คลังธรรมเล่ม๓

และคณะ] หมวด๘ ๑๕๕ อย่างเบาที่สุดย่อมทาให้เขาผู้มาเกิดเป็นมนุษย์ มีโภคสมบัติเส์อมสูญ พินาศ ๑ ... วิบากแห่งกาเมสุมีจฉาจารอย่างเบาที่สุดย่อมทำให้เขาผู้มาเกิด เป็นมนุษย์มีสัตรูและเวรมาก ๑ ... วิบากแห่งมุสาวาทอย่างเบาที่สุดย่อมทำ ให้เขาผู้มาเกิดเป็นมนุษย์ถูกกล่าวตู่ด้วยเรื่องที่ไม่เป็นจริง ๑ ... วิบากแห่ง ปิสุณวาจา(การพูดล่อเสืยด)อย่างเบาที่สุดย่อมทำให้เขาผู้มาเกิดเป็นมนุษย์แตก จากมิตรทั้งหลาย ๑ ... วิบากแห่งผรุสวาจา(พูดคำหยาบ)อย่างเบาที่สุดย่อม ทำ ให้เขาผู้มาเกิดเป็นมนุษย์Iด้ยินได้พิงแต่เสียงที่ไม่น่าพิงใจ ๑ ... วิบากแห่ง สี'มผัปปลาปะ (การพูดเฟ้อเจ้อ) อย่างเบาที่สุดย่อมทำให้เขาผู้มาเกิดเป็น มนุษย์Iม่มีใครเชื่อถือคำพูดของตน ๑ ... วิบากแห่งการดื่มสุราและเมรัย อย่างเบาที่สุด ย่อมทำให้เขาผู้มาเกิดเป็นมนุษย์เป็นบ้า ๑ ฯ อุโปสลสีลคลา ว่าด้วยอุโบสถสืล ๘ ๑. เว้นจากการทำชีวิตสี'ตวิให้ตกล่วงไป ๒. เว้นจากการถือเอาสิงของที่เจ้าของเขามีได้ไห้ ฅ. เว้นจากการประพฤติผิดพรหมจรรย์ ๔. เว้นจากการพูดเท็จ ๕. เว้นจากนํ้าเมาคือสุราและเมรัยอันเป็นที่ตั้งแห่งความประมาท ๖. เว้นจากการบริโภคอาหารในเวลาวิกาล ๗. เว้นจากการพิอนรำ ขับร้อง บรรเลงดนตรี ดูการละเล่น อันเป็นข้าสืกต่อพรหมจรรย์ การทัดทรงดอกไม้ ของหอม และเครื่องลูบไล้ ชื่งใข้เป็นเครื่องประดับตกแต่ง ๘. เว้นจากที่นอนอันสูงใหญ่ (หรูหราฟ้มเพิอย) www.kalyanamitra.org

๑๕๖ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงลั ที่มา วิตถูโปสถสูตร ทุติยปัณณาสก์ อง..อฏฺรก. ๒ต/๔๒ ปาณํ น หญฒ น จาทินนมาทิฒ มุสา น ภาเส น จ มชุชโป สิยา อพุรหฺมจริยา วิรเมยุย เมฤนา รตุตี น ฦณเชยฺย วิกาลโภชนํ ฯ แปล : บุคคลไม่พึงฆ่าส์โตว์ ไม่พึงถือเอาสิงของที่เจ้าของ ไม่ให้ พึงเว้นจากเมถุนธรรมอันเ?!นความประพฤติไม่ ประเสริฐ ไม่พึงพูดเท็จ ไม่พึงดื่มนํ้าเมา ไม่พึงบริโภค อาหารในเวลาวิกาล ในราตรี ฯ มาลํ น ธาเร น จ คนฺธมาจเร มผุเจ ฉมายํว สเยถ สนถเต เอตณหิ อฏฺฮงุคิกมาทุโปสถํ พทุเธน ชุกฃนฅธุนา ปกาสิตํ ฯ แปล : ไม่พึงทัดทรงดอกไม้ ไม่พึงลูบไล้ของหอม พึงนอน บนเตียง บนพื้น หรีอบนเครื่องปูลาด บัณฑิตทั้งหลาย กล่าวอุโบสถมีองค์ ๘ ประการนี้แลว่า 'พระพุทธเจ้าผู้ ถืงที่สุดแห่งทุกข์ทรงประกาศไว้แล้ว' ฯ อฏจงุทุเปฅสุส อุโปสถสฺส กอมุปี เต นานภวนฺติ โสฬสึ จนทปฺปภา ตารคณาว สพุเพ ตสฺมา หิ นารี จ นโร จ สิอวา อฎจงุอุเปดํ อุปวสุอุ[โปสฟิ ปูณํณานิ กตฺวาน อุ[ชุทรยานิ อนินฺทิตา สคคมุเปมุติ ปีานํ ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด๘ ๑๕๗ แปล : ดวงจันทร์ ดวงอาทิตย์ และทรัพย์ทั้งหมดนั้นก็ยัง ไม่ถึงแม้แยวที่ ๑๖ แห่งอุโบสถอันประกอบด้วยองค์ ๘ ประการ เหมือนหมู่ดวงดาวทั้งหมดยังแพ้รัศมีดวงเดือน ฉะนั้น เพราะฉะนั้นแล หญิงหรือชายผู้มืดืลเข้าจำ อุโบสถอันประกอบด้วยองค์ ๘ ประการ ทำ บุญทั้งหลาย อันมีสุฃเปีนกำไร เปีนผู้ที่ไม่มีใครติเตียน ย่อมเข้าถึง สวรรค์ ฯ มนาปกายิณทวุปปัตติกลา ว่าด้วยเหตุให้สตรีโปเกิดเป็นเทวดามนาปกายิกๆ ๘ ๑. ตื่นก่อน นอนทีหลังสามี คอยฟ้งรับไซ้ ประพฤติให้ถูกใจสามี ๒. เคารพ บูชาเหล่าบุคคลอันเปีนที่รักเคารพของสามี ต. ขยัน ไม่เกียจคร้านในงานบ้านของสามี ๔. ดูแลรักษาเหล่าคนภายในบ้านของสามีเปีนอย่างตี ๕. รักษาคุ้มครองสิงที่สามีหามาได้ให้พร้อมมูลไว้ โดยไม่เปีนนักเลง การพนัน ไม่เปีนขโมย ไม่เปีนนักตื่ม ไม่ผลาญทรัพย์ ๖. เปีนอุบาสิกาถึงพระรัตนตรัยเปีนสรณะ ๗. มีสืล ๕ ๘. ชอบบริจาค ที่มา : อนุรุทธสูตร ปฐมปัณณาสก์ อง..อฏฺจก. ๒๙๔๖ อฎฟิหิ โข อบุรุทุธ ธมฌหิ สมนุนาคโด มาอุคาโม คายสฺส ๓ทา ปรมมรณา มนาปกายิกานํ เทวานํ สหพฺยตํ รุปปชุชติ ... อิธ อนุเทุธ www.kalyanamitra.org

๑๕๘ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงศ์ มาดูคาโม, ยสุส มาตาปีตโร ภดูดูโน เฑนติ อดูถกามา หิเฅสิโน อนุกมุปกา อนุกมป็ อุปาทาย, ฅสุส โหติ ijwทุฎฺรายี ปชุฉานิปาตินี กึการปฎิสสาวินี มนาปจารินึ ปียวาทินี ฯ ฯ แปล : ดูก่อนอนุรุทธะ มาตุคาม (สตรี) ประกอบด้วยธรรม ๘ ประการ หลังจากตายไปย่อมเข้าถึงความเป็นสหายของเทวดาเหล่า มนาปกายิกา ธรรม ๘ ประการคืออะไรบ้าง คือ มาตุคามในโลกนี้มารดา บิดาผู้หวังดี มุ่งความเกื้อกูล อนุเคราะห์เอื้อเอ็นดู ยกให้แก่ชายใดเป็นสามี เธอย่อมตื่นก่อนเขา นอนทีหลังเขา คอยฟ้งรับใข้เขา ประพฤติให้ถูกใจเขา กล่าวถ้อยคำเป็นที่รักต่อเขา ๑ คนเหล่าใดเป็นที่เคารพของสามี คือ มารดา บิดา หรีอสมณพราหมณ์ เธอย่อมลักการะ เคารพ นับถึอ บูชาซน เหล่านั้นด้วย และด้อนรับท่านเหล่านั้นผู้มาถึงแล้วด้วยอาสนะและนํ้า ๑ การงานใดเป็นงานในบ้านของสามี คือการทำขนลัดว์หรีอทอผ้า เธอย่อม เป็นคนขยัน ไม่เกียจคร้านในการงานนั้น ประกอบด้วยปัญญาพิจารณาอัน เป็นอุบายในการงานนั้น ๆ อาจทำอาจจัดได้ ๑ คนเหล่าใดเป็นคนภายใน บ้านของสามี คือทาส คนใข้ หรีอคนงาน การงานที่เขาเหล่านั้นทำแล้ว ก็รู้ว่าทำแล้ว ยังไม่ได้ทำ กีรู้ว่ายังไม่ได้ทำ ย่อมร้ผู้ที่ป่วยไข้ว่ามีกำลังหรีอ ไม่มีกำลัง แปงปันของเคี้ยวของบริโภคให้แก่เขาตามสมควร ๑ สิงใดที่ สามีหามาได้ จะเป็นทรัพย์ ข้าวเปลือก เงิน หรีอทองก็ตาม ย่อมรักษา คุ้มครองสิงนั้นให้พร้อมมูลไว้ และไม่เป็นนักเลงการพนัน ไม่เป็นขโมย ไม่เป็นนักตื่ม ไม่ผลาญทรัพย์ให้พินาศ ๑ เป็นอุบาสิกา ถึงพระพุทธเจ้า พระธรรม พระภิกษุสงฆ์ว่าเป็นสรณะ ๑ เป็นผู้มีคืล คือเว้นขาดจาก ปาณาติบาต เว้นขาดจากอทินนาทาน เว้นขาดจากกาเมสุมิจฉาจาร เว้น ขาดจากมุสาวาท และเว้นขาดจากการตื่มนํ้าเมาคือสุราและเมรัยอันเป็นที่ ตั้งแห่งความประมาท ๑ เป็นผู้ชอบบริจาค คือมีจิตปราศจากความตระหนี่ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด๘ ๑๕๙ อันเป็นมลทิน มีจาคะอันสละแล้ว มีฟ้ามีออันชุ่ม ยินดีในการเสิยสละ เป็นผู้ควรแก่การขอ ยินดีในการจำแนกแจกทานอยู่ครองเรือน ๑ ฯ โย นํ ภรติ สพฺพทา นิจจํ อาตาปี อุชุธุ[โก ตํ สพพกามหรํ โปสํ ภฤฅารํ นาติมญณติ ฯ แปล : สตรืผู้มีปรืซาย่อมไม่ดูหมิ่นสามีผู้หมั่นเพียรขวนขวาย อยู่เป็นนิตย์ เลี้ยงตนอยู่ทุกเมิ่อ ทั้งให้ความปรารถนา ทั้งปวง ฯ น จาปี โสตถิ ภตตารํ อิล[ุ สาวาเทน โรสเย ภตลุ จ ครุโน สพฺเพ ปฎิชุ่เชติ ปณุฑิตา ฯ แปล : ไม่ทำสามีให้ขุ่นเคืองด้วยการประพฤติแสดงความหึง หวงสามี และบูชาผู้ที่เป็นที่เคารพของสามีทุกคน ฯ ลูฎจาหิกา อนลสา สงฺคหิตปริชุชนา ภต่ดู มนาปณุจรติ สมภตํ อนุรกฃติ ฯ แปล : เป็นผู้ขยัน ไม่เกียจคร้าน สงเคราะห์คนข้างเคียง ของสามี ประพฤติเป็นที่พอใจของสามี รักษาทรัพย์ที่ สามีหามาได้ ฯ ยา เอวํ วตฺตติ นาริ ภตุอุ ฉนุทวสานุคา มนาปา นาม เต เทวา ยตถ สา รุปปชุชติ ฯ แปล : นารืใดประพฤติตามความพอใจของสามิ่ได้อย่างนี้นารื นั้นย่อมเข้าถึงความเป็นเทวดาเหล่ามนาปกายิกา ฯ www.kalyanamitra.org

๑๖๐ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงลั สีลวตีกถา ว่าด้วยลักษณะของสตรีที่มีสืลธรรม ๘ ๑. จัดการงานดี ๒. สงเคราะห์คนข้างเดียงสามีดี ต. ประพฤติถูกใจสามี ๔. รักษาทรัพย์ที่สามีหามาได้ ๕. มีศรัทธา ๖. มีดีล ๗. ชอบบริจาค ๘. มีปัญญา ที่มา ปฐม-ทุติยอิธโลกิกสูตร ปฐมปัณณาสก์ องฺ.อฏจก. ๒๓/๔๙-๕0 ลุ[สํวิหิตกมมนุโต สงคหิตปริชุชโน ภดุๆ มนไป จรติ สมภตํ อนุรกขติ สทธาณีสน สมปนุโน วทญญ วีตมจฉโร นิจุจํ มคคํ วีโสเธติ โสดุถานํ สมปรายิกํ ฯ แปล : มาตุคามเป็นผู้จัดการงานดี๑ สงเคราะห์คนข้างเดียง ของสามีดี ๑ ประพฤติเป็นที่พอใจของสามี ๑รักษาทรัพย์ ที่สามีหามาได้ ๑ เป็นผู้ถึงพร้อมด้วยศรัทธา ๑ ด้วยดีล ๑ ปราศจากความตระหนี่ (ชอบบริจาค) ๑ รู้ความประสงค์ (มีปัญญา) ๑ ย่อมชำระทางสัมปรายิกัตถประโยชน์อยู่ เป็นนิตย์ ฯ อิจุเจเต อฎฮ ธนุมา จ ยสสา วีชุชนุติ นาริยา ตมฺปี สีสวด อานุ ธมมฎฮํ สจฺจวาทินึ ฯ แปล : นารีใดมีธรรม ๘ ประการดังกล่าวมานี้ ปราชญ์ ทั้งหลายกล่าวสรรเสริญนารีแม้นั้นว่าเป็นผู้มีดีล ตั้งอยู่ ในธรรม ใ5|ดแต่คำจริง ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด๘ ๑๖๑ โสฬสาการสมปนุนา อฎฮงุคธุ[สมาคตา ฅาทิสี สีอวตี รุปาสิคา รุปปชุชติ เทวโลกํ มนาป๋ ฯ แปล : อุบาสิกาผู้มีสืล ถึงพร้อมด้วยอาการ ๑๖ อย่าง ประกอบด้วยองค์คุณ ๘ ประการเซ่นนี้ ย่อมเข้าถึง เทวโลกเหล่ามนาปกายิกา ฯ อธัมมวินยกถา ว่าสัวยสิงที่มิใช่ธรรมมิใซ่วินัย ๘ ๑. เป็นไปเพื่อความกำหนัด ๒. เป็นไปเพื่อประกอบสิ'ตว1ร้(ในภพ) ฅ. เป็นไปเพื่อสั่งลมกิเลส ๔. เป็นไปเพื่อความมักมาก ๕. เป็นไปเพื่อความไม่สิ'นโดษ ๖. เป็นไปเพื่อความคลุกคลีด้วยหมู่คณะ ๗. เป็นไปเพื่อความเกียจคร้าน ๘. เป็นไปเพื่อความเป็นคนเลี้ยงยาก ที่มา : ส์ง้ขิตตสูตร ทุติยปัณณาสก์ อง..อ/]จก. ๒๙๕ค เย โข ดฺวํ โคฅมิ ธมเม ชาเนยยาสี อเม ธมมา สราคาย สํวดฅนุติ โน วิราคาย, สํโยคาย ... อาจยาย ... มหิจฉคาย ... อสนุตุฎเคาย ... สงฺคณิกาย ... โกสชุชาย ... ชุพฺภรตาย สํวตุคนุติ โน อุ[ภรคายาตี ฯ เอกํเสน โคคมิ ธาเรยฺยาสี ไนโส ธมุโม, เนโส วินโย, เนตํ สคุรุสาสนนุตี ฯ www.kalyanamitra.org

๑๖๒ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงลั แปล : ดูก่อนโคตมี เธอพึงรู้ธรรมเหล่าใดว่า 'ธรรมเหล่านี้เป็น ไปเพื่อความกำหนัด ไม่เป็นไปเพื่อความคลายกำหนัด ๑ เป็นไปเพื่อ ประกอบสัตว1ว้ ไม่เป็นไปเพื่อพรากสัตว์ออก ๑ เป็นไปเพื่อสังลมกิเลส ไม่เป็นไปเพื่อไม่สังสมกิเลส ๑ เป็นไปเพื่อความมักมาก ไม่เป็นไปเพื่อ ความมักน้อย ๑ เป็นไปเพื่อความไม่สันโดษ ไม่เป็นไปเพื่อความสันโดษ ๑ เป็นไปเพื่อความคลุกคลีด้วยหมู่คณะ ไม่เป็นไปเพื่อความสงัด ๑ เป็นไป เพื่อความเกียจคร้าน ไม่เป็นไปเพื่อปรารภความเพึยร ๑ เป็นไปเพื่อความ เป็นคนเลี้ยงยาก ไม่เป็นไปเพื่อความเป็นคนเลี้ยงง่าย ๑ ดูก่อนโคตมี เธอ พึงทรงจำธรรมเหล่านั้นไว์โดยล่วนเดียวว่า 'นี้!มใซ่ธรรม นี้!มใช่วินัย นี้ ไม่ใช่คำสังสอนของพระศาสดา' ฯ ธัมมวินยกถา ว่าด้วยสิงที่เป็นธรรมเป็นวินัย ๘ ๑. เป็นไปเพื่อความคลายกำหนัด ๒. เป็นไปเพื่อพรากสัตว์ออก (จากภพ) ฅ. เป็นไปเพื่อไม่สังสมกองกิเลส ๕. เป็นไปเพื่อความมักน้อย ๕. เป็นไปเพื่อสันโดษ ๖. เป็นไปเพื่อความสงัด ๗. เป็นไปเพื่อปรารภความเพึยร ๘. เป็นไปเพื่อความเป็นคนเลี้ยงง่าย www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๘ ๑๖๓ ที่มา : ส์งขิตดสูตร ทุติยปัณณาสก์ องฺ.อฎฺจก.๒๙๕ฅ เย จ โข ตุวํ โคตมิ ธมุเม ชาเนยยาสิ อเม ธมมา วิราคาย สํวตุตนุติ, โน สราคาย, วิสํโยคาย ... อปจยาย ... อใเป้จฉตาย ... สนุชุฏริตาย ... ปวิเวกาย ... วิริยารมภาย ... อ[ุ ภรตาย สํวตตนฺติ, โน ทุพภรตายาติ ฯ เอกํเสน โคตมิ ธาเรยุยาสิ 'เอโส ธมโม, เอโส วินโย, เอตํ สตุธุสาสนนติ ฯ แปล : (ดูก่อนโคตมี เธอพึงรู้ธรรมเหล่าโดว่า) ธรรมเหล่านี้เป็น ไปเพี่อคลายกำหนัด ไม่เป็นไปเพี่อความกำหนัด ๑ เป็นไปเพี่อพรากส์'ตว์ ออก ไม่เป็นไปเพี่อประกอบนัดว!ว้ ๑ เป็นไปเพี่อไม่นังสมกิเลส ไม่เป็น ไปเพี่อนังสมกิเลส ๑ เป็นไปเพี่อความมักน้อย ไม่เป็นไปเพี่อความมักมาก ๑ เป็นไปเพี่อนันโดษ ไม่เป็นไปเพี่อไม่นันโดษ ๑ เป็นไปเพี่อความสงัด ไม่ เป็นไปเพี่อความคลุกคลีด้วยหมู่คณะ ๑ เป็นไปเพี่อปรารภความเพึยร ไม่ เป็นไปเพี่อความเกียจคร้าน ๑ เป็นไปเพี่อความเป็นคนเลี้ยงง่าย ไม่เป็นไป เพี่อความเป็นคนเลี้ยงยาก ๑ ดูก่อนโคตมี เธอพึงทรงจาธรรมเหล่านั้นไว้ โดยส่วนเดียวว่า'นี้เป็นธรรม นี้เป็นวินัย นี้เป็นคำนังสอนของพระศาสดา'ฯ www.kalyanamitra.org

๑๖๔ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงศ์ กามาธิวจนกถา ว่าด้วยคำที่เป็น^อของกาม ๘ ๑. ภยะ เป็นภัย ๒. ทุกขะ เป็นทุกข์ ฅ. โรคะ เป็นโรค ๔. คัณฑะ เป็นหัวสื ๕. สัลละ ๖. สังคะ เป็นลูกศร ๗. ฟ้งกะ ๘. ค้พภะ เป็นความข้อง เป็นเปีอกตม เป็นการอยในครรภ์ ที่มา : ภยสูตร ทุติยปัณณาสก์ อง..อ/]^ก. ๒ฅ/๕๖ ภยนุต ภิชุฃเว กามานฌตํ อธิวจนํ ฯ ทุฤฃนุต ... โรโคต ... คณโฑต ... สสุลนุต ... สงโคต ... 'ปงฺโกต ... คพฺโภต ภิคุฃท กามานเมตํ อธิวจนํ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย คำ ว่า ฬย' เปีนซื่อของกาม คำ ว่า 'ทุกข์' เป็นซื่อของกาม คำ ว่า 'โรค' เป็นซื่อของกาม คำ ว่า 'ห'วแ' เป็นซื่อของกาม คำ ว่า 'ลูกศร' เป็นซื่อของกาม คำ ว่า 'ความข้อง' เป็นซื่อของกาม คำ ว่า 'เปีอกตม' เป็นซื่อของกาม คำ ว่า 'การอยูในครรภ์' เป็นซื่อของกาม ฯ ภยํ ทุกฃณช โรโค จ คณฺโฑ สลุลญจ สงุโค จ ปงุโก คพโภ จ อุภยํ ยตถ สตโต ใ]ธุชุชโน ฯ เอเต กามา ปๅจจนุติ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด๘ ๑๖๕ แปล : ภัยfใบทุกข์ ภัยกับโรค ภัยกับหัวสิ ภัยกับความข้อง ภัยภับเปีอกตม เหล่านี้เรียกว่า 'กาม' ที่ปุถุซน เกี่ยวข้องอยู่แล้ว ปุถุชนผู้ถูกกามสุขครอบงำแล้วย่อม เป็นไปเพื่อเกิดในครรภ์อีก ฯ อนริยโวหารกถา ว่าด้วยถ้อยคำแบบอนารยซน ๘ ๑. พูดถึงสิงที่ไม่ได้เห็นว่าได้เห็น ๒. พูดถึงสิง'คี่ไม่ได้ยินว่าได้รน ฅ. พูดถึงสิงคี่ไม่ได้ทราบว่าได้ทราบ ๔. พูดถึงสิงคี่ไม่ได้รู้ว่าได้รู้ ๕. พูดถึงสิงคี่ได้เห็นว่าไม่ได้เห็น ๖. พูดถึงสิงคี่ได้ยินว่าไม่ได้ยิน ๗. พูดถึงสิง'คี่ได้ทราบว่าไม่ได้ทราบ ๘. พูดถึงสิงคี่ได้รู้ว่าไม่ได้รู้ ที่มา อนริยโวหารสูตร ทุติยปัณณาสก์ องฺ.อ/)รก. tomA)๗ อฎฺแม ภิฤฃเว อนริยโวหารา ... อฑิฏเฮ ทิฎฮวาทิตา, อสธุ[เต อุ[ตวาทิตา,อมุเต มุตวาทิตา,อวิณฌาเต วิญณาตวาทิตา,ทิฎเฮ อทิฏฮวาทิตา, อุ[เต อสอุ[ตวาทิตา, มุเต อมุตวาทิตา, วิณณาเต อวิญณาตวาทิตา ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุ'ดั้งหลาย อนรียโวหาร คือถ้อยคำแบบอนารยซน มี ๘ประการนี้ อนรียโวหาร๔ประการคืออะไรบ้าง คือ พูดถึงสิง'คี่ไม่ได้เห็น ว่าได้เห็น ๑ ... พูดถึงสิงคี่ได้รู้ว่าไม่ได้รู้ ๑ ฯ www.kalyanamitra.org

๑๖๖ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงลั อริยโวหารกลา ว่าด้วยถ้อยคำแบบอารยซน ๘ ๑. พูดถึงส์ง'ที่ไม่ได้เห็นว่าไม่ได้เห็น ๒. พูดถึงสิงที่ไม่ได้ยินว่าไม่ได้ยิน ฅ. พูดถึงสิงที่ไม่ได้ทราบว่าไม่ได้ทราบ ๔. พูดถึงสิงที่ไม่ได้รู้ว่าไม่ได้รู้ ๕. พูดถึงสิงที่ได้เห็นว่าได้เห็น ๖. พูดถึงสิงที่ได้ยินว่าได้ยิน ๗. พูดถึงสิงที่ได้ทราบว่าได้ทราบ ๘. พูดถึงสิงที่ได้รู้ว่าได้รู้ ที่มา อริยโวหารสูตร ทุติยปัณณาสก์ อง..อฎรก. ๒ตA>๘ อฏรเม ภิกฃเไเ อริยโวหารา ... อทิฏฺเร อทิฎฺฮวาทิตา, อสลุ[เต อสธุ[ตวาทิตา, อเ^เต อบุตวาทิตา, อวิณณาเต อวิฌณาตวาทิตา, ทิฎฺเ« ทิฎ«วาทิตา, อุ[เต อุ[ตวาทิตา, ชุเต ชุตวาทิตา, วิญถเาเต วิญณาตวาทิตา ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุ'ทั้งหลาย อริยโวหาร คือถ้อยคาแบบอารยซนมี ๘ ประการ'นี้ อริยโวหาร ๘ ประการคืออะไรบ้าง คือ พูดถึงสิงที่ไม่ได้เห็น ว่าไม่ได้เห็น ๑ ... พูดถึงสิงที่ได้รู้ว่าได้รู้ ๑ ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด๘ ๑๖๗ ปริสากลา ว่าด้วยบริษัท ๘ ๑. ขัตติยบริษัท ๒. พราหมณบริษัท ฅ. คฤหบดีบริษัท ๔. สมณบริษัท ๕. จาตุมหาราซิกบริษัท ๖. ดาวดีงสบริษัท ๗. มารบริษัท ๘. พรหมบริษัท ที่มา : อริยโวหารสูตร ทุติยปัณณาสก์ องฺ.อฏฺชุก. เอต/๖๘ อฏฮิมา ภิกฃท ปริสา ... ฃตุติยปริสา พุราหุมณปริสา คหปติปริสา สมณปริสา จาตุมหาราชิกปริสา ตาวตีสปริสา มารปริสา พุรหุมปริสา ฯ แปล : ดูก่อนอานนท์ บริษัทมี ๘ ประเภทเหล่านี้แล บริษัท ๘ ประ๓ทดีออะไรบ้าง คือ ขัตติยบริษัท หมู่พวกของกษัตริย์ ๑ พราหมณ บริษัท หมู่พวกของพราหมณ์๑ คฤหบดีบริษัท หมู่พวกของคฤหบดี ๑ สมณ บริษัท หมู่พวกของสมณะ ๑ จาตุมหาราซิกบริษัท หมู่พวกของเทวดา ชั้นจาตุมหาราซิกา ๑ ดาวดึงสบริษัท หมู่พวกของเทวดาชั้นดาวดึงสั ๑ มารบริษัท หฝพวกของมาร ๑ พรหมบริษัท หม่พวกของพรหม ๑ ฯ www.kalyanamitra.org

๑๖๘ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงลั ภูมิจาลกถา ว่าด้วยสาเหตุให้แผ่นดินไหวรุนแรง ๘ ๑. ลมพายุพัดจัด ทำ ให้นํ้าไหว นํ้าทีไหวแล้วทำให้แผ่นดินไหว ๒. ผู้มีฤทธิ้เจริญอาโปสัญญาหาประมาณมิได้ ฅ. พระโพธิสัตว์จุติจากชั้นดุสิดลงส่พระครรภ์พระมารดา ๔. พระโพธิสัตว์ประสูติจากพระครรภ์พระมารดา ๕. พระตถาคตตรัสรู้อนุตตรสัมมาสัมโพธิญาณ ๖. พระตถาคตทรงประกาศธรรมจักรอันยอดเยี่ยม ๗. พระตถาคตดำรงสติสัมปชัญญะปลงพระซนมายุสังขาร ๘. พระตถาคตเสด็จดับชันธปรินิพพาน ที่มา : ภูมิจาลสูตร ทุติยปัณณาสก์ อง..อฏฺจก. ๒๙๗0 อฎุฮิฌ อานนุท ฌสู, อฎฺร ปจอยา มหโด ฎมิจาลสส ปาชุภาวาย ... อุทกํ กมปีตํ ปจวึ กมเปติ ... ฅถาคโฅ อนุปาฑิเสสาย นิพพานธาชุยา ปรินิพพายติ ... ฯ แปล : ดูก่อนอานนท์ เหตุปัจจัยแห่งการเกิดแผ่นดินไหวรุนแรง มิ ๘ ประการนี้ เหตุปัจจัย ๘ ประการคืออะไรบ้าง คือเพราะแผ่นดินใหญ่ตั้ง อยู่บนนํ้า นํ้าตั้งอยู่บนลม ลมตั้งอยู่บนอากาศ ดูก่อนอานนท์ มิสมัยหนึ๋ง ที่ลมพายุพัดจัด ลมพายุพัดจัดทำให้นํ้าไหว นํ้าทีไหวแล้วทำให้แผ่นดินไหว นี้เปันเหตุเป็นปัจจัยแห่งการเกิดแผ่นดินไหวรุนแรงประการที่ ๑ สมณะหรือพราหมถ!ผู้มีฤทธิ้บรรลุความชำนาญทางจิต หรือเทวดา ผู้มีฤทธิ้มากมิอานุภาพมากเจริญปฐวีสัญญานิดหน่อย แต่เจริญอาโป สัญญาหาประมาณมิได้ จึงทำแผ่นดินนี้[ห้สะเทือนสะท้านหวั่นไหว ... ๑ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด๘ ๑๖๙ เมื่อใดพระโพธิสํโตว์จุติจากชั้นดุสิต มีสติส์มปซัญญะลงส่พระครรภ์ พระมารดา เมื่อนั้นแผ่นตินนี้ย่อมสะเทือนสะท้านหวั่นไหว ... ๑ เมื่อใดพระโพธิส์'ตว์มีสติสิ'มปซัญญะประสูติจากพระครรภ์พระมารดา เมื่อนั้นแผ่นดินนี้ย่อมสะเทือนสะท้านหวั่นไหว ๑ เมื่อใดพระตถาคตตรัสรู้อนุตตรสิ'มมาสิ'มโพธิญาณ เมื่อนั้นแผ่นดินนี๕้ ย่อมสะเทือนสะท้านหวั่นไหว ... ๑ เมื่อใดพระตถาคตทรงประกาศธรรมจักรอันยอดเยี่ยม เมื่อนั้นแผ่น ดินนี้ย่อมสะเทือนสะท้านหวั่นไหว ... ๑ เมื่อใดพระตถาคตดำรงสติสัมปชัญญะปลงพระซนมายุสิ'งฃาร เมื่อนั้น แผ่นดินนี้ย่อมสะเทือนสะท้านหวั่นไหว ... ๑ เมื่อใดพระตถาคตปรินิพพานด้วยอนุปาทืเสสนิพพานธาดุ เมื่อนั้น แผ่นตินนี้ย่อมสะเทือนสะท้านหวั่นไหว ... ๑ ฯ ฆรเมสิสัมปทากฝืา ว่าด้วยคุณธรรมที่นำสุขมาให้แก่ผู้ครองเรือน ๘ ๑. อุฎฐานสัมปทา ถึงพร้อมด้วยความหมั่น ๒. อารักฃสัมปทา ถึงพร้อมด้วยการรักษา ต. กัลยาณมิตตตา (&. สมชีวิตา ความมีเพื่อนเ{เนคนดี ๕, สัทธาสัมปทา ๖. สืลสัมปทา ความเลี้ยงชีวิตตามสมควร ๗. จาคสัมปทา ถึงพร้อมด้วยศรัทธา ๘. ปัญญาสัมปทา ถึงพร้อมด้วยดีล ถึงพร้อมด้วยการบริจาค ถึงพร้อมด้วยปัญญา www.kalyanamitra.org

๑๗0 คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงสั ที่มา : ปฐมลัมปทาสูตร ทุติยปัณณาสก์ อง..อฎจก.๒๙๗๕ อฎฮิมา ภิฤฃท สมุปทา ... รุฏฺฮานสมุปทา อารกฃสมปทา กอุยาณมิตํตตา สมชีวิฅา สฑธาสมปทา สีลสํมุปทา จาคสมฺปทา ปณณา- สมปทา ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย สัมปทา (ความถึงพร้อม) มี ๘ ประการนี้ ๘ ประการคืออะไรบ้าง คือ อุฏฐานสัมปทา ความถึงพร้อมด้วย ความหมั่น ๑ ... ปัญญาสัมปทา ความถึงพร้อมด้วยปัญญา ๑ ฯ อุฎฮาฅา กมมเธยเยอุ[ อปปมดฺโฅ วิธานวา สมํ กปเปติ ชีวิตํ สมภตํ อษุรฤฃติ ฯ แปล : คนที่ขยันในการทำงาน ไม่ประมาท จัดการงาน เหมาะสม เลี้ยงชีพพอเหมาะ ย่อมรักษาทรัพย์ที่หามาได้ฯ สฑโธ สีเลน สมุปนโน วทลเญ วีฅมจฉโร นิจจํ มคุคํ วิโสเธติ โสตถานํ สมปรายิกํ ฯ แปล : คนที่มีศรัทธา ถึงพร้อมด้วยคืล รู้ถ้อยคำ ปราศ จากความตระหนี่ ย่อมชำระทางสัมปรายิกัตถประโยชน์ อย่เปีนนิจ ฯ อิจฺเจเต อฎฮ ธมมา จ สทธสส ฆรเมสิโน อกขาตา สจุจนาเมน คูภยตถ อ[ุ ขาวหา ฯ แปล : ธรรม ๔ ประการดังกล่าวมานี้ยันพระพุทธเจ้าผู้มี พระนามยันแท้จริงตรัสว่า 'นำสุขมาไหในโลกทั้งสองแก่ พ้องเรือนผ้มีศรัทธา' ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด๘ ๑๗๑ เสกขปริหานิกถา ว่าด้วยเหตุฟอมของพระเสขะ ๘ ๑. ยินดีในการงาน ๒. ยินดีในการคุย ฅ. ยินดีในการหลับ ๔. ยินดีในการคลุกคลีด้วยหมู่คณะ ๕. ไม่คุ้มครองทวารในอินทรีย์ทั้งหลาย ๖. ไม่รู้จักประมาณในโภชนะ ๗. ยินดีในธรรมที่ทำให้เกี่ยวข้อง ๘. ยินดีในธรรมที่ทำให้เนิ่นข้า ที่มา : ปริหานสูตร ทุติยปัณณาสก์ อง..อฎจก.๒ฅ/๗๙ อฎเฌ ภิๆขท ธมฺมา เสฤขสุส ภิค'แโน ปริหานาย สํวตดนดิ ... กมุมารามตา, ภสฺสารามตา, นิทุทารามตา, สงุคณิการามตา, อินุทุริพอุ[ อดูตฺตทวารตา, โภชเน อมตตณญตา, ส์สคุคารามตา, ปปญจารามตา ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ธรรม ๘ ประการนี้ย่อมเป็นไปเพี่อ ความเส์อมแก่ภิกษุผู้เสขะ ธรรม ๘ ประการคืออะไรบ้าง คือ ความเป็น ผู้ยินดีในการงาน ๑ ความเป็นผู้ยินดีในการคุย ๑ ความเป็นผู้ยินดีในการ หลับ ๑ ความเป็นผู้ยินดีในการคลุกคลีด้วยหมู่คณะ ๑ ความเป็นผู้!ม่ คุ้มครองทวารในอินทรีย์ทั้งหลาย ๑ ความเป็นผู้ไม่รู้จักประมาณใน โภชนะ ๑ ความเป็นผู้ยินดีในธรรมที่ทำให้เกี่ยวข้อง ๑ ความเป็นผู้ยินดีใน ธรรมที่ทำให้เนิ่นข้า ๑ ฯ www.kalyanamitra.org

๑๗๒ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงสั ฃิปปปริยาฟ้ตติกโจรกลา ว่าด้วยลักษณะของมหาโจรที่เส์อมเร็ว ๘ ๑. ทำ ร้ายคนที่ไฝทำร้ายตอบ ๒. ถือเอาสิงของจนไม่เหลือ ฅ. ลักพาสตรี ๔. ประทุษร้ายเด็กหญิง ๕. ปล้นบรรพชิต ๖. ปล้นคลังหลวง ๗. ทำ งานใกล้ถิ่นเกินไป ๘. ไม่ฉลาดในการเก็บ ที่มา : โจรสูตร ทุติยป้ณณาสก อง..อ/]จก. ๒ฅ/๘๔ อฎรหิ ภิกฃท องเคหิ สมนุนาคโต มหาโจโร ฃิปุป็ ปริยาปชุชติ น จิรฎุฮิติโก โหติ ... อปปหรนุฅสส ปหรติ, อนวเสส์ อาทิยติ, อิฅฺถึ หรติ, คูมารี ทุเสติ, ปพุพชิตํ วิลูมปติ, ราชโกสํ วิลูมปติ, อจจาสนฌ กนุมํ กโรติ, น จ นิธานโกสโล โหติ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย มหาโจรประกอบด้วยองค์ ๘ ประการย่อมเส์อมเร็ว ดำ รงอยู่ได!ม'นาน องค์ ๘ ประการคืออะไรบ้าง คือ ทำ ร้ายคนที่ไม่ทำร้ายตอบ ๑ ถือเอาสิงของจนไม่เหลือ ๑ ลักพาสตรี ๑ ประทุษร้ายเด็กหญิง ๑ ปล้นบรรพชิต ๑ ปล้นคลังหลวง ๑ ทำ งานใกล้ถิ่น เกินไป ๑ ไม่ฉลาดในการเก็บ ๑ ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๘ ๑๗๓ พุทธาธิวจนกถา ว่าด้วยพระนามของพระพทฮเจ้า ๘ ๑. สมโณ พระผู้สงบระงับบาป ๒. พราหมโฌ พระผู้ลอยบาปได้แล้ว ฅ. เวทสู พระผู้ถึงเวท d. ภิสักโก พระผู้เป็นสัลยแพทย์ ๕. นิมมโถ พระผู1ม่มีมลทิน ๖. วิมโล พระผู้ปราศจากมลทิน พระผู้มีญาณ ๗. ญาณี พระผู้หลุดพ้น ๘. วิษุตโต ที่มา : สมณสูตร ทุติยปัณณาสก์ องฺ.อฏฺจก.๒๙๔๕ สมโณ ต ภิกฃท ตถาคตณสตํ อธิวจใร อรหโต สมุมาสมุทุฑธสุส ฯ 'พราหุมโณต ... 'เวทดูต ... 'ภิสกโกต ... 'นิมฺมโสต ... 'วิมโสต ... 'ณาฌี ต ... 'วิเ^ตโต ต ... ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย คำ ว่า 'สมณะ' เป็นซื่อของตถาคต อรหันตส์มมาส์มพุทธเจ้า คำ ว่า 'พราหมถ!' ... คำ ว่า 'ผู้ถึงเวท' ... คำ ว่า 'สัลยแพทย์' ... คำ ว่า 'ผู[ฝมีมลทิน' ... คำ ว่า 'ผู้ปราศจากมลทิน' ... คำ ว่า 'ผู้มีญาณ'... คำ ว่า'ผู้หลุดพ้น' เป็นซื่อของตถาคตอรหันตส์มมาส์มพุทธเจ้า ฯ www.kalyanamitra.org

๑๗๔ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงสั ฟ้ตตนิกุชชนกถา ว่าด้วยองค์แห่งอุบาสกที่ควรถูกควาบาตร ๘ ๑. พยายามเพี่อความฟอมลาภแก่ภิกษุทั้งหลาย ๒. พยายามเพี่อความฉิบหายแก่ภิกษุทั้งหลาย ฅ. พยายามเพี่อความอยู่ไม่ได้แก่ภิกษุทั้งหลาย ๔. ดำ ว่าบริภาษภิกษุทั้งหลาย ๕. ยุยงภิกษุทั้งหลายให้แตกกัน ๖. ติเตียนพระพุทธเจ้า ๗. ติเตียนพระธรรม ๘. ติเตียนพระสงฆ์ ที่มา : ป้ตตนิๆซซนสูตร ทุติยปัณณาสก์ องฺ.อ/]รก. ๒ต/๘๗ อฎ«หิ ภิคุฃท องเคหิ สมนนาคตสส อุปไสกสุส อากงขมาโน สงุโฆ ปตตํ นิฤถูชุเชยุย ... ภิคุดูนํ อลาภาย ปริสกคติ ... อนตกาย ... อนาวาสาย ... ภิกทุเ อคุโกสติ ... ภิคุดูหิ ๓เทติ ... พุทธสส อวณณํ ภาสติ, ธมมสุส อวณฺณํ ภาสติ, สงฆฤ[ส อวณณํ ภาสติ ฯ แปล : ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เมื่อด้องการ สงฆ์พีงคว่าบาตรแก่ อุบาสกผู้ประกอบด้วยองค์ ๘ ประการ องค์ ๘ ประการคืออะไรบ้าง คือ พยายามเพี่อความเส์อมลาภแก่ภิกษุทั้งหลาย ๑ พยายามเพี่อความฉิบหาย แก่ภิกษุทั้งหลาย ๑ พยายามเพี่อความอยู่ไม่ได้แก่ภิกษุทั้งหลาย ๑ ดำ ว่า บริภาษภิกษุทั้งหลาย๑ ยุยงภิกษุทั้งหลายให้แตกกัน๑ ติเตียนพระพุทธเจ้า ๑ ติเตียนพระธรรม ๑ ติเตียนพระสงฆ์ ๑ ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด๘ ๑๗๕ อัปปสาฑปเวฑนียกถา ว่าด้วยลักษณะของภิกษุที่ควรเลิกเลื่อมใส ๘ ๑. พยายามเพื่อความฟอมลาภแก่คฤหัสถ์ทั้งหลาย ๒. พยายามเพื่อความฉิบหายแก่คฤหัสถ์ทั้งหลาย ฅ. ด่าว่าบริภาษคฤหัสถ์ทั้งหลาย ๔. ยุยงคฤหัสถ์ทั้งหลายให้แตกกัน ๕. ติเตียนพระพุทธเจ้า ๖. ติเตียนพระธรรม ๗. ติเตียนพระสงฆ์ ๘. ปรากฏตัวในทื่อโคจร ทื่มา : อัปปสาทปเวทนียสูตร ทุติยปัณณารก์ อง..อฎรก.๒๙๔๘ อฎเรหิ ภิคุฃเว ธมเมหิ สมนฺนาคตสส ภิคชุโน อากงขมานา ยุปาสกา อปุปสาทํ ปเวฒยฺยุ๊ ... คิหีนํ อสาภาย ปริสฤกติ, คิหินํ อนตฺลาย ปริสฤกติ, คิหิ อฤโกสติ ปริภาสติ, คิหิ คิหิหิ เภเทติ, พุทุธสส อวลเณํ ภาสติ , ธมุมสุส อวณุณํ ภาสติ, สงฆสฺส อวลเณํ ภาสติ, อโคจเร จ นํ ปสสนติ ฯ แปล ะ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เมื่อต้องการ อุบาสกอุบาสิกาพึง ประกาศความไม่เลื่อมใสแก่ภิกษุผู้ประกอบต้วยธรรม ๘ ประการ ธรรม ๘ ประการคืออะไรบ้าง คือพยายามเพื่อความเลื่อมลาภแก่พวกคฤหัสถ์ ๑ พยายามเพื่อความฉิบหายแก่พวกคฤหัสถ์ ๑ ด่าว่าพวกคฤหัสถ์ ๑ ยุยง พวกคฤหัสถ์ให้แตกกัน ๑ กล่าวโทษพระพุทธเจ้า ๑ กล่าวโทษพระธรรม ๑ กล่าวโทษพระสงฆ์ ๑ เห็นภิกษุนั้นในทื่อโคจร ๑ ฯ www.kalyanamitra.org

๑๗๖ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงศ์ ภเชถกถา ว่าด้วยลักษณะของผู้ที่ควรคบ ๘ ๑. เป็นใ4กปราชญ์ ๒. มีปัญญา ฅ. เป็นพหูสูต ๔. เอาธุระเสมอ ๕. มีวัตรปฏิบัติ ๖. เป็นอารยชน ๗. เป็นส์'ตบุรุษ ๘. มีปัญญาดี ที่มา ะ ลักกวัดอุ สุขวรรค ชุ.ธ. ๒๙๒อ๔ ธีรผจ ปญผผจ พหูสธุ[ตญจ โธรยหสีลํ วตวนตมริยํ ตํ ตาทิสํ สปใJริสํ อุ[เมธํ ภเชล นฤขตตปถํว จนฺทิมา ฯ แปล : บุคคลพึงคบคนเซ่นนั้น คือท่านผู้เป็นนักปราชญ์ มีปัญญา เป็นพหูสูต เอาธุระเสมอ มีวัตรปฏิบัติ เป็น อารยชน เป็นสัตบุรุษ และมีปัญญาดี เหมีอนดวงจันทร์ คบคลองนักบัตรฉะนั้น ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๘ ๑๗๗ สุขกถา ว่าด้วยเหตุนาความสุขมาให้ ๘ ๑. การปฏิบัติชอบในมารดา ๒. การปฏิบัติซอมโนบิดา ฅ. การปฏิบัติชอบในสมณะ ๔. การปฏิบัติชอบในท่านผู้บริสุทธิ้ ๕. การรักษาสืล ๖. ศรัทธาที่ตั้งมั่น ๗. การได้ปัญญา ๘. การไม่ทำบาปทุกอย่าง ที่มา : มารวัตลุ นาควรรค ชุ.ธ. ๒๕/ฅ(ท๒-ตฅฅ ^ขา มดเตยยตา โล&ค อโล เปตเตยุยตา ^ขา ล[ุ ขา สามญฌตา โลเก อโถ พรหมฌณตา ลุ[ขา ลุ[ขํ ยาว ชรา สีลํ ลุ[ขา สทุธา ปติฎเตา ล[ุ โข ปณถเาย ปฎิลาโภ ปาปานํ อกรณํ ลุ[ขํ ฯ แปล : การปฏิบัติชอบในมารดานำความสุขมาใหในโลก ๑ การปฏิบัติชอบในบิดานำความสุขมาให้ในโลก ๑ การ ปฏิบัติชอบในสมณะนาความสุขมาให้ในโลก ๑ การ ปฏิบัติชอบในผู้ลอยบาปได้แล้วมีพระพุทธเจ้าเบินด้นนำ ความสุขมาให้ในโลก ๑ สืลนาความสุขมาให้ตราบเท่า ชรา ๑ ศรัทธาตั้งมั่นแล้วนำความสุขมาให้ ๑ การได้ ปัญญานำความสุขมาให้ ๑ การไม่ทำบาปทุกอย่างนำ ความสุขมาให้ ๑ ฯ www.kalyanamitra.org

๑๗๘ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงสั ภิกขุคุณกลา ว่าด้วยองค์คุณของ^ด้นามว่าภิกษุ ๘ ๑. สำ รวมมือ ๒. สำ รวมเท้า ๓. สำ รวมวาจา ๔. สำ รวมตน ๕. ยินดีธรรมภายใน ๖. มืจิตตั้งมั่น ๗. สันโดษ ๘. อยู่ผู้เดียว ที่มา : หังสฆาตกภิกขวัตถุ ภิกชุวรรค ชุ.ร. ๒๙ฅ๖๒ หดลสผผโด ปาทสณผโต วาจาย สญผโฅ สญผฅฅุฅโม อชุฌตฺฅรโต สมาหิโต เอโก สนุชุสิโต ตมาชุ ภิฤชุ ฯ แปล : บัณฑิตทั้งหลายเรียกทำนผู้สำรวมมือ สำ รวมเท้า สำ รวมวาจา สำ รวมตน ยินดีธรรมภายใน มืจิตตั้งมั่น สันโดษ อยู่ผู้เดียว ว่าเป็นภิกษุ ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๘ ๑๗๙ คสิกัม^ปกรณกถา ว่าด้วยเครี่องอุปกรณ์ทำนาของพระพุทธเจ้า ๘ ๑. มีศรัทธาเป็นพันธุพืช ๒. มีตบะคืออินทรีย์ส์งวรเป็นฝน ฅ. มีปัญญาเป็นแอกและไถ ๔. มีหิริเป็นงอนไถ ๕. มีใจเป็นเป็อก ๖. มีสติเป็นผาลและปฏัก ๗. มีส์จจะเป็นเครื่องถางหญ้า ๘. มีโสรัจจะเป็นเครื่องปลดเปลื้องกิเลส ที่มา : กสิภารทวาซสูตร ชุ.สุ. ๒๙๗๗-๗๙ สทธา พีชํ ดโป ๅฎุเ ปญผา ฌ ยุคนงคลํ หิรี อีสา มโน โยดดํ สดิ เม ผาลปาจนํ ฯ แปล ะ เรามีศรัทธาเป็นพันธุพืช มีตบะเป็นฝน มีปัญญา เป็นแอกและไถ มีหิริเป็นงอนไถ มีใจเป็นเชือก มีสติ เป็นผาลและปฏัก กายดูตุโต วจีคูตฺโต อาหาเร อุทเร ยโต สจจํ กโรมิ นิทุทานํ โสรจจํ เม ปโมจนํ ฯ แปล : เราควบคุมกาย ควบคุมวาจา สำ รวมเรื่องอาหาร ในท้อง ทำ การถางหญ้าด้วยสํจจะ เรามีใสรัจจะเป็น เครื่องปลดเปลื้องกิเลส ฯ www.kalyanamitra.org

๑๘๐ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงลั วีริยํ ฌ ธุรโธรยฺหํ โยคกเขมาธิวาหนํ คจฉติ อนิวตตนุตํ ยตถ คนตวา น โสจติ ฯ แปล ะ เรามีความเพียรเปีนเครื่องทำธุระนำไปให้บรรลุ ถึงนิพพานที่บุคคลไปถึงแล้วไม่เศร้าโศก ไม่หวนกลับ มาอีก ฯ เอวํ เม สา คสื กฎเรา สา โหติ อมดปผลา เอตํ กสึ กสิตุวาน สพพชุกขา ปมุชุจติ ฯ แปล : เราทำนาด้วยวิธีนี้ นาที่เราทำแล้วนั้นมีอมตธรรมเป็น ผล ผู้ทำ นาตามวิธีที่กล่าวมานี้ย่อมพ้นจากทุกข์ทั้งปวง ฯ อามคันธกถา ว่าด้วยลักษณะของคนมีกลิ่นคาว ๘ ๑. ผู้ที่ทรมานตนให้มอมแมม ๒. ผ้ที่หยาบช้า V ผู้ที่หฟ้าไหว้หลังหลอก ๔. ผู้ที่ซอบประทุษร้ายมิตร ๕. ผู้ที่ไม่มีความกรุณา ๖. ผู้ที่ถึอตัวจัด ๗. ผู้ที่ไม่ชอบเสียสละ ๘. ผู้ที่ไม่เคยให้อะไรแก่ใคร www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๘ ๑๘๑ ที่มา : อามคันธสูตร สูฬวรรค ข.สุ. ๒๕/๒๔๗/๔«>๘ เย ^สา ทารุณปีฏฺเมํสิคา มิตตทุทุโน นิกกรุณาติมานิโน อทานสึลา น จ เทนฺติ กสุสจิ เอสามคนฺโธ น หิ มํสโภชนํ ฯ แปล : ผู้ที่ทรมานตนให้มอมแมม ๑ หยาบช้า ๑ หน้าไหว้ หลังหลอก ๑ ชอบประทุษร้ายมิตร ๑ ไม่มิความกรุณา ๑ ถือตัวจัด ๑ ไม่ชอบเสืยสละ ๑ ไม่เคยให้อะไรแก่ใคร เลย ๑ สิงนี้ต่างหากซื่อว่าสิงมีกลิ่นคาว เนี้อและ โภชนาหารหาใช่ลิ่งมีกลิ่นคาวไม่ ฯ มหานิรยกถา ว่าด้วยมหานรก ๘ ๑. ลัญซีวนรก ๒. กาฬสุตตนรก ฅ. ลังฆาตนรก ๔. โรรุวนรก ๕. มหาโรรุวนรก ๖. มหาอเวจีนรก ๗. ตาปนนรก ๘. ปตาปนนรก ที่มา : ส์ง^จจขาดก ส์ฏเนิบาต ชุ.ขา.๒๘/๒๖๕-๒๖๖ สณชีโว กาฬอุ[ตุโต จ สงฺฆาโฎ เฑฺว จ โรรุวา อลาปโร มหาวีจิ ฅาปโน จ ปฅาปโน ฯ www.kalyanamitra.org

๑๘๒ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงลั แปล : นรกทั้งหลาย คือ ส์'ญปีวนรก ๑ กาฬสุตตนรก ๑ ส์งฆาตนรก ๑ โรรุวนรก ๑ มหาโรรุวนรก ๑ มหา อเวจีนรก ๑ ตาปนนรก ๑ ปตาปนนรก ๑ ฯ อิจฺเจเด อฎจ นิรยา อๆขาตา รุเรดิคกมา อากิณณา ๆทุฑกมฺเมหิ ปชุเจกา โสฬอุ[สสทา ฯ นรกทั้ง ๘ ชุมนี้ท่านกล่าวกันไว้ว่าล่วงฟันได้ยาก แออัดไปด้วยสัตว์นรกผู้ทำกรรมหยาบ'รา แต่ละชุมมี อสสทนรก ๑๖ ขุมเป็นบริวาร ฯ สามิกาวชานนกถา ว่าด้วยสาเหตุที่ภรรยาดูหมิ่นสามี ๘ ๑. ยากจน ๒. ฟ้วยกระเสาะกระแสะ ฅ. เป็นคนแก่ ๔. เป็น'นักเลงสุรา ๕. เป็นคนมัวเมา ๖. เป็นคนโง่ ๗, คล้อยตามโนกิจ'ชุกอย่าง ๘. ทำ ส์ง'ตี่ปรารถนาใ'ด้เกิดขึ้นไม่ได้ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๘ ๑๘๓ ที่มา : คุณาลชาดก อสีตินิบาต ชุ.ซา.๒๘/๘0๖ ทรททํ อาqรผจาปี ชลเณคํ สุ[รโสลเฑคํ ปมดฺดํ ชุทธปดตญจ ทดดํ คิจุเจสุ[ หาปมํ สพฺพคามปณิธาเนน อวชานาดิ สามิคํ ฯ แปล ะ ภรรยาย่อมดูหมิ่นสามีด้วยลาเหตุ ๘ ประการ คือ ยากจน ๑ ป๋วยกระเสาะกระแสะ ๑ เป็นคนแก่ ๑ เป็นนักเลงสุรา ๑ เป็นคนมัวเมา ๑ เป็นคนโง่ ๑ คด้อยตามในกิจทุกอย่าง ๑ ทำ ส์งที่ปรารถนาให้เกิดขึ้น ไฝได้ทกอย่าง ๑ ฯ ธัมมสโมธานกลา ว่าด้วยธรรมสโมธาน ๘ ๑. ความเป็นมนุษย์ ๒. ความกิงพร้อมด้วยเพศบุรุษ ฅ. เหตุที่จะให้สำเร็จเป็นพระอรหันต์ในชาตินั้น ๔. การได้พบเห็นพระศาสดา ๕. การบรรพซา ๖. ความถึงพร้อมด้วยคุณ ๗. อธิการ การกระทำให้ยิ่ง ๘. ความเป็นผ้มีฉันทะ www.kalyanamitra.org

๑๘๔ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงลั ที่มา : สุเมธปัตถนากถา ปิลินทว้จฉวรรค ชุ.ทุทธ. ตฅ/๕๙ ม){สสดฺฅํ ลิงคสมฺปฅุดิ สดถารทสุสนํ ปพพชุชา ภูณสมุปตุติ อธิกาโร จ ฉนุทคา อฎสธมฺมสโมธานา อภินีหาโร สมิชุผติ ฯ แปล : อภินิหารย่อมสำเร็จได้เพราะธรรม ๘ ประการ ประชุมพร็อมกัน คือ ความเป็นมนุษย์ ๑ ความ สมบูรณ์ด้วยเพศบุรุษ ๑ เหตุที่จะให้สำเร็จพระอรหัตใน ชาตินั้น ๑ การได้พบเห็นพระศาสดา ๑ การบรรพซา ๑ ความถึงพร้อมแห่งคุณ ๑ อธิการคือการทำให้ยิ่ง ๑ ความเป็นผู้มีฉันทะ ๑ ฯ ปริวัชชิยกถา ว่าด้วยสถานที่ที่ไม่ควรปรึกษาหารือกัน ๘ ๑. ที่อันไม่สมํ่าเสมอ ๒. ที่มีภัย ฅ. ที่มีลมแรง ๔. ที่กำ บัง ๕. ศาลเจ้า ๖. ถนนหนทาง ๗. สนามรบ ๘. ท่านํ้า ที่มา : ลักขณปัญหกัณฑ์ มิลินทปัญหา มสิใ4ท. ๑0๔ วิสมํ สภยํ อติวาโด ปฎิจฉฬฺนํ เทวนิสสิดํ ปนุโถ จ สงคาโม ติตุดํ อฎุแมด ปริวชุชิยา ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๘ ๑๘๕ แปล : สถานที่ ๘ แห่งเหล่านี้คือ ที่อันไม่สมาเสมอ ๑ ที่ มีภัย ๑ ที่มีลมแรง ๑ ที่กำ บัง ๑ ที่อันเป็นเทวาลัย ๑ ถนนหนทาง ๑ ที่เกิดสงคราม ๑ ท่านํ้า ๑ บุคคลควร หลีกเว้นที่จะปรึกษาหารือกัน ฯ อัตถวินาสกกถา ว่าด้วยบุคคลที่เก็บความลับไม่ได้ ๘ ๑. คนราคจริต ๒. คนโทสจริต ฅ. คนโมหจริต ๔. คนมีมานะ ๕. คนละโมบ ๖. คนเกียจคว้าน ๗. คนมีความคิดแคบ ๘. คนโง่เขลา ที่มา : ลักขณปัญหกัณฑ์ มิลินทปัญหา มิลิใ4ท. ๑0๕ รตุโต ทุฎุโฮ จ ยูฬฺโห จ มานี ลูทฺโธ ฅถาลโส เอคจินดี จ พาโล จ เอเต อตถวินาสกา ฯ แปล : บุคคล ๘ ประเภทเหล่านี้คือ คนเจ้าราคะ ๑ คน เจ้าโทสะ ๑ คนเจ้าโมหะ ๑ คนถือตัว ๑ คนละโมบ ๑ คนเกียจคว้าน ๑ คนมีความคิดประเด็นเดียว ๑ คนโง่ เขลา ๑ ย่อมทำเนี้อความที่ปรึกษาให้เลียหาย ฯ www.kalyanamitra.org

๑๘๖ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงลั ฟ้ญญาปฏิลาภคฝืา ว่าสืวยเหตุให้เกิดปัญญาแก่กล้า ๘ ๑. การเจริญด้วยวัย ๒. การเจริญด้วยยศสักดิ้ ต. การชอบซักถาม ๔. การอยู่ร่วมกับศาสดาเจ้าลัทธิ ๕. โยนิโสมนสิการ ๖. การสนทนา ๗. การมีความวักอรรถธรรม ๘. การอยู่ในถิ่นที่เหมาะ ที่มา ; เมณฑกปัญหกัณฑ์ มิสินทปัญหา มิลิเ4ท. ๑๐๖ วเยน ยส! ฉาหิ ติตลวาเสน โยนิโส สากจฉา เสนหสํเสวา ปฎิเปวเสน จ เอดานิ อฎเร ฟิานานิ ชุทธิวิสทคารณา เยสํ เอตาน สมฺโภนติ เฅสํ ชุทธิ ปฟิชชดิ ฯ แปล : การเจริญด้วยวัย ๑ การเจริญด้วยยศ ๑ การ สอบถาม ๑ การอยู่ร่วมกับศาสดาเจ้าลัทธิ ๑ การ พิจารณาโดยแยบคาย ๑ การสนทนา ๑ การมีเสน่หา วักใครในอรรถธรรม ๑ การอยู่ในถิ่นที่เหมาะ ๑ เหตุ ทั้ง ๘ ดังกล่าวมานี้เป็นเหตุให้เกิดปัญญาสดใส ผู้ที่มี อยู่พร้อมย่อมมีพุทธิปัญญา.แดกฉาน ฯ www.kalyanamitra.org

นละคณะ] หมวด ๔ ๑๘๗ มหาวิโลกนกลา ว่าด้วย'รอเลือกเพี่อความร่งใหญ่ d ๑. เลือกดูช่วงอายุกาลของมนุษย์ทีจะอุบัติ ๒. เลือกดูทวีปที่จะอุบัติ ฅ. เลือกดูประเทศที่จะอุบัติ ๔. เลือกดูตระถูลที่จะอุบัติ ๕. เลือกดูมารดา^ห้กำเนิด ๖. เลือกดูช่วงอายุที่จะอุบัติ ๗. เลือกดูเดือนที่จะอุบัติ ๘. เลือกดูระยะกาลเรนต้นที่จะออกบวช ที่มา ะ เมณฑกปัญหกัณฑ์ มิสินทปัญหา ปัลินฺท.๒0๕ ตสิเต กาเย รโฅ โพธิสตุโต อฎฺฮ มหาวิโลกนานิ วิโลเกติ : กาลํ วิโลเกติ, ทีป็ วิโลเกติ, เทสํ วิโลเกติ, ถูลํ วิโลเกติ, ชเนดตึ วิโลเกติ, อายุ วิโณกติ,มาสํ วิโลเกติ, เนกขมมํ วิโณกติ ฯ แปล : พระโพธิสัตว์ผู้ดำรงอยูในสวรรค์ชั้นดุลืดย่อมเลือกดูมหา วีโลกนะ (ข้อเลือกในการที่จะอุบัติอันยิ่งใหญ่) ๘ ประการ ดือ เลือกดูช่วง อายุกาลซองมนุษย์ที่จะอุบัติ ๑ ... เลือกดูระยะกาลเป็นต้นที่จะออกบวช ๑ ฯ www.kalyanamitra.org

๑๘๘ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงลั ปาณาติปาตีกถา ว่าด้วยบุคคลผู้ฆ่าสัตว์ ๘ ๑. คนเจ้าราคะฆ่าสัตว์เพราะราคะฟ้นเหตุ ๒. คนเจ้าโทสะฆ่าสัตว์เพราะโทสะเปีนเหตุ ต. คนเจ้าโมหะฆ่าสัตว์เพราะโมหะเป็นเหตุ ๔. คนที่มีความถือตัวฆ่าสัตว์เพราะมานะเป็นเหตุ ๕. คนละโมบฆ่าสัตว์เพราะโลภะเป็นเหตุ ๖. คนที่ไม่มีอะไรฆ่าสัตว์เพื่อประโยชน์แก่ชีวิต ๗. คนพาลฆ่าสัตว์เพราะความสนุกเป็นเหตุ ๘. พระราชาฆ่าสัตว์เพราะมุ่งรักษาขนมธรรมเนียม ที่มา : เมณฑกป้ญหกัณฑ์ รลินทปัญหา มิลินฺท. ๒ต0 อฎุแม ภนุเต นาคเสน มุ่คคสา ปาณํ หนนุดิ ... รดฺโฅ ราดวเสน ปาลร หนต, ทุฏฺโ« โทสวเสน ... ยูฬโห โมหวเสน ... มานื มานวเสน ... ธุทุโธ โลภวเสนํ ... อกิณจโน ชึวิกตุถาย ... พาโล หสสวเสน ... ราชา วินยนวเสน ปาฌํ หนติ ฯ แปล : ท่านพระนาคเสนผู้เจริญ บุคคล ๘ ประเภทเหล่านี้ย่อม ฆ่าสัตว์ บุคคล ๘ ประเภทไหนบ้าง คือคนเจ้าราคะฆ่าสัตว์เพราะอำนาจ ราคะ ๑ คนเจ้าโทสะฆ่าสัตว์เพราะอำนาจโทสะ ๑ คนเจ้าโมหะฆ่าสัตว์ เพราะอำนาจโมหะ ๑ คนทมีความถือตัวฆ่าสัตว์เพราะอำนาจมานะ ๑ คนที่ไม่มีอะไรฆ่าสัตว์เพื่อประโยชน์แก่ชีวิต ๑ คนพาลฆ่าสัตว์เพราะอำนาจ ความสนก ๑ พระราชาฆ่าสัตว์เพราะอำนาจธรรมเนียมวินัย ๑ ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๔ ๑๘๙ อกาลมรณคถา ว่าด้วยการตายในเวลาไม่สมควร ๘ ๑. ตายเพราะโรคลม ๒. ตายเพราะโรคที่มีดีเป็นสมุฏฐาน ต. ตายเพราะโรคที่มีเสมหะเป็นสมุฏฐาน ๔. ตายเพราะโรคลม ดี เสมหะรวมกันกำเริบขึ้น (โรคส์นนิบาต) ๕. ตายเพราะฤดูแปรปราน ๖. ตายเพราะการบริหารร่างกายไม่ถูกต้อง ๗. ตายเพราะถูกผู้อื่นกระทา ๘. ตายเพราะโรคที่เกิดแตํวิบากกรรม ที่มา : อกาลมรณปัญหา เมณฑกปัญหกัณฟ้ มิลินทปัญหา มิลินท.ต๑ต วาดปีดฺเตน เสมุเหน สนนิปาเตมุดูหิ จ วิสโมปฤคมกมฺเมหิ อกาเส ตตถ มียฅิ ฯ แปล : สัตวโลกย่อมตายในกาลที่โม่สมควร(เป็นอกาลมรณะ) เพราะโรคลมกำเริบ ๑ เพราะดีกำเริบ ๑ เพราะจุก เสมหะ ๑ เพราะลม ดี เสมหะรวมกันกำเริบ ๑ เพราะ ฤดูแปรปรวน ๑ เพราะการบริหารกายไม่ถูกต้อง ๑ เพราะความพยายามของผ้อื่น ๑ เพราะวิบากกรรม ๑ ฯ www.kalyanamitra.org

๑๙๐ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงส์ ธุดังคายตดกถา ว่าด้วยลักษณะผู้ที่ไม่ควรสมาทานธุดงค์ ๘ ๑. ผู้มีความปรารถนาเลวทราม ๒. ผู้ตกอยูในอำนาจความอยาก ฅ. ^กหกหลอกลวง ๔. ผู้ละโมบ ๕. ผู้เห็นแก่ปากท้อง ๖. ผู้มุ่งลาภ ๗. ผู้มุ่งยศ ๘. ผ้ม่งเกียรติ ที่มา อนุมานปัญหกัณฑ์ มิสินทปัญหา ปัสิใ4ท. ท๖ฅ โย โข มหาราช มุ่คคโล ปาปีจโฉ อิจฉาปกโต ชุหโก ลูทุโธ โอทริโก ลาภกาโม ยสกาโม กิตติกาโม อยูดฺโต อปุปตโต อนา{อฉวิโก อนรโห อปปฎิฐโป ^ตงคํ สมาทิยติ ฯ แปล : ดูก่อนมหาบพิตร บุคคลผู้มีความปรารถนาเลวทราม ๑ ผู้ ตกอยู่ในอำนาจความอยาก ๑ ^กหกหลอกลวง ๑ ผู้ละโมบ ๑ ผู้เห็น แก่ปากท้อง ๑ ผู้มุ่งแต่ลาภ ๑ ผู้มุ่งแต่ยศ ๑ ผู้มุ่งแต่เกียรติ ๑ เป็นผ1ม่ควร ไม่พร้อม ไม่เหมาะ ไม่สมควร ไม่จริงแท้ที่จะสมาทานธุดงค์ ฯ www.kalyanamitra.org

นละคณะ] ทมวด๔ ๑๙๑ ราคจริตกถา ว่าด้วยลักษณะของคนราคจริต ๘ ๑. มีมายา ฅ. ถือตัว ๔. ปรารถนาเลวทราม ๕. ปรารถนาใหcy ๖. ไม่มีความตันโดษ ๗. แง่งอน ๘. รวนเร ที่มา 1ใโมมัฏฐานัคคหณนิทเทส ปกรณ์วิเสสรสุทรมรรค วิสุทร.๑/๙๕/๑๑๕ ราคจริดสฺส มายา สา!ฮยฺยํ มาโน ฟ่าโเจุฉดา มหิจฉตา อสนุqฎฮิดา สิงุคํ จาปฤยน.ติ เอวมาทโย ธมุมา พชุลํ ปวด.ฅนุติ ฯ แปล : ธรรมมีอาทิอย่างนี้ คือ ความมีมายา ๑ ความโอ้อวด๑ ความถือตัว ๑ ความปรารถนาเลวทราม ๑ ความปรารถนาใหญ่ ๑ ความ ไม่ตันโดษ ๑ ความแง่งอน ๑ ความเป็นคนรวนเร ๑ ย่อมเป็นไปมาก แก่คนราคจริต ฯ www.kalyanamitra.org

๑๙๒ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงสั มรณานุสสติกถา ว่าด้วยวิธีระลึกถึงความตาย ๘ พึงระลึกถึงความตาย ๑. โดยอาการปรากฏดุจเพชฌฆาต ๒. โดยความวิบัติแฟงสมบัติ ฅ. โดยการนำตนเข้าไปเปรียบกับผู้อื่น ๔. โดยความที่กายเป็นสิงสาธารณ์มาก ๕. โดยความที่อายุเป็นสิงเปราะบาง ๖. โดยไม่มีที่กำหนดหมายว่าจะดาย ๗. โดยความกำหนดระยะกาลแห่งอายุว่าเล็กน้อย ๘. โดยความนิดหน่อยแห่งขณะ ที่มา : อนุสสติกัมมัฏฐานนิทเทส ปกรณ์วิเสสวิสุทธิมรรค วิสุVเธิ. ๑/๑๖๙/๒๕๑ วธกปจชุปฎุฮานโต สมฺปตติวิปตฺติโต อุปสํหรณโต กายพทุ- สาธารณโต อาอุชุพฺพลโต อนิมิตตโต อทธานปริจเฉทโต ขณปริตตโตติ อิเมหิ อฎฺฮหากาเรหิ มรณํ อบุลุ[สริตพฟ้ ฯ แปล : พึงระลึกถึงความดายโดยอาการ ๘ คือ โดยอาการปรากฏ ดุจเพชฌฆาต ๑ โดยความวิบัติแห่งสมบัติ ๑ โดยการนำดนเข้าไปเปรียบ กับผู้อื่น ๑ โดยความที่กายเป็นสิงสาธารณ์มาก ๑ โดยความที่อายุเป็นสิง เปราะบาง ๑ โดยไม่มีที่กำหนดหมายว่าจะดาย ๑ โดยความกำหนดระยะ กาลแห่งอายุว่าเล็กน้อย ๑ โดยความนิดหน่อยแห่งขณะ ๑ ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๘ ๑๙๓ ปฎิสัมภิทฟ้จจยกลา ว่าสัวยธรรมที่เป็นปัจจัยแก่ปฏิส์'มภิทๆญาณ ๘ ๑. การมีความเพียรทบำเพ็ญมาสมัยพระพุทธเจ้าในปางก่อน (ปุพพโยคะ) ๒. ความเป็นพหูสูต (พาหุส์จจะ) ฅ. การมีความรู้ทั้งภาษาถิ่นและเทศ (เทสภาสา) ๔. การเล่าเรียนพระพุทธพจน์(อาคม) ๕. การสอบถามอรรถวินิจฉัย (ปริปุจฉา) ๖. การบรรลุอริยภูมี (อธิคม) ๗. การอยู่อาสัยกับครูผู้เชี่ยวชาญ (ครุสันนิสส์'ย) ๘. การได้ครูผู้เชี่ยวชาญเป็นกัลยาณมิตร (มีตตสมบัติ) ที่มา : ปัญญาป๓ทกลา ขันธนิทเทส ปกรณ์วิเสสวิสุทธิมรรค วิสุVเธิ. ๙๔๒๙/๔๑ ปุพุพโยโค พาหุสจจํ เทสภาสา จ อาคโม ปริปุจฉา อธิคโม ครุสนุนิสุสโย ตถา มิตฺดสมปฅดิ เจวาติ ปฏิสมภิทปจฺจยา ฯ แปล ะ (ธรรมเหล่านี้คือ) การบำเพ็ญเพียรจนถึงขั้นวิปัสสนา มาตั้งแต่ครั้งพระพุทธเจ้าปางก่อน ๑ ความเป็นพหูสูต ๑ การรู้ภาษาถิ่น ๑ การเล่าเรียนพระพุทธพจน์๑ การสอบ ถามข้ออรรถวินิจฉัย ๑ การบรรลุอริยภูมี ๑ การมีครู เป็นที่อาสัย ๑ ความถึงพร้อมด้วยมิตร ๑ ชี่อว่าเหตุ ปัจจัยแก่ปฏิสัมภิทาญาณ ฯ www.kalyanamitra.org

๑๙๔ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงลั ปริกขารกลา ว่าด้วยบ1ขาร ๘ ๑. อันตรวาสก สบง ผ้าบุ่ง ๒. ^ฅฅราสงค์ จีวร ผ้าห่ม ฅ. สังฆาฏิ สังฆาฏิ ผ้าห่มทับน ๔. ปึดคะ บาตร ๕. วาสิ มีดโกน ๖. สูจิ เข็ม ๗. กายพันธนะ ประคดเอว ๘. ม่ริสสาวนะ ธมครก กระบอกกรองนํ้า ที่มา ปฐมปารารก อรรถกถาสมันตปาสาติกา วิ.อ. ๑/!a«tf ฅิจีวรผจ ปตฺโฅ ธ วาสิ ฐจิ จ พนุธนํ ปริสฺสาวฌนฎฺ&ธเด แดดโยคสส ภิๆวิ{ใน ฯ แปล ผ้าสามผืน (คือ สบง ๑ จีวร ๑ สังฆาฏิ ๑)บาดร ๑ มีดโกน ๑ เข็ม ๑ ประคดเอว ๑ กระบอกกรองนํ้า ๑ ทั้ง ๘ นี้เป็นบริขารสำหรบภิกษุผู้บำเพ็ญความเพียร ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๘ ๑๙๕ อุปสัมปทาคฝืา ว่าด้วยการอุปสมบท ๘ ๑. เอหิภิกชุคูปสัมปทา การอุปสมบทด้วยพระพุทธวาจาว่าจงเป็น ฟ้กษุมาเถิด ๒. สรณคมยูปสัมปทา การอุปสมบทด้วยถึงไตรสรณะ ฅ. โอวาทปฎิคคหญปสัมปทา การอุปสมบทด้วยการรับโอวาท ๔. ฟ้ญหพยากรญปสัมปทา การอุปสมบทด้วยการตอบปัญหา ๕. คเธัมมปฎิคคหญปสัมปทา การอุปสมบทด้วยการรับครุธรรม ๘ ๖. รุแตยูปสัมปทา การอุปสมบทด้วย'ดูต ๗. อัฎฐวาจิคูปสัมปทา การอุปสมบทมีวาจา ๘ ๘. ญัตติออุดลคัมมอุปสัมปทา การอุปสมบทด้วยญัตติจตุตถกรรม ที่มา ะ ปฐมปาราแก อรรทกถาสมันตปาฝึาทํกา วิ.อ. ๑/๒๕๖ อุปสมปทา นาม อฎุฬิธา เอหิภิคทุเปสมปทา สรณคม^ปสมปทา โอวาทปฎิคคหญปสมฺปทา ปผุหพุยากรญปสมฺปทา ครุธมมปฎิคคหญป- สมปทา รุแค^ปสมปทา อฎฺธวาจิอุปสมปทา ผฅติจตุตลกมุ^ปสมปทา ฯ แปล : การอุปสมบท ๘ วิธี คือ เอหิภิกขุอุปสัมปทา ๑ ... ญัตติจตุตถกัมมอุปสัมปทา ๑ ฯ www.kalyanamitra.org

๑๙๖ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงศ์ ดลาคตัดลคลา ว่าด้วยเหตุที่ทรงพระนามว่าตถาคต ๘ ๑. เพราะเสด็จมาแล้วอย่างนั้น ๒. เพราะเสด็จไปแล้วอย่างนั้น ต. เพราะเสด็จมาถึงตถลักษณะ ๔. เพราะตรัสรู้ตถธรรมตามที่เป็นจริง ๕. เพราะทรงเห็นอย่างนั้น ๖. เพราะตรัสอย่างนั้น ๗. เพราะทรงทำอย่างนั้น ๘. เพราะทรงยิ่งใหญ่เหนือปวงลัตว์ ที่มา : พรหมซาลสูตร อรรถกถาสุมังคลรลาสินี ที.สิ.อ. ๕๙ อฎฺ«หิ การเณหิ ภควา ตลาคโต ะ ตลา อาคโตติ ตลาคโต, ตลา คโตติ ... ตลลคขผํ อาคโตติ ... ตลธมุเม ยาลาภาวโต อภิสมุY]1fjโธติ ... ตลทสุสิตาย ... ตลาวาทิตาย ... ตลการิตาย ... อภิภวนเแรน ตลาคโต ฯ แปล : พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงพระนามว่าตถาคตเพราะเหตุ ๘ ประการ คือ ทรงพระนามว่าพระตถาคตเพราะเป็นผู้เสด็จมาแล้วอย่าง นั้น ๑ ... ทรงพระนามว่าตถาคตเพราะทรงยิ่งใหญ่เหนือปวงลัตว์ ๑ ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๘ ๑๙๗ อานันฑวรกถา ว่าด้วยพรที่พระอานนท์ทูลขอพระพุทธเจ้า ๘ ๑. ขออย่าทรงประทานจีวรชั้นดี ๒. ขออย่าทรงประทานอาหารบิณฑบาตชั้นเลิศ ต. ขออย่าทรงประทานการอย่ในพระคันธกุฎีเดียวกับพระองค์ ๔. ขออย่าทรงประทานการรับนิมนต!ปด้วยกัน ๕. ขอให้เสด็จไปยังที่นิมนค์ที่ตนรับไว้ ๖. ขอให้สามารถนำคนที่มาเฝืาเข้าเฝืาได้ทันที ๗. ขอให้สามารถทูลถามข้อสงสัยได้ทุกขณะ ๘. ขอให้ตรัสพระธรรมเทศนาที่ทรงแสดงโดยที่ตนไม่ได้ฟ้งซํ้าอีก ที่มา อรรถกลาสุมังคลวิลาสินี ที.ม,อ. พพ๑๔-๑๕ จตุตาโร ปฎิณฃปา นาม : สเจ ภนุเต ภควา อตุตนา ลทุธํ ปณีตํ จีวรํ น มยุหํ ทสสติ,ปีณุฑปาตํ ... ยํ ภควา มยุหํ ปรมฺทุฃา ธมฺมํ เทเสติ, ตํ อาคนตุวา มยุหํ กเถสสติ ... ฯ แปล : (ท่านพระอานนทั!ด้ลุกขึ้นทูลขอพร (เงื่อนไขพิเศษ) ใน การทำหน้าที่อุปัฏฐาก ๘ ประการ) ซึ่งเป็นฟ้ายปฏิเสธ ๔ ข้อ คือ ถ้าพระ ผู้มีพระภาคเจ้าจักไม่ทรงประทานจีวรอันประณีตที่พระองค์ทรงได้แล้วแก่ ข้าพระองค์ ๑ จักไม่ทรงประทานอาหารบิณฑบาตอันประณีตที่พระองค์ทรง ได้แล้วแก่ข้าพระองค์ ๑ จักไม่ทรงประทานการอยู่ในพระคันธกุฎีเดียวกับ พระองค์ ๑ จักไม่ทรงรับนิมนต์เสด็จไปพร้อมข้าพระองค์ ๑ เมื่อเป็น อย่างนื้ ข้าพระองค์ก็จักอุปัฏฐากพระผู้มีพระภาคเจ้า ... และเป็นข้อทูลขอ ๕ ข้อ คือ ถ้าพระผู้มีพระภาคเจ้าจักเสด็จไปส่ที่นิมนค์ที่ข้าพระองค์รับไว้ ๑ www.kalyanamitra.org

๑^๘ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงศ์ ถ้าข้าพระองค์จักได้เข้าเฝืาพระผู้มีพระภาคเจ้าทันทีที่มีเหล่าคนทั้งจาก ภายนอกแว่นแคว้น ภายนอกซนบทมาเพื่อเข้าเฝืาพระผู้มีพระภาคเจ้า ๑ ถ้าข้าพระองค์จักได้เข้าเฝืาพระผู้มีพระภาคเจ้าทันทีที่ความสงสัยเกิดขึ้น แก่ข้าพระองค์ ๑ ถ้าพระผู้มีพระภาคเจ้าจักเสด็จกลับมาแสดงธรรมที่ทรง แสดงสับหลังข้าพระองค์ซํ้าแก่ข้าพระองค์ ๑ เมี่อได้เซ่นนี้ข้าพระองค์ก็จัก อุปัฏฐากพระผู้มีพระภาคเจ้า ฯ สังเวควัตถุกถา ว่าด้วยเรื่องที่น่าสลดใจ ๑. ความเกิด ๒. ความแก่ ฅ. ความเจ็บ ๔. ความตาย ๕. ทุกข้ในอบาย ๖. ทุกฃ์ที่มีเหตุจากการเวียนว่ายตายเกิดในอดีต ๗. ทุกข์ที่มีเหตุจากการเวียนว่ายตายเกิดในอนาคต ๘. ทุกข์ที่มีเหตุจากการแสวงหาอาหารในปัจจุบัน ที่มา : อรรถกถาปปัญจสูทปี ม.มู.อ. ๑/ต๑๕ อฎฮ สํเวควดแนิ นาม ชาติชราพุยาธิมรณานิ อดฺดาริ, อน่ายทุกขํ น่ผจมํ, อณีด วฎรแลคํ ทุฤข์, อนาคเต วฎฺฏทุยกํ ทุฤขํ, น่จุทุน่น่นณ อาหารน่ริเยฎฺเยูลกํ ทุกฃํ ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๘ ๑๙๙ แปล : ส์งเวควัตถุ ๘ คือ ชาติ ๑ ชรา ๑ พยาธิ ๑ มรณะ ๑ ทุกข์ ในอบาย ๑ ทุกข์ที่มีวัฏฏะเป็นมูลในอดีต ๑ ทุกข์ที่มีวัฏฏะเป็นมูลในอนาคต ๑ ทุกข์ที่มีการแสวงหาอาหารเป็นมูลในปัจจุบัน ๑ ฯ พรไหมณนามกถา ว่าด้วยซื่อพราหมณ์ผู้ทำนายพุทธลักษณะ ๘ ๑. รามพราหมณ์ ๒. ธุชพราหมณ์ ฅ. ลักขณพราหมณ์ ๔. มันดีพราหมณ์ ๕. โภชพราหมณ์ ๖. สุยามพราหมณ์ ๗. โกณฑัญญพราหมณ์ ๘. สุทัตตพราหมณ์ ที่มา : อวิทูเรนํทานกถา อรรถกถาชาดก ชุ.ซา.อ.๑/๘๔ ราโม ธุโช ลกฃโณ จาช มนุตี โภโช อุ[ยาโม โกณุฑณุโณ อุ[ทตุโต เอเต ตทา อฎจ อเหสุ๊ พราหฺมณา ฉฬงุควา มนุตํ วิยากรีธุ[ ฯ แปล ะ ในกาลนั้น ได้มีพราหมณ์ ๘ คนเหล่านี้ คือ รามพราหมณ์ ๑ ธุชพราหมณ์ ๑ ลักฃณพราหมณ์ ๑ มันดีพราหมณ์ ๑ โภชพราหมณ์ ๑ สุยามพราหมณ์ ๑ โกณฑัญญพราหมณ์ ๑ สุทัตตพราหมณ์ ๑ ได้ทำนาย มนต์ ฯ www.kalyanamitra.org

๒๐๐ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงสั สมณสุฃกถา ว่าด้วยความสุขของสมณะ ๘ ๑. ไม่ต้องหวงทรัพย์และข้าวเปลือก ๒. แสวงหาแต่บิณฑบาตที่ปราศจากโทษ ฅ. บริโภคแต่บิณฑบาตที่เย็น ๔. ไม่ต้องเลืยภาษีอากร ๕. ไม่มีความพอใจอยากไต้เครื่องอำนวยความสะดวก ๖. มีความปลอดภัยไม่ต้องกลัวโจรปล้น ๗. ไม่คลุกคลืภับพวกเจ้าชุนมูลนาย ๘. ไม่ถูกกระทบกระทั่งในทิศทั้งส์ ที่มา : ทูเรนิทาน อรรถกถาซาดก ชุ.ขา.อ.๙๑๒ อฎฺเมานิ สมฌธุ[ขานิ นาม ธนธญฌาฑิปริคคหาภาโว, อนวชุช- ปีณฑปริพํสนภาโว, นิพฺทุตปีณฺฑปริชุณุชนภาโว, รฎธํ ปีเฬตุวา ธนสารํ วา สีสกหาปณาทืนิ วา คณหนฺเตธุ[ ราชภูเลลู ร่ฎฮปีฬนกิเลสาภาโว, อปกรเณลุ[ นิจฉนทราคภาโว, โจรวิโลเป นิพภยภาโว, ราชราชมหามตฺเตหิ อสํสฎุฮภาโว, จสูสู ทิสาภู อปฺปฏิหตภาโว ฯ แปล : ความสุขของสมณะมี ๘ ประการเหล่านี้ คือ ไม่มีความ หวงแหนในทรัพย์และข้าวเปลือก ๑ การแสวงหาแต่บิณฑบาตที่ปราศจาก โทษ๑ การบริโภคบิณฑบาตที่เย็น๑ เมื่อพวกราชตระกูลใข้อำนาจรัฐริบเก็บ ทรัพย์สินหรือยอดเงินเป็นต้น ไม่มีความเศร้าหมองต่อการใข้อำนาจรัฐ (ไม่ ต้องเสิยภาษีอากร) ๑ ปราศจากความพอใจรักใครในอุปกรณ์ทั้งหลาย ๑ เป็นผู้ปลอดภัยในเพราะโจรปล้น ๑ เป็น^ม่คลุกคลีภับพระราชาและพวก ราชมหาอำมาตย์ ๑ ไม่ถูกกระทบกระทั่งในทิศทั้งส์ ๑ ฯ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด๘ ๒๐๑ อุมมัตดกกลา ว่าด้วยลักษณะคนบ้า ๘ ๑. บ้ากาม มัวเมาในกาม ๒. บ้าโกรธ มุ่งร้ายผู้อื่น ฅ. บ้าความเห็น ตกอยูในอำนาจความเข้าใจผิด ๔. บ้าความหลง ตกอยูในอำนาจความไม่รู้ ๕. บ้ายักษ์ ตกอยูในอำนาจผิสิง ๖. บ้าดีเดือด ตกอยูในอำนาจของดี ๗. บ้าสุรา ตกเป็นทาสสุรา ๘. บ้าเพราะสูญเสีย ตกอยู่ในอำนาจความเศร้าโศก ทีมา : ท1มซซาตกวัณณนา ฉักกนิบาต อรรถกถาชาดก ชุ.ซา.อ.(ะ/๑๘ เตนาชุ โปราณไ \"อฎฺ« ปคุคลา อุมมตฺฅกสฌณํ ปฎิลภนติ ฯ กาชุมมตฅโก โลภวสํ คโต,โกธุมมตตโก ทิฏฺชุชุมตตโก ...โมชุมมอุตโก ... ยกชุมมตตโก ... ปีตดูมมตุตโก ... ล[ุ เมมํตตโก ... พุยสชุชุมตุตโก โสกวสํ คโต ฯ แปล : เพราะเหตุนั้น ท่านพระโบราณาจารย์จึงกล่าวว่า \"คนบ้า ๘ จำ พวกย่อมได้สัญญาว่าเป็นคนบ้า คือ คนบ้าเพราะกาม ตกอยู่ใน อำ นาจแห่งความโลภ ๑ คนบ้าเพราะโกรธ ตกอยู่ในอำนาจแห่งโทสะ ๑ คนบ้าเพราะทีฐิ ตกอยู่ในอำนาจแห่งความเข้าใจผิด ๑ คนบ้าเพราะความ หลง ตกอยู่ในอำนาจแห่งความไม่รู้ ๑ คนบ้าเพราะยักษ์เข้าสิง ตกอยู่ใน อำ นาจแห่งยักษ์ ๑ คนบ้าเพราะดี ตกอยู่ในอำนาจแห่งดี ๑ คนบ้าเพราะ สุรา ตกอยู่ในอำนาจแห่งการดื่ม ๑ คนบ้าเพราะความเส์อมย่อยยับ ตกอยู่ในอำนาจแห่งความโศก ๑ ฯ www.kalyanamitra.org

๒0๒ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวง^^ สาลาปริโภคาทีนวกถา ว่าด้วยโทษในการใ\"รสอยที่อยู่อาสัยของสมณะ ๘ ๑. ต้องลงมือทำเองและหาเครื่องอุปกรณ์ ๒. เมื่ออยู่แล้วต้องซ่อมแซมกันรื่าไป ฅ. ต้องถูกกวนให้รับแขก เพราะมืที่อยู่แล้ว ๔. ทำ ให้ร่างกายสบายเลยติดสุข ไม่อยากปฏิบัติ ๕. ซ่อนข้อครหาไว้ (ทำชั่วไต้) ๖. ต้องคุ้มครองป้องกันรักษาไว้ให้ดี ๗. มืผลเท่ากับอยู่บ้านเติมก่อนบวช ๘. เกลื่อนกล่นต้วยส์'ตว์ต่างๆ เซ่น เรือด ตุ๊กแก ที่มา : นิทานกถา อรรถกถาอัฏฐสาลินี อภิ.สง..อ. ๔ฅ ปณฺณสาลาปริโภคสมี หิ อฎฺ« อาทีนวา ะ มหาสมารมุ๓น ทพพ- สมภาเร สโมธาเนตวา กรกรปริเยสนภาโว ... นิพทุธํ ปฎิชคคหนภาโว ... คูฎฮาปนิยภาโว ... อ[ุ ชุมาสกรณภาโว ... ครหปฎิจฉาทนภาโว ... ปริค.คห- กรํณภาโว ... ทุติยวาโส วิย ... พทุสาธารณภาโว ฯ แปล : โทษในการใข้สอยบรรณศาลา (ที่อยู่) มี ๘ ประการ คือ ความที่ต้องรวบรวมทัพพส์มภาระที่มืจำนวนมากแสวงห'ไม'ไ^ว้วง เป้นโทษ ข้อที่ ๑ ความที่ต้องซ่อมแซมประจำเพราะเมื่อหญ้า ใบไม้ ดินเหนียวร่วงผุก็ จำ ต้องหมั่นหามาแทนที่ไว้ เป้นโทษข้อที่ ๒ ความที่ต้องถูกรบกวนให้ลุกขึ้น (รับแขก) โดยเหตุที่เสนาสนะย่อมเหมาะสำหรับคนแก่ เมื่อถูกรบกวนให้ ลุกขึ้นในเวลาอันไม่สมควร จิตย่อมไม่เป้นสมาธิ เป้นโทษข้อที่ ฅ ความที่ ทาให้ร่างกายสุขสบายเกินเพราะป้องกันความหนาวและรอนได้ เป้นโทษ www.kalyanamitra.org

และคณะ] หมวด ๘ ๒๐๓ ข้อที่ ๔ ความปกปิดข้อครหาที่ว่าผู้เข้าส่ห้องเรือนอาจทำความชั่วใด ๆ ก็ได้ เป็นโทษข้อที่ ๕ ความที่ด้องทำความหวงแหนว่าเป็นเรือนของฉัน เป็น โทษข้อที่ ๖ ความที่สมณะมีเรือนอีกนี้ก็ไม่ต่างอะไรกับการมีบ้านหลังที่สอง เป็นโทษข้อที่ ๗ ความที่เรือนเป็นที่สาธารถ!มากเพราะเป็นศูนย์รวมของ บรรดาลัตว์ เซ่น เรือด ตุ๊กแก และลัตว์ประจำเรือนเป็นด้น เป็นโทษข้อ ที่ ๘ ฯ โลคิยมังคลกฝืา ว่าด้วยส์งที่เป็นมงคลแบบโลก ๘ ๑. ลังข์ ๒. จักร ฅ. หม้อเต็ม ๔. ตระบอง ๕. โคอุสภะ ๖. ขอข้าง ๗. ธงชัย ๘. กรอบหน้า ที่มา : ทุติยบ่'''3'าขิก ฎีกาสารัตถทีปนี สารตฺท. (วิ.ฎี.) ๒/๑๔๗ อฎร มงฺคลานิ นาม สงโข จคุกํ ใ ณอุมฺโภ คทา สิรีวชุโฉ องฺคูโส ธชํ โสวตถิกนุติ วทนติ ฯ แปล : ลังข์ ๑ จักร ๑ หม้อเต็ม ๑ ตระบอง ๑ โคอุสภะ ๑ ขอข้าง ๑ ธงชัย ๑ กรอบหน้า ๑ คนทั่วไปเรืยกว่ามงคล ๘ ประการ ฯ อุณหีสคทา สงฺโข จกกํ ธโช คชงุคูโส อุสโภ ปุณฺณอุมฺโภ จ อิจุ&จเด อฎุสมงุคลา ฯ www.kalyanamitra.org

๒๐๔ คลังธรรม [พระธรรมกิตติวงสั แปล : กรอบหน้า ๑ ตระบอง ๑ สังข์ ๑ จักร ๑ ขอช้าง ๑ โคอุสภะ ๑ หม้อเต็ม ๑ สิงที่กล่าวมาเหล่านี้ ซื่อว่ามงคล ๘ ประการ ฯ ทิสานุฑิสอรหันตคาถา ว่าด้วยพระอรหันต์ ๘ ทิศ ๑. พระสารีบุตรเถระ ประจำทิศโต้ ๒. พระอานนทเถระ ประจำทิศตะวันตก ต. พระโมคคัลลานเถร5 ประจำทิศเหปีอ ๔. พระโกณฑัญญเถระ ประจำทิศตะวันออก ๕. พระควัมปติเถระ ประจำทิศตะวันตกเฉียงเหนือ ๖. พระอุบาลีเถระ ประจำทิศตะวันตกเฉียงใต้ ๗. พระมหากัสสปเถระ ประจำทิศตะวันออกเฉียงใต้ ๘. พระราหุลเถรร ประจำทิศตะวันออกเฉียงเหนือ ที่มา ของเก่า สมุทุทุโธ ฑิปทํ เสฎฺโร นิสินโน เจว มชุฌิเม โกณฑญโณ ijmภาเค จ อาคเณย.เย จ กสสโป สารึว่ตุโต จ ทกฃิเณ หรติเย อุปาลิ จ ปอุฉิเมปี จ อานนฺโท วายพ.เพ จ ควม.ปติ โมคุคลุลาโน จ อุดฅเร อีสาเนปี จ ราหโล www.kalyanamitra.org