั กลา มเน้ือตามยาว สลบั กนั ลงมาอยางนอยดา นละ 3 คร้ัง ลักษณะคลายนวดแปง มี 2 วิธี - วิธี 1 วางนิ้วกอย นาง กลางและนิ้วชี้แนบแนวกระดูกสันหลัง พรัอมปลาย นิว้ หวั แมมอื บีบกลา มเนอ้ื ไขสันหลงั (Erector spinous) เขา หากัน ทำพรอมกันทงั้ สองมอื - วิธี 2 ใชปลายนิ้วหัวแมมือ นิ้วชี้และนิ้วกลางทั้งสองมือ กดและบีบขางกระดูก สันหลังเขาหากันและคลายออก ทำช้ำประมาณ 5- 6 ครั้ง การบีบนวดกลามเนื้อชวยใหกลามเนื้อ บรเิ วณขางกระดกุ สนั หลงั ผอนคลายและกระตนุ การไหลเวียนใหด ขี ึน้ ทาที่ 3 Percussion(Clapping) หุบมือใหชิดกันจะมีลมขังอยูในอุงมือ ใชอุงมือทั้ง สองขางตบเบาๆสลบั มือกันโดยกระดกขอมือขึ้นลงทั่วบรเิ วณหลัง ทำซำ้ ประมาณ 10 ครง้ั ทาน้ีมักใช ในการขบั เสมหะออกจากปอด ทาที่ 4 Digital Kneading กางนว้ิ มือทั้งหมดวางบนแผน หลัง น้วิ หัวแมม อื ทง้ั สองขาง กดลงที่ปมุ กระดูกหลังใบหู ไลล งมาสองขางกระดูกสนั หลงั ตลอดแนวสนั หลังถึงกนกบ ทำอยางนอย 3 ครงั้ ทาที่ 5 Vibration ใชมือหนึ่งจับขอมืออีกขางที่ใชนิ้วชี้และนิ้วกลางกดดานขาง กระดูกสันหลงั กดพรอมกับคลงึ เบาๆเปนแนวยาวจากตนคอไปจนถงึ กน กบ ทำอยางนอย 3 ครง้ั ทาที่ 6 Hacking การใชสันมือทั้งสองขางสับกลามเนื้อสลับกันเบาๆและเร็วโดย กระดกขอมือสบั ขวางตามใยกลามเน้ือตะโพก กน และตนขา ทำชำ้ ประมาณ 10 ครั้ง ทาที่ 7 Stroking ใชฝามือทั้งสองลูบหลังจากบริเวณตนคอลงมาบริเวณกนกบทำ อยา งนอย 3คร้ังและมกั ใชเ ปนทาขนึ้ ตน และจบกอ นข้ึนทาใหม 8) สวมเสื้อผาใหผูปวยและจัดใหนอนในทาที่สบายและเก็บอุปกรณเครื่องใชเขาที่เพื่อ ความเรียบรอ ยและสะดวกในการใชค รัง้ ตอ ไป 438

3.3 วิธีปฏบิ ตั กิ ารทำความสะอาดอวัยวะสบื พนั ธภุ ายนอก (Flushing) 3.3.1 วตั ถุประสงค 1) เพอื่ รักษาความสะอาดบริเวณอวัยวะสืบพนั ธุภ ายนอก 2) เพอื่ ความสุขสบายของผปู ว ย 3) เพอ่ื ปอ งกันการติดเชือ้ เขา สูรา งกาย 4) เพื่อสงั เกตอาการผดิ ปกตบิ รเิ วณอวัยวะสบื พันธุภ ายนอก 5) เพอ่ื เตรยี มผปู วยตรวจภายใน(ในผูปว ยหญงิ ) 3.3.2 อปุ กรณเครือ่ งใช 1) หมอนอนพรอมฝาปดหรอื ผาคลุม 2) ถาดบรรจุอุปกรณเครื่องใชตางๆไดแก เหยือกน้ำขนาด500 มิลลิลิตรบรรจุน้ำตมสุก จำนวน 300 มิลลิลิตร สำลีสำหรับทำความสะอาดบรรจซุ อง 1ซอง หรืออับใสสำลี ปากคีบยาว 1 อัน หรือถงุ มือสะอาด 1 คู กระดาษชำระ 3) ชามรูปไตหรอื ถุงพลาสตกิ 4) ผาขนหนูปด ตา 3.3.2 วธิ ปี ฏบิ ตั ิ 1) บอกใหผูปวยทราบและอธิบายวัตถุประสงคและวิธีทำความสะอาดอวัยวะสืบพันธุ ภายนอกเพอื่ ใหผ ูปวยลดความวติ กกังวลและใหความรว มมือ 2) ลา งมอื ใหส ะอาด เพอื่ ปอ งกนั การแพรก ระจายเชื้อ 3) เตรยี มเครื่องใชใ หพรอ มแลวยกไปท่ีเตยี งผปู ว ยเพ่ือประหยัดเวลาและแรงงาน 4) ก้นั มานใหมิดชดิ ปด ตาผูปว ย เพอ่ื ไมเปนการเปด เผยผปู วย 5) ใหผูป ว ยหญงิ นอนหงายชนั เขา ผปู วยชายนอนหงาย คลุมผาใหมดิ ชิด ถอดผาถุงหรือ กางเกงออก จัดขาและเทา แยกออกจากกัน เพ่อื ความสะดวกในการชำระอวยั วะสบื พนั ธุ 6) คลุมผาหมบรเิ วณขาและปลายขาใหเ รยี บรอ ยเพอ่ื ปองกนั การกระดากอาย 7) ใหผูปวยยกกนแลวสอดหมอนอนและใหปสสาวะใหเรียบรอย เพื่อปองกันที่นอน เปย ก เปลยี่ นหมอนอน 8) ใชปากคบี คบี สำลอี ยางนอย 6 กอ นใสในเหยอื กน้ำหรือเทนำ้ ลงในอบั สำลี วางชามรูป ไตหรอื ถงุ พลาสติกใกลหมอนอนเพ่ือสะดวกในการทิ้งสำลี 9) ยกถาดของใชว างไวระหวางขาผปู ว ย เพอ่ื สะดวกในการหยิบใช 439

10) เปดผาคลมุ ระหวา งขาใหเ หน็ อวัยวะสืบพนั ธุ และทวารหนกั ทำความสะอาด ดังนี้ เพศหญิง - เทน้ำลงบนขาหนีบเลก็ นอ ย หลังจากนน้ั ราดนำ้ เบาๆบนอวยั วะสืบพนั ธุเพื่อชวย ชะลางส่ิงคัดหลง่ั ออก - สวมถุงมือหรือใชปากคีบหยิบสำลีบีบหมาดๆ เช็ดอวัยวะสืบพันธุภ ายนอก เริ่ม จากหัวหนาวขึ้นดานบน แคมใหญดานไกลตัว และใกลตัว และเช็ดแคมเล็กดานไกลตัวและใกลตัว แลวเชด็ ตรงกลางจนถึงทวารหนกั การเชด็ ตองเชด็ จากบนลงลา งเสมอ - ซบั บรเิ วณอวยั วะสบื พันธภุ ายนอกใหแหง ยกหมอ นอนออก - ใหผูปวยตะแคงตัว ซับดา นหลังใหแ หง - เอาผา ปดตาออก จดั ใหผปู ว ยอยูในทา สบาย เพศชาย - ปดตาผูปวย เลื่อนผาหมลงมาถึงเหนือหัวเขา เปดเฉพาะอวัยวะเพศเพื่อไมให ผูปวยเขินอาย - เทนำ้ ลงบนขาหนบี เล็กนอ ยเพื่อใหผ ูปวยรสู กึ ตวั และราดนำ้ เบาๆบนอวัยวะเพศ เบาๆบนอวัยวะเพศ - สวมถุงมือ ใชมือซาย(มือที่ไมถนัด)จับองคชาตตั้งขึ้น มือขวารูดหนังหุมปลา ยองคชาตเปดออกอยางนุมนวล - หยิบสำลีบิดหมาดเช็ดทำความสะอาดรูเปดของทอปสสาวะกอนโดยเช็ดเปน วงกลม ทำซ้ำจนสะอาด ใชสำลี 1 กอนตอการเช็ดหนึ่งครั้งเพื่อปองกันการติดเชื้อเขาสูทอทางเดิน ปสสาวะ - ซบั แหงบริเวณสวนปลายขององคชาต แลวรดู หนังหุมปลายปด เพอ่ื ปองกันการ บวมรัดของหนงั หุม ปลายองคชาต - ทำความสะอาดรอบองคชาตดานนอกจากดานบนลงดานลางหรือจากปลายถงึ โคนเช็ดดวยความนุมนวลเพื่อลดการกระตุน ที่จะทำใหเกิดการแข็งตัวขององคชาตซึง่ อาจทำใหผูปว ย กระดากอาย - ทำความสะอาดถุงอัณฑะทั้งดานบนและลาง ทำความสะอาดขาหนีบดานไกล ตวั และใกลตัว - ทำความสะอาดบริเวณ ใตถ ุงอณั ฑะ ซึง่ มักมีส่ิงสกปรกหมกั หมมอยู - ทำความสะอาดบริเวณทวารหนกั เพ่อื ชำระคราบอุจจาระ เล่ือนหมอนอนออก - เลื่อนผาคลุมบริเวณอวัยวะสืบพันธุภายนอก ใหผูปวยตะแคงซับบริเวณทวาร หนักและแกม กนเพอ่ื ปอ งกันความเปยกชน้ื 440

11) กรณีใชน้ำสบูชำระตองใชน้ำสะอาดลางคราบสบูใหหมดปองกันการเกิดอาการคัน จากคราบสบู 12) เอาผา ปด ตาออก ใหนอนราบสวมกางเกงใหเ รยี บรอ ย เอาผา คลุมออก จัดใหนอนใน ทาทส่ี บาย 13) นำอุปกรณเครื่องใชไปทำความสะอาดเก็บเขาที่ใหเรียบรอย เพื่อปองกันการ แพรก ระจายเชื้อและสะดวกในการใชค ร้ังตอไป 14) ลางมือเพื่อปองกันการติดเชื้อ บันทึกอาการและความผิดปกติที่พบ เพื่อเปน หลกั ฐานในการดูแลผูปว ยและวางแผนการพยาบาลอยา งตอเน่ือง 15) กรณีท่ีผูปวยถายอุจจาระควรเช็ดทำความสะอาดอุจจาระออกไปกอนทำความ สะอาดอวัยวะสบื พันธุเปน การปองกนั เชอ้ื โรคในอจุ จาระเขาสทู างเดนิ ปสสาวะโดยเฉพาะในเพศหญิง 3.4 วธิ ปี ฏิบตั กิ ารสระผมบนเตียง (Bed shampoo) 3.4.1 วตั ถปุ ระสงค 1) กำจัดสง่ิ สกปรกไขมันและแบคทีเรยี ท่ีหนังศีรษะและเสนผม 2) กระตนุ การไหลเวียนของหนังศีรษะ 3) กระตนุ ตอมไขมันทขี่ ับไขมนั มาหลอเลีย้ งเสน ผม 4) เพอื่ ใหผ ปู ว ยสุขสบาย 3.4.2 อปุ กรณเ ครอ่ื งใช 1) ถงั ใสนำ้ อนุ และขนั สำหรบั ตัก 2) ผา เช็ดตวั 2 ผืน ผา ขนหนูเลก็ 1 ผน่ื ผายาง 2 ผืน 3) แชมพสู ระผม 4) หวี แปรง สำลี 2 กอ น 5) ถงั รองรบั น้ำสกปรก 3.4.3 วิธีปฏิบตั ิ 1) เตรียมอุปกรณเครื่องใชมาทีเ่ ตยี ง บอกใหผปู ว ยทราบและอธิบายวัตถปุ ระสงค เพ่ือให ผูปว ยเขา ใจและใหความรวมมือ 2) ปด ประตหู รือมานก้นั เพ่อื ปอ งกันลมโกรกไมใหผูปว ยหนาวสนั่ และเปน หวัด 3) จัดผูปวยใหอยูในทานอนทแยงกับเตียงเล็กนอย ศีรษะอยูริมเตียงและไมหนุนหมอนเพื่อ สะดวกในการสระผม 441

4) วางผาเช็ดตัวบนผายางตามยาวมวนผา ยาง ทำเปน วงกลมเพอ่ื หนนุ ตน คอ ผายางอีก ผืนหนึ่งมวนขอบผายาง 2 ขางเขาหากันตามยาว ทำตรงกลางใหเปนรางน้ำ สอดชายหนึ่งรองใตคอ อกี ชายหนง่ึ ใสใ นถังรองรับน้ำสกปรกและใหน ำ้ ไหลลงถงั ไดส ะดวก 5) ใชผ าเชด็ ตัวอกี ผืนหน่ึงคลุมหนา อกเพอ่ื ใหความอบอุนและปอ งกนั เสอ้ื เปยกนำ้ 6) หวีหรอื แปรงผมใหถงึ หนงั ศีรษะเพือ่ กำจัดใหเศษผงและสง่ิ สกปรก 7) ใชสำลีอดุ หูท้ังสองขางเพ่ือปองกันนำ้ เขา หูและใชผา ขนหนูเล็กพับปด ตาผูปวยปองกัน นำ้ เขาตาผปู ว ยขณะสระผม 8) เทน้ำลงที่ขอมือดานใน เพื่อทดสอบอุณหภูมิของน้ำ ถาอุณหภูมิพอเหมาะจึงเทน้ำ เล็กนอ ยทผ่ี มผปู ว ย แลว เทนำ้ จากดา นหนา ไปดา นหลงั ใหเ ปยกทว่ั ศรี ษะระวังน้ำไหลเขา หนาผปู ว ย 9) เทยาสระผมใสฝ ามือลบู ลงบนผมเติมน้ำเล็กนอยใชปลายน้ิวนวดหนังศีรษะใหท่ัวเพ่ือ กระตุนการไหลเวียน แลวลางผมดวยน้ำใหสะอาดเพื่อใหผูปวยสุขสบาย จำนวนครั้งพิจารณาตาม ความสกปรกของผมแตไ มค วรนอ ยกวา 3 ครง้ั 10) หยิบสำลีอุดหูและผาปดตาออก คลี่ผาเช็ดตัวที่รองตนคอออกปูบนหมอนใช ผา เช็ดตัวท่ีปดหนาอกเช็ดผมใหแหง ปลดผายางลงในถงั รองน้ำ เลอื่ นตวั ผปู วยข้ึนนอนหนุนหมอนและ จัดใหน อนในทาทีส่ บาย 11) หวหี รอื แปรงผมใหเรยี บรอ ยปองกันการเกาะติดกันของผม 12) นำอุปกรณเครื่องใชไปทำความสะอาด เช็ดใหแหง แลวเก็บเขาที่ใหเรียบรอยเพื่อ สะดวกในการใชคร้งั ตอ ไป 3.5 วธิ ีปฏิบัตกิ ารเชด็ ตวั ลดไข (Tepid Sponge) 3.5.1 อุปกรณเคร่ืองใช 1) ถังใสน ้ำ 2) ผา เชด็ ตวั ผืนเลก็ 3) ปรอทวัดอุณหภมู ิ 3.5.2 วธิ ีปฏบิ ัติ 1) เตรียมอุปกรณและจดั ส่งิ แวดลอ ม 2) บอกผปู วยและอธิบายวตั ถุประสงคใหผูปวยทราบ 3) กน้ั มา น และถอดเสอื้ ผา ผูปวย โดยระมดั ระวังการเปด เผยผูป ว ย 4) เช็ดตวั ลดไข โดยใชวิธีการเชด็ เขาสูห ัวใจ เพอ่ื เปดตอ มเหงอื่ และวางผา ไวตาม ตำแหนง ขอพับตา งๆ และรักแร ใชเวลารวมประมาณ 15 นาที 442

5) ประเมนิ อาการผูปวยหลงั ไดร บั การเชด็ ตวั โดยทำการวดั อุณหภมู ิอกี ครั้งหลงั เชด็ ตัว เสร็จประมาณ 30 นาที 6) เกบ็ อปุ กรณและทำความสะอาด 7) ลงบนั ทกึ ฟอรมปรอทและบันทกึ ทางการพยาบาล 3.6 บทสรุป การดูแลสุขวิทยาสวนบุคคลเปนกิจกรรมทีพยาบาลตองใหความสำคัญเพื่อการตอบสนอง ความตองการขั้นพื้นฐาน ผูปวยมีความสุขสบาย สงเสริมการมีสุขภาพดี ทุเลาอาการเจ็บปวยได นอกจากน้รี ะหวางทำความสะอาดรางกายผปู ว ยพยาบาลจะสามารถประเมนิ ผิวหนงั และภาวะสุขภาพ ทีเ่ ก่ียวของได 3.7 แบบประเมนิ ทกั ษะปฏิบตั ิการพยาบาลพนื้ ฐาน แบบประเมนิ ทักษะการอาบนำ้ ผปู ว ยบนเตียง (Complete bed bath) ชอ่ื ...........................................สกลุ ...................................รหสั นักศึกษา........................................ คำชี้แจง โปรดทำเคร่ืองหมาย  ลงท่ีตรงกับผลการปฏบิ ัติ ลำดบั รายการประเมนิ ผลการปฏบิ ัติ หมาย เหตุ ขัน้ เตรยี มการ ปฏิบัติ ไมป ฏิบัติ 1. ประเมินสภาพผูปวย (1) (0) 2. อธิบายจดุ ประสงคแ ละข้ันตอนในการอาบนำ้ ใหผ ปู วย ทราบ 3. ลา งมือกอนจัดเตรียมของใช 4. เตรยี มของใช ดังนี้ - อา งนำ้ 2 ใบ - ผาถตู ัว 2 ผนื ผา เช็ดตัว 1 ผนื - สบู หวี แปง โลชัน่ ทาผิว ไมพันสำลี น้ำยาบวนปาก หรอื ยาสฟี น แปรงสีฟน - เสื้อ ผาถงุ หรอื กางเกงสำหรับผปู ว ย 443

ลำดับ รายการประเมิน ผลการปฏบิ ตั ิ หมาย เหตุ ปฏบิ ตั ิ ไมปฏบิ ตั ิ (1) (0) - ชามรปู ไตและถุงพลาสติก - ผาคลมุ ตัวผูป วย - ชดุ ทำความสะอาดอวัยวะสืบพนั ธุพรอ มหมอนอนและ ถุงขยะ 5. ก้นั มานใหมิดชิด ปด พัดลม ไขเตียงราบใหเ หมาะสมกับ ผูปวย ข้ันปฏิบัติ 6. ลางมือใหส ะอาด นำของใชม าวางที่โตะ ครอมเตียงหรือตู ขา งเตียงผูปวย 7. บอกใหผ ูปวยทราบ 8. เลอ่ื นตวั ผปู วยมาริมเตียงดานพยาบาลยนื อยู 9. ใหหมอนอนทำความสะอาดอวัยวะสืบพันธภุ ายนอกโดย ไมเปดเผยผูป วย (ตามการแบบประเมินการทำความ สะอาดอวยั วะสืบพนั ธ)ุ 10. เก็บอุปกรณท ำความสะอาดอวยั วะสบื พนั ธภ ายนอกให เรียบรอ ย 11. ลางมือใหสะอาด 12. ใชผาคลุมตวั ผูปวยแลวถอดเสื้อผาออกใหหมดโดยไม เปด เผยผูปว ย 13. ใชผา เช็ดตัวคลมุ หนาอกผปู ว ยใหชาย 2 ขา ง แนบ ใบหนาขา งๆ หู 14. ทำความสะอาดปากฟน โดยใชไมพ ันสำลีหรือแปรงสีฟน 15 ใชผาถตู วั ชบุ น้ำบดิ พอหมาดพันรอบมือ เหน็บชายผา ดานลา ง 16. เร่มิ เช็ดจากหวั ตาไปหางตาทลี ะขาง หนา จมูก หู ลำคอ ดว ยสบูแ ละนำ้ จนสะอาด 444

ลำดบั รายการประเมนิ ผลการปฏบิ ัติ หมาย เหตุ ปฏบิ ตั ิ ไมป ฏิบตั ิ (1) (0) 17. รองผา เช็ดตัวคลุมบริเวณอก แลว เลือ่ นผา คลมุ มาทเี่ อว เช็ดหนาอกและทอง เชด็ ใหแ หง 18. รองผา เช็ดตวั ใตแขนดา นใกลตัว เชด็ แขน รกั แร แชมอื เช็ดใหแ หง เปลี่ยนน้ำ 19. รองผาเชด็ ขาดา นไกลตวั เชด็ ใหแหง เปลี่ยนน้ำ 20. แชเทา เชด็ ใหแ หง เปลยี่ นน้ำ 21. เดินไปดานตรงขาม พลกิ ตวั ผูปว ยเขา หาพยาบาล 22. พยาบาลกลบั มายืนท่ีเดิม ปผู าเชด็ ตวั แนบหลัง เชด็ หลัง ถงึ กน ยอย ซบั ใหแหง 23. เทแปงใสฝ า มือ ลบู ตง้ั แตคอถึงเอว แลว นวดหลังตาม หลักการ 24. พูดคยุ ซักถาม ใหค ำแนะนำเกี่ยวกบั สุขภาพท่ีพบขณะ เชด็ ตัวใหผ ูป ว ย 25. สวมเสื้อผา หวีผม ใหผปู วย 26. จัดทานอนใหส ุขสบาย และปลอดภยั 27. นำอุปกรณต า งๆ ท่ีใชแลวไปทำความสะอาดและเก็บเขา ที่ใหเ รียบรอ ย 28. จดั ของใชของผปู วยใหเขา ท่ี ดูแลจัดสิง่ แวดลอ มขางเตียง 29. บอกผูปว ย จดั สิง่ แวดลอ ม เปดมา นเปด ประตู เปด พัด ลมดงั เดมิ 30. ลางมือใหส ะอาด เชด็ ใหแ หง 31. บันทกึ อาการและความผิดปกติทพี่ บ ให อธบิ าย รวมคะแนน (31 คะแนน) 445

แบบประเมนิ ทักษะการนวดหลงั ผูปว ย (Back rub) ชอ่ื ...........................................สกุล.........................................รหสั นกั ศกึ ษา..................................... คำชแี้ จง โปรดทำเครื่องหมาย  ลงท่ีตรงกบั ผลการปฏิบัติ ลำดบั รายการประเมิน ผลการปฏิบัติ หมาย ข้ันเตรียม เหตุ ปฏบิ ัติ ไมป ฏบิ ตั ิ 1. ประเมินสภาพผปู ว ย (1) (0) 2. อธิบายใหผูป ว ยเขาใจ 3. ลางมือกอ นเตรยี มของใช 4. เตรียมของใช - ผา เชด็ ตวั ผนื ใหญ 1 ผนื - แปง โลช่ัน สมุนไพรสำหรบั นวดหลงั - ผาคลุมตวั 5. กนั้ มานใหมิดชดิ ปด พัดลม ไขเตียงราบใหเ หมาะสมกับ ผูป ว ย ขน้ั ปฏบิ ัติ 6. บอกใหผปู ว ยทราบ 7. ถอดเส้ือผูปว ย ไมเปดเผยผปู วย 8. จัดใหผ ูปว ยนอนตะแคง หรอื ก่งึ คว่ำชดิ ขอบเตยี งขางที่ พยาบาลยืนหัว หันหลังใหพยาบาล 9. เปด เฉพาะแผน หลัง ปผู าเชด็ ตวั ตามแนวยาวขา งลำตัว ผปู ว ย 10. เทแปง /โลชั่น / สมุนไพรสำหรับนวดหลงั ใสฝา มอื ลบู แปง ดวยฝามอื ท้ังสองขา ง ตั้งแตต นคอจนถึงกน กบ 11. นวดกลามเนื้อแผนหลังตามวิธีการโดยเรม่ิ เปนลำดบั ขน้ั ตอนดงั นี้ - Stroking down (ทาลบู แผนหลงั ) ใชฝ า มอื ทัง้ สองขาง วางบนหลัง เริ่มจากกนกบลบู ขึน้ ไปจนถึงหัวไหล วกกลับ ทำอยางนอย 3 ครั้ง 446

ลำดับ รายการประเมิน ผลการปฏิบัติ หมาย เหตุ ปฏิบตั ิ ไมปฏบิ ตั ิ 12. - Kneading (ทาบดิ กลามเนื้อ) ใชมือดึงกลามเนอื้ ใหเ ขา (1) (0) มาอยูใ นอุง มือทั้งสองขา ง ใหเ น้อื อยูระหวา งน้วิ หวั แมมือ กบั ปลายน้ิว ท้ัง 4 บีบและคลายสลับกันพรอ มกบั หมุนมือ ท้งั 2 ขางข้นึ ลงโดยไมย กมือ เริม่ จากหัวไหลลงมายังกน กบ ทำ 3 ครง้ั ตามแนวกระดูกสันหลัง 13. - Clapping or Percussion (ทาตบกลามเนื้อ) หอมือให ปลายนวิ้ ชดิ กันทง้ั 5 นว้ิ ตบเบาๆ สลบั กันทั้ง 2 มือ เริม่ จากหัวไหลลงมายงั กน กบ ทำประมาณ 10 ครัง้ 14. - Digital Kneading (ทา กด) ใชนิ้วหัวแมมอื ทั้งสองขางกด ลงตามดานขางของกระดูกสันหลัง ตงั้ แตบริเวณตนคอ ตามแนวยาวลงมา จนถงึ กนกบ แลวลูบฝา มอื ทง้ั 2 ขางข้นึ ไปตงั้ ตนใหม ทำเชนนี้ 3 คร้ัง 15. - Vibration (ทา สั่นสะเทือน) ใชน ้วิ ชแี้ ละนิว้ กลางของมอื ขางท่ีถนัด กดดา นขา งของกระดูกสนั หลงั ใชอุมมืออีกขา ง ทัง้ บนหลงั มือพรอมทั้งกดใหมีการสน่ั สะเทือนเบาๆ ตาม แนวกระดูกสันหลังจากคอเปนแนวยาวลงไปจนถงึ กนกบ ลบู มือขึน้ แลวเริม่ ทำอีกรวม 3 ครง้ั 16. - Hacking (ทา สับกลามเนื้อ) ใชม อื 2 ขางสลับกนั เร็วๆ โดยใชแรงท่สี บั เกดิ จากขอมอื ของผูทำ สนั มือขวางกบั ใย ของกลา มเนื้อโดยเริม่ ทำจากหัวไหลมายังกนกบ ทำ 3 คร้ัง 17. - Stroking down (ทาลูบแผนหลัง) ใชฝา มอื ทงั้ สองขาง วางบนหลัง เรม่ิ จากกนกบลบู ขึน้ ไปจนถึงหวั ไหล วกกลับ ทำอยางนอย 3 ครง้ั 18. ขณะทำการนวดหลงั สงั เกตลักษณะผิวหนังและอาการของ ผูปวย 19. จัดทาและแตงตวั ใหผูป ว ยไดเ รียบรอย 20. นำของใชไ ปทำความสะอาดเกบ็ เขา ที่เรียบรอ ย รวมคะแนน (20 คะแนน) 447

แบบประเมนิ ทักษะการทำความสะอาดอวยั วะสืบพนั ธภุ ายนอก (Flushing) ชอ่ื .....................................สกลุ ..............................................รหสั นกั ศึกษา.............................. คำช้แี จง โปรดทำเคร่ืองหมาย  ลงทีต่ รงกับผลการปฏิบัติ ลำดับ รายการประเมิน ผลการปฏิบตั ิ หมาย เหตุ ขน้ั เตรียมการ ปฏบิ ตั ิ ไมป ฏบิ ัติ 1. ประเมนิ สภาพผปู วย (1) (0) 2. อธิบายจุดประสงคในการทำความสะอาดใหผ ปู ว ยทราบ 3. ลางมอื กอนจดั เตรียมของใช 4. เตรยี มของใชด ังน้ี - ชดุ ทำความสะอาดอวัยวะสืบพนั ธุภ ายนอก - นำ้ สบหู รือน้ำตม สุก - ภาชนะหรือถงุ สำหรบั ใสสำลีท่ีใชแลว - หมอ นอน พรอมกระดาษหรือผา ปด - กระดาษชำระ - ผาปด ตาหรอื ผาเชด็ ตัวผืนเลก็ - ถุงมอื สะอาด หรือ ปากคีบ (Forceps) 5. กนั้ มานใหม ิดชิด ปด พัดลม 6. ขนั้ ปฏบิ ัติการ บอกใหผปู ว ยทราบ ใชผ า ปดตาผปู ว ย 7. จัดทา ผปู ว ย - เพศหญิง นอนหงายชนั เขา แยกขาออกจากกัน - เพศชาย นอนหงาย แยกขาออกจากกัน 8. คลุมผา บริเวณขา ปลายเทา และอวัยวะสบื พันธุ 9. สอดหมอนอนใตกนและอวัยวะสบื พนั ธุ 10. หยบิ ภาชนะหรือถงุ สำหรบั ใสสำลีทใี่ ชแ ลว วางขา งหมอ นอน 11. เปด ผา คลุมออกใหเหน็ อวยั วะสืบพนั ธุ 12 ใสถงุ มือ 448

ลำดบั รายการประเมนิ ผลการปฏิบัติ หมาย เหตุ ปฏบิ ัติ ไมป ฏิบตั ิ (1) (0) 13. เปด ชดุ ทำความสะอาดและราดน้ำบนอวัยวะสืบพนั ธุ ใชปากคีบคีมสำลีทำความสะอาด ดงั น้ี 14. เพศหญิง - กอนท่ี 1 เชด็ Mons pubis จากลา งข้ึนบน - กอนท่ี 2 เช็ด Labia majora ดานไกลตวั จากดา นบน ลงลางถึงทวารหนัก - กอ นที่ 3 เช็ด Labia majora ดานใกลต วั จากดานบน ลงลางถึงทวารหนัก - กอนท่ี 4 เชด็ Labia minora ดา นไกลตัว จากดา นบน ลงลาง - กอนท่ี 5 เชด็ Labia minora ดา นใกลตวั จากดานบน ลงลาง - กอนท่ี 6 เช็ด external urethral orifice จากบนลง ลา งถงึ ทวารหนกั เพศชาย - กอ นท่ี 1 เชด็ บรเิ วณหวั เหนา - ใชมือที่ใสถุงมือจับอวัยวะเพศพรอมดึงหนังหุมอวัยวะ เพศเปดขึ้น สำลีกอนที่ 2 และ 3 เช็ดจาก external urethral orifice วนออกเปนกนหอย ทำซ้ำจนสะอาด ใช สำลี 1 กอนตอการเช็ดหนึ่งครั้งเพื่อปองกนั การติดเชื้อเขา สูทอทางเดินปสสาวะ ซับแหงบริเวณ Glans of Penis แลวรูดหนังหุมปลายปด เพื่อปองกันการบวมรัดของหนัง หุมปลายองคชาต - กอนที่ 4 ทำความสะอาดรอบ Penis เช็ดดา นนอกจาก ดา นบนลงดานลางหรือจากปลายถึงโคนเช็ดดวยความ นุมนวล - กอนท่ี 5 เช็ดบรเิ วณ Scrotum 449

ลำดับ รายการประเมิน ผลการปฏบิ ัติ หมาย เหตุ - กอ นที่ 6 เชด็ บริเวณขาหนีบดานไกลตวั และใกลต ัว ปฏบิ ัติ ไมปฏิบัติ ตามลำดับ (1) (0) - กอ นท่ี 7 เชด็ บริเวณใต Scrotum ลงมาถงึ Anus 15. ใชสำลหี รอื กระดาษชำระซับบรเิ วณกน ใหแ หง ให 16. ถอดถงุ มือ อธิบาย 17. จดั เส้ือผาใหเ รียบรอ ย และใหผปู วยนอนในทา สบาย เอา ผาปด ตาออก 18. นำอุปกรณใ ชแ ลวไปทำความสะอาด และเกบ็ เขา ท่ี 19. ลางมอื ใหสะอาด 20. เขยี นรายงานในบนั ทึกการพยาบาล รวมคะแนน (20 คะแนน) แบบประเมินการเช็ดตวั ลดไข (Tepid sponge) ชอื่ ............................................. สกลุ ..................................... รหัสนกั ศึกษา............................... คำช้ีแจง โปรดทำเครื่องหมาย  ลงในชองทต่ี รงกบั ผลการปฏิบัติ ลำดับ รายการประเมิน ผลการประเมิน หมาย เหตุ ขั้นเตรียม ปฏบิ ัติ ไมปฏบิ ตั ิ 1. แนะนำตัวและประเมนิ สภาพผูปว ย (1) (0) 2. อธิบายวตั ถุประสงคก ารเช็ดตัวลดไขใหผ ปู ว ยเขาใจ 3. เตรยี มอปุ กรณเ ครื่องใชครบถวน ไดแก อา งใสน้ำ ผาถู ตวั 3 ผืน ผา เชด็ ตัวผืนใหญ ปรอทวดั อุณหภมู ิ ผาหม 4. ปดประตู/ก้นั มา น ข้ันปฏิบัติ 5. ปด มา น 450