ลำดับ รายการประเมิน ผลการประเมิน หมาย เหตุ 6. หม ผาและถอดเส้ือ-ผา ผปู วยออก ปฏบิ ัติ ไมปฏิบัติ 7. ใชผ าถตู วั ชุบนำ้ บิดหมาด ๆ ลูบใบหนา ลำคอ ซอกคอ (1) (0) หลงั หแู ละพักผาที่ซอกคอ ทำซำ้ 3 รอบ ใช 8. ใชผ า ถูตัวชบุ นำ้ บิดหมาด ๆ ลบู ลำตวั เขาหาหวั ใจแลว ผาเชด็ ตวั ผนื พกั ผาบรเิ วณหนาอกและทอง ทำซ้ำ 3 รอบ ใหญ 9. ใชผ า ถตู ัวชบุ นำ้ บดิ หมาด ๆ ลบู มือและแขนดานไกลตวั รอง บรเิ วณ เขาหาหัวใจ คลุมผา ทแ่ี ขนแลวพักผาท่ีซอกรักแร ทำซ้ำ ทีจ่ ะ 3 รอบ เช็ด 10. ใชผ าถูตวั ชุบนำ้ บดิ หมาด ๆ ลูบมอื และแขนดา นใกลตัว ปอ งกนั เขา หาหวั ใจ คลมุ ผา ที่แขน แลว พกั ผา ที่ซอกรกั แร ผาปูที่ ทำซำ้ 3 รอบ นอน 11. ใชผ า ถูตวั ชุบนำ้ บิดหมาด ๆ ลบู ขาดานไกลตัว ลบู เขา เปย ก หาหวั ใจ คลมุ ผาทข่ี า พักผาที่ขาหนีบและขอพบั ทำซ้ำ 3 รอบ 12. ใชผาถูตัวชบุ น้ำ บดิ หมาด ๆ ลบู ขาดานใกลตัว ลูบเขา หาหวั ใจ คลมุ ผา ท่ขี า พักผาท่ีขาหนีบและขอ พบั ทำซ้ำ 3 รอบ 13. ใหผูปว ยตะแคงตวั ใชผาถูตัวชุบน้ำ บิดหมาด ๆ ลูบ หลังจากตน คอถงึ บั้นเอวและลูบบริเวณกน สดุ ทา ย ทำซ้ำ 3 รอบ 14. ใสเสือ้ ผาใหผูปว ย (ไมตองทาแปง) 15. เกบ็ อุปกรณไปทำความสะอาดและเก็บเขาที่ ขนั้ ประเมนิ ผล 16.. วัดอุณหภมู ิรา งกาย หลงั ลบู ตัวเสรจ็ 30 นาที การบันทึก 17. บนั ทกึ อุณหภูมิรางกายในฟอรมปรอท เปน จุดไขป ลา 18. บันทกึ ทางการพยาบาล รวมคะแนน (18 คะแนน) 451
3.8 เอกสารอางองิ ณัฐสุรางค บุญจันทร และอรุณรัตน เทพนา. (2559). ทักษะพื้นฐานทางการพยาบาล. กรุงเทพฯ: หจก. เอน็ พีเพรส. สัมพันธ สันทนาคณิต, สุมาลี โพธิ์ทอง และสุภวรรณ วงศธีรทรัพย. (2558). ปฏิบัติการพยาบาล พนื้ ฐาน II. กรงุ เทพฯ: บริษัท บพิธการพมิ พ จำกัด. สุปราณี เสนาดิสัยและวรรณภา ประไพพานิช. (2558). การพยาบาลพื้นฐาน. กรุงเทพฯ : บริษัท จุด ทอง จำกัด สุภวรรณ วงศธีรทรัพย สุมาลี โพธิ์ทอง, และสัมพันธ สันทนาคณิต. (2558). ปฏิบัติการพยาบาล พน้ื ฐาน I.กรงุ เทพฯ: บริษทั บพิธการพมิ พ จำกดั . อัจฉรา พุมดวง. (2559). การพยาบาลพื้นฐาน : ปฏิบัติการพยาบาล. กรุงเทพฯ: โรงพิมพแหง จฬุ าลงกรณ มหาวิทยาลัย. อภิญญา เพียรพิจารณ (2556). คูมือปฏิบัติการพยาบาลเลม 1. ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 1, กรุงเทพฯ : บริษทั ธนาเพรส จำกดั . อภิญญา เพียรพิจารณ (2558). คูมือปฏิบัติการพยาบาลเลม 2. ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 1, กรุงเทพฯ : บรษิ ัท จรลั สนทิ วงศก ารพมิ พ จำกัด. Nettina SM. (2 0 1 4 ) . Manual of Nursing Practice. Philadelphia: Williams &Wilkins Lippincott. Patricia A. Potter. (2 0 1 3 ) . Fundamentals of Nursing 8 th ed. St. Louis, Mo : Mosby Elsevier. Taylor ll. (2015). Fundamental of Nursing .8th ed. Philadelphia: Walters Kluwer. 452
แผนบรหิ ารการสอนประจำบทที่ 4 วธิ ีปฎบิ ตั กิ ารพยาบาลพืน้ ฐานในการทำความสะอาดเตียงผปู วย หวั ขอเน้อื หาประจำบท 1. วิธีการทำเตียงวาง (empty bed) 2. วิธีการทำเตยี งทีม่ ีผูปวย (Occupied bed) 3. วธิ ีการทำเตียงผูป วยหลังจากการผา ตดั (Anesthetic bed) จำนวนชวั่ โมงทส่ี อน: ภาคทดลอง 2 ช่ัวโมง วตั ถปุ ระสงคเ ชิงพฤติกรรม 1. ปฏบิ ตั กิ ารทำความสะอาดเตียงผูป ว ยประเภทตาง ๆ ไดถกู ตอ ง วิธีสอนและกจิ กรรมการเรยี นการสอน 1. วธิ สี อน 1.1 สอนสาธิตและสาธิตยอ นกลับ 2. กจิ กรรมการเรยี นการสอน 2.1 สอนสาธิตการทำความสะอาดเตียงผูปว ยประเภทตา ง ๆ 2.2 ผเู รยี นฝก ปฏบิ ตั ิและสาธิตยอ นกลับ 2.3 สะทอ นคดิ การฝกปฏิบัติและสรปุ ผลการเรียนรู ส่อื การเรียนการสอน 1. เอกสารประกอบการสอน 2. วัสดุ อปุ กรณท างการแพทยในหอ งปฏบิ ตั กิ าร 3. หุน เตยี งผปู วย อุปกรณทำความสะอาดเตยี ง การวัดผลและประเมนิ ผล 1. ประเมินผลการสาธิตยอ นกลับ ตามแบบประเมินทกั ษะ 2. การสอบทกั ษะปฏิบัตแิ บบ Objective Structured Clinical Examination : OSCE 453
บทท่ี 4 วิธปี ฎิบัติการพยาบาลพน้ื ฐานในการทำความสะอาดเตียงผปู วย การทำความสะอาดเตยี งผูป วย การทำเตยี งแบบตาง ๆ เพื่อใหเกดิ ความสะอาด ความสุข สบายของผปู วย ลดโอกาสการแพรกระจายเชอื้ มวี ธิ กี ารปฏบิ ตั ิดังตอ ไปนี้ 4.1 วิธีการทำเตยี งวา ง (empty bed) การทำเตียงธรรมดาหรอื การทำเตียงวางและเตียงเปด (Closed bed, empty bed, ordinary bed) 4.1.1 อปุ กรณเครื่องใช 1) ผา ปเู ตยี ง ปลอกหมอน 2) ถังน้ำสำหรับทำความสะอาด 3) สบหู รือผงซกั ฟอก 4) ผา ข้รี ว้ิ อยางนอย 2 ผนื 4.1.2 วธิ กี ารปฏิบตั ิ 1) ลางมอื ใหส ะอาดกอนจดั เตรียมอปุ กรณ 2) ถือผาและอุปกรณเคร่อื งใชห า งจากเครอื่ งแตง กายท่สี วมใส 3) นำผา ที่เตรียมไว เรียงลำดับการใชม าวางบนเกาอที้ ส่ี ะอาด 4) จดั บรเิ วณเตียงใหมีทีว่ างพอสมควร 5) ล็อคลอ เตยี ง 6) ตรวจดูท่ีนอนใหอ ยใู นสภาพแขง็ แรง 7) ตรวจดคู วามสะอาดของหมอน ความออนแขง็ การฉกี ขาด มขี นาดพอดี 8) ทำเตยี งทีละขางเพอ่ื การประหยัดแรงงาน 9) ปผู า ปูทนี่ อนโดยใหจ ดุ กง่ึ กลางของผาวางทบั ลงบนจดุ กงึ่ กลางของท่ีนอน 10) คลี่ผาปูออกไปทางหัวและปลายเตียง ตลบผาปคู รงึ่ หนง่ึ กลับไปดา นตรงขาม 454
11) เหน็บชายผา ปทู ี่นอนดา นขางเตียงกอน แลวจงึ เหน็บชาผาดานหัวเตยี งแลวตามดวย ดา นปลายเตยี งและทำมมุ ดานขางทง้ั สองขาง โดยทำมมุ ดานหวั เตยี งกอ นเพราะดงึ ผาไดส ะดวกและทำ ดา นปลายเตียง กรณที ่ีนอนเบา ผาปูแคบ ผูปว ยด้นิ อาจตอ งใชว ิธผี กู การทำมมุ ดานขางเตียง - ดึงผาปู (ผาหมหรือผาคลุมเตียง) ใหตึงและแบมือสอดเขาใตที่นอน ดานขาง และดา นหัวเตยี งและปลายเตยี ง - จับผาปูที่มุม ทำเปนรูปสามเหลี่ยม (ชายธง) ใหชายผาขนานกับที่นอนดานหัว เตยี ง - เหน็บมุมชายธงดานลา งเขา ใตท ีน่ อน - ใชม อื สอดทำมุมชายธงดา นบน - เหน็บมุมชายธงดานลาง เก็บชายผาดานขางดึงใหตึง พับเหน็บชายธงดานบน เขา ใตเตียงใหเรียบรอย 12) ปูผายางขวางเตียงบริเวณที่ตองการ คลี่ผายางใหอยูตรงกลางที่นอน พับผายางที่ เหลอื ไปดา นตรงขามเหน็บชายผา ยางเขา ใตทนี่ อน 13) ปูผาขวางเตียงใหคลุมปด ผายาง เหน็บชายผาเขาใตที่นอน โดยแบมือสอดผาเขา ไป ใหส ุดชายผา 14) สวมปลอกหมอน โดยสอดมือท้ังสองขางเขาไปในปลอกหมอนท่ีตลบกลบั เอาดานใน ออก จบั ตรงมมุ ท้งั สองขา งแลว ตลบปลอกหมอนกลับไปที่ตัวหมอน ใชม อื ขางหนึ่งจับตรงกลางดานตัว หมอนที่มีปลอกหุมแลว อีกมือหนึ่งดึงปลอกหมอนโดยรอบลงมาคลุมตัวหมอน จับหมุนปลอกหมอน ใหเรยี บรอยแลว วางทห่ี วั เตียง 15) พับผาหมตามยาวไวป ลายเตียง 16) แขวนผาเช็ดตวั ท่พี นกั หัวเตยี ง 17) เดนิ ไปหวั เตยี งอกี ดานหนึง่ ปผู าท่เี หลือ 18) จัดเตียงใหเขาที่ ดูแลความสะอาดของตูขางเตียง เลื่อนเขามาใกลเตียง กรณีทำ เตยี งเพือ่ รบั ผปู วยใหม นำผาคลุมเตยี งมาปทู บั ผาปู ชายผาดา นหวั เตียงเสมอกบั ขอบท่ีนอนคลุมหมอน ใหม ดิ ทำชายธงดานลา ง ปลอ ยปลายบนลงมาคลมุ ไมเ หน็บเขาใตเ ตียงเพอ่ื ความสะดวกขณะรบั ผูปวย ใหม 455
4.2 การทำเตยี งท่ีมผี ูปว ย (Occupied bed) 4.2.1 อปุ กรณเครอ่ื งใช 1) ผา ปเู ตียง ปลอกหมอน 2) ถังนำ้ สำหรบั ทำความสะอาด 3) สบูหรอื ผงซักฟอก 4) ผาขรี้ ิ้วอยางนอ ย 2 ผนื 1.2.2 วิธกี ารปฏบิ ตั ิ 1) แจง ใหผูปวยทราบ 2) เคล่อื นยา ยอุปกรณทีไ่ มจ ำเปนออกจากบรเิ วณรอบๆ เตยี ง 3) ปรับเตยี งใหอยูในแนวราบ ถา ไมขดั กับความเจบ็ ปวย 4) เดินไปดานตรงขามตูขางเตียง รื้อชายผาออกจากใตท่ีนอน พลิกตะแคงตัวผูปว ยโดย พลิกเขาหาตัวพยาบาล ใหผูปวยนอนในทานอนตะแคง เพื่อสะดวกในการปูเตียง ถาผูปวยไมรูสึกตัว ใหยกราวกั้นเตียงขนึ้ 5) เดินกลบั มาทางดา นตขู า งเตยี ง รือ้ ผาตอ 6) ตลบผาขวางเตยี งโดยเอาดา นนอกมว นไวภ ายในไปชิดตวั ผปู วยมากที่สุด 7) เชด็ ผา ยางขวางเตียงแลวมว นสอดไวแนบชดิ ผูปว ยมากทสี่ ดุ 8) ตลบผาปทู นี่ อนเชนเดยี วกนั โดยใหช ิดตวั ผปู วยมากท่ีสุด 9) เชด็ ทน่ี อน 10) ปผู าปทู ่นี อนทีละครงึ่ เตียง โดยใหกง่ึ กลางผาปูตรงกับก่ึงกลางที่นอน ตลบผาไปทาง หัวเตียงและปลายเตียง เหน็บผาขางเตยี ง หัวเตียงทำมุมใหเรียบรอย ดึงผายางออกมาปูและเหน็บใต เตียง ปูผาขวางและเหน็บผา ยางและผาขวางเขา ใตท น่ี อน 11) ยกศีรษะผูปวยนำหมอนออก เปลี่ยนปลอกหมอน โดยพลิกดานในออกภายนอก เอาดานที่สกปรกเขาดานใน ใชปลอกหมอนเกาเช็ดผมออกจากตัวหมอน แลวมวนทิ้งในตะกราผา สวมปลอกหมอนใหมวางหมอนไวท ่หี ัวเตยี งดานสะอาด 12) พลิกผูปวยใหนอนหงายกอนแลวพลิกกลับมานอนตะแคงดานที่เปลี่ยนผาแลว ให หนุนหมอน จดั ทานอนตะแคง ยกราวก้นั เตยี งขึน้ 456
13) ยกถังน้ำเดินไปดานตรงขามตูขางเตียง รื้อผาออกพับทีละชิ้นใหบริเวณสกปรกอยู ดานใน ตลบหัวทา ย ทิง้ ลงในตะกราผา เปอ นทีละช้ิน 14) ปูที่นอนทีละช้ินตามลำดับ ดึงใหเรียบตึง ลางมือใหสะอาด จัดใหผูปว ยนอนในทาท่ี สบาย 15) หมผา หมใหผ ปู วย หรือพับพาดไวหัวเตยี ง 16) เช็ดและทำความสะอาดเตียง ขางเตียง จัดสิ่งอำนวยความสะดวก เชน ตูขางเตียง โตะ ท่คี รอ มเตียงใหใ กลผูป ว ย วางกริ่งหรอื เคร่อื งเรียกไวใ กลตัวผปู วย 17) นำเหยือกน้ำ ถวยน้ำ ไปลางทำความสะอาด แตถาเปนขวดตวงน้ำ ๒๔ ชั่วโมง ไม ตอ งนำไปลาง 18) ลางและทำความสะอาดถังเชด็ เตยี ง ซักทำความสะอาดผาเชด็ เตยี งผึง่ ตากใหแหง 4.3 การทำเตยี งผูปว ยหลงั จากการผาตัด (Anesthetic bed) 4.1.3 อุปกรณเ ครือ่ งใช 1) ผาปูเตียง ปลอกหมอน 2) ถงั นำ้ สำหรบั ทำความสะอาด 3) สบูหรอื ผงซักฟอก 4) ผาขร้ี ้วิ อยา งนอ ย 2 ผืน 4.1.4 วิธกี ารปฏิบัติ 1) ลางมือใหส ะอาดกอนจดั เตรยี มอุปกรณ 2) ถอื ผาและอุปกรณเ ครื่องใชห า งจากเครื่องแตงกายทส่ี วมใส 3) นำผา ท่ีเตรยี มไว เรียงลำดับการใชมาวางบนเกาอที้ ่ีสะอาด 4) จัดบริเวณเตยี งใหม ีท่วี า งพอสมควร 5) ลอ็ คลอเตยี ง 6) ตรวจดทู นี่ อนใหอยใู นสภาพแข็งแรง 7) ตรวจดูความสะอาดของหมอน ความออ นแขง็ การฉีกขาด มขี นาดพอดี 8) ทำเตยี งทีละขา งเพือ่ การประหยดั แรงงาน 9) ปูผาปทู ่นี อนโดยใหจ ดุ ก่งึ กลางของผา วางทบั ลงบนจดุ กึ่งกลางของที่นอน 457
10) คลผี่ าปอู อกไปทางหัวและปลายเตยี ง ตลบผา ปูคร่ึงหนึ่งกลับไปดา นตรงขาม 11) เหนบ็ ชายผา ปูทีน่ อนดา นขางเตียงกอน แลวจึงเหน็บชาผาดานหัวเตยี งแลว ตามดวย ดานปลายเตยี งและทำมุมดา นขางทั้งสองขา ง โดยทำมมุ ดา นหวั เตยี งกอ นเพราะดงึ ผา ไดสะดวกและทำ ดานปลายเตียง กรณีท่ีนอนเบา ผาปแู คบ ผปู วยดิ้น อาจตอ งใชว ธิ ผี กู การทำมมุ ดานขา งเตียง - ดึงผาปู (ผาหมหรือผาคลุมเตียง) ใหตึงและแบมือสอดเขาใตที่นอน ดานขาง และดานหวั เตยี งและปลายเตียง - จับผาปูที่มุม ทำเปนรูปสามเหลี่ยม (ชายธง) ใหชายผาขนานกับที่นอนดานหัว เตยี ง - เหน็บมุมชายธงดานลา งเขาใตท น่ี อน - ใชมือสอดทำมุมชายธงดานบน - เหน็บมุมชายธงดานลาง เก็บชายผาดานขางดึงใหตึง พับเหน็บชายธงดานบน เขาใตเ ตยี งใหเรยี บรอ ย 12) ปูผายางขวางเตียงบริเวณที่ตองการ คลี่ผายางใหอยูตรงกลางที่นอน พับผายางท่ี เหลือไปดา นตรงขา มเหน็บชายผา ยางเขา ใตท นี่ อน 13) ปูผาขวางเตียงใหคลุมปด ผายาง เหน็บชายผาเขาใตที่นอน โดยแบมือสอดผาเขาไป ใหสดุ ชายผา 14) สวมปลอกหมอน โดยสอดมือทง้ั สองขา งเขาไปในปลอกหมอนทตี่ ลบกลับเอาดานใน ออก จบั ตรงมมุ ท้งั สองขางแลว ตลบปลอกหมอนกลบั ไปที่ตวั หมอน ใชม ือขา งหน่งึ จับตรงกลางดานตัว หมอนที่มีปลอกหุมแลว อีกมือหนึ่งดึงปลอกหมอนโดยรอบลงมาคลุมตัวหมอน จับหมุนปลอกหมอน ใหเรียบรอ ยแลววางที่หัวเตยี ง 15) เดนิ ไปหวั เตียงอกี ดา นหน่งึ ปูผาทเี่ หลือ 17) จดั เตียงใหเขา ท่ี พับผาหมไวข างเตียง 458
18) ดูแลความสะอาดของตขู างเตยี ง 4.4 บทสรปุ การทำความสะอาดเตียงผูปวยและสิ่งแวดลอมรอบเตียงเปนสิ่งสำคัญที่พยาบาลตองใสใจ เพอื่ ใหเ กิดความสขุ สบายของผูปว ย เตียงมคี วามพรอ มใชในการรับผูป ว ยใหมและผปู วยทก่ี ลบั จากหอง ผา ตัด 4.5 แบบประเมินทักษะปฏบิ ัติการพยาบาลพน้ื ฐาน แบบประเมินทักษะการทำเตยี งที่มผี ูปวย (Occupied bed) ชอ่ื ...........................................สกลุ .......................................รหัสนกั ศึกษา.............................. คำช้แี จง โปรดทำเคร่ืองหมาย ลงทีต่ รงกับผลการปฏิบัติ ลำดับ รายการประเมิน ผลการปฏิบตั ิ หมาย เหตุ ปฏิบัติ ไมปฏบิ ัติ (1) (0) ข้นั เตรียมการ 1. ประเมินสภาพผปู ว ย 2. อธิบายใหผปู ว ยเขา ใจ 3. ลางมอื กอ นจดั เตรยี มของใช 4. เตรียมของใช - พับผา ทกุ ผืนถูกตอ ง โดยเรยี งลำดบั ผาเพ่ือสะดวกในการ ใช ไดแก ผา ปูทนี่ อน ผา ยางขวางเตียง ผา ขวางเตยี ง ปลอกหมอน ผาหม - ถงั ใสน ้ำผสมผงซกั ฟอก - ผาทำความสะอาดเตยี ง 2 ผืน 5. ปดพดั ลม ไขเตียงราบ เกบ็ ของใชอ อกจากเตียง วางไวใ ห เหมาะสม 6. ขั้นปฏิบัติ บอกใหผ ปู ว ยทราบ 7. นำผาท่ีเตรียมวางท่ีโตะครอมเตียง เรียงลำดับตามการ หยบิ ใชกอนหลังไดถูกตอง 459
ลำดบั รายการประเมิน ผลการปฏิบัติ หมาย เหตุ ปฏิบัติ ไมปฏบิ ตั ิ (1) (0) 8. บอกผปู วยและเล่ือนหมอนมาไวดานใกลตัวพยาบาล 9. พลิกตัวผปู ว ย โดยจัดทาใหถ ูกตอง เชน แขนขางท่ีใกลต ัว พยาบาลเหยียดออก แขนดานตรงขามงอวางบนหนาอก ขาดา นตรงกันขามวางดา นบน จับไหล สะโพกพลกิ เขา หา ตวั พยาบาลเลอ่ื นเหลก็ ก้นั เตยี งขึน้ ในรายทผ่ี ูป วยไมร สู กึ ตัว 10. เดินออมไปดานตรงขา ม มวนผา ปทู ่นี อนชดิ ลำตวั ผปู ว ย ทำความสะอาดเตียงและท่ีนอน 11. วางผา ปทู น่ี อนชิดหลงั ผูป ว ย โดยวางรอยพับกลางผาปูให ตรงเสน กลางเตยี งเหนบ็ ทางดานหวั เตียงทำมมุ แลวเหนบ็ ปลายเตยี งทำมุม 12. ปูผายางและผา ขวางเตียงตรงก่งึ กลางท่นี อน เหนบ็ ให เรยี บรอ ย 13. พลกิ ตัวผูปว ยกลบั มายงั ดานท่ีปผู า แลว 14. ทำอีกดานหนึ่ง โดยรอื้ ผาเกาออกใหห มด 15. ทำความสะอาดเตยี งและที่นอน 16. ปผู าใหตึง เหน็บริมและทำมุมใหเ รยี บรอ ย 17. ดึงผายาง ผาขวางเตียงท่อี ยูใ กลหลังผูปว ยเหนบ็ ชายให เรยี บรอย 18. ใสป ลอกหมอนใหผูปวยหนนุ หมอน จดั ทา ผปู ว ย 19. หมผา ใหผปู ว ย อยา หม ดา นปลายเทา ผปู ว ยตงึ เกินไป 20. ทำความสะอาดตูขา งเตยี ง และสิ่งแวดลอม 21. เกบ็ อุปกรณต าง ๆ ใหเรียบรอย 22. ลางมือใหสะอาด รวมคะแนน (22 คะแนน) 460
4.6 เอกสารอางองิ ณัฐสุรางค บุญจันทร และอรุณรัตน เทพนา. (2559). ทักษะพื้นฐานทางการพยาบาล. กรุงเทพฯ: หจก. เอน็ พีเพรส. สัมพันธ สันทนาคณิต, สุมาลี โพธิ์ทอง และสุภวรรณ วงศธีรทรัพย. (2558). ปฏิบัติการพยาบาล พนื้ ฐาน II. กรงุ เทพฯ: บริษัท บพิธการพมิ พ จำกัด. สุปราณี เสนาดิสัยและวรรณภา ประไพพานิช. (2558). การพยาบาลพื้นฐาน. กรุงเทพฯ : บริษัท จุด ทอง จำกัด สุภวรรณ วงศธีรทรัพย สุมาลี โพธิ์ทอง, และสัมพันธ สันทนาคณิต. (2558). ปฏิบัติการพยาบาล พน้ื ฐาน I.กรงุ เทพฯ: บริษทั บพิธการพมิ พ จำกดั . อัจฉรา พุมดวง. (2559). การพยาบาลพื้นฐาน : ปฏิบัติการพยาบาล. กรุงเทพฯ: โรงพิมพแหง จฬุ าลงกรณ มหาวิทยาลัย. อภิญญา เพียรพิจารณ (2556). คูมือปฏิบัติการพยาบาลเลม 1. ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 1, กรุงเทพฯ : บริษทั ธนาเพรส จำกดั . อภิญญา เพียรพิจารณ (2558). คูมือปฏิบัติการพยาบาลเลม 2. ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 1, กรุงเทพฯ : บรษิ ัท จรลั สนทิ วงศก ารพมิ พ จำกัด. Nettina SM. (2 0 1 4 ) . Manual of Nursing Practice. Philadelphia: Williams &Wilkins Lippincott. Patricia A. Potter. (2 0 1 3 ) . Fundamentals of Nursing 8 th ed. St. Louis, Mo : Mosby Elsevier. Taylor ll. (2015). Fundamental of Nursing .8th ed. Philadelphia: Walters Kluwer. 461
แผนบรหิ ารการสอนประจำบทท่ี 5 วธิ ปี ฎบิ ัติการพยาบาลพืน้ ฐานในการจดั ทาและเคล่ือนยายผูปวย หัวขอ เนอ้ื หาประจำบท 1. วธิ กี ารจัดทา นอนผปู ว ย 2. วธิ กี ารเคล่อื นยา ยผูป วย จำนวนชั่วโมงทส่ี อน: ภาคทดลอง 2 ชว่ั โมง วัตถุประสงคเ ชงิ พฤติกรรม 1. ปฏบิ ัติการจัดทา นอนผปู วยเพ่ือปอ งกันภาวะแทรกซอนในสถานการณจำลองไดถกู ตอง 2. ปฏบิ ตั ิการเคล่อื นยา ยผูปวยในสถานการณจำลองไดอ ยางปลอดภัย วิธีสอนและกิจกรรมการเรียนการสอน 1. วธิ ีสอน 1.1 สอนสาธติ และสาธิตยอนกลับ 2. กจิ กรรมการเรยี นการสอน 2.1 สอนสาธิตจัดทานอนผูปวยเพื่อปองกันภาวะแทรกซอนและวิธีการเคลื่อนยายผูปวย อยางปลอดภัยในสถานการณจ ำลองเสมอื นจรงิ 2.2 ผเู รยี นฝกปฏบิ ตั ิและสาธติ ยอนกลับ 2.3 สะทอนคดิ การฝก ปฏิบัติและสรปุ ผลการเรียนรู สอ่ื การเรยี นการสอน 1. เอกสารประกอบการสอน 2. วัสดุ อุปกรณท างการแพทยในหอ งปฏบิ ตั กิ าร การวดั ผลและประเมนิ ผล 1. ประเมนิ ผลการสาธิตยอ นกลับ ตามแบบประเมนิ ทักษะ 2. การสอบทักษะปฏบิ ัติแบบ Objective Structured Clinical Examination : OSCE 462
บทท่ี 5 วิธปี ฎิบัตกิ ารพยาบาลพนื้ ฐานในการจดั ทาและเคลือ่ นยายผปู วย การจดั ทา ผูปว ยเพ่ือชว ยปองกันภาวะแทรกซอน เชน การเกิดแผลกดทบั ปลายเทาตก มี วธิ กี ารจดั ทา ที่เหมาะสมได นอกจากน้ใี นกรณที ผี่ ูปว ยไมสามารถเคล่ือนไหวรางกายได พยาบาลมี ความตองใหก ารชว ยเหลอื เคล่ือนไหวรา งกาย ดงั รายละเอียด ตอ ไปนี้ 5.1 วธิ ีการจัดทา นอนผูป ว ย 5.1.1 วิธีการจัดทา นอนหงาย (protective dorsal or supine position) 1) ใชหมอนเล็ก ๆ รองรับบริเวณสวนโคงเอว ไมใหหลังโคงงอ และลดความเจ็บปวด ปองกนั การการงอและการเหยยี ดออกของกระดูกสันหลงั สว นเอวมากเกนิ ไป 2) ใชหมอนเล็ก ๆ รองไวใตขอพับเขา และขอเทา ยกสนเทาใหสูงลอยจากพื้นเพื่อ ปองกันการกดทับกับท่ีนอน 3) ใชหมอนหรือผาหมหรือหมอนทรายหนุนดันฝาเทาใหปลายเทาตั้งตรง ขอเทาอยูใน ลักษณะ เหมอื นทา ยนื เพอ่ื ปอ งกันปลายเทา ตก (foot drop) 4) วางหมอนหรือผาหมที่มวนกลมขนานกับตนขาทั้ง 2 ขางของผูปวย จัดใหอยูในทา ปกติ ไมแ บะออกดา นนอก จะชวยปองกันขอ ตะโพกหมุนออก (external rotation) 5.1.2 วิธีการจัดทานอนตะแคง (protective side-lying or lateral position) 1) จับขาผูปวยไขวกัน หรืองอขาชันเขาดานตรงขามกับทิศทางที่ตองการตองแคง แลว ชว ยผูป ว ยตะแคงไปดา นทตี่ อ งการ 2) หนนุ หมอนใตศรี ษะจนถงึ คอและหัวไหล 3) วางหมอนที่ลำตัวดา นหนา รองรับแขนบนไว จัดใหแ ขนงอเลก็ นอย 4) แขนขางทอ่ี ยดู านลา งใหง อวางขางศรี ษะ 5) วางหมอนรองรับขาทอี่ ยดู านบน จัดใหเ ขางอเล็กนอย 5.1.3 วธิ ีการจัดทา นอนควำ่ (protective prone position) 1) จับขาผูปวยไขวกัน หรืองอขาชันเขาดานตรงขามกับทิศทางที่ตองการตองแคง แลว ชวยผูปวยตะแคงไปดา นท่ีตอ งการ 2) คอ ยๆ ชว ยผูปวยควำ่ ตะแคงศรี ษะไปดานใดดานหน่ึง 3) หนนุ หมอนนมุ ๆ ใตศ รี ษะ ใบหนา บริเวณทอ งนอ ย และปลายขา เพอ่ื ปองกันแรงกด 463
4) จดั แขนทง้ั 2 ขา งใหง อขน้ึ ขางศีรษะ 5.1.4 วิธีการจัดกงึ่ ทา น่งั บนเตียง (Fowler’s position) 1) เลื่อนตัวผปู ว ยไปดานหวั เตียง 2) ไขเตียงฝงปลายเทา ใหท ำมมุ 15 องศา เพ่ือปองกนั การเลอ่ื นไหลของผูป วย 3) ไขเตยี งฝงศีรษะ โดยมีการจัดทาศีรษะสูง 3 ลักษณะ ดังน้ี (1) High Fowler’s position จดั ทา ใหห วั เตยี งสงู ทำมุม 60-90 º กับพ้นื เตยี ง (2) Fowler’s position จัดทาใหหัวเตยี งสูงทำมมุ 45 – 60 º กบั พ้นื เตียง (3) Semi Fowler’s position จดั ทา ใหหวั เตยี งสงู ทำมุม 30-45 º กบั พ้นื เตยี ง 5.1.5 วธิ ีการจัดทา นอนศีรษะต่ำปลายเทา สูง (Trendelenburg position) 1) จดั ใหผ ูปว ยอยูในทานอนหงายราบ 2) ไขเตียงยกปลายเตียงใหปลายเทาสงู 45 องศา 5.2 วธิ ีการเคลอื่ นยายผปู ว ย 5.2.1 วธิ กี ารพลิกตัวตะแคงตัว 1) อธิบายใหผูปว ยทราบ เพื่อคลายความวติ กกังวล เพื่อความรวมมือและสงเสริมความ เปนบุคคล 2) จบั แขนผูป ว ยพาดบนหนาอกหรือใหผ ปู ว ยกอดออก เพ่อื ความปลอดภัยขณะพลิกตัว 3) ใชผารองยกเพื่อยกเลื่อนตัวผูปวยใหอยูขอบเตียงดานตรงกันขามกับดานที่พลิกตัว เพ่ือเพิ่มพน้ื ท่ใี นการพลกิ ตัว 4) ใชผารองยกพลิกตะแคงตวั ผปู ว ยไปดานท่ีตองการ 5) จัดทาผูปวยใหสุขสบาย วางขาบนหมอนในทางอเขาเล็กนอย ใชหมอนรองรับขา ดา นบนและหลงั 6) ยกขางเตยี งขนึ้ แลว เดนิ กลบั ไปดานท่ีจะตะแคงตัว เพ่อื ปองกนั ผปู ว ยพลิกตกเตียง 5.2.2 การเคลื่อนยายผูป วยในทา นอนไปทางหวั เตียง 1) แจงผูปวยถึงวัตถุประสงคและขั้นตอน เพื่อคลายความวิตกกังวล เพื่อความรวมมือ และสง เสรมิ ความเปนบคุ คล (Autonomy) 2) ไขหวั เตียงในแนวราบ เพอ่ื ลดแรงตานจากแรงโนมถว ง เลอ่ื นหมอนจากศรี ษะ 3) จับผารองยกใหช ดิ ตวั ผปู วยมากท่ีสุด 4) บอกผปู วยใหช นั เขา 464
5) สงสัญญาณใหผูปวยดันตัวขึ้น โดยพยาบาลออกแรงยกพรอมกัน เพื่อผอนแรงของ พยาบาลหรือผูช วยเหลือ 6) ในกรณที ่มี ีบารโหนและผูปวยพอมีแรงใหจับบารโหนยกตัวขน้ึ ขณะเดียวกันใหผูปวย ออกแรงดนั ตัวขึน้ 5.2.3 การเคลื่อนยา ยผูปวยโดยใชก ระดานสำหรับเคลื่อนยายผูปวย (transfer board/ pad-slide) 1) อธิบายใหผูปวยทราบ เพื่อคลายความวิตกกังวล ความรวมมือและสงเสริมความเปน บุคคล (Autonomy) 2) พยาบาลคนที่ 1 ยืนอยูดานศีรษะของผูปวยใชแขนขางหนึ่งวางไวที่คอใตไหลของ ผปู ว ยโดยใหส วนคอของผปู วยอยูบนแขนของพยาบาลและแขนอีกขางหนึ่งรองอยใู ตหลังบริเวณเหนือ เอว หรือใชผา รองยก 3) พยาบาลคนที่ 2 รองแขนขางหนึ่งเขา ใตเอวใหชิดกับแขนพยาบาลคนที่ 1 และแขน อกี ดา นหน่งึ รองเขาใตโ คนขาหรือสะโพกของผูปวยหรอื ใชผ ารองยก 4) พยาบาลคนที่ 3 สอดแขนขางหนึ่งเขาใตสะโพกใหชิดกับแขนของพยาบาลคนที่ 2 และแขนอีกขางหน่ึงสอดรองเขา ใตขอเทาของผูป วยหรือใชผ ารองยก 5) ใหส ัญญาณยกตวั ผูปว ยขึ้น พรอ มๆ กับอมุ ผูปว ยใหช ดิ ตัวพยาบาลมากท่สี ดุ หรือยกผา รองยก ขา มกระดานสำหรับเคลอ่ื นยายผูปวย (transfer board/ pad-slide) ไปยงั เปลนอน 6) จดั ทา ใหผ ูปวยสบาย ผอนคลาย เล่อื นตัวผูป วยใหอ ยกู ลางเตยี ง 7) คลุมผาใหผปู ว ยระดับหนาอก 5.2.4 การพยุงผูปวยเดนิ 1) การพยุงผปู วยเดินโดยผชู วยเหลอื 1 คน สามารถปฏิบัติดงั น้ี (1) อธิบายใหผูปวยทราบเพ่ือคลายความวติ กกงั วล ความรวมมอื และสงเสริมความ เปน บุคคล (Autonomy) และพยุงผปู วยลงจากเตยี ง (2) พยาบาลยืนขา งซายหรือขางที่ออนแรงของผูป ว ย หันหนา ไปทศิ เดียวกนั เพื่อ ประคองผปู วย (3) ใชมือขวาจบั เข็มขัดที่รัดเอวผปู วย เพื่อใหผปู ว ยใชแ ขนไดอยา งอิสระ อีกมืออาจ ประคองปลายตน แขนผปู วยหรอื ประคองดานหลงั เพ่ือความมน่ั คง 465
(4) พยุงเดนิ โดยกา วเทา ขา งเดียวกับผปู วยเดินไปพรอมกัน ถาผูปวยหนามืดเปนลม พยาบาลเล่อื นมือทพ่ี ยงุ ตน แขนผูปว ยไปขา งหนา สอดแขนทงั้ สองขา งใตร ักแร รบั น้ำหนักตวั ผปู ว ยไว พรอ มกบั ใชส ะโพกยนั สะโพกของผปู วยและคอ ยๆ พยุงผูป วยลงนัง่ กบั พนื้ 2) การพยงุ ผูปวยเดินโดยผชู ว ยเหลอื 2 คน มวี ธิ กี ารปฏิบตั ิดงั น้ี (1) อธิบายผูปวยถึงวัตถุประสงคและการปฏิบัติ เพื่อคลายความวิตกกังวล ความ รว มมือและสง เสรมิ ความเปนบคุ คล (Autonomy) (2) พยาบาลทั้ง 2 คน ยืนคนละขางของผูปวยและหันหนาไปทิศทางเดียวกัน พยาบาลแตล ะคนใชม อื พยุงใตรกั แกผูปว ยหรอื จบั เขม็ ขดั อีกมอื หน่ึงจับประคองตนแขนผปู ว ยไว (3) เดนิ กา วเทาขา งเดยี วกนั เดนิ ไป พรอ มๆ กนั (4) ถาผูปวยเวียนศีรษะ หนามืด พยาบาลทั้ง 2 คน จะเลื่อนมือขางที่พยุงตัวไป ขางหนาใชแขนสอดอยูใตรักแร รับน้ำหนักตัวผูปวยไว พรอมกับใชสะโพกยันสะโพกผูปวยไว แลว คอ ยๆ พยุงตวั ผูปว ยไปนงั่ เกาอี้ 5.3 บทสรุป การจัดทา การเคลื่อนยายเปนบทบาททีส่ ำคัญอยา งหนึ่งของพยาบาล เนื่องจากสามารถชวย ปองกันภาวะแทรกซอ น จำเปนตอ งปฏิบัติใหเปนประจำอยางตอเนอ่ื งจะชวยปองกนั ภาวะแรกซอนได 466
5.4 แบบประเมนิ ทกั ษะปฏบิ ตั กิ ารพยาบาลพืน้ ฐาน แบบประเมนิ ทักษะการจดั ทาและเคลือ่ นยาย (Transferring) ชอ่ื ........................................สกุล.............................................รหสั นกั ศึกษา................................. คำชี้แจง โปรดทำเครื่องหมาย ลงในชอ งที่ตรงกับผลการปฏิบตั ิ ผลการปฏิบัติ หมาย ลำดบั รายการประเมนิ เหตุ ปฏิบัติ ไมป ฏิบตั ิ ทา นอนหงายราบ ( protective supine position) (1) (0) 1. บอกใหผ ปู วยทราบ 2. จดั ทาใหผปู วยนอนหงายราบ หนุนหมอนรองรบั ศรี ษะ 3. จดั ขาท้ังสองขางของผูปวยเหยยี ดตรง วางราบกับพนื้ 4. จดั แขนวางขางลำตวั หรอื วางบนหนา ทอง 5. ใชหมอนนุมๆ วางรองใหสน เทา ลอยเหนอื ท่ีนอนเลก็ นอย และใชหมอนทราย หรือ foot board หนุนกนั้ ปลายเทา (ในกรณผี ปู วยไมร สู ึกตวั ) รวมคะแนน (4 คะแนน) ทานอนควำ่ (protective prone position) 1. บอกใหผ ปู ว ยทราบ 2. จัดใหผปู ว ยนอนคว่ำ ตะแคงศีรษะไปดานใดดานหนึง่ 3. หนนุ หมอนนมุ ๆ ใตศ ีรษะ ใบหนา บรเิ วณทองนอย และ ปลายขา เพื่อปอ งกนั แรงกด 4. จดั แขนทัง้ 2 ขางใหง อขน้ึ ขา งศรี ษะ รวมคะแนน (4 คะแนน) ทานอนตะแคง (protective lateral position) 1. บอกใหผูป ว ยทราบ 2. จัดใหผปู ว ยนอนตะแคง 3. หนนุ หมอนใตศรี ษะจนถงึ คอและหัวไหล 4. วางหมอนทลี่ ำตวั ดา นหนา รองรับแขนบนไว จัดใหแขนงอ เลก็ นอ ย 467
ลำดบั รายการประเมิน ผลการปฏิบตั ิ หมาย เหตุ ปฏิบตั ิ ไมป ฏบิ ัติ (1) (0) 5. แขนขา งท่ีอยูด านลางใหง อวางขางศีรษะ 6. วางหมอนรองรับขาท่ีอยูด านบน จดั ใหเ ขา งอเลก็ นอย รวมคะแนน (6 คะแนน) การจดั ทานอนศีรษะสงู 1 เลอื่ นตวั ผูปวยไปดานหัวเตยี ง 2 ไขเตยี งฝง ปลายเทาใหทำมุม 15 องศา เพ่ือปองกันการ เลื่อนไหลของผปู วย ไขเตียงฝง ศรี ษะ โดยมกี ารจัดทา ศรี ษะสูง 3 ลกั ษณะ ดังน้ี 3 - High Fowler’s position จัดทาใหห วั เตียงสูงทำ มมุ 60-90 º กับพนื้ เตียง - Fowler’s position จัดทาใหห ัวเตยี งสูงทำมุม 45 – 60 º กับพ้นื เตียง - Semi Fowler’s position จดั ทา ใหหัวเตียงสูง ทำมุม 30-45 º กับพื้นเตยี ง รวมคะแนน (3 คะแนน) การเคลือ่ นยายผปู วยโดยใชกระดานสำหรบั เคลือ่ นยายผูปวย (transfer board/ pad-slide) 1 อธิบายใหผปู วยทราบ เพ่ือคลายความวิตกกังวล ความ รว มมอื และสงเสรมิ ความเปนบคุ คล (Autonomy) 2 - พยาบาลคนที่ 1 ยืนอยดู า นศรี ษะของผปู วย จับผารอง ยกทใ่ี ตคอใตข องผูปวยโดยและแขนอีกขางหน่งึ อยูใตหลงั บริเวณเหนอื เอว - พยาบาลคนท่ี 2 ยืนดา นลำตัวของผูป ว ยจบั ผารองยกใต เอวใหแขนชิดกับแขนพยาบาลคนท่ี 1 และแขนอีกดา น หน่งึ จบั ผา รองยกบรเิ วณใตโ คนขาหรือสะโพกของผปู ว ย - พยาบาลคนท่ี 3 ยนื ตรงขา มและปฏิบตั เิ ชน เดยี วกบั พยาบาลคนที่ 1 - พยาบาลคนท่ี 4 ยนื ตรงขา มและปฏบิ ตั ิเชน เดียวกับ พยาบาลคนที่ 2 468
ลำดบั รายการประเมิน ผลการปฏบิ ตั ิ หมาย เหตุ ปฏบิ ัติ ไมป ฏบิ ตั ิ (1) (0) 3 ใหสญั ญาณยกตัวผูปว ยขนึ้ พรอมๆ กบั อมุ ผูป ว ยใหชดิ ตัว พยาบาลมากที่สุดหรือยกผา รองยก ขามกระดานสำหรบั เคล่อื นยายผูป ว ย (transfer board/ pad-slide) ไปยงั เปลนอน 4 จดั ทาใหผ ปู วยสบาย ผอนคลาย เลอ่ื นตัวผูปวยใหอยกู ลาง เตยี ง รวมคะแนน (4 คะแนน) 5.5 เอกสารอางองิ ณัฐสุรางค บุญจันทร และอรุณรัตน เทพนา. (2559). ทักษะพื้นฐานทางการพยาบาล. กรุงเทพฯ: หจก. เอ็นพีเพรส. สัมพันธ สันทนาคณิต, สุมาลี โพธิ์ทอง และสุภวรรณ วงศธีรทรัพย. (2558). ปฏิบัติการพยาบาล พนื้ ฐาน II. กรุงเทพฯ: บริษทั บพิธการพิมพ จำกัด. สุปราณี เสนาดิสัยและวรรณภา ประไพพานิช. (2558). การพยาบาลพื้นฐาน. กรุงเทพฯ : บริษัท จุด ทอง จำกดั สุภวรรณ วงศธีรทรัพย สุมาลี โพธิ์ทอง, และสัมพันธ สันทนาคณิต. (2558). ปฏิบัติการพยาบาล พืน้ ฐาน I.กรุงเทพฯ: บรษิ ทั บพธิ การพิมพ จำกดั . อัจฉรา พุมดวง. (2559). การพยาบาลพื้นฐาน : ปฏิบัติการพยาบาล. กรุงเทพฯ: โรงพิมพแหง จฬุ าลงกรณ มหาวิทยาลยั . อภิญญา เพียรพิจารณ (2556). คูมือปฏิบัติการพยาบาลเลม 1. ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 1, กรุงเทพฯ : บรษิ ทั ธนาเพรส จำกดั . อภิญญา เพียรพิจารณ (2558). คูมือปฏิบัติการพยาบาลเลม 2. ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 1, กรุงเทพฯ : บรษิ ทั จรัลสนิทวงศการพิมพ จำกดั . Nettina SM. (2 0 1 4 ) . Manual of Nursing Practice. Philadelphia: Williams &Wilkins Lippincott. 469
Patricia A. Potter. (2 0 1 3 ) . Fundamentals of Nursing 8 th ed. St. Louis, Mo : Mosby Elsevier. Taylor ll. (2015). Fundamental of Nursing .8th ed. Philadelphia: Walters Kluwer. 470
แผนบริหารการสอนประจำบทท่ี 6 วิธปี ฎบิ ัตกิ ารพยาบาลพน้ื ฐาน ในการบริหารยาทางปาก ทางตาและทางหู หัวขอ เนื้อหาประจำบท 1. วธิ ีการบรหิ ารยาทางปาก 2. วิธีการบริหารยาทางตา 3. วธิ กี ารบริหารยาทางหู จำนวนชั่วโมงทส่ี อน: ภาคทดลอง 2 ชั่วโมง วตั ถุประสงคเชิงพฤติกรรม 1. ปฏิบตั บิ ริหารยาทางปาก ทางผิวหนังและเยอื่ บุตามโจทยส ถานการณจ ำลองไดถ ูกตอง วิธีสอนและกิจกรรมการเรยี นการสอน 1. วธิ ีสอน 1.1 สอนสาธิตและสาธติ ยอนกลบั 2. กิจกรรมการเรยี นการสอน 2.1 สอนสาธติ บรหิ ารยาทางปาก ทางผวิ หนงั และเยื่อบุ ตามโจทยส ถานการณจ ำลอง 2.2 ผูเ รยี นฝกปฏิบตั แิ ละสาธิตยอ นกลบั 2.3 สะทอนคิดการฝกปฏบิ ตั แิ ละสรปุ ผลการเรยี นรู 2.4 ผเู รยี นยืมวัสุด อุปกรณไ ปฝก ปฏิบตั ิตอ นอกเวลาเพือ่ ใหเกิดทักษะ สื่อการเรียนการสอน 1. เอกสารประกอบการสอน 2. ยาจำลอง วสั ดุ อปุ กรณทางการแพทยในหอ งปฏิบัติการ 3. โจทยส ถานการณ และใบบนั ทึกการบริหารยา (medication administration record) 4. VDO สอื่ การสอนใน YouTube channel: nursing practice การวัดผลและประเมนิ ผล 1. ประเมนิ ผลการสาธติ ยอ นกลับ ตามแบบประเมินทกั ษะ 2. การสอบทกั ษะปฏบิ ัติแบบ Objective Structured Clinical Examination : OSCE 471
บทที่ 6 วิธีปฎิบัตกิ ารพยาบาลพนื้ ฐาน ในการบริหารยาทางปาก ทางตาและทางหู การบริหารยาทางปาก ทางผิวหนังและเยื่อบุเปนการใหยาโดยการรับประทานผานระบบ ทางเดินอาหาร ออกฤทธิ์มีผลตามระบบหรือเฉพาะที่ สำหรับการบริหารยาทางผิวหนังและเยื่อบุที่ใช บอย ไดแก การใหย าทางหู ทางตา รายละเอียด ดงั ตอ ไปนี้ 6.1 วิธีการบริหารยาทางปาก 6.1.1 อปุ กรณเครื่องใช 1) คำสง่ั การรักษาและใบบนั ทึกการบริหารยา (Medication Administration Record, MAR) 2) ถว ยยาเม็ด ถวยยาน้ำ ถาดใสถว ยยา 3) ยา 4) น้ำและยาบางชนิด อาจใชหลอดดูด หลอดหยดยา ชอนตวง 6.1.2 วธิ ปี ฏิบัติ 1) ตรวจสอบใบบันทกึ การใหยาของผปู ว ยกับหรือคำส่ังการรักษา 2) ลา งมอื ใหส ะอาดเพอ่ื ลดการปนเปอ น 3) เตรียมถว ยยาที่จะใช 4) หยบิ ยาทีต่ รงกับใบบันทึกการใหยา (MAR) โดยมีวิธีในการหยบิ ยาดงั น้ี - จัดยาใสถวยยาตามขนาดที่ตองการ โดยอานฉลากยาอยางนอย 3 ครั้ง คือ กอน หยิบยา กอนเทยา และกอ นเกบ็ ยาเขา ท่เี ดิม - การจดั ยาเม็ด เทเมด็ ยาใสฝาขวดตามจำนวนท่ตี องการ กอนเทลงถว ยยา - ยาน้ำ เขยาขวดยา จนยาที่ตกตะกอนละลายกลายเปนเนื้อเดียวกัน หันฉลากไว ดานบนหรือฉลากอยูในอุงมือ อีกมือหนึ่งถือถวยยาสูงระดับสายตา ใชนิ้วหัวแมมือกะขนาดของยาท่ี ตองการขา งถว ยยา - ยาผง เทลงถวยยา เติมนำ้ สะอาดคนดวยชอ นใหยาละลายเขา กนั 472
- ยาหยด ถา ขวดยาไมม ีท่ีสำหรับหยดยา ใหใ ชหลอดหยด (medicine dropper) 5) วางถว ยยาลงในถาด 6) ตรวจสอบความถูกตองดวยพยาบาลผูรับผิดชอบอีกคนหนึ่ง เพื่อปองกันความ ผดิ พลาด 7) ยกถาดยาไปทเี่ ตยี งผูปวย ถา ยาจำนวนมากใหใ ชร ถเข็นหรอื รถจัดยา 8) ตรวจสอบชื่อผูปวยใหตรงกับใบบันทึกการใหยา โดยการถามใหผูปวยเปนผูบอกช่ือ และนามสกุลของตนเองและเปรยี บเทยี บชือ่ ในใบ MAR เทียบกับปา ยขอมือ 9) สง ยาใหผ ปู ว ยรบั ประทานยาตอหนา พรอ มทัง้ จัดหาน้ำใหผูปวยดว ย ใหผปู วยกลืนยา น้ำหรือยาเม็ดพรอมกับน้ำ ขณะที่ศีรษะและคออยูในลักษณะตั้งตรงหรือกมคอลงเล็กนอ ย จะปองกัน การสำลักไดดีกวาการแหงนคอขึ้น รอจนผูปวยกลืนยาหรือดื่มนำ้ ตามจนหมด ยกเวนยาบางชนิดที่ไม ตอ งดื่มนำ้ ตาม เชน ยาแกไอ หรอื ยาทีต่ อ งการใหละลายในปาก 10) บันทกึ การใหยาลงใบบันทกึ การใหยา (MAR) และใบบนั ทึกการพยาบาล เร่ืองขนาด ของยา เวลาใหย า อาการผิดปกติ (ถามี) 11) เกบ็ ใบบันทกึ การใหย าเขา ที่ 12) ลางถว ยยาใหส ะอาด เชด็ ใหแ หงเกบ็ เขาท่ี 13) ประเมนิ ผลผปู ว ยภายหลังการใหยาแลว 30 นาทีเพื่อปองกันอาการขางเคียงจากยา 6.2 วธิ ีการบริหารยาทางตา (Instilling eye medication) 6.2.1 อปุ กรณเคร่อื งใช 1) ใบแผนการรักษาและใบ MAR 2) ยา พรอมหลอดหยดปลอดเชื้อ 3) อบั ใสส ำลปี ลอดเชื้อพรอมปากคีบปลอดเช้ือ 4) นำ้ ยาปลอดเชื้อสำหรบั เช็ดตา อาจเปนนำ้ ตมสกุ หรือน้ำเกลือนอรม ลั (0.9 N.S.S) 5) ผาปดตาปลอดเช้อื 6) ปลาสเตอร 7) ชามรูปไต 8) ถาดใสย าและเครอื่ งใช 473
6.2.2 วิธปี ฏบิ ัติ 1) ตรวจสอบใบบันทึกการใหยาใหตรงกับแผนการรักษา ชื่อยา ขนาดยา ตาขางที่จะ หยอด 2) ตรวจสอบยาใหตรงกบั ใบ MAR และตรวจสอบยายงั ไมห มดอายุ โดยพยาบาล 2 คน 3) นำเคร่อื งใชใ สถ าดไปทีเ่ ตียงผูปว ย บอกผูป ว ยใหทราบ 4) จัดใหผูปวยนอนในทาที่สบาย ในทานอนหงายศีรษะเหยียดตรงหรือนั่งบนเกาอ้ี แหงนศีรษะไปทางดานหลงั 5) ถาผปู วยปดตาไว ลอกปลาสเตอรออก แตยงั ไมต องเอาผา ปดตาออก 6) ลางมอื ใหส ะอาด 7) หยบิ ผาปด ตาออก ทง้ิ ในชามรูปไต 8) เช็ดตาผูปวยใหสะอาดดวยสำลี และน้ำยาเช็ดตาปลอดเชื้อหรือน้ำเกลือนอรม ัล โดย เช็ดจากหัวตาไปหางตา ไมเช็ดยอ นไปมา ถา ยงั ไมส ะอาดใหใชสำลชี บุ นำ้ เกลอื นอรมลั ใหมอ ีก 1 กอน เพ่ือเชด็ ใหมอ กี คร้งั แลวทิ้งสำลีที่ใชแลว ลงในชามรปู ไต 9) หยิบสำลแี หง ใสอ ุง มอื ตรวจดูช่อื ยาอีกครง้ั หน่ึง ดขู นาดยา และตาขา งที่จะหยอด 10) ดูดยาจากขวดเขาหลอดหยดตา ถาขวดยาไมม ีที่หยด 11) บอกใหผ ูป ว ยลมื ตา เหลอื บตามองขน้ึ ขางบน 12) วางสำลีแหงใตหนังตาลางใชน วิ้ ช้กี ดทับสำลี ดงึ หนังตาลา งลง 13) กรณียาหยอด ใหหยอดยาลงบนเยื่อบุเปลือกตาลางดานหางตา 1 หยด ใหปลาย หลอดหยดหา งจากตา 1-2 ซม. หรอื ¾ น้วิ ใหผ ปู ว ยกลอกตาไปมาและหลับตา ใชส ำลีเชด็ นำ้ ยาท่ีไหล ออกทางดานหางตา ทิ้งสำลีลงในชามรูปไต หยิบสำลีกอนใหมก ดที่หัวตา 30 วินาที เพื่อปองกันน้ำยา ไหลลงทอน้ำตา 14) กรณียาปาย ใหปายยาบนเยื่อบุเปลือกตาลาง จากหัวตาไปหางตา ใหปลายหลอด ยาหางจากตาประมาณ 1 – 2 เซนติเมตร หรือ ¾ นิ้ว จากนั้นใหผูปวยหลับตา ดึงหนังตาบนลงมา คลุมหนงั ตาลา ง ใชสำลีคลงึ ตาเบา ๆ เพอื่ ใหยากระจายตวั 15) กรณีทีม่ กี ารใหยาทางตาต้ังแต 2 ชนดิ ขึ้นไป ใหใ ชย าแตล ะชนิดหางหันอยางนอย 5 -10 นาที เพอ่ื ใหย าสามารถออกฤทธิ์ไดเตม็ ท่ี การเรยี งลำดบั การใชยา ดงั น้ี 1) ยาหยอดชนิดใส 2) ยา ทแี่ ขวนตะกอน เปนนำขนุ 3) ยาปายชนิดใส 4) ยาปา ยครมี เหนียว 474
16) กรณีที่เปนยาน้ำใสเชนเดียวกันใหเลือกหยอดยาที่คา pH ต่ำกอน เนื่องจากยาท่ี กรดกรดดูดซมี ไดดกี วา ยาท่เี ปน ดา ง 17) ปด ฝาขวดยา และตรวจดูช่ือยาอีกครัง้ หนง่ึ 18) ถาตองปดตา ใชผาปดตาปลอดเชื้อ (eye pad) ปดใหเรียบรอย และยึดติดดวย ปลาสเตอร 19) เกบ็ ยาเขา ท่ี ทำความสะอาดเครือ่ งใชและลา งมอื 20) บนั ทึกการใหยาลงในใบ MAR 6.3 วิธีการบรหิ ารยาทางหู (Instilling ear medication) 6.3.1 อปุ กรณเ คร่อื งใช 1) แผนการรักษาของแพทยและใบบันทกึ การใหยา 2) ยาหยอดหูพรอมหลอดหยอด 3) สำลแี ละสำลพี ันปลายไม 4) ถาดใสอุปกรณ 6.3.2 วธิ ีปฏบิ ตั ิ 1) ตรวจสอบใบ MAR ใหตรงกบั แผนการรกั ษาของแพทย ตรวจสอบยายังไมห มดอายุ 2) บอกใหผ ปู วยทราบ 3) จดั ทาผปู ว ยตะแคงดานตรงกันขา มกบั หูขางท่จี ะหยอด 4) ลางมอื ใหสะอาด 5) ตรวจดใู นชองหูวา มหี นอง เลอื ด หรือไม ถามีใชส ำลพี ันปลายไมเ ชด็ ใหส ะอาด 6) ดึงใบหูใหนิ้วหัวแมมืออยูดา นหนา นิ้วชี้และนิ้วกลางอยูดานหลัง ในผูใหญดึงไปขางหลัง และข้นึ ขา งบน สว นในเด็กดึงไปขางหลงั และลงขา งลา ง เพื่อใหชองหูตรง 7) หยอดยาลงในหู ใหหลอดหยดหางจากชอ งหู 1 ซม. 8) กดบริเวณติ่งหนาหู (tragus) เพื่อเพิ่มแรงกดดันใหยาไหลไปลึกๆ ใชสำลีปดชองหูดาน นอกไว ระวังอยา ใหส ำลีดูดซับ นำ้ ยา 9) ใหผ ูปว ยนอนทา เดมิ ตออีก 5-10 นาที 10) เกบ็ ยาเขา ที่ และทำความสะอาดเครื่องใช 11) บันทกึ การใชย าลงในใบบนั ทกึ การใหยาและใบบันทกึ การพยาบาล 475
6.4 บทสรุป การบริหารยาทางปาก การหยอดตา การหยอดหู เปนหัตถการทางการพยาบาลที่พบได บอย พยาบาลตองใหค วามสำคญั ของการบรหิ ารยาอยางถกู ตอง 6.5 แบบประเมนิ ทกั ษะปฏบิ ตั กิ ารพยาบาลพืน้ ฐาน แบบประเมนิ ทักษะการบริหารยารบั ประทาน (oral medication administration) ชื่อ..................................สกุล.....................................................รหัสนักศกึ ษา ............................................ คำชี้แจง โปรดทำเคร่ืองหมาย ลงในชองทตี่ รงกับผลการปฏิบตั ิ ลำดบั รายการประเมนิ ผลการประเมนิ หมาย เหตุ ปฏบิ ัติ ไมป ฏิบตั ิ (1) (0) ข้ันเตรียม 1 เตรียมอุปกรณด ังน้ี - คำสงั่ การรักษา - ใบบนั ทึกการบริหารยา(Medication Administration Record, MAR) - ถวยยาเม็ด ถวยยาน้ำ ถาดใสถวยยา ยาน้ำและยาบาง ชนิด อาจใชหลอดดดู หลอดหยดยา ชอ นตวง 2 ตรวจสอบใบบนั ทึกการใหย าของผูปว ยกบั หรือคำส่งั การ รักษา 3 ลา งมือใหสะอาดเพื่อลดการปนเปอ น 4 เตรยี มถวยยาที่จะใช 5 หยิบยาทีต่ รงกับใบบันทึกการใหย า (MAR) โดยมวี ิธีใน การหยิบยาดังน้ี - จัดยาใสถว ยยาตามขนาดที่ตองการ โดยอา นฉลากยา อยางนอย 3 ครงั้ คือ กอนหยิบยา กอนเทยา และกอ น เก็บยาเขาทเ่ี ดิม 476
ลำดับ รายการประเมิน ผลการประเมนิ หมาย เหตุ ปฏิบตั ิ ไมป ฏบิ ัติ (1) (0) - การจัดยาเม็ด เทเม็ดยาใสฝ าขวดตามจำนวนที่ตองการ กอนเทลงถว ยยา - ยาน้ำ เขยา ขวดยา จนยาทีต่ กตะกอนละลายกลายเปน เนอื้ เดยี วกัน หนั ฉลากไวดานบนหรอื ฉลากอยใู นองุ มือ อีกมือหนึง่ ถอื ถวยยาสงู ระดบั สายตา ใชน้วิ หวั แมม อื กะ ขนาดของยาที่ตองการขา งถว ยยา - ยาผง เทลงถวยยา เตมิ น้ำสะอาดคนดว ยชอ นใหยา ละลายเขา กนั - ยาหยด ถา ขวดยาไมมีที่สำหรบั หยดยา ใหใ ชห ลอด หยด (medicine dropper) 6 วางถวยยาลงในถาด 7 ตรวจสอบความถูกตอ งดวยพยาบาลผรู ับผิดชอบอีกคน หนึ่ง เพอื่ ปองกันความผิดพลาด ข้นั ปฏิบตั ิ 8. ยกถาดยาไปที่เตยี งผูปวย ถายาจำนวนมากใหใชรถเขน็ หรอื รถจดั ยา 9. ตรวจสอบชือ่ ผปู ว ยใหต รงกับใบบันทึกการใหยา โดยการ ถามใหผปู ว ยเปน ผบู อกชอื่ และนามสกลุ ของตนเองและ เปรยี บเทยี บชอ่ื ในใบ MAR เทียบกบั ปา ยขอมือ 10. สงยาใหผ ูปวยรบั ประทานยาตอหนา พรอมทง้ั จัดหาน้ำ ใหผูป วยดวย ใหผูปวยกลืนยานำ้ หรือยาเมด็ พรอ มกบั น้ำ ขณะทศี่ รี ษะและคออยูในลกั ษณะตงั้ ตรงหรอื กม คอลง เล็กนอ ย จะปองกันการสำลักไดด กี วา การแหงนคอขึน้ รอจนผูปว ยกลืนยาหรอื ดม่ื น้ำตามจนหมด ยกเวน ยาบาง ชนิดทไี่ มตองดืม่ น้ำตาม เชน ยาแกไ อ หรอื ยาที่ตองการ ใหล ะลายในปาก 477
ลำดบั รายการประเมนิ ผลการประเมนิ หมาย เหตุ ปฏบิ ัติ ไมปฏบิ ัติ (1) (0) 11. บนั ทกึ การใหยาลงใบบนั ทกึ การใหย า (MAR) และใบ บนั ทึกการพยาบาล เร่ืองขนาดของยา เวลาใหยา อาการ ผดิ ปกติ (ถามี) 12. เก็บใบบันทึกการใหย าเขาท่ี 13. ลางถว ยยาใหสะอาด เช็ดใหแ หง เก็บเขา ท่ี ข้ันประเมินผล 14. ประเมินผลผปู วยภายหลงั การใหย าแลว 30 นาทีเพื่อ ปอ งกันอาการขา งเคยี งจากยา รวมคะแนน (14 คะแนน) 478
แบบประเมินทักษะการบริหารยาหยอดตา (Instilling eye medication) ช่อื ..................................................สกลุ ................................รหัสนกั ศึกษา................................... คำชแี้ จง โปรดทำเคร่ืองหมาย ลงในชองท่ีตรงกับผลการปฏิบัติ ลำดับ รายการประเมนิ ผลการปฏบิ ัติ หมาย เหตุ ขนั้ เตรยี ม ปฏิบัติ ไมป ฏิบัติ 1. เตรยี มอปุ กรณด งั น้ี (1) (0) - ใบแผนการรกั ษาและใบ MAR - ยา พรอ มหลอดหยดปลอดเช้ือ - อบั ใสส ำลีปลอดเช้อื พรอ มปากคีบปลอดเช้อื - น้ำยาปลอดเชื้อสำหรบั เช็ดตา อาจเปน น้ำตม สุก หรอื 0.9 % N.S.S - ผาปดตาปลอดเชือ้ (กรณีตองปด ตา) - ปลาสเตอร - ชามรูปไต - ถาดใสยาและเครือ่ งใช ข้นั ปฏิบตั ิ 2. ตรวจสอบใบบนั ทึกการใหย าใหต รงกับแผนการรักษา ชอื่ ยา ขนาดยา ตาขางทจ่ี ะหยอด 3. ตรวจสอบยาใหต รงกบั ใบ MAR และตรวจสอบยายังไม หมดอายุ โดยพยาบาล 2 คน 4. นำเคร่อื งใชใสถ าดไปทเ่ี ตยี งผูปวย บอกผปู ว ยใหทราบ 5. จัดใหผูปว ยนอนในทาท่ีสบาย ในทา นอนหงายศีรษะ เหยียดตรงหรอื นงั่ บนเกา อ้ี แหงนศรี ษะไปทางดานหลัง 6. ถาผูป วยปดตาไว ลอกปลาสเตอรออก แตยังไมต องเอาผา ปดตาออก 7. ลา งมอื ใหสะอาด 479
ลำดับ รายการประเมนิ ผลการปฏิบัติ หมาย เหตุ ปฏิบัติ ไมปฏบิ ตั ิ (1) (0) 8. หยบิ ผาปด ตาออก ทงิ้ ในชามรูปไต 9. เช็ดตาผูปวยใหสะอาดดวยสำลี และน้ำยาเช็ดตาปลอด เช้ือหรือ 0.9 % N.S.S โดยเชด็ จากหวั ตาไปหางตา ไมเช็ด ยอ นไปมา ถายังไมส ะอาดใหใชสำลชี บุ 0.9 % N.S.S ใหม อีก 1 กอน เพื่อเช็ดใหมอีกครั้ง แลวทิ้งสำลีที่ใชแลวลงใน ชามรปู ไต 10. หยบิ สำลแี หงใสองุ มือ ตรวจดูชื่อยาอกี คร้งั หนงึ่ ดูขนาดยา และตาขางทจ่ี ะหยอด 11. ดูดยาจากขวดเขาหลอดหยดตา ถา ขวดยาไมม ีที่หยด 12. บอกใหผ ปู วยลืมตา เหลือบตามองขึ้นขางบน 13. วางสำลีแหงใตห นังตาลางใชน ิ้วชี้กดทบั สำลี ดึงหนงั ตาลา ง ลง 14. - กรณียาหยอด ใหหยอดยาลงบนเยอื่ บเุ ปลือกตาลา งดา น หางตา 1 หยด ใหป ลายหลอดหยดหางจากตา 1-2 ซม. หรอื ¾ น้ิว ใหผ ูป ว ยกลอกตาไปมาและหลบั ตา ใชส ำลี เชด็ น้ำยาท่ไี หลออกทางดานหางตา ท้งิ สำลีลงในชามรูปไต หยบิ สำลกี อ นใหมกดท่ีหัวตา 30 วนิ าที เพ่ือปองกันนำ้ ยา ไหลลงทอนำ้ ตา - กรณยี าปา ย ใหปายยาบนเย่ือบเุ ปลือกตาลาง จากหวั ตา ไปหางตา ใหปลายหลอดยาหางจากตาประมาณ 1 – 2 เซนติเมตร หรอื ¾ น้ิว จากน้ันใหผ ูป ว ยหลบั ตา ดึงหนังตา บนลงมาคลมุ หนงั ตาลา ง ใชสำลคี ลงึ ตาเบา ๆ เพื่อใหย า กระจายตัว 480
ลำดับ รายการประเมิน ผลการปฏิบตั ิ หมาย เหตุ ปฏิบตั ิ ไมป ฏบิ ัติ (1) (0) กรณที ่ีมีการใหยาทางตาต้ังแต 2 ชนิดขึน้ ไป ใหใ ชยาแตละ ตอบ ชนิดหา งหันอยา งนอย 5 -10 นาที เพื่อใหย าสามารถออก คำถาม ฤทธิ์ไดเต็มท่ี การเรยี งลำดบั การใชยา ดังน้ี 1) ยาหยอด ชนิดใส 2) ยาทแ่ี ขวนตะกอน เปน นำขุน 3) ยาปายชนดิ ใส 4 ) ยาปา ยครีมเหนยี ว 15. ปด ฝาขวดยา และตรวจดชู ือ่ ยาอีกคร้ังหนึง่ 16. ถาตองปด ตา ใชผา ปด ตาปลอดเชือ้ (eye pad) ปด ให เรียบรอ ย และยดึ ติดดว ยปลาสเตอร 17. บันทึกการใหยาลงใบบันทึกการใหยา (MAR) และใบ บันทกึ การพยาบาล เร่ืองขนาดของยา เวลาใหย า อาการ ผิดปกติ (ถา ม)ี 18. เกบ็ ยาเขา ท่ี ทำความสะอาดเคร่ืองใชแ ละลางมือ ข้ันประเมนิ ผล 19. ประเมินผลผูปวยภายหลงั การใหยาแลว 30 นาทเี พ่ือ ปองกนั อาการขา งเคยี งจากยา รวมคะแนน (18 คะแนน) 481
แบบประเมินทักษะการบริหารยาหยอดหู (Instilling ear medication) ชอ่ื ......................................สกลุ .........................................รหสั นักศึกษา..................................... คำชีแ้ จง โปรดทำเครื่องหมาย ลงในชอ งที่ตรงกับผลการปฏิบัติ ลำดบั รายการประเมิน ผลการปฏิบตั ิ หมาย เหตุ ปฏิบตั ิ ไมป ฏิบตั ิ (1) (0) ขัน้ เตรียม 1. เตรยี มอปุ กรณดังน้ี -ใบแผนการรักษาของแพทยแ ละใบบันทึกการใหยา MAR -ยาหยอดหูพรอมหลอดหยอด -สำลีและสำลีพันปลายไม -ถาดใสอุปกรณ ข้นั ปฏิบัติ ให ตอบ 2. ตรวจสอบใบ MAR ใหต รงกบั แผนการรักษาของ คำถาม แพทย ตรวจสอบยายังไมหมดอายุ 3. บอกใหผปู ว ยทราบ 4. จดั ทาผูปวยตะแคงดานตรงกันขามกบั หูขา งทีจ่ ะ หยอด 5. ลางมือใหส ะอาด 6. ตรวจดูในชองหวู า มีหนอง เลือด หรือไม ถามีใชสำลี พนั ปลายไมเช็ดใหสะอาด 7. ดึงใบหใู หน ิ้วหัวแมม ืออยูดานหนา นิ้วชี้และนว้ิ กลาง อยูดา นหลัง วิธกี ารดงึ ดังนี้ - ผใู หญดึงไปขางหลงั และขน้ึ ขางบน - เดก็ ดงึ ไปขา งหลังและลงขางลาง 8. หยอดยาลงในหู ใหห ลอดหยดหางจากชอ งหู 1 ซม. 9. กดบริเวณตงิ่ หนาหู (tragus) เพอ่ื เพิ่มแรงกดดนั ใหย า ไหลไปลกึ ๆ ใชส ำลีปด ชองหดู านนอกไว ระวงั อยาให สำลีดดู ซับนำ้ ยา 482
ลำดบั รายการประเมนิ ผลการปฏิบตั ิ หมาย เหตุ 10. ใหผ ปู ว ยนอนทา เดิมตออกี 5-10 นาที ปฏิบตั ิ ไมป ฏบิ ตั ิ 11. บันทกึ การใหยาลงใบบนั ทึกการใหย า (MAR) และใบ (1) (0) บนั ทึกการพยาบาล เรื่องขนาดของยา เวลาใหยา อาการผดิ ปกติ (ถาม)ี 12. เกบ็ ยาเขา ที่ ทำความสะอาดเครอ่ื งใชและลา งมือ ข้ันประเมินผล 13. ประเมินผลผูปว ยภายหลังการใหย าแลว 30 นาทีเพ่ือ ปองกันอาการขางเคียงจากยา รวมคะแนน (13 คะแนน) 6.6 เอกสารอางอิง ณัฐสุรางค บุญจันทร และอรุณรัตน เทพนา. (2559). ทักษะพื้นฐานทางการพยาบาล. กรุงเทพฯ: หจก. เอ็นพเี พรส. สัมพันธ สันทนาคณิต, สุมาลี โพธิ์ทอง และสุภวรรณ วงศธีรทรัพย. (2558). ปฏิบัติการพยาบาล พ้นื ฐาน II. กรุงเทพฯ: บริษัท บพิธการพมิ พ จำกัด. สุปราณี เสนาดิสัยและวรรณภา ประไพพานิช. (2558). การพยาบาลพื้นฐาน. กรุงเทพฯ : บริษัท จุด ทอง จำกัด สุภวรรณ วงศธีรทรัพย สุมาลี โพธิ์ทอง, และสัมพันธ สันทนาคณิต. (2558). ปฏิบัติการพยาบาล พนื้ ฐาน I.กรงุ เทพฯ: บรษิ ัท บพธิ การพมิ พ จำกดั . อัจฉรา พุมดวง. (2559). การพยาบาลพื้นฐาน : ปฏิบัติการพยาบาล. กรุงเทพฯ: โรงพิมพแหง จฬุ าลงกรณ มหาวทิ ยาลัย. อภิญญา เพียรพิจารณ (2556). คูมือปฏิบัติการพยาบาลเลม 1. ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 1, กรุงเทพฯ : บรษิ ทั ธนาเพรส จำกดั . อภิญญา เพียรพิจารณ (2558). คูมือปฏิบัติการพยาบาลเลม 2. ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 1, กรุงเทพฯ : บรษิ ัท จรัลสนิทวงศก ารพิมพ จำกัด. 483
Nettina SM. (2 0 1 4 ) . Manual of Nursing Practice. Philadelphia: Williams &Wilkins Lippincott. Patricia A. Potter. (2 0 1 3 ) . Fundamentals of Nursing 8 th ed. St. Louis, Mo : Mosby Elsevier. Taylor ll. (2015). Fundamental of Nursing .8th ed. Philadelphia: Walters Kluwer. 484
แผนบรหิ ารการสอนประจำบทที่ 7 วิธีปฎบิ ัตกิ ารพยาบาลพ้นื ฐาน ในการฉดี ยาเขาชั้นผวิ หนัง ชั้นใตผ วิ หนงั และชัน้ กลามเนือ้ หัวขอเนือ้ หาประจำบท 1. วธิ ีการยาฉีดเขาช้ันผิวหนัง (intradermal injection) 2. วิธีการฉีดยาเขาใตผ วิ หนงั (subcutaneous injection) 3. วิธีการฉีดยาเขา ชัน้ กลามเนอื้ (intramuscular injection) จำนวนชว่ั โมงทีส่ อน: ภาคทดลอง 2 ช่วั โมง วัตถุประสงคเ ชิงพฤติกรรม 1. ปฏิบัติการฉีดยาเขาชั้นผิวหนัง ชั้นใตผิวหนังและชั้นกลามเนื้อตามโจทยสถานการณได อยางถูกตอง วิธสี อนและกจิ กรรมการเรยี นการสอน 1. วธิ ีสอน 1.1 สอนสาธิตและสาธติ ยอนกลบั 2. กิจกรรมการเรยี นการสอน 2.1 สอนสาธติ การฉดี ยาเขาชน้ั ผวิ หนงั ชัน้ ใตผวิ หนังและช้นั กลา มเน้ือตามโจทยส ถานการณ 2.2 ผเู รียนฝกปฏบิ ัติและสาธิตยอนกลบั 2.3 สะทอ นคดิ การฝก ปฏิบัตแิ ละสรุปผลการเรียนรู 2.4 ผูเ รยี นยมื วัสดุ อุปกรณไปฝกปฏิบัติตอนอกเวลาเพ่ือใหเกดิ ทกั ษะ สอื่ การเรยี นการสอน 1. เอกสารประกอบการสอน 2. ยาจำลอง วัสดุ อุปกรณท างการแพทยใ นหอ งปฏิบตั กิ าร 3. โจทยส ถานการณ และใบบนั ทกึ การบรหิ ารยา (medication administration record) 4. VDO ส่อื การสอนใน YouTube channel: nursing practice การวดั ผลและประเมนิ ผล 3. ประเมนิ ผลการสาธิตยอนกลบั ตามแบบประเมินทักษะ 4. การสอบทกั ษะปฏบิ ตั ิแบบ Objective Structured Clinical Examination : OSCE 485
บทที่ 7 วธิ ปี ฎิบัตกิ ารพยาบาลพื้นฐาน ในการฉดี ยาเขาช้ันผิวหนงั ชนั้ ใตผวิ หนงั และชนั้ กลามเนือ้ การฉีดยาเปนการใหยาเขาสูรางกายโดยใชกระบอกฉีดยา (syringe) และเข็มฉีดยา (needle) โดยการฉีดยาเขา ช้นั ผวิ หนงั ชนั้ ใตผ วิ หนังและช้นั กลามเนื้อมีวิธกี ารดังนี้ 7.1 วธิ ีการยาฉีดเขา ช้นั ผวิ หนัง (intradermal injection) 7.1.1 อุปกรณเครื่องใช 1) ใบคำสั่งการรักษาของแพทยและใบบันทึกการใหยา (Medication Administration Record: MAR) 2) ยาตามแผนการรักษา 3) เข็มปลอดเชื้อเบอร 25-27 ความยาว 1 – 1½ นิ้ว สำหรับฉีดและเบอร 18-20 สำหรบั ผสมและ/หรือดดู ยา 4) กระบอกฉีดยาปลอดเชื้อ มักใชขนาด 1 มิลลิลิตร หรือ กระบอกฉีดยาสำหรับฉีด tuberculin 5) น้ำยาฆา เชื้อ เชน แอลกอฮอล 70% 6) สำลีปลอดเชือ้ บรรจใุ นภาชนะปลอดเชื้อ 7) ปากคีบปลอดเชื้อพรอ มกระปกุ 8) ชามรปู ไต 1 ใบ 9) ถาดใสเ ครื่องใชห รือรถเขน็ 10) ภาชนะใสเ ขม็ ทใ่ี ชแ ลว (safety box) 7.1.2 วิธปี ฏบิ ตั ิ 1) ตรวจสอบใบ MAR กับคำสงั่ การรักษาของแพทย 2) หยบิ ยาใหต รงกับบนั ทึกการใหยาและตรวจสอบยายงั ไมห มดอายุ 3) แจงใหผูปวยทราบ 4) ลา งมือใหส ะอาด 486
5) เตรียมยาฉีดตามหลักการปลอดเช้ือ 6) เลือกตำแหนงที่ฉีดยา หลีกเลี่ยงบริเวณที่มีรอยถลอก อักเสบ ช้ำ บวมหรือรอย แผลเปน 7) เช็ดบริเวณที่จะฉีดยาดวยสำลีชุบแอลกอฮอล 70% เช็ดเปนวงกลมจากตรงกลาง ออกมาดา นนอกไปกวา งประมาร 5 เซนติเมตร หรอื 2 นวิ้ (Potter& Perry, 2017) 8) ถอดปลอกเขม็ ออก 9) ขณะที่รอใหแอลกอฮอลแหง ไลอากาศในกระบอกฉีดยาโดยจับกระบอกฉีดยาใหต้ัง ตรง คอยๆ ดันลกู สูบจนกระทัง่ เหน็ ยาเขาไปอยใู นหวั เขม็ ตรวจสอบจำนวนยาใหถ ูกตอ ง 10) ใชม ือขา งทีไ่ มถนดั ดงึ ผิวหนงั บรเิ วณทจ่ี ะฉีดยาใหต ึง 11) หงายปลายตัดของเขม็ ขึ้นทำมุม 5-15 องศา กับผิวหนังแทงเขม็ เขาไปในผิวหนังถึง ชั้นหนังแท (dermis) ลึกประมาณ 3 มิลลิเมตร หรือ 1/8 นิ้ว ซึ่งจะสังเกตเห็นปลายเข็มที่อยูใตช้ัน ผวิ หนังได 12) ดันยาเขาไปในผิวหนังผูปวย ถายาซึมออกมา แทงเข็มลึกเขาไปอีกเล็กนอย เมื่อดัน ยาเขาไปจะเห็นตุมนูน (bleb) ขึ้น ขนาดประมาณ 6 มม. (1/4 นิ้ว ) ถาไมมีตุมนูนขึ้น ถอนเข็มออก เล็กนอ ยแลวจึงดนั ยาใหมจะมแี รงตา น 13) ถอนเขม็ ฉีดยาออก หามกดหรอื นวดบรเิ วณท่ีฉดี เพราะจะทำใหยากระจายเขาไปใน เน้ือเย่อื 14) อยูกับผูปวยประมาณ 3-5 นาที สังเกตอาการของผูปวยที่อาจมีปฏิกิริยาตอยา อาการแพ เชน ไอ หอบ เหนอื่ ย ชีพจรเบาเร็ว หรอื หมดสติ 15) เก็บเครอื่ งใชแ ละทำความสะอาดใหถูกวธิ ี 16) บันทึกลงในใบบันทึกการใหยาและใบบันทึกการพยาบาลเกี่ยวกับ ยา ขนาด เวลา วิถีทางและบริเวณที่ใหประเมินสภาพผูปวยบริเวณที่ฉีดยาภายใน 48-72 ชั่วโมง โดยวัดและบันทึก เสนผาศนู ยกลางเปน มลิ ลเิ มตรบริเวณทีม่ ีรอยแดงและแขง็ 487
7.2 วิธีการฉดี ยาเขา ใตผ วิ หนัง (subcutaneous injection) 7.2.1 อปุ กรณเ คร่อื งใช 1) แผนการรักษาและใบบนั ทกึ การใหยา 2) ยาปลอดเชื้อทไ่ี มห มดอายุ 3) ตวั ทำละลาย เชน น้ำกลั่นสำหรับผสมยา (ถา เปน ยาผง) 4) เข็มปลอดเช้ือ ขนาดเบอร 24-26 ความยาว 3/8-5/8 นวิ้ สำหรับฉดี และขนาดเบอร 18-20 สำหรบั ผสมและ/หรอื ดดู ยา 5) กระบอกฉดี ยาปลอดเช้อื ขนาดบรรจุ 1-3 มิลลลิ ติ ร 6) น้ำยาฆา เชอ้ื เชน แอลกอฮอล 70% 7) สำลปี ลอดเช้ือบรรจุในภาชนะปลอดเช้ือ 8) ปากคบี ปลอดเชือ้ พรอ มกระปุก 9) ใบเลื่อยสำหรบั เปดขวดยาหรือตดั หลอดยา 10) ชามรปู ไต 1 ใบ สำหรบั ใสของทใี่ ชแลว 11) ถาดใสเครื่องใชหรอื รถเตรียมยา 12) ภาชนะปลดและเกบ็ หัวเขม็ 7.2.2 ตำแหนง ท่ฉี ีดยา 1) ตน แขนใกลไหล (deltoid muscle) 2) ดา นหลังตนแขน (triceps brachii muscle) 3) หนาขาดา นขาง (vastus lateralis muscle) 4) หนาทอ ง (rectus abdominis muscle) 5) เอวดานหลัง (flank region) 7.2.3 วิธีปฏบิ ตั ิ 1) ตรวจสอบใบ MAR ใหต รงกบั แผนการรักษาของแพทยเพื่อปองกนั ความผิดพลาด 2) ตรวจสอบยาใหตรงกบั ใบบนั ทึกการใหยา 3) ตรวจสอบยายังไมหมดอายเุ พอ่ื ความปลอดภัยของผปู วย 4) ลา งมือใหส ะอาดเพื่อปอ งกนั การนำเช้ือโรคสูผ ปู ว ย 5) เตรียมยาฉีดตามจำนวนทีต่ องการ 488
(1) วธิ ีการเตรียมยาฉีดทอ่ี ยใู นหลอดแกว (ampule) - ตั้งหลอดยาขึ้น ถามียาคางอยูที่ปลายหลอด ใชนิ้วเคาะใหยาไหลลงมาที่กน หลอดใหห มด - เช็ดคอหลอดยาและใบเล่ือยดวยแอลกอฮอล 70% เลื่อยรอบๆ คอหลอดยาให เปนรอย - ยาบางชนิดมีรอยเสนสีเขมคาดอยูรอบๆ คอหลด ใหหักคอหลอดยาไดเลยโดย ไมตองเลื่อย แตกอนหักใหเช็ดรอบคอหลอดยาดวยแอลกอฮอล 70 % วิธีหักใหใชสำลีแหงหรือกอซ ปลอดเชอ้ื วางระหวางน้วิ ชี้กับคอหลอดยา หกั คอหลอดยาออกนอกตัวลงไปท่สี ำลหี รอื กอ ซท่ีรองรบั - เตรียมกระบอกฉีดยา ตอหัวเข็มเบอร 18 หรือ 20 ที่กระบอกฉีดยาจับหัวเข็ม หมุนและดันเขา ใหดา นปลายตดั เขม็ หงายขน้ึ อยูดานเดยี วกับสเกลของกระบอกฉดี ยา - ใชมือขางถนัดถือกระบอกฉีดยา ใชนิ้วชี้ประคองที่หัวเข็ม นิ้วกอยประกอบ ลูกสูบใหอยูตรงกับที่ นิ้วที่เหลือจับกระบอกฉีดยา สวนมืออีกขางหนึ่งคีบหลอดยาดวยนิ้วชี้และ น้ิวกลาง - สอดปลายเข็มเขา ไปในหลอดยา ดูดยาออกมาตามจำนวนทต่ี อ งการ - อานชอ่ื ยาทข่ี างหลอดยา ตรวจสอบกับการด อกี คร้ังหน่งึ กอนท้งิ หลอดยา - เปลี่ยนเข็มอันใหมตามขนาดที่จะใชฉีดใหผูปวย โดยไมตองดึงปลอกเข็มออก หมุนเขม็ ใหยึดแนน กับกระบอกฉดี ยา ใหปลายตดั อยดู า นเดยี วกับสเกลและหันเขา หาตวั ผูฉดี (2) วิธีการเตรยี มยาฉีดทอ่ี ยูในขวด (vial) - ตรวจสอบใบบันทึกการใหย ากับแผนการักษาของแพทย - หยิบยาใหตรงกบั ใบบนั ทกึ การใหย าและตรวจสอบยายังไมหมดอายุ - ลางมอื ใหสะอาด - เช็ดจกุ ยางของขวดยาผง ขวดนำ้ กล่ันหรอื ตัวทำละลายดว ยแอลกอฮอล 70% - เตรียมกระบอกฉดี ยา ตอหัวเขม็ เบอร 18 หรอื 20 - ดูดอากาศเขาในกระบอกฉีดยาเทากับจำนวนน้ำกลั่น (sterile water) หรือตัว ทำละลายตามตอ งการ - แทงเข็มตรงจุกยางของขวดน้ำกลั่นหรือตัวทำละลาย ดันอากาศเขาไปดูดน้ำ กลั่นออกมาเทาจำนวนทีจ่ ะผสม 489
- แทงเข็มตรงจุกยางของขวดยา ดันลูกสูบใหน้ำกลั่นหรือตัวทำละลายเขาไปใน ขวดยา - ถือขวดยาในอุงมือ หมุนขวดยาใหยาละลายเขากันจนหมด อยาเขยาเพราะจะ ทำใหเ กดิ ฟอง - ดูดอากาศเขา ในกระบอกฉดี ยาเทา จำนวนยาท่ตี องการ - แทงเข็มตรงจุกยางของขวดยา ดันอากาศเขาไป ดูดยาออกมาแทนใหครบตาม ขนาดทตี่ อ งการ - อานช่ือยาท่ขี างขวด ตรวจสอบกับการด ยาอกี ครัง้ หนงึ่ กอ นเก็บขวดยา - หลงั จากนี้ ทำเชนเดียวกบั การฉีดยา ampule 6) ถามชื่อและนามสกุล โดยใหผูปวยเปนผูบอกชื่อและนามสกุลของตัวเองในรายที่ไม สามารถส่ือสารไดใ หดทู ป่ี า ยขอมอื 7) เลือกตำแหนงที่ฉีดยาที่ไมมีการอักเสบ บวม แดง คัน มีแผลเปนไตแข็งหรือลักษณะ เนอ้ื เยือ่ ถูกทำลาย เนือ่ งจากฉดี ยาซำ้ ที่บอยๆ 8) เช็ดบริเวณที่ฉีดยาดวยแอลกอฮอล 70% เช็ดจุดที่จะแทงเข็มหมุนออกเปนวงกลม กวา ง 2 นว้ิ รอใหแ หง 9) ถอื กระบอกฉีดยาใหต งั้ ฉากกบั พนื้ ในระดบั สายตา ถอดปลอกเขม็ ออก 10) ไลอากาศในกระบอกฉีดยา โดยถือกระบอกฉีดยาใหตั้งตรงและคอยๆ ดันลูกสูบ จนกระทงั่ เหน็ หยดยาทปี่ ลายเข็ม ตรวจสอบจำนวนยาใหถ กู ตอง จบั กระบอกฉดี ยาใหถ นัด 11) จบั ผวิ หนงั ใหต ึง โดยยกขึ้นหรอื ดึงลง จบั กระบอกฉีดยาใหปลายตัดของเขม็ หงายขึ้น แทงเขม็ ฉดี ยาทำมุม 45 องศากับผิวหนงั ใหเขม็ ลึก 5/8 น้ิวในผใู หญ สำหรบั ในเด็กใหเ ข็มลึก 3/8 นิ้ว ในคนอว นอาจแทงเขม็ ลกึ ถึง 1 นว้ิ ถาใชเ ขม็ ขนาด 1/2 นว้ิ แทงเข็มทำมุม 90 องศา 12) ดงึ ลกู สบู ออก เพ่ือทดสอบวาปลายเข็มแทงถกู หลอดเลอื ดหรือไม 13) ถา ไมพ บเลอื ดในกระบอกฉีดยา ใหด นั ยาเขา ไปขา ๆ จนหมด 14) ใชสำลีแหงวางเหนือจุดแทงเข็ม ดึงเข็มออกโดยเร็วตามทิศทางเดียวกับที่แทงเข็ม เล่ือนสำลีกดรอยเขม็ 15) ถามเี ลอื ดออกใหใชสำลีแหง หรือผากอซกดไวสกั ระยะจนกวาเลือดจะหยุดแลวปดพ ลาสเตอร 490
16) เก็บเครือ่ งใชแ ละทำความสะอาดใหถ กู วธิ ี 17) บันทึกลงในใบแผนบันทึกการใหยาและใบบันทึกการพยาบาลเกี่ยวกับ ยา เวลา ขนาด วิถที างและตำแหนงทฉ่ี ีดยา รวมทั้งอาการทผ่ี ิดปกติภายหลงั ฉีดยาแลว 7.3 วธิ ีการฉดี ยาเขา ช้นั กลามเนื้อ (intramuscular injection) 7.3.1 อปุ กรณเ คร่ืองใช 1) เชนเดยี วกับการฉดี ยาเขาใตผวิ หนัง ยกเวนขนาดของกระบอกฉีดยาและเข็มฉีดยา 2) กระบอกฉีดยาใชข นาด 2-5 มล. ขึ้นอยกู ับขนาดของยา 3) Needle No2 3-25 ความยาว 1 – 1½ นิ้ว สำหรับฉีด และ Needle No18 - 20 สำหรบั ผสมและ/หรอื ดดู ยา 7.3.2 ตำแหนง ที่ฉดี 1) ตะโพกดา นขา ง (ventrogluteal site) 2) ตะโพกดา นหลงั (dorsogluteal site) 3) ตนขาดา นขาง (vastus lateralis site) 4) ตน ขาดานหนา (rectus femoris site) 5) ตนแขนใกลไหล (deltoid site) 7.3.3 วิธีปฏบิ ตั ิ 1) เตรยี มยาเชน เดยี วกับการฉีดยาเขา ชน้ั ใตผิวหนัง 2) การแทงเข็ม การแทงเข็มใหปลายตัดอยูดานบนไดองศา (45 -90 องศา) และความ ลึกท่เี หมาะสม ดงั นี้ - Vastus lateralis muscle 5/8 นิว้ - 1 นิ้ว - Deltoid muscle (เด็ก) 5/8 น้ิว – 1 ¼ น้วิ - Deltoid muscle (ผูใหญ) 5/8 น้วิ – 1 ½ นวิ้ - Ventrogluteal (ผูใ หญ) 1 ½ น้ิว 3) การฉีดยา กอนฉีดยาตองตรึงเข็มคงที่ ทดสอบวาปลายเข็มไมอยูในหลอดเลือดโดย การดดู ลูกสูบขึ้นมา หากมีเลอื ดแปลวาปลายเข็มอยใู นหลอดเลือดใหดึงเข็มขึ้นมาเล็กนอยประมาณ 1 491
มิลลิเมตร แลวจึงดันยาชาๆ ในอัตรา 1 มิลลิลิตร / 10 วินาที เมื่อยาหมดดึงเข็มออกตามแนวที่แทง เขา อยา งถูกวธิ ี ใชส ำลแี หงกดไว 7.4 บทสรปุ การฉีดยาเขาชั้นใตผิวหนังที่พบบอยคือการฉีดอินซูลิน สำหรับการฉีดยาเขาทางกลามเนื้อ อาจพบนอยในปจ จบุ ัน อยางไรกต็ ามพยาบาลตองปฏบิ ัติอยา งถูกตองตามหลักการ 10 R 7.5 แบบประเมนิ ทกั ษะปฏิบตั กิ ารพยาบาลพื้นฐาน แบบประเมินการฉีดยาเขาช้ันใตผ วิ หนงั (Hypodermal, subcutaneous injection) ชอ่ื ..................................สกุล............................................................รหสั นักศึกษา............................................ คำชีแ้ จง โปรดทำเครื่องหมาย ลงในชองท่ตี รงกับผลการปฏบิ ตั ิ ลำดบั ผลการปฏบิ ัติ หมาย วธิ ีการ ปฏิบตั ิ ไมปฏบิ ัติ เหตุ (1) (0) ขน้ั เตรยี ม 1 ตรวจสอบใบ MAR กับแผนการรักษา 2 ตรวจสอบประวัติการแพย า 3 ทักทายผปู ว ยและแนะนำตนเอง 4 อธิบายวัตถุประสงคการฉีดยาใหผ ูปวยทราบ 5 ประเมนิ ผวิ หนงั ตรงตำแหนงที่จะฉดี ยา ขนั้ ปฏิบตั ิ (กอนฉดี ยา ใชหลักปลอดเช้ือ) 6 หยบิ ยาและตรวจสอบใหต รงกบั ใบ MAR* ตรวจสอบชอื่ ยา ขนาดยาและวันหมดอายุ 7 เตรยี มอปุ กรณด งั นี้ -ยา -ใบ Medication Administration Record -Needle No 25-27 ความยาว 1 – 1½ นวิ้ สำหรบั ฉีด และ Needle No 18-20 สำหรับผสมและ/หรอื ดูดยา 492
ลำดับ ผลการปฏบิ ตั ิ หมาย วธิ กี าร ปฏบิ ตั ิ ไมปฏิบตั ิ เหตุ -Syringe ขนาดบรรจุ 1 มิลลิลิตร หรอื 3 มิลลลิ ิตร หรอื (1) (0) 5 มลิ ลลิ ิตร เหมาะสมกับปริมาณยาท่ีจะฉีด -ตวั ทำละลายสำหรับผสมยา (กรณียาผง) เชน sterile water 0.9% NSS (เลอื กตวั ทำละลายตามคำแนะนำในฉลากยาหรือตำรายา) -70% alcohol -สำลีปลอดเช้อื บรรจุในภาชนะปลอดเชื้อ -Transfer forceps ปลอดเช้ือพรอมกระปุก -ใบเลอื่ ยสำหรบั เปด ขวดยาหรือตดั หลอดยา -ชามรูปไต 1 ใบ สำหรับใสของท่ใี ชแลว -ถาดใสเ ครื่องใชหรอื รถเตรยี มยา - safety box หรือภาชนะปลดและเก็บหัวเข็ม 8 ลา งมือ 7 ขัน้ ตอน 9 เตรยี มยาถกู ตอ ง ไมป นเปอน 10 คำนวณยาถูกตอง ตามแผนการรกั ษา 11 ดดู ยาครบจำนวน 12 ตรวจสอบช่อื ยา ครบ 3 ครัง้ (กอ น ขณะ หลัง) 13 เปลยี่ นเข็มฉดี ยา (No25 - 27 )ใหป ลายตัดอยดู านบนตรง กบั Scale ขนั้ ปฏิบตั ิ (ขณะฉดี ยา ใชหลักปลอดเชื้อ) 14 สอบถามชื่อ สกลุ ผูปวย ตรวจสอบกบั ปา ยขอมือและใบ MAR 15 จัดทาใหถ ูกตอง 16 เลอื กตำแหนงฉดี ยาอยา งถกู ตองตามหลักการทางกาย วภิ าคศาสตร 17 ลา งมอื ดว ย alcohol gel 7 ข้นั ตอน 493
ลำดับ ผลการปฏิบัติ หมาย วธิ ีการ ปฏิบัติ ไมปฏบิ ตั ิ เหตุ (1) (0) 18 ทำความสะอาดตำแหนงฉีดยา โดยเช็ดวนออกเปน วงกวา ง ประมาณ 2-3 น้วิ ปลอ ยใหน้ำยาทำความสะอาดแหง 19 หยิบกระบอกฉีดยามาตรวจสอบอีกครงั้ ดึงแกนในกระบอก ฉดี ยาใหม ีอากาศประมาณ 0.2 มิลลลิ ติ ร (air lock technique) 20 จบั ผวิ หนังใหตงึ /ยกขึน้ ขณะแทงเข็ม 21 แทงเข็มใหปลายตัดอยดู า นบนไดอ งศา (45 องศา) และ ความลึกท่เี หมาะสม (3/8 - 5/8 นวิ้ ) 22 ตรงึ เข็มคงที่ 23 ดันยาชาๆ (อัตรา 1 มลิ ลลิ ิตร / 10 วินาที) 24 ดงึ เข็มออกตามแนวทีแ่ ทงเขาอยา งถูกวธิ ี ใชสำลีแหงกดไว ขั้นปฏบิ ัติ (หลังฉีดยา) 25 ปลดหวั เขม็ ท่ีใชแ ลว ทง้ิ ใน Safety box หรือหากไมม ี Safety box สวมปลอดเข็มดว ยวิธี one hand technique แลว นำ ไปทง้ิ 26 เกบ็ อุปกรณและลา งมือ ข้นั ประเมนิ ผล 27 ประเมนิ อาการไมพึงประสงคของยา 28 สงั เกตผวิ หนังตำแหนงที่ฉีดยา ขัน้ บนั ทึกผล 29 เซน็ ช่ือในใบ MAR ถูกตอ ง (ชือ่ ชัดเจน ตำแหนง ลงเวลาทฉี่ ดี จริง) 30 บนั ทึกการใชย าและอาการผดิ ปกติในแบบบันทกึ ทางการ บอกขอ พยาบาล ความ ทจ่ี ะ บันทึก รวม (30 คะแนน) 494
แบบประเมนิ ทักษะการฉีดยาเขากลามเนือ้ (Intramuscular injection) ชอ่ื ...........................................สกุล...........................................รหัสนกั ศกึ ษา............................................ คำช้ีแจง โปรดทำเคร่ืองหมาย ลงในชองท่ีตรงกบั ผลการปฏิบัติ ลำดบั ผลการปฏิบัติ หมาย วิธกี าร เหตุ ปฏิบัติ ไมปฏบิ ัติ ขนั้ เตรยี ม (1) (0) 1 ตรวจสอบใบ MAR กับแผนการรกั ษา 2 ตรวจสอบประวัตกิ ารแพย า 3 ทกั ทายผูปว ยและแนะนำตนเอง 4 อธิบายวตั ถปุ ระสงคก ารฉดี ยาใหผ ปู ว ยทราบ 5 ประเมนิ ผวิ หนังตรงตำแหนงท่ีจะฉดี ยา ขน้ั ปฏิบัติ (กอนฉีดยา ใชหลักปลอดเช้ือ) 6 หยิบยาและตรวจสอบใหตรงกบั ใบ MAR* ตรวจสอบชอื่ ยา ขนาดยาและวันหมดอายุ 7 เตรยี มอปุ กรณดงั นี้ -ยา -ใบ Medication Administration Record -Needle No 23-25 ความยาว 1 – 1½ นว้ิ สำหรับฉีด และ Needle No 18-20 สำหรับผสมและ/หรอื ดดู ยา -Syringe ขนาดบรรจุ 1 มลิ ลลิ ติ ร หรือ 3 มลิ ลิลิตร หรือ 5 มลิ ลลิ ิตร เหมาะสมกบั ปริมาณยาทจ่ี ะฉีด -ตวั ทำละลายสำหรับผสมยา (กรณยี าผง) เชน sterile water, 0.9% NSS (เลอื กตัวทำละลายตามคำแนะนำในฉลากยาหรือตำรายา) -70% alcohol -สำลีปลอดเชือ้ บรรจุในภาชนะปลอดเช้ือ 495
ลำดับ ผลการปฏิบตั ิ หมาย วธิ กี าร ปฏิบัติ ไมป ฏิบตั ิ เหตุ -Transfer forceps ปลอดเช้ือพรอมกระปุก (1) (0) -ใบเล่อื ยสำหรบั เปด ขวดยาหรือตัดหลอดยา -ชามรูปไต 1 ใบ สำหรับใสของท่ใี ชแ ลว -ถาดใสเ คร่ืองใชหรอื รถเตรยี มยา -safety box หรอื ภาชนะปลดและเกบ็ หวั เข็ม 8 ลา งมือ 9 เตรียมยาถูกตอง ไมป นเปอน 10 คำนวณยาถูกตอ ง ตามแผนการรกั ษา 11 ดดู ยาครบจำนวน 12 ตรวจสอบช่อื ยา ครบ 3 ครง้ั (กอน ขณะ หลัง) 13 เปลี่ยนเขม็ ฉีดยา (No 23 - 25 ) ใหป ลายตัดอยูดา นบนตรงกับ Scale ขั้นปฏิบตั ิ (ขณะฉีดยา ใชหลักปลอดเช้ือ) 14 สอบถามชื่อ สกุล ผูป วย ตรวจสอบกบั ปายขอมอื และ ใบ MAR 15 จดั ทา ถูกตอง 16 เลือกตำแหนงฉดี ยาอยา งถูกตองตามหลักการทางกาย วภิ าคศาสตร 17 ลางมอื ดวย alcohol gel 7 ขัน้ ตอน 18 ทำความสะอาดตำแหนง ฉดี ยา โดยเช็ดวนออกเปนวงกวาง ประมาณ 2-3 นว้ิ ปลอ ยใหน ้ำยาทำความสะอาดแหง 19 หยิบกระบอกฉีดยามาตรวจสอบอีกครงั้ ดงึ แกนในกระบอก ใหม อี ากาศประมาณ 0.2 มิลลิลิตร (air lock technique) 20 จับผิวหนังใหตึง/ยกขึ้นขณะแทงเขม็ 21 แทงเข็มใหปลายตดั อยูดา นบนไดอ งศา (45 -90 องศา) และความลกึ ทเ่ี หมาะสม ดังน้ี - Vastus lateralis muscle 5/8 นว้ิ - 1 น้วิ 496
ลำดบั ผลการปฏิบตั ิ หมาย วธิ ีการ ปฏบิ ัติ ไมปฏบิ ตั ิ เหตุ (1) (0) - Deltoid muscle (เดก็ ) 5/8 นว้ิ – 1 ¼ นิว้ - Deltoid muscle (ผูใ หญ) 5/8 นวิ้ – 1 ½ น้วิ - Ventrogluteal (ผใู หญ) 1 ½ นิว้ 22 ตรึงเขม็ คงท่ี 23 ทดสอบวา ปลายเข็มไมอยใู นหลอดเลือด 24 ดันยาชา ๆ (อตั รา 1 มลิ ลิลิตร / 10 วินาที) 25 ดึงเขม็ ออกตามแนวทแ่ี ทงเขาอยา งถูกวิธี ใชสำลีแหง กดไว ข้ันปฏิบัติ (หลังฉีดยา) 26 ปลดหวั เขม็ ทใี่ ชแลวทิ้งใน Safety box หรือหากไมมี Safet สวมปลอดเข็มดว ยวิธี one hand technique แลวนำไปท้ิ 27 เกบ็ อปุ กรณและลา งมือ ขั้นประเมนิ ผล 28 1. ประเมนิ อาการไมพ ึงประสงคของยา 29 2. สังเกตผวิ หนงั ตำแหนง ทฉ่ี ีดยา ข้นั บนั ทกึ ผล 30 เซน็ ชอื่ ในใบ MAR ถูกตอง (ชอื่ ชดั เจน ตำแหนง ลงเวลาที่ฉีดจริง) 31 บนั ทึกการใชย าและอาการผิดปกติในแบบบนั ทกึ ทางการ บอกขอ พยาบาล ความ ทีจ่ ะ บนั ทกึ รวม (31 คะแนน) 497
7.6 เอกสารอางองิ ณัฐสุรางค บุญจันทร และอรุณรัตน เทพนา. (2559). ทักษะพื้นฐานทางการพยาบาล. กรุงเทพฯ: หจก. เอ็นพีเพรส. สัมพันธ สันทนาคณิต, สุมาลี โพธิ์ทอง และสุภวรรณ วงศธีรทรัพย. (2558). ปฏิบัติการพยาบาล พืน้ ฐาน II. กรงุ เทพฯ: บรษิ ทั บพิธการพมิ พ จำกดั . สุปราณี เสนาดิสัยและวรรณภา ประไพพานิช. (2558). การพยาบาลพื้นฐาน. กรุงเทพฯ : บริษัท จุด ทอง จำกัด สุภวรรณ วงศธีรทรัพย สุมาลี โพธิ์ทอง, และสัมพันธ สันทนาคณิต. (2558). ปฏิบัติการพยาบาล พ้นื ฐาน I.กรงุ เทพฯ: บรษิ ทั บพิธการพมิ พ จำกดั . อัจฉรา พุมดวง. (2559). การพยาบาลพื้นฐาน : ปฏิบัติการพยาบาล. กรุงเทพฯ: โรงพิมพแหง จฬุ าลงกรณ มหาวิทยาลัย. อภิญญา เพียรพิจารณ (2556). คูมือปฏิบัติการพยาบาลเลม 1. ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 1, กรุงเทพฯ : บรษิ ัท ธนาเพรส จำกัด. อภิญญา เพียรพิจารณ (2558). คูมือปฏิบัติการพยาบาลเลม 2. ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 1, กรุงเทพฯ : บรษิ ัท จรัลสนทิ วงศก ารพมิ พ จำกดั . Nettina SM. (2 0 1 4 ) . Manual of Nursing Practice. Philadelphia: Williams &Wilkins Lippincott. Patricia A. Potter. (2 0 1 3 ) . Fundamentals of Nursing 8 th ed. St. Louis, Mo : Mosby Elsevier. Taylor ll. (2015). Fundamental of Nursing .8th ed. Philadelphia: Walters Kluwer. 498
แผนบริหารการสอนประจำบทท่ี 8 วิธีปฎบิ ัติการพยาบาลพนื้ ฐาน ในการบริหารยาฉีดยาเขา หลอดเลือดดำ หัวขอเนื้อหาประจำบท 1. วิธกี ารฉดี ยาเขาหลอดเลือดดำในระยะสน้ั (intravenous injection push) 2. วธิ กี ารฉดี ยาเขาหลอดเลือดดำแบบหยด (intravenous injection drip) จำนวนชว่ั โมงท่ีสอน: ภาคทดลอง 2 ชั่วโมง วตั ถปุ ระสงคเ ชงิ พฤติกรรม 1. ปฏบิ ัตฉิ ดี ยาเขา หลอดเลอื ดดำตามโจทยสถานการณไดถูกตอ ง วธิ สี อนและกิจกรรมการเรียนการสอน 1. วิธีสอน 1.1 สอนสาธิตและสาธิตยอนกลบั 2. กจิ กรรมการเรยี นการสอน 2.1 สอนสาธติ การฉีดยาเขาหลอดเลอื ดดำตามโจทยสถานการณ 2.2 ผูเรยี นฝกปฏบิ ตั แิ ละสาธติ ยอ นกลบั 2.3 สะทอนคดิ การฝกปฏบิ ัตแิ ละสรปุ ผลการเรยี นรู 2.4 ผูเ รียนยืมวสั ุด อุปกรณไ ปฝกปฏิบตั ิตอ นอกเวลาเพอ่ื ใหเ กดิ ทกั ษะ สอ่ื การเรียนการสอน 1. เอกสารประกอบการสอน 2. ยาจำลอง วัสดุ อปุ กรณท างการแพทยใ นหองปฏิบตั ิการ 3. โจทยสถานการณ และใบบนั ทึกการบรหิ ารยา (medication administration record) 4. VDO ส่ือการสอนใน YouTube channel: nursing practice การวดั ผลและประเมนิ ผล 1. ประเมินผลการสาธติ ยอนกลับ ตามแบบประเมนิ ทักษะ 2. การสอบทกั ษะปฏิบตั ิแบบ Objective Structured Clinical Examination : OSCE 499
บทที่ 8 วิธีปฎิบตั กิ ารพยาบาลพ้นื ฐาน ในการบริหารยาฉีดยาเขาหลอดเลอื ดดำ การฉีดยาเขาหลอดเลือดดำเปนการฉีดยาหรือสารน้ำจำนวนนอยกวา 150 มิลลิลิตร เขา ทางหลอดเลือดดำ ซงึ่ ออกฤทธิทันทภี ายใน 30 – 60 วินาทหี ลงั การฉีดยา รายวิเอียดวิธีการฉีดยาเขา หลอดเลือดดำ ดงั นี้ 8.1 วิธกี ารฉดี ยาเขา หลอดเลอื ดดำในระยะสนั้ (intravenous injection push) 8.1.1 อปุ กรณเครอ่ื งใช 1) แผนการรักษาและ ใบ MAR 2) ยาปลอดเชอ้ื ตามแผนการรักษาท่ไี มหมดอายุ 3) ตวั ทำละลาย เชน นำ้ กล่ันสำหรับผสมยา (ถา เปน ยาผง) 4) เข็มปลอดเชื้อขนาดเบอร 18-20 สำหรับผสมและ/หรือดูดยา ขนาดเบอร 23 - 26 ความยาว 3/8 นิว้ -5/8 นว้ิ สำหรบั ฉีดยา 5) กระบอกฉีดยาปลอดเชอ้ื ขนาด 5 มิลลิลิตรและ 10 มิลลลิ ิตร 6) นำ้ ยาฆา เชอ้ื เชน 70% แอลกอฮอล หรอื 2% chlorhexidine 7) สำลปี ลอดเช้ือบรรจุในภาชนะปลอดเชือ้ 8) ปากคีบปลอดเชอ้ื พรอมกระปกุ 9) ใบเลอ่ื ยสำหรบั เปด ขวดยาหรอื ตัดหลอดยา 10) สายยางรัด (Tourniquet) 10) ชามรูปไต 1 ใบ สำหรับใสของทีใ่ ชแลว 11) ถาดใสเครอ่ื งใชห รือรถเตรียมยา 12) ภาชนะปลดและเกบ็ หัวเข็ม 500
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
- 187
- 188
- 189
- 190
- 191
- 192
- 193
- 194
- 195
- 196
- 197
- 198
- 199
- 200
- 201
- 202
- 203
- 204
- 205
- 206
- 207
- 208
- 209
- 210
- 211
- 212
- 213
- 214
- 215
- 216
- 217
- 218
- 219
- 220
- 221
- 222
- 223
- 224
- 225
- 226
- 227
- 228
- 229
- 230
- 231
- 232
- 233
- 234
- 235
- 236
- 237
- 238
- 239
- 240
- 241
- 242
- 243
- 244
- 245
- 246
- 247
- 248
- 249
- 250
- 251
- 252
- 253
- 254
- 255
- 256
- 257
- 258
- 259
- 260
- 261
- 262
- 263
- 264
- 265
- 266
- 267
- 268
- 269
- 270
- 271
- 272
- 273
- 274
- 275
- 276
- 277
- 278
- 279
- 280
- 281
- 282
- 283
- 284
- 285
- 286
- 287
- 288
- 289
- 290
- 291
- 292
- 293
- 294
- 295
- 296
- 297
- 298
- 299
- 300
- 301
- 302
- 303
- 304
- 305
- 306
- 307
- 308
- 309
- 310
- 311
- 312
- 313
- 314
- 315
- 316
- 317
- 318
- 319
- 320
- 321
- 322
- 323
- 324
- 325
- 326
- 327
- 328
- 329
- 330
- 331
- 332
- 333
- 334
- 335
- 336
- 337
- 338
- 339
- 340
- 341
- 342
- 343
- 344
- 345
- 346
- 347
- 348
- 349
- 350
- 351
- 352
- 353
- 354
- 355
- 356
- 357
- 358
- 359
- 360
- 361
- 362
- 363
- 364
- 365
- 366
- 367
- 368
- 369
- 370
- 371
- 372
- 373
- 374
- 375
- 376
- 377
- 378
- 379
- 380
- 381
- 382
- 383
- 384
- 385
- 386
- 387
- 388
- 389
- 390
- 391
- 392
- 393
- 394
- 395
- 396
- 397
- 398
- 399
- 400
- 401
- 402
- 403
- 404
- 405
- 406
- 407
- 408
- 409
- 410
- 411
- 412
- 413
- 414
- 415
- 416
- 417
- 418
- 419
- 420
- 421
- 422
- 423
- 424
- 425
- 426
- 427
- 428
- 429
- 430
- 431
- 432
- 433
- 434
- 435
- 436
- 437
- 438
- 439
- 440
- 441
- 442
- 443
- 444
- 445
- 446
- 447
- 448
- 449
- 450
- 451
- 452
- 453
- 454
- 455
- 456
- 457
- 458
- 459
- 460
- 461
- 462
- 463
- 464
- 465
- 466
- 467
- 468
- 469
- 470
- 471
- 472
- 473
- 474
- 475
- 476
- 477
- 478
- 479
- 480
- 481
- 482
- 483
- 484
- 485
- 486
- 487
- 488
- 489
- 490
- 491
- 492
- 493
- 494
- 495
- 496
- 497
- 498
- 499
- 500
- 501
- 502
- 503
- 504
- 505
- 506
- 507
- 508
- 509
- 510
- 511
- 512
- 513
- 514
- 515
- 516
- 517
- 518
- 519
- 520
- 521
- 522
- 523
- 524
- 525
- 526
- 527
- 528
- 529
- 530
- 531
- 532
- 533
- 534
- 535
- 536
- 537
- 538
- 539
- 540
- 541
- 542
- 543
- 544
- 545
- 546
- 547
- 548
- 549
- 550
- 551
- 552
- 553
- 554
- 555
- 556
- 557
- 558
- 559
- 560
- 561
- 562
- 563
- 564
- 565
- 566
- 567
- 568
- 569
- 570
- 571
- 572
- 573
- 574
- 575
- 576
- 577
- 578
- 579
- 580
- 581
- 582
- 583
- 584
- 1 - 50
- 51 - 100
- 101 - 150
- 151 - 200
- 201 - 250
- 251 - 300
- 301 - 350
- 351 - 400
- 401 - 450
- 451 - 500
- 501 - 550
- 551 - 584
Pages: